قۇرئان نۇرى ئاستىدا ۋەسىلىچىلىك ۋە شېرىك

‫ضۈٌەٍّبٔىَە ۋەلفي‬ ‫دىٓ ۋە فىترەت تەتمىمبت ِەروىسى‬

‫لۇرئبْ ٔۇرى ئبضتىذا‬

‫ۋەضىٍىچىٍىه ۋە غېرىه‬

‫پروفېططور‪ ،‬دووتور ئبثذۇٌئەزىس ثبٍىٕذىر‬

‫ضۈٌەٍّبٔىَە ۋەلفي ٔەغرىَبتي‬ ‫ئىطتبٔجۇي ‪2012‬‬ ‫‪1‬‬

‫االً ًي‬ ‫اال ٍ ى ً َّل‬ ‫ً ٍ ًي االَّل ًو َّل‬

‫ضۈٌەٍّبٔىَە ۋەلفي دىٓ ۋە فىترەت تەتمىمبت ِەروىسى‬ ‫(ئۇٍغۇرچە ثۆٌۈِي)‬

‫ضۈٌەٍّبٔىَە ۋەلفي ٔەغرىَبتي‬ ‫ئىطتبٔجۇي ‪2012/1433‬‬ ‫‪2‬‬

‫ئبپتۇر ھەلمىذە‬ ‫ئبثذۇٌئەزىس ثبٍىٕذىر ‪ٍ -1951‬ىٍي تۈروىَە جۇِھۇرىَىتي ئەرزۇرۇَ‬ ‫ۋىالٍىتىٕىڭ تورتۇَ ٔبھىَىطىذە تۇغۇٌغبْ‪ٍ -1976 .‬ىٍي ئەرزۇرۇَ ئبتب تۈرن‬ ‫ئۇٔىۋېرضىتېتي ئىطالِيً ئىٍىٍّەر فبووٌتېتىٕي پۈتتۈرگەْ‪ٍ -1976 .‬ىٍىذىٓ‬ ‫‪ٍ -1997‬ىٍىغىچە ئىطتبٔجۇي ِۇ پتىٍىمىذا ِۇئبۋىٓ ِۇ پتي ۋە پەتىۋا‬ ‫ِۇتەخەضطىطي ثوٌۇپ ئىػٍىگەْ‪ .‬ثۇ جەرٍبٔذا ِۇ پتىٍىمٕىڭ پەتىۋا ئىػٍىرى‬ ‫‪ٍ -1997‬ىٍي ئىطتبٔجۇي‬ ‫ۋە ِەھىىّە ئبرخىپٍىرىٕي ثبغمۇرغبْ‪.‬‬ ‫ئۇٔىۋېرضىتېتي ئىالھىَەت فبووٌتېتىغب ئولۇتمۇچي لىٍىپ ثەٌگىٍۀگەْ‪.‬‬ ‫‪ٍ -1984‬ىٍي «ِەھىىّە ئبرخىپٍىرى ٔۇرى ئبضتىذا ئوضّبٌْىالر دا‬ ‫ِۇھبوىّە ئۇضۇٌٍىرى» ٔبٍِىك ئىٍّي ً ِبلبٌىطي ثىٍەْ ئىطالَ لبٔۇٔي‬ ‫ضبھەضىذە دووتۇرٌۇق ئۇٔۋأىغب ئېرىػىەْ‪ٍ -1987 .‬ىٍي ئىطالَ ئىمتىطبدى‬ ‫ۋە وبالَ ئىٍّي ضبھەضىذىىي ئىٍّيً خىسِەتٍىرى ثىٍەْ دوتصېٔتٍىك ئۇٔۋأىغب‬ ‫ئېرىػىەْ‪ٍ -2003 .‬ىٍي فىمىھ ضبھىطىذە پروفېططور ثوٌغبْ‪.‬‬ ‫‪ٍ -1993‬ىٍي «ضۈٌەٍّبٔىَە ۋە لفى دىٓ ۋە فىترەت تەتمىمبت‬ ‫ِەروىسى» ٔي لۇرغبْ‪ .‬ئەرەةچە ‪ ،‬ئىٕگٍىسچە ۋە فرأطۇزچە ثىٍىذۇ‪.‬‬ ‫پروفېططور‪ ،‬دووتور ئبثذۇٌئەزىس ثبٍىٕذىر ھبزىر ئىطتبٔجۇي‬ ‫ئۇٔىۋېرضىتېتي ئىالھىَەت فبووٌتېتي فىمھ ثۆٌۈِىٕىڭ ئولۇتمۇچىطي ۋە ثۆٌۈَ‬ ‫ثبغٍىمي‪« ،‬ضۈٌەٍّبٔىَە ۋە لفى دىٓ ۋە فىترەت تەتمىمبت ِەروىسى» ٔىڭ‬ ‫ِەضئۇٌي ثوٌۇپ ئىٍّىٌ تەتمىمبت ثىٍەْ غۇغۇٌالّٔبلتب‪ .‬توً لىٍغبْ‪ ،‬تۆت‬ ‫پەرزۀتي ثبر‪.‬‬

‫‪3‬‬

4

‫تەرجىّبٔذىٓ‬ ‫ثىطّىٍالھىر رەھّبٔىر رەھىُ‬ ‫ئىٕطبٔىَەتٕي ٍولتىٓ پەٍذا لىٍىپ‪ ،‬ئۇالرٔىڭ ئىىىي ئبٌەٍِىه ھبٍبت‬ ‫ٍوٌىٕي توغرا رەۋىػتە وبپبٌەتىە ئىگە لىٍىع ئۈچۈْ لۇرئبْ وەرىّٕي ٔبزىً‬ ‫لىٍغبْ ۋە ئۇ وىتبثٕي ئەٌچىطي ِۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالَ ئبرلىٍىك ثىسٌەرگىچە‬ ‫ٍەتىۈزگەْ ئۇٌۇغ ئبٌالھمب چەوطىس ھەِذۇضبٔب ئېَتىّەْ‪.‬‬ ‫ھۆرِەتٍىه ئولۇرِەْ لېرىٕذىػىُ‪ ،‬ئەڭ دەضٍەپىي پەٍغەِجەردىٓ‬ ‫ثبغالپ‪ ،‬ئەڭ ئبخىرلي پەٍغەِجەر ِۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالِغىچە ثوٌغبْ ثبرٌىك‬ ‫پەٍغەِجەرٌەر ئبرلىٍىك ئبٌالھ تەرىپىذىٓ ئىٕطبٔالرغب ٍەتىۈزۈٌگەْ دىٕالرٔىڭ‬ ‫ئىطىٍّىرىٕي ئوِۇِالغتۇرۇپ «ئىطالَ دىٕي» دەپ ئبتبٍّىس‪.‬‬ ‫ثىر پەٍغەِجەر ٍەتىۈزگەْ دىٓ ئىٕطبٔالر تەرىپىذىٓ ثۇرِىالٔغبْ ٍبوي‬ ‫ھەرخىً ضەۋەثٍەر تۈپەٍ​ٍىذىٓ ئەضٍي رەڭگي ئۆزگىرىپ ئىالھىٌ دىٓ ثوٌۇظ‬ ‫ضۈپىتىذىٓ ئبٍرىٍىپ لبٌغبٔذىٓ وېَىٓ ئبٌالھ تبئبال ئىٕطبٔالرغب ئۆزٌىرىٕىڭ‬ ‫جىٕطىذىٓ ٍېڭي پەٍغەِجەرٌەرٔي ئەۋەتىپ‪ ،‬ئۇالرٔي دىٕ​ٕىڭ ئەضٍي ھبٌىتىٕي‬ ‫ئىٕطبٔالرغب لبٍتىذىٓ ٍەتىۈزۈغىە ثۇٍرۇغبْ‪ٌ .‬ېىىٓ پەٍغەِجىرىّىس ِۇھەِّەد‬ ‫ئەٌەٍھىططبالَ پەٍغەِجەرٌەرٔىڭ ئبخىرلىطي ثوٌغبچمب‪ ،‬دىٕ​ٕىڭ ئەِىر‪-‬‬ ‫پەرِبٍٔىرىٕي وېَىٕىي ئەۋالتالرغب ٍەتىۈزۈظ ۋەزىپىطي ِۇضۇٌّبْ ئبٌىّالرغب‬ ‫تبپػۇرۇٌغبْ‪.‬‬ ‫ئىٕطبٔالرٔىڭ ئبٌالھٕىڭ ثبرٌىمي ۋە ثىر ئىىۀٍىىي توغرىطىذىىي‬ ‫ئىػۀچىطي وبِىً‪ .‬پەلەت ثۇالردىٓ ثەزىٍىرى ئۇٔي ٍوغۇرىذۇ‪ ،‬ئۆز ٔەپطي‬ ‫ئبٌذىذا ٍبٌغبْ ضۆزٌەٍذۇ‪ .‬ئەضٍىذە ئۇالر ھبٍبتىٕىڭ ِەٌۇَ ثىر ثبضمۇچىذا‬ ‫وبئىٕبتٕىڭ ئىچي‪-‬ضىرتىذىىي ِەۋجۇدىَەتٕي ٍبراتمبْ ۋە ئۇالرٔي ئىٕتىساٍِىك‬ ‫ھبٌذا ثبغمۇرۇۋاتمبْ ثىر وۈچٕىڭ ثبرٌىمىٕي ئبٌٍىجۇرۇْ لوثۇي لىٍغبْ‪.‬‬ ‫‪5‬‬

‫ثبغمب ثىر تۈروۈَ وىػىٍەر ثوٌطب‪ ،‬ثىرٌىىي ۋە ثبرٌىمىغب ئىػۀگەْ‬ ‫ئبٌالھٕي ئۆزىٕىڭ چەوٍىه ئەلٍىٌ وۈچي ثىٍەْ تەضەۋۋۇر لىٍىپ‪ ،‬ئۇٔىڭغب‬ ‫ثوٌغبْ ٍېمىٍٕىمٍىرىٕي ھەر خىً ئۇضۇٌالر ثىٍەْ ئىپبدىٍەٍذۇ‪ٍ .‬ۀە ثەزىٍىرى‬ ‫ثوٌطب‪ ،‬ھەر خىً ضەۋە ةٌەرٔي ئبٌغب ضۈرۈپ ئبٌالھ تەرىپىذىٓ ثېرىٍگەْ‬ ‫ثۇٍرۇلالرٔي ئۆزىٕىڭ ھبٍبت پەٌطەپىطىگە ثوٍطۇٔذۇرۇغمب ئۇرۇٔىذۇ‪ .‬غۇٔىڭ‬ ‫ثىٍەْ دىٓ ئەضٍي ضبپٍىمي ۋە غبٍىطىٕىڭ ضىرتىذا ئوِۇٍِىػىػمب ثبغالٍذۇ‪.‬‬ ‫ئبالٍ​ٍۇق‪ِ ،‬ۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالَ پەٍغەِجەرٌىه ۋەزىپىطىٕي ئۆتىگەْ‬ ‫‪ٍ 23‬ىٍ​ٍىك ھبٍبتىذا‪ ،‬ھەلىمىٌ دىٕىٌ چۈغۀچىذىٓ ٍىراق ۋە ئىجتىّبئىٌ‬ ‫ئبداٌەتتىٓ ِەھرۇَ ثوٌغبْ‪ ،‬جبھبٌەت لبراڭغۇٌۇلىذا تېڭىرلبپ ٍۈرگەْ‬ ‫ئىٕطبٔىَەت ئبٌىّىٕي ٔىجبتٍىك ٔۇرىغب ثبغٍىذى‪ .‬ئىطالَ دىٕي لىطمب ِۇددەت‬ ‫ئىچىذە ئەرەپ ٍېرىُ ئبرىٍىذىٓ ھبٌمىپ ئبفرىمب‪ٍ ،‬بۋروپب ۋە ئبضىَبدىىي‬ ‫ٔۇرغۇٍٔىغبْ ِىٍ​ٍەتٍەرٔىڭ ئۈِىذ ٍۇٌتۇزىغب ئبٍالٔذى‪ .‬ئەرەة‪ ،‬تۈرن‪ ،‬پبرش ۋە‬ ‫ثبغمب ٔۇرغۇٍٔىغبْ ِىٍ​ٍەتٍەر ئېرق ۋە رەڭ ئبٍرىّىطىغب لبرىّبً ئۆزٌىرىگە‬ ‫ئوخػبظ ثىر ئىٕطبٔغب لۇي ثوٌۇغمب لبرغي ئىالھىٌ ئبداٌەت ثبٍرىمي ئبضتىذا‬ ‫ثىرٌەغتي‪ِ .‬بددىٌ ۋە ِۀىۋىٌ جەھەتتىىي چىرىىٍىىتىٓ ِبددىٌ ۋە ِۀىۋىٌ‬ ‫ِەدۀىَەت ثەرپب لىٍىػتەن تبوبِۇٌٍىػىع پەٌٍىطىگە ٍۈزٌۀذى‪.‬‬ ‫ئەپطۇضىي‪ ،‬پەٍغەِجەر ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ ۋاپبتىذىٓ وېَىٓ ثەزى‬ ‫ِىٍ​ٍەت ۋە لەثىٍىٍەر ئۆزٌىرىٕىڭ لەدىّمي ئبدەتٍىرىٕي لبٍتب تىرىٍذۈرۈغىە‬ ‫ٍۈزٌۀذى‪ .‬ئىٍگىرىىي ِەدۀىَەت لبٌذۇلٍىرىٕي ئىطالَ ئبضبضٍىرى ثىٍەْ‬ ‫ثىرٌەغتۈرۈغىە تىرىػتي‪ .‬غۇٔىڭ ثىٍەْ خبٌىص ئىطالَ ئېتىمبدى ئۈضتىذە ھەر‬ ‫خىً رەڭذىىي پەردىٍەر غەوىٍ​ٍىٕىػىە ثبغٍىذى‪ .‬ثۇ ئەھۋاي دەۋرىّىسگىچە‬ ‫ثوٌغبْ ‪ٍ 1400‬ىٍذەن ئۇزۇْ ثىر زاِبْ ِبثەٍٕىذە ئېتىمبدىٌ ِەضىٍىٍەردىٓ‬ ‫ئبدەتتىىي ِەضىٍىٍەرگىچە ضىڭىپ وىردى‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ئەضٍي ِبھىَىتىگە زىت ٔۇرغۇٍٔىغبْ ٍېڭي تېّىالر «ئىطالَ»‬ ‫ضەرٌەۋھىطي ئبضتىذا خەٌمىئبٌەِگە «تەلذىُ» لىٍىٕذى‪ .‬ثىر تبالً ِەضىٍىٍەر‬ ‫پەٍغەِجەر ئەٌەٍھىططبالَ ئۆگەتىەْ لېٍىپتىٓ چىمىپ وەتتي‪ .‬ثۇٔىڭغب لبرغي‬ ‫چىممبْ ھەلىمەتپەرۋەر وىػٍەر ھەر خىً ضۈپەتٍەر ثىٍەْ ھبلبرەتىە ئۇچرىذى‪.‬‬ ‫جبِبئەتچىٍىىىە «دىٓ دۈغّىٕي» لىٍىپ وۆرضىتىٍذى‪ .‬ئۇالرٔىڭ‬ ‫«ِەضىٍىطىٕي ثىر تەرەپ» لىٍىع ئۈچۈْ ھەر خىً رەزىً ۋاضتىٍەرٔي‬ ‫لوٌٍىٕىػتىٓ ٔوِۇش لىٍىػّىذى‪ٔ .‬ەتىجىذە ثۇٔذاق ئەھۋاٌالر غۇٔذاق ثىر‬ ‫ۋەھىّىٍىه دەرىجىگە ثېرىپ ٍەتتىىي‪« ،‬دىٕذارالر» ٔىڭ لبرىػىذا ئىجتىّبئىٌ‬ ‫ھبٍبتتب ئۇچرىغبْ تۈرٌۈن‪-‬تۈِەْ ِەضىٍىٍەرگە ئبٌالھ ٔېّە دەٍذۇ؟ دېگەْ‬ ‫ضوئبٌٕي ضوراغٕىڭ ئۆزى جىٕبٍەت ھېطبثٍىٕىذىغبْ ثوٌۇپ لبٌذى‪.‬‬ ‫ھۆرِەتٍىه ئولۇرِەْ‪ ،‬لوٌىڭىسدىىي ثۇ وىتبة «ِۇضۇٌّبْ» الرٔىڭ‬ ‫لبرىػىذا «دىٓ» دەپ لبرىٍىپ وەٌگەْ ثەزى ئبدەتٍەرٔىڭ ئىچىذىىي ئېتىمبد‬ ‫ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ثەزى خبتب چۈغۀچىٍەرٔي تەتمىك لىٍىػٕي ثبظ تېّب‬ ‫لىٍىذۇ‪ .‬ثۇ وىتبثتب خبتب وۆزلبراغالر تۀمىذ لىٍىٕىذۇ‪ .‬تۀمىذ ئبپتۇرٔىڭ‬ ‫غەخطىٌ وۆزلبرىػي ئبضبضىذا ئەِەش‪ ،‬لۇرئبْ وەرىّٕىڭ ئبٍەتٍىرىٕي ِەروەز‬ ‫لىٍىپ ئېٍىپ ثېرىٍىذۇ‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ پبظ لىٍىٕغبْ خبتبٌىمالرٔىڭ‬ ‫ٍبزغۇچىٕىڭ وىػىٍىه وۆزلبرىػىذىٓ وېٍىپ چىممبْ ِەضىٍە ئەِەش‪ ،‬لۇرئبْ‬ ‫وەرىُ ئبٍەتٍىرىگە زىت ثوٌغبٍٔىمتىٓ وېٍىپ چىممبْ خبتبٌىك ئىىۀٍىىىٕي‬ ‫تؤۇپ ٍېتىع وېرەن‪ .‬چۈٔىي ئېتىمبدىّىس خبتب ثوٌۇپ لبٌطب‪ ،‬لىٍغبْ پۈتۈْ‬ ‫ئەِەي‪-‬ئىجبدەتٍىرىّىس ثىىبر ثوٌۇپ وېتىذىغبٍٔىمي ھەِّىّىسگە ئبٍبْ‪.‬‬ ‫وىتبثتب ٍېسىمچىٍىك ئۇضۇٌي جەھەتتە وۆچۈرِە جۈٍِىٍەرٔىڭ ثەن‬ ‫ئۇزۇْ ثوٌۇغىذىٓ وېٍىپ چىممبْ چېچىالڭغۇدەن وۆرۈٔىذىغبْ تەرەپٍەر ثبر‪.‬‬ ‫غۇٔىڭ ئۈچۈْ ئەضەرٔي ئولۇظ جەرٍبٔىذا ثبغتىٓ ئبخىرىغىچە تۈگىتىپ‬ ‫‪7‬‬

‫ئولۇظ ٍبوي ئبز ثوٌغبٔذا ثىر ثۆٌۈِٕي ثبغتىٓ ئبخىرىغىچە دىممەت ثىٍەْ‬ ‫ئولۇغمب ئەھّىَەت ثېرىع وېرەن‪.‬‬ ‫غۇٔذاق ثوٌغبٔذا ئەضەرٔىڭ ِۀە پۈتۈٍٔۈوىٕي لوٌغب وەٌتۈرگىٍي‬ ‫ثوٌىذۇ‪ .‬ئەوطىچە ثوٌغبٔذا ثىرلبٔچە ئبثساضمب ثېرىپ لبٌغبْ ٔەلىٍ​ٍەر ثىر لبراغتب‬ ‫ئولۇرِۀٍەرگە خبتب تۇٍغۇ ثېرىپ لوٍۇغي ِۇِىىٓ‪.‬‬ ‫ئەضەرٔىڭ ثىرىٕچي ثۆٌۈِىذە ئبضبضەْ ِۇضۇٌّبٔالر چۈغۈپ لېٍىع‬ ‫ئېھتىّبٌي ٍۇلىرى ثوٌغبْ تۇزالالر ثبٍبْ لىٍىٕىذۇ‪ .‬چۈٔىي لۇرئبْ وەرىّذە‬ ‫ِۇغرىه دەپ ضۈپەتٍۀگەْ وىػىٍەر ئبٌالھٕي ثبر دەپ لبراٍذۇ‪ٌ .‬ېىىٓ‬ ‫ئۆزٌىرىٕىڭ ئبٌالھمب ثوٌغبْ چۈغۀچىطىٕىڭ خبتب ٍوٌذا ئىىۀٍىىىٕي ثىٍّەٍذۇ‬ ‫ئۇالر ئبٌالھمب ئىػىٕىپ تۇرۇپّۇ‬ ‫ٍبوي ثىٍىػٕي خبٌىّبٍذۇ‪ .‬غۇٔىڭ ثىٍەْ‬ ‫ِۇضۇٌّبْ ھېطبپالّٔبٍذۇ‪ .‬دەرۋەلە ثىر وىػي «ِەْ ئبٌالھمب ئىػىٕىّەْ‪ .‬غۇٔىڭ‬ ‫ئۈچۈْ ِەْ ِۇضۇٌّبْ» دەپ ِەغرۇرٌىٕىپ وەتّەضٍىىي وېرەن‪ِ .‬ۇغرىىالر‬ ‫ثىٍەْ ِۇضۇٌّبٔالرٔىڭ ئوخػبپ وېتىذىغبْ ٔبھبٍىتي وۆپ تەرەپٍىرى ثبر‬ ‫ثوٌغبچمب ئۆزىّىسگە ثبھب ثەرگۀذە داۋاٍِىك لۇرئبْ وەرىّٕي ئبضبضىٌ ئۆٌچەَ‬ ‫لىٍىپ تۇرۇپ ثبھب ثېرىػىە توغرا وېٍىذۇ‪.‬‬ ‫ئىىىىٕچي ثۆٌۈِىذە ئىٕطبٔالرٔىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەت ئورٔىتىػتب‬ ‫ئوتتۇرىذا ثبغمىالرٔي ۋەضىٍە لىٍىػٕىڭ خبتب ئبدەت ئىىۀٍىىي ثبٍبْ لىٍىٕىذۇ‪.‬‬ ‫وىػىٍەرٔىڭ تەثىئىتىگە ضىڭىپ وەتىەْ ثۇ ئەھۋإٌىڭ پەلەت ئۆز ۋالتىذىىي‬ ‫ِەوىىٍىه ِۇغرىىالرغىال خبش ثىر ئبدەت ثوٌّبضتىٓ‪ ،‬ثەٌىي ثبغمب‬ ‫جەِئَەتٍەردىّۇ ئوِۇٍِىػىپ لبٌغبْ ثىر ھبٌەت ئىىۀٍىىي خرىطتىئبْ ۋە‬ ‫تبۋىسِچىالر ِىطبي لىٍىٕىع ئبرلىٍىك ئوتتۇرىغب لوٍۇٌىذۇ‪.‬‬ ‫گەرچە خرىطتىئبٔالر ئۆزٌىرىٕىڭ ئىَطب ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ دىٕىغب‬ ‫ئەگىػىۋاتمبٍٔىمٍىرىٕي دەۋا لىٍىطىّۇ رېئبٌٍىمٕىڭ ثۇٔىڭ ئەوطىچە ئىىۀٍىىي‬ ‫ھەِّىّىسگە ئبٍبْ‪ .‬ھەتتب ئۆزٌىرىّۇ ثۇٔي ئېتىراپ لىٍىذۇ‪ .‬ئۇالر ئبٌالھٕي‬ ‫‪8‬‬

‫تؤۇظ جەھەتتە ئىَطب ئەٌەٍھىططبالَ‪ِ ،‬ەرٍەَ ئبٔب ۋە پبپبالرٔي ئبٌالھ ثىٍەْ‬ ‫ئۆزٌىرى ئوتتۇرىطىذا ۋەضىٍە ثوٌىذۇ‪ ،‬دەپ لبراپ ئېتىمبد جەھەتتىٓ ھبالوەتٍىه‬ ‫ٍوٌغب وىرىپ لبٌغبْ‪.‬‬ ‫ۋەھبٌۀىي ئۇالرِۇ ئبٌالھمب ئىػىٕىذۇ‪ .‬پەلەت ئبٌالھ ثبر دەپ لوٍۇغال‬ ‫ثىسٔىڭ پۈتۈٍٔەً توغرا ٍوٌذا ئىىۀٍىىىّىسٔي وۆرضەتّەٍذۇ‪ .‬ئۇ ھبٌذا ئبٌالھ‬ ‫ثىٍەْ ثوٌغبْ ِۇٔبضىۋەتٕي خىَبٌىٌ تەضطەۋۋۇرغب تبٍىٕىپ ئەِەش‪ ،‬ثەٌىي‬ ‫ِۇلەددەش وىتبثىّىس لۇرئبٔغب ئبضبضەْ ئورٔىتىع وېرەن‪ .‬خرىطتىئبٔالر لبٔذاق‬ ‫لىٍىپ ثۇ جەھەتتە ھەلىمەتتىٓ ئبٍرىٍىپ لبٌغبْ ثوٌطب‪ ،‬ثىس ِۇضۇٌّبٔالر‬ ‫ِەضىٍىٕىڭ غۇ تەرىپىذىٓ ئىجرەت ئېٍىپ توغرا ٍوٌذا ِۇضتەھىەَ تۇرۇغىّىس‬ ‫وېرەوٍىىي ئبٌغب ضۈرۈٌىذۇ‪.‬‬ ‫ثۇ ثۆٌۈِذە ِىطبي لىٍىپ وۆرضىتىٍگەْ تبۋىسَ الۋزىٕىڭ تەٌىّبتٍىرى‬ ‫ئبضبضىذا غەوىٍ​ٍۀگەْ ثىر چۈغۀچە ثوٌۇپ‪ ،‬ئۇ ئۆزىگە خبش ئىالھىَەت‬ ‫لبرىػي‪ ،‬ھېَت‪-‬ثبٍراٍِىرى ۋە ئىجبدەت غەوىٍ​ٍىرىگە ئىگە ثوٌۇظ ضۈپىتي‬ ‫ثىٍەْ دىٕالر تبرىخي ئىٍّىذە جۇڭگوٌۇلالرٔىڭ ِىٍ​ٍىٌ دىٕي دەپ‬ ‫تؤۇغتۇرۇٌىذۇ‪ .‬ثۇ خىً دۇَٔب لبراغتىىىٍەر «تبۋ» ثىٍەْ «تې» ٔىڭ ئبدەتتىٓ‬ ‫تبغمىرى ئبالھىذە وۈچ‪-‬لۇدرىتي ثبرٌىمىغب ئىػىٕىذۇ ۋە ئۇالر ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەت‬ ‫ئورٔىتىع ئۈچۈْ ثىر ۋەضىٍىگە (ۋاضىتىگە) ئېھتىَبج ثبر دەپ لبراٍذۇ‪.‬‬ ‫ئەضەرٔىڭ ئۈچىٕچي ثۆٌۈِىذە ثوٌطب‪ ،‬تۈروىَەدە ئوتتۇرىغب چىمىپ‬ ‫زاِبٕٔىڭ ئۆتۈغي ثىٍەْ دۇَٔبٔىڭ ھەر لبٍطي جبٍ​ٍىرىذا تېس ضۈرئەتتە ٍېَىٍىػمب‬ ‫ثبغٍىغبْ «ٔۇرچىٍىك» ئېمىّي ھەلمىذە ِەٌۇِبت ثېرىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ٔۇرچىٍىك ئېمىُ ى ‪ٍ -1876‬ىٍي تۈروىَە جۇِھۇرىَىتي ثىتٍىص‬ ‫ۋىالٍىتىٕىڭ ٔۇرش ٍېسىطىذا تۇغۇٌغبْ‪ٍ -1960 ،‬ىٍي غبٍٔىئۇرفب ۋىالٍىتىذە‬ ‫ۋاپبت ثوٌغبْ‪« ،‬ثەدىئۇززاِبْ» ٌەلىّي ثىٍەْ تؤۇٌغبْ ضەئىذ ئىطىٍّىه ثىر‬ ‫وىػىٕىڭ ئوخػىّىغبْ زاِبٔالردا ٍبزغبْ ئەضەرٌىرى ۋە ٔۇتۇلٍىرىٕىڭ توپٍىّىٕي‬ ‫‪9‬‬

‫ئۆزٌىرىگە دەضتۇر لىٍىذۇ‪ .‬ثۇ توپالَ جەِئىَەتتە «رىطبٌەئي ٔۇر» دېگەْ ٔبَ‬ ‫ثىٍەْ ِەغھۇر‪ .‬ثۇ تەغىىالتٕىڭ لوٌٍىغۇچىٍىرى تۈروىَۀي ِەروەز لىٍغبْ‬ ‫ھبٌذا دۇَٔبٔىڭ وۆپٍىگەْ راٍؤٍىرىذا پبئبٌىَەت ئېٍىپ ثبرِبلتب‪.‬‬ ‫ثۇ ثۆٌۈِذە ئۇالرٔىڭ ئبضبضٍىك ِۀىۋىٌ ئوزۇق ِۀجەضي ثوٌغبْ‬ ‫«رىطبٌەئي ٔۇر» دىىي ئىطالَ دىٕىغب ئوچۇلتىٓ‪-‬ئوچۇق زىت دەپ لبراٌغبْ‬ ‫ثەزى وۆزلبراغالر لۇرئبْ ئبٍەتٍىرى ثىٍەْ ثىرٌىىتە ئولۇرِۀٍەرگە تەلذىُ‬ ‫لىٍىٕىذۇ‪.‬‬ ‫ثۇ ئەضەرٔي ٍۇلىرىذىىي ئبضبضىٌ گەۋدىٕي چۆرىذەپ ثبغتىٓ‬ ‫ئبخىرىغىچە تەپطىٍىٌ ئولۇپ چىمىذىغبْ ثوٌطبق‪ ،‬ئۆز ٔۆۋىتىذىىي ِۇغرىىالر‪،‬‬ ‫خرىطتىئبٔالر‪ ،‬تبۋىسِچىالر‪ ،‬تەضەۋۋۇپ‪-‬تەرىمەت ِۀطۇپٍىرى‪ ،‬غۇٔذالال ِەٌۇَ‬ ‫ثىر وىػىٕىڭ پىىىر ۋە وۆز لبراغٍىرى ئبضبضىذا غەوىٍ​ٍۀگەْ دىٕىٌ تۈضىە‬ ‫ئىگە ٔۇرچىٍىممب ئوخػبظ گۇرۇھالرٔىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ ثوٌىذىغبْ ِۇٔبضىۋەتتە‬ ‫ٔەلەدەر خبتب چۈغۀچىذە ئىىۀٍىىىٕي تؤۇپ ٍەتىىٍي ثوٌىذۇ‪ .‬غۇٔذالال ثۇ‬ ‫لبتالِذىىي ثىر‪-‬ثىرىٕي ئېتىراپ لىٍّبٍذىغبْ وىػىٍەرٔىڭ ئۆز دىٕىٌ‬ ‫ھبٍبتٍىرىٕي ثىر‪-‬ثىرىگە ٔبھبٍىتي ٍېمىٓ ثىر ضىسىك ئۈضتىذە‪ ،‬ھەتتب ئوخػبظ‬ ‫ئبٌالھ‬ ‫ثىر لېٍىپ ئىچىذە داۋاِالغتۇرۇۋاتمبٍٔىمىٕي وۆرگىٍي ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫ھەِّىّىسٔىڭ ئبٍبغٍىرىٕي توغرا ٍوٌٕىڭ ئۈضتىذە ِۇضتەھىەَ لىٍطۇْ‪.‬‬ ‫ٔىذا ھەلمۇٌي‪ٍ - 2006 ،‬ىٍي ئىطتبٔجۇي‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫ِۇٔذەرىجە‬ ‫ِۇلەددىّە ‪17................................................................................‬‬ ‫وىرىع ضۆز ‪21..............................................................................‬‬ ‫ثىرىٕچي ثۆٌۈَ ‪23...........................................................................‬‬ ‫دىٓ ‪23......................................................................................‬‬ ‫ئب‪ -‬ئبٌالھ ثىٍەْ ئبٌذىٕىع ‪32...............................................................‬‬ ‫‪ -1‬ئبٌالھ ثىٍەْ پەٍغەِجەرٌەرٔىڭ ئبرىطىٕي ئبٍرىۋېتىع ‪34.............................‬‬ ‫‪ِ -2‬ەضئۇٌىَەتٕي ئبٌالھمب ئىتتىرىپ لوٍۇظ ‪37........................................‬‬ ‫‪ -3‬خبتب تەۋەوىۈي ‪41..................................................................‬‬ ‫‪ -4‬ئبٌالھٕىڭ ئەپۇچبٍٔىمي ثىٍەْ ئبٌذىٕىع ‪45........................................‬‬ ‫‪ – 5‬ئبٌالھٕىڭ وۈچي ثىٍەْ ئبٌذىٕىع ‪48............................................‬‬ ‫ة‪ -‬ئىّبْ ‪50...............................................................................‬‬ ‫ج – غېرىه ۋە وۇفۇر ‪53..................................................................‬‬ ‫‪ -1‬ئۆزٌىرىٕي ئىالھالغتۇرۇۋاٌغبٔالر ‪57..................................................‬‬ ‫‪ -2‬ۋەضىٍە ئىسدەٍذىغبٔالر ‪63...........................................................‬‬ ‫ئب‪ِ -‬ۇغرىه ئبٌالھمب ئىػىٕىذۇ‬

‫‪66‬‬

‫ة‪ِ -‬ۇغرىه ئبٌالھمب ئىجبدەت لىٍىذۇ‪.‬‬

‫‪68‬‬

‫ج– ِۇغرىه ۋەضىٍىگە ئىػىٕىذۇ‪.‬‬

‫‪70‬‬

‫د– ِۇغرىه ۋەضىٍىٕىڭ غبپبئىتىگە ئىػىٕىذۇ‪.‬‬

‫‪74‬‬

‫ئە– ِۇغرىه ِۇغرىىٍىمٕي رەت لىٍىذۇ‪.‬‬

‫‪75‬‬ ‫‪11‬‬

‫ف– ۋەضىٍە لىٍىٕغۇچىالر ۋەضىٍە لىٍغۇچىالرٔي رەت لىٍىذۇ‪.‬‬

‫‪78‬‬

‫گ– ئەلىً غېىروٕي رەت لىٍىذۇ‪.‬‬

‫‪79‬‬

‫ئىىىىٕچي ثۆٌۈَ ‪83.........................................................................‬‬ ‫ۋەضىٍىچىٍىه ئېتىمبدى ‪83.................................................................‬‬ ‫غېرىىٕىڭ ئوِۇِىٌ لۇرۇٌّىطي ‪85.........................................................‬‬ ‫ئب‪ -‬وبتوٌىىالردا ۋەضىٍە ئېتىمبدى ‪90.......................................................‬‬ ‫‪ -1‬ئبٌالھ ‪90............................................................................‬‬ ‫‪ -2‬ئىَطب (ثبال) ‪91.....................................................................‬‬ ‫‪ِ -3‬ۇلەددەش روھ ‪96..................................................................‬‬ ‫‪ِ -4‬ەرٍەَ ئبٔب ‪97.......................................................................‬‬ ‫‪ -5‬ھەۋارىَالر ‪98.......................................................................‬‬ ‫‪ -6‬چېروبۋ ‪101........................................................................‬‬ ‫‪ -7‬راھىجالر ‪101.......................................................................‬‬ ‫ئب‪ -‬ئېپىطىوپالر‬

‫‪102‬‬

‫ة‪ -‬پبپب‬

‫‪102‬‬

‫ج‪ -‬پوپالر‬

‫‪103‬‬

‫‪ -8‬چۆِۈٌذۈرۈظ ‪104.................................................................‬‬ ‫‪ -9‬گۇٔبھ چىمىرىع ‪105...............................................................‬‬ ‫‪ -10‬ئىالھالر پىراِىذاضي ‪106........................................................‬‬ ‫ة‪ -‬تبۋىسِذا ۋەضىٍە ئېتىمبدى ‪110.........................................................‬‬ ‫‪12‬‬

‫تبۋىسىّچىالردا ۋەضىٍە ئىالھالر ‪113.........................................................‬‬ ‫‪ -1‬تبۋ ‪113.............................................................................‬‬ ‫‪ -2‬تې ‪114............................................................................‬‬ ‫‪ٍ -3‬ىٓ ٍبڭ ‪114.......................................................................‬‬ ‫‪ -4‬ئۆٌۈِطىس روھالر ۋە روھىٌ وۈچٍەر ‪115............................................‬‬ ‫‪ -5‬ئبتب‪ -‬ثوۋىالرٔىڭ روھٍىرى ‪115.....................................................‬‬ ‫‪ -6‬دأىػّۀٍەر ۋە پەرىػتە ضۈپەت ئۇضتبزالر ‪116.....................................‬‬ ‫‪ -7‬راثىتە ‪117.........................................................................‬‬ ‫ئۈچىٕچي ثۆٌۈَ ‪120........................................................................‬‬ ‫ئەھٍي وىتبثمب وۆڭۈي ثېرىۋاتمبْ ِۇضۇٌّبٔالر ‪120..........................................‬‬ ‫ئب‪ -‬غېرىىٕي رەت لىٍىذىغبٔذەن وۆرۈٔۈظ ‪121...........................................‬‬ ‫ة‪ -‬پەٍغەِجەرٔي ئىالھالغتۇرۇظ ‪124......................................................‬‬ ‫ج‪ -‬دىٕىٌ زاتالرٔي ِۇلەددەضٍەغتۈرۈظ ‪130..............................................‬‬ ‫د‪ -‬دىٕىٌ زاتالرٔي ئىالھالغتۇرۇظ ‪136....................................................‬‬ ‫ئې‪ -‬ئىٕطبْ ضۆزىٕي ئبٌالھٕىڭ ضۆزى ھېطبثالظ ‪138.....................................‬‬ ‫ف‪-‬ۋەضىٍىچىٍىه ئېتىمبدى ‪146...........................................................‬‬ ‫گ‪-‬ثىس تەتمىك لىٍغبْ تەرىمەتٍەردە ۋەضىٍەر ‪147..........................................‬‬ ‫‪ -1‬ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَە ‪148........................................................‬‬ ‫‪ -2‬ئىٕطبٔي وبِىً ‪149................................................................‬‬ ‫‪ -3‬لۇتجۇي ئىرغبد ‪152................................................................‬‬ ‫‪13‬‬

‫‪ -4‬رىجبٌۇي غەٍت ‪155.................................................................‬‬ ‫‪ -5‬لۇتۇة ‪155.........................................................................‬‬ ‫‪ -6‬غەۋش ‪155.........................................................................‬‬ ‫‪ -7‬رەۋاضىٌ‪155.......................................................................‬‬ ‫‪ -8‬تەرىمەت پىرى (ئىػبٔي) ‪156......................................................‬‬ ‫ھ‪ -‬ۋەضىە لىٍىٕغبْ وىػىٍەرٔىڭ غەٍجٕي ثىٍىذىغبٍٔىمٕي دەۋاضي ‪161....................‬‬ ‫‪ -1‬وبتوٌىىالردا غەٍىت ئىٍّي ‪164....................................................‬‬ ‫‪ -2‬تەرىمەتچىٍەردە غەٍىت ئىٍّي ‪165.................................................‬‬ ‫ئب‪ -‬غەٍجٕي ھېچىىُ ثىٍّەٍذۇ‬

‫‪166‬‬

‫ة‪ -‬ئۆتّۈظ غەٍىجٕي ھېچىىُ ثىٍّەٍذۇ‬

‫‪168‬‬

‫ج‪ِ -‬ۇلەددەش چەوٍىّە دەۋاضي‬

‫‪169‬‬

‫ئي‪ -‬ۋەضىٍىٍەرٔىڭ غبپبئەت لىٍىذىغبٍٔىمي ئېتىمبدى ‪172.................................‬‬ ‫‪ -1‬وبتوٌىىالرٔىڭ غبپبئەت چۈغۀچىطي ‪172.........................................‬‬ ‫‪ -2‬تەرىمەتچىٍەردە غبپبئەت چۈغۀچىطي ‪173........................................‬‬ ‫ژ‪ -‬ئۆٌۈوتىٓ ٍبردەَ تىٍەظ ‪179...........................................................‬‬ ‫‪ -1‬وبتوٌىىالرٔىڭ ئۆٌۈوتىٓ ٍبردەَ تىٍىػي ‪179......................................‬‬ ‫‪ -2‬تەرىمەتچىٍەر ۋە دىٕي گۇرۇھالردا ئۆٌۈوتىٓ ٍبردەَ تىٍەظ ‪185....................‬‬

‫‪14‬‬

‫ئب‪-‬تولۇٌّب ھەدىص‬

‫‪187‬‬

‫ة‪ -‬ثۇرِىالٔغبْ ئبٍەتٍەر‬

‫‪188‬‬

‫‪ -6 )5‬ئبٍەتىە دىممەت لىٍّبضٍىك‬

‫‪196‬‬

‫ج‪ -‬ئۆٌۈوتىٓ ٍبردەَ تىٍەٍذىغبٔالر ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ِىطبٌالر‬

‫‪198‬‬

‫ن‪ -‬جبِبئەت غەوىٍ​ٍۀذۈرۈظ ۋە ٔۇر جبِبئىتي ‪215........................................‬‬ ‫‪ -1‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ ھەلمىذە ئوٍذۇرۇپ چىمىرىٍغبْ ئبالھىذىٍىىٍەر ‪217...............‬‬ ‫ئب‪ -‬فەردىَەت (ثىرٌىه) ِبلبِىذا ثوٌغبٍٔىمي دەۋاضي‬

‫‪217‬‬

‫ة‪ -‬ثەدىئۇززاِبْ ثوٌغبٍٔىمي دەۋاضي‬

‫‪222‬‬

‫ج‪ -‬ئبٌەٍِەرگە رەھّەت ثوٌغبٍٔىمي دەۋاضي‬

‫‪223‬‬

‫د‪ -‬لىَىٓ ئەھۋاٌذا لبٌغبٔالرغب ٍبردەَ لىٍغبٍٔىمي دەۋاضي‬

‫‪225‬‬

‫ئې‪ -‬لۇرئبٕٔي ۋە ئبٌالھٕىڭ ئىطىٍّىرىٕي ئۆز ئىچىگە ئبٌغبٍٔىمي دەۋاضي‬

‫‪226‬‬

‫ف‪ -‬ھەر دەۋردە پەرلٍىك وىٍّىه ثىٍەْ ئوتتۇرىغب چىمىذىغبٍٔىمي دەۋاضي ‪228‬‬ ‫گ‪ -‬ئەڭ ثۈٍۈن ِۇرغىذ ۋە ِۇجەددىذ ثوٌغبٍٔىمي دەۋاضي‬

‫‪231‬‬

‫ھ‪ِ -‬ەھذى ئىىۀٍىىي دەۋاضي‬

‫‪232‬‬

‫ئي‪ -‬وۈتۈٌۈۋاتمبْ ئىَطب ثوٌغبٍٔىمي دەۋاضي‬

‫‪234‬‬

‫ژ‪ -‬لۇتمۇزغۇچي ئىىۀٍىىي دەۋاضي‬

‫‪235‬‬

‫ن‪ -‬غبپبئەت لىٍىذىغبٍٔىمي دەۋاضي‬

‫‪237‬‬

‫‪ -2‬رضبٌەئي ٔۇرالرٔىڭ ِۇلەددەضٍەغتۈرۈٌۈغي‪237....................................‬‬ ‫ئب‪ -‬رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ تەضتىمالٔغبٍٔىمي دەۋاضي‬

‫‪238‬‬

‫ة‪ -‬رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ تۈروچە ثوٌۇغي‬

‫‪239‬‬

‫ج‪ -‬رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ گۇٔبھمب وبپبرەت ثوٌىذىغبٍٔىمي دەۋاضي‬

‫‪240‬‬

‫د‪-‬رىطبٌەئي ٔۇرٔي ئولۇغبٔالرٔىڭ ئبٌىُ ثوٌذىغبٍٔىمي دەۋاضي‬

‫‪240‬‬

‫ئې‪ -‬رىطبٌەئي ٔۇرالرٔي ِۇلەددەضٍەغتۈرگۀٍىىٕىڭ ِىطبٌٍىرى‬

‫‪240‬‬ ‫‪15‬‬

‫‪ٔ -3‬ىجبتٍىمٕىڭ ٔۇر جبِبئىتىذە ئىىۀٍىىي دەۋاضي ‪243.............................‬‬ ‫ي‪-‬جبِبئەتٕي وۆپەٍتىػٕىڭ غبٍە ثوٌۇغي ‪245..............................................‬‬ ‫َ‪ -‬ئىٕطبٔىَەتٕي لۇچبلالظ دەۋاضي ‪250..................................................‬‬ ‫تۆتىٕچي ثۆٌۈَ ‪253.........................................................................‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ۋە لۇرئبْ ‪253..............................................................‬‬ ‫ئب‪ -‬ئەثجەد ۋە جەفر‪253....................................................................‬‬ ‫ة‪ -‬رىطبٌەئي ٔۇرالر ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ئىػبرەتٍەر ‪256..................................‬‬ ‫ج‪ -‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ئىػبرەتٍەر ‪262..................................‬‬ ‫د‪ -‬رىطبٌەئي ٔۇرالرٔىڭ ٍېسىٍىػغب ئىػبرەتٍەر ‪266..........................................‬‬ ‫ئې– رىطبٌەئي ٔۇرالرٔىڭ لىّ​ّىتىگە ئىػبرەتٍەر ‪268.......................................‬‬ ‫ف‪ -‬رىطبٌەئي ٔۇرالرٔي ئولۇغبٔالرغب ئىػبرەتٍەر‪270..........................................‬‬ ‫پبٍذىالٔغبْ ِۀجەٌەر‪273................................................................... :‬‬

‫‪16‬‬

‫ِۇلەددىّە‬ ‫غەٍتبْ ئبٌالھ تەئبالغب ِۇٔذاق دېگەْ ئىذى‪:‬‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫«‪ ...‬ى ى ٍػ ي ى َّلف اى ي ٍي ىلااى ى ااٍ ي ٍ ى ىي‪ .‬ثي َّلي ىَلىتىػنَّلػ ي ٍي م ٍ‬ ‫ى ٍل ً ً ٍي ىك ى ٍ أىيٍ ى اً ً ٍي ىك ى ٍ ى ى اًلً ً ٍي ىكى تى ً ي أى ٍا ىػ ىليى ٍي‬

‫ً‬ ‫ً‬ ‫ىػ ٍ ً أىيٍ ي ً ٍي ىكم ٍ‬ ‫ى اً ًلي ى »‬

‫«‪ِ ...‬ەْ چولۇَ ئۇالر ئۈچۈْ ضېٕىڭ توغرا ٍوٌۇڭذا ئوٌتۇرىّەْ‪.‬‬ ‫ئبٔذىٓ چولۇَ ئۇالرغب ئبٌذىٍىرىذىٓ‪ ،‬ئبرلىٍىرىذىٓ‪ ،‬ئوڭٍىرىذىٓ ۋە ضوٌٍىرىذىٓ‬ ‫وېٍىّەْ‪ .‬ئۇالرٔىڭ وۆپچىٍىىىٕي غۈورى لىٍغۇچي وۆرِەٍطەْ»‪ -‬ئەئراف‬ ‫‪.17 – 16/7‬‬ ‫غەٍتبْ ئىٕطبٔذىّٕۇ ثوٌىذۇ‪ ،‬جىٕذىّٕۇ ثوٌىذۇ ‪ .1‬ئۇ تۇزىمىٕي توغرا‬ ‫ٍوٌٕىڭ ئۈضتىگە لۇرىذۇ‪ .‬ئۇٔىڭ ئەڭ چوڭ تۇزىمي غېرىىتۇر‪ .‬چۈٔىي‬ ‫«إً َّلف االٌوى ى يىػ ٍ ً يل أىف يي ٍ ىل ىؾ ً ًو ىكيىػ ٍ ً يل ىم يدك ىف ىذاً ى اً ى يى ى اي»‬ ‫«ئبٌالھ ئۆزىگە غېرىه وەٌتۈرۈٌۈغٕي ھەرگىس ِەغپىرەت لىٍّبٍذۇ‪،‬‬ ‫ثۇٔىڭ ئبضتىذىىي گۇٔبھٕي خبٌىغبْ وىػىگە ِەغپىرەت لىٍىذۇ»‪ٔ -‬ىطب‬ ‫‪.48/34‬‬ ‫غېرىه ئورتبق لىٍّبق دېّەوتۇر‪ .‬ئبٌالھمب غېرىه وەٌتۈرِەن‪ ،‬ئبٌالھمب‬ ‫ئبئىت خۇضۇضىَەتٍەردىٓ ثىرىٕي ٍبوي ثىرلبٔچىطىٕي ثبغمب ثىر ِەۋجۇداتتىّۇ‬ ‫ثبر دەپ لبراغتۇر‪ .‬ثۇ ِەۋجۇداتالر وۆپىٕچە ئبٌالھمب ٍېمىٓ دەپ تەضەۋۋۇر‬ ‫لىٍىٕغبْ دىٕي زاتالرٔىڭ ئىچىذىٓ تبٌٍىٕىذۇ‪ .‬غەٍتبٔالر ئۇ دىٕي زاتالرٔىڭ‬ ‫ئبٌالھٕىڭ دوضتي ئىىۀٍىىىٕي‪ ،‬ئبٌالھ ئبٌذىذا ٍبردەِچي‪ ،‬ضبالچي ۋە غبپبئەتچي‬ ‫ثوٌىذىغبٍٔىمىٕي‪ ،‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ ئۇالرغب ثوٍطۇٔۇظ الزىٍّىمىٕي داۋاٍِىك‬ ‫تەوىتٍەپ تۇرىذۇ‪.‬‬ ‫‪ - 1‬ئۀئبَ ‪112/6‬؛ ٔبش ‪.6 /114‬‬

‫‪17‬‬

‫ئەلىً ۋە لۇرئبْ ثۇ تۇزالٕىڭ ئبٌذىذا ئىىىي چوڭ توضبٌغۇدۇر‪.‬‬ ‫غەٍتبٔالر ثۇ توضبٌغۇالردىٓ ئۆتۈظ ئۈچۈْ دىٕ​ٕىڭ ئەلىً ئىػي ئەِەش‪،‬‬ ‫وۆڭۈي ئىػي ئىىۀٍىىىٕي ۋە لۇرئبٕٔي ھەِّە ئبدەِٕىڭ‬ ‫چۈغىٕەٌّەٍذىغبٍٔىمىٕي ضۆزٌەپ تۇرىذۇ‪ .‬ئىٕطبٔالرٔىڭ ئبٌذىغب ئۆزٌىرى‬ ‫ِۇلەددەش دەپ لبراٍذىغبْ ثبغمب وىتبثالرٔي لوٍىذۇ ۋە ِۇغۇ وىتبثالرٔي‬ ‫ئولۇغٕي تەٌەپ لىٍىذۇ‪ .‬ثۇ تۇزالمب چۈغۈپ لبٌغبٔالر لۇرئبٔغب ثوٌغبْ ھۆرِىتىٕي‬ ‫ٍولبتّبٍذۇ‪ٌ ،‬ېىىٓ لۇرئبٕٔي چۈغۈٔەٌّەٍذىغبٍٔىمىٕي تەضەۋۋۇر لىٍىپ ئۇٔي‬ ‫ئۆزٌىرىگە ٔىطجەتەْ ِۈجّەي ثىر وىتبپ دەپ ھېطبثالٍذۇ‪ .‬ئبٔذىٓ ثۇ غەٍتبٔالر‬ ‫ئۆزٌىرى ئوٍذۇرۇپ چىمبرغبْ ٍىڭي ئىجبدەت غەوىٍ​ٍىرىٕي ِەٍذأغب ئېٍىپ‬ ‫چىمىپ غۇ ئبرلىٍىك وۆپ ئىجبدەت لىٍىػمب تەۋضىَە لىٍىذۇ ۋە ئىٕطبٔالرٔىڭ‬ ‫وۆڭۈٌٍىرىٕي توغرا ٍوٌذا ئىىۀٍىىىگە تەضىىٓ تبپمۇزۇپ تۇرىذۇ‪ .‬ئۇالرِۇ ئۇ‬ ‫زاتالرٔي ئبٌالھٕىڭ دوضتٍىرى دەپ ثىٍىپ ئۇالرغب ثۀذە ۋە لۇي ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫ئبخىرىذا ئۆزٌىرىگە ثوٌغبْ ئىػۀچٍىرى ٍولىٍىذۇ ۋە توغرا ٍوي ثىٍەْ ثوٌغبْ‬ ‫ِۇٔبضىۋىتي ئ ۈ زۈٌۈپ لبٌىذۇ‪ٌ ،‬ېىىٓ ئۆزٌىرىٕي توغرا ٍوٌٕىڭ لبپ ئوتتۇرىذا‬ ‫دەپ ھېطبثالٍذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫اال ٍ ى ً ايػ ى ِّي ٍ اىوي ى ٍ ى ا ن ىػ ي ى اىوي ى ًلي ه ‪ .‬ىكإًاَّلػ ي ٍي‬ ‫« ىكىم يىػ ٍ ي ى ًذ ٍا ًل َّل‬ ‫اىى ي ُّدكاىػ ي ٍي ى ً اا َّل ً ًي ىكيى ٍ ى ي ىف أىاَّلػ ي ي ُّدم ٍ ى ي ك ىف»‬ ‫«وىُ رەھّبٕٔىڭ زىىرىذىٓ ٍۈز ئۆرۈضە‪ ،‬ئۇٔىڭغب ثىر غەٍتبْ ِۇضەٌٍەت‬ ‫لىٍىّىس‪ .‬غۇٔىڭ ثىٍەْ ثۇ غەٍتبْ ئۇٔىڭ ھەِراھي ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫غەٍتبٔالر ئۇالرٔي توغرا ٍوٌذىٓ توضىذۇ‪ ،‬ئۇالر ئۆزٌىرىٕي توغرا ٍوٌذا‪،‬‬ ‫دەپ ئوٍالٍذۇ»‪ -‬زۇخرۇف ‪.37–36/43‬‬

‫‪18‬‬

‫ئبٌالھ ٔبِىذىٓ وەٌطە‪ -‬وەٌّەش ضۆزٌەغّۇ زور وۆپ ضبٔذىىي وىػىٍەر‬ ‫چۈغۈپ لبٌىذىغبْ تۇزالالرٔىڭ ثىرىذۇر‪ .‬ثۇ ھەلتە ٍب ئبٌالھ تەئبالٔىڭ وۈچي ٍب‬ ‫چوڭالرٔىڭ ضۆزٌىرى ۋە ٍبوي وىتبثالردىىي خۇراپبتالر ئبضبش لىٍىٕىذۇ‪ .‬خبتب‬ ‫ضۆزٌەپ لوٍّبضٍىك ئۈچۈْ لۇرئبٔغب لبراظ وېرەن ثوٌغبْ تۇرۇلٍۇق لۇرئبٕٔي ثۇ‬ ‫خبتبٌىمالرٔي لوٌالٍذىغبْ غەوىٍذە تەپطىر لىٍىع ئىػٕي تبپتىٓ چىمىرىذۇ‪.‬‬ ‫ثۇ وىتبثٕي ٍېسىػتىىي ِەلطەت‪ٍ-‬بخػي ِۇضۇٌّبْ ثوٌۇظ ئۈچۈْ ٍوٌغب‬ ‫چىممبٔالر ئبضبٔال چۈغۈپ لبٌىذىغبْ ثۇ تۇزالالرٔي لۇرئبْ ئبٍەتٍىرى ٔۇرىذا‬ ‫ئوتتۇرىغب چىمىرىع ۋە ئۇالردىٓ ئبگبھالٔذۇرۇغتىٓ ئىجبرەت‪ .‬ثىسٔىڭ‬ ‫خبتبٌىمٍىرىّىسٔي وۆرگۀٍەرٔىڭّۇ ثىسٔي ئەٍٕي غەوىٍذە ئبگبھالٔذۇرۇپ‬ ‫لوٍۇغىٕي ئۈِىذ لىٍىّىس‪.‬‬ ‫ھەلىمەتٕي چۈغىٕىع ئبضبْ‪ ،‬لوثۇي لىٍىع تەضتۇر‪ .‬ئبٌالھ تەئبال‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫اى ٍي ى َّل ييػىػِّي ى اى ي ي َّلم يىػَّلػ ي ىف»‬ ‫« ىكىم ىا ىف االٌوي اي ً َّلي ىػ ٍ م ن ىػ ٍ ى إً ٍذ ىى ى ي‬ ‫«ئبٌالھ ثىر لەۋِٕي ھىذاٍەت لىٍغبٔذىٓ وېَىٓ‪ ،‬ئۇالر ضبلٍىٕىػمب‬ ‫تېگىػٍىه ئػالرٔي ثبٍبْ لىٍّبً تۇرۇپ‪ ،‬ئۇالرٔي گۇِراھ لىٍّبٍذۇ»‪ -‬تەۋثە‬ ‫‪.115/9‬‬ ‫ً‬ ‫ً ً‬ ‫ب ً اٍ ى ِّيق اى َّل ىج ىاهي‬ ‫« ىكىم ٍ أىظٍلى يي م َّل ً ا ٍػىػ ىلل ىلى االَّلو ىاذ ن أ ٍىك ىا َّلذ ى‬ ‫ً‬ ‫أىاى ً‬ ‫نَّلي ىم ٍػ ن ل ا ٍل ى ً ًلي ى ‪ .‬ىكااَّل ًذي ى ىج ىى ي كا ً نى اىنىػ ٍ ً يىػنَّلػ ي ٍي يسيػلىنى ىكإً َّلف االَّلوى‬ ‫ىج ى ى‬ ‫ٍ ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫اى ى ى ااٍ ي ٍ ن ى »‬ ‫«ئبٌالھمب ٍبٌغبْ چبپٍىغبْ ٍبوي ئۆزىگە وەٌگەْ ھەلٕي ٍبٌغبْ دېگەْ‬ ‫ئبدەِذىّٕۇ زاٌىُ ئبدەَ ثبرِۇ؟ وبپىرالرٔىڭ جبٍي جەھۀٕەِذۇر‪ ،‬غۇٔذاق‬ ‫ئەِەضّۇ!‬ ‫‪19‬‬

‫ثىس ئۈچۈْ جىھبد لىٍغبٔالرغب وەٌطەن‪ ،‬ثىس ئۇالرٔي ئەٌۋەتتە ٍوٌٍىرىّىسغب‬ ‫ٍېتەوٍەٍّىس‪ .‬غۈثھىطىسوي‪ ،‬ئبٌالھ ٍبخػي ئىع لىٍغۇچىالر ثىٍەْ ثىٍ​ٍىذۇر»‪-‬‬ ‫ئۀىەثۇت ‪.69-68/29‬‬ ‫تىرىػچبٍٔىك ثىسدىٓ‪ِ ،‬ۇۋەپپەلىَەت ئبٌالھذىٓ‪.‬‬ ‫پروفېططور‪ ،‬دووتور ئبثذۇٌئەزىس ثبٍىٕذىر‬ ‫‪ٍ -2005‬ىً ئبۋغۇضت‪ .‬ئىطتبٔجۇي‬

‫‪20‬‬

‫وىرىع ضۆز‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫« ي ٍي إًاَّل ى ى َّللىـ ىرِّي ااٍ ى ى ا ً ى ىم ظى ى ىل ًم ٍنػ ى ىكىم ى ى ى ىك ًٍ‬ ‫اْلثٍ ىي ىكااٍىػ ٍ ى ً ىٍ ًل‬ ‫ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً ً‬ ‫ً‬ ‫َّل‬ ‫ىي ييػنىػ ِّيز ٍؿ و يس ٍل ى ان ىكأى ٍف تىػ ي اي ا ىلى االو ىم ى‬ ‫ااٍ ى ِّيق ىكأى ٍف تي ٍ ًليا ا الَّلو ىم ا ٍ‬ ‫تىػ ٍ لى ي ىف»‬

‫«ئېَتمىٕىي‪‹ :‬رەثجىُ‪ ،‬پەلەت ِۇٔۇالرٔىال ھبراَ لىٍذى‪ :‬ئبغىبرا‬ ‫ثوٌطۇْ ِەخپىٌ ثوٌطۇْ پۈتۈْ پبھىػىٍەرٔي ‪ ، 2‬گۇٔبھالرٔي‪ٔ ،‬بھەق تبجبۋۇز‬ ‫لىٍىػٕي‪ ،‬ئبٌالھ ئۆزىٕىڭ غېرىىي ئىىۀٍىىي توغرىطىذا ھېچجىر دەٌىً‬ ‫چۈغۈرِىگەْ ٔەرضىٕي ئبٌالھمب غېرىه لىٍىػىڭالرٔي ۋە ئبٌالھ ھەلمىذە‬ ‫ئۆزۈڭالر ثىٍّەٍذىغبْ ٔەرضىٕي ضۆزٌەغٕي‪-»›.‬ئەئراف ‪. 33/7‬‬ ‫غېرىه ئورتبق لىٍّبق دېّەوتۇر‪ .‬ئبٌالھمب غېرىه وەٌتۈرِەن‪ ،‬ئبٌالھمب‬ ‫ئبئىت خۇضۇضىَەتٍەردىٓ ثىرىٕي ٍبوي ثىرلبٔچىطىٕي ثبغمب ثىر ِەۋجۇداتتىّۇ‬ ‫ثبر دەپ لبراپ‪ ،‬ئۇٔي ئۇ ھەلتە ئبٌالھ ثىٍەْ ئورتبق ھېطبثٍىّبلتۇر‪ .‬ثۇٔي لوثۇي‬ ‫لىٍغۇچىغب ِۇغرىه دېَىٍىذۇ‪ِ .‬ۇغرىه ئۇ ِەۋجۇداتٕي ئبٌالھ ثىٍەْ ئۆزىٕىڭ‬ ‫ئبرىطىذا ۋەضىٍە (غېپي) لىٍىذۇ ۋە ئۇٔىڭغب لۇي ۋە ثۀذە ثوٌىذۇ‪ .‬لۇرئبٕٔىڭ‬ ‫ھبِبْ ھەر ضەھىپىطىذە ثۇٔىڭ ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ئبگبھالٔذۇرۇغالر ثبر‪.‬‬ ‫چۈٔىي ثۇ وەچۈرگۈضىس ثىر گۇٔبھتۇر‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«إً َّلف االٌوى ى يىػ ٍ ً يل أىف يي ٍ ىل ىؾ ً ًو ىكيىػ ٍ ً يل ىم يدك ىف ىذاً ى اً ى يى ى اي»‬

‫‪ - 2‬پبھىػە دېگەْ ضۆز لۇرئبٔذا ھەَ زىٕب (ئىطرا ‪ )32/17‬ھەَ ثەچچىۋازٌىك (ٔەًِ ‪)58-54/27‬‬ ‫دېگەْ ِۀبالردا ئىػٍىتىٍگەْ‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫«ئبٌالھ ئۆزىگە غېرىه وەٌتۈرۈٌۈغٕي ھەرگىس ِەغپىرەت لىٍّبٍذۇ‪،‬‬ ‫ثۇٔىڭ ئبضتىذىىي گۇٔبھٕي خبٌىغبْ وىػي دىٓ ِەغپىرەت لىٍىذۇ»‪ٔ -‬ىطب‬ ‫‪.48/4‬‬ ‫ِۇغرىه تەۋثە لىٍطب ئەپۇ لىٍىٕىذۇ‪ .‬دەضٍەپىي ِۇضۇٌّبٔالرِۇ‬ ‫غېرىىتىٓ تەۋثە لىٍىپ ئىطالِغب وىرگەْ ئىذى‪ .‬ئۇٔذالتب غېرىىتىٓ ثبغمب‬ ‫گۇٔبھالرٔي لىٍغبْ وىػي تەۋثە لىٍّبضتىٓ ئۆٌۈپ وەتىەْ تەلذىردىّۇ‪ ،‬تبِبِەْ‬ ‫ئەپۇ لىٍىٕىػي ِۇِىىٓ‪.‬‬ ‫غېرىه توغرىطىذا پەٍغەِجەرٌەرِۇ ئبگبھالٔذۇرۇٌغبْ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق‬ ‫دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ت اىى ٍ ى ى َّل ى ى لي ى‬ ‫« ىكاىى ٍ أيك ً ى إًاىٍ ى ىكإًاى ااَّل ًذي ى ًم ٍ ىػ ٍلً ى اىئً ٍ أى ٍ ىلٍا ى‬ ‫ىكاىى ي اى َّل ًم ى ااٍ ى ًس ًلي ى ‪ .‬ى ًي االَّلوى ى ٍ ي ٍ ىكيا ٍ ًم ى اا َّل اً ًلي ى »‬ ‫«ئي ِۇھەِّەد! ضبڭب ۋە ضۀذىٓ ئىٍگىرىىي پەٍغەِجەرٌەرگە‪‹ :‬ئەگەر‬ ‫غېرىه وەٌتۈرضەڭ‪ ،‬ئەِىٍىڭ ثىىبر ثوٌۇپ وېتىذۇ ۋە زىَبْ تبرتمۇچىالردىٓ‬ ‫ثوٌۇپ وېتىطەْ › دەپ ۋەھىٌ لىٍىٕذى‪ .‬غۇڭب ئبٌالھمىال ئىجبدەت لىً ۋە‬ ‫غۈوۈر لىٍغۇچىالردىٓ ثوي»‪ -‬زۇِەر ‪.66–65/39‬‬ ‫پەٍغەِجەرٌەرِۇ لبتتىك ئبگبھالٔذۇرۇٌغبْ غېرىه ِەضىٍىطىگە ٍېتەرٌىه‬ ‫دەرىجىذە ئەھّىَەت ثېرىع وېرەن‪ .‬ثوٌّىطب لىٍىٕغبْ ٍبخػي ئىػالرٔىڭ ۋە‬ ‫ئىجبدەتٍەرٔىڭ ضبۋاثي ٍوق ثوٌۇپ وېتىذۇ‪.‬‬

‫‪22‬‬

‫ثىرىٕچي ثۆٌۈَ‬ ‫دىٓ‬ ‫دىٓ ھەلمىذە ئىٕطبٕٔي ئەڭ وۆپ ئبٌذاٍذىغبْ ٔەرضە ئبٌالھٕي ثبر ۋە ثىر‬ ‫دەپ تؤۇظ ثىٍۀال ثوٌذى لىٍىػتۇر‪ .‬ئەضٍىذە ئبٌالھٕىڭ ثبر ۋە ثىر‬ ‫ئىىۀٍىىىٕي ھەر وىػي ثىٍىذۇ‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ ھەِّە ئبدەَ ئۆزىٕي ئۆزى‬ ‫دىٕذار ھېطبثالٍذۇ‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫ىد ىـ ًم ٍ ظي ي ًرًى ٍي ذي ِّيريَّلػىػ ي ٍي ىكأى ٍ ى ى يى ٍي ىلى‬ ‫« ىكإً ٍذ أى ى ىذ ىرُّد ى م ٍ ىنً آ ى‬ ‫ت ًىلِّي ي ٍي ى اي ا ىػلى ى ً ٍ اى أى ٍف تىػ ي اي ا يىػ ٍ ىـ ااٍ ً ى ىم ًة إًاَّل يانَّل ى ٍ ىى ىذا‬ ‫أىاٍػ ي ً ً ٍي أىاى ٍ ي‬ ‫ً‬ ‫ً ً​ً‬ ‫ً​ً‬ ‫ً ً‬ ‫ى ل ى ‪ .‬أ ٍىك تىػ ي اي ا إًاَّل ى أى ٍ ىل ىؾ ىآ ى يؤاى م ٍ ىػ ٍ يي ىكيانَّل ذي ِّيريَّلةن م ٍ ىػ ٍ ى ٍي أى ىػيػ ٍ ل ي نى ى‬ ‫ىػ ي ااٍ ٍ ً لي ىف‪ .‬كىا ىذاً ى ايػ ى ِّي ي ٍاَلىي ً‬ ‫ت ىكاى ىلَّل ي ٍي يىػ ٍلًج ي ىف »‬ ‫ي ى‬ ‫ىى ي‬ ‫ى‬ ‫«رەثجىڭ ئبدەَ ثبٌىٍىرىذىٓ ٍۀي ئۇالرٔىڭ ثەٌٍىرىذىٓ ئۇالرٔىڭ‬ ‫ٔەضىٍ​ٍىرىٕي ئبٌغبٔذا ئۇالرٔي ئۆزٌىرىگە لبرغي گۇۋاھ لىٍىپ تۇرۇپ‪ِ‹ :‬ەْ‬ ‫ضىٍەرٔىڭ رەثجىڭالر ئەِەضّۇ؟ › دېذى‪ .‬ئۇالر‪‹ :‬ھەئە‪ ،‬رەثجىّىسدۇرضەْ‪ ،‬ثىس‬ ‫ثۇٔىڭغب گۇۋاھ ثوٌذۇق › دېذى‪ .‬ئي ئىٕطبٔالر ئەِذى ضىٍەر لىَبِەت وۈٔي‪:‬‬ ‫‹ثىس ثۇٔىڭذىٓ غبپىً ئىذۇق › دېَەٌّەٍطىٍەر‪ .‬غۇٔىّۇ دېَەٌّەٍطىٍەر‪‹ :‬ئبتب‪-‬‬ ‫ثوۋىٍىرىّىس ئىٍگىرى غېرىه وەٌتۈرگەْ ئىذى‪ ،‬ثىس ثوٌطبق ئۇالردىٓ وېَىٓ‬ ‫وەٌگەْ ثىر ٔەضىً ئىذۇق‪ .‬ثبتىٍغب چۆِگەْ ئۇ وىػىٍەرٔىڭ لىٍّىػٍىرى‬ ‫تۈپەٍ​ٍي ثىسٔي ھبالن لىالِطەْ؟ › ثىس ئبٍەتٍەرٔي ِۇغۇٔذاق تەپطىٍىٌ ثبٍبْ‬ ‫لىٍىّىس‪ .‬ثۇ ئۇالرٔىڭ گۇِراھٍىمتىٓ لبٍتىػٍىرى ئۈچۈٔذۇر»‪-‬‬ ‫ئەئراف‪.174-172/7‬‬

‫‪23‬‬

‫خەٌك ئىچىذە ثىسگە «ئبٌالھ تەرىپىذىٓ روزا ِىطبلتب ئېٍىٕغبْ ئەھذە»‬ ‫ٍبوي «لبٌۇ ثەالدا ئبٌالھمب ثېرىٍگەْ ۋەدە» دېگۀذەن ئىپبدىٍەر ثىٍەْ ئۇچراپ‬ ‫تۇرىذىغبْ ثۇ ھبدىطە‪ ،‬ئىٕطبٕٔىڭ ئبٌالھٕىڭ ثبرٌىمىٕي ۋە ثىرٌىىىٕي وەضىىٓ‬ ‫ثىر غەوىٍذە لوثۇي لىٍىع ھبدىطىطىذۇر‪ٍ .‬ۇلىرىذىىي ئبٍەت ثۇ ئىػٕىڭ ئبدەَ‬ ‫ثبٌىٍىرىٕىڭ «ثەٌٍىرىذىٓ ٔەضىٍ​ٍىرىٕىڭ ئېٍىٕىػي» ئەضٕبضىذا‬ ‫لەتئىٍَەغىۀٍىىىٕي ثىٍذۈرِەوتە‪ٔ .‬ەضىٍٕىڭ ثەٌذىٓ ئېٍىٕىػي ٔەضىٍٕي‬ ‫داۋاِالغتۇرىذىغبْ ئۇرۇلٕىڭ ئېٍىٕىػىذۇر‪ .‬ئىٕطبْ ثۇ ھبٌەتىە وەٌگەْ ۋالىت‬ ‫ثبالغەتىە ٍەتىەْ ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫ئىٕطبْ دۇَٔبغب وۆز ئبچمبٔذىٓ ثبغالپ ئبٌالھٕىڭ ئبٍەتٍىرىٕي ئولۇغمب‬ ‫ثبغالٍذۇ‪ .‬چۈٔىي ئبٌالھٕىڭ ئبٍەتٍىرى پەلەت لۇرئبٔذىىي ئبٍەتٍەردىٕال ئىجبرەت‬ ‫ئەِەش‪ ،‬ثەٌىي پۈتۈْ ِەۋجۇداتالردا‪ :‬ئبضّبٔالردا‪ ،‬زېّىٕذا‪ ،‬ھبٍۋأالردا‪،‬‬ ‫ئۆضۈٍِۈوٍەردە‪ ،‬لىطمىطي ھەر ٍەردە ئبٌالھٕىڭ ئبٍەتٍىرى ثبر ‪ . 3‬ئبٌالھ تەئبال‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫« ىسني ًلي ً ٍي آيى تًنى ً ٍاَل ى ًؽ ىكً أىا ي ً ً ٍي ى َّل يىػىىػَّل ى اى ي ٍي أىاَّلوي ااٍ ى ُّدق»‬ ‫«ثىس ئۇالرغب ئەتراپىذىىي ۋە ئۆزٌىرىذىىي ئبٍەتٍىرىّىسٔي وۆرضىتىپ‬ ‫تۇرىّىس‪ .‬ئبخىرىذا لۇرئبٕٔىڭ ھەق ئىىۀٍىىي ئۇالر ئۈچۈْ ئېٕىك ئوتتۇرىغب‬ ‫چىمىذۇ»‪ -‬فۇضطىٍەت ‪.53/41‬‬

‫‪ - 3‬خبٌىغبٔالر تۆۋۀذە لۇرئبْ وەرىّذىىي ضۈرىطي ۋە ٔوِۇرى ثېرىٍگەْ ئبٍەتٍەرگە ئۈضتىذە تەپەوىۇر‬ ‫لىٍطب ثوٌىذۇ‪ :‬ثەلەرە ‪164/2‬؛ ئبٌي ئىراْ ‪190/3‬؛ ئۀئبَ ‪99 ،97/6‬؛ ئەئراف ‪58 ،26/7‬؛ ٍۇٔۇش‬ ‫‪101 ،92 ،67 ،6 ،5/10‬؛ ٍۇضۇف ‪35 ،7/12‬؛ رەئذ ‪4 ،3 ،2/13‬؛ ٔەھً ‪،66 ،65 ،13/16‬‬ ‫‪79 ،69 ،68 ،67‬؛ ئىطرا ‪12/17‬؛ وەھف ‪9/18‬؛ ِەرٍەَ ‪10/19‬؛ تبھب ‪128/20‬؛ ئۀىەثۇت‬ ‫‪34،35 ،33 ،24/29‬؛ رۇَ ‪28 ،24 ،23 ،22 ،21/30‬؛ ٌۇلّبْ ‪32 ،31/31‬؛ ضەجذە‬ ‫‪26/32‬؛ ضەثەئ ‪15/34‬؛ زۇِەر ‪52 ،42/39‬؛ ِۇئّىٓ ‪13/40‬؛ جبضىَە ‪6 ،5 ،4 ،3/45‬؛‬ ‫زارىَبت ‪37 ،36 ،35 ،23 ،22/51‬؛ لەِەر ‪.15 ،14 ،13 ،12/54‬‬

‫‪24‬‬

‫ئىٕطبٕٔىڭ ئەتراپىذا ۋە ئىچىي دۇَٔبضىذا ئولۇغبْ ئبٍەتٍىرى ئۇٔىڭغب‬ ‫ثىر ٍبراتمۇچىٕىڭ ثبرٌىمىذىٓ خەۋەر ثېرىذۇ‪ .‬ثۇ ضەۋەثتىٓ ئىٕطبْ وىچىه‬ ‫ۋالتىذىٓ ثبغالپال ئبٌالھ ھەلمىذە پىىىر ٍۈرگۈزۈغىە ثبغالٍذۇ‪ .‬ثۇ ھەلتە‬ ‫ئەتراپىذىىي وىػىٍەردىٓ ضوئبٌالرٔي ضوراٍذۇ‪ٔ .‬ەتىجىذە ئبٌالھٕىڭ ثبر ۋە ثىر‬ ‫ئىىۀٍىىي ھەلمىذە توٌۇق لبٔبئەت ھبضىً لىٍىذۇ‪ .‬وۆز ئبٌذىذىىي ئبٍەتٍەر‬ ‫ئبرلىٍىك گوٍب ئبٌالھ ئۇٔىڭذىٓ‪ِ« :‬ەْ ضېٕىڭ رەثجىڭ ئەِەضّۇ» دەپ‬ ‫ضوراٍذۇ‪ ،‬ئۇ توٌۇق ثىر لەتئىٍَىه ثىٍەْ «غۇٔذاق‪ ،‬رەثجىّذۇرضەْ‪ِ ،‬ەْ‬ ‫ثۇٔىڭغب گۇۋاھٍىك ثېرىّەْ» دەپ جبۋاة ثېرىذۇ‪ .‬ئىٕطبْ ثۇٔي ئۆِۈر ثوٍي‬ ‫ئولۇغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئۇٔىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ ثوٌغبْ ِۇٔبضىۋىتي داۋاٍِىك جبٍٔىك‬ ‫تۇرىذۇ‪ .‬ئۇ ئىچىي دۇَٔبضىذا ثۇٔىڭذەن ضوئبٌالرغب ھبِبْ ھەر وۈْ ٍوٌۇلۇپ‬ ‫تۇرىذۇ‪.‬‬ ‫ِۇغرىه غېرىه وەٌتۈرگۈچي دېگەْ ثوٌىذۇ‪ .‬غېرىىٍىىٕىڭ ِەٍذأغب‬ ‫وېٍىػي ئۈچۈْ ئبز دېگۀذە ئىىىي ٔەرضە ثوٌۇغي وېرەن‪ .‬ئبٌالھمب غېرىه‬ ‫وەٌتۈرگۈچي ِۇغرىىٕىڭ ثىرىٕچي ئىالھي ھەر دائىُ ئبٌالھ ثوٌىذۇ‪ .‬ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ثبرٌىمي ۋە ثىرٌىىىٕىڭ ضبْ‪-‬ضبٔبلطىس دەٌىٍ​ٍىرى ثبر ثوٌطىّۇ‪ٌ ،‬ېىىٓ ئبٌالھمب‬ ‫لوغۇٌغبْ غېرىىٍەرٔىڭ ئبٌالھمب خبش ئىطىُ‪-‬ضۈپەتٍەردە ئبٌالھ ثىٍەْ ئورتبق‬ ‫ئىىۀٍىىي ھەلمىذە ھېچمبٔذاق دەٌىً‪-‬ئىطپبت ِەۋجۇت ئەِەش‪ .‬غۇٔىڭ‬ ‫ئۈچۈْ ھېچجىر ِۇغرىه ئۆزىٕىڭ ِۇغرىه ثوٌۇغي ئۈچۈْ ھېچمبٔذاق ضەۋەة‬ ‫تبپبٌّبٍذۇ ۋە ِۇٔذالّۇ دېَەٌّەٍذۇ‪:‬‬ ‫«إًاَّل ى أى ٍ ىل ىؾ ىآ ى يؤاى ًم ٍ ىػ ٍ يي ىكيانَّل ذي ِّيريَّلةن ًم ٍ ىػ ٍ ً ًى ٍي أى ىػيػ ٍ لً ي نى ً ى ىػ ى ىي‬ ‫ااٍ ي ٍ ً لي ىف»‬ ‫«ئبتب‪-‬ثوۋىٍىرىّىس ئىٍگىرى غېرىه وەٌتۈرگەْ ئىذى‪ ،‬ثىس ثوٌطبق‬ ‫ئۇالردىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ثىر ٔەضىً ئىذۇق‪ .‬ثبتىٍغب چۆِگەْ ئۇ وىػىٍەرٔىڭ‬ ‫لىٍّىػٍىرى تۈپەٍ​ٍي ثىسٔي ھبالن لىالِطەْ؟»‪ -‬ئەئراف ‪.173/7‬‬ ‫‪25‬‬

‫ئىٕطبٕٔىڭ ثبالغەتىە ٍەتىەْ چېغي ِۇھىّذۇر‪ِ .‬ەضئۇٌىَەت ثۇ چبغذا‬ ‫ثبغٍىٕىذۇ‪ .‬ئبتب‪-‬ئبٔىالر ئەوطىچە ثىر ٔەرضە ضۆزٌىطىّۇ ثبالغەتىە ٍەتىەْ‬ ‫ئىٕطبْ ئبٌالھٕىڭ ثبرٌىمىغب‪ ،‬ثىرٌىىىگە‪ ،‬پۈتۈْ ِەۋجۇداتٕىڭ ئىگىطي ۋە‬ ‫خوجبٍىٕي ئىىۀٍىىىگە لەتئىٌ ثىر غەوىٍذە گۇۋاھچي ثوٌىذۇ‪ .‬ثەزىٍىرى ثۇٔي‬ ‫ئبغىبرىالٍذۇ‪ ،‬ثەزىٍىرى ثېػىغب ثىر ئېغىرچىٍىك وەٌگۀذە ئبغىبرىالٍذۇ‪.‬‬ ‫ئۆزٌىرىٕي خۇداضىس دەپ ئبتبٍذىغبْ ئبتېئىطتالر ئبٌالھٕي ئۆز ئىػٍىرىغب‬ ‫ئبرىالغتۇرۇغٕي خبٌىّبٍذىغبْ وىػىٍەردۇر‪ .‬ئۇالر ئۆزٌىرىٕي ئىالھالغتۇرىذۇ ۋە‬ ‫ئۆزٌىرىگە‪-‬ئۆزٌىرى خوجب ثوٌۇغمب تىرىػىذۇ‪ .‬ثبغمب ِۇغرىىالر ثوٌطب ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ٍېٕىذا ثبغمب خوجىالر تېپىپ‪ ،‬ئۇالرٔي ئبٌالھٕي ئۇٌۇغٍىغبٔذەن ئۇٌۇغالٍذۇ ۋە‬ ‫ئبٌالھ ثىٍەْ ثوٌغبْ ِۇٔبضىۋىتىٕي ئۇالرٔىڭ ۋاضىتىطي ثىٍەْ ٍۈرۈتۈغىە‬ ‫تىرىػىذۇ‪.‬‬ ‫لۇرئبٔذا «زىىىر» دېگەْ ضۆزدىٓ تۈرٌۀگەْ وەٌىّىٍەر ئۆتىذۇ‪ .‬زىىر‪-‬‬ ‫ثىٍىّٕي زېھىٕذە ئىػٍىتىػىە تەٍَبر ھبالتتە تۇتّبق‪ ،‬ئۇٔي لەٌجىە ۋە تىٍغب‬ ‫وەٌتۈرۈظ‪ ،‬ئەضٍەظ دېگەْ ِۀبالرٔي ئىپبدىٍەٍذۇ ‪ . 4‬زېھىٕذە ثبر ثوٌغبْ‬ ‫ثىٍىّٕي ھەرىىەتىە وەٌتۈرۈغٕي تەزەوىۇر ( تذور) دېَىٍىذۇ‪ .‬ئىٕطبْ‬ ‫تۇغۇٌۇغىذىٓ تب ئۆٌگىٕىگە لەدەر ئبٌالھٕىڭ ئبٍەتٍىرىٔي وۆرگەْ ھبٌذا ٍبغبٍذۇ‪.‬‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ئبٍەتٍىرى ئبٌالھ ٔبزىً لىٍغبْ وىتبثالردىىي ئبٍەتٍەر ثىٍەْ چەوٍىه‬ ‫ئەِەش‪ .‬ئىٕطبٕٔىڭ تبغمي دۇَٔبضىذا (ئەتراپىذا) ھەَ ئىچىي دۇَٔبضىذا ثبر‬ ‫ثوٌغبْ ئبٍەتٍەرِۇ ثبر‪ .‬ئىٕطبْ ثىٍىّىٕىڭ توٌىطىٕي تبغمي دۇَٔبضىذىٓ‬ ‫(ئەتراپىذىٓ) ۋە ئىچىي دۇَٔبضىذىٓ ئولۇغبْ ئبٍەتٍەردىٓ ئبٌىذۇ‪ .‬ثۇ ضەۋەثتىٓ‬ ‫ئۇ ثىٍىٍّەر تەثىئىٌ لبٔۇْ ۋە ئەخاللٕىڭ ئبٌەِػۇِۇي پرىٕطىپٍىرىٕي‬ ‫وۆرضىتىذۇ‪.‬‬

‫‪ - 4‬راغىت ئەٌئىطفەھبٔي‪ِ ،‬ۇفرەدات‪ ،‬دەِەغك ۋە ثېَرۇت‪« ،1992/1412 ،‬ذ ؾ ر» ِبددىطي‪.‬‬

‫‪26‬‬

‫لۇرئبْ‪ ،‬تەۋرات‪ ،‬ئىٕجىً ۋە ثبغمب ئىالھىٌ وىتبثالرٔىڭ ئورتبق ئىطّىّۇ‬ ‫«زىىر» دۇر ‪ . 5‬چۈٔىي تبغمي ئبٌەِذە ۋە ئىٕطبٕٔىڭ ئىچىي دۇَٔبضىذا ثبر‬ ‫ثوٌغبْ ئبٍەتٍەر ثىٍەْ لۇرئبٕٔىڭ ئبٍەتٍىرى ئوتتۇرىطىذا توٌۇق ثىر ِبضٍىك ثبر‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫« ىسني ًلي ً ٍي آيى تًنى ً ٍاَل ى ًؽ ىكً أىا ي ً ً ٍي ى َّل يىػىىػَّل ى اى ي ٍي أىاَّلوي ااٍ ى ُّدق»‬ ‫«ثىس ئۇالرغب ئەتراپىذىىي ۋە ئۆزٌىرىذىىي ئبٍەتٍىرىّىسٔي وۆرضىتىپ‬ ‫تۇرىّىس‪ .‬ئبخىرىذا لۇرئبٕٔىڭ ھەق ئىىۀٍىىي ئۇالر ئۈچۈْ ئېٕىك ئوتتۇرىغب‬ ‫چىمىذۇ»‪-‬فۇضطىٍەت ‪.53/41‬‬ ‫غۇٔىڭ ئۈچۈْ پەٍغەِجەرٌەر ئىٕطبٔالرٔي «تەزەوىۇر» غب ٍۀي‬ ‫زېھىٍٕەرگە ٍەرٌەغىەْ ثىٍىٍّەردىٓ پبٍذىٍىٕىػمب چبلىرغبْ‪ .‬ئىجراھىُ‬ ‫ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ ِۇغرىىالرغب «‪...‬تەزەوىۇر لىٍُ اِطىٍەر!» ٍۀي ثبٌىٍىك‬ ‫دەۋرىڭالردىٓ ثېرى ئېرىػىەْ ثىٍىّىڭالر ثىٍەْ ِېٕىڭ ضۆزٌىرىّٕي‬ ‫ضېٍىػتۇرۇپ ئۆتىۈزگەْ خبتبٌىمىڭالرٔي وۆرِەِطىٍەر؟ دېَىػىٕىڭ ضەۋەثي‬ ‫ئۀە غۇ ئىذى‪.‬‬ ‫دەرۋەلە ئىجراھىُ ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ لەۋِي ئبضّبٔالرٔي ۋە زېّىٕ​ٕي‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ٍبراتمبٍٔىمىٕي‪ٌ ،‬ېىىٓ ئۇالرٔىڭ «ِەٌەوۇتىٕي» ٍۀي ثبغمۇرۇظ‬ ‫ئىػىٕي لۇٍبغمب‪ ،‬ئبٍغب ۋە ٍۇٌتۇزالرغب ئۆتىۈزۈپ ثەرگۀٍىىىٕي دەۋا لىالتتي‪.‬‬ ‫ئۇالرٔي ٍەرٌىه ھۆوۈِەت ئەِەٌذارٌىرىذەن وۆرەتتي‪ ،‬ھەر ثىرىذە ثىر روھبٔىَەت‬ ‫ثبر دەپ ئېتىمبد لىالتتي‪.‬‬

‫‪ - 5‬ئبي ئىّراْ ‪58/3‬؛ ئەئراف ‪63/7‬؛ ھىجر ‪9 ،6/15‬؛ ٔەھً ‪44/16‬؛ ئۀجىَب ‪،50 ،2/21‬‬ ‫‪105‬؛ فۇرلبْ ‪18/25‬؛‬

‫‪27‬‬

‫ثۇ ضەۋەةتىٓ ئۇ لەۋَ تىٍەوٍىرىٕي ئۇالرغب ضۇٔبتتي‪ ،‬ئبٌالھ ثىٍەْ ثوٌغبْ‬ ‫ِۇٔبضىۋەتٍىرىٕي ئۇالرٔىڭ ۋاضىتىطي ثىٍەْ ٍۈرۈتۈغىە تىرىػبتتي‪ .‬ئۇالرٔىڭ‬ ‫ھەٍىەٌٍىرىٕىڭ ئبٌذىذا ھۆرِەت ثىٍەْ ئېگىٍەتتي‪.‬‬ ‫ئۇالرغب لۇرثبٍٔىمٍىرىٕي ضۇٔۇپ ئۆزٌىرىگە لبرىتىػمب تىرىػبتتي‪ .‬ثۇ‬ ‫ئۇالرٔي ئبٌالھمب ئورتبق لىٍغبٍٔىك ئىذى‪ .‬ئۇالر ئىجتىّبئىٌ ھبٌەتٕي غۇٔىڭغب‬ ‫ئبضبضەْ غەوىٍ​ٍۀذۈرگەْ ئىذى‪ .‬ئىجراھىُ ئەٌەٍھىططبالَ ئېٍىپ ثبرغبْ‬ ‫وۆزىتىػٍىرى ٔەتىجىطىذە ئۇالرٔىڭ (لۇٍبظ‪ ،‬ئبً ۋە ٍۇٌتۇزالرٔىڭ) وبئىٕبتٕي‬ ‫ثبغمۇرۇغتب ٔېطىۋىذار ثوالٌّبٍذىغبٍٔىمىٕي ئوتتۇرىغب لوٍغبٔذىٓ وېَىٓ‬ ‫ثويغمب ثبغٍىغبْ ئىذى‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ثۇ ھەلتە ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«خەتەرٌىه» ۇ‬ ‫ً‬ ‫ات كا ٍ ىر ً ً‬ ‫ً‬ ‫« ىكىا ىذاً ى اي ًلم إً ٍػ ىل ًاى ىي ىملى ي ى‬ ‫ت اا َّل ى ىك ى ٍ‬ ‫ض ىكاى ي ىف م ى‬ ‫ب‬ ‫ااٍ ي ًنً ى ‪ .‬ىػلى َّل ىج َّل ىلىٍ ًو االَّلٍ يي ىرأىل ىا ٍ ىان ى ىؿ ىى ىذا ىرِّي ىػلى َّل أى ى ىي ى ىؿ ى أي ً ُّد‬ ‫ً​ً‬ ‫ً‬ ‫ىي يىػ ٍ ً اً ىرِّي‬ ‫ٍاَلى ل ى ‪ .‬ىػلى َّل ىرأىل ااٍ ى ى ىل ى ًز ن ى ىؿ ىى ىذا ىرِّي ىػلى َّل أى ى ىي ى ىؿ اىئ ٍ ا ٍ‬ ‫ى ى يا اى َّل ًم ى ااٍ ى ٍ ًـ اا َّل اِّي ى ‪ .‬ىػلى َّل ىرأىل اا َّل ٍ ى ى ًز ىةن ى ىؿ ىى ىذا ىرِّي ىى ىذا أى ٍاىػ يل‬ ‫ً‬ ‫ت ىك ٍج ً ى اًلَّل ًذم ى ىىل‬ ‫ىػلى َّل أى ىػلى ٍ‬ ‫ت ى ىؿ يى ىػ ٍ ـ إًاِّي ى ًلماه ًم َّل تي ٍ ًليا ىف‪ .‬إًاِّي ىك َّلج ٍ ي‬ ‫اا َّل ك ً‬ ‫ض ى نً ن ىكىم أىاى ًم ى ااٍ ي ٍ ًلاً ى ‪ .‬ىك ى َّلجوي ىػ ٍ يموي ى ىؿ أىتي ى ُّدج اِّي‬ ‫ات ىكا ٍ ٍىر ى‬ ‫ىى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً االَّلو ىك ى ٍ ىى ى اف ىكى أى ى ي‬ ‫ؼ ىم تي ٍ ًليا ىف ًو إًَّل أى ٍف يى ى ىا ىرِّي ى ٍئن ىكس ى ىرِّي‬ ‫يا َّلي ى ٍ وا ً ٍل ن أى ى ى تىػى ىذ َّلا يلك ىف»‬ ‫«غۇٔىڭذەن‪ ،‬ثىس ئىجراھىّغب ئبضّبٔالرٔىڭ ۋە زېّىٕ​ٕىڭ‬ ‫ثبغمۇرۇٌۇغىٕي وۆرضىتەتتۇلىي‪ ،‬ئۇ وەضىىٓ ثىٍىّي ثوٌغۇچىالردىٓ ثوٌطۇْ‪.‬‬ ‫ئۇ وېچىٕىڭ لبراڭغۇٌۇلي ئۈضتىٕي ٍېپىپ ئورىغبٔذا ثىر ٍۇٌتۇز‬ ‫وۆردى‪‹ ،‬ثۇ ِېٕىڭ رەثجىّذۇر › دېذى‪ٍ .‬ۇٌتۇز پېتىپ وېتىۋىذى ‹ِەْ‬ ‫پېتىپ وەتىۈچىٍەرٔي ٍبخػي وۆرِەٍّەْ› دېذى‪.‬‬ ‫‪28‬‬

‫ئبٔذىٓ تۇغۇۋاتمبْ ئبٍٕي وۆرۈپ‪‹ :‬ثۇ ِېٕىڭ رەثجىّذۇر › دېذى‪ .‬ئۇ‬ ‫ِۇ پېتىپ وېتىۋىذى‪‹ :‬رەثجىُ ِبڭب توغرا ٍوٌٕي وۆرضەتّىطە‪ِ ،‬ەْ چولۇَ‬ ‫ئېسىپ وەتىۈچي لەۋِذىٓ ثوٌۇپ وېتىّەْ› دېذى‪.‬‬ ‫ئبٔذىٓ چىمىۋاتمبْ وۈٕٔي وۆرۈپ‪‹ :‬ثۇ ِېٕىڭ رەثجىّذۇر‪ .‬ثۇ تېخىّۇ‬ ‫چوڭذۇر!› دېذى‪ .‬ئۇ ِۇ پېتىپ وېتىۋىذى ِۇٔذاق دېذى‪‹ :‬ئي لەۋِىُ! ِەْ‬ ‫ضىٍەر ئبٌالھمب غېرىه لىٍىۋاتمبْ ٔەرضىٍەردىٓ ئبدا‪ -‬جۇداِەْ‪.‬‬ ‫غۈثھىطىسوي‪ِ ،‬ەْ ٍۈزۈِٕي ئبضّبٔالرٔي ۋە زېّىٕ​ٕي ٍبراتمبْ زاتمب‬ ‫ٍۈزٌۀذۈردۈَ‪ ،‬ھەلىە ثۇراٌذىُ‪ِ ،‬ەْ ِۇغرىىالردىٓ ئەِەش›‪.‬‬ ‫لەۋِي ئۇٔىڭ ثىٍەْ تبالظ‪-‬تبرتىع لىٍىػتي‪ .‬ئىجراھىُ دېذىىي‪:‬‬ ‫‹ضىٍەر ِەْ ثىٍەْ ئبٌالھ توغرىطىذا تبالظ‪-‬تبرتىع لىٍىػبِطىٍەر؟ ئۇ ِېٕي‬ ‫ھىذاٍەت لىٍغبْ تۇرضب‪ِ .‬ەْ ضىٍەرٔىڭ ئۇٔىڭغب غېرىه لىٍغبْ‬ ‫ٔەرضىٍىرىڭالردىٓ لورلّبٍّەْ‪ٌ .‬ېىىٓ رەثجىّٕىڭ ثىر ٔەرضە خبٌىػىذىٓ‬ ‫لورلىّەْ‪ .‬رەثجىّٕىڭ ئىٍّي ھەر ٔەرضىٕي ئۆز ئىچىگە ئبٌغبْ‪ .‬تەزەوىۇر‬ ‫لىٍّبِطىٍەر؟»‪ -‬ئۀئبَ ‪.80-75/6‬‬ ‫ئبٍەتٕىڭ ئبخىرىذىىي «تەزەوىۇر لىٍّبِطىٍەر؟» دېگۀٍىه «ِېٕىڭ‬ ‫وۆرگۀٍىرىّٕي ضىٍەرِۇ وۆرۈۋاتىطىٍەر‪ ،‬ئۇالرٔىڭ وبئىٕبتٕي ثبغمۇرۇغتب‬ ‫ھېچمبٔذاق تەضىر وۆرضىتەٌّەٍذىغبٍٔىمىٕي ضىٍەرِۇ چۈغۀگۀطىٍەر‪ .‬ثۇ‬ ‫ثىٍىّىڭالرٔي ئىػٍەتطەڭالر ثوٌّبِذۇ؟» دېگۀٍىه ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫ئىجراھىُ ئەٌەٍھىططبالَ ئۇالرغب «غۈثھىطىسوي‪ِ ،‬ەْ ٍۈزۈِٕي‬ ‫ئبضّبٔالرٔي ۋە زېّىٕ​ٕي ٍبراتمبْ زاتمب ٍۈزٌۀذۈردۈَ‪ ،‬ھەلىە ثۇراٌذىُ‪ِ ،‬ەْ‬ ‫ِۇغرىىالردىٓ ئەِەش» دېگەْ چبغذا ئۇالرٔىڭ ئىچىذىٓ ھېچىىُ‬ ‫‪29‬‬

‫«ئبضّبٔالرٔي ۋە زېّىٕ​ٕي ٍبراتمبْ وىُ؟» دەپ ضورىّىغبْ ئىذى‪ .‬چۈٔىي ئۇالر‬ ‫ئبضّبٔالرٔي ۋە زېّىٕ​ٕي ٍبراتمۇچىٕىڭ ئبٌالھ ئىىۀٍىىىٕي ئوثذاْ ثىٍەتتي‪.‬‬ ‫ئىجراھىُ ئەٌەٍھىططبالَ ضۆزىٕي داۋاِالغتۇرۇپ ِۇٔذاق دېذى‪:‬‬ ‫ً ً‬ ‫ىي ييػنىػ ِّيز ٍؿ‬ ‫ف أى ى ي‬ ‫« ىكىا ٍ ى‬ ‫ؼ ىم أى ٍ ىلٍاي ٍي ىك ى تى ى ي ىف أىاَّل ي ٍي أى ٍ ىلٍايي الٌو ىم ا ٍ‬ ‫ىم ااٍ ى ًلي ى ٍ ً أى ى ُّدق ً ٍىم ً إًف ياني ٍي تىػ ٍ لى ي ىف»‬ ‫ً ًو ىلىٍ ي ٍي يس ٍل ى ا ن ى ُّد‬ ‫«ِەْ ضىٍەر ئبٌالھمب غېرىه لىٍغبْ ٔەرضىٍەردىٓ لبٔذالّۇ لورلبتتىُ!‬ ‫ھبٌجۇوي‪ ،‬ضىٍەر ئبٌالھ ئۆزىٕىڭ غېرىىي ئىىۀٍىىي توغرىطىذا ھېچجىر دەٌىً‬ ‫چۈغۈرِىگەْ ٔەرضىٕي ئبٌالھمب غېرىه لىٍىػتىٓ لورلّبٍۋاتىطىٍەر‪ .‬ثۇ ئىىىي‬ ‫پىرلىٕىڭ لبٍطىطي لورلّبضٍىممب تېگىػٍىه؟ ئەگەر ثىٍطەڭالر دەپ‬ ‫ثېمىڭالر»‪ -‬ئۀئبَ ‪.81/6‬‬ ‫ِۇغرىه ئەڭ ئبز ثوٌغبٔذا ئىىىي ئىالھمب ئىػىٕىذۇ‪ِ .‬ۇغرىىالرٔىڭ‬ ‫ثىرىٕچي ئىالھي ھەر دائىُ ئبٌالھ ثوٌىذۇ‪ .‬ئىىىىٕچي ئىالھي ثوٌطب ئۇالرٔىڭ‬ ‫ئبٌالھمب ۋەضىٍە ثوٌىذۇ دەپ ئېتىمبد لىٍغبْ ٔەرضىطىذۇر‪ .‬ئۇالرٔىڭ ثۇ ھەلتىىي‬ ‫ثىردىٕجىر ئبضبضي چوڭٍىرىذىٓ ئبڭٍىغبْ‪-‬ثىٍگۀٍىرىذۇر‪ .‬ثۇالر ئەلىٍ​ٍىرىٕي‬ ‫ئىػٍەتّەٍذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫اال يس ًؿ ى اي اٍ ى ٍ يػنى ىم‬ ‫ىاز ىؿ االٌوي ىكإًاى َّل‬ ‫« ىكإًذىا ىي اى ي ٍي تىػ ى اى ٍ اٍ إًاى ىم أ ى‬ ‫ىك ىج ٍ اى ىلىٍ ًو آ ى ااى أ ىىكاى ٍ ىا ىف آ ى يؤ يى ٍي ى يىػ ٍ لى ي ىف ى ٍئ ن ىك ى يىػ ٍ ى ي ك ىف»‬ ‫«ئۇالرغب ئبٌالھ ٔبزىً لىٍغبْ وىتبثمب ۋە ئبٌالھٕىڭ ئەٌچىطىگە وېٍىڭالر‪،‬‬ ‫دېَىٍطە‪‹ :‬ئبتب‪-‬ثوۋىٍىرىّىسٔىڭ ٍوٌي ثىسگە وۇپبٍە › دەٍذۇ‪ .‬ئۇالر ئبتب‪-‬‬ ‫ثوۋىٍىرى ھېچ ٔەرضە ثىٍّىگەْ ۋە ھىذاٍەت تبپّىغبْ وىػىٍەر ثوٌطىّۇ‬ ‫غۇٔذاق لىالِذۇ؟»‪ِ-‬بئىذە ‪.104/5‬‬ ‫‪30‬‬

‫اال ٍج ى ىلى ااَّل ًذي ى ى يىػ ٍ ً لي ىف»‬ ‫« ىكيى ٍ ى يي ِّي‬ ‫«ئبٌالھ پبضىىٕىچىٍىمٕي ئەلٍىٕي ئىػٍەتّەٍذىغبٔالرٔىڭ ئۈضتىذە‬ ‫لىٍىذۇ»‪ٍ -‬ۇٔۇش ‪.100/10‬‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ثبر ۋە ثىر ئىىۀٍىىىٕي غەخطىٌ وۆزىتىػٍىرىّىس ثىٍەْ‬

‫چۈغىٕىّىس ۋە ثۇ ضەۋەثتىٓ ئەغھەدۇ ئەْ ال ئىالھە ئىٍ​ٍەٌالھ «أى ٍ ى ي أى ٍف ى إًاىوى‬ ‫إًَّل االَّلوي » ٍۀي «ِەْ گۇۋاھٍىك ثېرىّۀىي‪ ،‬ئبٌالھذىٓ ثبغمب ئىالھ ٍوق»‬ ‫دەٍّىس‪.‬‬ ‫ثۇٔىڭ ئۈچۈْ پەٍغەِجەرگە ئېھتىَبج ثوٌطب ئىذى‪ِ« ،‬ەْ گۇۋاھٍىك‬ ‫ثېرىّۀىي‪ٔ »...،‬ىڭ ئورٔىغب «غۇ پەٍغەِجەرٔىڭ ثىٍذۈرىػىچە‬ ‫دەٍّۀىي‪ »...،‬دېَىػىە توغرا وېٍەتتي‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ ھېچمبٔذاق پەٍغەِجەر‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ثبرٌىمىٕي ئىطپبتالظ ثىٍەْ ئەِەش‪ ،‬ئبٌالھذىٓ ثبغمب ئىالھ‬ ‫ٍولٍۇلىٕي‪ ،‬پەلەت ئبٌالھمىال لۇي ثوٌۇغٕىڭ الزىٍّىمىٕي چۈغۀذۈرۈظ ثىٍەْ‬ ‫ِەغغۇي ثوٌغبْ‪ .‬ئەضٍىذە ئەلٍىٕي ئىػٍەتىەْ ھەر وىػي ثۇٔىڭ ِۇغۇٔذاق‬ ‫ئىىۀٍىىىٕي ئبضبٔال وۆرەٌەٍذۇ‪ .‬پەٍغەِجەرٌەرگە لبرغي چىممۇچىالر خبتب ئېتىمبد‬ ‫ئۈضتىگە لۇرۇپ چىممبْ ھبٍبت پرىٕطىپٍىرىٕىڭ ثۇزۇٌۇپ وېتىػىذىٓ‬ ‫لورلىذىغبٔالر ۋە ئۇالرٔىڭ تەضىرىگە ئۇچراپ وەتىەْ خبتب ٍوٌذىىي‬ ‫وىػىٍەردۇر‪.‬‬ ‫پەٍغەِجەرگە ۋە پەٍغەِجەر ئېٍىپ وەٌگەْ وىتبثمب ئىػۀگۀٍەرِۇ‬ ‫دەۋرٔىڭ ئۆتۈغي ثىٍەْ وىتبثٕي ئۆزٌىرىگە ثوٍطۇٔذۇرۇغمب‪ٔ ،‬ۇرغۇٍٔىغبْ‬ ‫ئبٍەتٍەرٔي وۆرِەضىە ضېٍىػمب ۋە غۇ ثوٍىچە ثىر ھبٍبت لۇرۇغمب ثبغٍىغبْ‪.‬‬ ‫ٍەھۇدىَالر‪ ،‬خرىطتىئبٔالر ۋە ئۆزٌىرىٕي ِۇضۇٌّبْ دەپ ئبتبٍذىغبْ ثەزىٍەر ثۇ‬ ‫گۇرۇپپىغب وىرىذۇ‪.‬‬ ‫‪31‬‬

‫ئب‪ -‬ئبٌالھ ثىٍەْ ئبٌذىٕىع‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫س اذٍ يا يلكا اً ٍ ى ةى االَّل ًو ىلىٍ ي ٍي ىى ٍي ًم ٍ ى اً وق ىٍػ يل االَّل ًو يىػ ٍليزي ي ٍي‬ ‫«يى أىيُّدػ ى اانَّل ي‬ ‫ًم ى اا َّل ى ًا ىكا ٍ ٍىر ً‬ ‫ت‬ ‫ض ى إًاىوى إًَّل يى ى ىىاَّل تيػ ٍ ى ي ىف‪ .‬ىكإً ٍف يي ى ِّيذ ي ىؾ ىػ ى ٍ يا ِّيذ ى ٍ‬ ‫ً ً ً َّل ً‬ ‫س إً َّلف ىك ٍ ى االَّل ًو ى ٌّق ى ى‬ ‫ير يس هي م ٍ ىػ ٍل ى ىكإاى االو تيػ ٍل ىج ي ا ٍ ييم ير‪ .‬يى أىيُّدػ ى اانَّل ي‬ ‫ً ً‬ ‫كر‪ .‬إً َّلف اا َّل ٍ ى ىف اى ي ٍي ى ي ٌّك ى تَّل ً يذكهي‬ ‫تىػ يَّللاَّل ي يي ااٍ ى ى ةي اا ُّد اٍػى ىكى يىػ يَّللاَّل ي ٍي الَّلو ااٍ ى يل ي‬ ‫ً‬ ‫ً ً‬ ‫ً‬ ‫ً ً‬ ‫اب‬ ‫ب اا َّل ًل‪ .‬ااَّلذي ى ىا ى يلكا اى ي ٍي ى ىذ ه‬ ‫ى ي ًّوكا إًاَّل ى يى ٍ ي ٍزىوي اى ي اي ا م ٍ أى ٍ ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً ً‬ ‫ىج هل ىاً هل »‬ ‫ى ي ه ىكااَّلذي ى آ ىىمني ا ىك ى ً لي ا اا َّل ا ى ت اى ي ٍي ىم ٍ ىلةه ىكأ ٍ‬ ‫«ئي ئىٕطبٔالر! ئبٌالھٕىڭ ضىٍەرگە ئبتب لىٍغبْ ٔېّىتىٕي ٍبد ئېتىڭالر‪.‬‬ ‫ئبٌالھذىٓ ثبغمب ٍبراتمۇچي ثبرِۇ؟ ئۇ ضىٍەرگە ئبضّبٔذىٓ ۋە زېّىٕذىٓ رىسىك‬ ‫ثېرىۋاتىذۇ‪ .‬ئۇٔىڭذىٓ ثبغمب ھېچ ئىالھ ٍولتۇر‪ .‬غۇٔذاق تۇرۇلٍۇق لبٔذالّۇ‬ ‫ثۇرۇٌۇپ وېتىذىغبٔطىٍەر؟‬ ‫ئي ِۇھەِّەد! ئەگەر ثۇ ِۇغرىىالر ضېٕي ٍبٌغبٔچي دېطە‪ ،‬ثىٍگىٕىي‪،‬‬ ‫ضۀذىٓ ئىٍگىرىىي پەٍغەِجەرٌەرِۇ ٍبٌغبٔچي دېَىٍگەْ‪ .‬ئىػالر ئبٌالھمىال‬ ‫لبٍتۇرۇٌىذۇ‪.‬‬ ‫ئي ئىٕطبٔالر! ئبٌالھٕىڭ ۋەدىطي ھەلتۇر‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ ضىٍەرٔي‬ ‫دۇَٔب ھبٍبتي ئبٌذاپ وەتّىطۇْ ۋە ئبٌذاِچي غەٍتبْ ضىٍەرٔي ئبٌالھ ثىٍەْ‬ ‫ئبٌذاپ وەتّىطۇْ‪.‬‬ ‫غۈثھىطىسوي‪ ،‬غەٍتبْ ضىٍەرٔىڭ دۈغّىٕىڭالردۇر‪ .‬ئۇٔي دۈغّەْ‬ ‫تۇتۇڭالر‪ .‬ئۇ ئۆز گۇرۇھىٕي دوزاخ ئەھٍىذىٓ ثوٌۇغمب چبلىرىذۇ‪.‬‬

‫‪32‬‬

‫وبپىرالر ‪ 6‬ثبرغۇ‪ ،‬ئۇالر لبتتىك ئبزاثمب دۇچبر لىٍىٕىذۇ‪ .‬ئىّبْ ئېَتىپ‬ ‫ٍبخػي ئەِەٌٍەرٔي لىٍغبٔالر ثوٌطب‪ ،‬ئۇالرٔىڭ گۇٔبھٍىرى ِەغپىرەت لىٍىٕىذۇ ۋە‬ ‫ئۇالرغب وبتتب ئەجىر ثېرىٍىذۇ»‪ -‬فبتىر ‪.7-3/35‬‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫َّل ً‬ ‫ً ً ً‬ ‫« ي ٍي أ ىىرأىيٍػي ٍي ي ىلىا ىا يا يي ااذي ى تى ٍ ي ىف م ٍ يدكف االَّلو أ يىركا ىم ذىا ى لى ي ا م ى‬ ‫ض أ ٍىـ اى ي ً ل هؾ ً اا َّل ك ً‬ ‫ات أ ٍىـ ىآتىػ ٍػنى يى ٍي اًى ن ىػ ي ٍي ىلى ىػِّيػنى وة ًم ٍنوي ى ٍي إً ٍف‬ ‫ا ٍ ٍىر ً ي ٍ ٍ‬ ‫ىى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫كرا »‬ ‫يى ي ااظَّل ا ي ىف ىػ ٍ ي ي ٍي ىػ ٍ ن إًَّل ي يل ن‬ ‫«ئي ِۇھەِّەد! ِۇغرىىالرغب ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ضىٍەر ئبٌالھٕي لوٍۇپ دۇئب‬ ‫لىٍىۋاتمبْ زاتٍىرىڭالرغب ثىر لبراپ ثبلتىڭالرِۇ؟ ِبڭب وۆرضتىپ ثېمىڭالر لېٕي‪،‬‬ ‫ئۇالر زېّىٕذىٓ ٔېّە ٍبراتتي؟ ٍبوي ئۇالرٔىڭ ئبضّبٔالردا ثىر غېرىىچىٍىىي‬ ‫ثبرِۇ؟ ۋە ٍبوي ئۇالرغب ثىس ثىر وىتبة ثەرگەْ ثوٌۇپ‪ ،‬ئۇالر ئۇ وىتبثتىىي‬ ‫دەٌىٍ​ٍەرگە ئبضبضٍىٕبِذۇ؟ › ٍبق‪ ،‬ئۇ زاٌىّالر ثىر‪-‬ثىرىٕي پەلەت ٍبٌغبْ ۋەدىٍەر‬ ‫ثىٍەْ ئبٌذاٍذۇ»‪ -‬فبتىر ‪.40/35‬‬ ‫س اتَّلػ ي ا ىرَّل ي ٍي ىكا ٍ ى ٍ ا يىػ ٍ نم ى يى ٍ ًزم ىكااً ه ى ٍ ىكاى ً هً ىكى‬ ‫«يى أىيُّدػ ى اانَّل ي‬ ‫ىم ٍ اي هد يى ى ىج وز ى ٍ ىكااً ً هً ى ٍئن إً َّلف ىك ٍ ى االَّل ًو ى ٌّق ى ى تىػ يَّللاَّل ي يي ااٍ ى ى ةي اا ُّد اٍػى ىكى‬ ‫ً ً‬ ‫كر»‬ ‫يىػ يَّللاَّل ي ٍي الَّلو ااٍ ى يل ي‬ ‫«ئي ئىٕطبٔالر! ئبٌالھمب تەلۋادارٌىك لىٍىڭالر‪ ،‬غۇٔذاق ثىر وۈٔذىٓ‬ ‫لورلۇڭالروي‪ ،‬ئۇ وۈٔي ئبتب ثبٌىطىغب ئەضمبتّبٍذۇ‪ ،‬ثبال ئبتىطىغب ئەضمبتّبٍذۇ‪.‬‬ ‫غۈثھىطىسوي‪ ،‬ئبٌالھٕىڭ ۋەدىطي ھەلتۇر‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ ضىٍەرٔي دۇَٔب ھبٍبتي‬ ‫ئبٌذاپ وەتّىطۇْ ۋە ئبٌذاِچي غەٍتبْ ضىٍەرٔي ئبٌالھ ثىٍەْ ئبٌذاپ‬ ‫وەتّىطۇْ»‪ٌ -‬ۇلّبْ ‪.33/31‬‬ ‫ئبٌالھ ثىٍەْ ئبٌذىٕىػٕىڭ ثىرلبٔچە تۈرٌۈن غەوىٍ​ٍىرى ثبر‪:‬‬ ‫‪ٍ - 6‬ۀي ثۇ ئبگبھالٔذۇرۇغالرٔي وۆزگە ئىٍّىگۀٍەر‪.‬‬

‫‪33‬‬

‫‪ -1‬ئبٌالھ ثىٍەْ پەٍغەِجەرٌەرٔىڭ ئبرىطىٕي ئبٍرىۋېتىع‬ ‫ئىٍگىرى دەپ ئۆتىىٕىّىسدەن ھەرلبٔذاق ئىٕطبْ ئبٌالھمب ئىػىٕىذۇ ۋە‬ ‫ثۇ ئىػىٕىػىٕي ثىر غەوىٍذە ئىپبدىٍەٍذۇ‪ .‬خۇداضىس دەپ ئبتىٍىذىغبْ‬ ‫ئبتېئىطتالرِۇ غۇٔذاق‪ .‬ئۆز تەڭرىطىٕىڭ ئىطّىٕي ِەٍ​ٍي تەثىئەت تەڭرىطي‪،‬‬ ‫ِەٍ​ٍي ئبضّبْ تەڭرىطي ٍبوي ثبغمب ٔېّە دېطە دېطۇْ ئبٌالھٕي ئىٕىبر لىٍىع‬ ‫ِۇِىىٓ ثوٌّىغبٍٔىمتىٓ خۇداضىسٌىك دەۋاضي لىٍىذىغبْ وىػي‪ ،‬دادىطىٕي‬ ‫تؤۇِبش ثوٌۇۋاٌغبْ وىػىگە ئوخػبٍذۇ‪ .‬ئۇ لىَىٓ ئەھۋاٌغب چۈغۈپ لبٌغبٔذا‬ ‫دادىطىذىٓ ٍبردەَ ضورىغبٔذەن‪ ،‬ثۇِۇ لىَىٓ ئەھۋاٌغب چۈغۈپ لبٌغبٔذا ئبٌالھذىٓ‬ ‫ٍبردەَ تىٍەٍذۇ‪ .‬ثۇ ئبٌالھٕىڭ ھەر ٔەرضىٕي ثېرىػىٕي ئبرزۇ لىٍىذۇ‪ٌ ،‬ېىىٓ‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ئەِىر ثېرىػىٕي خبٌىّبٍذۇ‪ .‬ثۇ خىً ئىٕطبٔالر پەٍغەِجەرگە‬ ‫ئىػۀّەٍذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«إً َّلف ااَّل ًذي ى يى ٍ ي يلك ىف ً الَّل ًو ىكير يسلً ًو ىكيي ًلي ي ك ىف أى ٍف ييػ ى ِّيلي ا ىػ ٍ ى االَّل ًو ىكير يسلً ًو‬ ‫ىكيىػ ي اي ىف ايػ ٍ ًم ي ًىػ ٍ و ىكاى ٍ ي يل ًىػ ٍ و ىكيي ًلي ي ك ىف أى ٍف يىػَّل ً يذكا ىػ ٍ ى ىذاً ى ىسً ن ‪.‬‬ ‫أيكاىئً ى يى يي ااٍ ى ً يلك ىف ى ًّو ىكأى ٍ ى ٍ اى اً ٍل ى ً ًلي ى ى ىذا ن يم ً نن ‪ .‬ىكااَّل ًذي ى آ ىىمني ا ً الَّل ًو‬ ‫كرسلً ًو كاىي يػ ى ِّيلي ا ػ ٍ أى و ًم ٍنػ ي ي أيكاىئً ى س ى ً‬ ‫يج ىريى ٍي ىكىا ىف االَّلوي ى ي نرا‬ ‫ؼ ييػ ٍ ت ً ٍي أ ي‬ ‫ى ى ى‬ ‫ىٍ‬ ‫ىي ي ى ٍ ي‬ ‫ٍ‬ ‫ً‬ ‫ىر ن »‬ ‫«غۈثھىطىسوي‪ ،‬ئبٌالھمب ۋە ئبٌالھٕىڭ ئەٌچىٍىرىگە وبپىر ثوٌغبْ‪ ،‬ئبٌالھ‬ ‫ثىٍەْ ئبٌالھٕىڭ ئەٌچىٍىرىٕىڭ ئبرىطىٕي ئبٍرىۋەتّەوچي ثوٌغبْ‪ ،‬ثەزىطىگە‬ ‫ئىػىٕىّىس‪ ،‬ثەزىطىٕي ئىٕىبر لىٍىّىس دېگەْ ‪ ، 7‬ئۇٔىڭ ئبرىطىذا ثىر ٍوي‬ ‫تۇتّبلچي ثوٌغبٔالر ثب رغۇ‪ ،‬ئۀە غۇالر ھەلىمىٌ وبپىرالردۇر‪ .‬ثىس وبپىرالرغب‬ ‫خورٌىغۇچي ئبزاة تەٍَبرٌىذۇق‪.‬‬

‫‪ٍ - 7‬ۀي ئبٌالھمب ئىػىٕىّىس‪ ،‬پەٍغەِجەرٔي تؤۇِبٍّىس دېگەْ‪.‬‬

‫‪34‬‬

‫ئبٌالھمب ۋە ئبٌالھٕىڭ ئەٌچىٍىرىگە ئىّبْ ئېَتمبْ‪ ،‬ئۇالردىٓ ھېچ‬ ‫ثىرىٕىڭ ئبرىطىٕي ئبٍرىۋەتّىگەْ وىػىٍەرگە وەٌطەن‪ ،‬ئبٌالھ ئۇالرٔىڭ‬ ‫ئەجىرٌىرىٕي ثېرىذۇ‪ .‬ئبٌالھ ِەغپىرەت لىٍغۇچىذۇر‪ِ ،‬ەرھەِەت لىٍغۇچىذۇر»‪-‬‬ ‫ٔىطب ‪.152-150/4‬‬ ‫پەٍغەِجەرٔي ئىٕىبر لىٍىذىغبْ ثەزىٍەر ثىٍەْ ئېٍىپ ثبرغبْ ثىر لىطىُ‬ ‫ِۇٔبزىرىّىس ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫پەٍغەِجەرگە ئىػۀّەٍذىغبْ وىػي ‪ِ :‬ېٕىڭ ئبٌالھمب ثوٌغبْ ئىّبٔىُ‬ ‫چەوطىس‪.‬‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ :‬ئبٌالھمب ھەِّە ئبدەَ ئىػىٕىذۇ‪ ،‬ثۇ ھېچىىُ ثبظ تبرتّبٍذىغبْ‬ ‫ئىع‪.‬‬ ‫پەٍغەِجەرگە ئىػۀّەٍذىغبْ وىػي‪ِ :‬ەْ ثەزىذە ئبٌالھىّغب ضېغىٕىّەْ‪،‬‬ ‫ئۇٔىڭذىٓ ٍبردەَ تىٍەٍّەْ‪ ،‬ئۇٔىڭ ِبڭب ٍبر‪ٍ-‬ۆٌەوتە ثوٌۇغىٕي ضوراٍّەْ‪.‬‬ ‫ِۇغۇٔذاق لىٍغبْ ۋالتىّذا وۆڭٍۈَ تەضىىٓ تېپىپ لبٌىذۇ ۋە ئۆزۈِٕي‬ ‫ثەختٍىه ھېص لىٍىّەْ‪.‬‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ :‬ثۇٔي ھەر وىػي لىٍىذۇ‪ .‬لىَىٓ ثوٌغىٕي ئبٌالھٕىڭ ئەِر‪-‬‬ ‫پەرِبٍٔىرىغب ثوٍطۇٔۇظ ٍۀي پەٍغەِجەرگە ئەگىػىػتۇر‪ .‬ضىس پەٍغەِجەرگە‬ ‫ئەگىػىػٕىڭ ئورٔىغب وۆڭٍىڭىس خبٌىغبْ غەوىٍذە ٍبغبغٕي ئبرزۇ لىٍىطىس‪.‬‬ ‫غۇٔذاق ئەِەضّۇ؟‬ ‫پەٍغەِجەرگە ئىػۀّەٍذىغبْ وىػي ‪ :‬ئەٌۋەتتە غۇٔذاق‪ ،‬ھبٍبت ِېٕىڭ‬ ‫ھبٍبتىُ‪ .‬ثۇٔىڭغب وىُ ئبرىٍىػبالٍذۇ؟‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ :‬ئۇ ھبٍبتٕي ضىسگە ثەرگەْ ئبٌالھ ئبرىٍىػبٌّبِذۇ؟ ئبٌالھٕىڭ‬ ‫پەٍغەِجەرٌىرى ئبٌالھٕىڭ ثۇ ھەلتىىي ئەِىرٌىرىٕي ئېٍىپ وەٌگەْ‪.‬‬ ‫‪35‬‬

‫پەٍغەِجەرگە ئىػۀّەٍذىغبْ وىػي ‪ :‬ئەِّب ِەْ ثۇ ھەلتە ثىر‪-‬ثىرىگە‬ ‫زىت‪ ،‬ئورۇٔطىس‪ ،‬ئبضبضطىس ٔەرضىٍەرٔي ئبڭٍىذىُ‪ ،‬ئۇالرٔىڭ وۆپىٕچىطي‬ ‫خۇراپبت ۋە وېَىٓ ئوٍذۇرۇپ چىمىرىٍغبْ ٔەرضىٍەردۇر‪.‬‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ :‬توغرا ھۆوۈَ چىمىرىػٕىڭ ٍوٌي دىٕ​ٕي ئەضٍي ِۀجەضىذىٓ‬ ‫ئۆگىٕىػتۇر‪ .‬دىٕ​ٕىڭ ِۀجەضي لۇرئبٔذۇر‪ .‬لۇرئبٕٔي چۈغىٕىپ ئولۇپ چىمىڭ‪.‬‬ ‫ئەگەر ضىسدە ئۇٔىڭ ئبٌالھٕىڭ وىتبثي ئىىۀٍىىىگە توٌۇق لبٔبئەت ھبضىً‬ ‫ثوٌطب‪ِ ،‬ۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ ئبٌالھٕىڭ پەٍغەِجىرى ئىىۀٍىىىگە‬ ‫ئىػۀّەً تۇراٌّبٍطىس‪.‬‬ ‫پەٍغەِجەرگە ئىػۀّەٍذىغبْ وؤب ثىر ئبتېئىطت ئۆزىٕىڭ ئۆتّۈغي‬ ‫ھەلمىذە ضۆزٌەپ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ِەْ ئبتېئىطت ئىذىُ‪ .‬ئەگەر ئىٕطبٔالرٔىڭ دىٓ ٔبِىذىٓ لىٍغبْ‬ ‫ضۆزٌىرىگە لبراپ ئوٌتۇرغبْ ثوٌطبَ دىٕطىس لبٌغبْ ثوالتتىُ‪ِ .‬ەْ ثىر دوختۇر‪،‬‬ ‫ثىر وۈٔي لۇرئبٕٔي ئبٌذىُ ۋە تەوػۈرۈپ چىمتىُ‪ِ .‬ەلطىتىُ لۇرئبٕٔىڭ راضتىٕال‬ ‫ئبٌالھٕىڭ وىتبثي ثوٌۇپ ثوٌّىغبٍٔىمىٕي ثىٍىع ئىذى‪ِ .‬ەْ لۇرئبٔذا ِېذىتطىٕب‬ ‫ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه‪ ،‬ثوٌۇپّۇ ثبٌىٕىڭ ئبٔب رەھّىذە (ثبٌىَبتمۇضىذا) ثېطىپ‬ ‫ئۆتىذىغبْ ثبضمۇچٍىرى ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه غۇٔذاق ِەٌۇِبتالرٔي‬ ‫ئۇچراتتىّىي‪ ،‬ئۇالرٔىڭ ئۇ دەۋردە ثىٍىٕىػي ِۇِىىٓ ئەِەش ئىذى‪ٍ .‬ۀە ثبغمب‬ ‫ٔەرضىٍەرٔي وۆردۈَ ۋە لەتئىٌ ثىر غەوىٍذە تؤۇپ ٍەتتىّىي‪ ،‬ثۇ ئبٌالھٕىڭ‬ ‫وىتبثىذۇر‪ِ .‬ەْ ئۀە غۇ چبغذا ِۇضۇٌّبْ ثوٌذۇَ‪.‬‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ِ :‬بٔب ِۇغۇٔذاق لىٍىع الزىُ‪ .‬ثبغمىالرغب لبراپ ئەِەش‪،‬‬ ‫تەپەوىۇر ٍۈرگۈزۈظ ۋە تەوػۈرۈپ تەتمىك لىٍىع ئبرلىٍىك ثىر لبرارغب وېٍىع‬ ‫وېرەن‪ .‬ثۇٔىڭ ثوٌّىطب ثوٌّبٍذىغبْ غەرتي لۇرئبْ وەرىّٕي چۈغىٕىپ‬ ‫ئولۇغتۇر‪ ،‬ئۇٔي تەتمىك لىٍىػتۇر‪.‬‬ ‫‪36‬‬

‫‪ِ -2‬ەضئۇٌىَەتٕي ئبٌالھمب ئىتتىرىپ لوٍۇظ‬ ‫ٔۇرغۇْ ئىٕطبٔالر لىٍغبْ خبتبٌىمٍىرىٕىڭ ِەضئۇٌىَىتىٕي ئبٌالھمب‬ ‫ئىتتىرىپ لوٍىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ثۇ ھەلتە ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫« ىسىػ ي يؿ ااَّلذي ى أى ٍ ىليا ا اى ٍ ى ىا االَّلوي ىم أى ٍ ىلٍانى ىكى ىآ ى يؤاى ىكى ى َّللٍمنى م ٍ‬ ‫ى وا ىا ىذاً ى ىا َّلذ ً ً ً‬ ‫ٍسنى ي ٍي ىى ٍي ً ٍن ى يا ٍي ًم ٍ ً ل وٍي‬ ‫ى‬ ‫ب ااَّلذي ى م ٍ ىػ ٍل ً ٍي ى َّل ىذا ي ا ى ى‬ ‫ٍ‬ ‫ىػي ٍ ًل يج هي اىنى إً ٍف تىػَّلً ي ىف إًَّل ااظَّل َّل ىكإً ٍف أىاٍػي ٍي إًَّل تى ٍ يل ي ىف‪ .‬ي ٍي ىًللَّل ًو ااٍ ي َّل ية‬ ‫ً‬ ‫ىج ى ً ى »‬ ‫ااٍى ا ىةي ىػلى ٍ ى ىا اى ى ى ا يا ٍي أ ٍ‬ ‫«ِۇغرىىالر‪‹ :‬ئبٌالھ خبٌىطب ئىذى‪ ،‬ثىس غېرىه وەٌتۈرِەٍتتۇق‪ ،‬ئبتب‪-‬‬ ‫ثوۋىٍىرىّىسِۇ غېرىه وەٌتۈرِەٍتتي‪ .‬ھەِذە ھېچجىر ٔەرضىٕي ھبراَ‬ ‫لىٍّبٍتتۇق» دەٍذۇ‪ .‬ئۇالردىٓ ثۇرۇٔمىالرِۇ غىذدەتٍىه ئبزاثىّىسٔي تېتىغبٔغب‬ ‫لەدەر ِۇغۇٔذاق ٍبٌغبْ ضۆزٌەغىەْ ئىذى‪ .‬ئېَتمىٕىي‪ٍ‹ :‬ېٕىڭالردا ثىسگە‬ ‫چىمىرىپ وۆرضىتىػىڭالر ئۈچۈْ ثىر ثىٍىُ ثبرِۇ؟ › ضىٍەر پەلەت گۇِبٔغىال‬ ‫ئەگىػىطىٍەر‪ .‬ضىٍەر پەلەتال لۇرۇق گەپ لىٍىطىٍەر‪.‬‬ ‫ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ئبٌالھٕىڭ وەضىىٓ دەٌىٍي ثبر‪ .‬ئەگەر ئۇ خبٌىطب ئىذى‪،‬‬ ‫ھەِّىڭالرٔي ھىذاٍەت لىالتتي›‪ -».‬ئۀئبَ ‪.149-148/6‬‬ ‫ئبٌالھٕىڭ خبٌىػي ٍۀي ئىرادىطي ئىىىي تۈرٌۈن ثوٌىذۇ‪ :‬ثىرىٕچىطي‬ ‫تەغرىئىٌ‪ ،‬ئىىىىٕچىطي تەوۋىَٕىٌ ئىرادىذۇر‪ .‬تەوۋىَٕىٌ ئىرادە ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ثىر ٔەرضىٕي ٍبرىتىع توغرىطىذىىي ئىرادىطىذۇر‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ٍبرىتىػٕي ئىرادە‬ ‫لىٍغبْ ٔەرضىگە «ثوي» دەٍذۇ‪-‬دە‪ ،‬ئۇ ثوٌىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫اد ى ٍئن أى ٍف يىػ ي ىؿ اىوي يا ٍ ىػى ي يف »‬ ‫«إًاَّل ى أ ٍىم يلهي إًذىا أ ىىر ى‬

‫‪37‬‬

‫«ئۇٔىڭ ثىر ٔەرضە ٍبرىتىػٕي ئىرادە لىٍغبْ چېغىذا لىٍىذىغبْ‬ ‫ئىػي‪ ،‬ئۇ ٔەرضىگە ‹ثوي› دېَىػتىٕال ئىجبرەتتۇر‪ .‬غۇٔىڭ ثىٍەْ ئۇ ٔەرضە‬ ‫ثوٌىذۇ»‪ٍ -‬بضىٓ ‪.82/36‬‬ ‫ئبٌالھٕىڭ تەغرىئىٌ ئىرادىطي ثوٌطب‪ ،‬ئىٕطبٔالرٔىڭ ئىع‪-‬ھەرىىەتٍىرى‬ ‫ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ئىرادىطىذۇر‪ .‬ئبٌالھ ئۆزى ثەٌگىٍىگەْ لبٔۇْ‪ٔ-‬ىساِالرغب‬ ‫ئىٕطبٔالرٔىڭ ثوٍطۇٔۇغىٕي تەٌەپ لىٍىذۇ‪ٌ ،‬ېىىٓ ھېچىىّٕي ِەججۇرٌىّبٍذۇ‪.‬‬ ‫ثۇ ئىرادىٕىڭ ئەِەٌگە ئېػىػي ئىٕطبٕٔىڭ غەٍرىتىگە ثبغٍىك‪ .‬ئبٌالھ تەئبال‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫« ىك ي ًي ااٍ ى ُّدق ًم ٍ ىرِّي ي ٍي ى ى ٍ ى ىا ىػ ٍليػ ٍ ًم ٍ ىكىم ٍ ى ىا ىػ ٍلى ٍ ي ٍل إًاَّل أى ٍ ى ٍ اى‬ ‫ط ً ً ٍي يس ىل ًاد يػ ى ىكإً ٍف يى ٍ ى ً ي ا ييػ ى ثي ا ً ى وا ىا اٍ ي ٍ ًي يى ٍ ًم‬ ‫اًلظَّل اً ً ى اى نرا أى ى ى‬ ‫ت يم ٍلتىػ ى ن »‬ ‫اب ىك ىس ىا ٍ‬ ‫ااٍ ي يج ىه ًٍئ ى اا َّل ىل ي‬ ‫«ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ثۇ ھەق رەثجىڭالرٔىڭ تەرىپىذىٕذۇر‪ .‬خبٌىغبْ وىػي‬ ‫ئىّبْ ئېَتطۇْ‪ ،‬خبٌىغبْ وىػي وبپىر ثوٌطۇْ ›‪ .‬ثىس زاٌىّالرغب غۇٔذاق ثىر‬ ‫ئوت تەٍَبرٌىذۇلىي‪ ،‬ئۇٔىڭ ٍبٌمۇٔذىٓ ھبضىً ثوٌغبْ تبٍِىرى ئۇالرٔي‬ ‫لورغىۋاٌىذۇ‪ .‬ئۇالر تەغٕبٌىمتىٓ ٔبٌە‪-‬پەرٍبد لىٍىپ ٍبردەَ تەٌەپ لىٍطب‪ ،‬ئۇالرغب‬ ‫ِەدەْ ئېرىتّىطىگە ئوخػبٍذىغبْ‪ٍ ،‬ۈزٌەرٔي وۆٍذۈرۈۋېتىذىغبْ ثىر ضۇٍۇلٍۇق‬ ‫ثىٍەْ ٍبردەَ لىٍىٕىذۇ‪ .‬ثۇ ٔېّىذېگەْ ٍبِبْ ئىچىٍّىه! ئۇ ٔېّىذېگەْ ٍبِبْ‬ ‫جبً!»‪-‬وەھف‪.29/18 ،‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال دىٕغب ئىػىٕىػىە ھېچىىّٕي ِەججۇرٌىّىغبٔذەن‬ ‫ثبغمىالرٔىڭّۇ ثبغمىالرٔي دىٕغب ئىػىٕىػىە ِەججۇرٌىػىغب رۇخطەت لىٍّىغبْ‪.‬‬ ‫ئۇ ثۇ ھەلتە ِۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالِغب ِۇٔذاق دېگەْ‪:‬‬ ‫َلم ى ىم ً ا ٍىر ً‬ ‫س‬ ‫ض يالُّد ي ٍي ىج ً ن أى ى ى‬ ‫« ىكاى ٍ ى ا ىرُّد ى ى‬ ‫ىات تي ٍ ًلهي اانَّل ى‬ ‫ى َّل يى ي اي اٍ يم ٍ ًمنً ى »‬ ‫‪38‬‬

‫«ئەگەر رەثجىڭ خبٌىطب ئىذى‪ٍ ،‬ەر ٍۈزىذىىي وىػىٍەرٔىڭ ھەِّىطي‬ ‫ئىّبْ ئېَتبتتي‪ ،‬ضەْ ئىٕطبٔالرٔي ِۇئّىٓ ثوٌۇغمب ِەججۇرالِطەْ؟»‪ٍ -‬ۇٔۇش‬ ‫‪.99/10‬‬ ‫ت أى ٍف تىػ ً اىػ ى ن ً‬ ‫ً‬ ‫اسى ى ٍ ى‬ ‫« ىكإً ٍف ىا ىف ىايػ ىل ىلىٍ ى إً ٍ ىل ي‬ ‫اض ي ٍي ىًإف ٍ‬ ‫ٍى ى‬ ‫ا ٍ ٍىر ً‬ ‫ض أ ٍىك يسلَّل ن ً اا َّل ى ًا ىػى ٍتًىػ ي ٍي ًآىيىوة ىكاى ٍ ى ىا االَّلوي اى ى ى ى ي ٍي ىلى ااٍ ي ى ل‬ ‫ى ى تى ي اى َّل ًم ى ااٍ ى ًىلً ى »‬ ‫«ئي ِۇھەِّەد! ئەگەر ئۇالرٔىڭ ٍۈز ئۆرۈغي ضبڭب ئېغىر وەٌگەْ ثوٌطب‪،‬‬ ‫ضەْ ٍەر ئبضتىغب وىرەٌەٍذىغبْ ثىر تۆغۈن ٍبوي ضەْ ئبضّبٔغب چىمبالٍذىغبْ ثىر‬ ‫غوتب ئىسدەپ‪ ،‬ئبٔذىٓ ئۇالرغب ثىر ئبٍەت ئەوېٍىػىە وۈچۈڭ ٍەتطە غۇٔذاق‬ ‫لىٍغىٓ‪ .‬ئبٌالھ خبٌىطب ئىذى ئۇالرٔي ھىذاٍەت ئۈضتىذە ثىرٌەغتۈرەتتي‪.‬‬ ‫ئۇٔذالتب جبھىٍالردىٓ ثوٌّب!»‪-‬ئۀئبَ‪.35/6‬‬ ‫ئبٌالھ تبئبال توغرا ٍوٌغب وىرىػٕي خبٌىّىغبْ وىػىٕي ِەججۇرى ھبٌذا‬ ‫توغرا ٍوٌغب وىرگۈزِەٍذۇ‪ .‬ئۇ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«إً َّلف االٌوى ى يىػ ٍ ً م ااٍ ى ٍ ىـ ااٍ ى ً ًلي ى »‬ ‫«غۈثھىطىسوي‪ ،‬ئبٌالھ وبپىر لەۋِٕي ھىذاٍەت لىٍّبٍذۇ»‪ِ-‬بئىذە‬ ‫‪.67/5‬‬ ‫« ىكاالٌوي ى يىػ ٍ ً م ااٍ ى ٍ ىـ ااظَّل اً ً ى »‬ ‫«ئبٌالھ زاٌىُ لەۋِٕي ھىذاٍەت لىٍّبٍذۇ»‪ -‬تەۋثە ‪.109/9‬‬ ‫« ىكاالٌوي ى يىػ ٍ ً م ااٍ ى ٍ ىـ ااٍ ى ًس ً ى »‬ ‫«ئبٌالھ پبضىك لەۋِٕي ھىذاٍەت لىٍّبٍذۇ»‪ -‬تەۋثە ‪.24/9‬‬

‫‪39‬‬

‫ئبٌالھ پەلەت توغرا ٍوٌذا ِېڭىػٕي خبٌىغبٔالرٔىال ھىذاٍەت لىٍىذۇ‪ .‬ئۇ‬ ‫ثۇ توغرىذا ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫و ً ً​ً ً ً ً ً‬ ‫ً‬ ‫« ىكىم أ ٍىر ىسلٍنى م َّلر يس ؿ إ َّل ل ى ف ىػ ٍ مو ايىػِّي ى اى ي ٍي ىػي ُّدي االٌوي ىم يى ى اي‬ ‫ىكيىػ ٍ ً م ىم يى ى اي ىك يى ى ااٍ ى ًز ييز ااٍ ى ً يي»‬ ‫«ثىس ھەر رەضۇٌٕي ئۆز لەۋِىٕىڭ تىٍي ثىٍەْ ئەۋەتتۇق‪ ،‬ثۇٔي ئۇ‬ ‫رەضۇٌٕىڭ ئۇ لەۋِگە ثبٍبْ لىٍىػي ئۈچۈْ غۇٔذاق لىٍذۇق‪ .‬ئبٔذىٓ ئبٌالھ‬ ‫خبٌىغبْ وىػىٕي ئبزدۇرىذۇ‪ .‬خبٌىغبْ وىػىٕي ھىذاٍەت لىٍىذۇ‪ .‬ئۇ غبٌىپتۇر‪،‬‬ ‫ھېىّەت ثىٍەْ ئىع لىٍغۇچىذۇر»‪-‬ئىجراھىُ ‪.4/14‬‬ ‫ھىذاٍەت تېپىع ئىٕطبٕٔىڭ ئۆز ئىختىَبرى ثىٍەْ ئبٌالھمب ٍۈزٌىٕىػىگە‬ ‫ثبغٍىك‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ب»‬ ‫«إً َّلف االٌوى يي ُّدي ىم يى ى اي ىكيىػ ٍ م إًاىٍو ىم ٍ أىاى ى‬ ‫«غۈثھىطىسوي‪ ،‬ئبٌالھ خبٌىغبْ وىػىٕي گۇِراھٍىمتب تبغالپ لوٍىذۇ‪،‬‬ ‫ئۆزىگە ٍۈزٌۀگەْ وىػىٕي ھىذاٍەت لىٍىذۇ»‪-‬رەئذ ‪.27/14‬‬ ‫ٍبخػىٍىمي چەوطىس ئبٌالھ توغرا ٍوٌغب وىرگۀذىٓ وېَىٓ خبتبٌىك‬ ‫ئۆتىۈزگەْ ثىر ثۀذىطذىٕي ئبگبھالٔذۇرِبضتىٓ ئۇٔىڭ توغرا ٍوٌذىٓ‬ ‫ئبٍرىٍغبٍٔىمىٕي تەضتىمٍىّبٍذۇ‪ .‬ئۇ ثۇ ھەلتە ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫اى ٍي ى َّل ييػىػِّي ى اى ي ي َّلم يىػَّلػ ي ىف»‬ ‫« ىكىم ىا ىف االٌوي اي ً َّلي ىػ ٍ م ن ىػ ٍ ى إً ٍذ ىى ى ي‬ ‫«ئبٌالھ ثىر لەۋِٕي ھىذاٍەت لىٍغبٔذىٓ وېَىٓ‪ ،‬ئۇالر ضبلٍىٕىػمب‬ ‫تېگىػٍىه ئػالرٔي ثبٍبْ لىٍّبً تۇرۇپ‪ ،‬ئۇالرٔي ھەرگىسِۇ گۇِراھ لىٍّبٍذۇ»‬ ‫‪ -‬تەۋثە ‪.15/9‬‬

‫‪40‬‬

‫ئېسىپ وەتىۀٍەر ئوچۇق ئبگبھالٔذۇرۇغالرغب دىممەت لىٍّىغبٔالردۇر‪.‬‬ ‫ثۇٔذاق ثىر جەِئىَەت ئبٌذى ثىٍەْ ثىر ثبٍبغبتٍىممب ئېرىػىذۇ‪ ،‬ئبٔذىٓ ھېچ‬ ‫ئوٍ​ٍىّىغبْ ثىر ۋالىتتب جبزاٌىٕىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫اب يا ِّيي ى ٍ وا ى َّل إًذىا ى ًل ي اٍ‬ ‫« ىػلى َّل اى ي اٍ ىم ذيِّيا يلكاٍ ًو ىػى ٍ نى ىلىٍ ً ٍي أىٍػ ى ى‬ ‫ً ى أيكتي اٍ أى ى ٍذاى يىي ىػ ٍىةن ىًإذىا يىي ُّدم ٍلً ي ىف »‬ ‫«ئۇالر ئۆزٌىرىگە لىٍىٕغبْ ٔەضىھەتٕي ئۇٔتۇغبْ چبغذا‪ ،‬ئۇالرغب‬ ‫پبراۋأٍىمٕىڭ ھەِّە ئىػىىٍىرىٕي ئېچىۋەتتۇق‪ ،‬ئۇالر تبوي ئۆزٌىرىگە ثېرىٍگەْ‬ ‫ٔېّەتٍەردىٓ خۇغبي –خۇراَ تۇرغبٔذا تۇٍۇلطىس ھەضرەتتە لبٌذى»‪ -‬ئۀئبَ‬ ‫‪.44/6‬‬ ‫ئبٌالھ ئبگبھالٔذۇرۇٌّىغبْ ثىر خەٌمٕي جبزاٌىّبٍذۇ‪ .‬ئۇ ثۇ توغرىذا ِۇٔبدق‬ ‫دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ض َّلي ىًإاَّل ى يى ً ُّدي ىلىٍػ ى ىك ى تى ًزير‬ ‫« َّلم ً ٍاىى ى ل ىًإاَّل ى يىػ ٍ ى م اًنىػ ٍ ً ًو ىكىم ى‬ ‫ث ىر يس ً »‬ ‫ىكا ًزىرةه ًكٍزىر أي ٍ ىلل ىكىم يانَّل يم ى ِّيذ ً ى ى َّل اىػ ٍػ ى ى‬ ‫«وىُ توغرا ٍوٌغب وەٌطە پبٍذىطي پەلەت ئۆزىگىال ثوٌىذۇ‪ ،‬وىُ ئېسىپ‬ ‫وەتطە زىَىٕي پەلەت ئۆزىگىال ثوٌىذۇ‪ .‬ھىچجىر گۇٔبھىبر ثبغمىطىٕىڭ گۇٔبھىٕي‬ ‫ئۈضتىگە ئبٌّبٍذۇ‪ .‬ثىس ئەٌچي ئەۋەتّەً تۇرۇپ جبزاٌىّبٍّىس»‪-‬ئىطرا ‪.15/17‬‬

‫‪ -3‬خبتب تەۋەوىۈي‬ ‫تەۋەوىۈي‪ ،‬ثىر ئىػتب ئبجىس ھبٌغب چۈغۈپ لبٌغبٍٔىمىٕي ئېتىراپ‬ ‫لىٍىپ‪ ،‬ئۇ ئىػٕي ثبغمىطىغب تبغالپ لوٍۇظ دېّەوتۇر ‪ .8‬ئبٌالھمب تەۋەوىۈي‬ ‫‪ِ - 8‬ۇتەرجىُ ئبضىُ‪( ،‬فىَرۇز ئبثبدىَٕىڭ)‪ ،‬ثەھرىَە ِەتجەضي ‪« ،1305‬ك ؾ ؿ» ِبددىطي‪.‬‬

‫‪41‬‬

‫لىٍىع ثوٌطب‪ ،‬ثىر ئىػتب لوٌىذىٓ وېٍىذىغبْ پۈتۈْ چبرە‪ -‬ئۇضۇٌالرٔي لىٍىپ‪،‬‬ ‫لبٌغىٕىٕي ئبٌالھمب تبغالپ لوٍۇظ دېگەْ ثوٌىذۇ‪ٌ .‬ېىىٓ تەۋەوىۇي زاِبٕٔىڭ‬ ‫ئۆتۈغي ثىٍەْ «ئۆزىٕي چبرچبتّبضتىٓ ئىػٕي ئبٌالھمب ھبۋاٌە لىٍىپ لوٍۇظ»‬ ‫دەپ خبتب چۈغىٕىٍگەْ‪ .‬ثەزى ئبٍەتٍەر ِۇغۇٔذاق پبضطىپ چۈغۀچىٍەرٔي‬ ‫ئبضبش لىٍىپ ئىساھالٔغبٍٔىمتىٓ‪ ،‬ئبٍەتٍەردە ھورۇٍٔۇلمب ِبٍىً‪ ،‬تەرەلمىَبتمب‬ ‫ٍۈزٌىٕىػتىٓ ٍىراق ۋە ِەضئۇٌىَەتٕي ئبٌالھمب ئىتتىرىپ لوٍىذىغبْ ثىر خىً‬ ‫ھەرىىەت غەوٍي وۆرۈٌۈغىە ثبغٍىغبْ‪ .‬ھبٌجۇوي‪ ،‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫« ىكأىف اَّلٍ ى اً ًٍْلا ى ًف إًَّل ىم ىس ى »‬ ‫«ئىٕطبْ پەلەت ئۆزى ئىػٍىگەْ ئىػىٕىڭال ٔەتىجىطىٕي وۆرىذۇ»‪-‬‬ ‫ٔەجُ‪.39/53 ،‬‬ ‫ً ً​ً‬ ‫ً‬ ‫ً ً‬ ‫« ى ً ى اانَّل ً‬ ‫س ىم ٍ يىػ ي يؿ ىرَّلػنى آىتنى اا ُّد اٍػى ىكىم اىوي ٍاَلى ىلة م ٍ‬ ‫ً‬ ‫ً ً‬ ‫ى ى وؽ‪ .‬ىكم ٍنػ ي ٍي ىم ٍ يىػ ي يؿ ىرَّلػنى آىتًنى ً اا ُّد اٍػى ى ى نىةن ىكً ٍاَلى ىلة ى ى نىةن ىكًنى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ب ًم َّل ىا ي ا ىكاالَّلوي ىس ًلي ي ااٍ ً ً‬ ‫ب»‬ ‫ى ىذ ى‬ ‫اب اانَّل ًر‪ .‬أيكاىئ ى اى ي ٍي اى ه‬ ‫ى‬ ‫ى‬ ‫«ئىٕطبٔالردىٓ غۇٔذاق وىػىٍەر ثبروي‪‹ :‬رەثجىّىس! ثىسگە ثۇ دۇَٔبدا‬ ‫ثەرگىٓ› دەٍذۇ‪ .‬ثۇٔذالالرٔىڭ ئبخىرەتتە ھېچجىر ٔېطىۋىطي ثوٌّبٍذۇ‪.‬‬ ‫ئۇالردىٓ غۇٔذاق وىػىٍەرِۇ ثبروي‪‹ :‬رەثجىّىس! ثىسگە ثۇ دۇَٔبدىّۇ‬ ‫ٍبخػىٍىك ثەرگىٓ‪ ،‬ئبخىرەتتىّۇ ٍبخىػىٍىك ثەرگىٓ‪ ،‬ثىسٔي دوزاخ ئبزاثىذىٓ‬ ‫ضبلٍىغىٓ› دەٍذۇ‪.‬‬ ‫ئۀە غۇٔذاق دېگۀٍەر ثبرغۇ‪ ،‬ئۇالرغب لىٍّىػٍىرىذىٓ ٔېطىۋە ثبر‪.‬‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ھېطبة ئېٍىػي ثەن تېسدۇر»‪ -‬ثەلەرە ‪.202-200/2‬‬ ‫دېّەن‪ ،‬دۇَٔبٌىك ٔېطىۋە ئىسدەٍذىغبٔالرِۇ‪ ،‬دۇَٔب‪-‬ئبخىرەتٍىه ٔېطىۋە‬ ‫وۆزٌەٍذىغبٔالرِۇ ئوخػبغال ئىػٍىػي الزىُ‪ .‬ئىػٍىّىگەْ وىػىگە ھېچمبٔذاق‬ ‫‪42‬‬

‫ٔېطىۋە ٍوق‪ .‬غەٌىجە لىٍىػٕىڭ ئىىىي غەرتي ثبر‪ :‬ثىرى تىٍىّەن‪ٍ ،‬ۀە ثىرى‬ ‫غۇ تىٍەوىە ٍېتىع ئۈچۈْ ٍېتەرٌىه وۈچىە ئىگە ثوٌۇظ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق‬ ‫دەٍذۇ‪:‬‬ ‫االٍز ىؽ اً ى يى ى اي ىكيىػ ٍ ً ير إًاَّلوي ىا ىف ً ً ى ًدهً ى ً لان ى ً لان»‬ ‫«إً َّلف ىرَّل ى يىػ ٍ ي ي ِّي‬ ‫«غۈثھىطىسوي‪ ،‬ضېٕىڭ رەثجىڭ رىسىمٕي خبٌىغبْ ۋە ٍېتەرٌىه وۈچىە‬ ‫ئىگە ثوٌغبْ وىػي ئۈچۈْ ٍبٍىذۇ‪ .‬چۈٔىي ئۇ ثۀذىٍىرىٕي ثىٍىپ تۇرغۇچىذۇر‬ ‫ۋە وۆرۈپ تۇرغۇچىذۇر»‪ -‬ئىطرا ‪.30/17‬‬ ‫ٍەر ٍۈزىذە ٍەٍذىغبْ ئبظ‪ٔ-‬بْ ۋە ئىچىذىغبْ ضۇ تەٍَبر ھبٌەتتە ِەۋجۇت‬ ‫ئەِەش‪ٌ .‬ېىىٓ ئبٌالھ ثۇالرغب ئېرىػىػٕىڭ ئىّىبٔىَەتٍىرىٕي ٍبراتمبْ‪ .‬ئۇ‬ ‫ئىّىبٔىَەتٍەرٔي ئىػمب ضبٌّىغبٔالر ئۇ ٔېّەتٍەرگە ئېرىػەٌّەٍذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫َّلر ً ى أى ٍػ ى اتىػ ى ً أ ٍىرىػ ى ًة أىيَّل وـ ىس ى اا اِّيل َّل اًلً ى »‬ ‫« ىك ى ى‬ ‫«ئبٌالھ زېّىٕغب ئوزۇلٍۇلٍىرىٕىڭ لبٔۇٍٔىرىٕي تۆت وۈٔذە ثېىىتتي‪.‬‬ ‫فۇضطىٍەت‬ ‫ئۇالر تەٌەپ لىٍغۇچىالر ئۈچۈْ ئوخػبظ ِۇضبپىذىذۇر»‪-‬‬ ‫‪.10/41‬‬ ‫وىُ وېرەوٍىه ئىػٕي لىٍطب ئۇ ٔېئّەتٍەرگە ئېرىػىذۇ‪ .‬ثىس ٍبغبۋاتمبْ‬ ‫راٍؤذا ئبٌالھ لبٍطي ٔېّەت ۋە لبٍطي ئىّىبٔالرٔي ٍبراتمبْ ثوٌطب‪ ،‬ثىس پەلەت‬ ‫غۇالرٔىال تبپبالٍّىس‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ثىسدىٓ ئۆزىگە ِۇٔذاق دەپ ٔىذا لىٍىػىّىسٔي‬ ‫تەٌەپ لىٍىذۇ‪:‬‬ ‫« ىكتىػ ٍليز يؽ ىم تى ى ا ً ىٍ ًل ً و‬ ‫ب»‬ ‫ى‬

‫‪43‬‬

‫«ئي ئبٌالھ! ضەْ خبٌىغبْ ‪ 9‬وىػىگە ھېطبثطىس رىسىك ثېرىطەْ»‪-‬‬ ‫ئبي ئىّراْ ‪.27/3‬‬ ‫ئىّىبٔىَەتٍەر وۆپ ثوٌطب‪ٌ ،‬ېىىٓ ٍېتەرٌىه وۈچىّىس ثوٌّىطب ٍبوي‬ ‫وۈچىّىس ثوٌغبْ تەلذىردىّۇ ئىػٍىّىطەن ھېچٕېّىگە ئېرىػەٌّەٍّىس‪ .‬غۇڭب‬ ‫وېرەوٍىه وۈچٕي لوٌغب وەٌتۈرۈغىە‪ ،‬ئبٔذىٓ غەٌىجە لىٍىع ئۈچۈْ‬ ‫لوٌىّىسدىىي پۈتۈْ ئىّىبٔىَەتٕي ئىػمب ضېٍىػمب توغرا وېٍىذۇ‪.‬‬ ‫لۇرغبلچىٍىك‪ ،‬ھەددىذىٓ ئبرتۇق ٍبِغۇر ۋە ٍەر تەۋرەغىە ئوخػبظ‬ ‫ئبپەتٍەرگە لبرغي وۈچىّىس ثوٌّىغبٍٔىمتىٓ ثۇٔذاق ئەھۋاٌالردىّۇ پۈتىۈي‬ ‫تەدثىرٌەرٔي ئبٌغبٔذىٓ وېَىٓ ئبٌالھمب تەۋەوىۈي لىٍىػىّىس وېرەن‪.‬‬ ‫تەپطىر ۋە تەرجىّىٍەردە ثەزى ئبٍەتٍەرگە ئوخػىّىغبْ ِۀبالر ثېرىٍىپ‬ ‫ئىٕطبٔالرٔىڭ «تەۋەوىۈي» ٔي خبتب چۈغىٕىػىگە ٍوي ئېچىٍغبْ‪ِ .‬ەضىٍەْ‪:‬‬ ‫ئىطرا ضۈرىطىٕىڭ ٍۇلىرىذا ثىس تەرجىّىطىٕي لىٍغبْ ‪ -30‬ئبٍىتي ِۇٔذاق‬ ‫تەرجىّە لىٍىٕغبْ‪:‬‬ ‫االٍز ىؽ اً ى يى ى اي ىكيىػ ٍ ً ير إًاَّلوي ىا ىف ً ً ى ًدهً ى ً لان ى ً لان»‬ ‫«إً َّلف ىرَّل ى يىػ ٍ ي ي ِّي‬ ‫«غۈثھىطىسوي‪ ،‬ضېٕىڭ رەثجىڭ ئۆزى خبٌىغبْ ئبدەِٕىڭ رىسلىٕي وەڭ‬ ‫لىٍىذۇ‪ ،‬ئۆزى خبٌىغبْ ئبدەِٕىڭ رىسلىٕي تبر لىٍىذۇ‪ .‬چۈٔىي ئۇ‪ ،‬ثۀذىٍىرىٕي‬ ‫ثىٍىپ تۇرغۇچىذۇر ۋە وۆرۈپ تۇرغۇچىذۇر»‪ -‬ئىطرا ‪.30/17‬‬

‫‪ - 9‬خبٌىغبْ دېگەْ ضۆزٔىڭ ِۀىطي ئبٌالھ ٍبراتمبْ رىسىممب ئېرىػىع ئۈچۈْ وېرەوٍىه ئىػالرٔي‬ ‫لىٍغبْ‪ ،‬دېگەْ ثوٌىذۇ‪ .‬چۈٔىي « ي ا» دېگەْ ضۆزٔىڭ ِەضذىرى « ا» دۇرر‪ِ .‬ۀىطي ثىر ٔەرضە‬ ‫لىٍّبلتىٓ ئىجبرەتتۇر‪ .‬ئۇ «ٔەرضە لىٍّبق» ثۇ ٍەردە ئبٌالھ ثەرگەْ رىسىمٕي لوٌغب وەٌتۈرۈظ ئۈچۈْ‬ ‫وېرەوٍىه ئىػالرٔي لىٍىػتىٓ ئىجبرەتتۇر‪.‬‬

‫‪44‬‬

‫ئوخػبغّىغبْ تەرجىّىٍەرٔىڭ ضەۋەثي‪ ،‬ئبٍەتتىىي « ي ا (خبالٍذۇ)»‬ ‫ۋە « ي ر (وۈچي ٍېتىذۇ)» دېگەْ پېئىٍ​ٍەرٔىڭ پبئىٍي (ئىگىطي) ثوٌغبْ‬ ‫ئۈچىٕچي غەخص ئبٌّىػىٕىڭ وىّٕي وۆرضىتىذىغبٍٔىمي ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه‬ ‫تبٌالغتۇر‪ .‬ئەرەثچىذە ئبٌّبظ ئەڭ ٍېمىٕىٕي وۆرضىتىذۇ‪ٍ .‬ىرالتىىىٕي‬ ‫وۆرضىتىػي ئۈچۈْ لەرىٕە (لوغّب دەٌىً) الزىُ‪ .‬ثۇ ٍەردە ثۇٔذاق ثىر لەرىٕە‬ ‫ثوٌّىغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئبٌّبظ ٍېمىٕذىىي «ِٓ (وىػي)» ٔي وۆرضىتىذۇ‪.‬‬ ‫ٌېىىٓ تەپطىر ۋە تەرجىّىٍەردە ئبٌّبغٕىڭ ٍىرالتىىي «ئبٌالھ» ٌەفسىٕي‬ ‫وۆرضىتىذىغبٍٔىمي ئوتتۇرىغب لوٍۇٌىذۇ‪ .‬ثۇٔىڭغب ٍۀە ثىر ِىطبي ضەثەئ‬ ‫ضۈرىطىٕىڭ ‪ -39‬ئبٍىتىذۇر‪ .‬ئۇ ئبٍەتٕىڭ لوٌىّىسدىىي تەرجىّىٍىرى ِۇٔۇ‬ ‫غەوىٍذىذۇر‪:‬‬ ‫االٍز ىؽ اً ى يى ى اي ًم ٍ ً ى ًدهً ىكيىػ ٍ ً ير اىوي »‬ ‫« ي ٍي إً َّلف ىرِّي يىػ ٍ ي ي ِّي‬ ‫«ئېَتمىٕىي‪ ،‬ھەلىمەتەْ رەثجىُ ثۀذىٍىرىذىٓ خبٌىغىٕىٕىڭ رىسلىٕي‬ ‫وەڭ لىٍىذۇ‪ ،‬خبٌىغىٕىٕىڭ رىسلىٕي تبر لىٍىذۇ»‪ -‬ضەثەئ ‪.39/34‬‬ ‫ئەرەة تىٍي لبئىذىٍىرىگە ئبضبضالٔغبٔذا ئبٍەتٕىڭ توغرا تەرجىّىطي‬ ‫ِۇٔذاق ثوٌىذۇ‪:‬‬ ‫«ئېَتمىٕىي‪ ،‬ھەلىمەتەْ رەثجىُ رىسىمٕي ثۀذىٍىرىذىٓ ئىػٍىگەْ ۋە‬ ‫وېرەوٍىه وۈچىە ئىگە ثوٌغبْ وىػي ئۈچۈْ ٍبٍىذۇ»‪ -‬ضەثەئ ‪.39/34‬‬

‫‪ -4‬ئبٌالھٕىڭ ئەپۇچبٍٔىمي ثىٍەْ ئبٌذىٕىع‬ ‫ٔۇرغۇٍٔىغبْ وىػي «ئبٌالھ ثىسٔي ٔېّىػمب ئبزاثالٍذۇ؟ ئۇ ئۆزى ٍبراتمبْ‬ ‫ۋە رىسىك ثېرىپ ثبلمبْ ثۀذىطىٕي ئبزاثالِذۇ؟» دېگۀذەن ضۆزٌەر ثىٍەْ‬ ‫ئۆزىٕي ئبٌذاپ ٍۈرىذۇ‪ .‬ثەزىٍەر لىٍغبْ ثەزى ٍبخػي ئىػٍىرىٕىڭ ئۆزىٕي‬ ‫ٔىجبتٍىممب ئېرىػتۈرىذىغب ٌْىمىٕي گۇِبْ لىٍىذۇ‪ .‬ثەدر ئۇرۇغىذا پەٍغەِجەر‬ ‫ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ تبغىطي ئبثجبش ۋە ئۇٔىڭ دوضتٍىرى ئەضىرگە چۈغۈپ‬ ‫‪45‬‬

‫لبٌغبٔذا ئۇالر ِۇغرىه ثوٌغبٍٔىمٍىرى ئۈچۈْ ِۇضۇٌّبٔالر ئۇالرٔي ئەٍىجٍەغىەْ‬ ‫ئىذى‪ .‬ثۇ چبغذا ئبثجبش‪« :‬ئبٌالھ ثىٍەْ لەضەِىي‪ ،‬ثىس ثوٌطبق ِەضجىذى‬ ‫ھەرەِٕي ئىجبدەتىە ئوچۇق تۇتىّىس‪ ،‬لىَىٕچىٍىمتب لبٌغبٔالرٔىڭ لىَىٕچىٍىمىٕي‬ ‫ھەي لىٍىّىس‪ ،‬وەئجىٕي ِۇھبپىسەت لىٍىّىس‪ ،‬ھبجىالرغب ضۇ تبرلىتىّىس» دېذى‪.‬‬ ‫ثۇ ئەھۋاي توغرىطىذا تۆۋۀذىىي ئبٍەت ٔبزىً ثوٌذى‪:‬‬ ‫ً‬ ‫ً​ً‬ ‫ً‬ ‫آم ى ً ال ًٌو ىكااٍىػ ٍ ًـ‬ ‫ىج ى ٍلي ٍي س ى يىةى ااٍ ى ِّيج ىك ى ىرةى ااٍ ى ٍ ااٍ ى ىل ًاـ ىا ى ٍ ى‬ ‫«أ ى‬ ‫اَل ً ًل ىك ىج ىى ى ً ىسً ًي اال ًٌو ى يى ٍ ىػ يك ىف ً ن ى اال ًٌو ىكاالٌوي ى يىػ ٍ ً م ااٍ ى ٍ ىـ‬ ‫ااظَّل اً ً ى »‬ ‫«ضىٍەر ھبجىالرغب ضۇ تبرلبتمبْ ۋە ِەضجىذى ھەرإِي ئبۋات‬ ‫لىٍغبٔالرٔي‪ ،‬ئبٌالھمب ۋە ئبخىرەت وۈٔىگە ئىػۀگەْ‪ ،‬ئبٌالھ ٍوٌىذا جىھبد‬ ‫لىٍغبٔالرغب ئوخػبظ دەپ لبراِطىٍەر؟ ئۇالر ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذا ئوخػبظ‬ ‫ثوٌّبٍذۇ‪ .‬ئبٌالھ زاٌىُ لەۋِٕي توغرا ٍوٌغب وەٌتۈرِەٍذۇ»‪ -‬تەۋثە ‪.19/9‬‬ ‫ئۆزىٕي ئبٌالھٕىڭ ئەپۇچبٍٔىمي ثىٍەْ ئبٌذىغبٔالرٔىڭ ئبخىرەتتىىي‬ ‫ئەھۋاٌي ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ئبٍەتٍەردىٓ ثىرى ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫ً‬ ‫«كاى أ َّل ً ً‬ ‫ض جً‬ ‫ىف الَّلذي ى ظىلى ي ا ىم ا ٍ ٍىر ً ى‬ ‫ىٍ‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫يس ًا ااٍ ى ىذ ً‬ ‫اب يىػ ٍ ىـ ااٍ ى ىمة ىكى ى ا اى ي ي ِّيم ى االَّلو ىم‬

‫ن ىكًم ٍػلىوي ىم ىوي ى ٍػى ى ٍكا ً ًو ًم‬ ‫ىي يى ي اي ا يى ٍ ى ً ي ىف»‬ ‫اٍ‬

‫«ئەگەر ٍەر ٍۈزىذىىي ثبرٌىك ٔەرضىٍەر ۋە ئۇٔىڭ ثىر ئوخػىػي‬ ‫زاٌىّالرٔىڭ ثوٌطب ئىذى‪ ،‬ئۇالر لىَبِەت وۈٔذىىي ٍبِبْ ئبزاثتىٓ لۇتۇٌۇظ‬ ‫ئۈچۈْ ئۇ ثبٍ​ٍىمٍىرىٕي ئەٌۋەتتە پىذ ىٍە لىٍىپ ثېرەتتي‪ .‬ئبٌالھ ئۇالرٔىڭ ئبٌذىغب‬ ‫ئۇالر ھېچ ئوٍ​ٍىّىغبْ ئبزاثالرٔي چىمىرىذۇ»‪ -‬زۇِەر ‪.47/39‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ِۇئّىٕالرٔىّۇ ٔۇرغۇٍٔىغبْ ضىٕبلالرغب دۇچ وەٌتۈرىدۇ‪ .‬ئۇ ثۇ‬ ‫توغرىذا ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫‪46‬‬

‫ً‬ ‫س أى ٍف ييػ ٍػ ىليا ا أى ٍف يىػ ي اي ا آ ىىمنَّل ىك يى ٍي ى ييػ ٍ ىػني ىف‪ .‬ىكاىى ٍ‬ ‫«ااي‪ .‬أى ى ى‬ ‫ب اانَّل ي‬ ‫ىػىػنَّل ااَّل ًذي ى ًم ٍ ىػ ٍلً ً ٍي ىػلىىػ ٍ لى ى َّل االَّلوي ااَّل ًذي ى ى ى ي ا ىكاىىػ ٍ لى ى َّل ااٍ ى ًذ ً ى ‪ .‬أ ٍىـ‬ ‫ً ب ااَّل ًذي يػ ٍ لي ىف اا َّل ِّيئى ً‬ ‫ت أى ٍف يى ٍ ً ي اى ىس ىا ىم يى ٍ ي ي ىف‪ .‬ىم ٍ ىا ىف يىػ ٍل يج‬ ‫ىى ى‬ ‫ى ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫و‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫َّل‬ ‫َّل‬ ‫ىج ىي االو ىَلىت ىك يى ى اا َّل ي ااٍ ىل يي‪ .‬ىكىم ٍ ىج ىى ى ىإاَّل ى يي ى ى ي‬ ‫ا ى ىا االو ىإ َّلف أ ى‬ ‫اًنىػ ٍ ً ًو إً َّلف االَّلوى اى ىنً ٌّ ى ً ااٍ اى ً ‪ .‬كااَّل ًذي آىمني ا ك ى ً لي ا اا َّل اً ً‬ ‫ت اىني ى ِّي ىل َّلف‬ ‫ى‬ ‫ى ى ى ى ى ى‬ ‫ى ٍنػ ي ٍي ىسِّيئى تً ً ٍي ىكاىنى ٍ ًزيىػنَّلػ ي ٍي أى ٍ ى ى ااَّل ًذم ىا اي ا يىػ ٍ ى لي ىف »‬ ‫«ئەٌىف‪ ،‬الَ‪ِ ،‬ىُ‪ .‬ئىٕطبٔالر‪‹ :‬ئىّبْ ئېَتتۇق › دېطەن‪ ،‬ضىٕبٌّبً‬ ‫تەرن ئېتىٍىّىس دەپ ئوٍالِذۇ؟‬ ‫غۈثھىطىسوي‪ ،‬ثىس ئۇالردىٓ ثۇرۇٔمىالرٔىّۇ ضىٕىغبْ‪ .‬ئبٌالھ‬ ‫راضتچىٍالرٔي ئوثذاْ ثىٍىذۇ‪ٍ ،‬بٌغبٔچىالرٔىّۇ ئوثذاْ ثىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ٍبوي ٍبِبْ ئىػالرٔي لىٍىۋاتمبٔالر ئبٌالھذىٓ لېچىپ لۇتۇٌىّىس دەپ‬ ‫ئوٍالِذۇ؟ ئۇالرٔىڭ ثۇ چۈغۀچىطي ٔېّىذېگەْ ٍبِبْ!‬ ‫وىُ ئبٌالھمب ِۇاللبت ثوٌۇغٕي ئۈِىذ لىٍطب‪ ،‬ثىٍطۇٔىي ئبٌالھ‬ ‫ثەٌگىٍىگەْ ۋالىت چولۇَ ٍېتىپ وېٍىذۇ‪ .‬ئۇ ئبڭالپ تۇرغۇچىذۇر‪ ،‬ثىٍىپ‬ ‫تۇرغۇچىذۇر‪.‬‬ ‫وىُ جىھبد لىٍطب‪ ،‬ئۆزى ئۈچۈْ جىھبد لىٍىذۇ‪ .‬ئبٌالھ ئبٌەٍِەردىٓ‬ ‫ثىھبجەتتۇر‪.‬‬ ‫ئىّبْ ئېَتىپ ٍبخػي ئەِەٌٍەرٔي لىٍغبٔالر ثبرغۇ‪ ،‬ثىس ئۇالرٔىڭ‬ ‫ٍبِبٍٔىمٍىرىٕي ٍولمب چىمىرىّىس‪ ،‬ئۇالرٔي لىٍغبْ ئەِەٌٍىرىٕىڭ ئەڭ ٍبخػىطىٕي‬ ‫ئبضبش لىٍىپ تۇرۇپ ِۇوبپبتالٍّىس»‪ -‬ئۀىەثۇت ‪.7-1/29‬‬

‫‪47‬‬

‫‪ – 5‬ئبٌالھٕىڭ وۈچي ثىٍەْ ئبٌذىٕىع‬ ‫ثەزى وىػىٍەر ئبٌالھ توغرىطىذا وەٌطە‪-‬وەٌّەش ضۆزٌەرٔي لىٍىذۇ‪.‬‬ ‫دەٌىً ضۈپىتىذە ثوٌطب «ئبٌالھٕىڭ ثۇٔىڭغب وۈچي ٍەتّەِذۇ؟» دەٍذۇ‪ .‬ثۇ ھەلتە‬ ‫ثىر تەرىمەت غەٍخي ثىٍەْ ئوتتۇرىّىسدا ِۇٔۇ دىئبٌوگالر ثوٌۇپ ئۆتىەْ‪:‬‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ِ :‬ەدىٕە ِۇٔەۋۋەردە ھبجىالر ثىٍەْ پبراڭٍىػىۋېتىپ غەٍىجٕي‬ ‫ئبٌالھذىٓ ثبغمب ھېچىىّٕىڭ ثىٍەٌّەٍذىغبٍٔىمىٕي ئېَتمبٔىذىُ‪.‬‬ ‫ِۇرىذٌىرىڭىسدىٓ ثىر خبٔىُ ِۇٔذاق دېذى‪« :‬ضىس ئۇٔذاق دېگەْ ثىٍەْ‪،‬‬ ‫ِېٕىڭ غوجبَ (ئىػبٔىُ) وېچە ٍبتىمىّذا ٔەچچە لېتىُ ئوڭغب‪ٔ ،‬ەچچە لېتىُ‬ ‫ضوٌغب ئۆرۈٌگۀٍىىىّٕىّۇ ثىٍىذۇ»‪.‬‬ ‫ئىػبْ‪( :‬ضەورەپ لوپۇپ) ئبٌالھ ثىٍذۈرضە ثىٍەٌّەِذۇ؟ ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ثۇٔىڭغب وۈچي ٍەتّەِذۇ؟‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ :‬ئبٌالھٕىڭ وۈچي ٍەتّەٍذىغبْ ٔېّە ثبر؟ ٌېىىٓ ئبٌالھٕىڭ‬ ‫وۈچي ثىٍەْ دەٌىً وەٌتۈرگىٍي ثوٌّبٍذۇ‪ .‬ئبٌالھ خبٌىطب ئەٌچىطي ِۇھەِّەد‬ ‫ئەٌەٍھىططبالِٕي جەھۀٕەِگە‪ ،‬غەٍتبٕٔي جۀٕەتىە وىرگۈزەٌّەِذۇ؟ ئۇٔىڭ ثۇٔي‬ ‫لىٍىػمب وۈچي ٍەتّەِذۇ؟‬ ‫ئىػبْ‪ :‬ئەٌۋەتتە ٍېتىذۇ‪.‬‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ٌ :‬ېىىٓ ئۇ‪ ،‬غەٍتبٕٔي دوزاخمب وىرگۈزىذىغبٍٔىمىٕي‪ِ ،‬ۇھەِّەد‬ ‫ئەٌەٍھىططبالِٕي ثوٌطب جۀٕەتتە «ِبلبِي ِەھّۇد» دېَىٍىذىغبْ ئەڭ ئۈضتۈْ‬

‫‪48‬‬

‫ِبلبِغب وىرگۈزىذىغبٍٔىمىٕي ثىٍذۈرگەْ ‪ .10‬ھېچىىُ ئبٌالھٕىڭ وۈچىٕي دەٌىً‬ ‫لىٍىپ ئبٌالھٕىڭ ئىرادىطىگە لبرغي ثىر دەۋا ئوتتۇرىغب لوٍبٌّبٍذۇ‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال‬ ‫« ىكىم ىا ىف االٌوي اًي ٍلً ى ي ٍي ىلى ااٍ ىٍ ً‬ ‫ب»‬ ‫« ئبٌالھ ضىٍەرگە غەٍىجٕي ھەرگىسِۇ ثىٍذۈرِەٍذۇ‬ ‫‪ )179/3‬دېگەْ تۇرضب‪ ،‬وىُ ثۇٔىڭ ئەوطىٕي داۋا لىالالٍذۇ؟‬

‫» (ئبي ئىّراْ‬

‫‪ « -10‬وېچىٕىڭ ثىر لىطّىذا ئوٍغۇٔۇپ لۇرئبْ ثىٍەْ تەھەججۇد ٔبِىسى ئولۇغىٓ‪ ،‬ثۇ ٔبِبز ضبڭب‬ ‫ئبرتۇلچە ثىر ۋەزىپىذۇر‪ .‬غۇٔذاق لىٍطبڭ رەثجىڭ ضېٕي ِەدھىَىٍىٕىذىغبْ ثىر ِبلبِغب ئېرىػتۈرىػي‬ ‫ِۇِىىٓ»‪ -‬ئىطرا ‪.79/1‬‬

‫‪49‬‬

‫ة‪ -‬ئىّبْ‬ ‫ئىّبْ ضۆزى «ئەِٓ» دېگەْ ضۆز ٍىٍتىسىذىٓ چىممبْ ثوٌۇپ‪ ،‬ئەِٓ‬ ‫ٌۇغەتتە لورلّبضٍىك‪ ،‬خبتىرجەَ ثوٌۇظ‪ ،‬وۆڭۈي ئبراَ تېپىع‪ ،‬ئبِبٍٔىك‬ ‫ثىخەتەرٌىه ۋە ئىػۀچ لىٍىع‪ ،‬دېگەْ ِۀىٍەردە وېٍىذۇ‪ .‬ئىّبْ ثوٌطب‪ ،‬ئەِٓ‬ ‫ئىچىگە وىرىع ٍۀي ثىر ٔەرضىذىٓ لورلّبٍذىغبْ ثوٌۇپ ئۇ ٔەرضىذىٓ وۆڭٍي‬ ‫خبتىرجەَ ثوٌۇظ ۋە ئۇ ٔەرضىگە ئىػىٕىع دېگەْ ِۀبٔي ئىپبدىٍەٍذۇ‪ .‬ثۇ‬ ‫ِۀىذىٓ ئېَتمبٔذا ئىّبْ‪ ،‬لەتئىٌ ثوٌغبْ ئۇچۇرغب تبٍىٕىذۇ‪ٍ .‬ۇلىرىذا ئېَتىپ‬ ‫ئۆتىىٕىّىسدەن ھەر وىػي ئەتراپىذا ئېٍىپ ثبرغبْ وۆزىتىػٍىرى ٔەتىجىطىذە‬ ‫ئبٌالھ توغرىطىذا لەتئىٌ ئۇچۇرغب ئىگە ثوٌىذۇ‪ .‬لۇرئبٔذا ئبٌالھٕىڭ ثبرٌىمىٕي‬ ‫ئىطپبتالظ ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ئبٍەت ٍوق ئىىۀً ىوي ۋە پەٍغەِجەٌەرٔىڭ‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ثبرٌىمىٕي ئىطپبتالظ ثىٍەْ ِەغغۇي ثوٌّىغبٍٔىمي ثۇ ضەۋەپتىٓ‬ ‫ثوٌغبْ‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تبئبال ئەِر‪-‬پەرِبٍٔىرىٕي پەٍغەِجەرٌىرى ئبرلىٍىك ٍەتىۈزىذۇ‪ .‬ھەر‬ ‫پەٍغەِجەرگە ثبغمب ثىرىٕىڭ ئوخػىػىٕي ِەٍذأغب وەٌتۈرۈغي ِۇِىىٓ‬ ‫ثوٌّبٍذىغبْ ثىر ثەٌگە ثېرىذۇ‪ .‬ثۇ ضەۋەثتىٓ ئۇ ثەٌگە ِۆجىسە دېَىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ِۆجىسىٕي وۆرگۀٍەر ئۇ وىػىٕىڭ ئبٌالھٕىڭ پەٍغەِجىرى ئىىۀٍىىىگە غەوطىس‬ ‫ئىػىٕىذۇ‪ .‬ئبخىرلي پەٍغەِجەرٔىڭ ِۆجىسىطي لۇرئبٔذۇر‪ .‬لۇرئبْ ئۈضتىذە پىىىر‬ ‫ٍۈرگۈزگەْ ھەر وىػي ئۇٔىڭ ئبٌالھٕىڭ وىتبثي ئىىۀٍىىىٕي‪ ،‬ئۇٔي ئېٍىپ‬ ‫وەٌگەْ وىػىٕىڭ ھەلىمەتەْ ئبٌالھٕىڭ ئەٌچىطي ئىىۀٍىىىٕي تؤۇپ‬ ‫ٍېتىذۇ‪ .‬ئۇٔذالتب ئبٌالھمب ئىػۀگەْ ۋە ئىػۀچ لىٍغبْ وىػي ئۇ وىتبثمىّۇ‬ ‫ئىػۀّەً ۋە ئىػۀچ لىٍّبً تۇراٌّبٍذۇ‪.‬‬ ‫ئبٌالھٕي ثىٍىع ثىٍەْ ئبٌالھمب ئىػىٕىع پەرلٍىك ٔەرضىٍەردۇر‪ِ .‬ەضىٍەْ‪:‬‬ ‫ضىس ئۆزىڭىسگە تؤۇغٍۇق ثىر وىػي ھەلمىذە «ِەْ ئۇٔىڭغب ئىػۀّەٍّەْ»‬ ‫‪50‬‬

‫دەٍطىس‪ .‬ثۇ ضىسٔىڭ ئۇٔىڭغب ئىػۀچ لىٍّبٍذىغبٍٔىمىڭىسٔي وۆرضىتىذۇ‪.‬‬ ‫ئبٌالھمب ئىػىٕىع ئۈچۈْ ئبٌالھمب ئىػۀچ لىٍىع الزىُ‪ .‬ئۇٔىڭغب ئىػۀچ لىٍىع‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ثبرٌىك ثۇٍرۇق ۋە چەوٍىّىٍىرىگە ئىػۀچ لىٍىع ثىٍەْ ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫ھەرلبٔذاق ثىر ِەضىٍىذە وۆرضىتىٍگەْ ئىػۀچطىسٌىه ئىّبٔطىسٌىك‬ ‫ھېطبثٍىٕىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تبئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«يى أىيُّدػ ى ااَّل ًذي ى آ ىىمني ا آ ًىمني ا ً الَّل ًو ىكىر يس اً ًو ىكااٍ ً ى ً‬ ‫ب ااَّل ًذم اىػ َّلز ىؿ ىلى ىر يس اً ًو‬ ‫ىكااٍ ً ى ً‬ ‫ب ااَّل ًذم أىاٍػ ىز ىؿ ًم ٍ ىػ ٍ يي ىكىم ٍ يى ٍ ي ٍل ً الَّل ًو ىكىم ى اً ى ً ًو ىكيايً ًو ىكير يسلً ًو ىكااٍىػ ٍ ًـ‬ ‫ض ى ن ىً ن ا»‬ ‫ض َّلي ى‬ ‫ٍاَلى ً ًل ىػ ى ٍ ى‬ ‫«ئي ِۇئّىٕالر! ئبٌالھمب‪ ،‬ئبٌالھٕىڭ ئەٌچىطىگە ۋە ئبٌالھ ئەٌچىطىگە‬ ‫ٔبزىً لىٍغبْ وىتبثمب ۋە ئبٌالھ ئىٍگىرى ٔبزىً لىٍغبْ وىتبثالرغب ئىػىٕىڭالر‪.‬‬ ‫وىّىي ئبٌالھمب‪ ،‬ئبٌالھٕىڭ پەرىػتىٍىرىگە‪ ،‬ئبٌالھٕىڭ وىتبثٍىرىغب‪ ،‬ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ئەٌچىٍىرىگە ۋە ئبخىرەت وۈٔىگە وبپىر ثوٌىذىىەْ‪ ،‬ئۇ چوڭمۇر ثىر ئبزغۇٌۇلمب‬ ‫چۈغىەْ ثوٌىذۇ»‪ٔ -‬ىطب ‪.136/4‬‬ ‫ً‬ ‫ً ً​ً‬ ‫«يى أ ٍىىي ااٍ ً ى ً‬ ‫ب ى تىػ ٍلي ا دين ي ٍي ىكى تىػ ي اي ا ىلى االَّلو إًَّل ااٍ ى َّلق إًاَّل ى‬ ‫ى‬ ‫ً ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫َّل‬ ‫ى‬ ‫كح ًم ٍنوي ىآ ًىمني ا‬ ‫ر‬ ‫ك‬ ‫ي‬ ‫ي‬ ‫ل‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫ى‬ ‫ٍ‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫ك‬ ‫و‬ ‫اال‬ ‫ؿ‬ ‫س‬ ‫ر‬ ‫ي‬ ‫ي‬ ‫ل‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ي‬ ‫ى‬ ‫ىى ى ي ي ى ى‬ ‫ىٍى ى ى ي ه‬ ‫ااٍ ى يح ى ٍ ي ى ٍ ى ى ى ي‬ ‫ً الَّل ًو ىكير يسلً ًو ىكى تىػ ي اي ا ثىى ثىةه ااٍػىػ ي ا ى ٍػ نلا اى ي ٍي إًاَّل ى االَّلوي إًاىوه ىكا ً ه يس ٍ ى اىوي أى ٍف‬ ‫ي ي ىف اىوي كاى ه اىوي م ً اا َّل ك ً‬ ‫ات ىكىم ً ا ٍ ٍىر ً‬ ‫ض ىكىا ى ً الَّل ًو ىكاً ن »‬ ‫ى‬ ‫ى‬ ‫ىى‬ ‫ى‬

‫«ئي ئەھٍي وىتبة! دىٕىڭالردا ھەددىذىٓ ئبغّبڭالر‪ ،‬ئبٌالھ توغرىطىذا‬ ‫پەلەت ھەلٕىال ضۆزٌەڭالر‪ِ .‬ەرٍەِٕىڭ ئوغٍي ئىَطب ِەضىھ پەلەت ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ئەٌچىطىذۇر‪ ،‬ئۇ ِەرٍەِگە ٍەتىۈزگەْ ‹ۋۇجۇدلب وەي › ضۆزى ثىٍەْ ثبر ثوٌغبْ‪،‬‬ ‫‪51‬‬

‫ئۇ ئبٌالھ تەرىپىذىٓ وەٌگەْ ثىر روھتۇر‪ .‬ئۇٔذالتب ئبٌالھمب ۋە ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ئەٌچىٍىرىگە ئىػىٕىڭالر‪‹ .‬خۇدا ئۈچتۇر › دېّەڭالر‪ ،‬ثۇٔذاق دېَىػتىٓ‬ ‫ٍېٕىڭالر‪ ،‬ثۇ ضىٍەر ئۈچۈْ ٍبخػي ثوٌىذۇ‪ .‬ئبٌالھ پەلەت ثىرال ئىالھتۇر‪ ،‬ثبٌىطي‬ ‫ثوٌۇغتىٓ پبوتۇر‪ ،‬ئبضّبٔالردىىي ۋە زېّىٕذىىي غەٍئىٍەرٔىڭ ھەِّىطي‬ ‫ئۇٔىڭذۇر‪ ،‬ئبٌالھ ٍېتەرٌىه ھبِىَذۇر»‪ٔ -‬ىطب ‪.171/4‬‬

‫‪52‬‬

‫ج – غېرىه ۋە وۇفۇر‬ ‫غېرىه‪ ،‬ئبٌالھمب خبش ثوٌغبْ ثەزى ضۈپەتٍەرٔي ثبغمب ِەۋجۇداتالردىّۇ‬ ‫ثبر دەپ لبراپ ِەزوۇر ِەۋجۇداتالرٔي ئۇ ضۈپەتٍەر ثىٍەْ ضۈپەتٍەظ دېّەوتۇر‪.‬‬ ‫ثىس ثۇ ھەلتە ٍۇلىرىذا توختبٌغبْ ئىذۇق‪ .‬تۆۋۀذە تېخىّۇ وەڭ دائىرىذە‬ ‫توختىٍىپ ئۆتىّىس‪.‬‬ ‫وۇفۇر‪ ،‬وبفىرٌىك دېّەوتۇر‪ .‬ضۆز توِۇرى «وۇفر ۋە وۇفۇر» ثوٌۇپ‬ ‫ئىٕىبر لىٍىع‪ ،‬تېٕىع‪ ،‬تۇزوورٌۇق لىٍىع ۋە ٍۆگەظ‪ ،‬دېگۀذەن ِۀىٍەردە‬ ‫وېٍىذۇ‪.‬‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ثبرٌىمي ئبغىبرا ثىر ھەلىمەت تۇرضب ٔۇرغۇْ وىػىٍەر‬ ‫ئبٌالھٕي تؤۇِبً پەرۋاضىس ھبٌذا ھبٍبتىٕي داۋاِالغتۇرىذۇ‪« .‬ئبٌالھ ثبر‪ ،‬ئۇ‬ ‫وبئىٕبتٕىڭ ئىػٍىرىٕي ئىذارە لىٍىپ تۇرىذۇ» دېگۈچىٍەرٔىڭ وۆپىٕچىطي‬ ‫ئبٌالھ ثىٍەْ ثوٌىذىغبْ ئىػٍىرىٕي ۋەضىٍە (ۋاضىتە ثوٌغۇچي) ٌەرٔىڭ‬ ‫لىٍىذىغبٍٔىمىغب ئىػۀگۀٍىىي ئۈچۈْ ئبٌالھٕي ثۇ دائىرە ئىچىذە تؤۇٍذۇ‪.‬‬ ‫وبفىر ۋە ِۇغرىه وەٌىّىٍىرى ئوخػبظ ثىر ٔەرضىٕىڭ ئىىىي ٍۈزىٕي‬ ‫وۆرضىتىذۇ‪ٍ ،‬ۀي ھەر وبفىر «ِۇغرىه»‪ ،‬ھەر ِۇغرىه «وبفىر» دۇر‪ .‬ئبٌالھ‬ ‫تبئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ىي يى ي ً ااَّل ًذي ى ىا ى لكا ًم ٍ أ ٍىى ًي ااٍ ً ى ً‬ ‫ب ىكااٍ ي ٍ ًلاً ى يم ٍنػ ى ِّي ى ى َّل‬ ‫«ا ٍ‬ ‫ي‬ ‫ن مى ً‬ ‫ً َّل ً‬ ‫ً‬ ‫ب ىػِّي ى ةه »‬ ‫َّللةن‪ .‬ى ياي ه‬ ‫تىٍتىػ ي يي ااٍىػِّيػنىةي‪ .‬ىر يس هؿ م ى االو يىػ ٍػلي ي ي ي ى‬ ‫«ئەھٍي وىتبثتىٓ ۋە ِۇغرىىالردىٓ ئىجبرەت ثوٌغبْ وبپىرالر ئۆزٌىرىگە‬ ‫روغەْ دەٌىً وەٌگۀگە لەدەر ئبٍرىٍغۇچىالر ئەِەش ئىذى‪ .‬ئۇ روغەْ دەٌىً‬ ‫ئبٌالھ تەرىپىذىٓ ئەۋەتىٍگەْ ئەٌچىذۇر‪ .‬ئۇ‪ ،‬پبن‪-‬پبوىس ضەھىپىٍەرٔي تىالۋەت‬ ‫لىٍىذۇ‪ .‬ئۇ ضەھىپىٍەرگە توغرا ھۆوۈٍِەر ٍېسىٍغبْ»‪ -‬ثەٍَىٕە ‪.3-1/98‬‬ ‫‪53‬‬

‫ئبٍەتتە ئۆتىەْ ئەٌّۇغرىىىٓ «ااٍ ي ٍ ًلاً ى » دېگەْ ضۆز ِەئرىفە (ئېٕىك‬ ‫ئىطىُ) ثوٌۇپ ِەٌۇَ ثىر ِۇغرىه پىرلىطىٕي ٍۀي ئەھٍي وىتبثٕىڭ‬ ‫ضىرتىذىىي ِۇغرىىالرٔي وۆرضىتىذۇ‪ .‬ئەوطىچە ئەھٍي وىتبثٕىڭ ِۇغرىه‬ ‫ثوٌّىغبٍٔىمىٕي ئىپبدىٍىّەٍذۇ‪ .‬چۈٔىي ئۇالردىٓ وبفىر ثوٌغبٔالرٔىڭ ئەٍٕي‬ ‫زاِبٔذا ِۇغرىه ئىىۀٍىىىٕي وۆرضىتىذىغبْ ئبٍەتٍەر ثبر‪ .‬ئبٌالھ تبئبال ِۇٔذاق‬ ‫دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«اتَّل ى يذكا أى ريىي كرٍى اىػ ي أىر ًم يد ً‬ ‫كف االَّل ًو ىكااٍ ى ً ىح ا ٍ ى ىم ٍليى ىي ىكىم‬ ‫ٍ ى ى ٍ ى ي ى ي ٍ ٍى ن ٍ‬ ‫أ ًيم يلكا إًَّل اًىػ ٍ ي ي كا إًاى ن ىكا ً ن ا ى إًاىوى إًَّل يى ى يس ٍ ى اىوي ى َّل يي ٍ ًليا ىف »‬ ‫«ئۇالر ئبٌالھٕي لوٍۇپ ھبخبٍِىرىٕي ۋە راھىجٍىرىٕي رەثٍىرى‬ ‫لىٍىۋاٌذى‪ِ .‬ەرٍەَ ئوغٍي ِەضىھٕىّۇ غۇٔذاق لىٍذى‪ .‬ھبٌجۇوي‪ ،‬ئۇالر پەلەت‬ ‫ثىر ئىالھمىال لۇي ثوٌۇغمب ثۇٍرۇٌغبْ‪ .‬ئبٌالھذىٓ ثبغمب ھېچ ئىالھ ٍوق‪ .‬ئبٌالھ‬ ‫ئۇالر غېرن لىٍغبْ ٔەرضىٍەردىٓ پبوتۇر»‪ -‬تەۋثە ‪.31/9‬‬ ‫ھەر ِىٍ​ٍەتٕىڭ ئۆتّۈغىذە ثىر پەٍغەِجەر ثبر‪ .‬ئبٌالھ تبئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«إًاَّل أ ٍىر ىسلٍنى ىؾ ً اٍ ى ِّيق ى ً نلا ىكاى ًذ نيلا ىكإً ٍف ًم ٍ أ َّليم وة إًَّل ى ى ً ى اى ًذ هيل »‬ ‫«ثىس ضېٕي خۇظ خەۋەر ثەرگۈچي ۋە ئبگبھالٔذۇرغۇچي لىٍىپ لۇرئبْ‬ ‫ثىٍەْ ئەۋەتتۇق‪ .‬ئبگبھالٔذۇرغۇچي ئەۋەتىٍّىگەْ ھېچجىر ئۈِّەت ٍولتۇر»‪-‬‬ ‫فبتىر ‪.24/35‬‬

‫ِەوىە خەٌمىٕىڭ ئۆتّۈغىذە ئىجراھىُ ۋە ئىطّبئىً دېگەْ‬ ‫پەٍغەِجەرٌەر ثبر ئىذى‪ .‬لۇرەٍػٍىىٍەر ئۆزٌىرىٕىڭ ئىجراھىُ ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ‬ ‫‪54‬‬

‫ٔەضٍىذىٓ ثوٌغبٍٔىمٍىرى ثىٍەْ پەخىرٌىٕەتتي ‪ .11‬ئۇالردىٓ لېٍىپ لبٌغبْ ھەج‬ ‫ۋە ئۆِرە ئىجبدەتٍىرىٕي ئۈزٌۈوطىس داۋاِالغتۇرۇپ وەٌگەْ ئىذى‪ٌ .‬ېىىٓ‬ ‫لوٌٍىرىذا ئۇالرغب ئبئىت ثىر ئىالھىٌ وىتبة ٍوق ئىذى‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ ئۇالر‬ ‫ئەھٍي وىتبة ئەِەش ئىذى‪ٍ .‬ەھۇدىَالرٔىڭ ئۆتّۈغىذە ِۇضب ئەٌەٍھىططبالَ‬ ‫ثىٍەْ ثىرٌىىتە ٔۇرغۇْ پەٍغەِجەرٌەر ۋە ئۇالردىٓ لبٌغبْ تەۋرات ثبر‪.‬‬ ‫خرىطتىئبٔالرٔىڭ ئۆتّۈغىذە ثوٌطب‪ ،‬ئىَطب پەٍغەِجەر ۋە لوٌٍىرىذا ئىٕجىً ثبر‪.‬‬ ‫غۇٔىڭ ئۈچۈْ ئۇالر ئەھٍي وىتبة ھېطبثالٔغبْ‪.‬‬ ‫تەۋرات ۋە ئىٕجىً دەضٍەپىي ضبپٍىمي ثىٍەْ ضبلٍىٕىپ لبٌّىغبْ‪.‬‬ ‫ٌېىىٓ ئۇالرٔىڭ ئبضبضٍىك ٔۇلتىالردا لۇرئبْ ثىٍەْ ئورتبق ھۆوۈٍِىرى ثبر‪ .‬ثۇ‬ ‫ضەۋەة ثىٍەْ لۇرئبْ ئۇالرٔي ثۇ ئبضبضٍىك ٔۇلتىالرغب چبلىرىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تبئبال‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫و‬ ‫ً‬ ‫« يي يى أ ٍىىي ااٍ ً ى ً‬ ‫ب تىػ ى اى ٍ ا إًاى ىال ى وة ىس ى اا ىػ ٍػنىػنى‬ ‫ٍ‬ ‫ى‬ ‫االَّلو كى اي ٍ ًل ىؾ ً ًو ى ئ كى يػَّل ً ىذ ػ ين ػ ن أىر مً‬ ‫ٍن ى ى ى ٍ ى ى ٍ ٍى ن ٍ‬ ‫ىى‬ ‫ً‬ ‫ىػ ي اي ا ا ٍ ى ي كا ًىاَّل يم ٍ ل ي ىف »‬

‫ىكىػ ٍػنى ي ٍي أىَّل اىػ ٍ ي ى إًَّل‬ ‫يد ً‬ ‫كف االَّل ًو ىًإ ٍف تىػ ى اَّل ٍ ا‬

‫«ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ئي ئەھٍي وىتبة! ثىس ثىٍەْ ئبراڭالردا ئورتبق ثوٌغبْ‬ ‫‹ھەر ئىىىىّىسٔىڭ ئبٌالھمىال ئىجبدەت‬ ‫ضۆزگە وېٍىڭالر‪ .‬ئۇ ضۆز ثوٌطب‪،‬‬ ‫لىٍىػىّىس‪ ،‬ئبٌالھغب ھېچ ٔەرضىٕي غېرىه لىٍّبضٍىمىّىس ۋە ئبٌالھٕي لوٍۇپ‬ ‫‪ - 11‬ئىجٕي ھىػبَ‪ ،‬ضىرەتۇٕٔەثىٌ‪ِ .َ ،‬ۇھَىذدىٓ ئبثذۇٌھەِىذٔىڭ تەھمىمي ثىٍەْ‪ ،‬ثېَرۇت‪،‬‬ ‫‪ -1 ،1981/1401‬توَ‪ -216 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪55‬‬

‫ثىر‪-‬ثىرىّىسٔي رەة لىٍىۋاٌّبضٍىمىّىس › دۇر ›‪ .‬ئەگەر ئۇالر ٍۈز ئۆرۈضە‪،‬‬ ‫ئۇالرغب‪‹ :‬گۇۋاھ ثوٌۇڭالروي‪ ،‬ثىس ِۇضۇٌّبّٔىس› دەڭالر»‪ -‬ئبي ئىّراْ ‪.64/3‬‬ ‫ِەوىىٍىه ۋە ثبغمب ٍەرٌىه ِۇغرىىالرٔىڭ لوٌىذا ئۇٔذاق ثىر وىتبة‬ ‫ثوٌّىغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئۇالر ئەلىٍ​ٍىرىٕي ۋە ثىٍگەْ ئىٍىٍّىرىٕي ئىػٍىتىػىە‬ ‫چبلىرىٍىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تبئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ط رِّي ى م ى ً ى ٍ ى َّل لٍنى ٍاَلىي ً‬ ‫ً‬ ‫ت اًى ٍ وـ يى َّلذ َّلا يلك ىف »‬ ‫ى‬ ‫« ىك ىى ىذا ىلا ي ى ي ٍ ن‬ ‫«ِبٔب ثۇ رەثجىڭٕىڭ توغرا ٍوٌىذۇر‪ .‬غۈثھىطىسوي‪ ،‬ثىس ئەلٍىٕي‬ ‫تبپىذىغبْ لەۋَ ئۈچۈْ ئبٍەتٍەرٔي تەپطىٍىٌ ثبٍبْ لىٍذۇق»‪ -‬ئۀئبَ ‪.126/6‬‬ ‫اال يس‬ ‫« ىكىم ٍ يي ى ً ًق َّل‬ ‫ااٍ ي ٍ ًمنً ى ايػ ى اِّي ًو ىم‬

‫ىؿ ًم ٍ ىػ ٍ ً ىم تىػىػَّل ى اىوي ااٍ ي ى ل ىكيىػَّلً ٍ ىٍػ ىل ىسً ًي‬ ‫ً​ً‬ ‫َّل‬ ‫ت ىم ً نلا »‬ ‫نَّلي ىك ىس ىا ٍ‬ ‫تىػ ى ا ىكاي ٍ لو ىج ى ى‬

‫«وىّىي ئۆزىگە توغرا ٍوي ئېٕىك ثوٌغبٔذىٓ وېَىٓ‪ ،‬پەٍغەِجەرگە‬ ‫ِۇخبٌىپەتچىٍىه لىٍىذىىەْ‪ِ ،‬ۇئّىٕالرٔىڭ ٍوٌىذىٓ غەٍرىَگە ئەگىػىذىىەْ‪،‬‬ ‫ئۇٔي ئۆز ٍوٌىغب لوٍۇپ ثېرىّىس‪ ،‬ئۇٔي جەھۀٕەِگە وىرگۈزىّىس‪ .‬ئۇ ٔېّىذېگەْ‬ ‫ٍبِبْ جبً!»‪ٔ -‬ىطب ‪.115/4‬‬

‫تەۋرات ۋە ئىٕجىٍگە ئىگە ثوٌۇغٍىرى ٍەھۇدىٌ ۋە خرىطتىئبٔالرٔىڭ‬ ‫ِۇغرىه ثوٌۇغىغب توضبٌغۇ ثوٌّىغبْ‪ِ .‬ۇھىّي ثىر ئىالھىٌ وىتبثمب ئىگە ثوٌۇظ‬ ‫ئەِەش‪ ،‬ئۇٔىڭغب ثۇٍطۇٔۇغتۇر‪ .‬لوٌىذا لۇرئبْ ثوٌغبْ‪ ،‬ھەتتب ئۇٔي ٍبدٌىغبْ ۋە‬ ‫ئۇٔىڭ ئبٌىّي ھېطبثٍىٕىذىغبْ وۆپٍىگەْ ِۇضۇٌّبٕٔىڭّۇ غېرىىىە چۈغۈپ‬ ‫لبٌغبٍٔىمىٕي وۆرۈۋاتىّىس‪.‬‬ ‫‪56‬‬

‫ئبٌالھمب توٌۇق ئىػىٕىع ۋە غەرتطىس ثوٍۇْ ئېگىع ئىّبٕٔىڭ ثوٌّىطب‬ ‫ثوٌّبٍذىغبْ غەرتىذۇر‪ٌ .‬ېىىٓ ئىٕطبٔالرٔىڭ وۆپىٕچىطي ئبٌالھمب ثەزى‬ ‫غەرتٍەرٔي لوٍىذۇ‪ .‬ثەزىٍەر غەرتٍەرٔي ئۆزٌىرى ثەٌگىٍەٍذۇ‪ .‬ثەزىٍەر ثوٌطب‬ ‫ئۆزگىرىپ وەتىەْ ثىر دىٕ​ٕىڭ ٍبوي ثىر تەرىمەتٕىڭ لوٍغبْ غەرتٍىرىٕي‬ ‫ِۇۋاپىك وۆرىذۇ‪ .‬ئۆزىٕي ٍبوي ثبغمىطىٕي ئبٌالھمب غەرت لوٍبالٍذىغبْ ضەۋىَىذە‬ ‫وۆرگەْ وىػي‪ ،‬ئۆزىٕي ٍبوي غۇ ثبغمىطىٕي ئبٌالھ ثىٍەْ تەڭ وۆرگەْ ۋە ئىالھ‬ ‫لىٍىۋاٌغبْ ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇ خىً وىػىٍەر لىَىٓ ئەھۋاٌذا لبٌغبٔذا ئبٌالھمب لوٍغبْ‬ ‫پۈتۈْ غەرتٍىرىٕي ئۇٔتۇٍذۇ ۋە ضەِىّىٌ ھبٌذا ئبٌالھمب ٍۈزٌىٕىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تبئبال‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ض َّلي ىم ٍ تى ٍ ي ىف إًَّل إًيَّل هي ىػلى َّل اى َّل يا ٍي إًاى‬ ‫« ىكإًذىا ىم َّل ي يي اا ُّد‬ ‫ُّدل ً ااٍى ٍ ًل ى‬ ‫ضي ٍي ىكىا ىف ًٍ‬ ‫اْلاٍ ى يف ىا ي نرا»‬ ‫ااٍىػ ِّيل أى ٍ ىل ٍ‬ ‫«دېڭىسدا ِۇضىجەتىە ٍوٌۇلمبْ چېغىڭالرغب پەلەت ئبٌالھمىال دۇئب‬ ‫لىٍىطىٍەر‪ ،‬ئبٌالھٕي لوٍۇپ دۇئب لىٍىذىغبْ وىػىٍىرىڭالر ئېطىڭالرغب وەٌّەٍذۇ‪.‬‬ ‫ٌېىىٓ ئبٌالھ ضىٍەرٔي لۇتمۇزۇپ لۇرۇلٍۇلمب چىمىرىپ لوٍطب دەرھبي ٍۈز‬ ‫ئۆرۈٍطىٍەر‪ .‬ئىٕطبْ ھەلىمەتەْ تۇزووردۇر»‪ -‬ئىطرا ‪.67/17‬‬ ‫ِۇغرىىالر ثىر لبٔچە تۈرگە ئبٍرىٍىذۇ‪:‬‬

‫‪ -1‬ئۆزٌىرىٕي ئىالھالغتۇرۇۋاٌغبٔالر‬ ‫ئبٌالھمب ئىػۀّەٍذىغبٍٔىمىٕي ضۆزٌەٍذىغبْ پۈتىۈي وىػىٍەر‬ ‫ِۇغرىىتۇر‪ .‬ئۇالرٔىڭ ھەِّىطي ئبٌالھٕىڭ ثبر ۋە ثىرٌىىىٕي ثىٍىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تبئبال‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫« ىكاىئ ٍ‬ ‫اىىػ ي اي َّل االَّلوي ىىاَّل‬

‫س ىاٍىػ ي ي م ى لى ىق اا َّل ك ً‬ ‫َّلل اا َّل ٍ ى ىكااٍ ى ى ىل‬ ‫ات ىكا ٍ ٍىر ى‬ ‫ى ٍ ىٍ‬ ‫ىى‬ ‫ض ىك ىس ى‬ ‫َّل‬ ‫االٍز ىؽ اً ى ٍ يى ى اي ًم ٍ ً ى ًدهً ىكيىػ ٍ ً ير اىوي إًفَّل‬ ‫ييػ ٍ ى ي ىف‪ .‬االوي يىػ ٍ ي ي ِّي‬ ‫‪57‬‬

‫ً‬ ‫ً‬ ‫و ً‬ ‫ً‬ ‫ض‬ ‫االَّلوى ً ي ِّيي ى ٍ ا ىل هي‪ .‬ىكاىئً ٍ ىس ىاٍىػ ي ٍي ىم ٍ اىػ َّلز ىؿ م ى اا َّل ى ا ىم نا ىى ٍ ى ًو ا ٍ ٍىر ى‬ ‫ًم ٍ ىػ ٍ ً ىم ٍ تً ى اىىػ ي اي َّل االَّلوي ي ًي ااٍ ى ٍ ي اًلَّل ًو ى ٍي أى ٍا ىػ يليى ٍي ى يىػ ٍ ً لي ىف »‬ ‫«ئەگەر ئۇالردىٓ‪‹ :‬ئبضّبٔالرٔي ۋە زېّىٕ​ٕي ٍبراتمبْ‪ ،‬وۈٕٔي ۋە ئبٍٕي‬ ‫‹ئبٌالھ› دەٍذۇ‪.‬‬ ‫ثوٍطۇٔذۇرغبْ وىّذۇر؟ › دەپ ضورىطبڭ‪ ،‬ئۇالر چولۇَ‪:‬‬ ‫غۇٔذاق تۇرۇلٍۇق ئۇالر لبٔذالّۇ ثۇرۇٌۇپ وېتىذىغبٔذۇ؟‬ ‫ئبٌالھ خبٌىغبْ ثۀذىطىٕىڭ رىسلىٕي وەڭ لىٍىذۇ‪ ،‬خبٌىغبْ ثۀذىطىٕىڭ‬ ‫رىسلىٕي تبر لىٍىذۇ‪ .‬چۈٔىي ئۇ ھەر ٔەرضىٕي ثىٍگۈچىذۇر‪.‬‬ ‫ئۇالردىٓ ‹ئبضّبٔذىٓ ٍبِغۇر ٍبغذۇرۇپ‪ ،‬ئۇٔىڭ ثىٍەْ ئۆٌۈن زېّىٕ​ٕي‬ ‫‹ئبٌالھ› دەٍذۇ‪.‬‬ ‫تىرىٍذۈرگەْ وىّذۇر؟ › دەپ ضورىطبڭ‪ ،‬ئۇالر چولۇَ‪:‬‬ ‫ئېَتمىٕىي‪« :‬ئەٌھەِذۇ ٌىٍالھ!»‪ .‬ثەٌىي ئۇالرٔىڭ توٌىطي ئەلىٍ​ٍىرىٕي‬ ‫ئىػٍەتّەٍذۇ»‪ -‬ئۀىەثۇت ‪.63-61/29‬‬ ‫« ي ٍي ىم ٍ يىػ ٍليزي ي ٍي ًم ى اا َّل ى ًا ىكا ٍ ٍىر ً‬ ‫ض أ َّلىم ٍ يى ٍ لً ي اا َّل ٍ ى ىكا ٍ ىٍ ى ىر‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ت ًم ى ااٍ ى ِّي ىكىم ٍ يي ى ِّيػ يل ا ٍ ٍىم ىل‬ ‫ًج ااٍ ى ِّي ى‬ ‫ًج ااٍ ى َّل م ى ااٍ ى ِّيت ىكيي ٍ ل ي‬ ‫ىكىم ٍ يي ٍ ل ي‬ ‫ى ى ىػ ي اي ىف االَّلوي ىػ ي ٍي أى ى ى تىػَّلػ ي ىف‪ .‬ى ىذاً ي يي االَّلوي ىرُّد ي يي ااٍ ى ُّدق ى ى ذىا ىػ ٍ ى ااٍ ى ِّيق إًَّل‬ ‫اا َّل ى يؿ ىىاَّل تي ٍ ىلي ىف»‬ ‫«ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ضىٍەرگە ئبضّبٔذىٓ ۋە زېّىٕذىٓ رىسىك ثېرىۋاتمبْ‬ ‫وىّذۇر؟ ضىٍەرٔي ئبڭالظ ۋە وۆرۈظ لبثىٍىَەتٍىرى ثىٍەْ تەِىٍٕەۋاتمبْ‬ ‫وىّذۇر؟ تىرىىٕي ئۆٌۈوتىٓ‪ ،‬ئۆٌۈوٕي تىرىىتىٓ چىمىرىىۋاتمبْ وىّذۇر؟‬ ‫ثبرٌىك ئىػالرٔي پىالٍٔىك ثىر غەوىٍذە ثبغمۇرۇۋاتمبْ وىّذۇر؟ ›‪ .‬ئۇالر ھېچ‬ ‫ئىىىىٍۀّەضتىٓ‪‹ :‬ئبٌالھ› دەٍذۇ‪ .‬ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ئۇ ھبٌذا لورلّبِطىٍەر؟›‪.‬‬

‫‪58‬‬

‫ئۀە غۇ ئبٌالھ ضىٍەرٔىڭ ھەلىمىٌ رەثجىڭالردۇر‪ .‬ھەلىمەتتىٓ وېَىٓ‬ ‫ئبزغۇٍٔۇلتىٓ ثبغمب ٔېّە ثبر؟ غۇٔذاق تۇرۇلٍۇق لبٔذالّۇ ثۇرۇٌۇپ‬ ‫وېتىذىغبٔطىٍەر؟»‪ٍ -‬ۇٔۇش ‪.32-31/10‬‬ ‫ئبٌالھ پەرىػتىٍەرٔي ئبدەِگە ضەجذە لىٍىػمب ثۇٍرۇغبٔذا‪ ،‬ئىجٍىص ثۇ‬ ‫ثۇٍرۇلٕىڭ ئۆز غەرتٍىرىگە ِۇۋاپىك وەٌّىگۀٍىىي ئۈچۈْ ضەجذە لىٍّىغبْ‬ ‫ئىذى‪ِ .‬ۇٔبضىۋەتٍىه ئبٍەتٍەر ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫« ىكإً ٍذ ى ىؿ ىرُّد ى اً ٍل ى ى اً ى ًة إًاِّي ى اً هق ى ى نلا ًم ٍ ى ٍل ى وؿ ًم ٍ ى ىوإ‬ ‫ت ً ًو ًم ٍ يرك ً ىػ ى ي ا اىوي ىس ًج ً ي ى ‪ .‬ى ى ى ى‬ ‫ىم ٍ ني وف‪ .‬ىًإذىا ىس َّل يٍػيوي ىكاىػ ى ٍ ي‬ ‫ً​ً‬ ‫ًَّل ً ً‬ ‫ً​ً‬ ‫ااٍ ى ى اً ى ةي يالُّد ي ٍي أ ٍ‬ ‫ىج ى ي ىف‪ .‬إ إ ٍل ى أىى أى ٍف يى ي ىف ىم ى اا َّل ج ي ى ‪ .‬ى ىؿ يى إ ٍل ي‬ ‫ً‬ ‫ً​ً‬ ‫ىس ي ى اًى ى ول ى لى ٍ ىوي ًم ٍ ى ٍل ى وؿ‬ ‫ىي أى يا ٍ ٍ‬ ‫ىم اى ى أىَّل تى ي ىف ىم ى اا َّل ج ي ى ‪ .‬ى ىؿ ا ٍ‬ ‫ًم ٍ ى ىوإ ىم ٍ ني وف‪ .‬ى ىؿ ى ٍ يل ٍج ًم ٍنػ ى ىًإاَّل ى ىرًج هي »‬ ‫‹ِەْ‬ ‫«رەثجىڭ ئۆز ۋالتىذا پەرىػتىٍەرگە ِۇٔذاق دېگەْ ئىذى‪:‬‬ ‫ضېطىك لبرا پبتمبلتىٓ غەوىٍ​ٍۀگەْ لۇرۇق الٍذىٓ ثىر ئىٕطبْ ٍبرىتىّەْ‪ِ .‬ەْ‬ ‫ئۇٔىڭغب غەوىً ثېرىپ‪ ،‬ئىچىگە روھىّذىٓ پۈۋٌىگەْ چېغىّذا ئۇٔىڭغب ضەجذە‬ ‫لىٍىڭالر›‪.‬‬ ‫غۇٔىڭ ثىٍەْ پەرىػىتىٍەرٔىڭ ھەِّىطي ثىردەن ضەجذە لىٍذى‪.‬‬ ‫ئىجٍىص ِۇضتەضٕب‪ .‬ئۇ ضەجذە لىٍغۇچىالرٔىڭ لبتبرىذا ثوٌۇغتىٓ ثبظ تبرتتي‪.‬‬ ‫ئبٌالھ‪‹ :‬ئي ئىجٍىص! ضەْ ٔېّىػمب ضەجذە لىٍغۇچىالرٔىڭ لبتبرىذا‬ ‫ثوٌّىذىڭ› دېذى‪.‬‬ ‫ئىجٍىص‪‹ :‬ضەْ ضېطىك لبرا پبتمبلتىٓ غەوىٍ​ٍۀگەْ لۇرۇق الٍذىٓ‬ ‫ٍبراتمبْ ئىٕطبٔغب ضەجذە لىٍىع ِبڭب الٍىك ثوٌّبٍذۇ› دېذى‪.‬‬ ‫‪59‬‬

‫ئبٌالھ ئېَتتي‪‹ :‬ئۇ ٍەردىٓ دەرھبي چىمىپ وەت! ضەْ غۇ ئبٔذىٓ‬ ‫ئېتىجبرەْ لوغالٔذىڭ!›»‪ -‬ھىجر ‪.34-28/15‬‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً ً ً‬ ‫اسى ٍ ىػ ىل‬ ‫اس ي ي كا َل ىىد ىـ ى ى ى ي كا إًَّل إً ٍل ى أىى ىك ٍ‬ ‫« ىكإً ٍذ يػلٍنى ا ٍل ى ى ا ى ة ٍ‬ ‫ىكىا ىف ًم ى ااٍ ى ً ًلي ى »‬ ‫«ئۆز ۋالتىذا ثىس پەرىػتىٍەرگە‪‹ :‬ئبدەِگە ضەجذە لىٍىڭالر › دېگەْ‬ ‫ئىذۇق‪ .‬ئۇالر دەرھبي ضەجذە لىٍذى‪ .‬ئىجٍىص ِۇضتەضٕب‪ .‬ئۇ ثبظ تبرتتي‪،‬‬ ‫ئۆزىٕي چوڭ تۇتتي ۋە وبفىرالردىٓ ثوٌذى» ثەلەرە ‪.34/2‬‬ ‫ئىجٍىطٕىڭ چوڭچىٍىك لىٍىػي‪ ،‬ئبدەِگە لبرغي ئەِەش‪ ،‬ئبٌالھمب‬ ‫لبرغي ئىذى‪ .‬چۈٔىي ئۇٔىڭ ِۇۋاپىك وۆرِىگىٕي ئبٌالھٕىڭ ئەِرى ئىذى‪ .‬ثۇ‬ ‫ضەۋەپتىٓ ئبٌالھ ئۇٔىڭغب ِۇٔذاق دېذى‪:‬‬ ‫ً‬ ‫ً ً‬ ‫ً‬ ‫« ى ٍى ٍ م ٍنػ ى ى ى يى ي يف اى ى أى ٍف تىػى ى َّلػ ىل ى ى ٍ يل ٍج إًاَّل ى م ى‬ ‫اا َّل ً ًلي ى »‬ ‫«ئۇ ٍەردىٓ چۈغۈپ وەت‪ ،‬ئۇ ٍەردە چوڭچىٍىك لىٍىذىغبْ ھەلمىڭ‬ ‫ٍوق‪ٍ ،‬ولبي! غۈثھىطىسوي‪ ،‬ضەْ خبر ثوٌغۇچىالردىٕطەْ»‪ -‬ئەئراف‪.13/7‬‬ ‫ئىجٍىص ئبٌالھٕىڭ ثبرٌىمىٕىّۇ‪ ،‬ثىرٌىىىٕىّۇ ئىٕىبر لىٍّىغبْ‪ .‬ئۇ‬ ‫لوغالٔغبٔذىٓ وېَىّٕۇ ِۇٔذاق دېگەْ‪:‬‬ ‫ؼ االٌوى ىكاالٌوي ى ً ي ي ااٍ ً ى ً‬ ‫ب»‬ ‫«إًاِّي ى أى ى ي‬ ‫«غۈثھىطىسوي‪ِ ،‬ەْ ئبٌالھتىٓ لورلىّەْ‪ ،‬ئبٌالھٕىڭ ئبزاثي‬ ‫لبتتىمتۇر»‪ -‬ئۀفبي ‪.48/8‬‬ ‫ئىجٍىص ئبخىرەتىىّۇ ئىػىٕىذۇ‪ .‬چۈٔىي ئۇ لوغالٔغبٔذا ِۇٔذاق دېگەْ‬ ‫ئىذى‪:‬‬ ‫‪60‬‬

‫بى ً‬ ‫ىاظ ٍلاً إًاى يىػ ٍ ًـ ييػ ٍػ ى ي ىف»‬ ‫« ىر ِّي‬ ‫«رەثجىىُ! ِبڭب خبالٍىمالر لبٍتب تىرىٍذۈرۈٌىذىغبْ وۈٔگىچە ِۆھٍەت‬ ‫ثەرگىٓ»‪ -‬ھىجر ‪.36/15‬‬ ‫ئبٌالھمب‪ ،‬پەرىػتىٍەرگە ۋە ئبخىرەتتە لبٍتب تىرىٍذۈرۈٌۈغىە ئىػىٕىذىغبْ‬ ‫ثۇٔذاق ثىرىٕي وۆپ وىػىٍەر «ٍبخػي ِۇضۇٌّبْ» دەپ لبراٍذۇ‪ .‬ئۇٔىڭ‬ ‫ئۈضتىگە ئىجٍىص وبفىر ثوٌغبْ چبغذا ئىػىٕىػىە تېگىػٍىه ثىر پەٍغەِجەرِۇ‬ ‫ٍبوي ثىر وىتبثّۇ ٍوق ئىذى‪ .‬ئۇٔىڭ وبفىرٌىمي ثىر ئىػتب ئبٌالھمب غەرت‬ ‫لوٍۇغي ثىٍەْ ثبغالٔذى‪.‬‬ ‫خۇداضىسالر دەپ ئبتىٍىذىغبْ ئبتېئىطتالرِۇ غۇٔذاق‪ .‬ئۇالرِۇ ھەر ثىر‬ ‫ئىػتب ئۆزٌىرى ثەٌگىٍىگەْ غەرتٍەرگە ثوٍطۇٔىذۇ‪ .‬ئبٌالھٕىڭ ثۇٍرۇلٍىرىذىٓ‬ ‫ئۆزٌىرىگە ِۇۋاپىك وەٌگۀٍىرىٕي لوثۇي لىٍىذۇ‪ِ ،‬ۇۋاپىك وەٌّىگۀٍىرىٕي رەت‬ ‫لىٍىذۇ‪ .‬ثېػىغب وۈْ چۈغىۀذە ثوٌطب‪ ،‬ئبٌالھمب ضېغىٕىذۇ ۋە ئۇٔىڭذىٓ ٍبردەَ‬ ‫تىٍەٍذۇ‪ .‬ثۇالرٔىڭ خۇداضي ئبٌذى ثىٍەْ ئۆزٌىرى‪ ،‬ئبٔذىٓ وېَىٓ ئبٌالھتۇر‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تبئبال ثۇ ھەلتە ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً ً‬ ‫ب أ َّل‬ ‫ىف‬ ‫ت ىم ً اتَّل ى ىذ إًاى ى وي ىى ى اهي أى ىىاٍ ى‬ ‫«أ ىىرأىيٍ ى‬ ‫ت تى ي يف ىلىٍو ىكا ن ‪ .‬أ ٍىـ تى ٍ ى ي‬ ‫ىض ُّدي ىسً ن »‬ ‫أى ٍا ىػ ىليى ٍي يى ٍ ى ي ىف أ ٍىك يىػ ٍ ً لي ىف إً ٍف يى ٍي إًَّل ىا ٍ ىاٍػ ى ًـ ى ٍي يى ٍي أ ى‬ ‫«ٔەپطي خبھىػىٕي ئىالھي لىٍىۋاٌغبْ ئبدەِٕي وۆردۈڭّۇ! ضەْ ئۇ‬ ‫ئبدەِٕي توغرا ٍوٌغب وەٌتۈرەٌەِطەْ؟ ٍبوي ضەْ ئۇالرٔىڭ توٌىطىٕي ئبڭالٍذۇ‬ ‫ٍبوي چۈغىٕىذۇ‪ ،‬دەپ ئوٍالِطەْ؟ غۈثھىطىسوي‪ ،‬ئۇالر تۆگە‪ ،‬وبال‪ ،‬لوً ۋە‬ ‫ئۆچىە لبتبرٌىك ھبٍۋأالر ثىٍەْ ئوخػبغتۇر‪ ،‬ثەٌىي ئۇالر تېخىّۇ تۆۋۀذۇر»‪-‬‬ ‫فۇرلبْ ‪.44-43/25‬‬ ‫ت ىم ً اتَّل ى ىذ إًاى ى وي ىى ى اهي ىكأ ى‬ ‫«أى ىػ ىلأىيٍ ى‬ ‫ىضلَّلوي االَّلوي‬ ‫ىك ىػ ٍلً ًو ىك ىج ى ىي ىلى ى ى ًلهً ً ى ىكةن ى ى يىػ ٍ ً ًيو ًم‬

‫ىلى ً ل وٍي ىك ى ى ىي ىلى ىس ٍ ً ًو‬ ‫تَّلا يلك ىف»‬ ‫ىػ ٍ ً َّل‬ ‫اايًقأى ى ى ذى‬ ‫‪61‬‬

‫«ئي ِۇھەِّەد! ٔەپطي خبھىػىٕي ئىالھي لىٍىۋاٌغبْ‪ ،‬ئبٌالھ ثىر‬ ‫ئىٍىّگە ئبضبضەْ ئبزدۇرغبْ‪ ،‬ئبٌالھ لۇٌىمىٕي ۋە لەٌجىٕي پېچەتٍىۋەتىەْ‪،‬‬ ‫وۆزىٕي پەردىٍىۋەتىەْ ئبدەِٕي وۆردۈڭّۇ؟ ئبٌالھ ئبزدۇرغبٔذىٓ وېَىٓ ئۇٔي‬ ‫وىُ ھىذاٍەت لىالالٍذۇ؟ ئوٍالپ ثبلّبِطىٍەر؟»‪-‬جبضىَە ‪.23/45‬‬ ‫ھەر وىػىذە ئەثەدىٌ ٍبغبظ ھېص‪-‬تۇٍغۇضي ثبر‪ .‬ھەر ئىٕطبْ خۇددى‬ ‫ھېچ ئۆٌّەٍذىغبٔذەن ھەرىىەت لىٍىذۇ‪ .‬ئبخىرەتىە ئىػىٕىع ثۇ ھېص‪-‬تۇٍغۇٔي‬ ‫ئبراَ تبپمۇزىذۇ‪ .‬ئۆزٌىرىٕي ئىالھالغتۇرۋاٌغبٔالردىٓ ثەزىٍىرى ثۇ ھەلتىىي‬ ‫ھېص–تۇٍغۇٌىرىٕي روھالرٔىڭ وۆ چۈظ ٔەزەرىَىطي ئبرلىٍىك لبٔذۇرۇغمب‬ ‫تىرىػىذۇ‪ٍ .‬ۀي ئۆٌىذىغبٍٔىمىٕي ۋە ٍېڭي ثىر ثەدەْ ثىٍەْ دۇَٔبغب تەورار‬ ‫وېٍىذىغبٍٔىمىٕي دەۋا لىٍىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫مٍقاً ي نى إًَّل اؿَّلد ٍقير ىكىم‬ ‫م إًَّل ىحيى تيػنى اا ُّد اٍػى اى ي ي‬ ‫ت ىك ىف ٍحيى ىكىم ي‬ ‫« ىك ى اي ا ىم ق ى‬ ‫ىؿقـ ًذى ً ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ظاُّد ىف»‬ ‫مي‬ ‫ي‬ ‫با ى م ٍ ًعا وٍي إ ٍف يقٍـ إَّل ى‬ ‫«ئۇالر‪‹ :‬ھبٍبت ثۇ دۇَٔبدىىي ھبٍبتىّىسدىٕال ئىجبرەتتۇر‪ .‬ئۆٌىّىس ۋە‬ ‫تىرىٍىّىس‪ .‬ثىسٔي پەلەت زاِبْ ھبالن لىٍىذۇ › دەٍذۇ‪ .‬ئۇالر ثۇ ضۆزىذە ھېچجىر‬ ‫ئىٍىّگە ئبضبضالّٔبٍذۇ‪ .‬ئۇالر گۇِبْ ثىٍۀال گەپ لىٍىذۇ»‪ -‬جبضىَە ‪.24/45‬‬ ‫ثەزىٍىرى ئۆٌۈَ ثىٍەْ پۈتۈْ ئىػالرٔىڭ ئبخىرٌىػىذىغبٍٔىمىٕي ۋە‬ ‫–‬ ‫ھېطبة وۈٔىٕىڭ ٍبٌغبْ ئىىۀٍىىىٕي دەۋا لىٍىع ئبرلىٍىك ئۇ ھېص‬ ‫تۇٍغۇٌىرىٕي ثېطىمتۇرۇغمب تىرىػىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫مؾذِّي ىف ً ػ ًـ اا ِّيي ً ‪ .‬كم ي ىذِّي ب ً‬ ‫«كيي يػ م ًوذ اً ٍل ىذِّي ً ‪َّ .‬لً‬ ‫قإًَّل‬ ‫ب‬ ‫ىى ي ي‬ ‫اؿذ ي ى يى ي ى ٍ‬ ‫ى‬ ‫ىٍ ه ىٍ ى ي‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫َّل‬ ‫ع و أ ًو‬ ‫ىث‬ ‫يي‪ .‬إًذىا تيػ ٍػلى عاى ٍق ىآيى تيػنى ى ىؿ أى ىس ط ييل ا ٍ َّلىكا ى ‪ .‬ىؾ ى ٍي ىرا ىف عاى‬ ‫يا ُّدي يـ تٍى‬ ‫يػلي ً‬ ‫و‬ ‫ث إً َّلفيقٍـ‬ ‫ب‬ ‫ب‬ ‫ع ٍف ىر ًِّي‬ ‫ىي ٍح يج ي ىف ‪َّ .‬لـي‬ ‫قٍـ ىم ىا اي ا يى ٍ ً ي ىف ‪ .‬ىؾَّل إً َّلفيقٍـ ى‬ ‫قٍـ يىػ ٍ ىم ًذ ا ى‬ ‫اؿًذ م يا ٍن ي ً‬ ‫ث ييػ ى يؿ ىى ىذا َّل‬ ‫قتي ىذِّي ي ىف»‬ ‫ب‬ ‫صااي ااٍ ى ًح ًيي‪َّ .‬لـي‬ ‫ىؿ ى‬ ‫يٍ‬ ‫‪62‬‬

‫«ئۇ وۈٔذە راضتٕي ٍبٌغبْ دېگۈچىٍەرگە ۋاً! ئۇالر جبزا ۋە‬ ‫ِۇوبپبت وۈٔىٕي ٍبٌغبْ دەٍذىغبْ وىػىٍەردۇر‪ .‬ئۇٔي ھەددىذىٓ ئبغمۇچي‬ ‫ۋە گۇٔبھ لىٍغۇچىذىٓ ثبغمب ھېچىىُ ٍبٌغبْ دېّەٍذۇ‪ .‬ئۇٔذاق ثىرىگە‬ ‫ثىسٔىڭ ئبٍەتٍىرىّىس تىالۋەت لىٍىٕطب‪ ،‬ئۇ‪‹ :‬ثۇرۇٔمىالرٔىڭ ئەپطبٔىٍىرى ›‬ ‫دەٍذۇ‪.‬‬

‫ٍبق‪ ،‬ثەٌىي ئۇالرٔىڭ لىٍّىػٍىرى لەٌجٍىرىٕي داتالغتۇرۇۋەتىەْ‪.‬‬ ‫ٍبق ‪ ، 12‬ئۇالر ئۇ وۈٔي رەثجىٕي وۆرۈغتىٓ توضۇٌۇپ لبٌغۇچىالردۇر‪.‬‬ ‫ئبٔذىٓ ئۇالر دوزاخمب وىرىپ وۆٍگۈچىٍەردۇر‪ .‬ئبٔذىٓ‪ِ‹ :‬بٔب ثۇ‪ ،‬ضىٍەر‬ ‫ٍبٌغبْ دېگەْ ٔەرضىذۇر› دېَىٍىذۇ»‪ِ-‬ۇتەففىفىَٓ ‪.17-10/83‬‬

‫‪ -2‬ۋەضىٍە ئىسدەٍذىغبٔالر‬ ‫ثەزى ئىٕطبٔالر ئبٌالھ ثىٍەْ ئۆزٌىرى ئوتتۇرىطىذا ۋەضىٍە (ۋاضىتە)‬ ‫ثوٌىذۇ دەپ خىَبي لىٍغبْ ٔەرضە ۋە وىػىٍەرگە تىۋىٕىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق‬ ‫دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫اايىق يم ٍ ًيصان َّلؿيقاا ِّيي ى »‬ ‫ب ً ٍؿ ىح ِّيؽ ى ٍعي ً َّل‬ ‫«إًاَّل أى ىازاٍنى إًاىٍ ى ااٍ ى ى‬

‫‪ -12‬ئىع ئۇالر ئۇالر دېگۀذەن ثوٌّبٍذۇ‪ٍ .‬ۀي ئۇالرٔىڭ ثىس ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذا ئېتىجبرٌىك‬ ‫وىػىٍەرِىس‪ ،‬دېگەْ ضۆزٌىرى ٍبٌغبْ ثوٌۇپ‪ ،‬ئۇالر ئبٌالھٕي وۆرەٌّەٍذۇ ۋە ئبٌالھٕىڭ ئىٕئبِىغب‬ ‫ئېرىػەٌّەٍذۇ‪.‬‬

‫‪63‬‬

‫«ثىس ضبڭب ثۇ وىتبثٕي ھەلىمەتەْ ھەق ثىٍەْ ٔبزىً لىٍذۇق‪ ،‬غۇٔىڭ‬ ‫ئۈچۈْ ثۇ دىٕ​ٕي ئبٌالھ ئۈچۈْ ضبپ ۋە پبن تۇتمبْ ھبٌذا ئبالھمب لۇي ثوي»‪-‬‬ ‫زۇِەر ‪.2/39‬‬ ‫دىٕ​ٕي ئبٌالھ ئۈچۈْ ضبپ ۋە پبن تۇتۇظ لۇرئبٔغب ئەگىػىع ثىٍەْ‬ ‫ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇ ئىػٕي دىٕذىٓ پبٍذىٍىٕىپ ثۇ دۇَٔب ِۀپەئەتٍىرىذىٓ پبٍذا ئېٍىع‬ ‫ِەلطىتىذە ثوٌّىغبْ وىػىٍەرال لىالالٍذۇ‪ .‬ثۇٔذاق وىػىٍەر ئىٕطبٔالرغب‬ ‫پەٍغەِجەرٌەر ضۆزٌىگەْ ِۇٔۇ ضۆزٔي ضۆزٌەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫عاى ً ى »‬ ‫« َّل أى ٍأ‬ ‫سىاي ي ٍي عاى ٍقأى ٍجلان إً ٍف يقىك إً َّل ًذ ٍا ىلل ا ٍي اى‬ ‫«ِەْ ثۇ تەثٍىغىُ ئۈچۈْ ضىٍەردىٓ ثىر ھەق تەٌەپ لىٍّبٍّەْ‪ ،‬ثۇ‬ ‫ئبٌەٍِەر ئۈچۈْ ثىر ئەضٍىتىػتۇر»‪ -‬ئۀئبَ ‪.90/6‬‬ ‫دىٕذىٓ پبٍذىٍىٕىپ دۇَٔبٌىك ِۀپەئەتىە ئېرىػّەوچي ثوٌغبٔالر دىٕ​ٕي‬ ‫ئۆزىگە ثوٍطۇٔذۇرۇغمب تىرىػىذۇ‪ .‬ثۇ ئىػٕي پەلەت ئۇ دىٓ توغرىطىذا ٍېتەرٌىه‬ ‫ثىٍىّگە ئىگە ثوٌغبٔالرال لىالالٍذۇ‪ .‬ئۇالرٔىڭ پبئبٌىَەت ٔىػبٔي توغرا ٍوٌذىىي‬ ‫وىػىٍەردۇر‪.‬‬ ‫ھەر ئىٕطبٔغب ئوخػبظ توغرا ٍوٌغب وىرگۀٍەرٔىڭّۇ ثەزى تىٍەوٍىرى ۋە‬ ‫وېٍەچەن ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ثەزى غەَ –ئۀذىػىٍىرى ثوٌىذۇ‪ .‬تۇزالچي الر‬ ‫ئبضبضٍىك ئوٍۇٕٔي ثۇ ٍەردە ئوٍٕبٍذۇ‪ .‬دىٕىٌ زاتالرغب ئبٌالھمب ئبئىت ثەزى‬ ‫ئبالھىذىٍىىٍەرٔي ٍۈوٍەپ‪ ،‬ئۇالرٔىڭ ۋەضىٍىطي (ۋاضىتىطي) ثىٍەْ ضۇٔۇٌغبْ‬ ‫تەٌەپٍەرٔي ئبٌالھٕىڭ غەرتطىس لوثۇي لىٍىذىغبٍٔىمىٕي ۋە ئۇالرٔىڭ ئبخىرەتتە‬ ‫غبپبئەت لىٍىذىغبٍٔىمىٕي ئبغسىذىٓ چۈغۈرِەٍذۇ‪ .‬ئبٌالھٕىڭ وىتبثىٕي ثۇ‬ ‫ِەلطەتىە ِبضالغتۇرۇپ ئىساھالٍذۇ ۋە ِۇۋاپىك وەٌّەٍذىغبْ ئبٍەتٍەرٔي ثبغمب‬ ‫تەرەپىە ثۇراغمب تىرىػىذۇ‪.‬‬

‫‪64‬‬

‫ھەِّىطي ئۆزٌىرىٕىڭ ئۆٌۈپ وەتىەْ ئۇٌۇغ زاتالرغب ۋەوىٍ​ٍىه‬ ‫لىٍىذىغبٍٔىمىٕي دەۋا لىٍىذۇ ۋە ثۇٔىڭغب الٍىك ئىىۀٍىىىٕي وۆرضىتىع ئۈچۈْ‬ ‫ثبغمىالردىٓ پەرلٍىك لىَبپەتتە ٍبضىٕىذۇ‪ ،‬ثبغمىالردىٓ پەرلٍىك گەپ لىٍىذۇ ۋە‬ ‫ثبغمىالرغب ئوخػىّبٍذىغبْ غەوىٍذە ھەرىىەت لىٍىذۇ‪ .‬ئۆزٌىرى «ئۇٌۇغ زاتالر»‬ ‫ٔىڭ ضۆزٌىرى دەپ دەۋا لىٍغبْ خىَبٌىٌ‪ ،‬فبٔتبزىَىٍىه ھېىبٍىٍەردىٓ ِەدەت‬ ‫وۈتىذۇ‪.‬‬

‫ئەلٍي‪-‬ھوغي جبٍىذا ھەر ئىٕطبْ ثۇٔىڭ ثىر ئوٍۇْ ئىىۀٍىىىٕي‬ ‫ئبضبٔال ثىٍىۋاالالٍذۇ‪ٌ .‬ېىىٓ لبرىّبلمب ئبرزۇٌىرىغب ِۇۋاپىمتەن وۆرۈٔگۀٍىىي‬ ‫ئۈچۈْ وۆپ ضبٔذىىي وىػىٍەر ثۇٔىڭ تەضىرىذىٓ ئۆزٌىرىٕي ٍولىتىپ لوٍىذۇ‪.‬‬ ‫تۇٍغۇٌىرى ئوتتۇرىطىذا وەضىىٓ‬‫ئۇالر ثبغتب ئەلىٍ​ٍىرى ثىٍەْ ھېص‬ ‫وۈرەغٍەرٔىڭ ثوٌۇۋاتمبٍٔىمىٕي ثبٍمبٍذۇ‪ .‬ئبٔذىٓ ھېص‪-‬تۇٍغۇٌىرى ئەلىٍ​ٍىرى‬ ‫ئۈضتىذىٓ غبٌىپ وېٍىذۇ ۋە تۇزالمب چۈغىذۇ‪ِ .‬ەٌۇَ ِۇددەتتىٓ وېَىٓ ئەڭ‬ ‫وىچىه تبضبدىپىٍَىمالرٔىّۇ تۇزالچىالرٔىڭ وبراِىتي دەپ لبراٍذۇ‪ ،‬ئۇالرغب ثۀذە‬ ‫ثوٌىذۇ‪ .‬ھەِّىطي ثۇ ئوٍۇٕٔي ئوثذاْ ثىٍگۀٍىىي ئۈچۈْ ئۆزئبرا ثىر‬ ‫جىٕبٍەتچىٍەر گۇرۇھىذەن ثىر‪-‬ثىرىگە چىڭ ثبغٍىٕىذۇ‪.‬‬ ‫ئبٌالھمب ٍۆٔەٌگەْ ھەر ئىٕطبْ ثۇ تۇزالالرٔي ئۇچرىتىذۇ‪ .‬ثۇٔذالالر‬ ‫وۆپىٕچە ھېططىَبتچبْ وېٍىذۇ‪ .‬ئۇالرٔىڭ ھېص‪-‬تۇٍغۇٌىرى ئەتراپىذا‬ ‫ئېتىٍىۋاتمبْ خۇراپبت ثوِت ىٌىرى ثىٍەْ ثىرٌەغىۀذە ئۇالرٔىڭ تۇزالمب‬ ‫چۈغۈغي ئبضبْ ثوٌىذۇ‪ٔ .‬ەتىجىذە ٔەضىٍ​ٍەر ثوٍي ئبٌالھٕىڭ دىٕىغب لىٍىٕغبْ‬ ‫‪65‬‬

‫ئىالۋەٌەر ثىٍەْ ئبٌالھٕىڭ دىٕىذىٓ ٍىرالالغمبْ‪ٌ ،‬ېىىٓ ئبٌالھٕىڭ دىٕىٕي‬ ‫ضۇٍىئىطتېّبي لىٍىذىغبْ ثۈٍۈن ثىر جبِبئەت ئوتتۇرىغب چىمىذۇ‪.‬‬ ‫ئەِذى ِۇغرىىالرٔي ٍېمىٕذىٓ تؤۇغمب تىرىػبٍ​ٍي‪:‬‬ ‫ئب‪ِ -‬ۇغرىه ئبٌالھمب ئىػىٕىذۇ‬ ‫ِۇغرىه غېرىه وەٌتۈرگۈچي دېگەْ ثوٌىذۇ‪ .‬غېرىىٍىىٕىڭ ِەٍذأغب‬ ‫وېٍىػي ئۈچۈْ ئبز دېگۀذە ئىىىي ٔەرضە ثوٌۇغي وېرەن‪ .‬ئبٌالھمب غېرىه‬ ‫وەٌتۈرگۈچي ِۇغرىىٕىڭ ثىرىٕچي ئىالھي ھەر دائىُ ئبٌالھ ثوٌىذۇ‪ .‬ئۇٔىڭ‬ ‫ِۇغرىه ثوٌۇظ ضەۋەثي ثىر ِەخٍۇلٕي ئبٌالھمب خبش خۇضۇضىَەتٍەر ثىٍەْ‬ ‫ضۈپەتٍەغتىٓ ئىجبرەتتۇر‪.‬‬ ‫ھېچىىُ ئبٌالھمب ثبغمب ثىرىٕي غېرىه لىٍىع ئۈچۈْ ھەلىمىٌ ثىر‬ ‫ضەۋەة تبپبٌّبٍذۇ‪ٌ .‬ېىىٓ ئبٌالھمب ٍېمىٓ ۋە ِۀىۋى جەھەتتىٓ ٍبردەَ لىٍىذۇ‪،‬‬ ‫دەپ تەضەۋۋۇر لىٍىٕغبْ وىػىٍەرٔىڭ ئەتراپىذا جبِبئەت غەوىٍ​ٍىٕىذۇ‪ .‬ثۇ‬ ‫جبِبئەتىە لوغۇٌغبٔالر ثەزى ِۀپەئەتٍەرٔي وۆرىذۇ‪ .‬ئەضٍىذە ثۇالرٔي ثىر‬ ‫جبِبئەتىە ثبغالپ تۇرۇۋاتمبْ ٔەرضە ئۀە غۇٔذاق ِۀپەئەتٍەردۇر‪ .‬تۆۋۀذىىي‬ ‫ئبٍەت ثىسگە ِەضىٍىٕي تېخىّۇ ئېٕىك چۈغۀذۈرۈپ ثېرىذۇ‪.‬‬ ‫ً‬ ‫كف َّلً‬ ‫ث م َّلدةى ػ نً ي ي ً‬ ‫«ك ى ىؿ إًاَّل اتَّل ى ٍذ تيي ًم يد ً‬ ‫ٍاؿىحيى ة اا ُّد اٍػى‬ ‫ٍ ٍ‬ ‫اايقأى ٍك ااىن ى ى ى ٍ ٍ‬ ‫ى‬ ‫ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ب ان ىكىـأٍ ىكا يا يي اانَّل ير ىكىم‬ ‫َّلـي‬ ‫ب ييا ٍي ىٍ‬ ‫عيف ىٍ‬ ‫ب ييا ٍي ىٍ‬ ‫ث يىػ ٍ ىـ ااٍ ً ى ىـ ة يى ٍ ي يل ىٍ‬ ‫ب و ىكيى ٍي ى‬ ‫اى ي ٍي ًم ٍ اى ً‬ ‫صًري ى »‬ ‫«ئىجراھىُ ِۇٔذاق دېذى‪ :‬ضىٍەر ئبٌالھٕي لوٍۇپ ثۇتالرغب‬ ‫چولۇٔۇۋاتىطٍەر‪ .‬ثۇٔي ثۇ دۇَٔب ھبٍبتىذا ئبراڭالردىىي دوضتٍۇلٕي دەپال‬ ‫لىٍىۋاتىطىٍەر‪ .‬ئبٔذىٓ لىَبِەت وۈٔي ثىر‪-‬ثىرىڭالرٔي ئىٕىبر لىٍىطىٍەر‪ ،‬ثىر‪-‬‬ ‫‪66‬‬

‫ثىرىڭالرغب ٌۀەت ئولۇٍطىٍەر‪ .‬ضىٍەرٔىڭ ثېرىپ ئورۇٍٔىػىذىغبْ ٍېرىڭالر‬ ‫دوزاختۇر‪ .‬ضىٍەرگە ھېچ ٍبردەِچي ٍولتۇر»‪ -‬ئۀىەثۇت ‪.25/29‬‬ ‫ئۇالر ئۆزٌىرٔىڭ دىٓ ٔبِي ئبضتىذا ِۀپەئەتٕي ئبضبش لىٍىذىغبْ ثىر‬ ‫گۇرۇھمب ئەزا ثوٌغبٍٔىمٍىرىٕي ئۆزٌىرى ٔبھبٍىتي ٍبخػي ثىٍىذۇ‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ‬ ‫ئۇالر ئبخىرەتتە ئبٌالھٕىڭ ئبٌذىذا ِۇٔۇ ضۆزٔي ضۆزٌىَەٌّەٍذۇ‪:‬‬ ‫«إًاَّل أى ٍ ل ىؾ ىآ يؤاى ًم ىػ ي كيانَّل ذي ِّير نةَّل ً‬ ‫عىؿ‬ ‫تقاً ي نى ً ى ى‬ ‫بٍعًد ًقٍـ أى ى يٍ‬ ‫ؼى‬ ‫ممٍ ى‬ ‫ى ى ى‬ ‫ٍ ٍيى‬ ‫ً‬ ‫طاي ىف »‬ ‫ب‬ ‫ااٍ ي ٍ‬ ‫«ئبتب‪-‬ثوۋىٍىرىّىس ئىٍگىرى غېرىه وەٌتۈرگەْ ئىذى‪ ،‬ثىس ثوٌطبق‬ ‫ئۇالردىٓ وېَىٓ وەٌگەْ ثىر ٔەضىً ئىذۇق‪ .‬ثبتىٍغب چۆِگەْ ئۇ وىػىٍەرٔىڭ‬ ‫لىٍّىػٍىرى تۈپەٍ​ٍي ثىسٔي ھبالن لىالِطەْ؟»‪ -‬ئەئراف ‪.173/7‬‬ ‫چۈٔىي ئبٌالھمب غېرىه وەٌتۈرگۀٍەر‬ ‫اؿًذ ي يػ ٍنقضك ىف ٍو د َّلً ً‬ ‫اايق ً‬ ‫ثً ً‬ ‫قأى ٍف‬ ‫ب‬ ‫بٍعًد ًم ى‬ ‫« َّل ى ى ي ي ى ى‬ ‫اؽق ىكيى ٍقاى يك ىف ىم أى ىم ىل َّلي‬ ‫اايقم ٍ ى‬ ‫صىؿ»‬ ‫يي ى‬ ‫«ئبٌالھمب ثەرگەْ ئەھذىطي لەتئىٍَىػىپ ثوٌغبٔذىٓ وېَىٓ‬ ‫ٍېٕىۋاٌغبْ‪ ،‬ئبٌالھ ثىرٌەغتۈرۈغىە ثۇٍرۇغبْ ٔەرضىٕي (ٍۀي ئبٌالھ ثىٍەْ ثوٌغبْ‬ ‫ِۇٔبضىۋەتٕي) ئۈزۈۋەتىەْ وىػىٍەردۇر»‪ -‬ثەلەرە ‪.27/2‬‬ ‫ئۇالر ئۆزٌىرىٕي ئبٌالھ ثىٍەْ ئبٌذىغبْ ثوٌىذۇ‪ .‬چۈٔىي ئۇالر غبٍىٍىرىٕىڭ‬ ‫ئبٌالھمب ٍېمىٍٕىػىع ئىىۀٍىىىٕي دەۋا لىٍىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬

‫‪67‬‬

‫يد ً‬ ‫كفًقأى ٍكاًى ا ىم ىف ٍعي ي يقٍـ إًَّل‬ ‫اايىق ى‬ ‫يقٍـ ً ًقيى ٍ ىلً ي ىف إً َّلف َّل‬

‫«أىى اً َّليًقاا ِّيي ااٍ ى ًؿص ك َّل‬ ‫اؿًذ ي ى اتَّل ى ذي كا ًم‬ ‫ي ى‬ ‫ي‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫مٍح يا يي ىػ ٍ ى يقٍـ ىم‬ ‫اايًق يزاٍ ى إ َّلف َّل‬ ‫اًيػ ى ِّيلي اى إًاى َّل‬ ‫اايىق ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ب ىا َّل هر»‬ ‫مٍقدم ىم ٍ يقىك ىا ذ ه‬ ‫ى‬

‫«ثىٍگىٕىي‪ ،‬خبٌىص دىٓ ئبٌالھٕىڭ دىٕىذۇر‪ .‬ئبٌالھذىٓ غەٍرىَٕي‬ ‫ئۆزٌىرىگە ھبِىٌ لىٍىۋاٌغبٔالر‪‹ :‬ثىس ئۇالرغب ثىسٔي ئبٌالھمب ٍېمىٕالغتۇرضۇْ‪،‬‬ ‫دەپ ئىجبدەت لىٍىّىس › دەٍذۇ‪ .‬ئبٌالھ ئۇالرٔىڭ ئبرىطىذا ئۇالر ئىختىالپ‬ ‫لىٍىػمبْ ٔەرضە ئۈضتىذە ھۆوۈَ چىمىرىذۇ‪ .‬ئبٌالھ ٍبٌغبٔچىٕي ۋە تۇزوورٔي‬ ‫ھىذاٍەت لىٍّبٍذۇ»‪ -‬زۇِەر ‪.3/39‬‬ ‫ٌېىىٓ ثۇالرٔىڭ ئۇالرٔي ئبٌالھمب ٍېمىٕالغتۇرىذىغبٍٔىمىغب دائىر‬ ‫ھېچمبٔذاق دەٌىً ٍوق‪.‬‬ ‫ة‪ِ -‬ۇغرىه ئبٌالھمب ئىجبدەت لىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ھەج ۋە ئۆِرە ئىجبدەتٍىرىٕىڭ تبرىخي ئىجراھىُ ئەٌەٍھىططبالِذىٓ‬ ‫ثبغٍىٕىذۇ‪ .‬ھىجرىَىٕىڭ ‪ٍ -9‬ىٍىذا ئەٌي رەزىَەٌالھۇ ئۀھۇ ِىٕبدا خەٌممە‬ ‫تۆۋۀذىىي ئبٍەتٕي ئولۇپ خىتبة لىٍغبٔغب لەدەر ِەوىە ِۇغرىىٍىرى ثۇ‬ ‫ئىجبدەتٍەرٔي ئۈزٌۈوطىس لىٍىپ وەٌگەْ ئىذى‪:‬‬ ‫مىقا َّل‬ ‫اؿًذ ي ى ىآ ىمني ا إًاَّل ى ااٍ ي ٍ ًليا ىف اى ى ه ى ى يىػ ٍ ىلي ا ااٍ ى ٍ ً ى ٍاؿ ىح ىر ىاـ‬ ‫م أى ُّد‬ ‫« اى‬ ‫ع ًاـ ًقٍـ ىى ىذا»‬ ‫بٍعىد ى‬ ‫ى‬ ‫«ئي ِۇئّىٕالر! غۈثھىطىسوي‪ِ ،‬ۇغرىىالر ٔىجىطتۇر‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ‬ ‫ئۇالر ِۇغۇ ٍىٍذىٓ وېَىٓ ِەضجىذى ھەرەِگە ٍېمىٕالغّىطۇْ»‪-‬تەۋثە‬ ‫‪.28/9‬‬

‫‪68‬‬

‫ئەرەپبتتب تۇرۇظ ھەج ئىجبدىتىٕىڭ تۈپ ئبضبضىذۇر‪ٌ .‬ېىىٓ ِەوىىٍىه‬ ‫ِۇغرىىالر ئەرەپبتمب چىمّبٍتتي‪ .‬ئەرەپبت «ھىًٍ» دېَىٍىذىغبْ ٍەردە ٍۀي‬ ‫ِەوىە چېگرىٍىرىٕىڭ تېػىذىذۇر‪ .‬ئۇالر ِۇٔذاق دەٍتتي‪« :‬ثىس ئىجراھىّٕىڭ‬ ‫ئەۋالتٍىرىذۇرِىس‪ .‬ھۆرِەتىە ضبزاۋەر وىػىٍەردۇرِىس‪ .‬وەئجىٕىڭ‬ ‫ثبغمۇرغۇچىٍىرى ۋە ِەوىىٕىڭ ٍەرٌىه خەٌمىذۇرِىس‪ .‬ئەرەثٍەرٔىڭ ئىچىذە‬ ‫ثىسگە تەڭ ثوالالٍذىغىٕي ٍوق‪ .‬ھېچىىُ ثىسٔىڭ ئورٔىّىسغب تەڭ وېٍىذىغبْ ثىر‬ ‫ئورۇٔغب ئىگە ئەِەش‪ .‬ثىسٔىڭ ھەلمىّىسدە ضۆزٌۀگەْ ضۆزٌەر ھېچمبٔذاق ئەرەة‬ ‫ئۈچۈْ ضۆزٌۀّىگەْ‪ .‬غۇڭب ثىس ھېچمبٔذاق ٍەرٔي ھەرەِٕي لەدىرٌىگۀذەن‬ ‫لەدىرٌىّەٍّىس‪ .‬ئەوطىچە ثوٌغبٔذا ئەرەثٍەرٔىڭ ثىسگە ثوٌغبْ ھۆرِىتي ئبزالپ‬ ‫وېتىذۇ»‪ .13‬ئبٌالھ تەئبال ثۇٔي ِۀئي لىٍغبْ ۋە ئۇ توٌۇلطىسٌىمٕي تبِبِالغمب‬ ‫ثۇٍرۇغبْ‪ .‬ئۇ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫عم ىلةى اً َّليًق»‬ ‫« ىكأىتً ُّد ا ٍاؿىح َّلج ىك ٍاؿيٍ‬ ‫«ھەجٕي ۋە ئۆِرىٕي ئبٌالھ ئۈچۈْ توٌۇق ئبدا لىٍىڭالر»‪ -‬ثەلەرە‪،‬‬ ‫‪.196/2‬‬ ‫ھەج ِەۋضۇِي توغرۇٌۇق ثىر ئۆزگىرىع ثوٌّىغبْ‪ .‬ثۇٔي تۆۋۀذىىي‬ ‫ئبٍەت ئوتتۇرىغب لوٍىذۇ‪:‬‬ ‫ث ىكى ي ي ىؽ‬ ‫شيقهر ىـ اٍي‬ ‫ض ً ًقَّلف ٍاؿ ىح َّلج ى ى ىر ى‬ ‫ؼى‬ ‫ع ىم ه‬ ‫« ٍاؿىح ُّدج أى ٍ‬ ‫ت ى ى ٍ ىػ ىل ى‬ ‫اؿ ً ٍاؿىح ِّيج»‬ ‫ىكى ًج ى ى‬ ‫«ھەج ثىٍىٕگۈچي ئبٍالردىذۇر‪ .‬وىُ ثۇ ئبٍالردا ئېھراَ ثبغالپ ھەجٕي‬ ‫ئۆزىگە پەرز لىٍطب‪ ،‬ثىٍطۇٔىي ھەج ئەضٕبضىذا ئەر‪-‬خوتۇْ ِۇٔبضىۋەت‬ ‫ثەلەرە‬ ‫ئۆتىۈزۈغىە‪ ،‬گۇٔبھ لىٍىػمب ۋە جېذەٌٍىػىػىە لەتئىٌ ثوٌّبٍذۇ»‪-‬‬ ‫‪.197/2‬‬ ‫‪ -13‬ئىجٕي ھىػبَ‪ ،‬ضىرەتۇٕٔەثي‪.216/1 ،‬‬

‫‪69‬‬

‫ٍۇلىرىذا دېگىٕىّىسدەن‪ِ ،‬ەوىىٍىه ِۇغرىىالر ِەضجىذى ھەرەِٕي‬ ‫ئىجبدەتىە ئوچۇق تۇتمبٍٔىمي‪ ،‬وەئجىٕي ِۇھبپىسەت لىٍغبٍٔىمي ۋە ھبجىالرغب ضۇ‬ ‫تبرلبتمبٍٔىمىذەن ئىػالرٔي لىٍغبٍٔىمي ثىٍەْ پەخىرٌىٕەتتي‪.‬‬ ‫ج– ِۇغرىه ۋەضىٍىگە ئىػىٕىذۇ‪.‬‬ ‫ِۇغرىه ئبٌالھٕي ٍەر ٍۈزىذىىي پبدىػبھالرغب ئوخػىتىپ ئۆزىذىٓ ٍىراق‬ ‫دەپ ھېطبثالٍذۇ‪ .‬پبدىػبھ ثىٍەْ وۆرۈغّەوچي ثوٌغبْ وىػىٕىڭ پبدىػبھمب‬ ‫ٍېمىٍٕىمي ثوٌغبْ ثىرىٕىڭ ۋاضىتىطي ثىٍەْ وۆرۈغّەوچي ثوٌغىٕىذەن‬ ‫ِۇغرىىّۇ ئبٌالھمب ٍېمىٍٕىػىع ئۈچۈْ ئۆزى ئبٌالھمب ٍېمىٓ دەپ ئىػۀگەْ‬ ‫ثىرٔي ۋەضىٍە (ۋاضىتە) لىٍىػٕي ئبرزۇ لىٍىذۇ‪.‬‬ ‫خرىطتىئبٔالرٔىڭ ئىَطب ئەٌەٍھىططبالِٕي ئبٌالھٕىڭ ئوغٍي‪ِ ،‬ەوىىٍىه‬ ‫ِۇغرىىالر ثۇتالرٔي ئبٌالھٕىڭ لىسٌىرى ‪ ، 14‬ئۇٌۇغالرٔىڭ روھٍىرىذىٓ ٍبردەَ‬ ‫وۈتىذىغبٔالرٔىڭ ئۇالرٔي ئبٌالھٕىڭ خۇضۇضىٌ دوضتٍىرى دەپ لبرىػي ئۀە غۇ‬ ‫ئېتىمبد تۈپەٍ​ٍىذىٓ ثوٌغبْ‪.‬‬ ‫ِۇغرىه‪ ،‬ۋەضىٍە (ۋاضىتە) ٔي ِۀىۋى وۈچىە ئىگە دەپ ھېطبثالٍذۇ‪،‬‬ ‫ئۇٔىڭغب ٍېمىٍٕىمىٕي ئىپبدىٍەظ ئۈچۈْ لۇرثبٍٔىمالرٔي ضۇٔىذۇ‪ .‬ئۇٔي‬ ‫خبتىرىٍىگەْ چېغىذا ھۆرِەت ثىٍەْ تبزىُ لىٍىذۇ‪ .‬ئبٌالھ ثىٍەْ ثوٌغبْ‬ ‫ِۇٔبضىۋىتىّٕي داۋاِالغتۇرضۇْ دەپ ئۇٔىڭ ثىٍەْ ثوٌغبْ ِۇٔبضىۋىتىٕي‬ ‫داۋاِالغتۇرۇغمب تىرىػىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫اس ـ ٍف تَّلم ً ذي ًـ ٍف يد ً‬ ‫اايًق»‬ ‫ح ِّي‬ ‫ب َّل‬ ‫كف َّل‬ ‫اايًقأىاٍ ى ن‬ ‫مًحُّد ىفيقٍـ ىؾ ي‬ ‫ادا ي‬ ‫« ىكم ى اا َّل ً ى ى‬

‫‪ِ - 14‬ۇھەِّەد ئىجٕي جەرىر ئەتتەثەرىٌ‪ ،‬جبِىئۇ ثەٍبْ فىٌ تەفطىرٌمۇرئبْ (تەپىطرى تەثەرى)‪ ،‬ثېَرۇت‬ ‫‪ -11 ،1992/1412‬جىٍذ‪ -519 ،‬ثەت‪ٔ ،‬ەجُ ضۈرىطي ‪ -19‬ئبٍەت‪.‬‬

‫‪70‬‬

‫«ئىٕطبٔالرٔىڭ ئبرىطىذا غۇٔذاق وىػىٍەر ثبروي‪ ،‬ئۇالر ئبٌالھذىٓ‬ ‫غەٍرىَٕي ئۀذاد لىٍىۋاٌىذۇ‪ ،‬ئۇالرٔي ئبٌالھٕي ٍبخػي وۆرگۀذەن ٍبخػي‬ ‫وۆرىذۇ»‪ -‬ثەلەرە ‪.165/2‬‬ ‫ئۀذاْ ٔىذدٔىڭ وۆپٍۈوىذۇر‪ٔ .‬ىذد ئبٌالھمب ئوخػبظ ثەزى‬ ‫ئبالھىذىٍىىٍەرگە ئىگە دەپ لبراٌغبْ ۋە ئبٌالھمب لبرغي ثىر لىطىُ ئىػالرٔي‬ ‫لىالالٍذىغبٍٔىمىغب ئېتىمبد لىٍىٕغبْ ٔەرضىذۇر ‪ . 15‬ثۇ ئبٍەتتىىي «ٔىذ»‬ ‫مًحُّد ىفيقٍـ » دىىي ھۇَ « يقٍـ » ئبٌّىػىٕىڭ داالٌەت لىٍىػي‬ ‫ٍۇھىججۇٔەھۇَ « ي‬ ‫ثىٍەْ ئۇ «وىػىٍەر» ٔىڭ ئۇٌۇغ زاتٍىرىٕي ئىپبدىٍەٍذۇ‪ .‬چۈٔىي ھۇَ‬ ‫ئەلىٍ​ٍىك ِەخٍۇلمب ئىػٍىتىٍىذىغبْ ِۇزەوىەر وۆپٍۈن ئبٌّبغتۇر‪.‬‬ ‫ئۇ وىػىٍەر ئبٌالھٕىڭ ثۇ ئۇٌۇغ زاتالرٔىڭ وۆڭٍىٕي ئبٍبٍذىغبٍٔىمىغب‪،‬‬ ‫ٔۆۋىتي وەٌگۀذە ثۇالرٔىڭ ئبٌالھمب ئبٌالھ خبٌىّىغبْ ثىر ٔەرضىٕي لوثۇي‬ ‫لىٍذۇراالٍذىغبٍٔىمىغب‪ ،‬ئۇالرٔىڭ ثۇ وۈچٕي ئبٌالھذىٓ ئبٌغبٍٔىمىغب ئىػىٕىذۇ‪.‬‬ ‫غۇٔىڭذەن‪ِ ،‬ۇغرىىالر ثۇ ۋەضىٍە ثوٌغۇچىالرٔىڭ ئۆزٌىرىگە غبپبئەتچي‬ ‫ثوٌىذىغبٍٔىمىغىّۇ ئىػىٕىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ىي ًم َّل ً ا ٍػىػ ىلل عاى‬ ‫« ىمى‬ ‫ؼ ٍ أى ٍظا ي‬ ‫ااٍ ٍ ًلم ىف‪ .‬كمٍع ي ك ىف ًم يد ً‬ ‫اايًق ىم‬ ‫كف َّل‬ ‫ٍ‬ ‫ي ي ى ىي‬ ‫ً‬ ‫اايق يي أىتيػنىِّيئي ىف َّل ً‬ ‫ي ى‬ ‫فاى‬ ‫اايىق ى‬ ‫ع يؤاى ًعاٍ ى َّل ٍ‬ ‫ب‬ ‫عاى‬ ‫حا ىفيق ىك ى‬ ‫تاى‬ ‫يس ٍى‬

‫ب ً‬ ‫َّلً ً‬ ‫ح‬ ‫ت‬ ‫اايق ىؾذ ن أى ٍك ىؾذَّل ى‬ ‫ب ىآًيى‬ ‫قإً َّلفيق ى ييػ ٍ ًي ي‬ ‫فيوي ٍـ ىكيىػ ي اي ىف ىى ي ى ًا‬ ‫ضُّدر يقٍـ ىكى يىػ ٍن ى‬ ‫مي‬ ‫ى ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ىي ؼم اا َّل ى ىكات ىكى ا ٍ ٍىر ً‬ ‫ض‬ ‫ى ى‬ ‫ماٍع ي‬ ‫عَّلم يي ٍ ًليا ىف »‬ ‫ى‬

‫«ئبٌالھمب لبرغي ٍبٌغبْ ئوٍذۇرغبْ ٍبوي ئبٌالھٕىڭ ئبٍەتٍىرىٕي ٍبٌغبْ‬ ‫دېگەْ وىػىذىٕىّۇ زاٌىُ وىػي ثبرِۇ؟ ثۇ جىٕبٍەتٕي ئۆتىۈزگۀٍەر ھەرگىس‬ ‫ِۇرادىغب ٍېتەٌّەٍذۇ‪.‬‬ ‫‪ - 15‬ئىجٕي ِۀسۇر‪ٌ ،‬ىطبٔۇي ئەرەة‪ ْ( ،‬د د) ِبددىطي‪ .‬دارۇضطەدر‪ ،‬ثېَرۇت‪،‬‬ ‫ثەت‪.‬‬

‫‪ -3‬توَ‪-420 ،‬‬

‫‪71‬‬

‫ئۇالر ئبٌالھٕي لوٍۇپ ئۆزٌىرىگە پبٍذىّۇ ٍەتىۈزەٌّەٍذىغبْ‪ ،‬زىَبّٔۇ‬ ‫‹ثۇالر ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذا‬ ‫ٍەتىۈزەٌّەٍذىغبْ ٔەرضىٍەرگە لۇي ثوٌىذۇ ۋە‪:‬‬ ‫ثىسٔىڭ غبپبئەتچىٍىّىسدۇر! › دېَىػىذۇ‪ .‬ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ئبضّبٔالردا ۋە زېّىٕذا‬ ‫ئبٌالھ ثىٍّەً لبٌغبْ ثىر ٔەرضە ثوٌۇپ‪ ،‬ضىٍەر ئبٌالھمب ئۇٔي ئېَتىپ‬ ‫ثېرِطىٍەر؟› ئبٌالھ ئۇالر غېرىه لىٍغبْ ٔەرضىٍەردىٓ پبن ۋە ئۈضتۈٔذۇر»‪-‬‬ ‫ٍۇٔۇش ‪.18-17/10‬‬ ‫پەٍغەِجەرٌەر ئىٕطبٔالرٔي پەلەت ئبٌالھمىال لۇي ثوٌۇغمب چبلىرغبْ‬ ‫پەلەت ئبٌالھمىال لۇي ثوٌغبْ وىػي ٍبردەِٕىّۇ پەلەت ئبٌالھذىٕال تىٍەٍذۇ‪.‬‬ ‫ِۇضۇٌّبٔالر ئولۇغبْ ٔبِبزٌىرىٕىڭ ھەر رەوئىتىذە‬

‫‪.16‬‬

‫تيع ي » «ئي ئبٌالھ! ثىس پەلەت ضبڭىال لۇيثوٌىّىس‬ ‫«إًيَّل ىؾ ىف ٍعي ي ىك إًيَّل ىؾ اى ٍ ىً‬ ‫ۋە پەلەت ضۀذىٕال ٍبردەَ تىٍەٍّىس» دەٍذۇ‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫كف َّلً‬ ‫اؿًذ ي تى ٍ عيك ىف ًم يد ً‬ ‫ً‬ ‫َّل‬ ‫« يؽٍؿ إًاِّي يفًق ي‬ ‫ٍ‬ ‫يت أى ٍف أى ٍعي ى ى‬ ‫اايقاى َّل ىج ىاا ى‬ ‫عاى ً ‪ .‬يقك َّل‬ ‫اؿًذ م ى لى ى ي ٍي ًم ٍ تيػل و‬ ‫اب‬ ‫ت أى ٍف أي ٍسلً ىي اًىل ِّي‬ ‫ت ًم ٍ ىرِّي ىكأيًم ٍل ي‬ ‫ااٍىػِّيػنى ي‬ ‫ب ٍاؿاى ى ى‬ ‫ى‬ ‫ؼ َّلـي ً‬ ‫ث اًى ي اي ا‬ ‫ث ًم ٍ يف ٍط ةوى‬ ‫ث اًىٍػلي ي ا أى ي َّل يا ٍي َّلـي‬ ‫ث يي ٍ ًل يج ي ٍي ًطٍ ن َّلـي‬ ‫ىقةو َّلـي‬ ‫َّلـي‬ ‫عا ى‬ ‫ثم ٍ ى‬ ‫ً‬ ‫ي ن كًم ٍن ي ي م يػ ػ َّل ً‬ ‫تٍعًلي ىف ‪ .‬يقىك‬ ‫ع ي ٍي ى‬ ‫ؼل م ٍ ىػ ٍ يي ىكاىٍػلي ي ا أى ىج ن يم ى ًّو ىك ىؿاَّلى‬ ‫ي ى ٍ ى ٍ يى ى‬ ‫َّلً‬ ‫ضل أى ٍم نلا إًىا‬ ‫ىي تىػ ىل إًاى‬ ‫ت إًى‬ ‫مٍحيً ىكيي ً ي‬ ‫ؼذىا ىؽ ى‬ ‫ؼَّل ى يىػ ي يؿ ىؿيق يا ٍ ىػى ي يف‪ .‬أىا ٍ‬ ‫اؿذ م ي‬ ‫ت َّلً‬ ‫اؿًذ ي ي ًداي ىف ً ىآي ً‬ ‫صري ىف‪َّ .‬ل‬ ‫اؿًذ ي ى ىؾذَّل ي ا ً اٍ ً ى ً‬ ‫ب ىكً ى أى ٍر ىسلٍنى‬ ‫َّل ى ي ى‬ ‫ى‬ ‫م ٍى‬ ‫اايقأىاَّل ي‬ ‫ع ىف ‪ .‬إً ًذ ا ٍ ى ٍ ى يؿ ً أى ٍعاى ًؽًقـ كاا َّل ى ًسي ي ح ىف‪ً .‬‬ ‫ً‬ ‫ؼم‬ ‫ب‬ ‫ق ير يسلىنى ى ى ٍ ى‬ ‫ي ي ٍ ىي‬ ‫ٍى‬ ‫ماٍى ي‬ ‫ؼ ى‬ ‫ث ً اانَّل ًر يي ٍ ى يلك ىف ‪.‬‬ ‫ٍاؿىحًم ًي َّلـي‬ ‫‪ِ -16‬ۇٔبضىۋەتٍىه ئبٍەتٍەرٔىڭ ثىرلبٔچىطي‪ :‬ئۀئبَ ‪56/6‬؛ رەئذ ‪36/13‬؛ ئۀجىَب ‪25/21‬؛ زۇِەر‬ ‫‪.11/39‬‬

‫‪72‬‬

‫ث ً ي ىؿيقٍـ أىي م يا ٍنيي تي ٍ ًليا ىف‪ً .‬ـ ٍف يد ً‬ ‫ىي‬ ‫اايًق ى اي ا ىا‬ ‫كف َّل‬ ‫ضُّد ا ى‬ ‫عاَّل ى ٍي ا ٍ‬ ‫ٍى ى ٍ‬ ‫َّلـي ى‬ ‫اى ي اى ٍ ً‬ ‫ً‬ ‫ضُّدؿ َّل ً‬ ‫ً ً‬ ‫مً‬ ‫حك ىف‬ ‫ٍ ي‬ ‫ااييقااٍ ى ًلي ى ‪ .‬ذىا ي ٍي ى يا ٍني ٍي تىػ ٍ ىل ي‬ ‫عك م ٍ ىػ ٍ يي ى ٍئن ىؾذى ا ى ي‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً ا ٍ ٍىر ً‬ ‫اب ىج ىقاَّل ىي ى ا ي ى ؼمىقا‬ ‫حك ىف‪ .‬ا ٍد ي لي ا أىٍػ ى ى‬ ‫ض ىٍ ًل ٍاؿىح ِّيؽ ىك ى يا ٍني ٍي تى ٍ ىل ي‬ ‫ثل ااٍ ي ى ى ِّي ًلي ى »‬ ‫ىًٍئ ى ىـ ٍىك‬ ‫«ئي ِۇھەِّەد! ِۇغرىىالرغب ئېَتمىٕىي‪ِ« :‬ەْ رەثجىّذىٓ ِبڭب‬ ‫دەٌىٍ​ٍەر وەٌگۀذە‪ ،‬ضىٍەرٔىڭ ئبٌالھٕي لوٍۇپ دۇئب لىٍىۋاتمبْ ٔەرضىٍىرىڭالرغب‬ ‫لۇٌٍۇق لىٍىػتىٓ ِۀئي لىٍىٕذىُ ۋە ئبٌەٍِەرٔىڭ رەثجىگە تەضٍىُ ثوٌۇغمب‬ ‫ثۇٍرۇٌذۇَ»‪.‬‬ ‫ئبٌالھ غۇٔذاق زاتىي‪ ،‬ضىٍەرٔي تۇپرالتىٓ‪ ،‬ئبٔذىٓ ئۇرۇلالٔغبْ‬ ‫تۇخۇِذىٓ‪ ،‬ئبٔذىٓ ٍېپىػمبق لبٔذىٓ ٍبراتتي‪ ،‬ئبٔذىٓ ضىٍەرٔي ئبٔبڭالرٔىڭ‬ ‫لبرٔىذىٓ ثۇۋاق ھبٌىتىڭالردا چىمىرىذۇ‪ ،‬ئبٔذىٓ ضىٍەرٔي لىرأٍىك چېغىڭالرغب‬ ‫ٍەتىۈزىذۇ‪ ،‬ئبٔذىٓ لېرىتىذۇ‪ .‬ئۇ ثەزىڭالرٔي ثۇرۇْ ئۆٌتۈرىذۇ‪ ،‬ثەزىڭالرٔي‬ ‫ثەٌگىٍۀگەْ ئەجەٌگە ٍەتىۈزىذۇ‪ .‬ئەلىٍىڭالرٔي ئىػٍەتىەٍطىٍەر!‬ ‫ئبٌالھ غۇٔذاق زاتىي‪ ،‬تىرىٍذۈرىذۇ‪ ،‬ئۆٌتۈرىذۇ‪ .‬ئۇ ثىر ٔەرضە ٍبرىتىػمب‬ ‫ھۆوۈَ لىٍطب ئۇٔىڭغب پەلەتال «ثوي» دەٍذۇ‪ ،‬غۇٔىڭ ثىٍەْ ئۇ ٔەرضە ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ئبٍەتٍىرى ئۈضتىذە تبرتىػىذىغبٔالرٔي وۆرِىذىڭّۇ؟ ئۇالر‬ ‫ھەلتىٓ لبٔذالّۇ ثۇرۇٌۇپ وېتىذىغبٔذۇ؟ ئۇالر وىتبثٕي ۋە ثىس ئەٌچىٍىرىّىسگە‬ ‫ئەۋەتىەْ ٔەرضىٍەرٔي ٍبٌغبْ دېگەْ وىػىٍەردۇر‪ .‬ئۇالر ٍېمىٕذا ثىٍىپ لبٌىذۇ‪.‬‬ ‫ئۇ چبغذا ئۇالرٔىڭ ثوٍۇٍٔىرىغب تبلبلالر ۋە زۀجىرٌەر ضېٍىٕىذۇ‪ .‬ئۇالر‬ ‫ضۆرىٍىذۇ‪ ،‬لبٍٕبق ضۇ ئىچىذۇ‪ .‬ئبٔذىٓ ئۇالر ئوتتب وۆٍذۈرۈٌىذۇ‪ .‬ئبٔذىٓ ئۇالرغب‬ ‫ِۇٔذاق دېَىٍىذۇ‪« :‬چولۇٔغبْ ٔەرضىٍىرىڭالر لەٍەردە؟ ئبٌالھتىٓ ثبغمب؟»‪.‬‬ ‫‪73‬‬

‫ئۇالر ِۇٔذاق دەٍذۇ‪« :‬ئۇالر ثىسٔي تبغٍىۋەتتي‪ .‬ثەٌىي ثىس ئىٍگىرى‬ ‫ھېچ ٔەرضىگە دۇئب لىٍّبٍتتۇق»‪ .‬ئبٌالھ وبپىرالرٔي ِبٔب ِۇغۇٔذاق ئبزدۇرىذۇ‪.‬‬ ‫ئۇالرغب ِۇٔذاق دېَىٍىذۇ‪‹ :‬ثۇ ئبزاة ضىٍەرٔىڭ زېّىٕذا ھەلطىس‬ ‫رەۋىػتە وۆرەڭٍىگۀٍىىىڭالر ئۈچۈٔذۇر‪ ،‬ھبوبۋۇرٌۇق لىٍغبٍٔىمىڭالر ئۈچۈٔذۇر‪.‬‬ ‫جەھۀٕەِٕىڭ دەرۋازىٍىرىذىٓ وىرىڭالر‪ ،‬ئۇٔىڭ ئىچىذە ِەڭگۈ لبٌىطىٍەر ›‪.‬‬ ‫ئۆزٌىرىٕي چوڭ تۇتمۇچىالرٔىڭ جبٍي ٔېّىذېگەْ ٍبِبْ!»‪ِ -‬ۇئّىٓ ‪-66/40‬‬ ‫‪.76‬‬ ‫ئىطالِذىٓ ثبغمب پۈتۈْ دىٕالردا ۋەضىٍىچىٍىه (ۋاضىتىچىٍىه)‬ ‫ئېتىمبدى ثبر‪ .‬ۋەضىٍە لىٍىٕغبْ ٔەرضىٍەرٔىڭ ئىطىٍّىرىٕىڭ ئۆزگىرىػي ثىٍەْ‬ ‫دىٕالرٔىڭ ئىطّي ئۆزگىرىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً​ً‬ ‫اْلا ىف ك ىف اٍعىي م تيػ س ً ً‬ ‫س بق ىفٍ ي يق ىك ىف ٍح يف أى ػ ىٍل ي‬ ‫ب إًاى ٍقم ٍ‬ ‫« ىكاىى ٍ ى لى ٍ نى ًٍ ى ى ي ى ى ٍ ي‬ ‫ىحٍ ًي ااٍ ى ًري ً »‬ ‫«غۈثھىطىسوي‪ ،‬ئىٕطبٕٔي ثىس ٍبراتتۇق‪ ،‬ثىس ئۇٔىڭ وۆڭٍىگە‬ ‫وەٌگۀٕي ثىٍىّىس‪ ،‬ثىس ئۇٔىڭغب جبْ توِۇرىذىّٕۇ ٍېمىٕذۇرِىس»‪ -‬لبف‬ ‫‪.16/50‬‬ ‫د– ِۇغرىه ۋەضىٍىٕىڭ غبپبئىتىگە ئىػىٕىذۇ‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫فيوي ٍـ ىكيىػ ي اي ىف ىى ي ى ًا‬ ‫ضُّدر يقٍـ ىكى يىػ ٍن ى‬ ‫مي‬ ‫ى ى‬ ‫ى ماٍعىي ً اا َّل ك ً‬ ‫ات ىكى ً ا ٍ ٍىر ً‬ ‫ض‬ ‫ىى‬ ‫ى ي‬

‫«كمٍع ي ك ىف ًم يد ً‬ ‫اايًق ىم‬ ‫كف َّل‬ ‫ٍ‬ ‫ى ىي‬ ‫ً‬ ‫اايىق ً‬ ‫ع يؤاى ًعاٍ ى َّل‬ ‫ي ى‬ ‫فاى‬ ‫اايق ي ٍي أىتيػنىِّيئي ىف َّل ى‬ ‫عَّلم يي ٍ ًليا ىف »‬ ‫ب‬ ‫حا ىفيق ىك ى‬ ‫عاى ى‬ ‫تاى‬ ‫يس ٍى‬ ‫‪74‬‬

‫«ئۇالر ئبٌالھٕي لوٍۇپ ئۆزٌىرىگە پبٍذىّۇ ٍەتىۈزەٌّەٍذىغبْ‪ ،‬زىَبّٔۇ‬ ‫‹ثۇالر ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذا‬ ‫ٍەتىۈزەٌّەٍذىغبْ ٔەرضىٍەرگە لۇي ثوٌىذۇ ۋە‪:‬‬ ‫ثىسٔىڭ غبپبئەتچىٍىّىسدۇر! › دېَىػىذۇ‪ .‬ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ئبضّبٔالردا ۋە زېّىٕذا‬ ‫ئبٌالھ ثىٍّەً لبٌغبْ ثىر ٔەرضە ثوٌۇپ‪ ،‬ضىٍەر ئبٌالھمب ئۇٔي ئېَتىپ‬ ‫ثېرەِطىٍەر؟› ئبٌالھ ئۇالر غېرىه لىٍغبْ ٔەرضىٍەردىٓ پبن ۋە ئۈضتۈٔذۇر»‪-‬‬ ‫ٍۇٔۇش ‪.18/10‬‬ ‫ئە– ِۇغرىه ِۇغرىىٍىمٕي رەت لىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ِۇغرىىالر ئەضٍي غبٍىٍىرىٕىڭ ئبٌالھمب ٍېمىٍٕىػىع ئىىۀٍىىىٕي‬ ‫ئېَتىذۇ‪ .‬ثۇ ِەلطەتتە ئۆزٌىرىچە ئبٌالھمب ٍېمىٓ دەپ تەضەۋۋۇر لىٍغبْ ثەزى‬ ‫ِەخٍۇلالرغب ۋاضىتىچىٍىه ۋە غبپبئەتچىٍىه ۋەزىپىطىٕي ٍۈوٍەٍذۇ‪ .‬غۇٔىڭ‬ ‫ئۈچۈْ ئۇالر ثىر ٔەرضىٕي ئبٌالھمب پۈتۈٍٔەً ئوخػبظ دەپ لبرىّىغبٍٔىمىٕي‬ ‫ئوٍالٍذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫َّلً‬ ‫ً ً‬ ‫ع َّلـي‬ ‫« ىكيىػ ٍ ىـ ىف ٍح ي يل يقٍـ ىج ً ان‬ ‫ث اىػ ي يؿ ا َّليذ ي ى أى ٍ ىليا ا أىيٍ ى ي ىلىا يؤيا يي اؿذ ي ى‬ ‫ظٍر‬ ‫اايًق ىرِّيػنى ىم يانَّل يم ٍ ًلاً ى ‪ .‬ا ٍف ي‬ ‫عيم ىف ‪َّ .‬لـي‬ ‫تيقٍـ إًَّل أى ٍف ى اي ا ىك َّل‬ ‫ىي تى ي ٍ ً ٍػنى ي‬ ‫يا ٍني ٍي تىػ ٍز ي‬ ‫ثا ٍ‬ ‫ً‬ ‫ع ٍفيقٍـ ىم ىا اي ا يىػ ٍ ىػ يلك ىف »‬ ‫ىا ٍ ى‬ ‫ضَّلؿ ى‬ ‫ف ىؾذى ي ا عاى أىاٍػ ي ًقٍـ ىك ى‬ ‫«ثىس لىَبِەت وۈٔي ئۇالرٔىڭ ھەِّىطىٕي ثىر ٍەرگە ٍىغىپ ئبٔذىٓ‬ ‫ِۇغرىىالرغب‪‹ :‬ضىٍەر ئبٌالھٕىڭ غېرىىٍىرى دەپ ئېتىمبد لىٍغبْ‬ ‫غېرىىٍىرىڭالر لەٍەردە؟› دەٍّىس‪،‬‬ ‫ئبٔذىٓ ئۇالرٔىڭ ٍبٌغبْ جبۋاثي ِۇٔذاق ثوٌىذۇ‪‹ :‬رەثجىّىس! ئبٌالھ ثىٍەْ‬ ‫لەضەِىي‪ ،‬ثىس ِۇغرىه ئەِەش ئىذۇق›‪.‬‬ ‫‪75‬‬

‫لبرىغىٕب‪ ،‬ئۇالر ئۆزٌىرىگە لبرغي لبٔذاق ٍبٌغبْ ضۆزٌىذى ۋە ئوٍذۇرغبْ‬ ‫ٔەرضىٍىرى ئۆزٌىرىذىٓ ئېسىپ وەتتي»‪ -‬ئۀئبَ ‪.24-22/6‬‬ ‫ِۇغرىىالر ٍۇلىرىذىىىذەن ئىىىي تەرەپٍىّە پوزىتطىَىٍىرىٕي ثۇ‬ ‫دۇَٔبدىّۇ وۆرضىتىذۇ‪ِ .‬ەوىىٍىه ِۇغرىىالرٔىڭ وەئجىٕي تبۋاپ لىٍىۋېتىپ‬ ‫لىٍغبْ ِۇٔۇ ضۆزٌىرى ثۇٔي وۆرضىتىذۇ‪:‬‬ ‫« ىَّلػؿٍ ى ى ى ًليٍ ى اى ى إً َّل ى ًليٍ ه ھ ي ىك اى ى ت ى ًل ي يق ىك ىم ىملى ى »‬ ‫«ٌەثجەٍه ال غەرىَىە ٌەن ئىٍال غەرىىەْ ھۇۋە ٌەن تەٍِىىۇھۇ ۋە ِب‬ ‫ِەٌەن»‬ ‫«خوظ‪ِ ،‬ەْ ئەِرىڭٕي ثەجب وەٌتۈرۈغىە ھبزىرِەْ ئي ئبٌالھ! ضېٕىڭ‬ ‫ھېچ غېرىىىڭ ٍوق‪ ،‬پەلەتال ثىر غېرىىىڭ ثبر‪ ،‬ئۇ ۋە ئۇ ئىگە ثوٌغبْ ھەِّە‬ ‫ٔەرضە ضېٕىڭ ئىٍىىڭذە ئي ئبٌالھ!»‪.17‬‬ ‫ِۇغرىىالرٔىڭ زېھٕي ثەن چېچىالڭغۇ ثوٌىذۇ‪« .‬ئۇ ۋە ئۇ ئىگە ثوٌغبْ‬ ‫ھەِّە ٔەرضە ضېٕىڭ ئىٍىىڭذە ئي ئبٌالھ!» دېَىع ثىٍەْ ئۆزٌىرىٕي‬ ‫لۇتمۇزىذىغبٍٔىمىٕي ئوٍالٍذۇ‪ .‬لۇتۇة‪ ،‬غەۋش ۋە ئەۋتبد دېگۀذەن ئۈٔۋأالر‬ ‫ثىٍەْ ضۈپەتٍىگەْ وىػىٍىرىگە ئبدەتتىٓ تبغمىرى ئبالھىذىٍىىٍەرٔي ئوٍذۇرۇپ‬ ‫چىممبْ تەرىمەتچىٍەرِۇ غۇٔذاق‪.‬‬ ‫ئۇالرِۇ ئۇ ئۇٌۇغٍىرىغب ضبالھىَەت ۋە ھولۇلٍىرىٕي ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ثەرگۀٍىىىٕي ضۆزٌەپ لوٍۇظ ثىٍەْ لۇتۇٌىذىغبٍٔىمىٕي ئوٍالٍذۇ‪.‬‬ ‫ِۇغرىىالرٔىڭ ئۆزٌىرىٕي ھەق ٍوٌذا وۆرىذىغبٍٔىمىٕي ئوتتۇرىغب‬ ‫لوٍىذىغبْ ِۇٔۇ ئبٍەت ئۈضتىذە پىىىر ٍۈگۈزۈظ وېرەن‪:‬‬ ‫‪ -17‬وەئجىٕىڭ ئەتراپىذىىي ھەر ثىر ثۇت ثىر لەثىٍىگە ئبئىت ئىذى‪ .‬ھەر ِۇغرىه ئۆز لەثىٍىطىٕىڭ‬ ‫ثۇتىٕىڭ ۋەضىٍىطي ثىٍەْ ئبٌالھمب ٍەتىىٍي ثوٌىذىغبٍٔىمىغب ئىػىٕەتتي‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ ئۇ ئبٌالھمب‬ ‫«ضېٕىڭ پەلەتال ثىر غېرىىىڭ ثبر» دېگەْ چېغىذا ئۆز ثۇتىٕي ِەلطەت لىالتتي‪.‬‬

‫‪76‬‬

‫خذي كا اا َّليى ًطي ى أى ٍكاًى ىا‬ ‫ات‬ ‫« ًىري‬ ‫ؼ ن ىقىدل ىك ى ًلي ن ىح َّلؽ عاى ٍ ًقيـ اؿ َّل‬ ‫ضى ىؿةي إً َّلفيقيـ َّلى‬ ‫كف َّلً‬ ‫ًـ ٍف يد ً‬ ‫مٍح ىسي ىف أى َّلفيقٍـ يـ ٍقتى ي ك ىف»‬ ‫اايق ىك ى‬ ‫«ئبٌالھ ئىٕطبٔالردىٓ ثىر گۇرۇھٕي ھىذاٍەت لىٍذى‪ٍ ،‬ۀە ثىر گۇرۇھمب‬ ‫گۇِراھٍىك تېگىػٍىه ثوٌذى ‪ .‬چۈٔىي ئۇالر ئبٌالھٕي لوٍۇپ‪ ،‬غەٍتبٔالرٔي‬ ‫ئەۋٌىَبالر (دوضتالر) لىٍىۋاٌذى‪ .‬غۇٔذاق تۇرۇلٍۇق ئۇالر ئۆزٌىرىٕي توغرا ٍوٌذا‬ ‫وۆرىذۇ»‪ -‬ئەئراف ‪.30/7‬‬ ‫ؼيقىك ىؿيق ى ًلي ه ‪ .‬ىكإً َّلفيقٍـ‬ ‫ض ىؿيق ى ٍ ى‬ ‫طاا ن ى‬ ‫عف ًذ ٍا ًل َّل‬ ‫اال ٍحىم ً ايػ ى ِّي ٍ‬ ‫ش ى‬ ‫مٍع ي‬ ‫« ىكىم ى‬ ‫صدُّدك ىف يقٍـ ىً ً‬ ‫مٍح ىسي ىف أى َّلفيقـ ُّدـ ٍقتى ي ك ىف»‬ ‫اى ى ي‬ ‫عف اا َّل ًي ىك ى‬ ‫«وىُ رەھّبٕٔىڭ زىىرىذىٓ ٍۈز ئۆرۈضە‪ ،‬ئۇٔىڭغب ثىر غەٍتبْ ِۇضەٌٍەت‬ ‫لىٍىّىس‪ .‬غۇٔىڭ ثىٍەْ ثۇ غەٍتبْ ئۇٔىڭ ھەِراھي ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫غەٍتبٔالر ئۇالرٔي توغرا ٍوٌذىٓ توضىذۇ‪ ،‬ئۇالر ئۆزٌىرىٕي توغرا ٍوٌذا‪،‬‬ ‫دەپ ئوٍالٍذۇ»‪ -‬زۇخرۇف ‪.37-36/43‬‬ ‫«كإً ىذا ً ل اا َّلاس ىاؾاي ا ىؿىي أى ٍ ى اا كىا اي ا ً‬ ‫بى ىدتً ً ٍي ىاؾ ً ًلي ى »‬ ‫يٍ‬ ‫نى‬ ‫ى ي ى ي‬ ‫«ئىٕطبٔالر ھەغىر لىٍىٕغبْ چبغذا‪ ،‬ئۇ وىػىٍەر ثۇالرغب دۈغّەْ ثوٌىذۇ‬ ‫ۋە ئۆزٌىرىٕىڭ ثۇالر تەرىپىذىٓ ئىجبدەت لىٍىٕغبٍٔىمىٕي ئىٕىبر لىٍىذۇ»‪-‬‬ ‫ئەھمبف ‪.6/46‬‬ ‫ت ـ اا َّلا ةي ً‬ ‫شىرىا اً ً ٍي‬ ‫ميا ٍ ىؿيى ٍي ًـ ٍف ي‬ ‫« ىكيىػ ٍ ىـ ىي ي‬ ‫مل ي ٍي‬ ‫اؿم ٍ ًليم ىف‪ .‬ىكا ٍ‬ ‫ىي ى‬ ‫ى ٍي‬ ‫ب ىلىا اً ً ٍي ىاؾ ً ًلي ى »‬ ‫شىػ ى اي ىكىا اي ا ًي‬ ‫ي‬ ‫«لىَبِەت لبٍىُ ثوٌغبْ وۈٔذە گۇٔبھىبرالر ئۈِىذضىسٌىه ئىچىذە‬ ‫جىّىپ وېتىذۇ‪.‬‬

‫‪77‬‬

‫ئۇالر ئبٌالھمب غېرىه لىٍغبْ ٔەرضىٍىرىٕىڭ ھېچجىرىذىٓ غبپبئەت‬ ‫وۆرِەٍذۇ ۋە ئبٌالھمب غېرىه لىٍغبْ ٔەرضىٍەرٔىڭ ئىالھٍىمىٕي ئىٕىبر‬ ‫لىٍىذۇ»‪-‬رۇَ ‪.13-12/30‬‬ ‫ف– ۋەضىٍە لىٍىٕغۇچىالر ۋەضىٍە لىٍغۇچىالرٔي رەت لىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫« ىكيىػ ٍ ىـ ىفٍ ي يليى ٍي ىجًم ن ثي َّلي ىفي يؿ ًاَّلؿ ًذي ى أى ٍ ىليا ا ىـ ىا اى ي ٍي أىاٍػي ٍي ىك ي ىلىا يؤيا ٍي‬ ‫االَّل ًو ً‬ ‫ؼا ى ً‬ ‫ىز‬ ‫تي ي ك ىف‪ .‬ى‬ ‫شىرىا يؤ يى ٍي ىـا ياؾٍػي ٍي إًيَّل اى ىٍ‬ ‫بنىػنى‬ ‫شى ن ا يٍػى‬ ‫ب ى‬ ‫بنىػ ي ٍي ىك ى ىؿ ي‬ ‫ؼيَّلػلٍنى يٍػى‬ ‫ىكىػ ٍػنى ي ٍي إً ٍف ياؾَّل ى ٍ ً ى ىدتً ي ٍي ىؿى ًلً ى»‬ ‫«ثىس لىَبِەت وۈٔي ئۇالرٔىڭ ھەِّىطىٕي ثىر ٍەرگە ٍىغىپ ئبٔذىٓ‬ ‫ِۇغرىىالرغب‪‹ :‬ضىٍەر ۋە ثىسگە غېرىه لىٍغبْ ِەثۇدٌىرىڭالر ئورٔۇڭالردا‬ ‫ِىذىرٌىّبً تۇرۇڭالر › دەٍّىس‪ .‬ئبٔذىٓ ئۇالرٔىڭ ئبرىطىٕي ئبٍرىۋېتىّىس‪ .‬ثۇ‬ ‫‹ضىٍەر ثىسگە‬ ‫چبغذا ئۇالر ثىسگە غېرىه لىٍغبْ ِەثۇدٌىرى ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫چولۇّٔىغبْ ئىذىڭالر‪،‬‬ ‫ضىٍەر ثىٍەْ ئبرىّىسدا ئبٌالھ ٍېتەرٌىه غبھىتتۇروي‪ ،‬ثىس ضىٍەرٔىڭ‬ ‫ثىسگە چولۇٔىػىڭالردىٓ ھەلىمەتەْ خەۋەرضىس ئىذۇق ›»‪ٍ -‬ۇٔۇش ‪-28/10‬‬ ‫‪.29‬‬ ‫«كاتَّل ى يذكا ًم يد ً‬ ‫كف االَّل ًو آىاً ى ةن اًى ي اي ا اى ي ٍي ً ًّوزا ‪ .‬ىؾَّل ىسى ٍ ي يلك ىف ً ً ى ىدتً ً ٍي‬ ‫ٍ‬ ‫ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ىكيى ي اي ىف ىلىٍ ٍي ض ًّوا»‬ ‫«ئۇالر ئىسزەت تبپىّىس دەپ ئبٌالھ ثىٍەْ ئۆزى ئبرىطىغب لوٍغبْ ئوٍذۇرِب‬ ‫ئىالھالرغب چولۇٔذى‪.‬‬

‫‪78‬‬

‫ئەوطىچە‪ ،‬ئۇ ئوٍذۇرِب ئىالھالر ئۇ ِۇغرىىالرٔىڭ ئۆزٌىرىگە‬ ‫چولۇٔىػىٕي ئىٕىبر لىٍىذۇ ۋە ئۇالرغب دۈغّەْ ثوٌىذۇ»‪ِ -‬ەرٍەَ ‪-81/19‬‬ ‫‪.82‬‬ ‫گ– ئەلىً غېرىىٕي رەت لىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ئەلٍىٕي ئىػٍەتىەْ وىػي غېرىىٕي لوثۇي لىٍّبٍذۇ‪ِ .‬ۇغرىىالرٔىڭ‬ ‫ثۇ جەھەتتىىي ثىردىٕجىر دەٌىٍي ئۀئۀەدۇر‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ لۇرئبْ ئىٕطبٕٔي‬ ‫ئەلٍىٕي ئىػٍىتىػىە چبلىرىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫َّلً‬ ‫م ٍعًلي ىف »‬ ‫عيؿ ِّي‬ ‫« ىكيى ٍ ى‬ ‫اال ٍج ى عاى اؿذ ي ى ى ى‬ ‫«ئبٌالھ پبضىىٕىچىٍىمٕي ئەلٍىٕي ئىػٍەتّەٍذىغبٔالرٔىڭ ئۈضتىذە‬ ‫لىٍىذۇ»‪ٍ -‬ۇٔۇش ‪.100/10‬‬ ‫غۇٔىڭذەن‪ ،‬لۇرئبْ ئۀئۀىٍەر ئەلىً ضۈزگۈچىذىٓ ئۆتىۈزۈغىە‬ ‫چبلىرىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً ً‬ ‫يي ىؿيقٍـ‬ ‫« ىكإ ىذا ؽ ى‬ ‫ىك ىج ٍ اى عاى ٍ ًقآ ى ىااى‬

‫ااييق ىكإًاى‬ ‫عاى ٍ ا إًاى ىـا أىاٍػ ىز ىؿ َّل‬ ‫ى‬ ‫تاى‬ ‫ع ي ىف‬ ‫ماٍى‬ ‫أى ىكاى ٍ ىاؾ ىف آ ى يؤهي ٍـ ى ى‬

‫اال يس ًؿ ىاؽاي ا ىح ٍسيػنى ىـا‬ ‫َّل‬ ‫مٍقتى ي ك ىف»‬ ‫ىي‬ ‫شٍػئن ىكى ى‬

‫«ئۇالرغب ئبٌالھ ٔبزىً لىٍغبْ ۋە پەٍغەِجەر ثبٍبْ لىٍغبْ ھۆوۈِگە‬ ‫وېٍىڭالر دېَىٍطە‪‹ ،‬ئبتب‪-‬ثوۋىٍىرىّىسٔىڭ ٍوٌي ثىسگە وۇپبٍە › دەٍذۇ‪ .‬ئۇالر ئبتب‪-‬‬ ‫ثوۋىٍىرى ھېچ ٔەرضە ثىٍّەٍذىغبْ ۋە ھىذاٍەت تبپّىغبْ تۇرضىّۇ ٍۀىال‬ ‫غۇٔذاق لىالِذۇ؟»‪ِ -‬بئىذە ‪.104/5‬‬ ‫ِۇغرىىٍىك ئبضبضطىس ثىر خبَ‪-‬خىَبٌذىٓ ئىجبرەتتۇر‪ .‬ئبٌالھ تەئبال‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ع َّل‬ ‫ض ىكىم يىػ ً‬ ‫«أى إً َّلف اً ٌيًق ىم ً اا َّل ى ىكات ىكىم ً ا ٍىر ً‬ ‫عك ىف‬ ‫اؿًذ ي ى يى ٍ ي‬ ‫َّلبي‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫عك ىف إً َّل اؿَّل‬ ‫اايًق ي لىا ا إًف يىػ ً‬ ‫صك ىف»‬ ‫َّلبي‬ ‫ظ َّلف ىكإً ٍف يقٍـ إً َّل يى ٍ يل ي‬ ‫م يدكف ٌ ى‬

‫‪79‬‬

‫«ثىٍىڭالروي‪ ،‬ئبضّبٔالردا ۋە زېّىٕذا وىُ ثوٌطب ھەِّىطي‬ ‫ئبٌالھٕىڭذۇر‪ .‬ئبٌالھذىٓ ثبغمىطىغب دۇئب لىٍىذىغبٔالر غېرىىٍەرگە ئەگەغّەٍذۇ‪.‬‬ ‫ئۇالر پەلەت گۇِبٔغىال ئەگىػىذۇ‪ .‬ئۇالر پەلەت تەخّىٕگىال ئبضبضٍىٕىذۇ»‪-‬‬ ‫ٍۇٔۇش ‪.66/10‬‬ ‫غېرىه توغرىطىذا ِۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالِّۇ ئبگبھالٔذۇرۇٌغبْ‪ .‬ئبٌالھ‬ ‫تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫« ىكى‬ ‫ً‬ ‫تى ي اى َّل م ى ااٍ ي‬

‫ي ُّد اَّل ى ى آىي ً‬ ‫ع إً ىؿل ىرِّي ى ىكى‬ ‫ت االَّل ًو ىػ ٍ ى إً ٍذ أياٍ ًزا ٍ‬ ‫ىت إًاىٍ ى ىكا ٍد ي‬ ‫ىي‬ ‫ٍ ى‬ ‫و‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫َّل‬ ‫ع ىم ى االو إاى ن ىآ ى ىل ى إاىوى إَّل يى ى يا ُّدي ى ٍ ا ىى ا ه‬ ‫ٍ ًلا ى ‪ .‬ىكى تى ٍ ي‬ ‫ً‬ ‫ٍي ىكإًاىٍ ًو تيػ ٍل ىج ي ىف»‬ ‫إَّل ىك ٍج ى وي اىوي ااٍ ي ي‬

‫«ئبٌالھٕىڭ ئبٍەتٍىرى ضبڭب ٔبزىً لىٍىٕغبٔذىٓ وېَىٓ ئۇالر ضېٕي ئۇ‬ ‫ئبٍەتٍەردىٓ توضىّىطۇْ‪ ،‬رەثجىڭگە دەۋەت لىً‪ِ ،‬ۇغرىىالردىٓ ثوٌّب‪،‬‬ ‫ئبٌالھمب لوغۇپ ثبغمب ثىر ئىالھمىّۇ دۇئب لىٍّب‪ .‬ئبٌالھتىٓ ثبغمب ھېچ‬ ‫ئىالھ ٍولتۇر‪ ،‬ئۇٔىڭ زاتىذىٓ ثبغمب ھەِّە ٔەرضە ٍوق ثوٌىذۇ‪ .‬ھۆوۈِٕي پەلەتال‬ ‫ئۇ چىمىرىذۇ‪ .‬ضىٍەر ئۇٔىڭ دەرگبھىغب لبٍتۇرۇٌىطىٍەر»‪ -‬لەضەش ‪–87/28‬‬ ‫‪.88‬‬ ‫ثۇ توغرىذا ِەٌۇِبتي ثوٌغبْ ھەر وىػي ئبگبھالٔذۇرۇٌغبْ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫كف ًم ىػ لً ي ي أيكاي ً َّل وة يػ ٍنػ ىف ى ً ااٍ ى ًد ً‬ ‫ً‬ ‫« اى‬ ‫ى ى ىٍ‬ ‫ؼٍ ى ىا ىف م ى ااٍ ي يل ٍ ٍ ٍ‬ ‫ى‬ ‫ض إًَّل ىلً ن ًم َّل ٍ أىاٍ ى ٍػنى ًم ٍنػ ي ي كاتَّلػى ى َّل‬ ‫ا ٍ ٍىر ً‬ ‫اؿًذي ى ظىلى ي ا ىم أيتٍ ًلي ا ً ًو ىكىا اي ا‬ ‫ٍى‬ ‫يم ٍ ًلًم ى ‪ .‬ىكىم ىا ىف ىرُّد ى اًيػ ٍ لً ى ااٍ ي ىلل ًظيل وٍي ىكأ ٍىىلي ى يم ٍ لً ي ىف »‬

‫‪80‬‬

‫«ضىٍەردىٓ ثۇرۇٔمي ئۇِّەتٍەرٔىڭ ئىچىذە‪ٍ ،‬ەر ٍۈزىذە ثۇزغۇٔچىٍىك‬ ‫لىٍىػتىٓ ِۀئي لىٍىذىغبْ پەزىٍەتٍىه وىػىٍەرٔىڭ ثوٌۇغي الزىُ‬ ‫ئەِەضّىذى! ئۇالردىٓ ثىس لۇتمۇزغبْ ئبزغىٕە وىػىٍەر ثۇٔىڭذىٓ ِۇضتەضٕب‪.‬‬ ‫زاٌىّالر ثوٌطب‪ ،‬ئۆزٌىرىٕي ئەروىٍەتىەْ ثبٍبغبتٍىممب ثېرىٍىپ ئېغىر جىٕبٍەتٍەرٔي‬ ‫ئۆتىۈزدى‪ .‬ثوٌّىطب رەثجىڭ ٍبخػي وىػىٍەرٔىڭ ٍۇرتٍىرىٕي ھەرگىسِۇ زۇٌۇَ‬ ‫ثىٍەْ ھبالن لىٍّبٍذۇ»‪ -‬ھۇد ‪.117–116/11‬‬ ‫ً‬ ‫«كأىاٍ ًذر ً‬ ‫ب َّلً‬ ‫مٍ ى يلكا إًاى ىرِّي ً ٍي ىيٍؿ ى ىؿيى ٍي ًـ ٍف يدكاً​ًو ىكا ٌّ‬ ‫ى ٍ‬ ‫مى ي ىف أى ٍف ي‬ ‫قاؿذي ى ى‬ ‫مي ىف»‬ ‫شً ه ىؿىلَّل ي ٍي تَّلىػ‬ ‫ىكى ى‬ ‫«ئۆزٌىرىگە رەثجىذىٓ ثبغمب ھېچمبٔذاق دوضت ۋە ھېچمبٔذاق‬ ‫غبپبئەتچي ثوٌّىغبْ ثىر ھبٌەتتە ئۇ رەثجىٕىڭ دەرگبھىغب ٍىغىٍىػتىٓ‬ ‫لورلىذىغبٔالرٔي لۇرئبْ ثىٍەْ ئبگبھالٔذۇرغىٓ‪ .‬ثەٌىي ئۇالر تەلۋادارٌىك لىالر»‪-‬‬ ‫ئۀئبَ ‪.51/6‬‬ ‫ً‬ ‫ااييقكى تَّلىً‬ ‫بنىػ ي ٍي ىمً‬ ‫اا يى ٍي ىكا ٍ ىذ ٍريى ٍي أى ٍف‬ ‫« ىكأىف ا ٍ ي ٍي يٍػى‬ ‫ب أىاٍػ ىز ىؿ َّل ى‬ ‫ت ٍ أ ٍىى ى ى‬ ‫مً ىػ ي ٍي‬ ‫ؼٍف ىك‬ ‫ىٍ‬ ‫تاَّل ٍ ا اى‬ ‫ااييقإًاىٍ ى إًى‬ ‫مي ي َّل‬ ‫ب ً ىـا أىاٍػ ىز ىؿ َّل‬ ‫مًني ىؾ ى ٍ ىٍ‬ ‫ااييقأى ٍف ي‬ ‫ؼٍ لى ٍي أىاَّل ى ًري‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ب ً ذياي ً ً ي كإً َّلف ىثؾً لا ًـ ىف اا َّل ً ً‬ ‫ٍي ٍاؿىج ىلَّل ًة ٍىػ‬ ‫ىػًٍ‬ ‫م ي ىف ىكىم ٍ‬ ‫ٍى‬ ‫اس ىؿى س ي ىف‪ .‬أى ى ي ى‬ ‫ن‬ ‫ً و‬ ‫ًـ ىف َّلً‬ ‫مكًني ىف»‬ ‫أى ٍ ى ي‬ ‫اايق ي ٍ ن ؿىػ ٍ ـ ي‬ ‫«ئۇالرٔىڭ ئبرىطىذا ئبٌالھ ضبڭب ٔبزىً لىٍغبْ لۇرئبْ ثىٍەْ ھۆوۈَ‬ ‫لىٍغىٓ‪ ،‬ئۇالرٔىڭ ٔەپطي خبھىػٍىرىغب ئەگەغّىگىٓ‪ ،‬ئۇالرٔىڭ ئبٌالھ ضبڭب‬ ‫ٔبزىً لىٍغبْ لۇرئبٕٔىڭ ثىر لىطّىذىٓ ضېٕي ۋاز وەچتۈرۈغىذىٓ ضبلالٔغىٓ‪.‬‬ ‫ئەگەر ئۇالر ٍۈز ئۆرۈضە ثىٍگىٕىي‪ ،‬ئبٌالھ ئۇالرغب ثەزى گۇٔبھٍىرى ٍۈزىطىذىٓ‬ ‫ِۇضىجەت ٍەتىۈزۈغٕي ئىرادە لىٍىذۇ‪ .‬غۈثھىطىسوي‪ ،‬ئىٕطبٔالرٔىڭ توٌىطي‬ ‫ھەلىمەتەْ ٍوٌذىٓ چىممۇچىالردۇر‪.‬‬

‫‪81‬‬

‫ٍبوي ئۇالر جبھىٍىَەت دەۋرىٕىڭ ھۆوّىٕي تەٌەپ لىالِذۇ؟ ھەلىمىٌ‬ ‫ئىػىٕىذىغبْ لەۋِٕىڭ ئۈچۈْ ئبٌالھٕىڭ ھۆوّىذىٓ ٍبخػي ٍبخػي ھۆوۈَ‬ ‫ثبرِۇ؟»‪ِ -‬بئىذە ‪.50-49/5‬‬ ‫«أىاىي أٍ ً ً‬ ‫اايًق ىكىم ىفىز ىؿ ًـ ىف ٍاؿى ِّيق‬ ‫ت ى ى يؽاي يػ ي ٍي ًؿًذ ٍا ًل َّل‬ ‫آمني ا أى ٍف ىٍ‬ ‫مف ًاَّلؿذي ى ى‬ ‫ٍ ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ت يؽاي يػ ي ٍي‬ ‫ب ـ ٍف ىؽٍ يي ىا‬ ‫ؼى ىؿ ىلىٍ يي ا ٍ ى ىم ي ى‬ ‫ؼى ٍ‬ ‫ميا اي ا ىؾااَّلذي ى أيكتي ا ٍاؿاى ى‬ ‫ىكى ى‬ ‫ؼً‬ ‫اس ي ىف»‬ ‫ىكىاً هل ًـاٍػ ي ٍي ى‬ ‫«ِۇئّىٕالرغب‪ ،‬ئبٌالھٕىڭ زىىرىگە ۋە ٔبزىً ثوٌغبْ ھەلىمەتىە لەٌجٍىرى‬ ‫ئېرىَذىغبْ‪ ،‬ئىٍگىرى وىتبة ثېرىٍىپ زاِبٕٔىڭ ئۇزۇرىػي ثىٍەْ لەٌجٍىرى‬ ‫لېتىپ وەتىەْ وىػىٍەردەن ثوٌّبٍذىغبْ ۋالىت وەٌّىذىّۇ؟ ئۇالرٔىڭ توٌىطي‬ ‫ٍوٌذىٓ چىممۇچىالر ئىذى»‪ -‬ھەدىذ ‪.16/57‬‬

‫‪82‬‬

‫ئىىىىٕچي ثۆٌۈَ‬ ‫ۋەضىٍىچىٍىه ئېتىمبدى‬ ‫لۇرئبٕٔىڭ غېرىه ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ئبٍەتٍىرىذە چولۇٔۇٌغبْ ۋە‬ ‫ٍبردەَ تەٌەپ لىٍىٕغبْ خىَبٌىٌ ئىالھالرٔىڭ ئورٔي ِىٓ دؤىٍالھ‬

‫«م دكف‬

‫اهلل» ئۇلۇِي ثىٍەْ ئىپبدىٍىٕىذۇ‪ .‬دۇْ‪ٌ -‬ۇغەتتە ئۈضتۈٕٔىڭ ئەوطي‪ ،‬ئەڭ‬ ‫ئۈضتۈْ ِەرتىۋىذىٓ ثېرى‪ ،‬ئۇٔىڭذىٓ تۆۋۀراق‪ ،‬ثبغمب ۋە ئەڭ ٍېمىٓ دېگەْ‬ ‫ِۀىٍەردە وېٍىذۇ ‪ .18‬ئبٌالھٕىڭ دۇٔىذىٓ دېّەن‪ -‬ئبٌالھتىٓ تۆۋەْ ضەۋىَەدە‬ ‫دېگەْ ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫ِۇغرىىالر ئبٌالھٕي ثىر پبدىػبھمب ئوخػبظ ئۆزٌىرىگە ٍىراق دەپ‬ ‫ھېطبثالٍذۇ‪ .‬ئۇٔىڭغب ٍېمىٍٕىػىع ئۈچۈْ ئۆزٌىرى ئبٌالھمب ٍېمىٓ دەپ ثىٍگەْ‬ ‫ٔەرضە ۋە وىػىٍەرٔي ۋەضىٍە لىٍىذۇ‪ .‬خرىطتىئبٔالرٔىڭ ئىَطب ئەٌەٍھىططبالِٕي‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ئوغٍي‪ِ ،‬ەوىە ِۇغرىىٍىرىٕىڭ چولۇٔغبْ روھبٔىٍَىرىٕي ئبٌالھٕىڭ‬ ‫لىسٌىرى ‪ ، 19‬ثەزى وىػىٍەرٔىڭ ثەزى وىػىٍەرٔي ئبٌالھٕىڭ دوضتٍىرى‪،‬‬ ‫ئەۋٌىَبالر دەپ ئبتبغٍىرى ِۇغۇ ضەۋەثتىٓ ثوٌغبْ‪.‬‬

‫‪ -18‬دۇْ «دكف» وەٌىّىطي توغرۇٌۇق «لبِۇش تەرجىّىطي» دە ِۇٔۇ ئىپبدىٍەر زىىىر لىٍىٕىذۇ‪ :‬دۇْ‬ ‫«دكف» فەۋق « ؽ» ٔىڭ زىذدىذۇر‪ .‬ئەڭ ٍۇلىرى ِەرتىۋىذىٓ ثېرى‪ ،‬ئۇٔىڭذىٓ تۆۋۀراق دېگەْ‬ ‫ثوٌىذۇ‪ .‬ثەزىٍەر ثۇٔي «‬

‫دا » دىىي ھەرىپٍەرٔىڭ ئورۇْ ئبٌّبغتۇرۇغي ثىٍەْ غەوىٍ​ٍۀگەْ‪،‬‬

‫دېَىػىذۇ‪ .‬ثۇ وەٌىّە غەٍر « ل» ِۀىطىذىّۇ وېٍىذۇ‪ .‬ئەڭ ٍېمىٓ «أ لب» ِۀىطىذىّۇ زەرف ثوٌۇپ‬ ‫وېٍىذۇ‪ .‬ئۇٔىڭغب ثەن ٍېمىٓ دېگەْ ِۀبٔي ئىپبدىٍەظ ئۈچۈْ «‬

‫ىذا دكاو » دېَىٍىذۇ‪ .‬دۇْ‬

‫وەٌىّىطىگە « ي (ئىٍگىرى)» ِۀبضىّۇ ثېرىٍىذۇ‪ .‬ثىر ٔەرضە ٍۀە ثىرىذىٓ ثىرئبز تۈۋۀذە ثوٌطب ھبزا‬ ‫دۇٔە زاوە «ىذا دكف ذاؾ » دېَىٍىذۇ– (فىرۇز ئبثبدى‪ ،‬لبِۇش تەرجىّىطي‪ِ .‬ۇتەرجىُ ئبضىُ‪ ،‬ثەھرىَە‬ ‫ِەتجەئەضي ‪.)1305‬‬ ‫‪ِ - 19‬ۇھەِّەد ئىجٕي جەرىر ئەتتەثەرىٌ‪ ،‬جبِىئۇ ثەٍبْ فىٌ تەفطىرٌمۇرئبْ (تەپىطرى تەثەرى)‪ ،‬ثېَرۇت‬ ‫‪ -11 ،1992/1412‬جىٍذ‪ -519 ،‬ثەت‪ٔ ،‬ەجُ ضۈرىطي ‪ -19‬ئبٍەت‪.‬‬

‫‪83‬‬

‫ِۇغرىنالر ئبٌالھٕىڭ زاتىغب غېرىه وەٌتۈرِەٍذۇ‪ٍ ،‬ۀي ِۇغرىىالر‬ ‫ثىردىٓ ئبرتۇق ئبٌالھٕىڭ ثبرٌىمىٕي دەۋا لىٍّبٍذۇ‪ .‬ئۇالرٔىڭ دەۋاضي ضۈپەتتە‬ ‫ئورتبلٍىمتۇر‪ٍ .‬ۀي ئۇالر ئبٌالھمب ۋەضىٍە لىٍغبْ وىػىٍىرىگە ئبٌالھمب خبش ثەزى‬ ‫ئبالھىذىٍىىٍەرٔي ٍۈوٍەٍذۇ‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ ئۇالرٔي ئۆٌّەش دەپ لبراٍذۇ‪.‬‬ ‫ئبدەتتىٓ تبغمىرى ئبڭالظ‪ ،‬وۆرۈظ‪ ،‬ھېص لىٍىع ۋە ٍبردەِذە ثوٌۇظ‬ ‫ئىمتىذارىغب ئىگە دەپ لبراٍذۇ‪ .‬ئۇٔىڭ ئۈضتىگە خۇضۇضىَەتٍەرٔي ۋە پۈتۈْ‬ ‫ھولۇلالرٔي ئۇالرغب ئبٌالھٕىڭ ثەرگۀٍىىىگە ئىػىٕىذۇ‪ِ .‬ەوىىٍىه ِۇغرىىالر‬ ‫وەثىٕي تبۋاپ لىٍىۋېتىپ ِۇٔذاق دەٍتتي‪:‬‬ ‫« ىَّلػؿٍ ى ى ى ًليٍ ى اى ى إً َّل ى ًليٍ ه ھ ي ىك اى ى ت ى لً ي يق ىك ىم ىملى ى »‬ ‫«ٌەثجەٍه ال غەرىَىە ٌەن ئىٍال غەرىىەْ ھۇۋە ٌەن تەٍِىىۇھۇ ۋە ِب‬ ‫ِەٌەن»‬ ‫«خوظ‪ِ ،‬ەْ ئەِرىڭٕي ثەجب وەٌتۈرۈغىە ھبزىرِەْ ئي ئبٌالھ! ضېٕىڭ‬ ‫ھېچ غېرىىىڭ ٍوق‪ ،‬پەلەتال ثىر غېرىىىڭ ثبر‪ ،‬ئۇ ۋە ئۇ ئىگە ثوٌغبْ ھەِّە‬ ‫ٔەرضە ضېٕىڭ ئىٍىىڭذە ئي ئبٌالھ!»‬ ‫ثۇٔي ثىسگە ٔەلىً لىٍغبْ ئىجٕي ئبثجبش رەزىَەٌالھۇ ئۀھۇ ِۇٔذاق‬ ‫دەٍذۇ‪ :‬ئۇالر «ٌەثجەٍه ال غەرىَىە ٌەن‪ -‬خوظ‪ِ ،‬ەْ ئەِرىڭٕي ثەجب‬ ‫وەٌتۈرۈغىە ھبزىرِەْ ئي ئبٌالھ! ضېٕىڭ ھېچ غېرىىىڭ ٍوق» دېگەْ‬ ‫ۋالىتٍىرىذا ِۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالَ‪« :‬ئىطىت ضىٍەرگە! ثۇ ٍەردە توختىتىڭالر‪،‬‬ ‫ثۇ ٍەردە توختىتىڭالر» دەٍتتي‪.20‬‬

‫‪ِ - 20‬ۇضٍىُ‪ ،‬ھەج ‪ ،22‬ھەدىص ٔوِۇرى ‪.1185‬‬

‫‪84‬‬

‫غېرىىٕىڭ لۇرۇٌّىطىٕي تۆۋۀذىىي غەوىٍذىىىذەن وۆرضىتىػىە‬ ‫ثوٌىذۇ‪:‬‬

‫غېرىىٕىڭ ئوِۇِىٌ لۇرۇٌّىطي‬ ‫رەضىّذە وۆرضىتىٍگەْ ھبٌمىٍىك ٔۇلتىالر ئۈضتىذە توختىالٍ​ٍي‪:‬‬ ‫‪ -1‬توغرا ٍوي‪ .‬ثۇ ئبٌالھ خبٌىغبْ ٍوٌذۇر‪ .‬توغرا ئېتىمبدلب ئىگە ثوٌغبْ‬ ‫ۋە توغرا ئەِەي ثىٍەْ غۇغۇٌالٔغبْ ھەر لبٔذاق وىػي ئۇ ٍوٌغب وىرگەْ ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫توغرا ئەِەي لىٍىع دېگۀٍىه ئبٌالھ خبٌىغبْ غەوىٍذە ھەرىىەت لىٍىع‬ ‫دېگۀٍىه ثوٌىذۇ‪ .‬ئبٌالھ وىػىگە جبْ توِۇرىذىّٕۇ ٍېمىٕذۇر‪.‬‬ ‫توغرا ٍوي ئىجٍىطٕىڭ ٍۀي غەٍتبٕٔىڭ ئەضٍي پبئبٌىَەت لىٍىع‬ ‫ضبھەضىذۇر‪ .‬ئۇ ئبٌالھذىٓ ِۆھٍەت ئبٌغبْ چېغىذا ِۇٔذاق دېگەْ ئىذى‪:‬‬ ‫عىد َّلف ىؿيقٍـ ً‬ ‫ث ىَلىتًى َّل يقٍـ ًم ٍ ىػ ٍ ً‬ ‫صىرا ى‬ ‫« ىً ى أى ٍ ى يٍػىنً ى ٍ‬ ‫طىؾ ااٍ ي ٍ ى ً ىي ‪َّ .‬لـي‬ ‫ىؽ ي‬ ‫ً‬ ‫مقـ كًم ى ل ً​ً‬ ‫ً​ً‬ ‫ثيقٍـ ى اً ًلي ى »‬ ‫ع ٍف ى ى اً ًيًقٍـ ىكى تى ً ي أى ٍؾ ىر‬ ‫ع ٍف أىيٍ ى ًفقٍـ ىك ى‬ ‫ٍفقٍـ ىك ى‬ ‫أىيٍ ٍ ى ٍ‬ ‫«ضەْ ِېٕي ئبزدۇرغبٍٔىمىڭ ئۈچۈْ ِەْ چولۇَ ئۇالر ئۈچۈْ ضېٕىڭ‬ ‫توغرا ٍوٌۇڭذا ئوٌتۇرىّەْ‪.‬‬

‫‪85‬‬

‫ئبٔذىٓ وېَىٓ چولۇَ ئۇالرغب ئبٌذىٍىرىذىٓ‪ ،‬ئبرلىٍىرىذىٓ‪ ،‬ئوڭٍىرىذىٓ‬ ‫ۋە ضوٌٍىرىذىٓ وېٍىّەْ‪ .‬ئۇالرٔىڭ وۆپچىٍىىىٕي غۈورى لىٍغۇچي‬ ‫وۆرِەٍطەْ‪›.‬‬ ‫ئبٌالھ‪‹ :‬چىك ئۇ ٍەردىٓ‪ ،‬ھۇ ئىپالش لوغالٔذى! ئۇالردىٓ وىُ ضبڭب‬ ‫ئەگەغطە‪ ،‬جەھۀٕەِٕي ھەِّىڭالر ثىٍەْ توٌذۇرىّەْ › دېذى »‪ -‬ئەئراف‬ ‫‪.17-16/7‬‬ ‫ئەضٍي لىَىٕچىٍىك ئىٕطبٔىٌ غەٍتبٔالر پەٍذا لىٍغبْ لىَىٕچىٍىمتۇر‪.‬‬ ‫ئۇالرِۇ توغرا ٍوٌذا ئوٌتۇرىذۇ‪ ،‬ئبٌالھٕي ئىٕطبٔالرغب ٍىراق وۆرضىتىذۇ‪،‬‬ ‫ئبرىٍىمتىىي ِۇضبپىٕي ئۆزٌىرىٕىڭ توٌذۇرىذىغبٍٔىمىٕي داۋا لىٍىذۇ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ئىالھالر‪ .‬ثۇالر ئبٌالھ ثىٍەْ ئىٕطبٔالرٔىڭ ئبرىطىذا ئورۇْ‬ ‫ئبٌغبٍٔىمىغب ئېتىمبد لىٍىٕغبْ‪ ،‬ثىر تەرەپتىٓ ئبٌالھمب ‪ٍ ،‬ۀە ثىر تەرەپتىٓ ئىٕطبٔغب‬ ‫ئوخػىتىٍغبْ‪ ،‬ثۇ ضەۋەپتىٓ ۋەضىٍە لىٍىٕغبْ ِەخٍۇلالردۇر‪.‬‬ ‫‪ -3‬ئبتب روھٍىرى ‪ .‬ئىٕطبٔالر ئۆٌۈپ وەتىەْ ئۇٌۇغٍىرىٕي ِۇثبرەن‬ ‫وىػي دەپ ھېطبثالغٕي ثەن ٍبخػي وۆرىذۇ‪ .‬ئۇالردا ئبٌالھمب خبش ثەزى‬ ‫‪22‬‬ ‫ئبالھىذىٍىىٍەرٔي ثبر دەپ ئېتىمبد لىٍىذۇ‪ .‬فۀب فىٍالھ ‪ 21‬ۋەھذەتۇٌۋۇجۇد لب‬ ‫ئوخػبظ چۈغۀچىٍەرٔىڭ ِۀجەضي ثۇ ثوٌطب وېرەن‪ .‬ثۇٔذاق لىٍىع ئۇالرٔي‬ ‫ئىالھالغتۇرغبٍٔىك ثوٌىذۇ‪.‬‬

‫‪ٍ -21‬ۀي ئبٌالھتب ٍولىٍىپ وېتىع‪ ،‬ئبٌالھتب تۈگەظ‪ .‬ثۇ ضوپىٍىممب خبش ثىر ئبتبٌغۇ ثوٌۇپ‪ِ ،‬ۀىطي‬ ‫تەرىمەتتە ھەلىمەت ثبضمۇچىغب ٍەتىەْ ضوپي ئۆزىٕىڭ ئىٕطبٔىٌ ِەۋجۇدٌۇلىٕي ٍولىتىپ ئبٌالھ ثىٍەْ‬ ‫لوغۇٌۇپ ئۇٔىڭغب ضىڭىپ وېتىع‪ ،‬دېگەْ ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫‪ -22‬ئبٌالھ ثىٍەْ ئبٌەَ ثىر دېگەْ لبراغتىىي ٔەزەرىَە‪.‬‬

‫‪86‬‬

‫‪ -3‬دىٕي زاتالر‪ .‬ثۇ خىٍذىىي وىػىٍەر ئبدەتتىىي ئىٕطبٔالر ثىٍەْ‬ ‫ئبرىٍىػىپ ئۆتىذىغبْ ۋە ٍۇلىرىذىىي غەوىٍذە وۆرضىتىٍگەْ لۇرۇٌّىٕي دىٓ‬ ‫دەپ ضۇٔىذىغبْ وىػىٍەردۇر‪ .‬ئۇالر ٍېرىُ ئىٕطبْ‪ٍ ،‬ېرىُ ئىالھذەن لوثۇي‬ ‫لىٍىٕىذۇ‪ .‬چۈٔىي ئۇالرٔىڭ ئىالھالر ثىٍەْ ئىٕطبٔالر ئوتتۇرىطىذا ۋەضىٍە‬ ‫ثوٌىذىغبٍٔىمىغب ئېتىمبد لىٍىٕىذۇ‪.‬‬ ‫‪ -5‬ئىٕطبْ‪ٍ .‬ۇلىرىذىىي غەوىٍذە وۆرضىتىٍگەْ ِۇٔبضىۋەتٍەر‬ ‫زۀجىرى ئىٕطبٔذىىي دىٕي ھېططىَبتٕي ضۇٍىئىطتېّبي لىٍىػمب ٍوي ئبچىذۇ‪.‬‬ ‫ئىٕطبٔالرٔي ِۇغۇٔذاق تەغىىٍىٌ لۇرۇٌّىٕىڭ ئىچىگە ئېٍىپ وىرگەْ ئبضبضي‬ ‫ضەۋەة غۇ ٍەردە ثوٌۇغٕىڭ پبٍذىٍىرىٕي وۆرۈظ ۋە ِۀپەئەت ِۇٔبضىۋىتىگە‬ ‫ثبغٍىٕىػتۇر‪ .‬تۆۋۀذىىي ئبٍەت ثۇٔي ئېٕىك ئوتتۇرىغب لوٍىذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫كف َّلً‬ ‫ث م َّلدةى ػ نً ي ي ً‬ ‫«ك ى ىؿ إًاَّل اتَّل ى ٍذ تيي ًم يد ً‬ ‫ٍاؿىحيى ة اا ُّد اٍػى‬ ‫ٍ ٍ‬ ‫اايقأى ٍك ااىن ى ى ى ٍ ٍ‬ ‫ى‬ ‫ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ب ان ىكىـأٍ ىكا يا يي اانَّل ير ىكىم‬ ‫َّلـي‬ ‫ب ييا ٍي ىٍ‬ ‫عيف ىٍ‬ ‫ب ييا ٍي ىٍ‬ ‫ث يىػ ٍ ىـ ااٍ ً ى ىـ ة يى ٍ ي يل ىٍ‬ ‫ب و ىكيى ٍي ى‬ ‫اى ي ٍي ًم ٍ اى ً‬ ‫صًري ى »‬ ‫«ئىجراھىُ ِۇٔذاق دېذى‪ :‬ضىٍەر ئبٌالھٕي لوٍۇپ ثۇتالرغب‬ ‫چولۇٔۇۋاتىطٍەر‪ .‬ثۇٔي ثۇ دۇَٔب ھبٍبتىذا ئبراڭالردىىي دوضتٍۇلٕي دەپال‬ ‫لىٍىۋاتىطىٍەر‪ .‬ئبٔذىٓ لىَبِەت وۈٔي ثىر‪-‬ثىرىڭالرٔي ئىٕىبر لىٍىطىٍەر‪ ،‬ثىر‪-‬‬ ‫ثىرىڭالرغب ٌۀەت ئولۇٍطىٍەر‪ .‬ضىٍەرٔىڭ ثېرىپ ئورۇٍٔىػىذىغبْ ٍېرىڭالر‬ ‫دوزاختۇر‪ .‬ضىٍەرگە ھېچ ٍبردەِچي ٍولتۇر»‪ -‬ئۀىەثۇت ‪.25/29‬‬ ‫ھەق دىٕذىٓ ثبغمب پۈتۈْ دىٕالر ِۇغۇٔذاق ثىر لۇرۇٌّب ئىچىذىذۇر‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ثەزى ٍەھۇدىٌ ۋە خرىطتىئبٔالر ھەلمىذە ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫خذي كا أىح ر يقٍـ كر ٍق ىفيقٍـ أىر ًم يد ً‬ ‫اايًق ىكااٍ ى ً ىح ا ٍ ى ىم ٍليى ىي ىكىم‬ ‫ات‬ ‫كف َّل‬ ‫« َّلى‬ ‫ٍى ن ٍ‬ ‫ٍى ى ى ي ى‬ ‫ً ً ً‬ ‫ً ً‬ ‫ً‬ ‫عَّلم يي ٍ ًليا ىف »‬ ‫بىحا ىفيق ى‬ ‫سٍ‬ ‫أيم يلكا إَّل ا ى ٍعي ي كا إ ىؿنقا ىكا ًح ندا ى إ ىؿىقإ َّل يقىك ي‬ ‫‪87‬‬

‫«ئۇالر ئۆزٌىرىٕىڭ ھبخبٍِىرىٕي‪ ،‬راھىجٍىرىٕي ۋە ِەرٍەَ ئوغٍي ئىَطب‬ ‫ِەضىھٕي ئبٌالھٕي لوٍۇپ رەثٍەر لىٍىۋاٌذى‪ .‬ھبٌجۇوي‪ ،‬ئۇالر پەلەت ثىر‬ ‫ئىالھمىال لۇي ثوٌۇغمب ثۇٍرۇٌغبْ ئىذى‪ ،‬ئۇٔىڭذىٓ ثبغمب ئىالھ ٍولتۇر‪ .‬ئبٌالھ‬ ‫ِۇغرىىالر غېرىه لىٍغبْ ٔەرضىٍەردىٓ پبوتۇر»‪-‬تەۋثە ‪.31/9‬‬ ‫ئەدىٌ ئىجٕي ھبتەَ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪« :‬پەٍغەِجەر ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ ٍېٕىغب‬ ‫وەٌذىُ‪ .‬ثوٍٕۇِذا ئبٌتۇٔذىٓ ئىػٍۀگەْ ثىر ورېطت ثەٌگىطي ثبر ئىذى‪ .‬ئۇ‪:‬‬ ‫«ئي ئەدىٌ! ئۇ ثۇتٕي تبغٍىۋەت!» دېذى‪ .‬ئۇٔىڭذىٓ «ئۇالر ئۆزٌىرىٕىڭ‬ ‫ھبخبٍِىرىٕي‪ ،‬راھىجٍىرىٕي ۋە ِەرٍەَ ئوغٍي ئىَطب ِەضىھٕي ئبٌالھٕي لوٍۇپ‬ ‫رەثٍەر لىٍىۋاٌذى‪ »...‬دېگەْ ِۀىذىىي ئبٍەتٕي ئبڭٍىذىُ‪ :‬ئۇ ضۆزىٕي‬ ‫داۋاِالغتۇرۇپ ِۇٔذاق دېذى‪:‬‬ ‫«ثۇالر ئۇالرغب ئىجبدەت لىٍّىذى‪ٌ ،‬ېىىٓ ثۇالر ئۇالر ثىر ٔەرضىٕي ھبالي‬ ‫دېطە ھبالي‪ ،‬ھبراَ دېطە ھبراَ دەپ ھېطبثٍىذى»‪ .‬ثۇالرٔىڭ ئۇالرٔي ئبٌالھٕي‬ ‫لوٍۇپ رەة لىٍىۋېٍىػي ِبٔب ِۇغۇ غەوىٍذە ثوٌذى‪.23‬‬

‫‪ -23‬تىرِىسى‪ ،‬تەفطىرۇٌمۇرئبْ‪ -10 ،‬ثبة‪ ،‬ھەدىص ٔوِۇرى‪ ،3095 :‬ئىطتبٔجۇي‪،1401/1981 ،‬‬ ‫‪ -5‬جىٍذ‪ -278 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪88‬‬

‫توغرا ٍوٌذا ِبڭّبلچي ثوٌغبْ ھەر ثىر ئىٕطبٕٔىڭ ئبٌذىغب توضبٌغۇالر‬ ‫ئۇچراپ تۇرىذۇ‪ .‬چۈٔىي توغرا ٍوي غەٍتبٕٔىڭ پبئبٌىَەت ضبھەضىذۇر‪ .‬ئۇ‬ ‫تۇزالٍىرىٕي غۇ ٍەردە لۇرىذۇ‪ .‬ئۇ ئۇ ٍەرگە وەٌگۀٍەرگە ۋەضىٍىٍەر توغرىطىذا‬ ‫ضۆزٌەپ ثېرىذۇ‪ ،‬ۋەضىٍىٍەرٔىڭ ئبٌالھمب ٍېمىٓ ۋە ئبٌالھ ثىٍەْ دوضت‬ ‫ئىىۀٍىىىٕي‪ ،‬ئبٌالھمب ٍېتىذىغبْ ٍوٌذا ئۇالرٔىڭ ٍبردەٍِىرىگە ئېھتىَبج‬ ‫ثبرٌىمىٕي‪ ،‬ئۇالرٔىڭ ۋەضىٍە ۋە غبپبئەتچي ثوٌىذىغبٍٔىمىٕي ضۆزٌەٍذۇ‪ .‬خىَبٌي‪،‬‬ ‫فبٔتبزىَىٍىه ھېىبٍىٍەرٔي ضۆزٌەپ ئبٌالھٕىڭ ئۇالرٔىڭ تەٌىۋىٕي رەت‬ ‫لىٍّبٍذىغبٍٔىمىٕي دەۋا لىٍىذۇ‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ ئۇالرغب تەضٍىُ ثوٌۇظ‬ ‫وېرەوٍىىىٕي تەوىتٍەٍذۇ‪ .‬ئۇالر ثۇ توغرىذا ئەڭ ثۈٍۈن لوٌالپ‪-‬لۇۋۋەتٍەغٕي‬ ‫ئەلٍىٕي ئىػٍەتّەٍذىغبْ ئىٕطبٔالردىٓ ۋە ئۀئەئەدىٓ وۆرىذۇ‪ .‬غۇٔىڭ ثىٍەْ ثۇ‬ ‫ئىٕطبٔالر ئبٌالھمب لۇي ثوٌۇغتىٓ ثۇرۇْ ئۆزٌىرى ئبٌالھمب ۋەضىٍە ثوٌىذۇ دەپ‬ ‫لبرىغبْ وىػىٍەرگە لۇي ثوٌىذۇ‪ِ .‬بٔب ثۇخىً لىٍّىع ئۇالرٔىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ‬ ‫ثوٌغبْ ِۇٔبضىۋىتىٕي ئۈزۈپ لوٍىذۇ‪ .‬ثۇٔىڭغب ئىىىي ِىطبي وەٌتۈرۈٌىذۇ‪ .‬ثىرى‬ ‫ئەھٍي وىتبثتىٓ وبتوٌىىالر‪ٍ ،‬ۀە ثىرى تبۋزىّچىالر‪.‬‬

‫‪89‬‬

‫ئب‪ -‬وبتوٌىىالردا ۋەضىٍە ئېتىمبدى‬ ‫خرىطتىئبٔالرٔىڭ راھىجٍىرىٕي رەة لىٍىۋېٍىػىٕىڭ ئبرلىطىذا ئبتب‪ ،‬ثبال‬ ‫ۋە ِۇلەددەش روھ ئېتىمبدى ثبر‪ .‬ثۇ ئېتىمبد خرىطتىئبْ ِەزھەپٍىرىٕىڭ‬ ‫ھەِّىطىذە دېگۈدەن ئوخػبظ‪ .‬خرىطتىئبْ ِەزھەپٍىرىٕىڭ ئوخػبظ ثوٌّىغبْ‬ ‫ئېتىمبدٌىرىّۇ ثبر‪ .‬ثىس ئۇالرٔىڭ وبتوٌىىٍىرى ئۈضتىذە توختىٍىع ئبرلىٍىك‬ ‫ئىَطب ئەٌەٍھىططبالَ ٍەتىۈزگەْ ضبپ دىٕ​ٕىڭ ثۈگۈٔىي تؤۇٌّبٍذىغبْ ھبٌەتىە‬ ‫لبٔذاق وەٌگۀٍىىىٕي وۆرۈغىە تىرىػىّىس‪.‬‬

‫‪ -1‬ئبٌالھ‬ ‫وبتوٌىىالرغب ٔىطجەتۀّۇ ئبٌالھ ثىر‪ .‬ثىر ئبٌالھتىٓ ثبغمب ئىالھ ٍوق‪ .‬ئۇ‬ ‫ھەلىمەتٕىڭ ئۆز ئەٍٕىطي‪ .‬ئبضّبْ‪-‬زېّىٕ​ٕي ئۆزى ٍبٌغۇز ٍبراتمبْ‪ .‬ئبضّبْ‪-‬‬ ‫زېّىٕ​ٕي ٍبراتمبْ‪ٍ ،‬برىتىٍىع ٔىساِىٕي ثېىىتىەْ ۋە دۇَٔبٔي ثبغمۇرۇپ‬ ‫تۇرۇۋاتمبْ ئۇدۇر‪ .‬ئۇ ئىٕطبٔالرغب ٍېمىٕذۇر ۋە ھەر غەٍئىٕي ثىٍىذۇ‪ .‬ئۇ ھەر‬ ‫دائىُ ثبردۇر‪ .‬ثبرٌىمىٕىڭ ثېػي ۋە ئبخىرى ٍولتۇر‪ .‬غەٍئىٍەرٔىڭ ھەِّىطي‬ ‫ِەۋجۇدىَىتىذە ئۇٔىڭغب لەرزداردۇر‪ .‬ئىٍىىّىسدە ثوٌغبْ ھەر ٔەرضىّىس ئۇٔىڭذىٓ‬ ‫وەٌّەوتە‪ .‬ئۇٔىڭ ثبرٌىمي ئۆزىذىٕذۇر ‪ . 24‬ئبٌالھٕىڭ ئبتب دېَىٍىػي ھەِّە‬ ‫ٔەرضىٕىڭ ثبغالٔغۇچي‪ ،‬تەڭذاغطىس لۇدرەت ئىگىطي ثوٌغبٍٔىمىذىٓ ۋە پۈتۈْ‬ ‫ثبٌىالرغب ِېھىر‪-‬غەپمەت ثىٍەْ توٌغبْ ٍبخػىٍىمي ضەۋەثىذىٕذۇر‪ ..‬ئبٌالھ ئەرِۇ‬ ‫ئەِەضتۇر‪ ،‬ئبٍبٌّۇ ئەِەضتۇر‪ .‬ئبٌالھ ئبٌالھتۇر‪.25‬‬ ‫ثەزى خرىطتىئبٔالر ئبٌالھ ثىٍەْ ئىٕطبْ ئوتتۇرىطىذا ثىر ثوغٍۇق‬ ‫ثبرٌىمىٕي ئېَتىذۇ ۋە ثۇ ثوغٍۇلٕي ۋەضىٍىٍەر ثىٍەْ توٌذۇرىذۇ‪ .‬ثىس تۆۋۀذە‬ ‫وبتوٌىىالرٔىڭ ۋەضىٍە دەپ لبرىغبْ ٔەرضىٍىرىگە لبراپ ثبلبٍ​ٍي‪:‬‬ ‫‪ 24‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ 224-206 ،‬پبراگرافالر‪.‬‬ ‫‪ -25‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -239 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪90‬‬

‫‪ -2‬ئىَطب (ثبال)‬ ‫وبتوٌىىالرٔىڭ لبرىػىچە ئىَطب ئبتىٕىڭ ئەٌچىطىذۇر‪ .‬ئبتب ئۇٔي‬ ‫ِۇلەددەش روھ ثىٍەْ ضىٍىغبْ‪ ،‬راھىت‪ ،‬پەٍغەِجەر ۋە پبدىػبھ لىٍغبْ‪ .‬ئۇ ئۆزى‬ ‫خبٌىغبٔچە ثىر ئىع لىالٌّبٍذۇ‪ .‬ھەر ٔەرضىٕي ئۆزىٕي ئەۋەتىەْ ئبتىذىٓ‬ ‫ئبٌىذۇ ‪ . 26‬ھبزىر ئۇ ئبتىٕىڭ ٍېٕىذا خرىطتىئبٔالرٔىڭ ئبدۋۇوبتٍىمىٕي‬ ‫لىٍّبلتىذۇر‪ .‬ئۇالرٔىڭ پبٍذىطىغب ۋەضىٍە ثوٌۇظ ئۈچۈْ دائىُ تىرىىتۇر‪.‬‬ ‫ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذا داۋاٍِىك تەٍَبر تۇرىذۇ ‪ . 27‬ئۇ ئۆزىٕي ۋەضىٍە لىٍىپ‬ ‫ئبٌالھمب ٍېمىٕالغمبٔالرٔي تبِبِەْ لۇتمۇزۇغمب لبدىردۇر‪.28‬‬ ‫خرىطتىئبٔالردا ئٕطبٕٔىڭ ئورٔي ِۇٔذاق‪:‬‬

‫ثۇ چۈغۀچىگە ئبضبضەْ ِۇلەددەش تەڭرى ٍۀي ئبٌالھ ثىٍەْ گۇٔبھىبر‬ ‫ئىٕطبْ ئوتتۇرىطىذا چوڭ ثىر ثوغٍۇق ثبر‪ .‬تۆۋۀذىٓ ٍۇلىرىغب ئىػبرەت لىٍىپ‬ ‫تۇرغبْ ئولالر ئىٕطبٔالرٔىڭ ئبٌالھمب ۋە ئۇ ضۇٔغبْ ھبٍبتمب ئېرىػىع ئۈچۈْ‬ ‫وۆرضەتىەْ تىرىػچبٍٔىمىٕىڭ ضىّۋوٌىذۇر‪ .‬تۆۋۀذىىي رەضىُ ئبرىذىىي‬ ‫ثوغٍۇلٕي ئېتىذىغبْ ٍوٌٕي وۆرضىتىذۇ‪:‬‬ ‫‪ -26‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ 859-783 ،‬پبراگرافالر‪.‬‬ ‫‪ -27‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -519 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -28‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -2634 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪91‬‬

‫ثۇ خرىطتىئبٔالرٔىڭ وۆزلبرىػىذا ئىَطبٔىڭ ئورٔىذۇر‪.29‬‬ ‫خرىطتىئبٔالرٔىڭ چۈغۀچىطىذە ئبٌالھ ثىٍەْ ئىٕطبْ ئوتتۇرىطىذىىي‬ ‫لوزا ئىَطبدۇر‪ .‬ئۇ ئىٕطبٔىَەتٕىڭ ٔىجبتٍىمي ئۈچۈْ ئۆزىٕي لۇرثبْ لىٍغبْ‪.‬‬ ‫پبۋٌۇضٕىڭ‪ 30‬تىّوتېئوضمب ٍبزغبْ خېتىذە ِۇٔۇالر دېَىٍىذۇ‪ٍ« :‬ېگبٔە ثىر ئبٌالھ‬ ‫ۋە ئبٌالھ ثىٍەْ ئىٕطبٔالر ئوتتۇرىطىذا ٍېگبٔە ثىر ۋەضىٍە ثبر‪ .‬ئۇ ثوٌطب ئىٕطبْ‬ ‫ثوٌغبْ ۋە ئۆزىٕي ھەر وىػي ئۈچۈْ پىذا لىٍغبْ ئىَطب ِەضىھتۇر»‪.31‬‬ ‫خرىطتىئبٔالردا ئىَطب ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ ۋاپبتىذىٓ ئۈچ ئەضىر ئۆتىۀذىٓ‬ ‫وېَىٓ لوثۇي لىٍىٕغبْ ثبال ئوثرازى‪:‬‬

‫‪ -29‬رەضىُ ۋە ِەٌۇِبتالر ئىٕجىً تورىذىٓ ئېٍىٕذى‪.‬‬ ‫‪ -30‬پبۋٌۇضٕىڭ ِەوتۇثٍىرى لوٌىّىسدىىي ئىٕجىٍٕىڭ ثىر پبرچىطي ھېطبثالّٔبلتب‪ .‬ثۇٔي لۇرئبْ لوثۇي‬ ‫لىٍّبٍذۇ‪ .‬چۈٔىي لۇرئبٔغب ٔىطجەتەْ ئىٕجىً ئبٌالھٕىڭ وىتبثي‪ ،‬ئىَطب ئبٌالھٕىڭ ئەٌچىطىذۇر‪ .‬پبۋٌۇش‬ ‫ثوٌطب‪ ،‬ئىَطبٔي وۆرِىگەْ‪ .‬وۈٔىّىسدىىي ئىٕجىٍذا پبۋٌۇضٕىڭ ئەضٍي ئىطّىٕىڭ ضبئۇي ئىىۀٍىىي‪،‬‬ ‫(ئەٌچىٍەرٔىڭ پبئبٌىَەتٍىرى ‪ )9/13‬ئەغەددىٌ ثىر خرىطتىئبْ دۈغّىٕي ثوٌۇپ ٍۈرگەْ چبغذا‪ ،‬غبَ‬ ‫ٍوٌىذا ئبضّبٔذىٓ تۇٍۇلطىس پبرلىرىغبْ ثىر ٔۇرٔىڭ ئەتراپىٕي لبپالپ وەتىۀٍىىي‪ ،‬ئىَطبٔىڭ ئۇٔىڭغب‬ ‫ٔىذا لىٍغبٍٔىمي (ئەٌچىٍەرٔىڭ ئىػٍىرى ‪ ،)6-3/9‬وېَىٓ ئۇٔىڭ ئىَطبغب ئىػۀگۀٍىىي ۋە‬ ‫چۆِۈٌذۈرۈٌگۀٍىىي (ئەٌچىٍەرٔىڭ ئىػٍىرى ‪ 18/9‬ۋە ثبغمىالر) ئىپبدە لىٍىّٕبلتب‪ .‬ثۇٔىڭغب لبرىغبٔذا‬ ‫پبۋٌۇش‪ ،‬ئبدەتتىىي ثىر خرىطتىئبٔذۇر‪ .‬ئۇٔىڭ ضۆزٌىرىٕىڭ ئىٕجىٍذا ٍەر ئېٍىػىٕي لوثۇي لىٍغىٍي‬ ‫ثوٌّبٍذۇ‪.‬‬ ‫‪ -31‬ئىٕجىً‪ .1 ،‬تىَّوتېئوش ‪( .6-5/2‬وىتبثي ِۇلەددەش‪ ،‬وؤب ۋە ٍېڭي ئەھذ (تەۋرات ۋە‬ ‫ئىٕجىً) وىتبثي ِۇلەددەش غىېروىتي ئىطتبٔجۇي‪ -339 ،1981 .‬ثەت)‬

‫‪92‬‬

‫ھەۋارىَالر دەۋرىذە ئىَطب ئەٌەٍھىططبالَ ھەلىمىٌ ِۀىذە ثىر ئىٕطبْ‬ ‫دەپ لبرىالتتي‪ .‬ئۇٔىڭ ئبٌالھٕىڭ ئوغٍي ئىىۀٍىىي دەۋاضىٕي دەضٍەپتە‬ ‫پبۋٌۇش پەٍذا لىٍذى‪ِ .‬ىالدىَە ‪ -3‬ئەضىردىٓ وېَىٓ ئبٔتبوىَەدە پبپبالر‬ ‫تەرىپىذىٓ ئېچىٍغبْ ثىر لېتىٍّىك ئوِۇِىٌ ٍېغىٕذا ئۇ دەۋأىڭ توغرىٍىمي‬ ‫ثىردەن ِبلۇٌالٔذى‪.32‬‬ ‫‪ٍ -325‬ىٍي توپالٔغبْ ئۆوۈِېٕىه ئىسٔىه وؤطىٍي ئىَطبٔىڭ‬ ‫ٍبرىتىٍّىغبٍٔىمىغب‪ ،‬ئبتىذىٓ تۇغۇٌغبٍٔىمىغب ۋە ئۇٔىڭ ثىٍەْ ئەٍٕي ِبھىَەتتە‬ ‫ثوٌغبٍٔىمىغب لبرار لىٍذى‪.33‬‬ ‫‪ٍ -431‬ىٍي ‪ -3‬لېتىٍّىك ئۆوۈِېٕىه ئەفەش وؤطىٍي ِۇٔۇ لبرارٔي‬ ‫ِبلۇٌٍىذى‪« :‬ئىَطب ئۆز وىػىٍىىىٕي ئەلىٍ​ٍىك روھ ثىٍەْ جبٔالٔذۇرۇٌغبْ ثىر‬ ‫ثەدەْ ثىٍەْ ثىرٌەغتۈرۈپ ئىٕطبْ ثوٌغبْ‪ِ .‬ەرٍەَ ثوٌطب‪ ،‬ھەلىمىٌ ِۀىذە‬ ‫تەڭرىٕىڭ ئبٔىطىذۇر»‪.‬‬ ‫‪ٍ -451‬ىٍي لبدىىۆٍذە چبلىرىٍغبْ ‪ -4‬ئۆوۈِېٕىه لبدىىۆً وؤطىٍي‬ ‫ئۇٔىڭ ھەلىمىٌ تەڭرى ئىىۀٍىىىٕي ِۇٔذاق ئېالْ لىٍذى‪:‬‬

‫‪ -32‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -465 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -33‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -465 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪93‬‬

‫«رەثجىّىس ِەضىھ ئىَطبٔىڭ ِۇوەِّەي تەڭرىٍىىىە ۋە ِۇوەِّەي‬ ‫ئىٕطبٍٔىممب ئىگە‪ ،‬ھەلىمىٌ تەڭرى ۋە ھەلىمىٌ ئىٕطبْ ئىىۀٍىىىٕي‪ ،‬ئەلىٍ​ٍىك‬ ‫ثىر روھتىٓ ۋە ثەدۀذىٓ غەوىٍ​ٍۀگۀٍىىىٕي‪ ،‬تەڭرىٍىه جەھەتتىٓ ئبتب ثىٍەْ‪،‬‬ ‫ئىٕطبٍٔىك جەھەتتىٓ ثىس ثىٍەْ ئوخػبظ ِبھىَەتتە ئىىۀٍىىىٕي‪ ،‬گۇٔبھٕىڭ‬ ‫ضىرتىذا ھەِّىّىسگە ھەر جەھەتتىٓ ئوخػبظ ئىىۀٍىىىٕي‪ ،‬تەڭرىٍىه‬ ‫جەھەتتىٓ ٍۈز ٍىٍالر ئىٍگىرى ئبتىذىذىٓ تۇغۇٌغبٍٔىمىٕي‪ ،‬ئىٕطبٍٔىك‬ ‫جەھەتتىٓ ثىسٔىڭ ئېطۀٍىىىّىس ئۈچۈْ توً لىٍّىغبْ ِەرٍەِذىٓ‬ ‫‪34‬‬ ‫تۇغۇٌغبٍٔىمىٕي ثىردەن لوثۇي لىٍغبٍٔىمىّىسٔي رەضّىٌ ئېالْ لىٍىّىس» ‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ىت اا َّلصارل ٍ ً‬ ‫اايًقك ى ا ً‬ ‫ً‬ ‫ح ٍيف‬ ‫عىزيٍػ هل ٍيف‬ ‫اب َّل‬ ‫اايًق ىذاً ى‬ ‫ميق ي‬ ‫كد ي‬ ‫ىى ى‬ ‫اؿم ي‬ ‫اب َّل ى‬ ‫« ىك ى اىت ٍاؿى‬ ‫ىؽك يؿقـ أىًٍ ً ً‬ ‫ض ًقاي ىف ىؽٍك ىؿ َّل‬ ‫مؤ ى ي ىف»‬ ‫م ىا‬ ‫اؿًذ ي ى ىؾىػ يلكا ًـ ٍف ىؽٍ يي ىاؽتى ىي يقيـ َّل‬ ‫ٍ يٍ‬ ‫ااييقأىاَّل ٍي‬ ‫بػ ى اىو ٍـ ي‬ ‫«ٍەھۇدىَالر‪‹ :‬ئۈزەٍر ئبٌالھٕىڭ ئوغٍىذۇر › دېذى‪ٔ ،‬بضبراالر‪ِ‹ :‬ەضىھ‬ ‫(ٍۀي ئىطب) ئبٌالھٕىڭ ئوغٍىذۇر › دېذى‪ .‬ثۇ ئۇالرٔىڭ ئبغىسٌىرىذىىي‬ ‫ضۆزٌىرىذۇر‪ .‬ئۇالر ضۆزٌىرىٕي ئىٍگىرىىي وبپىرالرٔىڭ ضۆزٌىرىگە‬ ‫ئوخػبتّبلتىذۇر‪ .‬ئبٌالھ ئۇالرغب ٌۀەت لىٍطۇْ‪ .‬ئۇالر ثۇ ثوھتبٔغب لبٔذالّۇ‬ ‫ضۆرىٍىذىغبٔذۇ؟»‪ -‬تەۋثە ‪.30/9‬‬ ‫خرىطتىئبٔالردا ھەلىمىٌ ئبٌالھ ۋە ھەلىمىٌ ئىٕطبْ ئوثرازى‪:‬‬ ‫خرىطتىئبٔالر ئىَطب ئەٌەٍھىططبالِٕي ئۆزٌىرى ثىٍەْ ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ئوتتۇرىطىذا ۋەضىٍە لىٍىع ئۈچۈْ ئۇٔي ھەلىمىٌ ئبٌالھ ۋە ھەلىمىٌ ئىٕطبْ‬ ‫دەپ ئبتىغبْ‪ .‬وبتوٌىىالر ثۇ ِەضىٍىٕي ِۇٔذاق ثبٍبْ لىٍىذۇ‪:‬‬

‫‪ -34‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -467 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪94‬‬

‫«ِەضىھ ئىَطب ھەلىمىٌ ئبٌالھ ۋە ھەلىمىٌ ئىٕطبٔذۇر‪ِ .‬بٔب ثۇ ضەۋەثتىٓ‬ ‫ئۇ ئىٕطبٔالر ثىٍەْ ئبٌالھ ئبرىطىذا ثىرال ۋەضىٍىذۇر ‪ .35‬ھبزىر ئۇ ئبتىٕىڭ ٍېٕىذا‬ ‫خرىطتَبٔالرٔىڭ ئبدۋۇوبتٍىمىٕي لىٍّبلتىذۇر‪ .‬ئۇالرٔىڭ پبٍذىغب ۋەضىٍە ثوٌۇظ‬ ‫‪36‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ئۈچۈْ ھەِىػە ھبٍبتتۇر‪ .‬ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذا داۋاٍِىك تەٍَبر تۇرىذۇ‬ ‫ئۆزىٕي ۋەضىٍە لىٍىپ ئبٌالھمب ٍېمىٕالغمبٔالرٔي توٌۇق لۇتمۇزۇغمب وۈچي‬ ‫ٍېتىذۇ»‪.37‬‬ ‫ثۇ ئېتىمبد ئەلىٍگە ِۇۋاپىك ثوٌّىغبٍٔىمي ئۈچۈْ ِەضئۇٌىَەتٕي چېروبۋ‬ ‫ئۆز ئۈضتىگە ئبٌغبْ‪ .‬ئۇالر ثۇ ھەلتە ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«ئىّبٕٔىڭ ضەۋەثي‪ ،‬ئوتتۇرىغب لوٍۇٌغبْ ھەلىمەتٍەرٔىڭ تەثىئىٌ‬ ‫ئەلٍىّىس ثىٍەْ چۈغىٕىٍىػي ۋە ھەلىمەت ضۈپىتىذە وۆرۈٔۈغي ئەِەش‬ ‫ئىّبْ ئېَتىع ثىر چېروبۋ پبئبٌىَىتىذۇر‪ .‬چېروبۋٔىڭ ئىّبٔي ثىسٔىڭ‬ ‫ئىّبٔىّىسٔىڭ ئبٌذىذا تۇرىذۇ‪ .‬ئۇ ثىسٔىڭ ئىّبٔىّىسٔي وۆتۈرىذۇ ۋە‬ ‫ئوزۇلالٔذۇرىذۇ‪ .‬چېروبۋ پۈتۈْ ِۇئّىٕالرٔىڭ ئبٔىطىذۇر‪ .‬ئبٔىطي چېروبۋ‬ ‫ثوٌّىغبْ وىػىٕىڭ دادىطي تەڭرى ثوٌّبٍذۇ»‪.39‬‬

‫‪38‬‬

‫‪.‬‬

‫ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫اب ـريي ك ى ىؿ ٍم ً‬ ‫اايققك ٍ ً‬ ‫« ىؿى ٍ ىؾىػل َّلً‬ ‫م‬ ‫ى‬ ‫اؿذ ي ى ىاؽاي ا إً َّلف َّلى ي ى ى‬ ‫اؿ ي‬ ‫اؿم ي‬ ‫ح ٍيف ى ٍ ى ى ى‬ ‫ح اى‬ ‫ى‬ ‫اايقعاى قً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫مٍ ًل ٍؾ ً‬ ‫اايق ى‬ ‫ب َّل‬ ‫ب إً ٍس ىلااً ىي ا ٍعي ي كا َّل‬ ‫اى‬ ‫اايىق ىرِّي ىكىرَّل ي ٍي إ َّلفيق ىـ ٍف ي‬ ‫ؼ ٍ ىحَّلرىـ َّلي ٍ‬ ‫ٍاؿج َّلىة كـأٍكا يقاا َّلار كم ًؿؿ َّل ً ً‬ ‫صا ور»‬ ‫ي ىى‬ ‫ظاا ى ًـ ٍف أى ٍف ى‬ ‫ى ىى ى‬

‫‪ -35‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -480 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -36‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -519 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -37‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -2634 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -38‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -156 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -39‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -181 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪95‬‬

‫«غۈثھىطىسوي‪‹ ،‬ئبٌالھ ِەرٍەِٕىڭ ئوغٍي ِەضىھذۇر › دېگۀٍەر وبپىر‬ ‫ثوٌذى‪ .‬ھبٌجۇوي‪ِ ،‬ەضىھ ِۇٔذاق دېگەْ ئىذى‪‹ :‬ئي ئىطرائىٍٕىڭ ئەۋالدى!‬ ‫ِېٕىڭ رەثجىُ ۋە ضىٍەرٔىڭ رەثجىڭالر ثوٌغبْ ئبٌالھمب لۇي ثوٌۇڭالر‪ .‬غۇ ثىر‬ ‫ھەلىمەتىي‪ :‬وىُ ئبٌالھمب غېرىه وەٌتۈرىذىىەْ‪ ،‬ئبٌالھ ئۇٔىڭغب جۀٕەتٕي ھبراَ‬ ‫لىٍىذۇ‪ ،‬ئۇٔىڭ ثبرىپ ئورۇٍٔىػىذىغبْ ٍېرى دوزاختۇر‪ .‬زاٌىّالرٔىڭ ھېچ‬ ‫ِەدەتىبرٌىرى ثوٌّبٍذۇ›»‪ِ-‬بئىذە ‪.72/5‬‬

‫‪ِ -3‬ۇلەددەش روھ‬ ‫وبتوٌىىالرغب ٔىطجەتەْ ِۇلەددەش روھّۇ ثىر تەڭرى ھېطبثٍىٕىذۇ‪ .‬ئبتب‬ ‫ۋە ئوغۇي ثىٍەْ ئەٍٕي ِبھىَەتتىٕذۇر ‪ .40‬ئۇِۇ ۋەضىٍە ۋە غبپبئەتچي ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫پبۋٌۇضٕىڭ رىٍّىمالرغب ٍبزغبْ خېتىذە ِۇٔۇ ئىپبدىٍەر ثبر‪ِ« :‬ۇلەددەش روھ‬ ‫ثىسٔىڭ ئبجىس تەرىپىّىسگە ٍبردەَ ثېرىذۇ‪ .‬چۈٔىي ثىس لبٔذاق دۇئب لىٍىػىّىس‬ ‫الزىٍّىمىٕي ثىٍّەٍّىس‪ٌ .‬ېىىٓ روھٕىڭ ئۆزى ضۆز ثىٍەْ ئىپبدىٍىگىٍي‬ ‫ثوٌّبٍذىغبْ ئىڭراغالر ثىٍەْ ثىسگە غبپبئەت لىٍىذۇ‪ .‬ئىٕطبٔالرٔىڭ دىٍ​ٍىرىٕي‬ ‫تەوػۈرگەْ ئبٌالھ روھٕىڭ ٔېّە ئوٍالۋاتمبٍٔىمىٕي ثىٍىذۇ‪ .‬چۈٔىي روھ‬ ‫ئبٌالھٕىڭ تەٌىۋىگە ثىٕبئەْ ِۇلەددەضٍەرگە غبپبئەت لىٍىذۇ‪ .‬ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ئىػٍىرىٕىڭ ۋۇجۇتمب وەٌتۈرگۈچىطي ثوٌغبْ ِۇلەددەش روھ دۇئبٔىڭّۇ‬ ‫خوجبٍىٕىذۇر‪ِ .41‬ۇلەددەش روھ ثوٌّىطب تەڭرىٕىڭ ئوغٍىٕي وۆرگىٍي ثوٌّبٍذۇ‪.‬‬ ‫ئوغۇي ثوٌّىطب ھېچىىُ دادىغب ٍېمىٍٕىػبٌّبٍذۇ»‪.42‬‬

‫‪ -40‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -689 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -41‬ئىٕجىً‪ ،‬رىٍّىمالر ‪ .2628/8‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -741 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -42‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -683 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪96‬‬

‫‪ِ -4‬ەرٍەَ ئبٔب‬ ‫وبتوٌىىالرغب ٔىطجەتەْ ِەرٍەَ ئبٔب ھەلىمىٌ ِۀىذە تەڭرىٕىڭ‬ ‫ئبٔىطىذۇر‪ .43‬ئۇٔىڭ ئبٔىٍىمي تۈگىّىگەْ‪ .‬ئۇ ٍېڭىالٔغبْ ۋەضىٍىٍىىي ثىٍەْ‬ ‫ئەثەدىٌ ئېطۀٍىىٍەر ئېٍىپ وېٍىذىغبْ ضوۋغبتالرٔي وبپبٌەت ئبضتىغب ئېٍىػٕي‬ ‫داۋاِالغتۇرِبلتب‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ ِەرٍەَ ئبٔب چېروبۋدا ئبدۋۇوبت‪ٍ ،‬بردەِچي‪،‬‬ ‫ٍبردەِگە ٍۈگۈرگۈچي ۋە وېٍىػتۈرۈپ لوٍغۇ چي دەپ ئبتىٍىذۇ‪.44‬‬ ‫ئۇالر ثۇ ضۆزٌىرى ثىٍەْ ِەرٍەَ ئبٔىٕي تەڭرى دەپ لبرىغبْ ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫لىَبِەت وۈٔي ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫خذي كاً كأيِّيم إً ىؿىقي ً ًـ ٍف يد ً‬ ‫ٍت ًؿانَّل ً‬ ‫كف‬ ‫ات‬ ‫ت يا‬ ‫م ًعي ى ٍىف‬ ‫س َّلً‬ ‫ؽى‬ ‫اب ىـ ٍريى ىي أىأىاٍ ى‬ ‫ى ى ٍ‬ ‫« اى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ت يا‬ ‫ب‬ ‫اايًق ىؽ ى‬ ‫ٍتق ى‬ ‫ؼٍ‬ ‫َّل‬ ‫ح ٍّقؽ إً ٍف ياؾٍ ي‬ ‫ؽ ي‬ ‫ميا يف ؿم أى ٍف أى ي ىؿ ىـا ىيٍؿ ى ؿم ًى‬ ‫س ٍى‬ ‫بحااى ى ىـا ى‬ ‫اؿ ي‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫عَّل يـ ٍاؿيي ً‬ ‫ب‬ ‫ىي ىـا ؼم ىفٍ ى إًاَّل ى أى ٍف ى‬ ‫تق ى‬ ‫ت ى‬ ‫ى‬ ‫عا ٍ ىي‬ ‫ىي ىـا ؼم ىفٍ ىكى أى ٍعا ي‬ ‫تاٍع ي‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ت عاى ٍقٍـ‬ ‫ٍت ىؿيقٍـ إًَّل ىـا أى ىم ٍلتىنً ب‬ ‫(‪ )116‬ىـا يا‬ ‫قأى ًف ا ٍعي ي كا َّل‬ ‫اايىق ىرِّي ىكىرَّل ي ٍي ىكيا ٍن ي‬ ‫ؽي‬ ‫ؼً‬ ‫ت ً‬ ‫ت َّل ً‬ ‫ت عاى يؾِّيؿ‬ ‫ؼَّل ىك‬ ‫مقٍـ اى‬ ‫ب عاى ٍ ًقٍـ ىكأىاٍ ى‬ ‫ت أىاٍ ى‬ ‫تَّلػ ٍ ىنً ياؾٍ ى‬ ‫شًقي ن ا ىـا يد ٍم ي‬ ‫ى‬ ‫اال ى‬ ‫و‬ ‫ً‬ ‫شقي ه »‬ ‫ش ٍما ى‬ ‫ى‬ ‫«ئي ِەرٍەِٕىڭ ئوغٍي ئىَطب! ضەْ ئىٕطبٔالرغب‪‹ ،‬ئبٌالھٕي لوٍۇپ‬ ‫ِېٕي ۋە ئبٔبِٕي ئىىىي ئىالھ لىٍىۋېٍىڭالر › دېذىڭّۇ؟ ئىَطب ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫‹ھەرگىس! ضەْ ھەر تۈرٌۈن ٔۇلطبٔالردىٓ پبوطەْ‪ِ .‬ېٕىڭ توغرا ثوٌّىغبْ‬ ‫ضۆزٔي ضۆزٌەظ ھەددىُ ئەِەش‪ .‬ئەگەر ئۇ ضۆزٔي دېگەْ ثوٌطبَ‪ ،‬ضەْ ئەٌۋەتتە‬ ‫ثىٍىطەْ‪ .‬ضەْ ِېٕىڭ ئىچىّذىىىٕي ثىٍىطەْ‪ِ ،‬ەْ ضېٕىڭ ئىچىڭذىىىٕي‬ ‫ثىٍّەٍّەْ‪ .‬غەٍجٍەرٔي ثىٍگۈچي پەلەتال ضۀذۇرضەْ‪.‬‬

‫‪ -43‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -467 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -44‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -969 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪97‬‬

‫ِەْ ئۇالرغب پەلەت ضەْ ِېٕي ئېَتىػمب ثۇٍرۇغبْ ضۆزٔىال ضۆزٌىذىُ‪.‬‬ ‫ٍۀي ِەْ ئۇالرغب ِېٕىڭ رەثجىُ ۋە ضىٍەرٔىڭ رەثجىڭالر ثوٌغبْ ئبٌالھمب لۇي‬ ‫ثوٌۇڭالر‪ ،‬دېذىُ‪ِ .‬ەْ ئۇالرٔىڭ ئبرىطىذا ثوٌغبْ ِۇددەتتە ئۇالرغب غبھىت ئىذىُ‪،‬‬ ‫ِېٕي ۋاپبت لىٍذۇرغىٕىڭذىٓ وېَىٓ ئۇالرغب پەلەت ضۀال وۆزەتچي ثوٌذۇڭ‪.‬‬ ‫ضەْ ھەر ٔەرضىٕي وۆرۈپ تۇرغۇچىطەْ»‪ِ -‬بئىذە ‪.117-116‬‬

‫‪ -5‬ھەۋارىَالر‬ ‫ھەۋارىَالر‪ 45‬ئىَطب ئەٌەٍھىططبالِٕي لوٌٍىغبْ ئوْ ئىىىي وىػىذۇر‪.‬‬ ‫ئىَطب ئەٌەٍھىططبالَ ئىطرائىً ئەۋالدىٕىڭ ‪ 46‬ئۆزىٕي ئىٕىبر لىٍغبٍٔىمىٕي‬ ‫وۆرۈپ‪،‬‬ ‫اايًقآ ىمنَّل ً‬ ‫اايًق‬ ‫اايًق ىؽ ى‬ ‫ب َّل‬ ‫ص يار َّل‬ ‫صا ًرم إًاى َّل‬ ‫اؿ ٍاؿىح ىكا ًريُّد ىف ىف ٍح يف أى ٍف ى‬ ‫« ىـ ٍف أى ٍف ى‬ ‫اشىقٍد أىًاَّل‬ ‫ب يـ ٍسلً ي ىف »‬ ‫ىك ٍ‬ ‫«ئبٌالھ ٍوٌىذا وىٍّەر ِبڭب ٍبردەِچي ثوٌىذۇ؟» دېگەْ ئىذى‪.‬‬ ‫ھەۋارىَالر ِۇٔذاق دېذى‪« :‬ثىس ئبٌالھ ٍوٌىٕىڭ ٍبردەِچىٍىرىذۇرِىس‪ .‬ثىس‬ ‫ئبٌالھغب ئىّبْ ئېَتتۇق‪ .‬گۇۋاھ ثوي‪ ،‬ثىس ِۇضۇٌّبّٔىس»‪ -‬ئبي ئىّراْ ‪.52/3‬‬

‫‪ -45‬ئىٕجىٍذا ھبۋارىَالر ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ِۇٔۇ ضۆزٌەر زىىىر لىٍىٕىذۇ‪ 13 :‬ھەزرىتي ئىَطب ثىر‬ ‫تبغمب چىمىپ‪ ،‬ئۆزى خبٌىغبْ وىػىٍەرٔي ٍېٕىغب چبلىردى‪ .‬چبلىرىٍغبٔالر ئۇٔىڭ ٍېٕىغب وېٍىػتي‪14 .‬‬ ‫ھەزرىتي ئىَطب ئۇالردىٓ ئوْ ئىىىي وىػىٕي ئەٌچي دەپ ئبتبپ‪ ،‬ئۇالرٔي ئۆزى ثىٍەْ ثىٍ​ٍە ثوٌۇظ‪،‬‬ ‫خۇدأىڭ ضۆزىٕىڭ ٍەتىۈزۈظ ‪ 15‬ۋە جىٕالرٔي ھەٍذەظ ھولۇلىغب ئىگە لىٍىع ئۈچۈْ تبٌٍىذى‪16 .‬‬ ‫ثۇ ئوْ ئىىىي وىػي‪ :‬ضىّۇْ (ھەزرىتي ئىَطب ئۇٔي پېتروش دەپّۇ ئبتىغبْ)‪ 17 ،‬زەثەدىَٕىڭ ئوغٍي‬ ‫ٍبلۇپ ۋە ئۇٔىڭ لېرىٕذىػي ٍۇھبٕٔب‪( ،‬ھەزرىتي ئىَطب ئۇالرٔي «ثېٕي رەگەظ»‪ٍ ،‬ۀي «گۈٌذۈرِبِب‬ ‫ئوغۇٌٍىرى» دەپّۇ ئبتىغبْ)‪ 18 ،‬ئۀذەر‪ ،‬فىٍىپ‪ ،‬ثبرتوٌوِبً‪ِ ،‬ەتتب‪ ،‬توِبش‪ ،‬ھبٌپبٍٕىڭ ئوغٍي ٍبلۇپ‪،‬‬ ‫تبداً‪ ،‬ۋەتۀپەرۋەر دەپ ئبتبٌغبْ ضىّوْ‪ 19 ،‬ۋە ھەزرىتي ئىَطبغب ضبتمۇٍٔۇق لىٍغبْ ٍەھۇدا‬ ‫ئىطمبرىَوتالردىٓ ئىجبرەت‪.‬‬ ‫‪ -46‬ضەف ‪.14/61‬‬

‫‪98‬‬

‫وۈٔىّىسدىىي ئىٕجىٍىذا دېَىٍىػىچە ئىَطب وىرىطتىە ِىخٍىٕىپ‬ ‫دەپٕە لىٍىٕغبٔذىٓ ئۈچ وۈْ وېَىٓ لەثرىطىذىٓ چىممبْ‪ ،‬ئوْ ثىر غبگىرتىغب‬ ‫وۆرۈٔگەْ ۋە ِۇٔذاق دېگەْ‪:‬‬ ‫«ئەرغتە ۋە ٍەر ٍۈزىذە پۈتۈْ ھولۇق ِبڭب ثېرىٍذى‪ )19 ( .‬غۇٔىڭ‬ ‫ئۈچۈْ ثېرىپ پۈتىۈي ِىٍ​ٍەتٍەرٔي ِېٕىڭ غبگىرتٍىرىُ لىٍىپ ٍېتىػتۈرۈڭالر‪.‬‬ ‫ئۇالرٔي خۇدائبتب‪ ،‬ئۇٔىڭ ئوغٍي ۋە ِۇلەددەش روھٕىڭ ٔبِي ثىٍەْ‬ ‫چۆِۈٌذۈرۈپ‪ )20 ( ،‬ئۇالرغب ِەْ ضىٍەرگە ثۇٍرۇغبْ ثبرٌىك ئەِەٌٍەرگە ئەِەي‬ ‫لىٍىػٕي ئۆگىتىڭالر‪ِ .‬ەْ ھەلىمەتّۇ زاِبْ ئبخىرىغىچە ھەر دائىُ ضىٍەر‬ ‫ثىٍەْ ثىٍ​ٍە ثوٌىّەْ»‪ِ -‬ەتتب ‪.20-19/28‬‬ ‫ثۇ ئىٕجىٍٕىڭ ضۆزى ثوٌۇغي ِۇِىىٓ ئەِەش‪ .‬ھەلىمىٌ ئىٕجىً‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ضۆزٌىرىذىٓ تەروىپ تبپىذۇ‪ .‬ئىَطب ئەٌەٍھىططبالَ ۋاپبت ثوٌغبٔذىٓ‬ ‫وېَىٓ ھەۋارىَالرغب وۆرۈٔگۀٍىىىٕي لوثۇي لىٍغىٍي ثوٌّبٍذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫« ىك ىػ َّل ٍػنى‬ ‫اْلاٍ ً‬ ‫ىكآتىػ ٍػنى يق ًٍ‬

‫ااتراةً‬ ‫اب ـريي ـصِّيد ن ًؿم يب ىد ً‬ ‫ً‬ ‫عاى اىً‬ ‫ب‬ ‫آثر ًقٍـ ً​ًي‬ ‫م ٍمقًـ ىف ٍَّلكى‬ ‫ع ى ٍف ى ٍ ى ى ي ى ى ٍى ى‬ ‫ً​ً‬ ‫ااتىراةً ىك يقندل‬ ‫م ٍمًقًـ ىف ٍَّلك‬ ‫بى ىد‬ ‫صِّيد ن ًىؿم يٍى‬ ‫ىي ؼمق يقندل ىكاي هر ىكيـ ى‬ ‫ىكىم ٍ ً ظىةن ًاٍؿي َّل ً ى »‬

‫«ئۇالرٔىڭ ئبرلىطىذىٓ ِەرٍەِٕىڭ ئوغٍي ئىَطبٔي ئۆزىذىٓ ئىٍگىرى‬ ‫ٔبزىً لىٍىٕغبْ تەۋراتٕي توغرا دەپ لبراٍذىغبْ ثىر ئەٌچي لىٍىپ ئەۋەتتۇق‪.‬‬ ‫ًٌٕي وۆرضەتىۈچي ۋە ٔۇرالٔذۇرغۇچي ثوٌغبْ ئىٕجىٍٕي ثەردۇق‪.‬‬ ‫ئۇٔىڭغب توغرا و‬ ‫ئۇ ئۆزىذىٓ ئىٍگىرى ٔبزىً لىٍىٕغبْ تەۋراتٕي تەضذىك لىٍغۇچي‪ ،‬توغرا ٍوٌٕي‬ ‫وۆرضەتىۈچي ۋە تەلۋادارالرغب ٔەضىھەت لىٍغۇچي ثىر وىتبثتۇر»‪ِ -‬بئىذە‬ ‫‪.46/5‬‬

‫‪99‬‬

‫«ـا ٍ ً‬ ‫اال يس يي ىكأي ُّدـ يق ً‬ ‫ح ٍيف‬ ‫ِّييقةه‬ ‫ىت ًـ ٍف ىؽٍ ًيًق ُّد‬ ‫اب ىـ ٍريى ىي إًَّل ىر يس هؿ ىؽٍد ىخا ٍ‬ ‫صد ى‬ ‫ى ى‬ ‫اؿم ي‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫َّل‬ ‫مؤ ى ي ىف»‬ ‫ث ا ٍف ي‬ ‫ميا ى ف اؿا ى ىاـ ا ٍف ي‬ ‫ف يفىػِّي ي ىؿيقيـ ٍاَليى ت َّلـي‬ ‫ظٍر ىيؾٍ ى‬ ‫ظٍر أىاَّل ٍي‬ ‫ىؾااى أٍى‬ ‫«ِەرٍەِٕىڭ ئوغٍي ِەضىھ‪ ،‬پەلەتال ثىر ئەٌچىذۇر‪ .‬ئۇٔىڭذىٓ ثۇرۇّٔۇ‬ ‫ئەٌچىٍەر ئۆتىەْ‪ .‬ئۇٔىڭ ئبٔىطي ثوٌطب ٔبھبٍىتي راضتچىً ئبٍبي ئىذى‪ .‬ئۇ‬ ‫ئىىىىطي تبِبق ٍەٍتتي‪ .‬ئي ِۇھەِّەد! ئۇالرغب ئبٍەتٍەرٔي لبٔذاق ثبٍبْ‬ ‫لىٍغبٍٔىمىّىسغب لبرىغىٓ‪ ،‬ئبٔذىٓ وېَىٓ ئۇالرٔىڭ ھەلتىٓ لبٔذاق ثۇرۇٌۇپ‬ ‫وەتىۀٍىىىگە لبرىغىٓ»‪ِ -‬بئىذە ‪.75/5‬‬ ‫ئىَطب ئەٌەٍھىططبالَ ۋاپبت ثوٌغبٔذىٓ وېَىٓ ثۇ دۇَٔب ثىٍەْ ثوٌغبْ‬ ‫ِۇٔبضىۋىتي توختىغبْ‪ .‬ئۇ ئبخىرەتتە ئبٌالھ تەئبالغب ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ٍت ىؿيقٍـ‬ ‫« ىـا يؽا ي‬ ‫ؼً‬ ‫ت ً‬ ‫مقٍـ‬ ‫شًقي ن ا ىـا يد ٍم ي‬ ‫ى‬

‫إًَّل ـا أىملتىنً ً‬ ‫ت عاى ٍ ًقٍـ‬ ‫ب‬ ‫قأى ًف ا ٍعي ي كا َّل‬ ‫اايىق ىرِّي ىكىرَّل ي ٍي ىكيا ٍن ي‬ ‫ى ىٍ‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ت عاى يؾؿِّي‬ ‫ؼَّل ىك‬ ‫اى‬ ‫ت َّل‬ ‫ب عاى ٍقٍـ ىكأىاٍ ى‬ ‫ت أىاٍ ى‬ ‫تَّلػ ٍ ىن ياؾٍ ى‬ ‫اال ى‬ ‫و‬ ‫شًقي ه »‬ ‫ش ٍما ى‬ ‫ى‬

‫«ِەْ ئۇالرغب پەلەت ضەْ ِېٕي ئېَتىػمب ثۇٍرۇغبْ ضۆزٔىال ضۆزٌىذىُ‪.‬‬ ‫ٍۀي ِەْ ئۇالرغب ِېٕىڭ رەثجىُ ۋە ضىٍەرٔىڭ رەثجىڭالر ثوٌغبْ ئبٌالھمب لۇي‬ ‫ثوٌۇڭالر‪ ،‬دېذىُ‪ِ .‬ەْ ئۇالرٔىڭ ئبرىطىذا ثوٌغبْ ِۇددەتتە ئۇالرغب غبھىت ئىذىُ‪،‬‬ ‫ِېٕي ۋاپبت لىٍذۇرغىٕىڭذىٓ وېَىٓ ئۇالرغب پەلەت ضۀال وۆزەتچي ثوٌذۇڭ‪.‬‬ ‫ضەْ ھەر ٔەرضىٕي وۆرۈپ تۇرغۇچىطەْ»‪ِ -‬بئىذە ‪.117/5‬‬ ‫غۇٔىڭ ئۈچۈْ ئىَطب ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ ۋاپبتىذىٓ وېَىٓ ئۇٔىڭ‬ ‫ضۆزٌىگۀٍىىي دەۋا لىٍىٕغبْ ٍۇلىرىذىىي ضۆزٔىڭ ئىٕجىٍذىٓ ثىر پبرچە‬ ‫ثوٌۇغىّۇ ِۇِىىٓ ئەِەش‪ ،‬ئىَطب ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ ضۆزى ثوٌۇغىّۇ ِۇِىىٓ‬ ‫ئەِەش‪.‬‬ ‫ئىٕجىٍغب لىٍىٕغبْ ثۇ خىً ئىالۋەٌەرگە ئبضبضٍىٕىپ ھەۋارىَالرغب‬ ‫روھبٔىٌ ضبالھىَەتٍەر ثېرىٍگەْ‪ .‬ثۇ ئىالۋەٌەردىٓ ثىرىذە ئىَطب ئەٌەٍھىططبالَ‬ ‫‪100‬‬

‫‪ 12‬ھەۋارىَطىذىٓ ثىر ھەٍئەت تەغىىٍ​ٍەپ پېترۇضٕي ئۇالرغب ِەضئۇي لىٍغبْ‬ ‫ۋە ئۇٔىڭغب ِۇٔذاق دېگەْ‪:‬‬ ‫«ئەرغىٕىڭ پبدىػبھٍىمىٕىڭ ئبچمۇچٍىرىٕي ضبڭب ثېرىّەْ‪ .‬ضېٕىڭ‬ ‫ٍەر ٍۈزىذە ٍوي لوٍغبٍٔىرىڭ ئەرغتىّۇ ٍوي لوٍۇٌۇپ ثوٌغبْ ثوٌىذۇ‪ .‬ضېٕىڭ ٍەر‬ ‫ِەتتب‪،‬‬ ‫ٍۈزىذە ٍوي لوٍّىغبٍٔىرىڭ ئەرغتىّۇ ٍوي لوٍۇٌّىغبْ ثوٌىذۇ»‪-‬‬ ‫‪.19/16‬‬ ‫ٍوي لوٍۇظ ۋە ٍوي لوٍّبضٍىك ھولۇلي ِۇٔذاق ئىساھٍىٕىذۇ‪:‬‬ ‫ھەۋارىَالر چېروبۋغب لوثۇي لىٍغبْ ٍبوي رەت لىٍغبْ وىػىٍەر ئبٌالھ تەرىپىذىّٕۇ‬ ‫لوثۇي لىٍىٕغبْ ٍبوي رەت لىٍىٕغبْ ثوٌىذۇ‪ .‬چېروبۋ ثىٍەْ ئىتتىپبق ئۆتۈظ‬ ‫ئبٌالھ ثىٍەْ ئىتتىپبق ئۆتۈظ دېّەوتۇر‪.47‬‬

‫‪ -6‬چېروبۋ‬ ‫وبتوٌىىالردا چېروبۋ ِۇئەٍَەْ دەرىجىٍەرگە ئبٍرىٍغبْ ئورگبٔالر ۋە ئىَطب‬ ‫ِەضىھٕىڭ ضىرٌىك ثەدىٕىذىٓ تەروىپ تبپمبْ ثىر تەغىىالت‪ .‬چېروبۋ ضبِبۋىٌ‬ ‫ئىٕئبِالر ثىٍەْ توٌغبْ‪ .‬غۇٔذالال ئىٕطبٔىٌ ثوٌۇظ ۋە ئىالھىٌ ثوٌۇغتىٓ‬ ‫‪ . 48‬چېروبۋ‬ ‫ئىجبرەت ئىىىي خىً ئوخػىّبٍذىغبْ تەروىجي لىطّي ثبر‬ ‫ئىٕطبٔىَەت ثىٍەْ ئبٌالھٕىڭ ئوتتۇرىطىذىىي ثىرٌىىٕىڭ ئىػبرىتي ۋە‬ ‫ۋاضتىضي‪.49‬‬

‫‪ -7‬راھىجالر‬ ‫وبتوٌىىالرٔىڭ وۆز لبرىػىذا‪ ،‬راھىجالر ئىٕطبٔالرٔىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ ثوٌغبْ‬ ‫ِۇٔبضىۋەتٍىرىذە ئبٌالھمب ئبتىغبْ ھەدىَىٍىرىٕي ۋە گۇٔبھٍىرى ئۈچۈْ لىٍغبْ‬ ‫‪ -47‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -1445 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -48‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -771 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -49‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -775 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪101‬‬

‫لۇرثبٍٔىمٍىرىٕي ئبٌالھمب ضۇٔۇظ ئۈچۈْ تەٍىٍٕۀگەْ وىػىٍەردۇر ‪ .50‬ثۇ تەثىر‬ ‫ئىٕجىٍٕىڭ «ئىجرأىَالرغب ٍېسىٍغبْ خەت» دېگەْ ثبثىٕىڭ ‪ -5‬ثۆٌۈَ ‪-1‬‬ ‫جۈٍِىطىگە ئبضبضەْ ثېرىٍذى‪ .‬ثۇ خەتٍەر وۈٔىّىسدىىي ئىٕجىٍٕىڭ ثىر‬ ‫ثۆٌۈِىذۇر‪ .‬ئۇالرٔىڭ وىرىع جۈٍِىطىگە لبرىغبٔذا ثۇ خەتٍەرٔي وىّٕىڭ‬ ‫ٍبزغبٍٔىمىٕي ِەٌۇَ ئەِەش‪.‬‬ ‫وبتوٌىه راھىجٍىرىٕي ئېپىطىوپالر‪ ،‬پبپب ۋە پوپالردىٓ ئىجبرەت ئۈچ ِبۋزۇ‬ ‫ئبضتىذا ِۇالھىسە لىٍىپ چىمىّىس‪.‬‬ ‫ئب‪ -‬ئېپىطىوپالر‬ ‫ئېپىطىوپ وۈزەتچي ٍبوي رىَبضەتچي دېگەْ ِۀىٕي ثىٍذۈرىذۇ‪ .‬ثۇالر‬ ‫وبتوٌىىالرٔىڭ وۆزلبرىػىذا چېروبۋٔىڭ ئەڭ ضبالھىَەتٍىه وىػىٍىرى‬ ‫ھېطبثٍىٕىذۇ‪ .‬چېروبۋ‪ِ ،‬ەضىھ ئىَطب ٍېڭىذىٓ وەٌگۀگە لەدەر ھەۋارىَالرٔىڭ‬ ‫ئىسثبضبرٌىرى ثوٌغبْ ئېپىطىوپالر ۋاضىتىطي ثىٍەْ ھەۋارىَالر تەرىپىذىٓ‬ ‫‪51‬‬ ‫‪.‬‬ ‫تەرثىَىٍىٕىػىە‪ِ ،‬ۇلەددەضٍىػىػىە ۋە ٍېتەوٍىٕىػىە داۋاَ لىٍىذۇ‬ ‫ئېپىطىوپالرٔىڭ ضۆزىگە لۇالق ضېٍىع ئىَطب ِەضىھٕىڭ ضۆزىگە لۇالق‬ ‫ضبٌغبٍٔىك‪ ،‬ئۇالرٔي رەت لىٍىع ئىَطب ِەضىھٕي ۋە ئىَطب ِەضىھ ئەۋەتىەْ‬ ‫وىػىٕي رەت لىٍغبٍٔىك ثوٌىذۇ‪.52‬‬ ‫ة‪ -‬پبپب‬ ‫پبپب ھەۋارىٌ پېترۇضٕىڭ ئىسثبضبرى ۋە ئېپىطىوپالر ھەٍئىتىٕىڭ‬ ‫رەھجىرىذۇر‪ .‬ثۇ ھەٍئەتٕىڭ پۈتۈْ چېروبۋالر ئۈضتىذە توٌۇق ۋە ئۈضتۈْ ثىر‬ ‫ثبغمۇرۇظ ضبالھىٌىتي ثبر‪ .‬ثۇ ضبالھىَەتٕي پەلەت پوپٕىڭ ِبلۇٌٍىػي ثىٍۀال‬ ‫‪ -50‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -1539 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -51‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -857 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -52‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -862 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪102‬‬

‫ئوتتۇرىغب لوٍۇغمب ثوٌىذۇ ‪ . 53‬ھەر ثىر ئېپىطىوپ پېترۇضٕىڭ ئىسثبضبرى ۋە‬ ‫ئېپىطىوپالر ھەٍئىتىٕىڭ رەھجىرى ثوٌغبْ رىُ ئېپىطىوپي ٍۀي پبپب ثىٍەْ ثىٍ​ٍە‬ ‫خىسِەت لىٍىذۇ‪ .‬پبپب ۋە ئېپىطىوپالر ھەٍئىتي خبتبالغّبٍذۇ‪.54‬‬ ‫وبتوٌىىالرغب ٔىطجەتەْ رەة ئىَطب ھەۋارىٌ پېترۇضٕي چېروبۋٔىڭ وۆز‬ ‫ثىٍەْ وۆرگىٍي ثوٌىذىغبْ ئبضبضي لىٍذى‪ .‬ئۇٔىڭغب جۀٕەتٕىڭ ئبچمۇچٍىرىٕي‬ ‫ثەردى‪ .‬ھەۋارىٌ پېترۇضٕىڭ ئورۇٔجبضبرى‪ ،‬رىُ چېروبۋى ئېپىطىوپي ثوٌغب ْ پبپب‬ ‫ِەضىھ ئىَطبٔىڭ ۋەوىٍي ۋە ٍەر ٍۈزىذىىي پۈتۈْ چېروبۋالرٔىڭ‬ ‫پبدىچىطىذۇر‪ .55‬پبپب «جبٔالرٔىڭ ئۈضتىذە ئىالھىٌ ثەٌگىٍىّە ضبٍىطىذا ئۇٌۇغ‪،‬‬ ‫توٌۇق‪ ،‬ۋاضىتىضىس ۋە ئبٌەِػۇِۇي ضبالھىَەتىە ئىگىذۇر»‪.56‬‬

‫ج‪ -‬پوپالر‬ ‫راھىت ٍبوي وبھىٓ دەپ ئبتىٍىذىغبْ پوپالر وبتوٌىىالرغب ٔىطجەتەْ‬ ‫«ئبٌالھ ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ئىػالردا ئىٕطبٔالرغب ۋەوىٍ​ٍىه لىٍىع ئۈچۈْ‬ ‫تەٍىٍٕىٕىذۇ ‪ » 57‬ۋە ئېپىطىوپالرٔىڭ ثبغمۇرۇغي ئبضتىذىىي ئېپىطىوپٍۇق‬ ‫راٍؤي دائىرىطي ئىچىذە خىسِەت لىٍىذۇ ‪ .58‬پوپٍۇلٕىڭ ِۀجەضي ثىۋاضىتە‬ ‫ئىَطب ِەضىھٕىڭ ئۆزىذۇر‪ .‬پوپٍۇلٕي ئۇ لۇرۇپ چىممبْ‪ .‬ئۇٔىڭغب ھولۇق‪،‬‬ ‫‪ -53‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -883 ،880 ،877 ،‬پبراگرافالر‪.‬‬ ‫‪ -54‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -891 ،‬پبراگراف‬ ‫‪ -55‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -936 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -56‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -937 ،‬پبراگراف‬ ‫‪ -57‬ئىجرأىَالرغب ٍېسىٍغبْ خەت‪.1/5 ،‬‬ ‫‪ -58‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -877 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪103‬‬

‫ۋەزىپە‪ٍ ،‬وٌَۇرۇق ۋە وۈچ ثەرگەْ ‪ . 59‬پوپ وىػىٍىه ضبالھىَىتي ثىٍەْ‬ ‫ئىٕطبٔالرغب‪« :‬ضېٕي ئبتىٕىڭ ٔبِي ثىٍەْ چۆِۈٌذۈرىّەْ‪ .‬ضېٕي ئەپۇ‬ ‫لىٍىّەْ» دەپ ئېَتبالٍذۇ‪.60‬‬ ‫گرېگورىئوش ٍبظ ثىر پوپ چېغىذا ِۇٔۇالرٔي ٍبزىذۇ‪...« :‬پوپ‬ ‫ھەلىمەتٕىڭ لوغذىغۇچىطىذۇر‪ .‬پەرىػتىٍەر ثىٍەْ ثىرٌىىتە ئۆرە تۇرِبلتب‪ ،‬ثبظ‬ ‫پەرىػتىٍەر ثىٍەْ ثىرٌىىتە ھەِذ ئېَتّبلتب‪ِ ،‬ېھراپ ئۈضتىذە لۇرثبٍٔىمالرٔي‬ ‫ضۇّٔبلتىذۇر‪ِ .‬ەضىھٕىڭ راھىجٍىمىغب لوغۇٌّبلتب‪ِ ،‬ەخٍۇلبتٕي ٍېڭىذىٓ‬ ‫غەوىٍ​ٍۀذۈرِەوتە‪ ،‬تەڭرىٕىڭ ضۈرىتىگە ٍېڭىذىٓ ٍەتىۈزِەوتە‪ .‬ئۇ دۇَٔب‬ ‫ئۈچۈْ ِەخٍۇلبتٕي ٍېڭىذىٓ ٍبراتّبلتب‪ ،‬تېخىّۇ ِۇھىّي ئۆزى ئىالھالغمبٔذەن‬ ‫ئىالھالغتۇرِبلتب»‪.61‬‬

‫‪ -8‬چۆِۈٌذۈرۈظ‬ ‫چۆِۈٌذۈرِەن ضۇغب پبتۇرِبق دېّەوتۇر‪ .‬وبتوٌىىالرغب ٔىطجەتەْ‬ ‫‪ . 62‬رەة ئىَطب‬ ‫چۆِۈٌذۈرِەن خرىطتىئبْ ثوٌۇغٕىڭ ثىرىٕچي غەرتىذۇر‬ ‫‪63‬‬ ‫‪.‬‬ ‫گۇٔبھالرٔىڭ ئەپۇ لىٍىٕىػىٕي ئېتىمبد ۋە چۆِۈٌذۈرۈغىە ثبغٍىك لىٍغبْ‬ ‫چۆِۈٌذۈرۈظ ئەضٕبضىذا غۇٔذاق ِۇوەِّەي ثىر ئەپۇ ئەِەٌىٍَىػىذۇوي‪،‬‬ ‫دەضٍەپىي گۇٔبھتىّۇ ھۆر ئىرادە ثىٍەْ لىٍغبْ گۇٔبھالردىّۇ ئۆچۈرۈٌىذىغبْ ثىر‬ ‫ٔەرضە ٍبوي جبزاضي ئۆتىٍىذىغبْ ثىر جىٕبٍەت لبٌّبٍذۇ ‪« .64‬چۆِۈٌذۈرِەن‪ ،‬ئبتب‬ ‫تەڭرىذە ثبٌىطي ۋاضىتىطي ثىٍەْ ِۇلەددەش روھتب لبٍتب تۇغۇٌۇغٕي ِەٍذأغب‬ ‫‪ -59‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -878 ،‬پبراگراف‬ ‫‪60‬‬

‫‪ -61‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -1589 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -62‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -1213 ،‬پبراگراف ۋە‪..‬؛ ئبثذۇراھّبْ وۈچۈن‪،‬‬ ‫دىٍٕەر تبرىخي‪ ،‬ئوجبق ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئۀمەرە‪ -268 ،1997 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -63‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -977 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -64‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -683 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪104‬‬

‫وەٌتۈرىذىغبْ ئىٕئبِٕي ثېرىذۇ‪ .‬چۈٔىي ئىچىذە تەڭرىٕىڭ روھي ثبر ثوٌغبٔالر‬ ‫ثبٌىغب ٍۈزٌىٕىذۇ‪ .‬ثبال ئۇالرٔي ئبتىغب تؤۇغتۇرىذۇ‪ .‬ئبتب ثوٌطب ئۇالرغب ئەثەدىٍَىه‬ ‫ثېغىػالٍذۇ»‪.65‬‬

‫‪ -9‬گۇٔبھ چىمىرىع‬ ‫وبتوٌىىالرغب ٔىطجەتەْ «گۇٔبھالرٔي ٍبٌغۇز ئبٌالھال وەچۈرۈَ لىٍىذۇ»‪.‬‬ ‫ثىر چېروبۋ روھبٔىَطي «گۇٔبھٍىرىڭ وەچۈرۈَ لىٍىٕذى» دېگۀذە ئبٌالھمب‬ ‫ئبئىت ثوٌغبْ ثىر ضبالھىَەتٕي ئىػٍىتىذۇ ‪ .66‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ لبٔچىٍىه چوڭ‬ ‫‪. 67‬‬ ‫ثوٌطب ثوٌطۇْ چېروبۋ وەچۈرۈَ لىالٌّبٍذىغبْ ھېچمبٔذاق گۇٔبھ ٍولتۇر‬ ‫گۇٔبھالرٔي وەچۈرۈَ لىٍىع ضبالھىَىتي پەلەتال پبپىغب ٍبوي ئۇٔىڭ تەرىپىذىٓ‬ ‫ضبالھىَەت ثېرىٍگەْ ٍەرٌىه ئېپىطىوپمب ٍبوي پوپمب ئبئىتتۇر‪.68‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«كم ً‬ ‫ااييق»‬ ‫ب إًَّل َّل‬ ‫مٍ يل اؿذُّد اي ى‬ ‫ىى ٍ ى‬

‫‪ -65‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -683 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -66‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -1441 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -67‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -982 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -68‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -1463 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪105‬‬

‫«گۇٔبھالرٔي ئبٌالھتىٓ ثبغمب وىُ وەچۈرۈَ لىالالٍذۇ؟»‪-‬ئبي ئىّراْ‪،‬‬ ‫‪.135/3‬‬ ‫ثۇٔي وبتوٌىىالرِۇ لوثۇي لىٍىذۇ‪ .‬غۇڭب ئۇالرٔىڭ ئبٌالھ تەرىپىذىٓ‬ ‫ثېرىٍگەْ ثىر ضبالھىَەتىە ئبضبضالّٔبضتىٓ گۇٔبھ وەچۈرۈغىە ئۇرۇٔۇغي ثەوّۇ‬ ‫ھەددىذىٓ ئبغمبٍٔىك ثوٌىذۇ‪.‬‬

‫‪ -10‬ئىالھالر پىراِىذاضي‬ ‫وبتوٌىىالرغب ئبئىت ِەٌۇِبتالرٔي ِۇالھىسە لىٍىپ وۆرىذىغبْ ثوٌطبق‪ ،‬وۆز‬ ‫ئبٌذىّىسدا ثىر دأە ئىالھالر پىراِىذاضي غەوىٍ​ٍىٕىذۇ‪ .‬ئۇٔىڭ ئەڭ ئۈضتىذە‬ ‫ئبٌالھ ثبر‪ .‬ئبٔذىٓ تەرتىت ثىٍەْ ئىَطب‪ِ ،‬ۇلەددەش روھ‪ِ ،‬ەرٍەَ ئبٔب‪ ،‬ھەۋارىَالر‪،‬‬ ‫پبپب‪ ،‬ئېپىطىوپالر ۋە پوپالر ئورۇْ ئبٌىذۇ‪ .‬ثۇالرٔىڭ ھەر ثىرىگە ئبٌالھمب ئبئىت‬ ‫ثوٌغبْ ضبالھىَەتٍەر ثېرىٍگەْ‪ِ .‬ۇلەددەش روھتىٓ ثبغمىٍىرى ٍېرىُ ئىالھ‪،‬‬ ‫ٍېرىُ ئىٕطبْ دەپ لبراٌغبْ‪ .‬ثۇ ئۇالرٔي ئبٌالھمب غېرىه لىٍغبٍٔىمتۇر‪ .‬ئبٌالھ‬ ‫تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫خذي كا أىح ر يقٍـ كر ٍق ىفيقٍـ أىر ًم يد ً‬ ‫اايًق ىكااٍ ى ً ىح ا ٍ ى ىم ٍليى ىي ىكىم‬ ‫ات‬ ‫كف َّل‬ ‫« َّلى‬ ‫ٍى ن ٍ‬ ‫ٍى ى ى ي ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫عَّلم يي ٍ ًليا ىف »‬ ‫ب‬ ‫حا ىفيق ى‬ ‫أيم يلكا إًَّل ا ى ٍعي ي كا إً ىؿنقا ىكا ًح ندا ى إً ىؿىقإًَّل يقىك يس ٍى‬ ‫«ئۇالر ئبٌالھٕي لوٍۇپ ھبخبٍِىرىٕي ۋە راھىجٍىرىٕي رەثٍىرى‬ ‫لىٍىۋاٌذى‪ِ .‬ەرٍەَ ئوغٍي ِەضىھٕىّۇ غۇٔذاق لىٍذى‪ .‬ھبٌجۇوي‪ ،‬ئۇالر پەلەت‬ ‫ثىر ئىالھمىال لۇي ثوٌۇغمب ثۇٍرۇٌغبْ‪ .‬ئبٌالھذىٓ ثبغمب ھېچ ئىالھ ٍوق‪ .‬ئبٌالھ‬ ‫ئۇالر غېرن لىٍغبْ ٔەرضىٍەردىٓ پبوتۇر»‪ -‬تەۋثە ‪.31/9‬‬ ‫‪106‬‬

‫اايىق ىً‬ ‫« ىؿى ٍ ىؾىػل َّل‬ ‫ثثىوة ىكىم ًـ ٍف إً ىؿوقإًَّل إً ىؿهق ىكا ًح هد ىكإً ٍف‬ ‫ث‬ ‫ث ىى‬ ‫اؿ ي‬ ‫اؿًذ ي ى ىاؽاي ا إً َّلف َّل‬ ‫ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫َّل‬ ‫ً‬ ‫اب أىا هي»‬ ‫تقكا ى‬ ‫مي اي ىف ىيىؿ ى َّل َّل اؿذ ي ى ىؾىػ يلكا ـ ٍفيقٍـ ى ىذ ه‬ ‫م ىي‬ ‫عَّلم ى‬ ‫ىٍؿـ اٍى‬ ‫«ئبٌالھ ئۈچ ئىالھٕىڭ ثىرىذۇر‪ ،‬دېگۈچىٍەر غەوطىس وبپىر ثوٌذى‪ .‬ثىر‬ ‫ئىالھتىٓ ثبغمب ھېچ ئىالھ ٍولتۇر‪ .‬ئەگەر ئۇالر ئېَتىۋاتمبْ ضۆزٌىرىذىٓ‬ ‫لبٍتّىطب‪ ،‬ئۇالردىٓ ئىجبرەت ثوٌغبْ وبپىرالر لبتتىك ئبزاثمب لبٌىذۇ»‪ِ-‬بئىذە‪،‬‬ ‫‪.73/5‬‬ ‫وبتوٌىىالرغب ٔىطجەتەْ ئىَطب‪ِ ،‬ۇلەددەش روھ‪ِ ،‬ەرٍەَ ئبٔب ۋە ھەۋارىَالرغب‬ ‫چېروبۋ ۋەوىٍ​ٍىه لىٍىذۇ‪ .‬غۇٔذاق ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئەضٍي ئىالھ چېروبۋدۇر‪.‬‬ ‫چېروبۋ ِۇئەٍَەْ دەرىجىٍەرگە ئبٍرىٍغبْ ئورگبٔالردىٓ ۋە ئىَطب‬ ‫ِەضىھٕىڭ ضىرٌىك ثەدىٕىذىٓ تەروىپ تبپمبْ ثىر تەغىىالتتۇر‪ .‬ضبِبۋىٌ‬ ‫ھەدىَىٍەر ثىٍەْ ثېسەٌگەْ‪ .‬ئۇ ثىرى ئىٕطبٔىٌ ٍۀە ثىرى ئىالھىٌ ثوٌغبْ‬ ‫ئىىىي پەرلٍىك تەروىجي لىطىّغب ئىگە ‪ . 69‬چېروبۋ ئىٕطبٔىَەت ثىٍەْ‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ئوتتۇرىطىذىىي ثىرٌىىٕىڭ ئىػبرىتي ۋە ۋاضىت ىضىذۇر ‪ . 70‬ئىَطب‬ ‫ِەضىھىە ئوخػبٍذىغبْ چېروبۋ خىسِەتچىٍىرى ئىَطب ِەضىھٕىڭ ثۀذىٍىرىذۇر‪.‬‬ ‫چۈٔىي ئۇالرٔىڭ ئېَتمبْ ضۆزٌىرى ۋە لىٍغبْ ئېھطبٍٔىرى ئۆزٌىرىٕىڭ ئەِەش‪،‬‬ ‫ثەٌىي ئىَطب ِەضىھٕىڭ ثبغمىالرغب ثېرىع ئۈچۈْ ئۇالرغب ئبِبٔەت لىٍىٕغبْ ضۆز‬ ‫ۋە ئېھطبٍٔىرىذۇر‪.71‬‬ ‫ثىر پروتېطتبٔت پوپ ثىٍەْ ئوتتۇرىّىسدا ثوٌۇپ ئۆتىەْ تۆۋۀذىىي‬ ‫دېئبٌوگ چېروبۋٔىڭ ئۆزىٕي ئبٌالھٕىڭ ئورٔىذا تۇتىذىغبٍٔىمىٕي وۆرضىتىذۇ‪:‬‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ :‬خرىطتىئبْ ثوٌۇغٕىڭ ئەڭ ِۇھىُ غەرتي ٔېّە؟‬ ‫‪ -69‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -771 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -70‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -775 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -71‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -876 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪107‬‬

‫پوپ‪ :‬چۆِۈٌذۈرۈٌۈظ‪.72‬‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ :‬چېروبۋٔىڭ ثبرٌىك ئېتىمبد ۋە ئىجبدەتٍىرىٕي ضەِىّىٍَىه‬ ‫ثىٍەْ لوثۇي لىٍغبْ‪ِ ،‬ۇراضىّالرغب ئبوتىپ لبتٕبغمبْ‪ ،‬چېروبۋغب داۋاٍِىك ٍبردەَ‬ ‫لىٍىپ تۇرغبْ‪ٌ ،‬ېىىٓ چۆِۈٌذۈرۈٌّىگەْ ثىر وىػي خرىطتىئبْ ھېطبثٍىٕبِذۇ؟‬ ‫پوپ‪ٍ :‬بق‪ .‬چۈٔىي ئۇ ثبرٌىك ئىٕطبٔالرغب ئوخػبظ ئبدەَ‬ ‫(ئەٌەٍھىططبالَ) ئۆتىۈزگەْ ئەضٍي گۇٔبھ ثىٍەْ تۇغۇٌغبْ‪ .‬ئۇٔىڭذىٓ ۋە پۈتۈْ‬ ‫گۇٔبھالردىٓ پبوٍىٕىػي پەلەت چۆِۈٌذۈرۈظ ثىٍەْ ثوٌىذۇ‪ .‬چۆِۈٌذۈرۈظ‬ ‫وىػىٕي تەڭرىٕىڭ خەٌمي ئىچىگە لوغىذۇ‪.73‬‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ :‬ثىر وىػي چۆِۈٌذۈرۈٌۈغٕي تەٌەپ لىٍطب‪ٌ ،‬ېىىٓ تەٌىپي‬ ‫لوثۇي لىٍىّٕىطب‪ ،‬ثبغمب ثىر چېروبۋغب وېتىۋېتىپ ٍوٌذا ئۆٌگەْ ثوٌطب‪ ،‬ئۇ‬ ‫وىػي جۀٕەتىە وىرەِذۇ ٍبوي دوزاخمىّۇ؟‬ ‫پوپ‪ :‬دوزاخمب وىرىذۇ‪ .‬چۈٔىي ئۇ چۆِۈٌذۈرۈٌّىگەْ‪.‬‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ :‬ثوۋاق چېغىذا چۆِۈٌذۈرۈٌۈپ‪ ،‬ئبٔذىٓ وېَىٓ چېروبۋغب ھېچ‬ ‫ٍېمىٕالغّىغبْ‪ ،‬ئۆِرى گۇٔبھ ئىػالرٔي لىٍىع ثىٍەْ توٌۇپ وەتىەْ ثىر‬ ‫وىػي ئۆٌگۀذىٓ وېىَىٓ لەٍەرگە ثبرىذۇ؟‬

‫‪ -72‬چۆِۈٌذۈرۈظ چۆوتۈرِەن ٍبوي ضۇغب پبتۇرِبق دېّەوتۇر‪ِ .‬ەضىھٕىڭ ئۆٌۈِىذە وۆِۈٌۈغىٕي ۋە‬ ‫ئۇٔىڭ ثىٍەْ ثىرٌىىتە تىرىٍىپ ٍېڭي ثىر ِەخٍۇق ضۈپىتىذە ئوتتۇرىغب چىمىػىٕي ضّۋوي لىٍىذۇ‪– .‬‬ ‫(وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -1214 ،‬پبراگراف)‪.‬‬ ‫‪ -73‬وبتوٌىىالرٔىڭ وۆزلبرىػىذا چۆِۈٌذۈرۈظ ثىٍەْ پۈتۈْ گۇٔبھالر‪ ،‬ئەضٍي گۇٔبھ ۋە ثبرٌىك‬ ‫غەخطىٌ گۇٔبھالر جبزاٌىرى ثىٍەْ ثىرٌەوتە ئەپۇ لىٍىٕغبْ ثوٌىذۇ‪ .‬چۆِۈٌذۈرۈظ ثىٍەْ پبوالٔغبْ‬ ‫وىػىٍەرٔىڭ‪ ،‬تەڭرىٕىڭ پبدىػبھٍىمىغب وىرىػىگە ئبدەِٕىڭ گۇٔبھىّۇ‪ ،‬غەخطىٌ گۇٔبھالرِۇ‪ ،‬ھەِّىذىٓ‬ ‫ٍبِىٕي تەڭرىذىٓ ئبٍرىٍىع ثوٌغبْ گۇٔبھّۇ توضبٌغۇ ثوٌّبٍذۇ‪( -.‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق‬ ‫ئبضبضٍىرى‪ -1263 ،‬پبراگراف)‪.‬‬

‫‪108‬‬

‫پوپ‪ :‬جۀٕەتىە‪ .‬چۈٔىي ئۇ چۆِۈٌذۈرۈٌۈظ ئبرلىٍىك تەڭرىٕىڭ‬ ‫خەٌمىذىٓ ثوٌغبْ‪.‬‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ :‬ثۈگۈْ ٔۇرغۇْ جبٍالردا ِۇضۇٌّبْ ثوٌغبْ خرىطتىئبٔالر ثبر‪.‬‬ ‫ثۇالر ضىسچىّۇ ِۇضۇٌّبْ ھېطبثٍىٕبِذۇ؟‬ ‫پوپ‪ٍ :‬بق‪ .‬ئۇالر خرىطتىئبٔذۇر‪ .‬چۈٔىي ثىس ئۇالرٔي چېروبۋدىٓ‬ ‫چىمىرىۋەتّىذۇق‪ ،‬ئەِەضّۇ!‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ٍ :‬ۀي خرىطتىئبٍٔىمتىٓ چىمىع ئۈچۈّٔۇ ضىٍەرٔىڭ‬ ‫تەضتىمىڭالر ثوٌۇغي وېرەن‪ِ .‬ەٍ​ٍي ٍېڭي تۇغۇٌغبْ ثىر ثوۋاق ھبٌىتىذە‬ ‫چۆِۈٌذۈرۈٌگەْ ثوٌطىّۇ‪ ،‬غۇٔذالّۇ؟‬ ‫پوپ‪ :‬ھەئە‪ ،‬غۇٔذاق‪.‬‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ :‬ثۇ دىٕغب وىرىػّۇ ضىٍەرٔىڭ لبرارىڭالر ثىٍەْ ثوٌىذىىەْ‪،‬‬ ‫چىمىػّۇ غۇٔذاق‪ .‬ئۇٔذاق ثوٌطب‪ ،‬ثۇ دىٓ ئبٌالھٕىڭ دىٕي ئەِەش‪ ،‬چېروبۋٔىڭ‬ ‫دىٕي ثوٌۇغي وېرەن‪.‬‬ ‫پوپ‪ :‬ھىُ‪...‬‬

‫‪109‬‬

‫ة‪ -‬تبۋىسِذا ۋەضىٍە ئېتىمبدى‬ ‫تبۋىسَ جوڭگۇٔىڭ ئبضبضٍىك دىٕىٌ ئېتىمبدٌىرىذىٓ ثىرى ھېطبثٍىٕىذۇ‪.‬‬ ‫‪ٍ 53‬بظ چوڭ‬ ‫ثۇ دىٕ​ٕىڭ لۇرغۇچىطي الۋزى ثوٌۇپ‪ ،‬ئۇٔىڭ وۇڭسىذىٓ‬ ‫ئىىۀٍىىي ِەٌۇَ‪ .‬الۋزى ئۆِرىٕىڭ ئبخىرٌىرىذا جۇڭگودىٓ غەرثىە ضبٍبھەتىە‬ ‫چىممبْ‪ .‬ثبرغبْ ٍەرٌىرىذە ِۇلەددەش ثىر وىػي ضۈپىتىذە ئېتىجبرغب‬ ‫ئېرىػىەْ‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ تبۋىسَ وۇڭسى تەٌىّبتي‪ ،‬ثۇددا دىٕي ۋە ھىٕذى‬ ‫دىٍٕىرىٕىڭ ئورتبق تەۋەررۈوىگە ئبٍالٔغبْ‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ھەر جەِئىَەتىە پەٍغەِجەر ئەۋەتىەْ‪ .‬ئۇ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ب لا ك ىفًذ يلا كإً ٍف ًـ ٍف أي َّلـةو إًَّل ىخى ً‬ ‫ب ً‬ ‫«إًاَّل أى ٍر ىسلٍنى ىؾ ًٍ‬ ‫ؼمىقا ىفًذ هيل»‬ ‫اؿىح ِّيؽ ى ن ى ن ى‬ ‫«ئي ِۇھەِّەد! ثىس ضېٕي خۇظ خەۋەر ثەرگۈچي ۋە ئبگبھالٔذۇرغۇچي‬ ‫لىٍىپ لۇرئبْ ثىٍەْ ئەۋەتتۇق‪ .‬ئبگبھالٔذۇرغۇچي ئەۋەتىٍّىگەْ ھېچجىر‬ ‫ئۈِّەت ٍولتۇر»‪ -‬فبتىر ‪.24/ 3‬‬ ‫لۇرئبٔذا ئىطّي زىىىر لىٍىٕغبْ پەٍغەِجەرٌەر ِەوىىٕىڭ ٍېمىٓ‬ ‫ئەتراپىذىىي راٍؤالرغب ٍۀي ئوتتۇرا غەرق راٍؤٍىرىغب ئەۋەتىٍگەْ‬ ‫پەٍغەِجەرٌەردۇر‪.‬‬ ‫ئبٌالھٕىڭ وىتبثٍىرى تەۋرات‪ ،‬زەثۇر‪ ،‬ئىٕجىً ۋە لۇرئبٔذىٕال ئىجبرەت‬ ‫ئەِەش‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫« ىؿى ٍ أىرسلٍنى رسلىنى اًاٍ ً‬ ‫ب ىكااٍ ً ىزا ىف ًيىػؿي ىـ‬ ‫بىػِّيػنى ت ىكأىاٍػ ىزاٍنى ىـ ىوي يـ ٍاؿاى ى‬ ‫ٍى يي‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫اا َّلاس اًاٍ ً ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ع ًؿانَّل ً‬ ‫ااييق ىـ ٍف‬ ‫ىي َّل‬ ‫شدي ه ىكىمنى ؼي‬ ‫س ى‬ ‫ب ٍط ىكأىاٍػ ىزاٍنى ٍاؿىحدي ى ؼمق أٍى‬ ‫به‬ ‫ي‬ ‫س ىكا ى اٍع ى‬ ‫بىٍ ً‬ ‫عًز هيز»‬ ‫صير يق ىكير يس ىييق اًاٍ‬ ‫اايىق ىؽًك ٌّ‬ ‫ب إً َّلف َّل‬ ‫م ى‬ ‫مٍف ي‬ ‫ى‬

‫‪110‬‬

‫«ثىس ئەٌچىٍىرىّىسٔي ِۆجىسىٍەر ثىٍەْ ئەۋەتتۇق‪ ،‬ئىٕطبٔالر ئبداٌەتٕي‬ ‫پەرپب لىٍطۇْ دەپ ئۇ ئەٌچىٍەرگە وىتبثٕي ۋە تبرازىٕي ٔبزىً لىٍذۇق‪ .‬ثىس‬ ‫تۆِۈرٔىّۇ ٔبزىً لىٍذۇق‪ ،‬ئۇٔىڭذا غىذدەتٍىه ثىر وۈچ ۋە ئىٕطبٔالر ئۈچۈْ‬ ‫ِۀپەئەتٍەر ثبر‪ .‬ثۇ ئبٌالھٕىڭ‪ ،‬ئبٌالھٕي وۆرِەً تۇرۇپ ئبٌالھمب ۋە ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ئەٌچىٍىرىگە ٍبردەَ ثېرىذىغبٔالرٔي ثىٍىػي ئۈچۈٔذۇر‪ .‬غۈثھىطىسوي‪ ،‬ئبٌالھ‬ ‫وۈچٍۈن ۋە غبٌىجتۇر»‪ -‬ھەدىذ ‪.25/57‬‬ ‫غۇٔىڭ ئۈچۈْ ثىس تبۋىسِٕىڭ ئۆتّۈغىذىّۇ ثىر پەٍغەِجەر ۋە پەٍغەِجەر‬ ‫ٍەتىۈزگەْ ثىر وىتبة ثوٌۇغي ِۇِىىٓ دەپ لبراٍّىس‪ .‬ئىجراھىُ ۋە ئىطّبئىً‬ ‫ئەٌەٍھىّۇضطبالِالر ثۇ دۇَٔبدىٓ وەتىۀذىٓ وېَىٓ ِەوىە خەٌمي ئبٌالھمب غېرىه‬ ‫وەٌتۈرۈغىەْ‪ .‬خرىطتىئبٔالرٔىڭ زور وۆپچىٍىىي ثوٌطب‪ ،‬ھبٍبتىٕي غېرىىىە‬ ‫لبرغي وۆرەظ لىٍىػمب ثېغىػٍىغبْ ئىَطب ئەٌەٍھىططبالِٕي ۋە ِۇلەددەش روھ‬ ‫ٍۀي جەثرائىً ئەٌەٍھىططبالِٕي وېَىٓ ئبٌالھمب غېرىه لىٍغبْ‪ .‬ثۇٔىڭغب‬ ‫ئوخػبظ ئەھۋاي ھەِّە جەِئىَەتتە ثوٌغبْ ثوٌۇغي ِۇِىىٓ‪ .‬چۈٔىي ثىس‬ ‫ِىٍ​ٍەتٍەرٔىڭ ئېتىمبد ئبضبضٍىرىذا وۈچٍۈن ثىر ئبٌالھ ئېتىمبدى ثوٌغبٍٔىمىٕي‪،‬‬ ‫ئبٌالھ ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەت ئورٔبتمبٍٔىمىغب ئېتىمبد لىٍىٕغبْ ۋەضىٍە ئىالھالر ۋە‬ ‫ئىالھالغتۇرۇٌغبْ وىػىٍەر ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆرىّىس‪ .‬ثۇ ئەھۋاي ئىطالِذىٓ‬ ‫ئىٍگىرىىي ِەوىە جەِئىَىتي ثىٍەْ خرىطتىئبٔالرٔىڭ وۆپىٕچىطىذە وۆرۈٌگەْ‬ ‫دىٕ​ٕي ٍېڭي غەوىٍ​ٍۀذۈرۈغىە تبِبِەْ ئوخػبپ وېتىذۇ‪.‬‬ ‫تۆۋۀذىىي رەضىُ ثۇ ئوخػبغٍىمٕي ئوتتۇرىغب لوٍّبلتب‪:‬‬

‫‪111‬‬

112

‫تبۋىسىّچىالردا ۋەضىٍە ئىالھالر‬

‫‪ -1‬تبۋ‬ ‫تبۋ تەثىئەت لبٔۇٔىٕىڭ ثبغمۇرغۇچىطي ۋە ثبرٌىك غەٍئىٍەرٔىڭ ئۈضتىذە‬ ‫تۇرىذىغبْ ٍبراتمۇچي لۇدرەتتۇر‪ .‬ھۆرِەت ۋە ئىجبدەت لىٍىٕىػمب تېگىػٍىه‬ ‫ئبٌىٌ ھۆوۈِرأذۇر‪ .‬وبئىٕبتٕىڭ ئىٕتىساِىٕي ئۇ ثېىىتىەْ‪ .‬ئەتىگىٕي تبۋٔي‬ ‫ئەضٍىگەْ وىػي ئبخػىّي ئبضبْ ئۆٌىذۇ ‪.74‬‬ ‫ئۇ ئۇٌۇغذۇر‪ ،‬وبتتىذۇر‪ٍ ،‬ەردىىي ئىٕطبٔالرٔي ثبغمۇرىذۇ‪ٍ .‬بِبْ وىػىٍەر‬ ‫وۆپەٍگۀذە ھۆوۈِرأٍىمي وەضىىٍٕىػىذۇ‪ .‬ئۆٌۈظ ۋە تىرىٍىع‪ ،‬غەرەپ ۋە‬ ‫ثبٍ​ٍىك ئۇٔىڭ ئىرادىطي ثوٍىچە ثوٌىذۇ ‪ . 75‬ئۇ ئەزەٌىَذۇر‪ ،‬ئەثەدىَذۇر‪ .‬ھەر‬ ‫ٍەردە ثبردۇر‪ٌ ،‬ېىىٓ ثبرٌىمىٕىڭ لبٔذاق ھبٌەتتە ئىىۀٍىىىٕي ثىٍگىٍي‬ ‫ثوٌّبٍذۇ ‪ . 76‬ئۇٔي زېھٕىذە غەوىٍ​ٍۀذۈرۈغىە ئۇرۇٔغۇچي زىَبْ تبرتىذۇ‪ .‬ئۇ‬ ‫ٍبرىتىٍّىغبْ‪ ،‬ھەر ٔەرضىٕي ٍبراتمۇچي ئۇدۇر‪ .‬ئۆزگەرِەٍذۇ‪ ،‬داۋاٍِىك ثبر ۋە‬ ‫داۋاٍِىك تەٍَبردۇر ‪ .77‬ھەر ٔەرضىٕي ئوچۇلچە وۆرىذۇ ۋە ئىٕطبٔالرٔىڭ ثبرٌىك‬ ‫ئىػٍىرىذا ئۇالر ثىٍەْ ثىٍ​ٍە ثوٌىذۇ‪.78‬‬ ‫ٍۇلىرىذىىي ِەٌۇِبتالردىٓ لبرىغبٔذا ئۇالرٔىڭ تبۋ ثىٍەْ ئبٌالھٕي‬ ‫ِەلطەت لىٍغبٍٔىمي ئېٕىك‪.‬‬

‫‪ -74‬گۈٔەً تۈِەر‪ ،‬ئبثذۇرراھّبْ وۈچۈن‪ ،‬دىٍٕەر تبرىخي‪ ،‬ئوجبق ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئۀمەرە‪،‬‬ ‫‪.62‬‬ ‫‪ -75‬گۈٔەً تۈِەر‪ ،‬ئبثذۇرراھّبْ وۈچۈن‪ ،‬دىٍٕەر تبرىخي‪ ،‬ئوجبق ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئۀمەرە‪ 1997 ،‬ش‪.63.‬‬ ‫‪ٍ -76‬ۀەر ئوضّبْ‪ ،‬دىٍٕەر تبرىخي‪ ،‬ئوجبق ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئۀمەرە‪ 1997 ،‬ش‪.46 -26 -16 .‬‬ ‫‪ٌَ -77‬بۋزى‪ ،‬ثىٍىّٕىگەْ تەٌىّبتالر ( ‪ ،)Hua Hu King‬تەرجىّە لىٍغۇچي‪ :‬ئىطّبئىً تبغپىٕبر‪،‬‬ ‫ئبِىٕە گۈٌػبھ جوغمۇْ‪ ،‬وبوٕۈش ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‪ -36 ،-88 ،-92 ،-20 .1999 ،‬ثەتٍەر‪.‬‬ ‫‪ -78‬گۈٔەً تۈِەر‪ ،‬ئبثذۇرراھّبْ وۈچۈن‪ ،‬دىٍٕەر تبرىخي‪ ،‬ئوجبق ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئۀمەرە‪ 1997 ،‬ش‪.63.‬‬ ‫‪ 1997‬ش‪.‬‬

‫‪113‬‬

‫‪ -2‬تې‬ ‫تې تبۋٔىڭ ھەلىمىٌ ِەۋجۇتٍۇلىٕىڭ ئوتتۇرىغب چىمىػي ‪ ،79‬ئىٕطبٔذا ۋە‬ ‫ثبغمب ِەخٍۇلبتالردا وۆرۈٔۈظ ھبٌىتي‪ .‬ثبرٌىك ِەۋجۇداتٕي تبۋ ِەٍذأغب‬ ‫وەٌتۈرىذۇ‪ ،‬تې ئوزۇلالٔذۇرىذۇ‪ ،‬تەرثىَىٍەٍذۇ‪ ،‬غەوىً ثېرىذۇ ۋە وۈچىٕي‬ ‫توٌۇلالٍذۇ‪ .‬پۈتۈْ ِەۋجۇداتت تبۋٔي ئۇٌۇغالٍذۇ‪ ،‬تېٕي لەدىرٌەٍذۇ‪.80‬‬

‫‪ٍ -3‬ىٓ ٍبڭ‬ ‫ثۇالر وبئىٕبتٕىڭ ئىٕتىساِىٕي ضبلالٍذىغبْ ۋە ثبغمۇرىذىغبْ ئىىىي‬ ‫چوڭ وۈچٕىڭ ئبٌەِػۇِۇي ضىّۋوٌي‪ .‬ثۇ ئىىىي وۈچ ثىر‪-‬ثىرىذىٓ ِۇضتەلىً‬ ‫ھبٌذا ِەۋجۇتٍۇلىٕي داۋاِالغتۇراٌّبٍذۇ ‪ . 81‬ھەِّە ٔەرضە ٍىٓ ۋە ٍبڭٕىڭ‬ ‫ضىرٌىك ِۇٔبضىۋىتي ٔەتىجىطىذە روھىٌ ئبٌەِذىٓ دۇَٔبغب چىمىرىٍىذۇ‪ .‬ثۇ‬ ‫پرىٕطىپٕي تبۋ ٍبراتمبْ‪ .‬وېَىٓ تبۋٔىڭ ٍبرىتىع وۈچي ٍىڭ ثىٍەْ ٍبڭغب ئۆتۈپ‬ ‫وەتىەْ‪ .‬ثۇ ٔۇلتىذا تې ثۇ ئىىىي وۈچٕي ثىرٌىه ئىچىذە ثىر‪-‬ثىرىگە ِبش‬ ‫ثىر غەوىٍذە تۇتىذۇ‪.82‬‬ ‫تبۋدىٓ ثىر (تې) تۇغۇٌىذۇ‪ ،‬ثىردىٓ ئىىىي (ٍىڭ‪ٍ-‬بڭ) ‪ ،83‬ئىىىىذىٓ‬ ‫ئۈچ‪ ،‬ئۈچتىٓ ئوْ ِىڭ غەٍئي تۇغۇٌىذۇ‪ .‬ثبرٌىك ِەۋجۇدات زىذدىَەتطىس ھبٌذا‬ ‫ٍىٕ​ٕي لبٔبت ئبضتىغب ئبٌىذۇ‪ٍ ،‬بڭٕي ثبغرىغب ثبضىذۇ‪.84‬‬ ‫‪ -79‬گۈٔەً تۈِەر‪ ،‬ئبثذۇرراھّبْ وۈچۈن‪ ،‬دىٍٕەر تبرىخي‪ ،‬ئوجبق ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئۀمەرە‪،‬‬ ‫‪ -70‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -80‬ژ‪ .‬ش ووپېر‪ ،‬ئەردەِٕىڭ ٔۇرى (تبۋچىٍىك)‪ ،‬ئىطّەت زەوي ئەٍَۇثئوغٍۇ تەرجىّىطي‪ ،‬ضبً‬ ‫ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‪ -39 ،1994 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -81‬ئىسىتطۇ توغىىو‪ ،‬تبۋچىٍىمتب ئبچمۇچٍۇق چۈغۀچىٍەر‪ ،‬ئەھّەت ٍۈوطەي ئۆزئەِرە تەرجىّىطي‪،‬‬ ‫وبوٕۈش ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‪ -164 ،2001 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ٌَ -82‬بۋزى‪ ،‬ثىٍىّٕىگەْ تەٌىّبتالر (‪ -65 ،)Hua Hu King‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ٍ -83‬ۀەر ئوضّبْ‪ ،‬دىٍٕەر تبرىخي‪ ،‬ئوجبق ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئۀمەرە‪ -60 ،1997 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ٌَ -84‬بۋزى‪ ،‬ثىٍىّٕىگەْ تەٌىّبتالر (‪ -51 ،)Hua Hu King‬ثەت‪.‬‬

‫‪-69 1997‬‬

‫‪114‬‬

‫تبۋٔىڭ ٍبرىتىع ضۈپىتي تېغب ثېرىٍگەْ‪ .‬ئۇ ثۇٔي ٍىٓ ۋە ٍبڭ ئىىىىطي‬ ‫ثىٍەْ ئەِەٌىٍَەغتۈرِەوتە‪ٍ .‬برىتىٍغبْ ثبرٌىك ٔەرضىٍەرٔي تې وؤتروي لىٍىذۇ‪.‬‬

‫‪ -4‬ئۆٌۈِطىس روھالر ۋە روھىٌ وۈچٍەر‬ ‫«تبۋ ثىٍەْ ٍېمىٓ ِۇٔبضىۋەت ئورٔبتمبْ ثىرى ئۈچۈْ لبراڭغۇٌۇق‬ ‫ثىٍەْ ٍۇرۇلٍۇق‪ ،‬ھبٍبت ثىٍەْ ئۆٌۈَ ئوتتۇرىطىذىىي ئېسىتمۇ چېگراالر ئەِەٌذىٓ‬ ‫لبٌىذۇ‪ .‬ئۇ ٔۇرغۇٍٔىغبْ ئبٌىٌ روھٍۇق ِەۋجۇداتٕىڭ دوضتٍۇلىغب ئېرىػىذۇ‪،‬‬ ‫ئۇالرٔىڭ ئبرىطىذا ضەٌجىٌ تەضىرٌەردىٓ ضبلٍىٕىپ لبٌىذۇ ۋە ٍولبٌّبٍذىغبْ‬ ‫‪85‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ھبٍبت وۈچىگە ئىگە ثوٌىذۇ‪ ،‬غۇٔذالال ئەثەدىٌ ھبٍبتمب ٍېتىپ ثبرىذۇ»‬ ‫«دەرەخٍەر ۋە ھبٍۋأالر‪ ،‬ئىٕطبٔالر ۋە ھبغبراتالر‪ ،‬گۈي‪ -‬چېچەوٍەر ۋە لۇغالر‪...‬‬ ‫ثۇالر ٍۇٌتۇزالردىٓ وبئىٕبتمب ئېمىپ چۈغىەْ روھىٌ وۈچٍەرٔىڭ جبٍٔىك‬ ‫خىَبٌٍىرىذۇر‪ .‬ئۇالر ثىر‪-‬ثىرى ثىٍەْ ۋە ٍەر ٍۈزىذىىي ِەخٍۇلبت ثىٍەْ‬ ‫ئۇچرىػىع ۋە ثىرٌىػىع ئبرلىٍىك جبٍٔىمالرٔىڭ ھەِّىطىگە ھبٍبتٍىك‬ ‫ثېرىذۇ»‪.86‬‬

‫‪ -5‬ئبتب‪ -‬ثوۋىالرٔىڭ روھٍىرى‬ ‫ھەر ئبئىٍە ئبتب‪-‬ثوۋىٍىرىٕىڭ روھٍىرىٕي ئبالھىذە لوغذىغۇچي دەپ‬ ‫لبراٍذۇ ۋە ئۆٍ​ٍىرىذە ئۇالر ئۈچۈْ ثىر ئورۇْ ئبٍرىپ لوٍىذۇ ‪ .87‬ثەزىذە ئبتب‪-‬‬ ‫ثوۋىالر چبلىرىٍىذۇ ۋە ِۇھىُ ِەضىٍىٍەر ھەلمىذە ِەٌۇِبت ثېرىٍىپ‪ٍ ،‬بردەَ‬

‫‪ٌَ -85‬بۋزى‪ ،‬ثىٍىّٕىگەْ تەٌىّبتالر (‪ -52 ،)Hua Hu King‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -86‬گۈٔەً تۈِەر‪ ،‬ئبثذۇرراھّبْ وۈچۈن‪ ،‬دىٍٕەر تبرىخي‪ ،‬ئوجبق ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئۀمەرە‪،‬‬ ‫ثەت‪.‬‬ ‫‪ -87‬گۈٔەً تۈِەر‪ ،‬ئبثذۇرراھّبْ وۈچۈن‪ ،‬دىٍٕەر تبرىخي‪ ،‬ئوجبق ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئۀمەرە‪،‬‬ ‫ثەت‪.‬‬

‫‪-58 ،1997‬‬ ‫‪-58 ،1997‬‬

‫‪115‬‬

‫تەٌەپ لىٍىٕىذۇ‪ِ .‬بزارالر ثەرىىەت ثەرضۇْ دەپ ئېتىسٌىمالردا ثوٌىذۇ‪ .‬ثبھبر‬ ‫پەضٍىذە ضۈپۈرۈٌىذۇ ۋە ٔەزىر‪-‬چىراق ضۇٔىٍىذۇ‪.88‬‬

‫‪ -6‬دأىػّۀٍەر ۋە پەرىػتە ضۈپەت ئۇضتبزالر‬ ‫غەٍجٕي ثىٍىذىغبٍٔىمىغب ئېتىمبد لىٍىٕغبْ دأىػّۀٍەر‪ ،‬ئۆٌّەٍذىغبْ‬ ‫زاتالر ۋە پەرىػتە ضۈپەت ئۇضتبزالر ئىالھىٌ وۈچىە ئېرىػىػٕىڭ ٍوٌٍىرىذۇر‪.‬‬ ‫ثۇالرٔىڭ ۋەضىٍىطي ثىٍەْ ِەڭگۈ ٍبغىغىٍي غۇٔذالال ئەثەدىٌ ھبٍبتمب ٍەتىىٍي‬ ‫ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇالر ئىالھىٌ ِەۋجۇداتالر ثىٍەْ ئىٕطبٔالر ئبرىطىذىىي ۋەضىٍىٍەردۇر‪.‬‬

‫ثۇالر ئىػىىٍىرىٕىڭ ئبٌذىغب چىمّبضتىٓ وبئىٕبتٕي ثىٍىذۇ‪ .‬دەرىسىذىٓ‬ ‫لبرىّبضتىٓ ئبضّبٕٔي وۆرىذۇ‪ .‬ثبرِبضتىٓ ثىٍىذۇ‪ ،‬لبرىّبضتىٓ وۆرىذۇ‪ .‬ئىع‬ ‫لىٍّبضتىٓ غەٌىجە لىٍىذۇ ‪ .89‬ثۇ پەرىػتە ضۈپەت ئۇضتبزالرٔي ئىسدەپ تبپمىٍي‬ ‫ثوٌّبٍذۇ‪ .‬ئىسدىگۀٍەرٔي ئۇالر تبپىذۇ‪ .‬ئۇٔىڭذىٓ وېَىٓ ٍۇلىرى پبراضەت ۋە‬ ‫ئبٌىَجبٔبثٍىمىٕىڭ ٍبردىّي ئبرلىٍىك ئىالھىٌ ضەٌتۀەت ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەت‬ ‫ئورٔىتىٍغبٔذا ئبخىرلي ِۀىۋىٌ ھەلىمەتٍەرٔىڭ ٍۆتىىٍىػىّۇ ثۇٔىڭغب ئەگىػىپ‬

‫‪ٍ -88‬ۀەر ئوضّبْ‪ ،‬دىٍٕەر تبرىخي‪ ،‬ئوجبق ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئۀمەرە‪ -65 ،1997 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ٍ -89‬ۀەر ئوضّبْ‪ ،‬دىٍٕەر تبرىخي‪ ،‬ئوجبق ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئۀمەرە‪ -65 ،1997 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪116‬‬

‫وېٍىذۇ‪ .‬ثۇ ثبرٌىك پەرىػتىٍەرٔىڭ ئىالھىٌ ضەٌتۀەتىە ٍېتىپ ثېرىػتب ثېطىپ‬ ‫ئۆتىەْ ٍوٌىذۇر‪.90‬‬ ‫«‪ِ ...‬ۇوەِّەي ٍوي داۋاِىذا ِەٍذأغب وېٍىذىغبْ ئىٍگىرىٍەغٕىڭ ھەر‬ ‫ثبضمۇچىذا ئەتە دۇَٔب ِۈٌىىذە ئۈِىذٌىه وۆرۈٔگۀگە ئەِەش‪ ،‬ثۈگۈْ ِۀىۋىٌ‬ ‫ِۈٌىتە ِۇھىُ ثوٌغبٔغب ئېتىجبر ثېرىػٕي ئۆگىٕىطەْ‪ .‬ئۇ چبغذا ضىرٌىك ئىػىه‬ ‫ئېچىٍىذۇ‪ ،‬ضەْ چوپچوڭ وبئىٕبتٕىڭ ثبغمۇرِىغبْ ثبغمۇرغۇچىٍىرىغب‪،‬‬ ‫ٍبراتّىغبْ ٍبراتمۇچىٍىرىغب لوغۇٌۇپ وېتىطەْ»‪.91‬‬ ‫«ثبرٌىك ِۇرغىذالر ۋە تېخٕىىالر ئۆتىۈٔچىذۇر‪ .‬ھەلىمىٌ‬ ‫ئەِەٌىٍَىػىع ئىٕطبٕٔىڭ ثبرٌىمىٕىڭ تبۋٔىڭ ئىالھىٌ ئېٕىرگىَىطي ثىٍەْ‬ ‫ثىرٌىػىػىذىٓ ِەٍذأغب وېٍىذۇ»‪.92‬‬

‫‪ -7‬راثىتە‬ ‫«وىُ تبۋغب ٍەتّەوچي ثوٌطب‪ ،‬پەرىػتە ضۈپەت ئۇضتبزالردىٓ ثىرى‬ ‫ثىٍەْ راثىتە لۇرۇغي الزىُ‪ .‬ثۇ وىػي ئۇضتبزالرٔىڭ تەٌىّبتٍىرى ثوٍىچە ئىع‬ ‫لىٍىػي‪ ،‬ئىىىىٍىه ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه پۈتۈْ چۈغۀچىٍەرٔي‬ ‫توغرىٍىػي‪ ،93‬ثبغمىالرغب خىسِەت لىٍىع ئۈچۈْ لوٌىذىٓ وەٌگۀٕي لىٍىػي‪،‬‬ ‫ئىچىي پبوٍىمٕي ئبدا لىٍىػي‪ ،‬ئۇضتبزىٕي وېرەوطىس توضبٌغۇالر ثىٍەْ ثىئبراَ‬ ‫‪ٌَ -90‬بۋزى‪ ،‬ثىٍىّٕىگەْ تەٌىّبتالر (‪ -82 ،)Hua Hu King‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ٌَ -91‬بۋزى‪ ،‬ثىٍىّٕىگەْ تەٌىّبتالر (‪ -83 ،)Hua Hu King‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ٌَ -92‬بۋزى‪ ،‬ثىٍىّٕىگەْ تەٌىّبتالر (‪ -96 ،)Hua Hu King‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -93‬ثۇ ضۆزٔىڭ ِۀىطي تەڭرى ۋە تەڭرى ٍبراتمبْ ٔەرضىٍەردىٓ ئىجبرەت ئىىىي تۈرٌۈن ِەۋجۇدىَەت‬ ‫ثبر دېگەْ چۈغۀچىٕي تبغالپ‪ ،‬ۋەھذەتۇٌۋۇجۇد ٍۀي تەڭرى ۋە ثبغمب ثبرٌىك ٔەرضىٍەر ثىر‪ ،‬دېگەْ‬ ‫چۈغۀچىگە وەٌگەْ ثوٌۇغي‪ ،‬دېّەوتۇر‪.‬‬

‫‪117‬‬

‫لىٍّبضٍىمي‪ ،‬ئۇضتبزىٕىڭ ئىالھىٌ وۈچي ثىٍەْ ِۀىۋىٌ راثىتىطىٕي‬ ‫داۋاِالغتۇرۇغي الزىُ‪ .‬غۇٔذاق لىٍىپ ئۇ ثبرٌىك توضبٌغۇالردىٓ ھبٌمىپ ئۆتىذۇ‪،‬‬ ‫ِۇتٍەق ضەِىّىَەتٕي ھەر دائىُ ِۇھبپىسەت لىٍىذۇ‪ .‬وبئىٕبتٕىڭ ضەزگۈرٌۈوىٕي‬ ‫ئەضىە ضبٌىذىغبْ وەِتەرٌىىي‪ ،‬ئىرادىطي ۋە ِبضٍىػىػچبٍٔىمي ئۇٔي ئىالھىٌ‬ ‫ٔۇر ثىٍەْ توٌذۇرىذۇ»‪.94‬‬

‫‪ٌَ -94‬بۋزى‪ ،‬ثىٍىّٕىگەْ تەٌىّبتالر (‪ -32 ،)Hua Hu King‬ثەت‪.‬‬

‫‪118‬‬

119

‫ئۈچىٕچي ثۆٌۈَ‬ ‫ئەھٍي وىتبثمب وۆڭۈي ثېرىۋاتمبْ ِۇضۇٌّبٔالر‬ ‫ئەثۇ ضەئىذ ئەي‪-‬خۇدرىَٕىڭ رىۋاٍەت لىٍىػىچە ِۇھەِّەد‬ ‫ئەٌەٍھىططبالَ ِۇٔذاق دېگەْ‪:‬‬ ‫«غۈثھىطىسوي‪ ،‬ضىٍەر ضىٍەردىٓ ئىٍگىرى ئۆتىۀٍەرٔىڭ ٍوٌٍىرىغب‬ ‫غېرىچّۇغېرىچ‪ ،‬گەزِۇگەز ئەگىػىپ وېتىطىٍەر‪ .‬ھەتتب ئۇالر ثىر وېٍەرٔىڭ‬ ‫ئۇۋىطىغب وىرگەْ ثوٌطب ٍۀىال ئۇالرغب ئەگىػىطىٍەر» دېذى‪ .‬ثىس‪« :‬ئي‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ئەٌچىطي! ئۇالر ٍەھۇدىٌ ۋە خرىطتىئبٔالرِۇ؟» دېۋىذۇق‪ ،‬ئۇ‪:‬‬ ‫«ئۇالردىٓ ثبغمب وىُ ثوالتتي؟» دېذى‪.95‬‬ ‫زاِبٔىّىسدا ٍەھۇدىَالرغب لبرىغبٔذا خرىطتىئبٔالرٔىڭ تەضىرى وۈچٍۈورەن‬ ‫ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ تۆۋۀذە دىٕىٌ تۈضىە ئىگە ثەزى تەرىمەتچي گۇرۇھالر ثىٍەْ‬ ‫وبتوٌىىالرٔي ضېٍىػتۇرۇپ وۆرىّىس‪.‬‬

‫‪ -95‬ثۇخبرى‪ ،‬ئىئتىطبَ ثىٍىىتبثي ۋەضطۈٕٔەتي‪ -14 ،‬ثبة‪ٔ -7320 ،‬وِۇرٌۇق ھەدىص؛ ِۇضٍىُ‪،‬‬ ‫ئىٍىُ‪ -3 ،‬ثبة‪ٔ -)2669 ( 6 ،‬وِۇرٌۇق ھەدىص؛ ئىجٕي ِبجە‪ ،‬فىتەْ‪ -17 ،‬ثبة‪-3994 ،‬‬ ‫ٔوِۇرٌۇق ھەدىص‪.‬‬

‫‪120‬‬

‫ئب‪ -‬غېرىىٕي رەت لىٍىذىغبٔذەن وۆرۈٔۈظ‬ ‫وبتوٌىىالرٔىڭ وۆز لبرىػىذا غېرىه ئەڭ چوڭ گۇٔبھتۇر‪« .‬ثىرىٕچي‬ ‫ثۇٍرۇق غېرىه وەٌتۈرۈغٕي چەوٍەٍذۇ‪ .‬ئبٌالھتىٓ ثبغمب تەڭرىٍەرگە ئىػىٕىع‬ ‫ۋە ٍېگبٔە ثوٌغبْ ئبٌالھتىٓ ثبغمب ئىالھالرغب ھۆرِەت ثىٍذۈرۈظ چەوٍىٕىذۇ‪.‬‬ ‫ثۇتالر رەت لىٍىٕىذۇ»‪ِ .96‬ۇلەددەش وىتبثتب ِۇٔذاق دېَىٍىذۇ‪:‬‬ ‫«ئبڭٍىغىٓ ئي ئىطرائىٍالر! ثىسٔىڭ ئبٌالھىّىس ثوٌغبْ رەة‪ٍ ،‬ېگبٔە‬ ‫رەثتۇر»‪ِ( -‬برلۇش ‪.)29/12‬‬ ‫ئىَطب ِۇٔذاق دېگەْ‪« :‬رەثجىڭالر ثوٌغبْ ئبٌالھمىال چولۇٔۇڭالر‪ ،‬پەلەت‬ ‫ئۇٔىڭغىال ئىجبدەت لىٍىڭالر»‪ٌ( -‬ۇلب ‪.)8/4‬‬ ‫ئىٕجىٍذا ِۇغۇٔذاق ٍېسىٍغبْ ثوٌۇغىغب لبرىّبً‪ ،‬خرىطتىئبٔالر ئىَطب‬ ‫ئەٌەٍھىططبالِذىٓ ‪ 4‬ئەضىر وېَىٓ ئۆزٌىرى ثىٍەْ ئبٌالھٕىڭ ئبرىطىغب ۋەضىٍە‬ ‫تەڭرىٍەر لوٍغبْ‪ِ .‬ىالدىَىٕىڭ ‪ٍ -325‬ىٍي توپالٔغبْ ئىسٔىه وؤطىٍي ئىّبْ‬ ‫ئبضبضٍىرىٕي ِۇٔذاق ثبٍبْ لىٍىذۇ‪« :‬تەڭرىٕىڭ ٍېگبٔە ئوغٍي ئەزەٌذە ئبتىذىٓ‬ ‫تۇغۇٌغبْ‪ٔ ،‬ۇردىٓ وەٌگەْ ٔۇر‪ ،‬ھەلىمىٌ تەڭرىذىٓ وەٌگەْ ھەلىمىٌ تەڭرى‪،‬‬ ‫ٍبرىتىٍّبضتىٓ ئبتب ثىٍەْ ئوخػبظ جەۋھەردىٕذۇر»‪.97‬‬ ‫وبتوٌىىالر ئبٌالھمب غېرىه وەٌتۈرِىگۀٍىىىٕي‪ٍ ،‬ۀي ئۆزٌىرىٕىڭ‬ ‫ِۇغرىه ئەِەضٍىىىٕي ئىپبدىٍەظ ئۈچۈْ ئبتب‪ ،‬ئوغۇي ۋە ِۇلەددەش روھتىٓ‬ ‫ئىجبرەت ثۇ ئۈچىٕي ٍبٌغۇز ثىر تەڭرىذەن وۆرضىتىػىە تىرىػمبْ‪ .‬ئۇالر ثۇٔي‬ ‫ِۇٔذاق ئىپبدىٍەٍذۇ‪« :‬ھەِّىگە لبدىر ئبتب‪ ،‬ئۇٔىڭ ٍېگبٔە ئوغٍي ۋە ِۇلەددەش‬ ‫روھ ٍبٌغۇز ثىرال تەڭرىذۇر‪ٔ :‬بھبٍىتي ِۇلەددەش ئۈچ ثىرٌىه»‪.98‬‬ ‫‪ -96‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -2112 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -97‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -242 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -98‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -233 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪121‬‬

‫ٌېىىٓ ئۇالر ثۇٔىڭ توغرا ئەِەضٍىىىٕي ثىٍىذۇ‪ .‬چۈٔىي ئۇالر ِۇٔذاق‬ ‫دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«تەڭرىذىىي وىػىٍەر ثىر‪-‬ثىرىگە ئوخػىّبٍذۇ‪ .‬ئوغۇي ثوٌغبْ وىػي‬ ‫ئبتب ئەِەضتۇر‪ .‬ئبتب ثوٌغبْ وىػىّۇ ئوغۇي ئەِەضتۇر‪ِ .‬ۇلەددەش روھ ثوٌغبْ‬ ‫وىػي ثوٌطب ئبتىّۇ ئەِەضتۇر‪ ،‬ئوغۇٌّۇ ئەِەضتۇر‪ .‬ثۇالر ئەضٍىذىٓ وەٌگەْ‬ ‫ِۇٔبضىۋەتٍەر ضەۋەثىذىٓ ثىر‪-‬ثىرىگە ئوخػىّبٍذۇ»‪.99‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫اايىق ىً‬ ‫« ىؿى ٍ ىؾىػل َّل‬ ‫ثثىوة ىكىم ًـ ٍف إً ىؿوقإًَّل إً ىؿهق ىكا ًح هد ىكإً ٍف‬ ‫ث‬ ‫ث ىى‬ ‫اؿ ي‬ ‫اؿًذ ي ى ىاؽاي ا إً َّلف َّل‬ ‫ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫َّل‬ ‫ً‬ ‫اب أىا هي»‬ ‫تقكا ى‬ ‫مي اي ىف ىيىؿ ى َّل َّل اؿذ ي ى ىؾىػ يلكا ـ ٍفيقٍـ ى ىذ ه‬ ‫م ىي‬ ‫عَّلم ى‬ ‫ىٍؿـ اٍى‬ ‫«ئبٌالھ ئۈچ ئىالھٕىڭ ثىرىذۇر‪ ،‬دېگۈچىٍەر غەوطىس وبپىر ثوٌذى‪ .‬ثىر‬ ‫ئىالھتىٓ ثبغمب ھېچ ئىالھ ٍولتۇر‪ .‬ئەگەر ئۇالر ئېَتىۋاتمبْ ضۆزٌىرىذىٓ‬ ‫لبٍتّىطب‪ ،‬ئۇالردىٓ ئىجبرەت ثوٌغبْ وبپىرالر لبتتىك ئبزاثمب لبٌىذۇ»‪ِ-‬بئىذە‬ ‫‪.73/5‬‬ ‫ِۇضۇٌّبٔالرٔىڭ تەرىمەتچىٍىرىگە ٔىطجەتۀّۇ غېرىه ئەڭ چوڭ‬ ‫گۇٔبھتۇر‪ .‬چۈٔىي ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«إً َّلف اايق ى يػ ٍ ً ل أىف ي ٍ ل ىؾ ً‬ ‫ق ىكيىػ ٍ ً يل ىم يدك ىف ىذاً ى اً ى يى ى اي»‬ ‫ب‬ ‫ٌى ى ي ي ى‬ ‫«ئبٌالھ ئۆزىگە غېرىه وەٌتۈرۈٌۈغٕي ھەرگىس ِەغپىرەت لىٍّبٍذۇ‪،‬‬ ‫ثۇٔىڭ ئبضتىذىىي گۇٔبھٕي خبٌىغبْ وىػىگە ِەغپىرەت لىٍىذۇ»‪ٔ -‬ىطب‬ ‫‪.48/4‬‬

‫‪ -99‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -254 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪122‬‬

‫لۇرئبْ وەرىّٕىڭ ھەر ثېتىذە دېگۈدەن غېرىه ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه‬ ‫ئبٍەتٍەر ثبر‪ٌ .‬ېىىٓ ِۇضۇٌّبٔالرٔىڭ ئېتىمبدىٕي ئبضبضي تېّب لىٍغبْ ِۀجەٌەردە‬ ‫ثۇ ئبٍەتٍەر ئۈضتىذە ٍېتەرٌىه دەرىجىذە پىىىر ٍۈرگۈزۈٌّىگەْ‪ .‬ھەتتب ٔۇرغۇْ‬ ‫ئبٍەتٍەرٔىڭ ئۈضتي گوٍب پەردىٍۀگەْ‪ٔ .‬ەتىجىذە ثەزى تەرىمەتچىٍەر غېرىه‬ ‫توغرىطىذا ئۆز ٍوٌىٕي تبغالپ خرىطتىئبٔالرٔىڭ ٍوٌىغب وىرىپ وەتىەْ‪.‬‬

‫‪123‬‬

‫ة‪ -‬پەٍغەِجەرٔي ئىالھالغتۇرۇظ‬ ‫غەٍتبْ ئبٌالھمب ِۇٔذاق دېگەْ ئىذى‪:‬‬ ‫عىد َّلف ىؿيقٍـ ً‬ ‫ث ىَلىتًى َّل يقٍـ ًم ٍ ىػ ٍ ً‬ ‫صىرا ى‬ ‫« ىً ى أى ٍ ى يٍػىنً ى ٍ‬ ‫طىؾ ااٍ ي ٍ ى ً ىي ‪َّ .‬لـي‬ ‫ىؽ ي‬ ‫ً‬ ‫مقـ كًم ى ل ً​ً‬ ‫ً​ً‬ ‫ثيقٍـ ى اً ًلي ى »‬ ‫ع ٍف ى ى اً ًيًقٍـ ىكى تى ً ي أى ٍؾ ىر‬ ‫ع ٍف أىيٍ ى ًفقٍـ ىك ى‬ ‫ٍفقٍـ ىك ى‬ ‫أىيٍ ٍ ى ٍ‬ ‫«ضەْ ِېٕي ئبزدۇرغبٍٔىمىڭ تۈپەٍ​ٍي ِەْ چولۇَ ئۇالر ئۈچۈْ ضېٕىڭ‬ ‫توغرا ٍوٌۇڭذا ئوٌتۇرىّەْ‪.‬‬ ‫ئبٔذىٓ وېَىٓ چولۇَ ئۇالرغب ئبٌذىٍىرىذىٓ‪ ،‬ئبرلىٍىرىذىٓ‪ ،‬ئوڭٍىرىذىٓ‬ ‫ۋە ضوٌٍىرىذىٓ وېٍىّەْ‪ .‬ئۇالرٔىڭ وۆپچىٍىىىٕي غۈورى لىٍغۇچي‬ ‫وۆرِەٍطەْ»‪ -‬ئەئراف ‪.17-16/7‬‬ ‫غەٍتبْ توغرا ٍوٌغب وىرگۀٍۀٍەرٔي ئبزدۇرۇغمب تىرىػىذۇ‪ .‬پەٍغەِجەرٔي‬ ‫ئىٕطبٔذىٓ ئۈضتۈْ وۆرضىتىع ئۇٔىڭ ئەڭ ِۇھىُ تۇزالٍىرىذىٓ ثىرى‪ .‬ثۇ‬ ‫ھەلتە ئۇٔىڭغب ٍبردەَ ثېرىذىغبْ ئىٕطبٔىٌ غەٍتبٔالرِۇ ثبر‪ .‬پەٍغەِجەرٔي‬ ‫ئىٕطبٔذىٓ ئۈضتۈْ وۆرضىتىع ئبضبْ‪ .‬چۈٔىي ئىٕطبٔالر پەٍغەِجەرٌەرٔىڭ‬ ‫ئۆزٌىرىگە ئوخػبظ ثىرى ثوٌۇغىٕي لوثۇي لىٍىػتب زورالٔغبْ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«كم م ع اانَّل س أى ٍف ٍ ً‬ ‫ااييق‬ ‫بى‬ ‫ث َّل‬ ‫مؤمني ا إً ٍذ ىج ىاهي يـ ٍاؿيقىدل إًَّل أى ٍف ى اي ا أى ى‬ ‫ي‬ ‫ىى ى ى ى ى‬ ‫ض م ى اً ىةه ي ي ىف ـ ٍطمئًنِّي اىنػ َّلزاٍن عاى ًقـ مً‬ ‫ً‬ ‫ىٍ‬ ‫ى ى نلا ىر يس ن ‪ .‬يؽٍؿ اى ٍ ىا ىف ا ٍ ٍىر ً ى‬ ‫ي ى ى ى ى ٍ​ٍ ى‬ ‫اا َّل ى ًا ىملى ن ىر يس ن »‬ ‫«ئىٕطبٔالرٔىڭ ئۆزٌىرىگە ھىذاٍەت وەٌگۀذە ئىػۀّەضٍىىىٕىڭ ثىرال‬ ‫‹ئبٌالھ ثىر ئىٕطبٕٔي پەٍغەِجەر لىٍىپ‬ ‫ضەۋەثي ثبر‪ .‬ئۇ ثوٌطب ئۇالرٔىڭ‪:‬‬ ‫ئەۋەتەِذۇ؟› دېگەْ چۈغۀچىطىذۇر‪.‬‬

‫‪124‬‬

‫ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ئەگەر زېّىٕذا ِېڭىپ ٍۈرۈٍذىغبٔالر ئۇ ٍەرگە‬ ‫ئوٌتۇرالالغمبْ پەرىػتىٍەر ثوٌطب ئىذى‪ ،‬ثىس ئەٌۋەتتە ئۇالرغب ئبضّبٔذىٓ ثىر‬ ‫پەرىػتىٕي پەٍغەِجەر لىٍىپ چۈغۈرەتتۇق›»‪ -‬ئىطرا ‪.95-94/17‬‬ ‫ِەوىىٍىىٍەر پەٍغەِجىرىّىس ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ھەٍرأٍىمٍىرىٕي‬ ‫ِۇٔذاق ئىپبدىٍىگەْ‪:‬‬ ‫االس ًؿ أٍمياي اؿاَّل اـ كي ً ً‬ ‫ىس ً‬ ‫اؽ اى ٍ ى أياٍ ًز ىؿ إًاى ًٍق‬ ‫« ىـ ًاؿ ىى ىذا َّل ي ى ي ى ى ى ى ٍ‬ ‫اٍ ٍ ى‬ ‫ىملى ه ىػى ي ىف ىـ ىوي ىفًذ نيلا»‬ ‫«ثۇ لبٔذاق پەٍغەِجەر‪ ،‬تبِبق ٍەٍذۇ‪ ،‬ثبزارالردا ئبٍ​ٍىٕىپ ٍۈرۈٍذۇ؟ ٔېّە‬ ‫ئۈچۈْ ئۇٔىڭغب ثىر پەرىػتە چۈغۈرۈٌۈپ‪ ،‬ئۇٔىڭ ثىٍەْ ثىرٌىىتە‬ ‫ئبگبھالٔذۇرغۇچي ثوٌّىذى؟»‪ -‬فۇرلبْ ‪.7/25‬‬ ‫وۈٔىّىسدە وۆپٍىگەْ وىػي تۆۋۀذىىي ئبٍەت ئبٌذىذا ھەٍرأٍىمٍىرىٕي‬ ‫ئىچىگە ضىغذۇراٌّبٍذۇ‪:‬‬ ‫ثي ٍي يي ىحل إًاى َّل أىاَّل ى إً ىؿيقيا ٍي إً ىؿهق ىكا ًحهد ى ى ٍ ىا ىف‬ ‫« يؽٍؿ إًاَّل ى أىاى ى ى هل ًـ ايٍ‬ ‫ىح ندا »‬ ‫ب‬ ‫ب‬ ‫ص ًاؿنحا ىكى يي ٍ ًل ٍؾ ً​ً‬ ‫ع ىدةً ىر ًِّي‬ ‫يىػ ٍل يج اًى ىا ىر ًِّي‬ ‫ق ىػ ٍل ى ٍعىم ٍي ى‬ ‫بى‬ ‫عىم ن ى‬ ‫قأ ى‬ ‫«ئي ِۇھەِّەد! ئېَتمىٕىي‪ِ :‬ۀّۇ ضىٍەرگە ئوخػبغال ثىر‬ ‫ئىٕطبّٔەْ‪ٌ .‬ېىىٓ ِبڭب‪‹ ،‬ضىٍەرٔىڭ ئىالھىڭالر ٍبٌغۇز ثىر ئىالھتۇر › دەپ‬ ‫ۋەھىٌ لىٍىٕىذۇ‪ .‬وىُ رەثجىگە ِۇاللبت ثوٌۇغٕي ئۈِىذ لىٍطب‪ٍ ،‬بخػي ئەِەي‬ ‫لىٍطۇْ ۋە ئىجبدەتتە رەثجىگە ھېچىىّٕي غېرىه لىٍّىطۇْ»‪( -‬وەھف‬ ‫‪ .)110/18‬چۈٔىي پەٍغەِجەر ئەٌەٍھىططبالَ ئىٕطبٔالردىٓ ئۈضتۈْ ثىر زات‬ ‫دەپ لبرىٍىپ وەٌگەْ‪.‬‬

‫‪125‬‬

‫خرىطتىئبٔالر ئىَطب ئەٌەٍھىططبالِٕي تەڭرى لىٍىۋېٍىػتي‪ .‬ثىس ثۇ‬ ‫ھەلتە ئىٍگىرى توختىٍىپ ئۆتتۇق‪ِ .‬ەضىٍەْ‪ :‬وبتوٌىىالرٔىڭ وۆزلبرىػىذا‬ ‫ئىَطب ثوٌّىغبْ ثوٌطب وبئىٕبت ٍبرىتىٍّىغبْ ثوالتتي‪ .‬ئبضّبٔالردا ۋە ٍەر ٍۈزىذە‬ ‫وۆرگىٍي ثوٌىذىغبْ‪-‬ثوٌّبٍذىغبْ ثبرٌىك ٔەرضىٍەر‪ ،‬تەختٍەر‪ ،‬ضەٌتۀەتٍەر‪،‬‬ ‫ھبوىّىَەتٍەر‪ ،‬ۋە ھۆوۈِرأٍىمالر‪ ...‬لبتبرٌىك ھەِّە ئىع ئۇٔىڭ ۋەضىٍىطي‬ ‫ثىٍەْ ٍبرىتىٍغبْ‪ ،‬ئۇٔىڭ ئۈچۈْ ٍبرىتىٍغبْ‪.100‬‬ ‫ثۇ خبتب ئېتىمبد ِۇضۇٌّبٔالرٔىڭ ئېتىمبدىغىّۇ ضىڭىپ وىرگەْ‪.‬‬ ‫ئىٕطبٔالر تەرىپىذىٓ ئوٍذۇرۇپ چىمىرىٍغبْ ثىر ھەدىطتە ئبٌالھ تەئبالٔىڭ‬ ‫پەٍغەِجىرىّىسگە ِۇٔذاق دېگۀٍىىي دەۋا لىٍىٕىذۇ‪« :‬ضەْ ثوٌّىغبْ ثوٌطبڭ‬ ‫وبئىٕبتٕي ٍبراتّىغبْ ثوالتتىُ»‪.101‬‬

‫‪ -100‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -331 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -101‬ئىطّبئىً ئىجٕي ِۇھەِّەد ئەٌئەجٍۇٔىٌ‪ ،‬وەغفۇٌخەفب‪ ،‬ثېَرۇت ‪ -2 ،1408/1988‬جىٍذ‪،‬‬ ‫‪ -164‬ثەت‪ .‬ئەجٍۇٔىٌ ثۇ ئەضىرىٕي خەٌك ئبرىطىذا ھەدىص دەپ ثىٍىٕگەْ ضۆزٌەرٔىڭ توغرا‪-‬‬ ‫خبتبٌىمىٕي ئوتتۇرىغب چىمىرىع ئۈچۈْ ٍبغبْ‪ .‬ثۇ ضەۋەثتىٓ ئۇ وىتبثتب وۆپ ضبٔذا ئوٍذۇرِب ھەدىص ثبر‪.‬‬ ‫ثۇ ھەدىطّۇ ئوٍذۇرِىذۇر‪.‬‬

‫‪126‬‬

‫ثەزى تەرىمەتچىٍەرگە ٔىطجەتەْ ِۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالَ ٍبرىتىٍىػٕىڭ‬ ‫ثبغٍىٕىع ٔۇلتىطىذۇر‪ ،‬ئبٌالھتىٓ ثبغمب ھېچ ٔەرضە ٍوق ئىىەْ تۇٔجي لېتىُ‬ ‫ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَ​َە ثبر ثوٌغبْ‪ .‬پۈتىۈي ِەخٍۇلبت ئۇٔىڭذىٓ ٍبرىتىٍغبْ‪،‬‬ ‫ئۇٔىڭ ئۈچۈْ ٍبرىتىٍغبْ‪ .‬ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَ​َە ٔۇر ثوٌۇظ ئېتىجبرى ثىٍەْ‬ ‫ئبٌەِٕي ٍبرىتىع لبٔۇٔي ۋە ئۇٔىڭ ئەضٍىذۇر‪ .‬ثۇ ٔۇر ئۆٌۈِطىس ۋە ئەثەدىٌ‬ ‫ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ پەٍغەِجەرٔي «ئۆٌذى» دېَىػىە ثوٌّبٍذۇ‪ .‬ھەلىمەتي‬ ‫ِۇھەِّەدىَ​َە ثبر ۋە ئەزەٌىَذۇر‪ .‬ئۇ ثبرٌىك پەٍغەِجەر ۋە ئەۋٌىَبالرٔىڭ ٌەدۇٕٔىٌ‬ ‫ۋە ثبتىٕىٌ ِەٌۇِبتالرٔي ئبٌغبْ ِۀجەدۇر‪ ،‬ئۇ ھەلتىٓ وەٌگەْ پەٍسٔىڭ خەٌممە‬ ‫ٍېتىػىگە ۋەضىٍە ثوٌىذۇ»‪.102‬‬ ‫وبتوٌىىالرٔىڭ وۆز لبرىػىذا «ِەضىھ ئىَطب ھەلىمىٌ ئبٌالھ ۋە ھەلىمىٌ‬ ‫ئىٕطبٔذۇر‪ِ .‬بٔب ثۇ ضەۋەثتىٓ ئۇ ئىٕطبٔالر ثىٍەْ ئبٌالھ ئوتتۇرىطىذا ثىرال‬ ‫ۋەضىٍىذۇر»‪.103‬‬ ‫ثەزى تەرىمەتچىٍەرگە ٔىطجەتۀّۇ ئبٌالھ ثىٍەْ ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَ​َە‬ ‫ثىر ھەلىمەتٕىڭ ئبٌذى ۋە ئبرلب ٍۈزىذۇر ‪ .104‬ئۇالر ثۇ ھەلتە ِۇٔذاق ثىر غېئىر‬ ‫ئولۇغىذۇ‪:‬‬ ‫«ئەھەد ئەھّەددۇر‪ ،‬وي ِىُ ئېتەر پەرق‪،‬‬ ‫پۈتۈْ ئبٌەَ ئۇ ِىُ ئىچرە ثوٌۇر غەرق‪.‬‬ ‫ئەھەد ٍۀي ئبٌالھتۇر»‪.105‬‬

‫‪ِ -102‬ەھّەت دەِىرچي‪« ،‬ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَە»‪ ،‬دىَبٔەت ئىطالَ ئېٕىطىىٍوپېذىَەىطي ‪-15 ،‬‬ ‫جىٍذ‪.180-179 ،‬‬ ‫‪ -103‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -480 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪-15‬‬ ‫‪ِ -104‬ەھّەت دەِىرچي‪«،‬ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَە»‪ ،‬دىَبٔەت ئىطالَ ئېٕىطىىٍوپېذىَەىطي‪،‬‬ ‫جىٍذ‪.180-179 ،‬‬

‫‪127‬‬

‫ئەھّەد ِۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ لۇرئبٔذىّۇ ئۆتىذىغبْ ئىطٍّىرىذىٓ‬ ‫ثىرىذۇر‪« .‬ئەھەد ئەھّەددۇر»‪« ،‬ئەھەد ٍۀي ئبٌالھتۇر» دېگەْ ضۆزٔىڭ‬ ‫تەثىئىٌ ٔەتىجىطي «ئبٌالھ ئەھّەددۇر ٍۀي ئبٌالھ ِۇھەِّەددۇر» دېگەْ‬ ‫ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇ غېئىرغب لبرىغبٔذا ئەھەد « أحد » ثىٍەْ ئەھّەد « أحم » ٔىڭ‬ ‫ئبرىطىذىىي پەرق ثىر ِىُ « ـ» ھەرپىذۇر‪ .‬ثۇ پەرق ٍېسىٍىػتب ثوٌۇپ‬ ‫ئەھّەدٔىڭ ِۀپەئەتي ئۈچۈٔذۇر‪ .‬چۈٔىي ئۇالرٔىڭ پىىرىچە پۈتۈْ ئبٌەَ ئۇ‬ ‫ِىُ « َ» ٔىڭ ئىچىذىذۇر!‪ ..‬ثۇ ئېتىمبدٔىڭ ئىطالَ ثىٍەْ ھېچمبٔذاق‬ ‫ِۇٔبضىۋىتي ثوٌّىغبٍٔىمي ئېٕىك‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫سيؿ»‬ ‫ت ًم ىػ ٍ ًيًق ُّد‬ ‫« ىكىم يـ ىح َّلم ه إً َّل ىر يس هؿ ى ٍ ى لى ٍ‬ ‫اال ي‬ ‫«ِۇھەِّەد پەلەتال ثىر ئەٌچىذۇر‪ .‬ئۇٔىڭذىٓ ثۇرۇّٔۇ ٔۇرغۇْ ئەٌچىٍەر‬ ‫ئۆتتي»‪ -‬ئبي ئىّراْ ‪.144/3‬‬ ‫اسى ً ي ا‬ ‫مك ى إًاى َّل أىاَّل ى إًاى ي ي ٍي إًاىوه ىكا ً ه ى‬ ‫« يؽٍؿ إًاَّل ى أىاى ى‬ ‫ؼٍ‬ ‫بهل ًـثٍػلي ي ٍي ي‬ ‫ً‬ ‫اسىػ ٍ ً يلكهي ىكىكيٍ هي ًاٍؿي ٍ ًلاً ى »‬ ‫إًاىٍو ىك ٍ‬ ‫«ئي ِۇھەِّەد! ئېَتمىٕىي‪ِ :‬ەْ ضىٍەرگە ئوخػبغال ثىر ئىٕطبّٔەْ‪.‬‬ ‫ٌېىىٓ ِبڭب ‹ضىٍەرٔىڭ ئىالھىڭالر ٍبٌغۇز ثىر ئىالھتۇر ›‪ ،‬دەپ ۋەھىٌ لىٍىٕىذۇ‪.‬‬ ‫غۇڭب ئبٌالھمب ٍۆٔىٍىڭالر ۋە ئبٌالھذىٓ ِەغپىرەت تىٍەڭالر‪ِ .‬ۇغرىىالرغب ۋاً!»‪-‬‬ ‫فۇضطىٍەت ‪.6/41‬‬ ‫‪ -105‬ئەٌىٌ راِبزاْ دىٕچ‪ ،‬ئىىىي جبھبْ ضەرۋەرى پەٍغەِجەرى زىَػبٔىّىس‪ٍ ،‬ېڭي دۇَٔب ژورٔىٍي‪،‬‬ ‫‪ 59 -58‬ضبٔالر‪ ،‬ئبۋغۇضت‪ -‬ضېٕتەثىر ‪ -32 ،1998‬ثەت‪.‬‬ ‫ثۇ ٔەلػىجۀذىَە تەرىمىتىٕىڭ غەٍخ (پىر) ٌىرىذىٓ ثوٌۇپ ئەٍٕي ۋالىتتب ئىالھىَبت فبوۇٌتېتىٕي‬ ‫پۈتتۈرگەْ وىػىذۇر‪ِ .‬ەْ ثۇ ٍبزِىٕي ژورٔبٌذا وۆرگەْ وۈٔي ئۇٔي ئىطتبٔجۇي گېذىىپبغبدا ثوٌغبْ ثىر‬ ‫ِۇرىذىٕىڭ ئۆٍىذە زىَبرەت لىٍىپ تېگىػٍىه تۀجىھٍەرٔي لىٍذىُ‪ٌ .‬ېىىٓ ئۇ ثۇٔىڭ ضۆٍگۈدىٓ‬ ‫ثوٌغبٍٔىمىٕي دەۋا لىٍىپ پۈتۈْ وۈچي ثىٍەْ ئۆزىٕي ئبلٍىذى‪ .‬ئىٕػبئبٌالھ ئۆٌّەضتىٓ ثۇرۇْ تەۋثە‬ ‫لىالر‪ .‬گۇٔبھٕي ٍېسىپ لىٍغبٍٔىمي ئۈچۈْ تەۋثىٕىّۇ ٍېسىپ لىٍىػي وېرەن‪.‬‬

‫‪128‬‬

‫ً‬ ‫ضًّورا ىكى‬ ‫« يؽٍؿ إًاِّي ى أ ٍىمل ي اى ي ٍي ى‬ ‫أى ه كاى أ ً‬ ‫ىج ى ًم ٍ يدكاً​ًو يم ٍلى ى ن ا ‪ .‬إًَّل‬ ‫ى ى ٍ‬

‫ىر ى ن ا‪ .‬يؽٍؿ إًاِّي اى ٍ يي ً ىلاً ًم ى االَّل ًو‬ ‫ىى ن ًم ى االَّل ًو ىكًر ىس ى تً​ًو ‪»...‬‬

‫«ئي ِۇھەِّەد! ئېَتمىٕىي‪ِ :‬ېٕىڭ ضىٍەرگە زىَبْ ٍەتىۈزۈغىە ۋە‬ ‫ضىٍەرٔي وبِبٌەتىە ٍەتىۈزۈغىە وۈچۈَ ٍەتّەٍذۇ‪.‬‬ ‫ئي ِۇھەِّەد! ئېَتمىٕىي‪ِ :‬ېٕي ئبٌالھٕىڭ ئبزاثىذىٓ ھېچىىُ‬ ‫لۇتمۇزاٌّبٍذۇ‪ِ .‬ەْ ھەرگىسِۇ ئبٌالھذىٓ ثبغمب ھېچمبٔذاق ثبغپبٔبھ تبپبٌّبٍّەْ‪.‬‬ ‫ِېٕىڭ پەلەت ئبٌالھٕىڭ ئەِىرٌىرىٕي ۋە ئەٌچىٍىىٍىرىٕي ٍەتىۈزۈغىىال‬ ‫وۈچۈَ ٍېتىذۇ‪ -»...‬جىٓ ‪.23-21/72‬‬

‫‪129‬‬

‫ج‪ -‬دىٕىٌ زاتالرٔي ِۇلەددەضٍەغتۈرۈظ‬ ‫دىٕي زاتالر دەپ تؤۇٌغبْ وىػىٍەرٔىڭ خەٌك ئىچىذىىي تەضىرىٕي‬ ‫وۈچەٍتىع ئۈچۈْ ئۇالرٔي ئبدەتتىٓ تبغمىرى وىػىٍىىىە ئىگە ئىىۀٍىىىٕي‬ ‫دەۋا لىٍىپ تۇرۇپ ِۇلەددەضٍەغتۈرۈظ جەِئىَىتىّىسدە وۆپ ئۇچراٍذىغبْ‬ ‫‪106‬‬ ‫ئەھۋاي‪ .‬ثۇٔىڭغب ضەئىذ ٔۇرضىَٕي ِىطبي لىٍىػمب ثوٌىذۇ‪ .‬رىطبٌەئي ٔۇرالر غب‬ ‫ٔىطجەتەْ «ضەئىذ ٔۇرضىٌ‪ٍ ،‬ىگىرِە ٍىٍذا ثىٍىپ ثوٌغىٍي ثوٌىذىغبْ ئىٍىُ ۋە‬ ‫پۀٍەرٔىڭ ھەلىمىتىٕي ئۈچ ئبٍذا چۈغىٕىپ ئولۇغىٕي پۈتتۈرگەْ‪ .‬ئۇ لبٍطي‬ ‫ئىٍىُ ضبھەضىذە ثوٌّىطۇْ‪ ،‬ضوراٌغبْ ھەرلبٔذاق ضوئبٌغب ئىىىىٍىٕىپ‬ ‫‪ . 107‬چۈٔىي ئۇ «چۈغىذە پەٍغەِجەر‬ ‫لبٌّبضتىٓ جبۋاة ثەرگەْ»‬ ‫ئەٌەٍھىططبالِذىٓ ئىٍىُ تەٌەپ لىٍغبْ‪ ،‬پەٍغەِجەر ئەٌەٍھىططبالَ ئۇٔىڭغب‬ ‫ئۈِّىتىذىٓ ضوئبي ضورىّبضٍىك غەرتي ثىٍەْ لۇرئبْ ئىٍىٍّىرىذىٓ تەٌىُ‬ ‫ثېرىٍىذىغبٍٔىمىٕي ئېَتمبْ‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ ئۇ ثبٌىٍىك دەۋرىذىال ئەضىرٔىڭ‬ ‫ئبٌىّي دەپ تؤۇٌغبْ ۋە ھېچىىّذىٓ ضوئبي ضورىّىغبْ‪ٌ .‬ېىىٓ ئۆزىذىٓ‬ ‫ضوراٌغبْ ثبرٌىك ضوئبٌالرغب وەِىۈتطىس جبۋاة ثەرگەْ»‪.108‬‬

‫‪ -106‬ضەئىذ ٔۇرضي ٍبزغبْ وىتبثالر «رىطبٌەئي ٔۇرالر» دەپ ئبتىٍىذۇ‪.‬‬ ‫‪ -107‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ٍ ،‬ېڭي ئبضىَب ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي ‪ ،1995‬تبرىخچەئي ھبٍبت‪-2 ،‬‬ ‫جىٍذ‪ -2124 ،‬ثەت‪ .‬ثۇ وىتبثٕىڭ «تەلذىُ» ىذە وىتبثٕىڭ ‪ٍ -1958‬ىٍي تەٍَبرالٔغبٍٔىمي‪ ،‬ضەئىذ‬ ‫ٔۇرضىٕىڭ وؤتروي لىٍغبٍٔىمي ۋە تۈزەتىۀٍىىي ئىپبدىٍۀّەوتە‪.‬‬ ‫‪ ،1995‬تبرىخچەئي ھبٍبت‪،‬‬ ‫‪ - 108‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ٍ ،‬ېڭي ئبضىَب ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‬ ‫دەضٍەپىي ھبٍبتي‪ ،‬ھبغىَە ‪ -2 ،2‬جىٍذ‪ -2123 ،‬ثەت‬

‫‪130‬‬

‫غىئەٌەردىّۇ ِۇغۇٔذاق ثىر دەۋا ثبر‪ .‬ئۇالر ثۇٔي ئەٌي رەزىَەٌالھۇ‬ ‫ئۀھۇٔىڭ ٔەضٍىذىٓ وەٌگەْ ئىّبِالر ئۈچۈْ ضۆزٌەٍذۇ‪ .‬ئۇالر ِۇٔذاق‬ ‫دېَىػىذۇ‪...« :‬ئىّبِالرٔىڭ ھېچمبٍطىطي ثىر ِۇئەٌٍىّٕىڭ ٍېٕىغب ثبرِىغبْ‪،‬‬ ‫ثىر ئولۇتمۇچىذىٓ ثىر ٔەرضە ئۆگۀّىگەْ‪ ...‬ھېچمبٔذاق ثىر ئۇضتبزدىٓ دەرش‬ ‫ئبٌّىغبْ‪ ،‬ھېچمبٍطىطي ثىر ِەدرىطە ٍبوي ثىر ِەوتەپىە ئولۇغمب وىرِىگەْ‪.‬‬ ‫ئۇالر ِۇغۇٔذاق ثوٌۇغىغب لبرىّبً ئۆزٌىرىذىٓ ثىر ضوئبي ضوراٌطب دەرھبي ئەڭ‬ ‫توغرا غەوىٍذە جبۋاة ثېرىذۇ‪ .‬ئۇالرٔىڭ تىٍ​ٍىرىغب «ثىٍّەٍّەْ» دېگەْ ضۆز‬ ‫وەٌّىگۀذەن‪ ،‬ئۇالردىٓ جبۋاة ثېرىع ئۈچۈْ ئوٍ​ٍىٕىپ تۇرۇپ لېٍىع ٍبوي‬ ‫‪109‬‬ ‫‪.‬‬ ‫جبۋاثٕىڭ ۋالتىٕي وېچىىتۈرۈپ لوٍۇغتەن ئەھۋاٌالرِۇ ضبدىر ثوٌّبٍذۇ»‬ ‫ئىّبِٕىڭ ئىالھىٌ ھۆوۈٍِەرگە‪ ،‬ئىالھىٌ ِەرىپەتٍەرگە ۋە ثبرٌىك ئىٍىٍّەرگە‬ ‫ئىگە ثوٌۇغي پەٍغەِجەرٔىڭ ٍبوي ئۆزىذىٓ ئىٍگىرىىي ئىّبِٕىڭ ۋاضىتىطي‬ ‫ثىٍۀذۇر‪.110‬‬ ‫ثىر ئىٕطبٕٔىڭ ثۇ غەوىٍذە ئىٍىُ ئىگىطي ثوٌۇغىٕىڭ ِۇِىىٓ‬ ‫ئەِەضٍىىي ئېٕىك‪ .‬ثۇٔذاق ئبالھىذىٍىه پەٍغەِجەردىّۇ ثوٌّبٍذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ث ي ٍـ‬ ‫« يؽٍؿ إًاَّل ى أىاى ى ى هل ًـ ايٍ‬ ‫ب‬ ‫يىػ ٍل يج اًى ىا ىر ًِّي‬ ‫عىم ن‬ ‫ق ىػ ٍل ى ٍعىم ٍي ى‬

‫يي ىحل إًاى َّل أىاَّل ى إً ىؿيقيا ٍي إً ىؿهق ىكا ًحهد ى ى ٍ ىا ىف‬ ‫ىح ندا »‬ ‫ب‬ ‫ص ًاؿنحا ىكى يي ٍ ًل ٍؾ ً​ً‬ ‫ع ىدةً ىر ًِّي‬ ‫بى‬ ‫ى‬ ‫قأ ى‬

‫‪ِ -109‬ۇھەِّەد رىسا ِۇزەففەر‪ ،‬ئەلبئىذى ئىّبِىَ​َە‪ ،‬غىئە ئېتىمبدٌىرى‪( ،‬ئبثذۇٌالھ گۈٌپىٕبرٌي‬ ‫تەرجىّىطي) ئىطتبٔجۇي ‪ -53-52 ،1978‬ثەتٍەر‪.‬‬ ‫‪ِ -110‬ۇھەِّەد رىسا ِۇزەففەر‪ ،‬ئەلبئىذى ئىّبِىَ​َە‪ ،‬غىَئە ئېتىمبدٌىرى‪( ،‬ئبثذۇٌالھ گۈٌپىٕبرٌي‬ ‫تەرجىّىطي) ئىطتبٔجۇي ‪ -52 ،1978‬ثەت‪.‬‬

‫‪131‬‬

‫«ئي ِۇھەِّەد! ئېَتمىٕىي‪ِ :‬ۀّۇ ضىٍەرگە ئوخػبغال ثىر‬ ‫ئىٕطبّٔەْ‪ٌ .‬ېىىٓ ِبڭب ‹ضىٍەرٔىڭ ئىالھىڭالر ٍبٌغۇز ثىر ئىالھتۇر › دەپ‬ ‫ۋەھىٌ لىٍىٕىذۇ‪ .‬وىُ رەثجىگە ِۇاللبت ثوٌۇغٕي ئۈِىذ لىٍطب‪ٍ ،‬بخػي ئەِەي‬ ‫لىٍطۇْ ۋە ئىجبدەتتە رەثجىگە ھېچىىّٕي غېرىه لىٍّىطۇْ»‪( -‬وەھف‬ ‫‪.)110/18‬‬ ‫ً‬ ‫ضًّورا ىكى‬ ‫« يؽٍؿ إًاِّي ى أى ٍمل ي اى ي ٍي ى‬ ‫ً ً‬ ‫ً​ً‬ ‫ح ندا ‪ .‬إًَّل‬ ‫ٍت‬ ‫ىح هد ىكاى ٍ أىج ى م ٍ يدكفق يمل ىى‬ ‫أى‬

‫ايًق‬ ‫ىر ى ن ا ‪ .‬يؽٍؿ إًاِّي اى ٍ يي ً ىلاً ًم ى ا َّل‬ ‫ً‬ ‫اايًقكًرس ى ً‬ ‫ق‪»...‬‬ ‫ت‬ ‫ىى ن م ى َّل ى ى‬

‫«ئي ِۇھەِّەد! ئېَتمىٕىي‪ِ :‬ېٕىڭ ضىٍەرگە زىَبْ ٍەتىۈزۈغىە ۋە‬ ‫ضىٍەرٔي وبِبٌەتىە ٍەتىۈزۈغىە وۈچۈَ ٍەتّەٍذۇ‪.‬‬ ‫ئي ِۇھەِّەد! ئېَتمىٕىي‪ِ :‬ېٕي ئبٌالھٕىڭ ئبزاثىذىٓ ھېچىىُ‬ ‫لۇتمۇزاٌّبٍذۇ‪ِ .‬ەْ ھەرگىسِۇ ئبٌالھذىٓ ثبغمب ھېچمبٔذاق ثبغپبٔبھ تبپبٌّبٍّەْ‪.‬‬ ‫ِېٕىڭ پەلەت ئبٌالھٕىڭ ئەِىرٌىرىٕي ۋە ئەٌچىٍىىٍىرىٕي ٍەتىۈزۈغىىال‬ ‫وۈچۈَ ٍېتىذۇ‪ -»...‬جىٓ ‪.23-21/72‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ تېخىّۇ ئىٍگىرىٍىگەْ ھبٌذا ِۇٔذاق دەٍذۇ‪ِ« :‬ېٕىڭ‬ ‫خۇضۇضىٌ ئۇضتبزىُ ثوٌغبْ ئىّبَ رەثجبٔىٌ‪ ،‬ئبثذۇٌمبدىر جەٍالٔي‪ِ ،‬بڭب جەۋغۀي‬ ‫وەثىر ِۇٔبجبتىٕي دەرش ثەرگەْ ئىّبَ غەزاٌىٌ ۋە زەٍٕەٌئبثىذىٓ (رەزىَەٌالھۇ‬ ‫ئۀھۇَ)‪ ،‬ھەزرىتي ھۈضەٍىٓ ۋە ئىّبَ ئەٌي (وەررەِەٌالھۇ ۋەجھۇ) الردىٓ ئبٌغبْ‬ ‫دەرضىُ‪ ،‬ئوتتۇز ٍىٍذىٓ ثېرى‪ ،‬خۇضۇضەْ جەۋغۀي وەثىر ۋاضىتەضي ثىٍەْ‬ ‫ئۇالر ثىٍەْ ئورٔبتمبْ ِۀىۋىٌ ِۇٔبضىۋىتىّذە‪ ،‬ئۆتّۈغٕىڭ ھەلىمەتي ۋە‬ ‫غۇئبٔذىىي رىطبٌەئي ٔۇردىٓ ثىسگە وەٌگەْ ِەغرەة ثوٌذى»‪.111‬‬

‫‪ -111‬ئەِىرداغ الھىمىطي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -1768 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪132‬‬

‫ثۇ دەۋاالرٔىڭ ئەِەٌىَەت ثىٍەْ ھېچمبٔذاق ِۇٔبضىۋىتي ٍولٍىمي‬ ‫ئېٕىك‪ .‬ضەئىذ ٔۇرضي ئەضٍىذە ئۆز لەٌىّي ثىٍەْ ٍبزغبْ تەرجىّىھبٌىذا‬ ‫ئۆزىٕىڭ دەضٍەپىي ئىٍىُ تەھطىٍىٕي ئبخىرالغتۇرغبٔذىٓ وېَىٓ غەٍخ‬ ‫ِۇھەِّەد جەالٌىَٕىڭ دەرش ھەٌمىطىگە ئىػتىران لىٍغبٍٔىمىٕي‪ ،‬ئولۇپ‬ ‫ئبدەتٍىٕىپ وەٌگەْ وىتبثالرٔي ئولۇغبٍٔىمىٕي ۋە وېَىٓ ۋاْ ‪112‬دا ‪ٍ 15‬ىً‬ ‫ئەتراپىذا تەٌىُ‪-‬تەرثىَە ئىػٍىرى ثىٍەْ ِەغغۇي ثوٌغبٍٔىمىٕي ئوتتۇرىغب‬ ‫لوٍىذۇ‪.113‬‬ ‫«تبرىخچەئي ھبٍبت» ٔبٍِىك ئەضەردە ثېرىٍگەْ ِەٌۇِبتمب لبرىغبٔذىّۇ ئۇ‬ ‫ئبٌذى ثىٍەْ ئەرەة تىٍىٕىڭ ِورفوٌوگىَە ۋە گراِّبتىىب لىطّىٕي ئۆگىٕىع‬ ‫ثىٍەْ ِەغغۇي ثوٌغبْ ۋە ثىرگىۋىٕىڭ «ئەي ئىساھبر» ٔبٍِىك وىتبثىغىچىٍىه‬ ‫ئولۇغبْ‪ .‬وېَىٓ غەٍخ ِۇھەِّەد جەالٌىَٕىڭ ٍېٕىغب ثېرىپ ھەر خىً‬ ‫ئىٍىٍّەرٔي ئۆز ئىچىگە ئبٌغبْ ئەضەرٌەرٔي تەتمىك لىٍىػمب ثېرىٍگەْ ۋە‬ ‫ئىطالِىٌ ئىٍىٍّەرگە دائىر ‪ 40‬وە ٍېمىٓ وىتبثٕي ٍبدٌىغبْ‪ .‬ئۇ ثۇٔىڭذىٓ‬ ‫ثبغمب ضەٍَىذ ٔۇرِۇھەِّەد‪ ،‬غەٍخ ئبثذۇراھّبٔي تبغىٌ‪ ،‬غەٍخ فەھىُ‪ ،‬غەٍخ‬ ‫ِۇھەِّەد وۈفرەۋىٌ‪ ،‬غەٍخ ئەِىٓ ئەپۀذى‪ِ ،‬وٌال فەتھۇٌالھ ۋە غەٍخ‬ ‫فەتھۇٌالھالردىٓ دەرش ئبٌغبْ‪.114‬‬

‫‪ -112‬ۋاْ تۈروىَۀىڭ ثىر ۋىالٍىتي‪.‬‬ ‫‪ -113‬ثۇ تەرجىّىھبي ئىطتبٔجۇي ِۇپتىٍىمي ئبرخىپىذا ئوضّبٔىَە ئۆٌىّبٌىرىغب ئبئىت خبتىرە‬ ‫ھۆججەتٍىرىٕىڭ ئبرىطىذا ئىذى‪ .‬وېَىٓ دەپتەرٔىڭ ئىچي ٔبِەٌۇَ وىػىٍەر تەرىپىذىٓ لۇرۇلذاٌغبْ‬ ‫ثوٌۇپ‪ ،‬ضبدىك ئبٌجبٍراق ثۇالرٔي ثۇرۇْ ٍېسىپ ٔەغىر لىٍغبٍٔىمي ئۈچۈْ ھبزىر ئۇ تەرجىّىھبٌٕي پەلەت‬ ‫ئۇٔىڭ وىتبثىذىال ئۇچراتمىٍي ثوٌىذۇ‪( -.‬ضبدىك ئبٌجبٍراق‪ ،‬ئبخىرلي دەۋر ئوضّبٔىَە ئۆٌىّبٌىرى‪،‬‬ ‫ئىطتبٔجۇي ‪ -4 ،1996‬جىٍذ‪ -271 ،‬ثەت)‪.‬‬ ‫‪ -114‬تبرىخچەئي ھبٍبت‪ ،‬دەضٍەپىي ھبٍبت‪ -2129 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪133‬‬

‫ثۇ ضەۋەثتىٓ ئۇٔىڭ ئىٍىُ ھبٍبتىٕي ئۈچ ئبٍذا پۈتتۈرگۀٍىىي‪،‬‬ ‫ضوراٌغبْ ضوئبٌالرغب ثەرگەْ جبۋاثٍىرى ۋە ثۇ خىً خىطٍەتٕىڭ ئۇٔىڭغب چۈغىذە‬ ‫پەٍغەِجىرىّىس تەرىپىذىٓ ثېرىٍگۀٍىىي لبتبرٌىمالرٔي دەۋا لىٍىع ئۇٔي‬ ‫ِۇلەددەضٍەغتۈرۈغتىٓ ثبغمب ٔەرضە ئەِەش‪.‬‬ ‫ِۇلەددەضٍەغتۈرۈظ تەغەثجۇضىٕىڭ ثبٍرالذارى غەخطەْ ضەئىذ‬ ‫ٔۇرضىَٕىڭ ئۆزىذۇر‪ .‬ئۇ ‪ٍ 70‬بغمب وىرگۀذىٓ وېَىّٕۇ ِۇٔۇ ضۆزىٕي‬ ‫تەورارٌىغبْ‪ٍ 14 « :‬بغتب ئىذىُ‪ ،‬ئۇ دەۋرٌەردە دىپٍوَ ئىگىطي ئىىۀٍىىىّٕىڭ‬ ‫ئىطپبتي ضۈپىتىذە ئۇضتبز تەرىپىذىٓ ِبڭب ضەٌٍە ۋە توْ وىَذۈرۈٌۈغٕىڭ‬ ‫ئبٌذىغب توضبٌغۇالر چىممبْ ئىذى‪ٍ .‬ېػىُ وىچىه ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ چوڭ‬ ‫ئۇضتبزالرغب خبش ثوٌغبْ وىَىّٕىڭ ِبڭب وىَذۈرۈٌۈغي ِۇۋاپىك وۆرۈٌّىگەْ‬ ‫ئىذى‪ٍ .‬ۀە ثىر تەرەپتىٓ وبتتب ئبٌىّالر ِبڭب ئۇضتبز ئەِەش‪ ،‬ثەٌىىذە ٍب رەلىت‬ ‫ثوالتتي ٍبوي ِېٕىڭ ئبٌذىّذا گەپ لىالٌّبٍتتي‪ .‬ئۆزىٕي ِېٕىڭ ٍېٕىّذا ئۇضتبز‬ ‫‪ٍ 56‬ىٍذىٓ‬ ‫ھېطبثالٍذىغبْ ھېچىىُ چىمّىغبْ ئىذى‪ِ .‬ەْ ثۇ ھەلمىّٕي‬ ‫وېَىٓ ئىػٍىتىػىە ِۇٍەضطەر ثوٌذۇَ‪ .‬ثۇٔىڭذىٓ ٍۈز ٍىً ئىٍگىرى ئۆٌۈپ‬ ‫وەتىەْ ِەۋالٔب زۇٌجۀبھەٍٓ خبٌىذ زىَبئۇددىٓ ِبڭب ئۆزىٕىڭ تؤي ثىٍەْ ثىٍ​ٍە‬ ‫ثىر ضەٌٍە ئەۋەتتي‪ ،‬ھبزىر غۇ تؤٕي وىَىۋاتىّەْ‪ .‬ثۇ ِۇثبرەن ئبِبٔەتٕي‬ ‫رىطبٌەئي ٔۇر تبٌىپٍىرىذىٓ ۋە ئبخىرەتٍىه لېرىٕذاغٍىرىّىسدىٓ ئبضىَە‬ ‫ئىطىٍّىه ئبٌىَجبٔبپ ثىر خبٔىّٕىڭ لوٌي ثىٍەْ ئبٌذىُ» ‪.115‬‬

‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ‪ٍ 14‬ېػىذا رەلىجطىس ثىر ئبٌىُ ثوٌغبٍٔىمىٕي دەۋا‬ ‫لىٍىپ تۇرضۇْ‪« ،‬تبرىخچەئي ھبٍبت» ىذا ئۇٔىڭ ‪ٍ 16-15‬بغٍىرىغب لەدەر‬ ‫‪ -115‬وبضتبِؤۇ الھىمىطي‪ِ -27 ،‬ەوتۇپ‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -1609 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪134‬‬

‫پۈتۈْ ثىٍىّىٕىڭ ضۇٔبھبت تۈرىذىٓ ثوٌغبٍٔىمي» ‪ 116‬ئوتتۇرىغب لوٍۇٌّبلتب‪.‬‬ ‫‪117‬‬ ‫ضۇٔۇھبت وىػىٕىڭ وۆڭٍىگە ۋە خبتىرىطىگە وەٌگەْ ٔەرضىٍەر دېّەوتۇر‪.‬‬ ‫ئۇٔذاق ٔەرضىٍەر ئىٍىُ دېَىٍىذىغبْ ئىع ثوٌطب‪ٍ ،‬ەر ٍۈزىذە ئبٌىُ‬ ‫ھېطبثالّٔبٍذىغبْ ھېچىىُ لبٌّبٍذۇ‪.‬‬

‫‪ -116‬تبرىخچەئي ھبٍبت‪ ،‬دەضٍەپىي ھبٍبت‪ -2128 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -117‬غەِطۇددىٓ ضبِىٌ‪ ،‬لبِۇضي تۈروىٌ ‪ -738‬ثەت‪.‬‬

‫‪135‬‬

‫د‪ -‬دىٕىٌ زاتالرٔي ئىالھالغتۇرۇظ‬ ‫غەٍتبْ ۋە ئۇٔىڭ ٍبردەِچىٍىرى پەٍغەِجەرٔي ئىالھالغتۇرۇپ ثوٌغبٔذىٓ‬ ‫وېَىٓ دىٕىٌ زاتالرٔي ئىالھالغتۇرۇغمب وىرىػىذۇ‪ .‬ثۇٔىڭ ئەڭ لىطمب ٍوٌي‬ ‫ئۆزٌىرىٕىڭ پەٍغەِجەرٌەرگە ۋەوىٍ​ٍىه لىٍىذىغبٍٔىمىٕي ضۆزٌەغتۇر‪ .‬ثۇٔي‬ ‫خرىطتىئبٔالر لىٍغبْ‪ .‬ثەزى ِۇضۇٌّبٔالر ئۇالرغب ئەگەغىەْ‪.‬‬ ‫وبتوٌىىالرغب ٔىطجەتەْ ئىَطبغب چېروبۋ ۋەوىٍ​ٍىه لىٍىذۇ‪ .‬چېروبۋ‬ ‫ٍۇلىرىذىٓ تۆۋۀگە لبراپ ِەٌۇَ تەرتىپ ثوٍىچە ۋەزىپە ئۆتەٍذىغبْ ئورگبٔالردىٓ‬ ‫ۋە ئىَطب ِەضىھٕىڭ ضىرٌىك ثەدىٕىذىٓ غەوىٍ​ٍۀگەْ ثىر توپٍۇلتۇر‪.‬‬ ‫چېروبۋٔىڭ ثىرى ئىٕطبٔىٌ ٍۀە ثىرى ئىالھىٌ ثوٌۇغتىٓ ئىجبرەت ئىىىي‬ ‫‪ . 118‬چېروبۋ ئىٕطبٔىَەت ثىٍەْ ئبٌالھ‬ ‫پەرلٍىك تەروىجي لىطّي ثبر‬ ‫‪119‬‬ ‫ئوتتۇرىطىذىىي ثىرٌىػىػٕىڭ ئىػبرىتي ۋە ۋاضىتىطىذۇر ‪ .‬پبپبٔىڭ پۈتۈْ‬ ‫چېروبۋ ئۈضتىذە توٌۇق ۋە ئۈضتۈْ ثىر ھولۇلي ثبر ‪ .120‬پبپب خبتبالغّبٍذىغبْ ثىر‬ ‫ھۆوۈِرأذۇر‪.121‬‬

‫‪ -118‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -771 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -119‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -775 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -120‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -883 ،880 ،877 ،‬پبراگرافالر‪.‬‬ ‫‪ -121‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -891 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪136‬‬

‫ثىر لىطىُ تەرىمەتچىٍەردىّۇ ئىٕطبٔي وبِىً دەٍذىغبْ ثىر چۈغۀچە‬ ‫ثبر‪ .‬ئۇالرٔىڭ وۆزلبرىػىچە ئىٕطبٔي وبِىً ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَ​َەگە‬ ‫ۋەوىٍ​ٍىه لىٍىذۇ ۋە ِبددىٌ‪ِ-‬ۀىۋىٌ پۈتۈْ وبِبٌەت ِەرتىجىٍىرىٕي ئۆز ئىچىگە‬ ‫ئبٌىذۇ‪ .123‬ھەر تەرىمەت ئۆز غەٍخ (پىر) ىٕي ئىٕطبٔي وبِىً دەپ ثىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ِبددىٌ‪ِ-‬ۀىۋىٌ پۈتۈْ وبِبٌەت ِەرتىجىٍىرى پەلەت ئبٌالھتىال ثوٌىذىغبْ ثىر‬ ‫ئبالھىذىٍىه ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئۇالرغب ٔىطجەتەْ تەرىمەت غەٍخي (پىرى)‬ ‫ئبٌالھٕىڭ گۆظ ثىٍەْ ضۆڭەوىە ئوراٌغبْ ھبٌىتي دەپ لبرىٍىذۇ‪ .‬ئبٌالھ‬ ‫ثۇٔىڭذىٓ پبن ۋە ئۈضتۈٔذۇر‪.‬‬

‫‪122‬‬

‫‪ -122‬ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَ​َە ھەلمىذە وېَىٕچە توختىٍىّىس‪.‬‬ ‫‪ -123‬ھەضەْ وبِىً ٍىٍّبز‪ ،‬ئىٕطبٔي وبِىً‪ ،‬ئبٌتىٓ ئوٌۇق ِەجّۇئەضي‪،‬‬ ‫‪ -125‬ضبْ‪ -31 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪ٍ -1996‬ىٍي ‪ -7‬ئبً‪،‬‬

‫‪137‬‬

‫ئې‪ -‬ئىٕطبْ ضۆزىٕي ئبٌالھٕىڭ ضۆزى ھېطبثالظ‬ ‫ئىٕجىً‪ ،‬ئبٌالھ تەئبالٔىڭ ئىَطب ئەٌەٍھىططبالِغب ٔبزىً لىٍغبْ‬ ‫وىتبثىذۇر‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ؼً‬ ‫اايق ً‬ ‫مق ىكىم ٍ ىٍؿـ مٍح يا ٍي ىمً‬ ‫اْلاٍ ً ًي ىمً‬ ‫« ىكاٍ ٍح يا ٍي أى ٍه يؿ ًٍ‬ ‫ااييق‬ ‫ب أىاٍػ ىز ىؿ َّل‬ ‫ب أىاٍػ ىز ىؿ َّلي‬ ‫ى‬ ‫ى‬ ‫أىي‬ ‫ؼكاىئً ى يقيـ ٍاؿى ًس ي ىف »‬ ‫«ئىٕجىً ئەھٍي ئبٌالھ ئىٕجىٍذا ٔبزىً لىٍغبْ ئەھىبِالر ثوٍىچە ھۆوۈَ‬ ‫لىٍطۇْ‪ ،‬ئبٌالھ ٔبزىً لىٍغبْ ئەھىبِالر ثوٍىچە ھۆوۈَ لىٍّىغبٔالر‬ ‫پبضىمالردۇر»‪ِ-‬بئىذە‪.47/5 ،‬‬ ‫ٌېىىٓ وۈٔىّىسدىىي ئىٕجىٍغب ئىٕطبْ ضۆزى ئبرىٍىػىپ وەتىەْ‪.‬‬ ‫ئۇٔىڭ وۆپ لىطّي پبۋٌۇضٕىڭ ‪ ، 124‬ثىر لىطّي ھەۋارىَالرٔىڭ ۋە ٔبِەٌۇَ‬ ‫وىػىٍەرٔىڭ ِەوتۇپٍىرىذىٓ تەروىپ تبپىذۇ‪ .‬وبتوٌىىالرغب ٔىطجەتەْ ئىٕجىٍ​ٍەر‬ ‫پۈتۈْ ثۆٌۈٍِىرى ثىٍەْ ِۇلەددەش ۋە چېروبۋ لبٔۇٍٔىرىغب ِۇۋاپىمتۇر‪.‬‬ ‫ِۇلەددەش روھٕىڭ ۋەھىٌ لىٍىػي ئبرلىٍىك ٍېسىٍغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئۇٔىڭ‬ ‫ٍبزغۇچىطي ئبٌالھتۇر ‪ .125‬ئبٌالھ چېروبۋغب ضۆز لىٍىػٕي داۋاِالغتۇرِبلتىذۇر‪.‬‬ ‫چېروبۋ ئىٕجىٍٕىڭ جبٍٔىك ئبۋازىذۇر‪.126‬‬

‫‪ -124‬پبۋٌۇش ئىَطب ئەٌەٍھىططبالِٕي وۆرِىگەْ‪ .‬وۈٔىّىسدىىي ئىٕجىٍذا پبۋٌۇضٕىڭ ئەضٍي ئىطّىٕىڭ‬ ‫ضبئۇي ئىىۀٍىىي‪( ،‬ئەٌچىٍەرٔىڭ پبئبٌىَەتٍىرى ‪ )9/13‬ئەغەددىٌ ثىر خرىطتىئبْ دۈغّىٕي ثوٌۇپ‬ ‫ٍۈرگەْ چبغذا‪ ،‬غبَ ٍوٌىذا ئبضّبٔذىٓ تۇٍۇلطىس پبرلىرىغبْ ثىر ٔۇرٔىڭ ئەتراپىٕي لبپالپ وەتىۀٍىىي‪،‬‬ ‫‪ ،)6-3/9‬وېَىٓ ئۇٔىڭ ئىَطبغب‬ ‫ئىَطبٔىڭ ئۇٔىڭغب ٔىذا لىٍغبٍٔىمي (ئەٌچىٍەرٔىڭ ئىػٍىرى‬ ‫ئىػۀگۀٍىىي ۋە چۆِۈٌذۈرۈٌگۀٍىىي (ئەٌچىٍەرٔىڭ ئىػٍىرى ‪ 18/9‬ۋە ثبغمىالر) ئىپبدە لىٍىّٕبلتب‪.‬‬ ‫ثۇٔىڭغب لبرىغبٔذا پبۋٌۇش لۇرئبْ تەرىپ لىٍغبْ ھەۋارىَالردىٓ ئەِەضتۇر‪.‬‬ ‫‪ -125‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -105 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -126‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -79 ،‬پبراگراف‬

‫‪138‬‬

‫لۇرئبْ ثوٌطب ئبٌالھٕىڭ ِۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالِغب ٔبزىً لىٍغبْ ئەڭ‬ ‫ئبخىرلي وىتبثىذۇر‪ .‬ئۇٔىڭغب ئىٕطبْ ضۆزى ئبرىالغّىغبْ‪ .‬چۈٔىي ئۇٔي‬ ‫لوغذاغٕي ئبٌالھ تەئبال ثىۋاضىتە ئۆز ئۈضتىگە ئبٌغبْ‪ .‬ثۇ ھەلتىىي ئبٍەت‬ ‫ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫«إًاَّل ىفح يف ىفَّلزاٍن اؿذِّي ٍال كإًاَّل ىؿق ىؿح ً‬ ‫ظك ىف»‬ ‫اؼي‬ ‫ٍ ى‬ ‫ى ى ي ى‬ ‫«غۈثھىطىسوي‪ ،‬لۇرئبٕٔي ثىس ٔبزىً لىٍذۇق‪ ،‬ئۇٔي چولۇَ ثىس‬ ‫لوغذاٍّىس»‪ -‬ھىجر ‪.9/15‬‬ ‫ِىٍَؤالرچە ِۇضۇٌّبْ ٍبدلب ثىٍىذىغبْ ۋە ضبْ‪-‬ضبٔبلطىس ٔۇضخىٍىرى‬ ‫ثوٌغبْ ثىر وىتبثمب ئىالۋە لىٍىع ِۇِىىٓ ثوٌّبٍذىغبٍٔىمي ئۈچۈْ دىٕ​ٕي ئۆز‬ ‫خبھىػي ثوٍىچە تەرتىپىە ضبٌّبلچي ثوٌغبٔالر ئۇ وىتبثٕي ئىٕطبْ تۇرِۇغٕىڭ‬ ‫ضىرتىغب ضىمىپ چىمىرىۋېتىپ‪ ،‬ئۇٔىڭ ئورٔىغب ثبغمب وىتبثالرٔي لوٍۇغمب‬ ‫تىرىػمبْ ۋە ئۆزٌىرىٕىڭ گۇرۇھٍىرى ئىچىذە ِۇۋەپپىمىَەتىە ئېرىػىەْ‪.‬‬ ‫ِەضىٍەْ‪ٔ :‬ۇرچىالرٔىڭ وۆز لبرىػىذا رىطبٌەئي ٔۇر ثۇ ئەضىردە لۇرئبٕٔىڭ ئەڭ‬ ‫ِۆتىۋەر ۋە ئەڭ ِۇلەددەش تەپطىرىذۇر‪ .‬رىطبٌەئي ٔۇر ئوتتۇرىغب لوٍغبْ‬ ‫ھەلىمەتٍەر ئبضّبٔذىٓ چۈغىەْ ۋە لۇرئبٔغب ئبئىتتۇر‪ .‬لۇرئبْ ئولۇٌۇپال‬ ‫تۇرىذىىەْ ئۇِۇ ئولۇٌۇپ تۇرىذۇ‪.127‬‬

‫‪ -127‬ئىػبراتۇي ئىجبز‪ ،‬دىَبرثەوىر ضۈٌھي جبزا ِەھىىّىطىگە‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -1274 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪139‬‬

‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪« :‬لۇرئبٕٔىڭ ِەخپىٌ ھەلىمەتٍىرى‬ ‫رىطبٌەئي ٔۇر ثىٍەْ ثىرٌىتە ثىسگە ٔبزىً ثوٌّبلتىذۇر!! ‪ ...‬پەٍغەِجەر دەۋرىذە‬ ‫لۇرئبٕٔىڭ ۋەھىٌ ضۈپىتىذە ٔبزىً ثوٌغىٕىغب ئوخػبظ ھەر ئەضىردە لۇرئبٕٔىڭ‬ ‫ئەرغتىىي ئورٔىذىٓ ۋە ِۀىۋىٌ ِۆجىسىطىذىٓ فەٍس ‪ 128‬ۋە ئىٍھبَ ٍوٌي ثىٍەْ‬ ‫ئۇٔىڭ ِەخپىٌ ھەلىمەتٍىرى ۋە ھەلىمەتٍىرىٕىڭ وەضىىٓ دەٌىٍ​ٍىرى ٔبزىً‬ ‫ثوٌىذۇ‪.129‬‬ ‫ثۇ ضۆزٔىڭ ِۀىطي‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر لۇرئبْ ٔبزىً ثوٌغبْ ٍەردىٓ لۇرئبْ‬ ‫ٔبزىً ثوٌغبٔغب ئوخػبظ ۋەھىٌ غەوٍىذە ٔبزىً ثوٌۇپ‪ ،‬لۇرئبٕٔىڭ ِەخپىٌ لبٌغبْ‬ ‫ھەلىمەتٍىرىٕي ۋە ئۇ ھەلىمەتٍەرٔىڭ وەضىىٓ دەٌىٍ​ٍىرىٕي ضەئىذ ٔۇرضىَغب‬ ‫ئېٍىپ وەٌگەْ‪ ،‬دېگەْ ثوٌىذۇ‪ٔ .‬ۇرچىالرٔىڭ وۆز لبرىػىچە ضەئىذ ٔۇرضىٌ‬ ‫ئىٍىُ ئۆگىٕىع ئۈچۈْ ھېچمبٔذاق لىَىٕچىٍىممب ٍوٌۇلّبً ۋە ھېچمبٔذاق‬ ‫جبپبِۇ چەوّەً ئۆزٌۈوىذىٓ ٔۇرٌىٕىپ وەتىەْ ۋە ئبٌىُ ثوٌۇپ لبٌغبْ‪.130‬‬ ‫ثۇ ضۆزٌەر ثىر پەٍغەِجەرٌىه دەۋاضىٕي ئۆز ئىچىگە ئبٌىذۇ‪ .‬ضەئىذ‬ ‫ٔۇرضىَٕىڭ لۇرئبٔذا ثبٍبْ لىٍىّٕىغبْ ھەلىمەتٍەرٔىڭ ئۆزىگە ٔبزىً‬ ‫‪ -128‬فەٍس دېگەْ ضۆزٔىڭ ٌۇغەت ِۀىطي تبغّبق‪ ،‬ئېػىپ ئەتراپمب ئبلّبق‪ ،‬دېگەْ ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇ‬ ‫ضۆزٔىڭ ضوپىالرٔىڭ چۈغۀچىطىذىىي ِۀبضي‪ ،‬ئىالھىٌ ھەلىمەتٍەرٔىڭ ٌەۋھۇٌّەھفۇزدىٓ تېػىپ‬ ‫ئىٕطبْ لەٌجىگە ئېمىپ وىرىػي دېّەوتۇر‪ -.‬غبِىً ئىطالَ ئېٕطىىٍوپېذىَەضي‪.‬‬ ‫‪ -1‬جىٍذ‪،‬‬ ‫‪ -129‬غۇئبالر‪ ،‬ثىرىٕچي غۇئب‪ٍ ،‬ىگىرِە تۆتىٕچي ئبٍەت ۋە ئبٍەتٍەر‪ ،‬ئۈچىٕچي ٔۇلتب‪،‬‬ ‫‪ -842‬ثەت‪ .‬ئىپبدىٍەر ئبددىَالغتۇرۇٌذى‪ .‬ئەضٍي ِۇٔذاق‪« :‬لۇرئبٕٔىڭ ِەخپىٌ ھەلىمەتٍىرى رىطبٌەئي‬ ‫ٔۇر ثىٍەْ ثىرٌىىتە ثىسگە ٔبزىً ثوٌّبلتب!! تۀسىٍۇٌىىتبة جۈٍِىطىٕىڭ ضەرىھ ثىر ِۀبضي ئەضىر‬ ‫ضبئبدەتتە ۋەھىٌ ضۈرىتي ثىٍەْ وىتبثي ِۇثىٕ​ٕىڭ ٔبزىً ثوٌغىٕىذەن‪ِ ،‬ۀىۋى ئىػبرەضي ثىٍۀّۇ ھەر‬ ‫ئەضىردە ئۇ وىتبثي ِۇثىٕ​ٕىڭ ِەرتەثەئي ئەرغىَ​َەضىذىٓ ۋە ِۇجىسەئي ِۀىۋىَ​َەضىذىٓ فەٍس ۋە ئىٍھبَ‬ ‫ٍوٌي ثىٍەْ ئۇٔىڭ ِەخپىٌ ھەلىمەتٍىرى ۋە ھەلىمەتٍىرىٕىڭ ثۇرھبٍٔىرى چۈغىذۇ‪ٔ ،‬بزىً ثوٌىذۇ‪.»...‬‬ ‫‪ -130‬غۇئبالر‪ ،‬ثىرىٕچي غۇئب‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -833 ،‬ثەت‪ .‬ئىپبدىٍەر ئبددىَالغتۇرۇٌذى‪ .‬ئەضٍي ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫« رەضبئىٍىٕ​ٕۇر ِۇئەٌٍىفي ئبتەغطىس ٍبٔىذۇ‪ ،‬تەھطىً ئۈچۈْ وۇٌپەت ۋە دەرش ِۇغەلمەتىگە ِوھتبج‬ ‫ثوٌّبضتىٓ ئۆزىچە ٔۇرٌىٕىذۇ‪ ،‬ئبٌىُ ثوٌىذۇ»‪.‬‬

‫‪140‬‬

‫لىٍىٕغبٍٔىمىٕي دەۋا لىٍىػي ثوٌطب‪ ،‬ئۆز وىتبثىٕىڭ لۇرئبٔذىٓ ِۇھىُ‬ ‫ئىىۀٍىىىٕي دەۋا لىٍغبٍٔىمىذىٓ ثبغمب ثىر ِۀب ئىپبدىٍىّەٍذۇ‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبالِۇ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ت‬ ‫م أى ُّد‬ ‫اال يس يؿ ىػلِّي ٍغ ىم أيا ًز ىؿ إًاىٍ ى ًم َّلرِّي ى ىكإًف اَّل ٍي تى ٍ‬ ‫مىقا َّل‬ ‫عٍؿ ى ى ىػلَّل ٍ ى‬ ‫فى‬ ‫« اى‬ ‫ق»‬ ‫ىت‬ ‫ًر ىس ا ىي‬ ‫«ئي ئەٌچي! رەثجىڭذىٓ ضبڭب ٔبزىً لىٍىٕغبْ ٔەرضىٕي تەثٍىغ لىٍغىٓ‬ ‫(ٍەتىۈزگىٓ)‪ ،‬ئەگەر ئۇٔذاق لىٍّىطبڭ ئۇٔىڭ ئەٌچىٍىىىٕي لىٍّىغبْ‬ ‫ثوٌىطەْ»‪ِ -‬بئىذە ‪.67/5‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ دەۋا لىٍغبْ ھەلىمەتٍەر ئەگەر پەٍغەِجىرىّىسگە‬ ‫ثىٍذۈرۈٌطە ئىذى‪ ،‬پەٍغەِجىرىّىس ئۇالرٔي ئۇِّەتىە ٍەتىۈزۈظ ِەججۇرىَىتىذە‬ ‫ثوالتتي ۋە ٍەتىۈزگەْ ثوالتتي‪ .‬ثۇ ٔولتىذىٓ ئېَتمبٔذا ضەئىذ ٔۇرضىٌ دەۋا‬ ‫لىٍغبْ ھەلىمەتٍەر پەلەت ئۇٔىڭ ئۆزىگىال ثىٍذۈرۈٌگەْ ثوٌۇغي وېرەن‪.‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ لۇرئبْ ئېٍىٕغبْ ٍەردىٓ‬ ‫ئېٍىٕغبٍٔىمي ھەلمىذىىي دەۋاضي ثىرلبٔچە لېتىُ تەورارٌىٕىذۇ‪ .‬ئۇالردىٓ ثىرى‬ ‫ِۇٔذاق‪« :‬رىطبٌەئي ٔۇرالر غەرلٕىڭ ِەدۀىَىتي ۋە ئىٍىٍّىرىذىٓ ئېٍىٕغبْ‬ ‫ٍبوي غەرثٕىڭ پەٌطەپە ۋە ثىٍىٍّىرىذىٓ ئېٍىٕغبْ ثىر ٔۇر ئەِەضتۇر‪ .‬ئۇالر‬ ‫ئبضّبٔذىٓ چۈغىەْ لۇرئبٕٔىڭ غەرلٕىڭّۇ‪ ،‬غەرثٕىڭّۇ ئۈضتىذە ثوٌغبْ‬ ‫ئەرغتىىي ئورٔىذىٓ ئېٍىٕغبْ»‪.131‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ تېخىّۇ ئىٍگىرىٍەپ ِۇٔۇالرٔي ضۆزٌەٍذۇ‪:‬‬ ‫«رىطبٌەئي ٔۇر دەپ ئبتىٍىذىغبْ ئوتتۇز ئۈچ ضۆز‪ ،‬ئوتتۇز ئۈچ‬ ‫ِەوتۇپ‪ ،‬ئوتتۇز ثىر ٌەِئبالر ثۇ زاِبٔذا لۇرئبٔذىىي ئبٍەتٍەرٔىڭ ئبٍەتٍىرىذۇر‪.‬‬ ‫‪ -131‬غۇئبالر‪ ،‬ثىرىٕچي غۇئب‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -833 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪141‬‬

‫ٍۀي ئۇٔىڭ ھەلىمەتٍىرىٕىڭ وۆرضەتىۈچىٍىرىذۇر‪ .‬ئۇٔىڭ ھەق ۋە ھەلىمەت‬ ‫ثوٌغبٌْىمىٕىڭ وەضىىٓ دەٌىٍىذۇر‪ ،‬لۇرئبْ ئبٍەتٍىرىذە زىىىر لىٍىٕغبْ ئېتىمبد‬ ‫ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ھەلىمەتٍەرٔىڭ ٔبھبٍىتي وۈچٍۈن ئىطپبتٍىرىذۇر» ‪.132‬‬ ‫دېّەوىي‪ ،‬ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ ٍۇلىرىذىىي دەۋاضىغب لبرىغبٔذا لۇرئبْ‬ ‫تەۋرات ۋە ئىٕجىٍٕي تەضتىمالٍذىغبْ ثىر وىتبة ثوٌغبٔذەن‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇرِۇ‬ ‫لۇرئبٕٔي تەضتىمالٍذىغبْ ثىر وىتبثتۇر‪ .‬ثۇ ضەۋەثتىٓ ئۇ رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ‬ ‫«ئبٍەتٍىرى» ٔي لۇرئبْ ئبٍەتٍىرىٕىڭ دەٌىٍي دەپ لبرىغبْ‪.‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ثۇ ھەلتە ٍبٌغۇز لبٌّبضٍىك ئۈچۈْ ئەٌي رەزىَەٌالھۇ‬ ‫ئۀھۇغىّۇ «ضەوىٕە» دەپ ئبتىٍىذىغبْ ثىر وىتبثٕىڭ ٔبزىً لىٍىٕغبٍٔىمىٕي‪،‬‬ ‫ئۆتّۈظ ۋە وېٍىچەوٕىڭ پۈتۈْ ئىٍىُ ۋە ضىرٌىرىٕىڭ ئۇ وىتبپتب‬ ‫ٍېسىٍغبٍٔىمىٕي‪ ،‬ئۇ وىتبثتب رىطبٌەئي ٔۇرالرغب ئىػبرەت لىٍىٕغبٍٔىمىٕي دەۋا‬ ‫لىٍىذۇ‪ 133‬ۋە ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«ھەزرىتي جەثرائىً ضەوىٕە ٔبٍِىك ثىر ضەھىپىذە ٍېسىٍغبْ ئىطّي‬ ‫ئەزەِٕي پەٍغەِجىرىّىسٔىڭ ٍېٕىذا ھەزرىتي ئەٌىٕىڭ لۇچىمىغب تبغٍىغبْ‪.‬‬ ‫ھەرزىتي ئەٌي دەٍذۇوي‪ِ‹ ،‬ەْ جەثرائىٍٕي پەلەت ھەضەْ‪-‬ھۈضەْ غەوٍىذە‬ ‫وۆردۈَ‪ ،‬ئبۋازىٕي ئبڭٍىذىُ‪ ،‬ضەھىپىٕي ئبٌذىُ‪ ،‬ثۇ ئىطىّالرٔي غۇ ضەھىپىٕىڭ‬

‫‪ -1‬جىٍذ‪ -841 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -132‬غۇئبالر‪ ،‬ثىرىٕچي غۇئب‪ٍ ،‬ىگىرِە ئىىىىٕچي ئبٍەت ۋە ئبٍەتٍەر‪،‬‬ ‫ئىپبدىٍەر ئبددىَالغتۇرۇٌذى‪ .‬ئەضٍي ِۇٔذاق‪« :‬رىطبٌەئي ٔۇر دېَىٍگەْ ئوتتۇز ئۈچ ئەدەد ضۆز‪ ،‬ئوتتۇز‬ ‫ئۈچ ئەدەد ِەوتۇة ۋە ئوتتۇز ثىر ئەدەد ٌەِئەٌەر ثۇ زاِبٔذا وىتبثي ِۇثىٕذىىي ئبٍەتٍەرٔىڭ ئبٍەتٍىرىذۇر‪.‬‬ ‫ٍۀي ھەلبئىمىٕىڭ ئبالِەتٍىرىذۇر‪ ،‬ھەق ۋە ھەلىمەت ثوٌغبٍٔىمىٕىڭ ثۇرھبٍٔىرىذۇر‪ ،‬ئۇ ئبٍەتٍەردىىي‬ ‫ھەلبئىمي ئىّبٔىَ​َۀىڭ غبٍەت لۇۋۋەتٍىه ھۆججەتٍىرىذۇر»‪.‬‬ ‫‪ -133‬ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي‪ ،‬ئؤطەوىىسىٕچي ٌەِئە‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -2078 ،‬ثەت‪ .‬ئۇ ٍەردە‬ ‫ئۆتىەْ ئىپبدە ئەٍٕەْ ِۇٔذاق‪ « :‬رىطبٌەئي ٔۇر غبگىرتٍىرىغب ۋە ٔبغىرٌىرىغب لبرغي ھەزرەتي ئەٌىَٕىڭ‬ ‫ئىػبرەتىبرأە ۋە تەۋەججۇھىبرأە لبرىػي ۋە ئىػبرەت لىٍىػىذۇر»‪.‬‬

‫‪142‬‬

‫ئىچىذە وۆردۈَ ›»‪ .‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ ئىطّي ئەزەَ ھەلمىذە گەپ لىٍىپ ثەزى‬ ‫ھبدىطىٍەرٔي ئوتتۇرىغب لوٍغبٔذىٓ وېىٓ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«دۇَٔبٔىڭ ثبغٍىٕىػىذىٓ تب لىَبِەتىىچىٍىه ثبرٌىك ئىٍىٍّەر ۋە‬ ‫ِۇھىُ ضىرالر ثىسگە خۇددى وۆز ثىٍەْ وۆرۈٌىذىغبْ دەرىجىذە ئېچىٍذى‪ .‬وىُ‬ ‫ٔېّىٕي ضوراغٕي خبٌىطب ضورىطۇْ‪ ،‬ضۆزٌىرىّىسدىٓ غۈثھىٍۀگۀٍەر خورٌۇلمب‬ ‫دۇچبر ثوٌىذۇ»‪.134‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ ضۆزىذىٓ لبرىغبٔذا ثۇ غۇٔذاق ثىر ضەھىپىىي‪،‬‬ ‫دۇَٔبٔىڭ ثبغٍىٕىػىذىٓ تب لىَبِەتىىچىٍىه ثوٌغبْ ئىٍىٍّەر ۋە ِۇھىُ‬ ‫ضىرالرٔي ئۆز ئىچىگە ئبٌغبْ‪ .‬ثۇ ثىر ضەھىپە ئەِەش‪ٔ ،‬بھبٍىتي چوڭ‬ ‫ھەجىٍّىه ثىر وىتبة ثوٌۇغي وېرەن‪ .‬جەثرائىٍٕىڭ ھەزرىتي ئەٌىگە‬ ‫ِۇغۇٔذاق ثىر وىتبة ثەرگۀٍىىىٕي لوثۇي لىٍىع ئۇٔي پەٍغەِجەر‬ ‫ھېطبثٍىغبٍٔىك ثوٌىذۇ‪ .‬ئۇ وىتبثتب ثبر ثوٌغبٍٔىمي ضۆزٌۀگەْ ئىٍىُ ۋە ضىرالرٔي‬ ‫پەٍغەِجىرىّىسٔىڭ ثىٍّىگۀٍىىي ئېٕىك ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ھەرزىتي ئەٌي‬ ‫ئۇٔىڭذىٓ ٍۇلىرى ثىر ِبلبِغب وۆتۈرۈٌگەْ ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫ثۇ خىً ضەپطەتىٍەرٔىڭ دىٕىّىسدا ھېچمبٔذاق ئورٔي ٍوق‪ .‬ئبٌالھ تەئبال‬ ‫ئۇٔذاق وۆز لبراغتىىي ئىٕطبٔالر ھەلمىذە ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫بً ً‬ ‫ً‬ ‫اايًق‬ ‫ؼكيٍ هي ًؿَّلؿًذ ي ى ىٍ‬ ‫مقٍـ َّلـي‬ ‫مي اي ىف ىى ىذا ًـ ٍف ًعاٍ ً َّل‬ ‫ب أىًيٍ‬ ‫مايي ىف ٍاؿاى ى‬ ‫« ىى‬ ‫ث ى‬ ‫ت أىي ً ً‬ ‫ق مىن ً‬ ‫ً‬ ‫ما ً ي ىف »‬ ‫مقٍـ ىكىكيٍ هي ىؿيقٍـ ًـ َّلم ىٍ‬ ‫ًيىؿ ٍ ىػ يلكا ب ى ن‬ ‫ؼكيٍ هي ىؿيقٍـ ًـ َّلم ىتؾىػى ٍ ٍ‬ ‫ث ىاؽ ن ىى‬

‫«وىتبثٕي ئۆز لوٌٍىرى ثىٍەْ ٍېسىپ‪ ،‬ئبٔذىٓ ئۇٔي ئبزغىٕب ‪ 135‬ثىر‬ ‫پۇٌغب ضېتىع ئۈچۈْ‪‹ :‬ثۇ ئبٌالھ تەرىپىذىٕذۇر › دېگۀٍەرگە ۋاً! لوٌٍىرى‬ ‫‪ -134‬ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي‪ ،‬ئؤطەوىىسىٕچي ٌەِئە‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -2079 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -135‬ئۇالر ثەدىٍىگە ئبخىرەتٕي ثەرگۀٍىىٍىرى ئۈچۈْ ئبٌغبْ ٔەرضىٍىرى ٔېّە ثوٌطب ثوٌطۇْ «ئبز»‬ ‫دۇر‪« .‬دۇَٔب ھبٍبتىٕىڭ ِۀپەئەتي ئبخرەتٕىڭ ٍېٕىذا ثەن ئبزدۇر»‪( -‬تەۋثە ‪.)38/9‬‬

‫‪143‬‬

‫ٍبزغبْ ٔەرضە ضەۋەثىذىٓ ئۇالرغب ۋاً! ئېرىػىەْ ٔەرضىٍىرى ضەۋەثىذىٓ ئۇالرغب‬ ‫ۋاً!»‪ -‬ثەلەرە ‪.79/2‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ رىطبٌەئي ٔۇرالرٔىڭ ِۇلەددەش ھېطبثٍىٕىػي ئۈچۈْ‬ ‫ئىٕطبٕٔىڭ ئەلٍىگە وېٍىع ئېھتىّبٌي ثوٌغبْ ھەر ٔەرضىٕي ضۆزٌىگەْ‪ .‬ئۇ‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪« :‬ضۆزٌەر ‪ 136‬غەن غۈثھىطىس لۇرئبٕٔىڭ ٔۇرٌۇق جىٍۋىطىذۇر‪.‬‬ ‫ئىچىذە ئىساھالغمب ِۇھتبج جبٍ​ٍىرى وەَ ثوٌّبضٍىك ثىٍەْ ثىرٌىىتە ھەِّىطي‬ ‫لۇضۇرضىس ۋە ٔولطبٔطىسدۇر» ‪« .137‬رىطبٌەئي ٔۇر ثۇ ئەضىردە‪ ،‬ثۇ تبرىختب ثىر‬ ‫«ئۇرۋەتۇٌۋۇضمب» دۇر‪ٍ ،‬ۀي ٔبھبٍىتي ضبغالَ‪ ،‬ئۈزۈٌۈپ وەتّەٍذىغبْ ثىر زۀجىر‬ ‫ۋە ثىر «ھەثٍۇٌالھ» ٍۀي ئبٌالھٕىڭ ئبرلىٕىذۇر‪ .‬ئۇٔىڭغب لوٌىٕي ضۇٔغبْ ۋە‬ ‫ِەھىەَ ٍېپىػمبْ وىػي ٔىجبتٍىممب ئېرىػىذۇ» ‪.138‬‬ ‫ئۇرۋەتۇٌۋۇضمب ۋە ھەثٍۇٌالھ لۇرئبٔغب ئبئىت خۇضۇضىَەتٍەردۇر‪ .139‬ضەئىذ‬ ‫ٔۇرضىٌ وىتبثٍىرىغب ٍۀي «رىطبٌەئي ٔۇر» ىغب ِۇٔۇ ئبالھىذىٍىىٍەرٔىّۇ لوغىذۇ‪:‬‬ ‫«رىطبٌەئي ٔۇر غەرىئەت‪ ،‬دۇئب‪ ،‬ھېىّەت‪ ،‬ئىجبدەت‪ ،‬ئەِىر ۋە دەۋەت‪،‬‬ ‫زىىىر‪ ،‬پىىىر‪ ،‬ھەلىمەت‪ ،‬تەضەۋۋۇپ‪ِ ،‬ۀتىك‪ ،‬وبالَ ئىٍّي‪ ،‬ئىالھىَبت ئىٍّي‪،‬‬ ‫ضۀئەتىە تەرغىت ئىٍّي‪ ،‬ثبالغەت ۋە ۋەھذأىَەتٕي ئىطپبتالظ وىتبثىذۇر‪ .‬ئۇ‬ ‫لبرغي چىمممۇچىالرٔي ِبت لىٍىپ تبغالٍذۇ ۋە ئېغىس ئبچمۇزِبٍذۇ»‪.140‬‬

‫‪ -136‬ضۆزٌەر رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ ثىر ثۆٌۈِىذۇر‪.‬‬ ‫‪ -137‬ثبرال الھىمىطي‪ٍ ،‬ىگىرِە ٍەتتىٕچي ِەوتۇة ۋە زەٍ​ٍ​ٍىرى‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -1415 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -138‬غۇئبالر‪ ،‬ئؤجىرىٕچي غۇئب‪ ،‬ئؤجىرىٕچي ِەضىٍىٕىڭ ھبغىَىطىٕىڭ ثىر الھىمىطىذۇر‪،‬‬ ‫جىٍذ‪ -985 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -139‬ثەلەرە ‪ ،256/2‬ئبٌي ئىّراْ ‪.103/3‬‬ ‫‪ -140‬ئەِىرداغ الھىمىطي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -2 ،‬ثەت‪،‬‬

‫‪144‬‬

‫‪-1‬‬

‫رىطبٌەئي ٔۇرالردا وۆپ تەورار ثبر‪ .‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ ثۇٔىڭ لۇرئبٔذىّۇ‬ ‫ثوٌغبٍٔىمىٕي ئەضٍىتىپ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«لۇرئبٔذىىي تەورارٔىڭ ثىرلبٔچە ھېىّىتي رەضبٌەئىٓ ٔۇردىّۇ ثبر ‪.141‬‬ ‫دەرۋەلە‪ ،‬ھەر ۋالىت لۇرئبٕٔىڭ ھەِّىطىٕي ئولۇظ ِۇِىىٓ ثوٌّىغبٍٔىمي‬ ‫ئۈچۈْ ھەر ثىر ضۈرە لۇرئبْ ھۆوّىذە لوثۇي لىٍىٕىپ‪ ،‬لىَبِەت‪ ،‬تەۋھىذ ۋە‬ ‫ِۇضب ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ لىططىطىگە ئوخػبظ ھبدىطىٍەر تەورارٌىٕىپ تۇرىذۇ‪.‬‬ ‫ئەٍٕي غەوىٍذە ئىّبٕٔىڭ ئىٕچىىە ھەلىمەتٍىرى ۋە وۈچٍۈن دەٌىٍ​ٍىرى ِېٕىڭ‬ ‫خەۋىرىُ ثوٌّبضتىٓ ثىرلبٔچە رىطبٌەدە تەورارٌىٕىپ لبٌىذۇ‪ .‬ثۇالر ٔېّىػمب ِبڭب‬ ‫تەورار ٍبزدۇرۇٌذى‪ ،‬دەپ ھەٍراْ لبالتتىُ‪ .‬وېَىٓ وەضىىٓ ثىر غەوىٍذە‬ ‫چۈغۀذىّىي‪ ،‬ثۇ زاِبٔذا رىطبٌەئي ٔۇرغب ھەِّە ِۇھتبج ثوٌطىّۇ‪ ،‬ھەِّە ئبدەَ‬ ‫ئۇٔي توٌۇق ئولۇغمب لبدىر ثوالٌّبٍذۇ‪ٌ ،‬ېىىٓ ِۇھتبج ثوٌغبْ ٔەرضىٍىرىٕي‬ ‫وىچىه ثىر رىطبٌەدىٓ ئولۇٍبالٍذۇ» ‪ . 142‬ثۇ ھەلتە وېَىٕىي ثبثالردا ثبغمب‬ ‫تەرەپٍەردىٓ تەورار توختىٍىّىس‪.‬‬

‫‪ٍ -141‬ۀي‪ :‬لۇرئبٔذا ثىر ِەضىٍىٕىڭ وۆپ تەورارٌىٕىػىٕىڭ ثىرلبٔچە ھېىّىتي رىطبٌەئي ٔۇرالردىّۇ‬ ‫وۆرۈٌىذۇ‪.‬‬ ‫‪ -142‬وبضتبِؤۇ الھىمىطي‪ٍ ،‬ىگىرِە ٍەتتىٕچي ِەوتۇپ‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -1589 ،‬ثەت‪ .‬ضىىىەئي‬ ‫تەضذىمي غەٍجىٌ‪ ،‬ضۆزٌەر ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي ‪ -33 ،1991‬ثەت‪.‬‬

‫‪145‬‬

‫ف‪ -‬ۋەضىٍىچىٍىه ئېتىمبدى‬ ‫ثىس ٍۇلىرىذا خرىطتىئبٍٔىمتىىي ۋەضىٍە لىٍىع ئېتىمبدىٕي تەپطىٍىٌ‬ ‫وۆرۈپ ئۆتتۇق‪ .‬ثۇ ٍەردە ئۇٔىڭغب ئوخػبٍذىغبْ ثىر ئېتىمبدٔىڭ ثەزى‬ ‫تەرىمەتٍەردىّۇ ثبرٌىمىٕي وۆرضىتىپ ئۆتىّىس‪ .‬ئەضٍىذە ثىس تەتمىك لىٍىپ‬ ‫وۆرگەْ تەرىمەتٍەرٔىڭ ھەِّىطىذە ۋەضىٍە لىٍىع ئېتىمبدىٕىڭ ثبرٌىمىٕي‬ ‫وۆردۇق‪ .‬غۇٔذاق ثوٌطىّۇ ثىس ئېھتىَبتچبٍٔىك ثىٍەْ «‪...‬ثەزى‬ ‫تەرىمەتٍەردىّۇ‪ »...‬دېَىػٕي ئۇٍغۇْ وۆردۇق‪ .‬تەرىمەتٍەردىىي ۋەضىٍىٍەر‬ ‫خرىطتىئبْ ۋە تبۋىطتالردىىىگە ئوخػبظ ثىر لۇرۇٌّب غەوىٍ​ٍۀذۈرِەوتە‪ .‬ثۇٔي‬ ‫تۆۋۀذىىي رەضىُ ٔبھبٍىتي ئېٕىك چۈغۀذۈرۈپ ثېرىذۇ‪:‬‬

‫‪146‬‬

‫گ‪ -‬ثىس تەتمىك لىٍغبْ تەرىمەتٍەردە ۋەضيٌيٌەر‬ ‫ئبٌالھٕي تەرىپٍەغتە لىَىٕچىٍىك ٍوق‪ .‬ئەضٍي لىَىٕچىٍىك ئبٌالھ‬ ‫ثىٍەْ ثوٌىذىغبْ ِۇٔبضىۋەتٍەرٔي لبٔذاق ئورٔىتىػتب وۆرۈٌّەوتە‪ .‬ئبٌالھ تەئبال‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫تس ًس ً‬ ‫« ىكاىى ٍ ىخاى ٍ نى ًٍ‬ ‫ب إًاى ًٍقًـ ٍف‬ ‫ب‬ ‫ق ىفٍ ي يق ىك ىف ٍح يف أى ػ ىٍل ي‬ ‫ىي ىـا ىيك ٍ ي‬ ‫اْلاٍ ى ىف ىك ىف اٍع ي‬ ‫اؿكًري ً »‬ ‫ىحٍ ًي ٍى‬ ‫«غۈثھىطىسوي‪ ،‬ئىٕطبٕٔي ثىس ٍبراتتۇق‪ .‬ثىس ئۇٔىڭ وۆڭٍىگە‬ ‫وەٌگۀٕي ثىٍىّىس‪ ،‬ثىس ئۇٔىڭغب جبْ توِۇرىذىّٕۇ ٍېمىّٕىس»‪ -‬لبف ‪.16/50‬‬ ‫ؼ ىؽًر ً‬ ‫سىاى ى ً ى ًدم ىنِّي إًىاِّي‬ ‫ب ىد ٍ ى ةى اا َّل ًاع إًذىا ىد ى ًف‬ ‫« ىكإًذىا ىأ‬ ‫ه‬ ‫يب أيج ي‬ ‫ؼى ٍ ى ً ي ا ًؿم ىكاٍيػ ٍ ًمني ا ً‬ ‫مر ي ي ك ىف»‬ ‫ب‬ ‫اٍى‬ ‫م ىؿىلَّل ي ٍي ىٍ‬ ‫«ثۀذىٍىرىُ ضۀذىٓ ِەْ توغرۇٌۇق ضورىطب‪ِ ،‬ەْ ٔبھبٍىتي ٍېمىٓ‪.‬‬ ‫ِەْ ِبڭب دۇئب لىٍغۇچىٕىڭ دۇئبضىٕي ئىجبثەت لىٍىّەْ‪ .‬ئۇٔذالتب ئۇالرِۇ‬ ‫ِېٕىڭ دەۋىتىّٕي لوثۇي لىٍطۇْ ۋە ِبڭب ئىّبْ ئېَتطۇْ‪ .‬غۇٔذاق لىٍطب‬ ‫وبِبٌەتىە ٍېتەٌەٍذۇ»‪ -‬ثەلەرە ‪.186/2‬‬ ‫ثىس تەتمىك لىٍىپ وۆرگەْ تەرىمەتٍەرٔىڭ ھەر ثىرى ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ئىٕطبٔغب جبْ توِۇرىذىّٕۇ ٍېمىٓ ئىىۀٍىىىگە ۋە وۆڭۈٌگە وەٌگەْ ھەر لبٔذاق‬ ‫ٔەرضىٕي ثىٍىذىغبٍٔىمىغب ئىػىٕىذۇ‪ .‬خرىطتىئبٔالرغب ٔىطجەتۀّۇ ئبٌالھ ئىٕطبٔالرغب‬ ‫ٍېمىٕذۇر‪ 143‬ۋە ھەر ٔەرضىٕي ثىٍىذۇ‪.144‬‬

‫‪ -143‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -206 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -144‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -208 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪147‬‬

‫تبۋىطتالرِۇ ئبٌالھ ھەرٔەرضىٕي ئوپئوچۇق وۆرىذۇ ۋە ثبرٌىك ئىػالردا‬ ‫ئىٕطبٔالر ثىٍەْ ثىٍ​ٍە‪ ،‬دەپ لبراٍذۇ‪.145‬‬ ‫ئەھۋاي ِۇغۇٔذاق تۇرۇلٍۇق ئۇالر ئۆزٌىرى ثىٍەْ ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ئوتتۇرىطىذا ۋەضىٍىٍەر لوٍىذۇ‪ .‬ثىس تەتمىك لىٍغبْ تەرىمەتٍەردىىي ۋەضىٍىٍەر‬ ‫تۆۋۀذىىىچە‪:‬‬

‫‪ -1‬ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَە‬ ‫ئۇ تەرىمەتچىٍەرگە ٔىطجەتەْ ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَ​َە ٍبرىتىٍىػٕىڭ‬ ‫ثبغٍىٕىع ٔۇلتىطىذۇر‪ ،‬ئۇٔىڭ ثىٍەْ ئبٌالھ ثىر ھەلىمەتٕىڭ ئبٌذى ۋە ئبرلب‬ ‫ٍۈزىذۇر‪ .‬ئبٌالھتىٓ ثبغمب ھېچ ٔەرضە ٍوق ئىىەْ تۇٔجي لېتىُ ھەلىمەتي‬ ‫ِۇھەِّەدىَ​َە ثبر ثوٌغبْ‪ .‬پۈتىۈي ِەخٍۇلبت ئۇٔىڭذىٓ ٍبرىتىٍغبْ‪ ،‬ئۇٔىڭ‬ ‫ئۈچۈْ ٍبرىتىٍغبْ‪ .‬ئۇ ثبرٌىك پەٍغەِجەر ۋە ئەۋٌىَبالرٔىڭ ٌەدۇٕٔىٌ ۋە ثبتىٕىٌ‬ ‫ئىٍىٍّەرٔي ئبٌغبْ ِۀجەدۇر» ‪.146‬‬ ‫تەرىمەتچىٍەردىىي ثۇ ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَە ئېتىمبدى وبتوٌىىالردىىي‬ ‫ئىَطب ئېتىمبدى ثىٍەْ تبۋىسِچىالردىىي تې ئېتىمبدىٕىڭ ئبرىالغّىطىذەن ثىر‬ ‫ئېتىمبددۇر‪ِ .‬ەضىٍەْ‪ ،‬خرىطتىئبٔالر «ئىَطب ئبٌالھتۇر» دەٍذۇ‪« .‬ھەلىمەتي‬ ‫ِۇھەِّەدىَە» ئېتىمبدىذىّۇ «ِۇھەِّەد ئبٌالھتۇر» دېگەْ ِۀبٔي‬ ‫ئىپبدىٍەٍذىغبْ ضۆزٌەر ضۆزٌىٕىذۇ‪ .‬ثىس ثۇ ھەلتە ٍۇلىرىذا توختىٍىپ ئۆتتۇق‪.‬‬

‫‪ -145‬گۈٔەً تۈِەر‪ ،‬ئبثذۇرراھّبْ وۈچۈن‪ ،‬دىٍٕەر تبرىخي‪ ،‬ئوجبق ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئۀمەرە‪-63 ،1997 ،‬‬ ‫ثەت‪.‬‬ ‫‪ِ -146‬ەھّەت دەِىرچي‪« ،‬ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَە»‪ ،‬دىَبٔەت ئىطالَ ئېٕىطىىٍوپېذىَەىطي‪-15 ،‬‬ ‫جىٍذ‪.180-179 ،‬‬

‫‪148‬‬

‫‪ -2‬ئىٕطبٔي وبِىً‬ ‫ثىس تەتمىك لىٍغبْ تەرىمەتٍەردە ئىٕطبٔي وبِىً ھەزرىتي ِۇھەِّەدتۇر‪.‬‬ ‫ٌېىىٓ ثۇ ئۇٔىڭ تبرىخىٌ غەخطىَىتي ئەِەش‪ ،‬ئبدەَ ئەٌەٍھىططبالَ تېخي الً‬ ‫ھبٌىتىذىىي چبغذا پەٍغەِجەر ثوٌغبْ ِۇھەِّەد (ئەٌەٍھىططبالَ) ٍۀي ھەلىمەتي‬ ‫ِۇھەِّەدىَەدۇر‪ .‬ئىٕطبٔي وبِىً ِەۋجۇدىَەتٕىڭ ۋە ٍبرىتىٍىػٕىڭ غبٍىطىذۇر‪.‬‬ ‫چۈٔىي ئىالھىٌ ئىرادە پەلەت ئۇٔىڭ ۋاضىتىضي ثىٍۀال ئەِەٌىٍَىػىذۇ‪ .‬ئەگەر‬ ‫ئىٕطبٔي وبِىً ثوٌّىغبْ ثوٌطب‪ ،‬ئبٌالھ ثىٍىٕەٌّەٍتتي‪ ...‬ئىٕطبٔي وبِىً ِبددىٌ‬ ‫ۋە ِۀىۋىٌ پۈتۈْ وبِبٌەت ِەرتىجىٍىرىٕي ئۆز ئىچىگە ئبٌّبلتب‪ .‬ئۇٔىڭ لەٌجي‬ ‫ئەرغىە‪ ،‬وىػىٍىىي وۇرضمب‪ِ ،‬بلبِي ضىذرەتۇٌّۇٔتەھبغب‪ ،‬ئەلٍي لەٌەِي ئەئالغب‪،‬‬ ‫ٔەپطي ٌەۋھۇٌّەھپۇزغب‪ ،‬تەثىئىتي تۆت ئبضبضي ِبددىغب ثبغٍىٕىػٍىمتۇر‪.147‬‬ ‫وۆپٍىگەْ وىػي ئىٕطبٔي وبِىً ئبتبٌغۇضىٕي وبِبٌەتىە ٍەتىەْ‬ ‫ئىٕطبْ‪ ،‬ئۈٌگىٍىه وىػي دەپ چۈغىٕىذۇ‪ٌ .‬ېىىٓ تەرىمەتچىٍەر ثۇ ئبتبٌغۇ‬ ‫ثىٍەْ وبتوٌىىالردىىي چېروبۋ چۈغۀچىطىگە ئوخػبظ ثىر خىً چۈغۀچە‬ ‫غەوىٍ​ٍۀذۈرگەْ‪ .‬وبتوٌىىالرغب ٔىطجەتەْ چېروبۋ لبٔذاق ٍبغبۋاتمبْ ئىَطب ثوٌطب‪،‬‬ ‫تەرىمەتچىٍەرگە ٔىطجەتۀّۇ ئىٕطبٔي وبِىً غۇٔذاق ٍبغبۋاتمبْ ھەلىمەتي‬ ‫ِۇھەِّەدىَەدۇر‪ .‬ھەر تەرىمەت ئۆزىٕىڭ غەٍخ (پىر) ىٕي ئىٕطبٔي وبِىً دەپ‬ ‫ثىٍىذۇ‪ .‬ئۇالر ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬

‫ئىٕطبٔي وبِىً ئبٌەِذە داۋاٍِىك ِەۋجۇتتۇر‪ .‬ئۇ ثىردىٓ وۆپ ثوٌّبٍذۇ‪.‬‬ ‫ئىٕطبٔي وبِىً ئۈچۈْ ِۈٌۈوتە‪ِ ،‬ەٌەوۇتتب ۋە جەثەرۇتتب ھېچمبٔذاق ٔەرضە‬ ‫‪ -147‬ھەضەْ وبِىً ٍىٍّبز‪ ،‬ئىٕطبٔي وبِىً‪ ،‬ئبٌتۇٔئوٌۇق ِەجّۇئەضي‪ ،‬ئىَۇي ‪ .125 ،1996‬ضبْ‪،‬‬ ‫‪ -31‬ثەت‪.‬‬

‫‪149‬‬

‫ٍوغۇرۇْ ۋە ِەخپىٌ ئەِەش‪ .‬ئۇ غەٍئىٍەرٔي ۋە غەٍئىٍەرٔىڭ ھېىّىتىٕي‬ ‫توٌۇق ثىٍىذۇ‪ ... .‬ثۇ ھەلىمەت‪ ،‬ھەر دەۋردە زاِبٔغب ِۇۋاپىك پەرلٍىك ئىطىُ ۋە‬ ‫ضۈرەتٍەردە پەٍغەِجەر ۋە ئەۋٌىَب ضۈپىتىذە ئوتتۇرىغب چىمىذۇ»‪.148‬‬ ‫ئبٌذىّىسدا ضەئىذ ٔۇرضىٌ ھەلمىذە ئوٍذۇرۇپ چىمىرىٍغبْ ئبدەتتىٓ‬ ‫تبغمىرى خۇضۇضىَەتٍەر ئۈضتىذە توختبٌغبٔذا ثۇ ِەضىٍىٕي لبٍتب تىٍغب ئېٍىپ‬ ‫ئۆتىّىس‪.‬‬ ‫«ِۈٌۈن‪ِ ،‬ەٌەوۇت ۋە جەثەرۇت» ئبٌالھ تەئبالٔىڭ ِبددىٌ ۋە ِۀىۋىٌ‬ ‫ئبٌەٍِەردىىي‪ ،‬غۇٔذالال پۈتىۈي وبئىٕبتتىىي پبدىػبھٍىمي ۋە ھبوىّىَىتي‬ ‫دېگەْ ثوٌىذۇ‪.149‬‬ ‫تەرىمەتچىٍەر ئىٕطبٔالرٔي تۈرٌەرگە ئبٍرىَذۇ‪ .‬ضىرالرٔي ثىٍىذىغبٔالرٔي‬ ‫خبضطۇي خەۋاش‪ ،‬ئبزراق ثىٍىذىغبٔالرٔي خەۋاش ۋە ئبدەتتىىي ئىٕطبٔالرٔي ئبۋاَ‬ ‫دەپ ئبتبٍذۇ‪ .‬ئەضٍىذە ئۇالر ثىس ثىٍىّىس دەپ دەۋا لىٍغبْ ضىرالر تبِبِەْ خبَ‬ ‫خىَبٌٕىڭ ِەھطۇٌي ثوٌغبْ ٔەرضىٍەردۇر‪ .‬ئۇالر ئۆزٌىرىٕي دىٕىٌ زات ۋە ئبٌالھ‬ ‫ثىٍەْ ٍېمىٓ ِۇٔبضىۋىتي ثبر وىػىٍەر لىٍىپ وۆرضىتىع ئبرلىٍىك‪ ،‬ئۆزٌىرىٕىڭ‬ ‫ثبغمىالردىٓ پەرلٍىك وىػىٍەر ئىىۀٍىىىٕي تەوىتٍەپ تۇرىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال‬ ‫ثۇٔذالالر ھەلمىذە ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫اؿ أيك ًحم إًاى َّل كاىي ك ً‬ ‫ىي ًـ َّلم ً تٍىػ‬ ‫اايًق ىؾًذ ن أى ٍك ىؽ ى‬ ‫اؼىلل عاى َّل‬ ‫م ىح إًاى ٍق ى‬ ‫ش ٍماه‬ ‫ى ى ٍ ي‬ ‫« ىكىم ٍ أى ٍظا ي‬ ‫ً‬ ‫اايقكاى ىر ً ً َّل ً‬ ‫ات ٍاؿم ً‬ ‫غمل ً‬ ‫ت‬ ‫سياٍ ًز يؿ ًـ ٍىؿ‬ ‫اؿ ىأ‬ ‫ىكىم ٍ ىؽ ى‬ ‫ىٍ‬ ‫ث ىـا أىاٍػ ىز ىؿ َّلي ى ٍ‬ ‫تل إذ اؿظاا ي ىف ؼم ىى ى‬ ‫طك أىي ً ً‬ ‫تزك ىف ى ىذاب ٍاؿيق ً‬ ‫كف ىمً‬ ‫بً‬ ‫ب ياؾٍػي ٍي‬ ‫مقٍـ أى ٍ ًل يج ا أىاٍػ ي ى ي يي ٍيىػ‬ ‫ىكااٍ ى ى ًى‬ ‫اس ي ٍ‬ ‫ى‬ ‫ئؾةي ى‬ ‫اؿ ٍ ىـ ٍيج ى ٍ‬ ‫غيػل ٍاؿح ِّيؽ كيا ٍن ي ع ٍف آي ً‬ ‫ت اي ىف عاى َّلً‬ ‫ادل‬ ‫تى ٍ ً يلك ىف‪ .‬ىكاىى ٍ ًجاٍػي ي اى يىر‬ ‫ق ىٍس‬ ‫ت‬ ‫يى‬ ‫ؼى‬ ‫اايق ىٍ ى ى ى ي ٍ ى ى‬ ‫‪ -148‬ھەضەْ وبِىً ٍىٍّبز‪ ،‬ئىٕطبٔي وبِىً‪ ،‬ئبٌتۇٔئوٌۇق ِەجّۇئەضي‪ ،‬ئىَۇي ‪ .125 ،1996‬ضبْ‪،‬‬ ‫‪ -31‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ - 149‬راغىت ئەٌئىطفەھبٔىٌ‪ِ ،‬ۇفرەدات (ٍِه) ِبدىططي‪ .‬غەِطۇددىٓ ضبِي‪ ،‬لبِۇش تۈروىٌ‪،‬‬ ‫دەرضبئبدەت ‪( ،1317‬ججر) ِبددىطي‪.‬‬

‫‪150‬‬

‫و‬ ‫عيا ٍي‬ ‫ىؾىم ىخاى ٍ نى يا ٍي أى َّلك ىؿ ىـ َّلرة ىكتىػ ىلٍاي ٍي ىـا ىخَّلكاٍنى يا ٍي ىكىرا ىا ظيوي كًريا ٍي ىكىم ىفىرل ىـ ى‬ ‫ً‬ ‫عا ياي َّل‬ ‫عاٍ ي ٍي ىـا‬ ‫شى‬ ‫شىرىا اي ىؿى ٍ ىى‬ ‫ضَّلؿ ى‬ ‫اؿًذ ي ى ىز ى‬ ‫بنى ي ٍي ىك ى‬ ‫تؽاَّل ى يٍػى‬ ‫عٍمي ٍي أى َّلفيقٍـ يؼي ٍي ي‬ ‫ي‬ ‫ؼاى ى ي‬ ‫عيم ىف »‬ ‫يؾاٍػي ٍي ٍىز‬ ‫تي‬ ‫«ئبٌالھمب ٍبٌغبْ چبپٍىغبْ ٍبوي ئۆزىگە ثىر ٔەرضە ۋەھىٌ لىٍىّٕىغبْ‬ ‫تۇرۇلٍۇق‪ِ‹ :‬بڭب ۋەھَي لىٍىٕذى › دېگەْ ۋە‪ِ‹ :‬ۀّۇ ئبٌالھ ٔبزىً لىٍغبْ‬ ‫ٔەرضىٕىڭ ئوخػىػىٕي ٔبزىً لىٍىّەْ › دېگەْ وىػىٍەردىّٕۇ زاٌىُ وىُ ثبر؟‬ ‫ئي ِۇھەِّەد! ثۇ زاٌىّالرٔي ضەوراتمب چۈغىەْ ۋالىتٍىرىذا ثىر وۆرضەڭ!‪ ..‬ئۇ‬ ‫ى ضوزۇپ‪« :‬لېٕي جبٍٔىرىڭالرٔي‬ ‫چبغذا پەرىػتىٍەر ئۇالرغب لوٌٍىرىٓ‬ ‫چىمىرىڭالر! ثۈگۈْ خورٌىغۇچي ئبزاة ثىٍەْ جبزاٌىٕىطىٍەر‪ .‬چۈٔىي ضىٍەر‬ ‫ئبٌالھمب ھەلطىس ضۆزٌەرٔي لىالتتىڭالر ۋە ئبٌالھٕىڭ ئبٍەتٍىرىٕي‬ ‫ِۀطىتّەٍتتىڭالر» دەٍذۇ‪.‬‬ ‫ئۇالرغب‪‹ :‬ثىس ضىٍەرٔي دەضٍەپتە لبٔذاق ٍبراتمبْ ثوٌطبق دەرگبھىّىسغب‬ ‫غۇٔذاق تۀھب وەٌذىڭالر‪ .‬ثىس ضىٍەرگە ئبتب لىٍغبْ ٔەرضىٍەرٔي ئبرلبڭالردا‬ ‫لوٍۇپ وەٌذىڭالر‪ .‬ئۆزۈڭالرٔىڭ ٍبرىتىٍىػىذا ۋە ئىجبدىتىڭالردا ثىسگە غېرىه‬ ‫ئىىۀٍىىىٕي گۇِبْ لىٍغبْ غبپبئەتچىٍىرىڭالرٔي ٍېٕىڭالردا وۆرِەٍّىسغۇ؟‬ ‫ئبراڭالردىىي ثبرٌىك ِۇٔبضىۋەتٍەر ئۈزۈٌۈپ وەتتي ۋە ضىٍەر غبپبئەتچي ثوٌىذۇ‬ ‫› دېَىٍىذۇ»‪-‬ئۀئبَ‬ ‫دەپ ئوٍ​ٍىغبْ ٔەرضىٍەر ضىٍەردىٓ ئېسىپ وەتتي!‬ ‫‪.94-93/6‬‬

‫‪151‬‬

‫‪ -3‬لۇتجۇي ئىرغبد‬ ‫ئىّبَ رەثجبٔىَغب ٔىطجەتەْ ‪ 150‬لۇتجۇي ئىرغبد ٔبھبٍىتي ئبز تېپىٍىذۇ‪،‬‬ ‫ئۇزۇْ زاِبٔالر ۋە ئەضىرٌەر ئۆتىۀذىٓ وېَىٓ ئوتتۇرىغب چىمىذۇ‪ .‬ئۇ ھىذاٍىتي‬ ‫ۋە ئوتتۇرىغب چىمىػىٕىڭ ٔۇرى ثىٍەْ لبراڭغۇٌۇق جبھبٕٔي ٍورۇتىذۇ‪ .‬ئۇٔىڭ‬ ‫ئىرغبدى (ٍېتەوچىٍىىي) پۈتۈْ جبھبٔغب تبرلبٌغبْ‪ .‬ئەرغتىٓ ٍەر ٍۈزىٕىڭ‬ ‫ِەروىسىگە لەدەر وىّگە وبِبٌەت‪ ،‬ھىذاٍەت‪ ،‬ئىّبْ ۋە ِەرىپەت ٍەتىەْ ثوٌطب‬ ‫ئۇٔىڭ ٍوٌىذىٓ ٍېتىذۇ‪ ،‬ئۇٔىڭذىٓ ئېٍىٕىذۇ‪ .‬ئۇ ۋەضىٍە ثوٌّبضتىٓ ثۇ دۆٌەت‬ ‫(ثەخت) ھېچىىّگە ٔېطىپ ثوٌّبٍذۇ‪ .‬ئۇٔىڭ ٔۇرى تېٕچ ئووَبٔغب ئوخػبظ‬ ‫ئبٌەِٕي لورغبپ تۇرغبْ ثوٌطىّۇ‪ ،‬ئۇٔىڭذا ھېچمبٔذاق ثىر ھەرىىەت ٍولتەن‪،‬‬ ‫خۇددى توڭالپ لبٌغبٔذەن تۇرىذۇ‪ .‬ئۇٔىڭغب ٍۈٔەٌگەْ ۋە ئۇٔىڭغب ضەِىّىٍَىه‬ ‫ثىٍەْ ئىػۀگەْ ٍبوي ئۇ ٍۆٔەٌگەْ تبٌىپٕىڭ (ٍۆٔىٍػي ئەضٕبضىذا) لەٌجىذىٓ‬ ‫گوٍب ثىر دەرىسە ئېچىٍىذۇ ۋە ثۇ ٍوٌذىٓ ٍۆٔىٍىػي ۋە ضەِىّىَىتي ٔىطجىتىذە‬ ‫ٔېطىۋە ئبٌىذۇ ۋە توٍىذۇ‪ .‬ئىٕىبر لىٍغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئەِەش‪ ،‬ئۇٔي‬ ‫تؤۇِىغبٍٔىمي ۋە ثىٍّىگۀٍىىي ئۈچۈْ ثىۋاضىتە ئبٌالھٕىڭ زىىرى ثىٍەْ‬ ‫ِەغغۇي ثوٌغبْ ۋە وۆڭٍىٕي ئبٌالھمب ٍۆٔەٌذۈرگەْ وىػىّۇ‪ -‬خۇددى ئۇ لۇتۇثمب‬ ‫ٍۆٔەٌگۀٍەرگە ئوخػبظ‪ -‬ئۇٔىڭذىٓ پبٍذىٍىٕىذۇ‪ٌ .‬ېىىٓ ثىرىٕچي خىً‬ ‫ئەھۋاٌذىىي پبٍذا تېخىّۇ زىَبدىذۇر‪.‬‬

‫لۇتۇثٕي ئىٕىبر لىٍىذىغبْ ٍبوي ئۇٔي ٍبخػي وۆرِەٍذىغبْ وىػىٍەرگە‬ ‫وەٌطەن‪ ،‬ثۇالر ئبٌالھٕي ٍبد ئېتىع ثىٍەْ ِەغغۇي ثوٌطىّۇ ھەلىمىٌ وبِبٌەت ۋە‬ ‫‪ -150‬ثىس تەتمىك لىٍغبْ تەرىمەتٍەرٔىڭ ھەِّىطي ئىّبِي رەثجبٔىَٕي ثەن چوڭ ثىٍىذۇ ۋە ئۇٔىڭ‬ ‫ِەوتۇثبتىٕي ِۇھىُ ِۀجەٌەردىٓ دەپ لبراٍذۇ‪ .‬ثۇ ضەۋەثتىٓ ثىس ثۇ ِەضىٍىٕي ئۇٔىڭ غۇ وىتبثىذىٓ‬ ‫ئبٌذۇق‪.‬‬

‫‪152‬‬

‫ھىذاٍەتتىٓ ِەھرۇَ لبٌىذۇ‪ .‬ئۇٔي ئىٕىبر ۋە ثىئبراَ لىٍىع ئىٕطبٕٔىڭ پەٍس‬ ‫ٍوٌىٕي ئېتىپ لوٍىذۇ‪ .‬لۇتۇة ئۇٔي پبٍذىالٔذۇرِبضٍىمٕي‪ ،‬ئۇٔىڭغب زىَبْ‬ ‫ٍەتىۈزۈغٕي خبٌىّىطىّۇ ئۇ ھەلىمىٌ ھىذاٍەتتىٓ ٍىراق لبٌىذۇ‪ .‬ثۇٔذالالردىىي‬ ‫پەلەت وبِبٌەت ۋە ھىذاٍەتٕىڭ ضۈرىتىذۇر‪ ،‬خبالش‪ِ .‬ۀىذىٓ ٍىراق‪ ،‬ئىچي‬ ‫لۇرۇق ضۈرەتٕىڭ پبٍذىطىّۇ ئبز ثوٌىذۇ‪ .‬لۇتۇثٕي ٍبخػي وۆرگەْ ۋە ئۇٔىڭغب‬ ‫ضەِىّىٍَىه ثىٍەْ ئىػۀگەْ وىػىٍەر ئۇٔىڭغب وۆڭۈٌٍىرى ثىٍەْ‬ ‫ٍۆٔەٌّىطىّۇ ۋە ئبٌالھٕي ٍبد ئېتىع ثىٍەْ ِەغغۇي ثوٌّىطىّۇ‪ ،‬ئۇالرغب پەلەت‬ ‫لۇتۇثمب ثوٌغبْ ِۇھەثجىتي تۈپەٍ​ٍىذىٓ وبِبٌەت ۋە ھىذاٍەت ٔۇرى ٍېتىذۇ‪.151‬‬ ‫دېّەوىي‪ ،‬لۇتجۇي ئىرغبد دېگەْ غەخطٕي ئىٕىبر لىٍغبْ وىػي‬ ‫ئبٌالھٕىڭ زىىرى ثىٍەْ ِەغغۇي ثوٌطىّۇ‪ٍ ،‬ۀىال ھەلىمىٌ وبِبٌەت ۋە‬ ‫ھىذاٍەتتىٓ ِەھرۇَ لبٌىذۇ‪ ،‬ئۇٔي ٍبخػي وۆرگەْ ۋە ئۇٔىڭغب ضەِىّىٌ ھبٌذا‬ ‫ئىػۀگەْ وىػي ئبٌالھٕىڭ زىىرى ثىٍەْ ِەغغۇي ثوٌّىطىّۇ وبِبٌەت ۋە‬ ‫ھىذاٍەت ٔۇرىغب ئېرىػىذۇ‪ .‬ثۇالر ئبٌالھمب ئوچۇلتىٓ‪-‬ئوچۇق ثوھتبٔذۇر‪ .‬ئبٌالھ‬ ‫تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬

‫اؼلل عاى َّلً ً ً‬ ‫« ىكىم ٍ أى ٍظا ً‬ ‫قٍـ‬ ‫ب‬ ‫ضك ىف عاى ىر ًِّي‬ ‫مٍعىر ي‬ ‫اايق ىؾذ ن أيكاىئ ى ي‬ ‫ىي ـ َّلم ً تٍىػ ى‬ ‫ي‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫اد ىى ي ى ا َّل‬ ‫اايقعاى اؿَّل‬ ‫ظاا ى ‪.‬‬ ‫ب‬ ‫اؿذ ي ى ىؾذى ي ا عاى ىر ِّي‬ ‫قٍـ أىى ىؿ ٍعىفةي َّل‬ ‫شىق ي‬ ‫ىكيىػ ي يؿ ا ٍ ى ٍ‬ ‫َّلً‬ ‫ب‬ ‫اايًق ىكيىػ ٍػ ي ىفىقا ًعىك نج ىك يقٍـ ًٍ‬ ‫سً ًي َّل‬ ‫اَل ً ىلةً يقٍـ ىاؾ ً يلك ىف‪ .‬أيكاىئً ى‬ ‫صدُّدك ىف ى‬ ‫مي‬ ‫اؿذ ي ى ى‬ ‫ع ٍف ى‬ ‫‪ -151‬ئىّبِي رەثجبٔىٌ‪ِ ،‬ەوتۇثبت‪ ،‬ئەرەثچە ٔۇضخطي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ 254 ،‬ۋە ‪ -260‬ثەتٍەر‪.‬‬

‫‪153‬‬

‫كف َّلً ً ً‬ ‫ً‬ ‫ض كم ىاؾ ىف ىؿيقٍـ ًـ ٍف يد ً‬ ‫ً‬ ‫ؼ‬ ‫م ىا‬ ‫عي‬ ‫ضى‬ ‫ميا اي ا يـ ٍعج ًزي ى ؼم ا ٍ ى ٍر ً ى ى‬ ‫اايقـ ٍف أى ٍكاى ىا ي‬ ‫ىٍؿـ ى‬ ‫ىؿقـ ٍاؿ ىذاب ـا ىاؾاي ا مس ىً‬ ‫ً َّلً‬ ‫بً‬ ‫عك ىف اا َّلٍـ ى‬ ‫تطمي‬ ‫مٍ‬ ‫ىٍ‬ ‫يي ى ي ى‬ ‫صيرك ىف‪ .‬أيكاىئ ى اؿذ ي ى‬ ‫ع ىكىم ىاؾاي ا ي‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫َّل‬ ‫مػىػ يلك ىف‪ .‬ى ىجىرىـ أى َّلفيقٍـ ؼم ٍاَل ىلة يقيـ‬ ‫ع ٍفيقٍـ ىـا ىاؾاي ا ىٍ‬ ‫ضؿ ى‬ ‫ىخس يلكا أىاٍػ ي ى يقٍـ ىك ى‬ ‫اؿًذ ي آمن ا ك ً‬ ‫ص ًاؿح ً‬ ‫ب‬ ‫ات ىكأى ٍ ىي ا إًاى ىر ًِّي‬ ‫قٍـ أيكاىئً ى‬ ‫ا ٍ ى ٍ ى يلك ىف‪ .‬إً َّلف َّل ى ى ي ى ى‬ ‫عملي ا اؿ َّل ى‬ ‫أى حاب ٍاؿج َّلةً قـ ً‬ ‫ٍبً‬ ‫صي ًل‬ ‫ؼمىقا ىخااً ي ك ىف‪ .‬ىـ يىؿ‬ ‫ٍ ى ي ى يٍ‬ ‫ث ٍاؿى ًلي ى ٍ ً ىاؾٍ ى ٍعىم ىكا ٍ ى ى‬ ‫صِّيـ ىكاا ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫تَّلا يلك ىف»‬ ‫ث أى ى ى ذى‬ ‫مٍسى ًيى ف ىـ نى‬ ‫ىكاا َّل ًع ىقٍؿ ى‬ ‫«ئبٌالھمب ٍبٌغبْ چبپٍىغبْ وىػىذىّٕۇ زاٌىُ وىُ ثبر؟ ثۇٔذاق وىػىٍەر‬ ‫رەثجىٕىڭ دەرگبھىغب چىمىرىٍىذۇ ۋە گۇۋاھچىالر ثۇالرٔىڭ ھەلمىذە ِۇٔذاق‬ ‫دەٍذۇ‪ِ‹ :‬بٔب ثۇالر رەثجىگە لبرغي ٍبٌغبْ ضۆزٌىگەْ وىػىٍەردۇر! ›‪ .‬ثىٍىڭالروي‪،‬‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ٌۀىتي زاٌىّالرٔىڭ ئۈضتىذىذۇر‪.‬‬ ‫ئۇالر غۇٔذاق وىػىٍەروي‪ ،‬ئبٌالھٕىڭ ٍوٌىذىٓ توضىذۇ‪ ،‬ئۇ ٍوٌٕي‬ ‫ئەگرى وۆرضىتىػىە تىرىػىذۇ ۋە ئبخىرەتٕي ئىٕىبر لىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ئۀە غۇالر ٍەر ٍۈزىذە ئبٌالھٕىڭ جبزاضىذىٓ لېچىپ لۇتۇالٌّبٍذۇ‪.‬‬ ‫ئۇالرٔىڭ ئبٌالھذىٓ ثبغمب لوغذىغۇچىٍىرىّۇ ثوٌّبٍذۇ‪ .‬ئۇالرٔىڭ ئبزاثي لبتّۇلبت‬ ‫ثوٌىذۇ‪ .‬چۈٔىي ئۇالر ھەلٕي ئبڭالغمب تبلەت لىالٌّبٍتتي ۋە ھەلٕي وۆرِەٍتتي‪.‬‬ ‫ئۀە غۇالر‪ ،‬ئۆزٌىرىگە زىَبْ ضبٌغبْ وىػىٍەردۇر‪ .‬غۈثھىطىسوي‪،‬‬ ‫ئۇالرٔىڭ ئوٍذۇرغبْ ٔەرضىٍىرى ئۇالردىٓ ٍىرالٍىػىپ وېتىذۇ‪.‬‬ ‫غۈثھىطىسوي‪ ،‬ئۇالر ئبخىرەتتە ئەڭ وۆپ زىَبٔغب ئۇچراٍذىغبْ‬ ‫وىػىٍەردۇر‪.‬‬ ‫ئىّبْ ئېَتمبْ‪ٍ ،‬بخػي ئەِەٌٍەرٔي لىٍغبْ ۋە رەثجىگە چىٓ ٍۈرەوتىٓ‬ ‫ثوٍطۇٔغبٔالرغب وەٌطەن‪ ،‬ئۀە غۇالر جۀٕەت ئەھٍىذۇر‪ ،‬جۀٕەتٕىڭ ئىچىذە ثىر‬ ‫خىً ھبٌەتتە ِەڭگۈ لبٌغۇچىالردۇر‪.‬‬ ‫‪154‬‬

‫ئۇ ئىىىي پىرلىٕىڭ ئەھۋاٌي‪ ،‬وور ۋە گبش ئبدەَ ثىٍەْ وۆرگۈچي ۋە‬ ‫ئىػىتىۈچي ئبدەِٕىڭ ئەھۋاٌىغب ئوخػبغتۇر‪ .‬ثۇ ئىىىي پىرلىٕىڭ ئەھۋاٌي‬ ‫ئوخػبظ ثوالِذۇ؟ ٍۀىال چۈغۀّەِطىٍەر؟»‪ -‬ھۇد ‪.24-18/11‬‬

‫‪ -4‬رىجبٌۇي غەٍت‬ ‫ثۇالر وىٍّىىىٕي ٍوغۇرىذۇ‪ ،‬دەپ ئېتىمبد لىٍىٕىذىغبْ لۇتۇة‪ ،‬غەۋش‪،‬‬ ‫ئەۋتبد‪ ،‬رەۋاضىٌ‪ٔ ،‬ۇلەثب ۋە ٔۇجەثب دەپ ئبتىٍىذىغبْ وىػىٍەردۇر‪ .‬ثۇ ئبتبٌغۇالر‬ ‫تۆۋۀذىىىذەن ِۀىٍەردە ئىػٍىتىٍّەوتە‪:‬‬

‫‪ -5‬لۇتۇة‬ ‫تەرىمەتچىٍەرگە ٔىطجەتەْ لۇتۇة ئەڭ ثۈٍۈن ئەۋٌىَبدۇر‪ .‬ئۇ ئبٌالھمب‬ ‫لب‬ ‫ٍەتىۀٍەرٔىڭ ثېػىذۇر‪ ،‬ئبٌالھٕىڭ رۇخطىتي ثىٍەْ وبئىٕبتتب تەضەررۇپ‬ ‫ئىگىذۇر ٍۀي وبئىٕبتٕي ثبغمۇرۇظ ئىػٍىرىذا توٌۇق ھولۇلمب ئىگىذۇر‪.‬‬

‫‪ -6‬غەۋش‬ ‫غەۋش تەرىمەتچىٍەر لىَىٓ ئەھۋاٌغب چۈغۈپ لبٌغبٔذا پبٔبھٍىك ۋە ٍبردەَ‬ ‫تىٍەٍذىغبْ لۇتۇثتۇر‪ .‬لىَىٓ ئەھۋاٌذا لبٌغبْ ضوپىالر «ِەدەت ٍب غەۋش! ٍب‬ ‫غەۋش ئەٌّەدەت!» دەپ غەۋضىە ضېغىٕىذۇ‪ .‬غەۋش دەپ ثىٍىٕىذىغبٔالر‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ئىطىُ ۋە ضۈپەتٍىرىٕىڭ ِەزھەرى ھېطبثٍىٕىذۇ‪ٍ .‬ۀي ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ئىطىُ ۋە ضۈپەتٍىرى ئۇالرٔىڭ غەخطىَىتىذە وۆرۈٔىذۇ دەپ ئېتىمبد لىٍىٕىذۇ‪.‬‬ ‫ئبثذۇٌمبدىر جەٍالٔىٌ «غەۋضىٍئەزەَ (ئەڭ ثۈٍۈن غەۋش)» دېگەْ ٌەلىّي‬ ‫ثىٍەْ ِەغھۇردۇر‪.‬‬

‫‪ -7‬رەۋاضىٌ‬ ‫رەۋاضىٌ تبغالر‪ ،‬ئەۋتبد تۈۋرۈوٍەر دېگەْ ثوٌىذۇ‪ .‬تەرىمەتچىٍەرگە‬ ‫ٔىطجەتەْ ثىر پبالوەت زاِبٔىذا ثۀذىٍەر ئەۋتبدغب ٍۆٔىٍىذۇ‪ .‬ئەۋتبد رەۋاضىَگە‬ ‫ٍۆٔىٍىذۇ‪ .‬رەۋاضىَٕي لۇتۇة ثبغمۇرىذۇ‪.‬‬ ‫‪155‬‬

‫لۇتۇثتىٓ وېَىٓ وېٍىذىغبْ ئىىىي وىػي «ئىّبِەٍىٓ (ئىىىي‬ ‫ئىّبَ)» دېَىٍىذۇ‪ .‬ثۇالرٔىڭ ثىرى «ئىّبِي ٍەِىٓ (ئوڭ تەرەپتىىي ئىّبَ)»‪،‬‬ ‫ٍۀە ثىرى «ئىّبِي ٍەضبر (ضوي تەرەپتىىي ئىّبَ)» دېَىٍىذۇ‪ .‬ئىّبِي ٍەِىٓ‬ ‫لۇتۇثٕىڭ ھۈوۈٍِىرىگە‪ ،‬ئىّبِي ٍەضبر ثوٌطب ئۇٔىڭ ِبھىَىتىگە‬ ‫ِەزھەردۇر ‪ . 152‬لۇتۇة ئۆٌطە ئۇٔىڭ ئورٔىغب ئىّبِي ٍەضبر ئۆتىذۇ‪ .‬ئۈچٍەر‬ ‫لۇتۇة ثىٍەْ ئىىىي ئىّبِذىٓ تەروىپ تبپىذۇ‪.‬‬ ‫ثۇالردىٓ ثبغمب‪ ،‬ضبٍٔىرى ثىر رىۋاٍەتتە ضەوىىس‪ ،‬ثىر رىۋاٍەتتە لىرىك‬ ‫وىػىذىٓ تەروىپ تبپمبْ «ٔۇجەثب» ثىٍەْ‪ ،‬ضبٔي ئۈچ ٍبوي ئوْ ئەتراپىذىىي‬ ‫«ٔۇلەثب» دەپ ئبتىٍىذىغبْ ثىر گۇرۇپپب وىػىٍەرٔىڭ ثبرٌىمي ۋە ئۇالرٔىڭ‬ ‫‪153‬‬ ‫ئىٕطبٔالرٔىڭ ئىچىي دۇَٔبضىذىٓ خەۋەردار ئىىۀٍىىي دەۋا لىٍىٕىذۇ ‪.‬‬ ‫ثۇالر لۇرئبْ وەرىُ وۇفۇر ۋە غېرىه ھېطبثالپ ِۀئي لىٍغبْ‬ ‫ٔەرضىٍەردۇر‪ِ .‬ۇضۇٌّبٔالر ئولۇغبْ ٔبِبزٌىرىٕىڭ ھەر ثىر رەوئىتىذە‬ ‫تًيع ي » «ئي ئبٌالھ! ثىس ضبڭىال ئىجبدەت لىٍىّىس‬ ‫«إًيَّل ىؾ ىف ٍعي ي ك إًيَّل ىؾ اى ٍ ى‬ ‫ۋە ضۀذىٕال ٍبردەَ تىٍەٍّىس» (فبتىھە ‪ )5/1‬دېَىع ئبرلىٍىك ثۇ ھبٌغب چۈغۈپ‬ ‫لبٌّبضٍىك ئۈچۈْ داۋاٍِىك ھوغَبر تۇرىذۇ‪.‬‬

‫‪ -8‬تەرىمەت پىرى (ئىػبٔي)‬ ‫تەرىمەتتە پىر ھەر ٔەرضىذۇر‪ .‬ئۇ ھەَ ئىٕطبٔي وبِىٍذۇر ھەَ ھەلىمەتي‬ ‫ِۇھەِّەدىَىٕىڭ ۋەوىٍىذۇر ھەِذە لۇتۇة ۋە غەۋضتۇر‪ِ .‬ۇرىذ ئبٌالھ ثىٍەْ‬ ‫ثوٌىذىغبْ ئىػٕىڭ پەلەت پىرىٕىڭ ۋەضىٍە ثوٌۇغي ثىٍەْ ئەِەٌگە‬

‫‪ٍ -152‬ۀي ئىّبِي ٍەِىٓ لۇتۇثٕىڭ ھۈوۈٍِىرىٕىڭ‪ ،‬ئىّبِي ٍەضبر ِبھىَىتىٕىڭ وۆرۈٔىذىغبْ‬ ‫ٍېرىذۇر‪.‬‬ ‫‪ -153‬ھەضەْ وبِىً ٍىٍّبز‪ ،‬رىجبٌۇٌغەٍت (غبئىت ٍبرأالر) ئبٌتىٓ ئوٌۇق ِەجّۇئەضي‪ٍ -1995 ،‬ىٍي‬ ‫‪ -12‬ئبً‪.‬‬

‫‪156‬‬

‫ئبغىذىغبٍٔىمىغب ئىػىٕىذۇ ‪ .154‬تەرىمەتتە ِۇرىذ ٔەپطىٕي ئۆٌتۈرۈظ ٔبِي ثىٍەْ‬ ‫ئۆزىٕي ٔبھبٍىتي تۆۋەْ تۇتۇغي وېرەن‪ ،‬ھەتتب پىرىٕىڭ ئبٌذىذا غەضطبٌٕىڭ‬ ‫لوٌىذىىي ِېَىت وەثي ثوٌۇغي الزىُ‪.155‬‬ ‫ئبٌالھ وؤىرېت ٍۀي لوي ثىٍەْ تۇتمىٍي ۋە وۆز ثىٍەْ وۆرگىٍي‬ ‫ثوٌىذىغبْ ثىر ثبرٌىك ئەِەش‪ .‬تەرىمەتىە ٔىطجەتەْ ئۇٔي ثىٍىع ئۈچۈْ‬ ‫ثۀذىٕىڭ زېھٕىٌ ۋە ِۀىۋىٌ ِەروەزٌىػىػىٕي وبپبٌەتٍۀذۈرىذىغبْ وؤىېرت‬ ‫ثىر ٔەرضىگە ئېھتىَبج چۈغىذۇ‪ .‬تەضەۋۋۇپتب ثۇ ئوثَېىت ئبٌالھٕىڭ ئەڭ‬ ‫ِۇوەِّەي تەجەٌٍىٍَىرىٕىڭ ِەزھەرى (ئەوص ئېتىذىغبْ ٍېرى)‬ ‫ھېطبثٍىٕىذىغبْ «ئىٕطبٔي وبِىً» ِبلبِىذىىي غەٍخ (پىر) دۇر‪ٍ .‬ۀي‬ ‫ِۇرىذٔىڭ ئبٌالھمب ئۆز الٍىمىذا ثۀذە ثوٌۇغي ئۈچۈْ ئبٌذى ثىٍەْ پىرگە لۇي‬ ‫ثوٌۇغي ۋە لۇٌٍۇق تەرثىَىطىذىٓ ئۆتىەْ ثوٌۈغي تەٌەپ لىٍىٕىذۇ‪ .‬ثۇٔي‬ ‫ئەِەٌگە ئبغۇرۇظ ئۈچۈْ راثىتە لىٍىع زۆرۈر دەپ لبرىٍىذۇ‪ .‬ئۇالر ثۇ ھەلتە‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬

‫«ضبٌىه (ِۇرىذ) ئبٌذى ثىٍەْ ئىٕطبٔي وبِىً ثوٌغبْ پىرىگە‪ ،‬ئبٔذىٓ‬ ‫پەٍغەِجەرگە‪ ،‬ئۇٔىڭذىٓ وېَىٓ ئبٌالھمب لەٌجىٕي ثبغٍىػي ۋە ثۇ غەوىٍذە‬ ‫ھوزۇرىمەٌجىە ئېرىػىپ «فۀبفىٍالھ» (ئبٌالھتب ئېرىپ وېتىع ئبرلىٍىك ئبٌالھ‬

‫‪ِ -154‬ۇھەِّەد ئىجٕي ئبثذۇٌالھ خبٔي‪ ،‬ئبداة‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‪ -172 ،1976/1396 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ِ -155‬ۇھەِّەد ئىجٕي ئبثذۇٌالھ خبٔي‪ ،‬ئبداة‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‪ -173 ،1976/1396 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪157‬‬

‫ثىٍەْ پۈتۈٍٔىػىپ وېتىع) وە ٍېتىپ ثېرىػي الزىُ»‪ .‬چۈٔىي ئۇالر راثىتىٕي‬ ‫ئبٌالھ ثىٍەْ ِۇرالەثە لىٍىع ئۈچۈْ ئېٍىپ ثبرىذۇ‪.156‬‬ ‫ئۇالرغب ٔىطجەتەْ «ِۇرالەثە ۋە ئبٌالھمب ٍۈزٌىٕىػٕي داۋاِالغتۇرغبْ‬ ‫وىػىگە ۋەزىرٌىه ٍۀي ِىٕىطتىرٌىه ثېرىٍىذۇ‪ .‬ثۇٔىڭغب ئىگە ثوٌغبْ وىػي‬ ‫ِەٌەوۇتتب ئبضبٔال تەضەررۇپ لىٍىػمب ٍۀي ئبٌالھٕىڭ ھولۇلٍىرىٕي ئىػٍىتىػىە‬ ‫(ٔەئۇزۇ ثىٍالھ) ثبغالٍذۇ‪ ،‬وۆڭۈٌذىٓ وەچىەْ ئىػالرٔي ثىٍىذۇ‪ ،‬وۆڭۈٌٍەرٔي‬ ‫ھىذاٍەت ٔۇرى ثىٍەْ ٍورۇتۇغّۇ ئۇٔىڭ ئۈچۈْ ِۇِىىٓ ثوٌىذۇ‪.157‬‬ ‫تەرىمەتچىٍەرگە ٔىطجەتەْ «پىرٔىڭ ٔەزەر لىٍىػي (لبراپ لوٍۇغي)‬ ‫ٍۈرەن وېطىٍىگە غىپب ثوٌىذۇ‪ٍ ،‬ۈزىٕي وۆرضىتىپ لوٍۇغي ِۀىۋىٌ‬ ‫وېطەٌٍىىٍەرگە داۋا ثوٌىذۇ‪ .‬ئۇ وبِبٌەتٍەرٔىڭ ئىگىطي‪ ،‬دەۋرٔىڭ ئىّبِي‪،‬‬ ‫زاِبٕٔىڭ خەٌىپىطىذۇر‪ .‬لۇتۇثالر ۋە ئەثذاٌالر (ئورۇٔجبضبرالر) ئۇٔىڭ ِبلبٍِىرى‬ ‫ضبٍىطىذە ٍېتىػىپ ٍبغبٍذۇ‪ .‬ئەۋتبد ۋە ٔۇجەثب ئۇٔىڭ وبِبٌەت دېڭىسىذىٓ‬ ‫ئېمىپ وەٌگەْ ثىر تبِچىذۇر‪ .‬ئۇٔىڭ ئىرغبدى (ٍېتەوچىٍىىي) لۇٍبغمب‬ ‫ئوخػبٍذۇ‪ .‬ئۆزى خبٌىّبضتىٓ ھەر لبٔذاق ٔەرضىگە ئۆزىٕىڭ پەٍسىٕي‬ ‫ٍبغذۇرىذۇ‪.158»...‬‬ ‫راثىتە لىٍغبْ ِۇرىذ پىرىذىٓ ثبغمب ھەرلبٔذاق ٔەرضىذىٓ ِۇٔبضىۋىتىٕي‬ ‫ئۈزۈغي ۋە لەٌجىذە ٍبٌغۇز ئۇٔىڭغىال ئورۇْ ثېرىػي الزىُ ‪ . 159‬ئۇ پىرىٕىڭ‬ ‫ضۈرىتىٕي ئىىىي وۆزىٕىڭ ئوتتۇرىطىذا تەضەۋۋۇر لىٍىذۇ‪ ،‬وېَىٓ ئۇٔي‬ ‫لەٌجىٕىڭ ئوتتۇرىطىغب چۈغۈرىذۇ‪ ،‬ئۆزىٕي ٍوق‪ ،‬پىرىٕي ثبر دەپ ثىٍىذۇ‪.‬‬

‫‪ِ -156‬ۇھەِّەد ئىجٕي ئبثذۇٌالھ خبٔي‪ ،‬ئبداة‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‪ -268 ،1976/1396 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ِ -157‬ۇھەِّەد ئىجٕي ئبثذۇٌالھ خبٔي‪ ،‬ئبداة‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‪ -268 ،1976/1396 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ِ - 158‬ۇھەِّەد ئىجٕي ئبثذۇٌالھ خبٔي‪ ،‬ئبداة‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‪ -238 ،1976/1396 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -159‬ضبدىك دأب‪ ،‬ئبٌتىٕئوٌۇق ضۆھجەتٍىرى‪ -40 -39 ،1‬ثەتٍەر‪.‬‬

‫‪158‬‬

‫ئۇالرٔىڭ ثىرى غەرلتە‪ ،‬ثىرى غەرثتە ثوٌطىّۇ پىرٔىڭ روھي ِۇرىذٔي راثىتە‬ ‫ثىٍەْ تەرثىَىٍەٍذۇ ۋە ئبٌالھمب ٍەتىۈزىذۇ‪.160‬‬ ‫تەرىمەتچىٍەرگە ٔىطجەتەْ ھەلىمىٌ پىر ِۇرىذ ثىٍەْ ئبٌالھ‬ ‫ئوتتۇرىطىذىىي ۋەضىٍىذۇر‪ .‬ئۇٔىڭذىٓ ٍۈز ئۆرۈظ ئبٌالھتىٓ ٍۈز‬ ‫ئۆرۈگۀٍىىتۇر‪ِ .161‬ۇرىذ «پىرىّٕي لەٍەردە ٍبد ئەتطەَ روھي غۇ ٍەرگە ھبزىر‬ ‫ثوٌىذۇ‪ ،‬پىرىّٕىىڭ روھبٔىٌ تەضەررۇپٍىرى ئبٌالھ تەئبالٔىڭ تەضەررۇپٍىرىذۇر»‬ ‫دەپ ئىػىٕىذۇ‪.162‬‬ ‫ٍۇلىرىذا ثىس تەرىمەت ِۀجەٌىرىذىٓ ٔەلىً لىٍغبْ پىىىرٌەردىٓ‬ ‫لبرىغبٔذا تەرىمەتتە پىر تبِبِەْ ئبٌالھٕىڭ ئورٔىغب لوٍۇٌّبلتب‪ .‬چېروبۋدىّۇ پوپ‬ ‫غۇٔذالتۇر‪ .‬ثۇ غېرىىتىٓ ئبٌالھمب ضېغىٕىع وېرەن‪.‬‬ ‫ثۇ تەرىمەتٍەرگە ٔىطجەتەْ «ِۇرىذ پىرى ثۇٍرۇغبْ ئىػٕي ئورۇٔالغمب‬ ‫ئبٌذىرىػي ۋە دەرھبي ثۇٍرۇلىٕي ثەجب وەٌتۈرۈغي الزىُ‪ .‬ئۇٔي ھەرگىسِۇ ئوڭ‪-‬‬ ‫ضوٌغب ثۇرىّبضٍىمي ۋە وېچىىتۈرِەضٍىىي الزىُ‪ .‬چۈٔىي ثۇراظ ۋە‬ ‫وېچىىتۈرۈظ توضبٌغۇالرٔىڭ ئەڭ چوڭىذۇر»‪.163‬‬ ‫«ضبٌىه (ِۇرىذ) ِۇرغىذىٕىڭ (پىرىٕىڭ) ٍېٕىذا ثوٌطۇْ ٍبوي‬ ‫ئۇٔىڭذىٓ ٍىراق ثىر ٍەردە ثوٌطۇْ داۋاٍِىك ئۇٔىڭ رازىٍىمىٕي لوٌغب‬ ‫وەٌتۈرۈظ ٍوٌىذا ِېڭىػٕي وۆزٌىػي‪ِ ،‬ۇرغىذىٕىڭ ٔېّىٍەرٔي ٍبخػي‬ ‫وۆرىذىغبٍٔىمىٕي ثىٍىػي ۋە ئۇٔىڭغب لبراپ ئىع لىٍىػي الزىُ» ‪.164‬‬

‫‪ِ -160‬ۇھەِّەد ئىجٕي ئبثذۇٌالھ خبٔي‪ ،‬ئبداة‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‪-242-239 ،1976/1396 ،‬ثەتٍەر‪.‬‬ ‫‪ِ -161‬ۇھەِّەد ئىجٕي ئبثذۇٌالھ خبٔي‪ ،‬ئبداة‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‪ -244 ،1976/1396 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ِ -162‬ۇھەِّەد ئىجٕي ئبثذۇٌالھ خبٔي‪ ،‬ئبداة‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‪-242-239 ،1976/1396 ،‬ثەتٍەر‪.‬‬ ‫‪ِ -163‬ۇھەِّەد ئىجٕي ئبثذۇٌالھ خبٔي‪ ،‬ئبداة‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‪ -173-172 ،1976/1396 ،‬ثەتٍەر‪.‬‬ ‫‪ -164‬ضبدىك دأب‪ ،‬ئبٌتىٕئوٌۇق ضۆھجەتٍىرى‪ -42-41 ،1‬ثەتٍەر‪.‬‬

‫‪159‬‬

‫تەضەۋۋۇپ ِۀجەٌىرى ئىطالَ دىٕي ثىٍەْ ھېچمبٔذاق ِۇٔبضىۋىتي ٍوق‬ ‫ضەپطەتىٍىرىٕي ٍۀە ِۇٔذاق داۋاِالغتۇرىذۇ‪:‬‬ ‫«ِۇرغىذٌەر ئبٌالھ تەئبال ثبر ثوٌغبْ ِەجٍىطتە ئوٌتۇرىذۇ‪ .‬غۇٔىڭ‬ ‫ئۈچۈْ ئبٌالھٕي زىىىر لىٍىع ثىٍەْ ئېرىػىىٍي ثوٌىذىغبْ پبٍذىغب ئۇ زاتالرٔي‬ ‫وۆرۈظ ثىٍۀّۇ ئوخػبغال ئېرىػىىٍي ثوٌىذۇ‪ .‬ئبٌالھٕىڭ ئەٌچىطىگە توٌۇق‬ ‫ئەگىػىػٕي ثۇ پىرى وبِىٍٕىڭ ِۇھەثجىتي ثىٍەْ تەڭ وۆرۈظ الزىُ»‪.165‬‬ ‫ِبٔب ثۇ ضۆزٌەرٔىڭ دىٕىّىسدا ھېچمبٔذاق ئبضبضي ٍوق‪ .‬غۇٔذالال ثۇ‬ ‫پىىىردىىي وىػىٍەر لۇرئبٕٔىڭ ھۆوّي ثوٍىچە ئىطالِٕىڭ ضىرتىذا‬ ‫ھېطبثٍىٕىذۇ‪ .‬چۈٔىي ثۇ ئېتىمبدالر ھېچجىر دەٌىٍگە ئبضبضالّٔبضتىٓ ثەزى‬ ‫وىػىٍەرگە ثۀذە ثوٌۇغتۇر‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫طاا ن كم اى ىؿقـ ً​ً‬ ‫اايًقم اىي يػنػ ِّيز ٍؿ ً‬ ‫«كمٍع ي ك ىف ًم يد ً‬ ‫ٍي‬ ‫ب‬ ‫كف َّل ى ٍ ي ى‬ ‫ق يس ٍي ى ى ى ٍ ى ي‬ ‫ى ىي‬ ‫بق ًعا ه‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ىكىم اي َّل‬ ‫ظاا ً ى م َّلف ً‬ ‫صي ول»‬ ‫«ِۇغرىىالر ئبٌالھ ثىٍەْ ئۆزىٍىرىٕىڭ ئبرىطىذا لوٍغبْ غۇٔذاق ثىر‬ ‫ٔەرضىگە لۇي ثوٌىذۇوي‪ ،‬ئبٌالھ ئۇٔىڭ ھەلمىذە ھېچجىر دەٌىً چۈغۈرِىگەْ‪.‬‬ ‫ئۇالردا ئۇ ٔەرضە ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ھېچمبٔذاق ئىٍىُ ٍولتۇر‪ .‬ثۇ زاٌىّالرٔىڭ‬ ‫ھېچجىر ٍبردەِچىطي ثوٌّبٍذۇ»‪ -‬ھەج ‪.71/22‬‬ ‫خۇالضە لىٍىپ ئېَتمبٔذا‪ ،‬لۇرئبٔذىىي ِىٓ دؤىٍالھ «ًـف يد ً‬ ‫ااي ًق»‬ ‫كف َّل‬ ‫دېگەْ ضۆز ئۆتىەْ ٍەرٌەرٔىڭ ثۈٍۈن ثىر ثۆٌۈِي‪ ،‬ئبٌالھ ثىٍەْ ئىٕطبْ‬ ‫ئوتتۇرىطىذا ۋەضىٍە لىٍىٕغبْ وىػىٍەرگە الٍىك وۆرۈٌگەْ ئورۇٕٔي ئىپبدىٍەٍذۇ‪.‬‬ ‫ٍۇلىرىذىىي ضەپطەتىٍەر ئبٌالھمب ۋەضىٍە لىٍىٕغبْ ِەزوۇر وىػىٍەرٔىڭ لبٔذاق‬ ‫خىَبٌىٌ ھولۇلالر ثىٍەْ پەردازالٔغبٍٔىمىٕي وۆرضەتّەوتە‪.‬‬

‫‪ِ -165‬ۇھەِّەد ئىجٕي ئبثذۇٌالھ خبٔي‪ ،‬ئبداة‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‪ -235 ،1976/1396 ،‬ثەتٍەر‬

‫‪160‬‬

‫ى دەۋاضي‬ ‫ھ‪ -‬ۋەضييە لىٍىٕغبْ وىػىٍەرٔىڭ غەٍجٕي ثىٍىذىغبٍٔىك‬ ‫غەٍىت ضەزگۈ ئەزا ثىٍەْ ضەزگىٍي ثوٌّبٍذىغبْ‪ ،‬ئىٕطبٕٔىڭ ثىٍىع‬ ‫دائىرىطىذىٓ ٍىراق ثوٌغبْ ٔەرضىذۇر ‪ . 166‬لىَبِەتٕىڭ ۋالتىغب ئوخػبظ‬ ‫ئبٌالھذىٓ ثبغمىطي ثىٍەٌّەٍذىغبْ ٔەرضىٍەر ِۇتٍەق ٍۀي توٌۇق غەٍىت‬ ‫دېَىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ھەلمىذە ثىر ِەٌۇِبت ٍبوي ٍىپ ئۇچي لبٌّىغبْ تبرىخىٌ ھبدىطىٍەرِۇ‬ ‫زاِبٕٔىڭ ئۆتۈغي ثىٍەْ ِۇتٍەق غەٍىجىە ئبٍ​ٍىٕىپ وېتىذۇ‪.‬‬ ‫ثبغمب ثىر وىػي ثىٍگەْ ٔەرضە ثوٌطب ٔىطجىٌ غەٍت ھېطبثٍىٕىذۇ‪.‬‬ ‫ِەضىٍەْ‪ :‬ضىسٔىڭ وۆڭٍىڭىسدىٓ ئۆتىەْ ٔەرضىٍەرٔي ِەْ ثىٍەٌّەٍّەْ‪،‬‬ ‫ٌېىىٓ ضىس ثىٍىطىس‪ .‬ئۇ ِبڭب ٔىطجەتەْ غەٍىت ثوٌىذۇ‪ٌ .‬ېىىٓ ضىسگە‬ ‫ٔىطجەتەْ غەٍىت ھېطبثالّٔبٍذۇ‪.‬‬ ‫ِۇتٍەق غەٍىجٕي ٔە ئىٕطبْ‪ٔ ،‬ە پەرىػتە‪ٔ ،‬ە جىٓ‪ٔ ،‬ە پەٍغەِجەر‬ ‫ھېچىىُ ثىٍەٌّەٍذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫« يؽٍؿ ى ماٍعىي ـ ٍف ً‬ ‫ؼم اا َّلم ك ً‬ ‫ات ىكا ٍ ٍىر ً‬ ‫شعيرك ىف‬ ‫ب إًَّل َّل‬ ‫مٍ‬ ‫ى ي ى‬ ‫ىى‬ ‫ااييق ىكىم ى‬ ‫ض ٍاؿىٍ ى‬ ‫ثىف»‬ ‫ب كي‬ ‫م ٍى‬ ‫أىيَّل ىف ي‬ ‫«ئي ِۇھەِّەد! ئېَتمىٕىي‪‹ :‬غەٍجٕي ئبضّبٔالردىىي ۋە زېّىٕذى وي‬ ‫وىػىٍەردىٓ ھېچىىُ ثىٍّەٍذۇ‪ ،‬غەٍجٕي پەلەت ئبٌالھ ثىٍىذۇ ›‪ .‬ئۇالر لبچبْ‬ ‫تىرىٍذۈرۈٌىذىغبٍٔىمىٕي تۇٍّبٍذۇ»‪ٔ -‬ەًِ ‪.65/27‬‬ ‫خۇضۇضەْ تۆۋۀذىىي ئبٍەت پەرىػتىٍەرٔىڭ غەٍىجٕي‬ ‫ثىٍەٌّەٍذىغبٍٔىمىٕي ئوتتۇرىغب لوٍىذۇ‪:‬‬

‫‪ -166‬راغىت ئەٌئىطفەھبٔي‪ِ ،‬ۇفرەدات ئەٌفبزىً لۇرئبْ‪ -616 ،‬ثەت‪ ،‬غ ً ة ِبددىطي‪.‬‬

‫‪161‬‬

‫تسًكس ً‬ ‫« ىكاىى ٍ ىخاى ٍ نى ًٍ‬ ‫ب إًاى ًٍقًـ ٍف‬ ‫ب‬ ‫ق ىفٍ ي يق ىك ىف ٍح يف أى ػ ىٍل ي‬ ‫ىي ىـا ىيك ٍ ي‬ ‫اْلاٍ ى ىف ىك ىف اٍع ي‬ ‫ملى َّل ٍاؿمىػلى ِّي ًف ىً‬ ‫عًف اا ِّيم ًؿ ىؽًيع ه ‪ .‬ـا ام ً‬ ‫ظ ًـ ٍف‬ ‫اؿكًري ً ‪ .‬إً ٍذ تىػ‬ ‫ٍفي‬ ‫اؿً ً ىك ى‬ ‫ى‬ ‫ي ى‬ ‫عف ٍيى‬ ‫ىحٍ ًي ٍى‬ ‫ى ى‬ ‫ً ً‬ ‫عتً ه »‬ ‫ب ى‬ ‫ىؽٍك وؿ إًَّل ىؿىد ٍمق ىر ه‬ ‫«غۈثھىطىسوي‪ ،‬ئىٕطبٕٔي ثىس ٍبراتتۇق‪ ،‬ثىس ئۇٔىڭ وۆڭٍىگە‬ ‫وەٌگۀٕي ثىٍىّىس‪ ،‬ثىس ئۇٔىڭغب جبْ توِۇرىذىّٕۇ ٍېمىٕذۇرِىس‪.‬‬ ‫ئۇٔىڭ لىٍّىػٍىرىٕي خبتىرىٍەپ تۇرىذىغبْ ئىىىي خبتىرىٍىگۈچي ثبر‪.‬‬ ‫ئۇالرٔىڭ ثىرى ئۇٔىڭ ئوڭ تەرىپىذە‪ٍ ،‬ۀە ثىرى ئۇٔىڭ ضوي تەرىپىذە‬ ‫ئوٌتۇرِبلتىذۇر‪.‬‬ ‫ئۇ لبٔذاق ضۆز لىٍطب‪ٍ ،‬ېٕىذا ٍېسىػمب تەٍَبر ثىر وۆزەتىۈچي ثبر»‪ -‬لبف‬ ‫‪.18-16/50‬‬ ‫دېّەوىي‪ ،‬ئبٌالھ ئىٕطبٕٔىڭ وۆڭٍىگە وەٌگۀٕي ثىٍىذۇ‪ ،‬پەرىػتىٍەر‬ ‫پەلەت ئىٕطبٕٔىڭ ئېغىسىذىٓ چىممبْ ضۆزٔىال ثىٍەٌەٍذۇ‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال جىٕالرٔىڭ غەٍجٕي ثىٍّەٍذىغبٍٔىمي ھەلمىذە ِۇٔذاق‬ ‫دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً ً‬ ‫ق ىكىم ٍ ًىز‬ ‫ب‬ ‫بى ىد‬ ‫م ٍمًق إً​ًٍ‬ ‫بذ ًف ىر ًِّي‬ ‫ع ٍف أى ٍم ًلاى‬ ‫م ٍغ ًـ ٍفيقٍـ ى‬ ‫مٍعىم يي يٍى‬ ‫«‪ ...‬ىكم ى ٍاؿج ِّي ىـ ٍف ى‬ ‫ً‬ ‫يفًذ ٍؽيقًـ ٍف ى ىذ ً‬ ‫يي ىك ًج ى وف‬ ‫مى اي ًـ ٍف ىـ ىحا ًر ى‬ ‫مٍعىملي ىف ىؿيق ىـا ى‬ ‫اب اا َّل ًيع ًل‪ .‬ى‬ ‫يب ىكتى ى ثى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫اس و‬ ‫ىؾااٍ ى ى ً‬ ‫كر‪.‬‬ ‫ت ا ٍعىملي ا آ ىؿ ىد ياك ى‬ ‫كد ي‬ ‫اب ىك ي ي كور ىر ى‬ ‫م اا َّل يؾ ي‬ ‫شٍا نلا ىك ىل هي ًـ ٍف ًعى د ى‬ ‫ت ـا ىد َّلؿقـ عاى ـك ً‬ ‫ً‬ ‫ابا ٍ ى ٍر ً‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ؼَّل ىؽ ىي‬ ‫قإًَّل ىد ةيَّل‬ ‫ق اى‬ ‫اى‬ ‫ؼَّل‬ ‫ض أٍى‬ ‫تيا يي ًـاٍ ىأى ىي‬ ‫اؿم ٍ ى ى ي ٍ‬ ‫ىٍ‬ ‫ضٍػنى عاى ٍق ٍى‬ ‫ث ً‬ ‫ىخَّلر ػى ً ً‬ ‫ؼم ٍاؿى ىذ ً‬ ‫ب ىـا ىؿ ً‬ ‫اب ٍاؿيـ ًقي ً »‬ ‫بيكا‬ ‫ماٍى‬ ‫ع ي ىف ٍاؿىٍ ى‬ ‫تَّلػنىت ٍاؿج ُّد أى ٍف ىٍؿك ىاؾاي ا ى‬ ‫«جىٍٕەرٔىڭ ثىر لىطّي رەثجىٕىڭ رۇخطىتي ثىٍەْ ضۇٌەٍّبٕٔىڭ‬ ‫ئبٌذىذا ئىػٍەٍتتي‪ .‬ئۇالردىٓ وىُ ئەِرىّىسگە خىالپٍىك لىٍغبْ ثوٌطب‪ ،‬ئۇٔىڭغب‬ ‫ٍبٌمۇٍٔۇق ئوتٕىڭ ئبزاثىذىٓ تېتىتىّىس‪.‬‬ ‫‪162‬‬

‫ئۇالر ضۇٌەٍّبْ ئۈچۈْ ضۇٌەٍّبٕٔىڭ تەٌىپي ثوٍىچە ضبراٍالر‪،‬‬ ‫‹ئي داۋۇد‬ ‫ھەٍىەٌٍەر‪ ،‬وۆٌٍەردەن ٌېگۀٍەر ۋە ِۇلىُ لبزأالرٔي ٍبضبٍتتي‪.‬‬ ‫ئبئىٍىطي! ئبٌالھٕىڭ ٔېّەتٍىرىگە غۈوۈر ئېَتىع ئۈچۈْ ئىػٍەڭالر › دېذۇق‪.‬‬ ‫ثۀذىٍىرىّذىٓ غۈوۈر لىٍغۇچىالر ثەن ئبز‪.‬‬ ‫ثىس ضۇٌەٍّبٕٔي ۋاپبت لىٍذۇرغبٔذا‪ ،‬جىٍٕەر ئۇٔىڭ ئۆٌگۀٍىىىٕي ئۇٔىڭ‬ ‫ھبضىطىٕي ٍېگەْ ثىر ٍبغبچ لۇرتىذىٕال ئۆگۀذى‪ .‬ضۇٌەٍّبْ ٍېمىٍغبٔذا‬ ‫جىٍٕەرٔىڭ غەٍىجٕي ثىٍّەٍذىغبٍٔىمي ئوتتۇرىغب چىمتي‪ .‬ئۇٔذاق ثوٌّىطب ئىذى‪،‬‬ ‫ئۇالر خورٌىغۇچي ئبزاثٕىڭ ئىچىذە لبٌّىغبْ ثوالتتي»‪ -‬ضەثەئە ‪.14-12/34‬‬ ‫پەٍغەِجەرٌەرِۇ پەلەت ئۆزٌىرىگە ۋەھىٌ لىٍىٕغبْ ٔەرضىٕىال ثىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫« يؽؿ َّل أى ي يؿ اى ي ي ًعا ً م ى زآاً ً‬ ‫ب ىك أى ي يؿ اى ي ٍي‬ ‫ٍ‬ ‫ىي ااٍ ىٍ ى‬ ‫اايق ىك أى ٍعا ي‬ ‫ى ي ٌ‬ ‫ً‬ ‫بً‬ ‫إًاِّي ىملى ه إً ٍف أىتَّل ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ٍبص ييل أى ى ى‬ ‫عي إ َّل ىم يي ىحل إاى َّل ي ٍي ىقٍؿ يى ٍ ى م ا ى ٍعىم ىكاا ى‬ ‫تىػىػ ى َّل يلك ىف»‬ ‫«ئېَتمىٕىي‪ِ :‬ەْ ضىٍەرگە ئبٌالھٕىڭ خەزىٕىٍىرى ِېٕىڭ ٍېٕىّذا‪،‬‬ ‫دېّەٍّەْ‪ِ .‬ەْ غەٍجٕىّۇ ثىٍّەٍّەْ‪ .‬ضىٍەرگە‪ِ :‬ەْ چولۇَ ثىر پەرىػتە‪،‬‬ ‫دېّەٍّەْ‪ِ .‬ەْ ِبڭب ۋەھىٌ لىٍىٕغبْ ٔەرضىگىال ئەگىػىّەْ ›‪ .‬ئېَتمىٕىي‪:‬‬ ‫‹وور ثىٍەْ وۆرگۈچي ثبراۋەر ثوالِذۇ؟ تەپەوىۇر لىٍّبِطىٍەر؟ ›»‪ -‬ئۀئبَ‬ ‫‪.50/6‬‬ ‫ع ىك ى ى ً‬ ‫ىي‬ ‫« يؽؿ َّل أى ٍملً ي اًنىػ ٍ ً اى ٍ‬ ‫فان‬ ‫ااييق ىكاى ٍ يا ي‬ ‫نت أى ٍعا ي‬ ‫ضٌران إ َّل ىم ى ا ٌ‬ ‫ت ًم ى ااٍ ى ٍ ًل ىكىم ىم َّل نً ى اا ُّد اي إً ٍف أىاىٍ إً َّل ىفًذ هيل ىكى ً هل اِّيى ٍ وـ‬ ‫ب ى ٍسى ٍ ٍىر‬ ‫ثي‬ ‫ااٍ ىٍ ى‬ ‫مؤًمني ىف»‬ ‫ٍي‬

‫‪163‬‬

‫«ئي ِۇھەِّەد ئېَتمىٕىي‪ِ‹ :‬ەْ ئۆزۈِگىّۇ پبٍذا‪-‬زىَبْ ٍەتىۈزۈغىە‬ ‫ئىگە ثوالٌّبٍّەْ‪ٌ ،‬ېىىٓ ئبٌالھٕىڭ خبٌىغىٕي ثۇٔىڭذىٓ ِۇضتەضٕب‪ .‬ئەگەر‬ ‫غەٍىجٕي ثىٍگەْ ثوٌطبَ‪ ،‬وۆپ ٍبخػىٍىك ھبضىً لىٍغبْ ثوالتتىُ‪ ،‬ثېػىّغب‬ ‫ھېچجىر ٍبِبٍٔىك وەٌّىگەْ ثوالتتي‪ِ .‬ەْ ئىػىٕىذىغبْ لەۋَ ئۈچۈْ پەلەتال ثىر‬ ‫ئبگبھالٔذۇرغۇچي ۋە ثىر خۇظ خەۋەر ثەرگۈچىّەْ›»‪ -‬ئەئراف ‪.188/7‬‬ ‫غەٍىت ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ثەزى خەۋەرٌەر ئبٌالھ تەئبال تەرىپىذىٓ‬ ‫پەٍغەِجەرٌىرىگە ثىٍذۈرۈٌىذۇ‪ .‬ثىس ئۇ خەۋەرٌەرٔي پەٍغەِجەرٌەرٔىڭ ثىٍذۈرۈغي‬ ‫ثىٍەْ ثىٍەٌەٍّىس‪ .‬ئەِەٌىَەت ِۇغۇٔذاق تۇرۇلٍۇق خرىطتىئبٔالر ۋە ثەزى‬ ‫تەرىمەتچىٍەر پەٍغەِجەر ثىسگە ثىٍذۈرِىگەْ غەٍىجٕىّۇ ثىٍىذىغبٍٔىمٍىرىٕي دەۋا‬ ‫لىٍىػىذۇ‪ .‬ثىس ئۇالرٔىڭ ثۇ دەۋاضىٕي تۆۋۀذە ئىىىي ِبۋزۇ ئبضتىذا وۆرۈپ‬ ‫ئۆتىّىس‪:‬‬

‫‪ -1‬وبتوٌىىالردا غەٍىت ئىٍّي‬ ‫ئىٍگىرى توختىٍىپ ئۆتىىٕىّىسدەن وبتوٌىىالر ِەضىھ ئىَطبٔي ۋە‬ ‫ِۇلەددەش روھٕي تەڭرى دەپ ئبتبٍذۇ‪ .‬ئۇالرٔىڭ وۆز لبرىػىذا ئېپىطىوپٍۇق‬ ‫دەرىجىطىگە ٍەتىەْ وىػي ئىَطب ِەضىھٕىڭ ئورٔىغب ئۆتىذۇ ۋە ئۇٔىڭ‬ ‫ۋەزىپىطىٕي ئۈضتىگە ئبٌىذۇ‪ .‬ثۇٔذاق ثىرىٕىڭ غەٍىجٕي ثىٍىذىغبٍٔىمي ھەلمىذە‬ ‫گۇِبْ لىٍىّٕبٍذۇ‪ .‬پوپالر ثوٌطب‪ ،‬ئېپىطىوپالرٔىڭ ِۇئبۋىٍٕىرى ثوٌۇپ‪ ،‬ئۇالرِۇ‬ ‫غەٍىجٕي ثىٍىذۇ‪ .‬وبتوٌىىالرٔىڭ ِبۋزۇ ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه وۆزلبراغٍىرى‬ ‫ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫«ِەضىھ ئىَطب ھەۋارىٍَىرىغب ئبِبٔەت لىٍغبْ ۋەزىپىٕي چېروبۋ راھىجٍىك‬ ‫ضىررى ثىٍەْ داۋاِالغتۇرىذۇ ‪ . 167‬ئېپىطىوپٍۇق راھىجٍىك ضىررىٕىڭ ئەڭ‬ ‫ٍۇلىرى دەرىجىطىذۇر» ‪ . 168‬ئېپىطىوپٍۇق ِەرتىۋىطىگە ٍەتىەْ وىػي‬ ‫‪ -167‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -1536 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -168‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -1555 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪164‬‬

‫ِۇٔەۋۋەر ۋە ئوچۇق ثىر غەوىٍذە خوجبٍىٓ‪ ،‬پبدىچي ۋە راھىت ثوٌغبْ‬ ‫ِەضىھٕىڭ ئورٔىغب ئۆتىذۇ‪ ،‬ئۇٔىڭ ۋەزىپىطىٕي ئۆز ئۈضتىگە ئبٌغبْ ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫ئېپىطىوپالر ئۆزٌىرىگە ثېرىٍگەْ ِۇلەددەش روھ ضبٍىطىذە ِۀىۋىٌ‬ ‫‪169‬‬ ‫‪ .‬پوپالر‬ ‫پبدىػبھٍىك‪ ،‬پبدىچىٍىك ۋە پەٍغەِجەرٌىه ھولۇلٍىرىغب ئىگە ثوٌىذۇ‬ ‫ئېپىطىوپالرٔىڭ ِۇئبۋىٍٕىرى ثوٌۇظ ضۈپىتي ثىٍەْ ِەضىھ ئبِبٔەت لىٍغبْ‬ ‫ۋەزىپىٕي ئەِەٌگە ئبغۇرۇ ظلب تىرىػىذۇ ‪ِ . 170‬ۇلەددەش روھٕىڭ ئبالھىذە‬ ‫ئىٍتىپبتي راھىجٍىك ضىررىٕي ئبٌغبْ وىػىٕي راھىت‪ِ ،‬ۇئەٌٍىُ ۋە پبدىچي‬ ‫ضۈپىتىذە پۈتۈٍٔەً ِەضىھ ئىَطبغب ئوخػىتىذۇ‪.171‬‬

‫‪ -2‬تەرىمەتچىٍەردە غەٍىت ئىٍّي‬ ‫ثەزى تەرىمەتچىٍەر ۋە دىٕىٌ گۇرۇھالر ئۆزٌىرى «ئەۋٌىَب» دەپ‬ ‫ئبتىۋاٌغبْ ثەزى وىػىٍەرٔىڭ غەٍىجٕي ثىٍىذىغبٍٔىمىٕي دەۋا لىٍىػىذۇ‪.‬‬ ‫ِەضىٍەْ‪ :‬ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ وۆز لبرىػىذا ھەزرىتي ئەٌي ۋە ئبثذۇٌمبدىر‬ ‫جەٍالٔىَغب ئوخػبظ ثەزى ئىٕطبٔالر غەٍىجٕي ثىٍگۀٍىىي ئۈچۈْ ٍۈز ٍىٍالر‬ ‫ثۇرۇْ ئۆزى ھەلمىذە ثىػبرەت ثەرگەْ‪ .‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ ثۇ دەۋاضىٕي ِۇٔذاق‬ ‫ثىر ضوئبي‪-‬جبۋاة ثىٍەْ ئوتتۇرىغب لوٍىذۇ‪:‬‬ ‫ضوئبي‪ :‬ئبثذۇٌمبدىر جەٍالٔىَغب ئوخػبظ ثۈٍۈن ئەۋٌىَبالر ثەزى زاِبٔالردا‬ ‫ئۆتّۈغٕي ۋە وەٌگۈضىٕي ثۈگۈٕٔي وۆرگۀذەن وۆرۈپ ثىٍگەْ تۇرۇلٍۇق ٔېّە‬ ‫ئۈچۈْ ئۆتّۈظ ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه خەۋەرٌەرٔي ئبغىبرا ضۆزٌەپ ثېرىپ‪،‬‬ ‫وەٌگۈضي ھەلمىذە ٍېپىك ئىپبدىٍەر ۋە ِەخپىٌ ئىػبرەتٍەر ثىٍەْ ضۆز لىٍىذۇ؟‬

‫‪ -169‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -1558 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -170‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -1562 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -171‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -1585 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪165‬‬

‫جبۋاة‪ :‬ئۇالر «غەٍجٕي ئبٌالھتىٓ ثبغمىطي ثىٍّەٍذۇ» دېگەْ ئبٍەت‬ ‫ثىٍەْ «ئبٌالھ پۈتۈْ غەٍجٕي ثىٍگۈچىذۇر‪ ،‬ئۇ ئۆزىٕىڭ غەٍجىٕي ھېچىىّگە‬ ‫ئبغىبرىٍىّبٍذۇ‪ .‬پەلەت ئۆزى ِەِٕۇْ ثوٌغبْ پەٍغەِجەر ثۇٔىڭذىٓ‬ ‫ِۇضتەضٕب» ‪ . 172‬دېگەْ ئبٍەتتە ثەٌگىٍۀگەْ ِۇلەددەش چەوٍىّە ئبٌذىذا‬ ‫ثۀذىچىٍىىىە ٍبرىػىذىغبْ ثىر گۈزەي ئەخالق دائىرىطىذىٓ چەتٕەپ‬ ‫وەتّەضٍىه ئۈچۈْ ئبغىبرا ثىر ٔېّە دېّەً‪ِ ،‬ەخپىٌ ئىػبرەتٍەر ثىٍەْ‬ ‫ضۆزٌەظ ٍوٌىغب وىرگەْ‪ ،‬غۇٔذالال ٍېپىك ضۆز ۋە ضىّۋوٌٍۇق ئىپبدىٍەرٔي‬ ‫ئىػٍەتىەْ‪ .‬ئۇالر غەٍىت ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ثۇ ئىٍىُ ئۆزٌىرىٕىڭ ئىختىَبرى‬ ‫ٍبوي ٔىَەتٍىرى ثىٍەْ ئەِەش‪ ،‬ئبٌالھٕىڭ ئۆگىتىػي ثىٍەْ ثوٌغبٍٔىمي‬ ‫ثىٍىٕطۇْ دەپ غۇٔذاق لىٍغبْ‪ .‬چۈٔىي وەٌگۈضي ھەلمىذىىي غەٍىت‬ ‫ئىٍىٍّىرى وىػىٕىڭ غەخطىٌ تبٌٍىػي ۋە ٔىَىتي ثىٍەْ ثېرىٍّىگۀذەن‬ ‫ٔىَەت ثىٍەْ ئىػمب ئبرىٍىػىع ِەزوۇر چەوٍىّىگە ئىتبئەتطىسٌىه پۇرىمي‬ ‫ثېرىپ لوٍىذۇ‪.173‬‬ ‫ثۇ دەۋا ئۈچ جەھەتتىٓ خبتبدۇر‪:‬‬ ‫ئب‪ -‬غەٍجٕي ھېچىىُ ثىٍّەٍذۇ‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«‪...‬كىم ىاؾ ىف َّل ً‬ ‫عيا ٍي عاى ٍاؿىٍ ً‬ ‫ب‪»...‬‬ ‫مٍطًؿ ى‬ ‫ى‬ ‫ااييقؿي‬ ‫«ئبٌالھ ضىٍەرٔي غەٍىجتىٓ ھەرگىسِۇ ۋالىپالٔذۇرِبٍذۇ»‪( -‬ئبي ئىّراْ‬ ‫‪)179/3‬‬

‫‪ -172‬جىٓ ‪.27-26/72‬‬ ‫‪ -173‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ‪ ،‬ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي‪ ،‬ضەوىىسىٕچي ٌەِئە‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -2091 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪166‬‬

‫ئبٌالھ تەئبال ئبغىبرىالغٕي خبٌىغبْ غەٍىجٕي پەٍغەِجەرٌىرى ئبرلىٍىك‬ ‫ئبغىبرىالٍذۇ‪ .‬ثۇٔىڭ ئبالھىذە ثىر ئۇضۇٌي ثبر‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ثۇ ئۇضۇٌٕي ثىسگە‬ ‫ثبٍبْ لىٍىپ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫ب ىى ً‬ ‫عااًي ااٍ ى ً‬ ‫ضل ًم ٍ ىر يس وؿ إًى‬ ‫ؼَّلفيقيى ٍ لي ي‬ ‫ىح ندا ‪ .‬إًَّل ىم ً ٍار ى‬ ‫تى‬ ‫مظٍو ير عاى ىٍبقأ ى‬ ‫ي‬ ‫«ى ي ٍ‬ ‫ً ً‬ ‫ً‬ ‫ً​ً‬ ‫ٍفقرصندا ‪ً .‬ؿماٍعىي أى ٍف ى ٍ أى ػلى ي ا ًرس ى ً‬ ‫قٍـ كأىحا ى ً‬ ‫ت ىر ًِّي‬ ‫ٍ‬ ‫ى‬ ‫م ٍ ىػ ٍ ً يى ى ٍمق ىكم ٍ ى ل ى ى‬ ‫ب ى ى‬ ‫ط ى‬ ‫ى ى‬ ‫و‬ ‫ً‬ ‫عىد ندا»‬ ‫اى ى ٍمقٍـ ىكأى ٍ ىل يا َّلي ى ٍا ى‬ ‫«رەثجىُ غەٍىجٕي ثىٍگۈچىذۇر‪ .‬ئۇ غەٍىجٕي ھېچىىّگە ئبغىبرىٍىّبٍذۇ‪.‬‬ ‫ئۆزى رازى ثوٌغبْ ئەٌچىطي ثۇٔىڭذىٓ ِۇضتەضٕب‪ .‬غۈثھىطىسوي‪ ،‬ئۇٔىڭ ئبٌذىغب‬ ‫ۋە ئبرلىطىغب وۆزەتچىٍەر لوٍىذۇ‪ .‬غۇٔىڭ ثىٍەْ ئۇ ئەٌچي ثىٍىذۇوي‪ ،‬ئۇالر‬ ‫رەثجىٕىڭ ئەٌچىٍىىٍىرىٕي ٍەتىۈزدى‪ .‬ئۆزىّۇ ئۇالر ئېٍىپ وەٌگەْ ۋەھىَٕي‬ ‫توٌۇق ثىٍذى ۋە ثىر – ثىرٌەپ چۈغۀذى»‪ -‬جىٓ ‪.28–26/72‬‬ ‫ۋەھىٌ ئبرلىٍىك ئبغىبرىٍىٕىپ ثوٌغبٔذىٓ وېَىٓ ئۇ ِەٌۇِبتالر «غەٍت»‬ ‫ثوٌۇغتىٓ چىمىذۇ‪ .‬پەرىػتىٍەرٔىڭ وۈزەتچي لىٍىٕىػي وەٌگەْ ِەٌۇِبتالرٔىڭ‬ ‫ئبٌالھ تەرىپىذىٓ وەٌگۀٍىىي ھەلمىذە پەٍغەِجەرٔىڭ گۇِبٔغب چۈغۈپ‬ ‫لبٌّبضٍىمي ئۈچۈٔذۇر‪ .‬چۈٔىي ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫طا يف‬ ‫« ىكىم أى ٍر ىسلٍنى ًم ٍ ىػ ٍلً ى ًم ٍ ىر يس وؿ ىكى اىً ٍّق إًَّل إًذىا تى ى نَّل أىاٍ ى اا َّل ٍ ى‬ ‫اايق ىآي ً‬ ‫ً أيمنًَّل ً‬ ‫ث ً‬ ‫عاً هي‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ااييق ىم ييػ ٍل ً اا َّل ٍ ى‬ ‫ق ىك َّل‬ ‫ق ىػىػ ٍن ى ي َّل‬ ‫ااييق ى‬ ‫ٍ‬ ‫مٍحا يي َّلي ى‬ ‫طا يف َّلـي ي‬ ‫ً‬ ‫ىحا هي »‬ ‫«غەٍتبْ ثىس ضۀذىٓ ئىٍگىرى ئەۋەتىەْ ھەر رەضۇي ۋە ھەر‬ ‫ٔەثىَٕىڭ لىٍغبْ ئبرزۇضىغب ۋەضۋەضە ضبٌذى‪ٌ .‬ېىىٓ ئبٌالھ غەٍتبْ ضبٌغبْ‬ ‫ۋەضۋەضىٕي ثەرثبت لىٍىپ ئۆزىٕىڭ ئبٍەتٍىرىٕي ِۇضتەھىەٍِىذى‪ .‬ئبٌالھ‬ ‫ثىٍگۈچىذۇر‪ ،‬ھېىّەت ثىٍەْ ئىع لىٍغۇچىذۇر»‪ -‬ھەج ‪.52/22‬‬ ‫‪167‬‬

‫ثەزى تەپطىرٌەردە ئۀئبَ ضۈرضىٕىڭ ٔبزىً ثوٌۇغي ثىٍەْ‬ ‫ِۇٔبضىۋەتٍىه ئۀەش ئىجٕي ِبٌىه رەزىَەٌالھۇ ئۀھۇدىٓ رىۋاٍەت لىٍىٕغبْ‬ ‫ِۇٔذاق ثىر ھەدىص ٔەلىً لىٍىٕىذۇ‪ :‬رەضۇٌۇٌالھ ِۇٔذاق دېگەْ‪:‬‬ ‫«لۇرئبٔذىٓ ئۀئبَ ضۈرىطىذىٓ ثبغمب ثىر ضۈرە ِبڭب ثىر پۈتۈْ ھبٌەتتە‬ ‫ٔبزىً ثوٌّىذى‪ .‬غەٍتبٔالر ثۇ ضۈرە ئۈچۈْ جۇغالغمبٔچىٍىه ھېچجىر ضۈرە‬ ‫ئۈچۈْ جۇغالغّىغبْ ئىذى‪ .‬ثۇ ضۈرە ِبڭب جىجرائىً ثىٍەْ ثىرٌىىتە ‪ِ 50‬ىڭ‬ ‫پەرىػتە ثىٍەْ ئەۋەتىٍذى‪ .‬ئۇالر ثۇٔي چۆرىذىۋېٍىپ‪ ،‬ثىر توً دەثذەثىطي‬ ‫ثىٍەْ ئېٍىپ وەٌذى»‪.174‬‬ ‫ئەٌچي ٍېٕىغب وەٌگۈچىٕىڭ پەرىػتە ئىىۀٍىىىگە ۋە ضۆزٌىگەْ‬ ‫ضۆزىگە غەٍتبْ ۋەضۋەضىطي ئبرٌىػىپ لبٌّىغبٍٔىمىغب ئىػىٕىػي الزىُ‪ .‬ئبٌالھ‬ ‫تەئبالٔىڭ ۋەھىٌ ئەضٕبضىذا ئەٌچىٕىڭ ئەتراپىغب پەرىػتىٍەرٔي تىسىػي ِۇغۇ‬ ‫ضەۋەثتىٕذۇر‪.‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ پەٍغەِجەرٌەرگە ۋەھىَٕىڭ لبٔذاق وەٌگۀٍىىىٕي ثبٍبْ‬ ‫لىٍىذىغبْ ٍۇلىرىذىىي ئبٍەتٕي ئەۋٌىَبالرٔىڭ غەٍجٕي ثىٍەٌەٍذىغبٍٔىمىغب دەٌىً‬ ‫لىٍىذۇ‪ .‬ثۇ غەٌىتە ثىر دەۋادۇر‪.‬‬ ‫ة‪ -‬ئۆتّۈظ غەٍىجٕي ھېچىىُ ثىٍّەٍذۇ‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ «ئبثذۇٌمبدىر جەٍالٔىَغب ئوخػبظ ثۈٍۈن ئەۋٌىَبالر ثەزى‬ ‫زاِبٔالردا ئۆتّۈغٕي ۋە وەٌگۈضىٕي ثۈگۈٕٔي وۆرگۀذەن وۆرۈپ ثىٍگەْ‬ ‫تۇرۇلٍۇق‪ 175»...‬دەٍذۇ‪.‬‬

‫‪ -174‬ئەٌّبٌىٍي ِۇھەِّەد ھبِذى ٍبزىر‪ ،‬ھەق دىٕي لۇرئبْ دىٍي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‬ ‫‪ -1862–1861‬ثەتٍەر‪.‬‬ ‫‪ -175‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ‪ ،‬ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي‪ ،‬ضەوىىسىٕچي ٌەِئە‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -2091 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪ -2 ،1936‬توَ‪،‬‬

‫‪168‬‬

‫ثۇ خىً ثىر دەۋأي لبٔذالّۇ لوثۇي لىٍغىٍي ثوٌطۇْ!؟ ئبٌالھ تەئبالٔىڭ‬ ‫ِۇٔۇ ضۆزى ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ ٍۇلىرىذىىي لبرىػىٕي رەت لىٍىذۇ‪:‬‬ ‫« يؽٍؿ ى ماٍعىي ـ ٍف ً‬ ‫ؼم اا َّلم ك ً‬ ‫ات ىكا ٍ ٍىر ً‬ ‫عرك ىف‬ ‫ب إًَّل َّل‬ ‫شي‬ ‫مٍ‬ ‫ى ي ى‬ ‫ىى‬ ‫ااييق ىكىم ى‬ ‫ض ٍاؿىٍ ى‬ ‫ثىف»‬ ‫ب كي‬ ‫م ٍى‬ ‫أىيَّل ىف ي‬ ‫«ئي ِۇھەِّەد! ئېَتمىٕىي‪‹ :‬غەٍىجٕي ئبضّبٔالردىىي ۋە زېّىٕذىىي‬ ‫وىػىٍەردىٓ ھېچىىُ ثىٍّەٍذۇ‪ ،‬غەٍىجٕي پەلەت ئبٌالھ ثىٍىذۇ ›‪ .‬ئۇالر لبچبْ‬ ‫تىرىٍذۈرۈٌىذىغبٍٔىمىٕي تۇٍّبٍذۇ»‪ٔ -‬ەًِ ‪.65/27‬‬ ‫ثۇ ئبٍەت پەلەت ئىٕطبٔالرٔىڭال ئەِەش‪ ،‬پەرىػتە ۋە جىٕالرٔىڭّۇ‬ ‫غەٍىجٕي ثىٍّەٍذىغبٍٔىمىٕي وۆرضىتىذۇ‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ٔۇھ ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ ثېػىذىٓ ئۆتىەْ ۋەلەٌەرٔي ثبٍبْ‬ ‫لىٍغبٔذىٓ وېَىٓ پەٍغەِجىرىّىس ِۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالِغب ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫« اًٍ‬ ‫تى ًـ ٍف أىاٍػى ًا ٍاؿىٍ ً‬ ‫ت ىكى ىؽٍكيـ ىؾ‬ ‫ت ى‬ ‫ىي ىقا أىاٍ ى‬ ‫ب يفك ًحمىقا إًاىٍ ى ىـا ياؾٍ ى‬ ‫تاٍع ي‬ ‫ؼصًل إً َّلف ٍاؿاىً‬ ‫ب ًاٍؿ ي َّل ً ى »‬ ‫ًـ ٍف ىؽٍ ًي ىى ىذا اى ٍ ٍ‬ ‫ع ةىى‬ ‫«ثۇالر غەٍىت خەۋەرٌىرىذىٕذۇر‪ .‬ثۇالرٔي ضبڭب ثىس ۋەھىٌ لىٍىۋاتىّىس‪.‬‬ ‫ثۇٔىڭذىٓ ئىٍگىرى ثۇالرٔي ضۀّۇ ثىٍّەٍتتىڭ‪ ،‬لەۋِىڭّۇ ثىٍّەٍتتي‪-»...‬‬ ‫ھۇد ‪.49/11‬‬ ‫ثۇ ھەلتە وۆپٍىگەْ ئبٍەتٍەر ثبر‪ .‬تېخىّۇ وۆپ ِەٌۇِبت تەٌەپ‬ ‫لىٍغۇچىالر ِۇٔۇ رەلەٍِىه ئبٍەتٍەرگە لبرىطب ثوٌىذۇ‪ :‬ئبي ئىّراْ ‪ ،44/3‬ئەئراف‬ ‫‪ ،101/7‬ھۇد ‪ٍ ،123-120/11‬ۈضۈف ‪.102/12‬‬ ‫ج‪ِ -‬ۇلەددەش چەوٍىّە دەۋاضي‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ئبٌالھذىٓ ثبغمىطىٕىڭ غەٍىجٕي ثىٍّەٍذىغبٍٔىمي‬ ‫ِەضىٍىطىٕي «ِۇلەددەش چەوٍىّە» دەپ تەرىپٍەٍذۇ‪ .‬گوٍب ئبٌالھ تەئبال‬ ‫‪169‬‬

‫«غەٍجٕي ھېچىىُ ثىٍەٌّەٍذۇ» دېّەً‪« ،‬ھېچىىُ وەٌگۈضي ھەلمىذە‬ ‫ثىٍىذىغبْ ٔەرضىٍىرى ئبغىبرىٍىّىطۇْ» دېگۀذەن‪ .‬ثۇ دەۋا ئىٕطبٕٔي‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ئبٌذىذا ٔبھبٍىتي ئوضبي ئەھۋاٌغب چۈغۈرۈپ لوٍىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«‪...‬كىم ىاؾ ىف َّل ً‬ ‫عيا ٍي عاى ٍاؿىٍ ً‬ ‫ب‪»...‬‬ ‫مٍطًؿ ى‬ ‫ى‬ ‫ااييقؿي‬ ‫«ئبٌالھ ضىٍەرٔي غەٍىجتىٓ ھەرگىسِۇ ۋالىپالٔذۇرِبٍذۇ»‪( -‬ئبي ئىّراْ‬ ‫‪)179/3‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ ٍۇلىرىذىىي دەۋاضىذىٓ لبرىغبٔذا ئبثذۇٌمبدىر‬ ‫جەٍالٔىَغب ئوخػبظ «ثۈٍۈن ئەۋٌىَب»الرٔىڭ غەٍىجٕي ثىٍىػي «ئۆزٌىرىٕىڭ‬ ‫ئىختىَبرٌىرى ۋە ٔىَەتٍىرى ثىٍەْ ئەِەش‪ ،‬ثەٌىي ئبٌالھٕىڭ ثىٍذۈرۈغي ثىٍەْ‬ ‫ثوٌغبّٔىع(!)‪ .‬ئۇالرٔىڭ ئۆزٌىرى خبالپ غەٍجٕي ثىٍىػىە ئۇرۇٔۇغٍىرى‬ ‫ئىتبئەتطىسٌىه پۇرىمي ثېرىپ لوٍبرِىع(!)»‪.‬‬

‫دېّەوىي‪ ،‬ئبٌالھ ھەَ « غەٍجٕي ھېچىىُ ثىٍەٌّەٍذۇ‪ .‬ئۇٔي ھېچىىّگە‬ ‫ئبغىبرىٍىّبٍّەْ» دەٍذۇ‪ ،‬ھەَ ثەزى وىػىٍەرگە غەٍىجىٕي ئبغىبرىالٍذۇ! ئۇ‬ ‫وىػىٍەر ثوٌطب ئۆتّۈظ ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه غەٍىجٍەرٔي ئبغىبرىالغتب ثىر‬ ‫توضبٌغۇ وۆرِەٍذۇ‪ٌ ،‬ېىىٓ وەٌگۈضي ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه غەٍجٍەرٔي ثىٍگۀٍەر‬ ‫ثىٍىۋاٌطۇْ دەپ ٍېپىك ئىػبرەتٍەر ثىٍەْ ئىپبدىٍەپ لوٍىذۇ! ثۇٔي ئبٌالھمب‬ ‫لبرغي ثىر ئىتبئەتطىسٌىه پۇرىمي چىمىپ لبٌّىطۇْ دەپ غۇٔذاق‬ ‫لىٍىذۇ!!!‪...‬‬ ‫‪170‬‬

‫ثۇ ئېتىمبدتىٓ ئبٌالھمب ضېغىٕىع وېرەن‪.‬‬

‫‪171‬‬

‫ئي‪ -‬ۋەضىٍىٍەرٔىڭ غبپبئەت لىٍىذىغبٍٔىمي ئېتىمبدى‬

‫‪ -1‬وبتوٌىىالرٔىڭ غبپبئەت چۈغۀچىطي‬ ‫وبتوٌىىالرٔىڭ وۆزلبرىػىذا غبپبئەت ئىَطبٔىڭ دۇئبضىغب ِبضالغمبْ‬ ‫تىٍەن دۇئبضىذۇر‪ .176‬ئۇالر غبپبئەت ئورٔىذا «لۇتمۇزۇظ» ضۆزىٕي ئىػٍىتىذۇ‪.‬‬ ‫ئۇالرغب ٔىطجەتەْ ئىَطب ھبزىر ئبتىٕىڭ ٍېٕىذا خرىطتىئبٔالرٔىڭ ئبدۋۇوبتٍىمىٕي‬ ‫لىٍّبلتىذۇر‪ ،‬ئۇالرٔىڭ پبٍذىطىغب ۋەضىٍە ثوٌۇظ ئۈچۈْ دائىُ تىرىىتۇر‪.‬‬ ‫ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذا داۋاٍِىك تەٍَبر تۇرىذۇ ‪ .177‬ئۇ ئۆزىٕي ۋەضىٍە لىٍىپ‬ ‫ئبٌالھمب ٍېمىٕالغمبٔالرٔي تبِبِەْ لۇتمۇزۇغمب لبدىردۇر‪.178‬‬ ‫«ِەرٍەَ ئبٔب ئبدۋۇوبت ۋە ٍبردەِچىذۇر‪ .‬ئۇٔىڭ ئبٔىٍىمي تۈگىّىگەْ‪ .‬ئۇ‬ ‫ٍېڭىالٔغبْ ۋەضىٍىٍىىي ثىٍەْ ئەثەدىٌ ئېطۀٍىىٍەر ئېٍىپ وېٍىذىغبْ‬ ‫ضوۋغبتالرٔي وبپبٌەت ئبضتىغب ئېٍىػٕي داۋاِالغتۇرِبلتب»‪.179‬‬ ‫وبتوٌىىالرٔىڭ وۆزلبرىػىذا‪ ،‬پوپ ئىٕطبٔالرٔىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ ثوٌغبْ‬ ‫ِۇٔبضىۋەتٍىرىذە ئبٌالھمب ئبتىغبْ ھەدىَىٍىرىٕي ۋە گۇٔبھٍىرى ئۈچۈْ لىٍغبْ‬ ‫لۇرثبٍٔىمٍىرىٕي ئبٌالھمب ضۇٔۇظ ئۈچۈْ تەٍىٍٕۀگەْ وىػىذۇر ‪ .180‬ئۇ ئۆزىٕىڭ‬ ‫غەخطىٌ ھولۇلي ثىٍەْ ئىٕطبٔالرغب «ئبتىٕىڭ ٔبِىذىٓ ضېٕي ئەپۇ لىٍذىُ‪،‬‬ ‫دېَەٌەٍذۇ»‪.181‬‬

‫‪ -176‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -2634 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -177‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -519 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -178‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -2634 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -179‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -969 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -180‬ئىٕجىً («ئىجرأىَالرغب ٍېسىٍغبْ خەت») ‪.1/5‬‬ ‫‪ -181‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -878 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪172‬‬

‫‪ -2‬تەرىمەتچىٍەردە غبپبئەت چۈغۀچىطي‬ ‫ثىس تەتمىك لىٍىپ وۆرگەْ تەرىمەتچىٍەردىّۇ وبتوٌىىالرٔىڭىىگە‬ ‫ئوخػبظ ثىر غبپبئەت چۈغۀچىطي ثبر‪ .‬ئۇالر «لۇتمۇزۇظ» دېگەْ ضۆزٔىڭ‬ ‫ئورٔىغب «غبپبئەت» دېگەْ ضۆزٔي ئىػٍىتىذۇ‪ .‬ثۇ توغرىذا ثىر ئىػبْ ۋە ئۇٔىڭ‬ ‫ثىر لىطىُ ِۇرىذٌىرى ثىٍەْ ئوتتۇرىّىسدا ثوٌۇپ ئۆتىەْ ِۇٔبزىرىٕىڭ‬ ‫ِۇٔبضىۋەتٍىه لىطّي ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫ِۇرىذ‪ :‬ثىس پىرىّىس ٔىڭ ثىسگە ٍبردەَ لىٍىذىغبٍٔىمىغب ئىػىٕىّىس‪.‬‬ ‫ِەضىٍەْ‪ :‬ثۈگۈٔىي وۈٔذە ضوت ِەھىىّىطىذە ئبدۋووبت تەوٍىپ لىٍىع‬ ‫ِەججۇرىَىتي ٍوق‪ٌ .‬ېىىٓ ئوِۇِەْ لىٍىپ ئېَتمبٔذا‪ ،‬ئبدۋووبت تەوٍىپ‬ ‫لىٍغبٔالر دەۋادا وۆپىٕچە ئۇتۇپ چىمىذۇ‪ .‬پىرىّىسِۇ ثىسٔىڭ ئبدۋووبتىّىسدۇر‪.‬‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ :‬ضىٍەر ٍوغۇرۇْ ۋە ئبغىبرا ھەِّە ٔەرضىٕي ثىٍىذىغبْ‬ ‫ئبٌالھٕي ضوتچي ثىٍەْ ئوخػبظ وۆرەِطىٍەر؟ ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ت ً​ً‬ ‫ص ًح ً‬ ‫ً ً ً ً‬ ‫« ً‬ ‫مكىم ًوذ‬ ‫مُّدل ٍىم‬ ‫ق ىكىن ق‪ً .‬ؿيا ِّيي ٍاـ ًر وئ ًـ ٍفيقٍـ ىٍ‬ ‫اؿ ٍلاي ًـ ٍف أى ق‪ .‬ىكأي ِّيـق ىكأىً ق‪ .‬ىك ىا ى‬ ‫مكىـ ى‬ ‫ٍى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ىأٍ‬ ‫مٍن ق»‬ ‫ش هف ي‬ ‫«ئۇ وۈٔي وىػي ئۆز لېرىٕذىػىذىٓ‪ ،‬ئبٔىطىذىٓ‪ ،‬ئبتىطىذىٓ‪،‬‬ ‫ئبٍبٌىذىٓ ۋە ثبٌىٍىرىذىٓ لبچىذۇ‪ .‬ئۇ وۈٔي ثۇالردىٓ ھەر ثىرى ئۆز ئەھۋاٌي‬ ‫ثىٍەْ ثوٌۇپ وېتىذۇ»‪-‬ئەثەضە ‪.37-34/80‬‬ ‫ئەھۋاي ِۇغۇٔذاق تۇرضب پىرىڭىس لەٍەردىٓ پۇرضەت تېپىپ ضىسٔي‬ ‫لۇتمۇزىذۇ؟‬

‫‪173‬‬

‫ئۀطبرالردىٓ ئۇِّۇٌئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪ِ :‬ۇھبجىرالر ئۈچۈْ چەن‬ ‫تبغالٔغبٔذا ثىسگە ئوضّبْ ئىجٕي ِەئسۇْ چىمتي‪ .‬ئۇٔي ئۆٍىّىسگە‬ ‫ئورۇٔالغتۇردۇق‪ .‬وېَىٓ ئۇ ئۆٌۈِىگە ضەۋەپ ثوٌغبْ وېطەٌٍىىىە گىرىپتبر‬ ‫ثوٌذى‪ .‬ۋاپبت ثوٌغبٔذا ٍۇٍۇٌذى ۋە ئۆز وىَىّي ثىٍەْ وېپۀٍۀذى‪ .‬ئبٔذىٓ‬ ‫ِۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالَ ئىچىىرىگە وىردى‪ِ .‬ەْ ئۇ ئەضٕبدا‪:‬‬ ‫«ئەثۇضطەئىت!‪ 182‬ئبٌالھ ضبڭب رەھىُ لىٍطۇْ‪ِ .‬ەْ ئبٌالھٕىڭ ضبڭب ھەلىمەتەْ‬ ‫ئىٕئبَ لىٍغبٍٔىمىغب گۇۋاھچىّەْ» دېذىُ‪ .‬غۇٔىڭ ثىٍەْ ِۇھەِّەد‬ ‫ئەٌەٍھىططبالَ‪« :‬ضەْ ئبٌالھٕىڭ ئۇٔىڭغب ئىٕئبَ لىٍغبٍٔىمىٕي لبٔذاق‬ ‫ثىٍىطەْ؟» دېذى‪ِ .‬ەْ‪« :‬ئبتبَ ضبڭب پىذا ئي ئبٌالھٕىڭ ئەٌچىطي! ئبٌالھ‬ ‫(ئۇٔىڭغب ئىٕئبَ لىٍّىطب) وىّگە ئىٕئبَ لىالر؟» دېذىُ‪ِ .‬ۇھەِّەد‬ ‫ئەٌەٍھىططبالَ ِۇٔذاق دېذى‪« :‬غۇٔذاق‪ ،‬ئۇٔىڭغب لېچىپ لۇتۇٌغىٍي‬ ‫ثوٌّبٍذىغبْ ھەلىمەت وەٌذى‪ .‬ئبٌالھ ثىٍەْ لەضەِىي‪ ،‬ئۇٔىڭ ئۈچۈْ داۋاٍِىك‬ ‫ٍبخػىٍىك تىٍەٍّەْ‪ٌ .‬ېىىٓ ِەْ ئبٌالھٕىڭ ئەٌچىطي تۇرۇلٍۇق لبٔذاق لبرغي‬ ‫ئېٍىٕىذىغبٍٔىمىّٕي ثىٍّەٍّەْ»‪.‬‬ ‫ئۇِّۇٌئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪« :‬ئبٌالھ ثىٍەْ لەضەِىي‪ ،‬غۇ وۈٔذىٓ ثۇٍبْ‬ ‫ھېچىىّٕي پبوٍىّبٍّەْ»‪.183‬‬ ‫ٌېىىٓ ضىس پىرىڭىسٔىڭ جۀٕەتىە وىرىذىغبٍٔىمىذىٓ لىٍچە‬ ‫گۇِبٔالّٔىغىٕىڭىسدەن‪ ،‬ئۇٔىڭ ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذا ضىسٔي ئبلالٍذىغبٍٔىمىٕي‬ ‫ضۆزٌەظ جبضبرىتىّۇ وۆرضىتىۋاتىطىس‪.‬‬

‫‪ -182‬ئوضّبْ ئىجٕي ِەزئۇْ رەزىَەٌالھۇ ئۀھۇٔىڭ ٌەلىّي‪.‬‬ ‫‪ -183‬ثۇخبرى‪ ،‬جۀبئىس ‪.3‬‬

‫‪174‬‬

‫ثىسگە جبْ توِۇرىّىسدىّٕۇ ٍېمىٓ ثوٌغبْ ئبٌالھٕىڭ ئېطىذىٓ چىمىپ‬ ‫لبٌغبْ (ٔەئۇزۇ ثىٍالھ) ثىرەر ٔەرضە ثبرِىىي‪ ،‬ئبدۋووبتٍىمىڭىسٔي لىٍىذىغبْ‬ ‫پىرىڭىس ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذا ئۇٔي ئەضٍىتىپ لوٍىذۇ؟ ٍبوي ئبٌالھ ضوتالغتب‬ ‫خبتبٌىػىپ (ٔەئۇزۇ ثىٍالھ) لبالِذۇوي‪ ،‬ئىػبٔىڭالر ئۇٔىڭغب توضبٌغۇ ثوٌىذۇ؟‬ ‫لبٔچىٍىه خبتب ٍوٌذا ئىىۀٍىىىڭالرٔي چۈغىٕىۋاتبِطىٍەر‪ -‬لبٔذاق؟‬ ‫ِۇرىذ‪ :‬ضەْ ِۇپتىٍىك ئىذارىطىذا ِۇپتي ثىٍەْ وۆرۈغّەوچي‬ ‫ثوٌطبڭ‪ِ 184‬ۇپتي ثىٍەْ ضېٕىڭ ئبراڭغب ثىر ئىػىه ثبلبر وىرىػي‪ ،‬ثىر وىػي‬ ‫ضېٕي ِۇپتىغب تؤۇغتۇرۇغي وېرەن‪ .‬ئبرىغب ھېچىىُ وىرِەضتىٓ ثىر ئەِەٌذار‬ ‫ٍبوي ثىر ۋەزىر ثىٍەْ وىرىپال ثىۋاضىتە وۆرۈغەٌەِطەْ؟ ئىػبّٔۇ ثىس ثىٍەْ‬ ‫ئبٌالھ ئبرىطىذا ثىر ۋەضىٍە‪ ،‬ثىر ۋاضىتە ثوٌّبلتىذۇر‪.‬‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ :‬ثىسگە جبْ توِۇرىّىسدىٓ ٍېمىٓ ئبٌالھ ئۈچۈْ ثۇ ضۆزٔي‬ ‫لبٔذالّۇ ضۆزٌىگىٍي ثوٌىذۇ؟‬ ‫ثۇ ِۇغرىىالرٔىڭ ئېتىمبدىذۇر‪ .‬غېرىه ئبٌالھ ثىٍەْ ثۀذە ئبرىطىغب‬ ‫ۋاضىتە لوٍۇپ ئبٌالھٕي ئىىىىٕچي لبتبردا لوٍۇغتىٓ ئىجبرەتتۇر‪ .‬ثۇ توغرىذا‬ ‫زۇِەر ضۈرىطي دىممىتىّىسٔي تبرتىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫اؿًذ ي اتَّل ى ذي كا ًم يد ً‬ ‫«أىى اً َّليًقاا ِّيي ااٍ ى ًؿ ي َّل‬ ‫كفًقأى ٍكاًى ا ىم ىف ٍعي ي يقٍـ إًَّل‬ ‫ص ىك ى‬ ‫ي‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫اايىق ى‬ ‫مٍح يا يي ىػ ٍ ى يقٍـ ىم يقٍـ قيى ٍ ىل ي ىف إً َّلف َّل‬ ‫اايًق يزاٍ ى إً َّلف َّل‬ ‫اًيػ ى ِّيلي اى إًاى َّل‬ ‫اايىق ى‬ ‫ب ىا َّل هر»‬ ‫مٍقًدم ىم ٍ يقىك ىا ًذ ه‬ ‫ى‬

‫‪ -184‬ثۇ ِۇٔبزىرە ئېٍىپ ثېرىٍغبْ چبغالردا ِەْ ئىطتبٔجۇي ِۇپتىٍىك ئىذارىطىذە ئىػٍەۋەتبتتىُ‪.‬‬

‫‪175‬‬

‫«ثىٍگىٕىي‪ ،‬خبٌىص دىٓ ئبٌالھٕىڭ دىٕىذۇر‪ .‬ئبٌالھذىٓ غەٍرىَٕي‬ ‫ئۆزٌىرىگە ھبِىٌ لىٍىۋاٌغبٔالر‪‹ :‬ثىس ئۇالرغب ثىسٔي ئبٌالھمب ٍېمىٕالغتۇرضۇْ‪،‬‬ ‫دەپ ئىجبدەت لىٍىّىس › دەٍذۇ‪ .‬ئبٌالھ ئۇال رٔىڭ ئبرىطىذا ئۇالر ئىختىالپ‬ ‫لىٍىػمبْ ٔەرضە ئۈضتىذە ھۆوۈَ چىمىرىذۇ‪ .‬ئبٌالھ ٍبٌغبٔچىٕي ۋە تۇزوورٔي‬ ‫ھىذاٍەت لىٍّبٍذۇ»‪ -‬زۇِەر ‪.3/39‬‬ ‫ئۆتۈٔۈپ لبالً‪ ،‬ثۇ خىً ئېتىمبدالردىٓ ۋاز وېچىڭ‪ .‬چۈٔىي غەٍتبْ‬ ‫ئىٕطبٕٔي داۋاٍِىك ثۇ خىً ئۇضۇٌالر ثىٍەْ ئبزدۇرىذۇ‪.‬‬ ‫لېٕي ِبڭب ئېَتىپ ثېمىڭچۇ! ٍبراتمبْ‪ ،‬رىسىك ثەرگەْ‪ ،‬چوڭ لىٍغبْ ۋە‬ ‫ضىسگە ضىسدىّٕۇ ٍېمىٓ ثوٌغبْ ئبٌالھ ضىسٔي ٍبخػي تؤۇِذۇ ٍبوي پىرىڭىسِۇ؟‬ ‫ِۇرىذ‪ :‬ئەٌۋەتتە ئبٌالھ ٍبخػي تؤۇٍذۇ‪.‬‬ ‫ٍبٍىٕذىر‪ :‬ئۇٔذالتب پىرىڭىس ضىسٔىڭ ٔەرىڭىسٔي ئبٌالھمب تؤۇغتۇرىذۇ؟‬ ‫ِۇرىذ‪ :‬ھىُ‪.185...،‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫كف َّلً‬ ‫«كمٍع ي ك ىف ًم يد ً‬ ‫فيوي ٍـ ىكيىػ ي اي ىف ىى ي ى ًا‬ ‫ضُّدر يقٍـ ىكى يىػ ٍن ى‬ ‫مي‬ ‫ٍ‬ ‫ى ىي‬ ‫اايق ىم ى ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ىي اا َّل ى ىكات ىكى ا ٍ ٍىر ً‬ ‫ض‬ ‫اايق ي ٍي أىتيػنىِّيئي ىف َّل‬ ‫ع يؤاى ًعاٍ ى َّل‬ ‫ي ى‬ ‫فاى‬ ‫اايىق ى ى ى‬ ‫ماٍع ي‬ ‫عَّلم يي ٍ ًريا ىف»‬ ‫ب‬ ‫حا ىفيق ىك ى‬ ‫عاى ى‬ ‫تاى‬ ‫يس ٍى‬ ‫«ئۇالر ئبٌالھٕي لوٍۇپ ئۆزٌىرىگە پبٍذىّۇ ٍەتىۈزەٌّەٍذىغبْ‪ ،‬زىَبّٔۇ‬ ‫‹ثۇالر ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذا‬ ‫ٍەتىۈزەٌّەٍذىغبْ ٔەرضىٍەرگە لۇي ثوٌىذۇ ۋە‪:‬‬ ‫‪185‬‬

‫ ثۇ ِۇٔبزىرە ِەزوۇر ئىػبٔىڭ ٍېٕىذا ئېٍىپ ثېرىٍغبْ ۋە ئۇ ئىػبْ ثۇ ئەھۋإٌي تەضتىمٍىغبْ‪ .‬ثۇ‬‫ٍەردىىي ِۇرىذ ئۇ تەرىمەتٕىڭ ِۇٔبزىرىگە لوغۇٌغبْ چوڭ ئبٌىٍّىرىٕي ئىپبدىٍەٍذۇ‪.‬‬

‫‪176‬‬

‫ثىسٔىڭ غبپبئەتچىٍىّىسدۇر! › دېَىػىذۇ‪ .‬ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ئبضّبٔالردا ۋە زېّىٕذا‬ ‫ئبٌالھ ثىٍّەً لبٌغبْ ثىر ٔەرضە ثوٌۇپ‪ ،‬ضىٍەر ئبٌالھمب ئۇٔي ئېَتىپ‬ ‫ثېرِطىٍەر؟› ئبٌالھ ئۇالر غېرىه لىٍغبْ ٔەرضىٍەردىٓ پبن ۋە ئۈضتۈٔذۇر»‪-‬‬ ‫ٍۇٔۇش ‪.18-17/10‬‬ ‫ئبٌالھ وىّگە غبپبئەت لىٍىع ھولۇلي ثەرضە‪ ،‬پەلەت غۇ وىػىال ئۆزى‬ ‫خبٌىغبْ وىػىگە ئەِەش‪ ،‬ئبٌالھ خبٌىغبْ وىػىگە غبپبئەت لىالالٍذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ع»‬ ‫« يؽٍؿ ًؿَّلؿقاا َّلى ىةي ىجم ان‬ ‫«ئي ِۇھەِّەد! ئېَتمىٕىي‪ :‬غبپبئەتٕىڭ ھەِّىطي ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ئىٍىىذىذۇر»‪ -‬زۇِەر ‪.44/39‬‬ ‫ىي ىم ىػ ٍ ى أى ًٍد‬ ‫ٍفيقٍـ ىكى يى ٍ ى‬ ‫ممًقٍـ ىكىم ى ل ى‬ ‫فعيك ىف إًَّل اً ى ً ٍار ى‬ ‫تى‬ ‫ضل ىك يقـ ِّيم ٍ‬ ‫«ى‬ ‫ماٍع ي‬ ‫ً‬ ‫قم ٍ ً ي ىف‪ .‬كـ ٍف ميي ًـ ٍفيقٍـ إًاِّي إً ىؿهقًـ ٍف يد ً‬ ‫كفًق ذى‬ ‫ؼاً ى ىفٍج ًزمًق ىج ىقاَّل ىي ىؾذى اً ى‬ ‫ى ٍ ىت ي‬ ‫ىى ى ٍ‬ ‫ىفٍج ًزم اؿَّل‬ ‫ظااً ً ى »‬ ‫«ئبٌالھ ئۇالرٔىڭ ئبٌذىذىىي ٔەرضىٍەرٔي ۋە ئۇالرٔىڭ وەٍٕىذىىي‬ ‫ٔەرضىٍەرٔي ثىٍىذۇ‪ .‬ئۇالر پەلەت ئبٌالھٕىڭ رازىٍىمىغب ئېرىػىۀٍەرگىال غبپبئەت‬ ‫لىٍىذۇ‪ .‬ئۇالر ئبٌالھٕىڭ ھەٍۋىطىذىٓ لورلۇپ تىترەپ تۇرىذۇ‪ .‬ئۇالردىٓ وىُ‪:‬‬ ‫‹ِۀّۇ ئبٌالھٕىڭ ٍېٕىذا ثىر ئىالھّەْ › دېطە‪ ،‬ثىس ئۇٔي جەھۀٕەَ ثىٍەْ‬ ‫جبزاالٍّىس‪ .‬ثىس زاٌىّالرٔي ئۀە غۇٔذاق جبزاالٍّىس»‪ -‬ئۀجىَب ‪.29-28/21‬‬ ‫ئەثۇ ھۈرەٍرە رەزىَەٌالھۇ ئۀھۇ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫« ئەڭ ٍېمىٓ تۇغمبٍٔىرىڭٕي ئبگبھالٔذۇرغىٓ» دېگەْ ِۀىذىىي ئبٍەت‬ ‫ٔبزىً ثوٌغبٔذا پەٍغەِجەر ئەٌەٍھىططبالَ ئورٔىذىٓ تۇرۇپ ِۇٔذاق ثىر ٔۇتۇق‬ ‫‪177‬‬

‫ضۆزٌىذى‪« :‬ئي لۇرەٍع جبِبئەضي! ئۆزۈڭالرٔي لۇتمۇزۇغمب تىرىػىڭالر‪ِ .‬ەْ‬ ‫ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذا ضىٍەرگە ئەضمىتبٌّبٍّەْ‪ .‬ئي ئبثذۇِۀٕبف ئەۋالدى! ِەْ‬ ‫ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذا ضىٍەرگە ئەضمىتبٌّبٍّەْ‪ .‬ئي ئبثذۇٌّۇتەٌٍىجٕىڭ ئوغٍي‬ ‫ئبثجبش! ‪ِ 186‬ەْ ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذا ضىسگە ئەضمىتبٌّبٍّەْ‪ .‬ئي‬ ‫پەٍغەِجەرٔىڭ ھبِّىطي ضەفىَ​َە! ِەْ ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذا ضىسگە‬ ‫ئەضمىتبٌّبٍّەْ‪ .‬ئي ِۇھەِّەدٔىڭ لىسى فبتىّە! ِەْ ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذا ضبڭب‬ ‫ئەضمىتبٌّبٍّەْ»‪.187‬‬

‫‪ -186‬ئبثجبش پەٍغەِجىرىّىسٔىڭ تبغىطىذۇر‪.‬‬ ‫‪ -187‬ثۇخبرى‪ ،‬ۋەضبٍب ‪.11‬‬

‫‪178‬‬

‫ژ‪ -‬ئۆٌۈوتىٓ ٍبردەَ تىٍەظ‬ ‫خرىطتىئبٔالر ئۆٌۈپ وەتىەْ دىٕىٌ زاتٍىرىذىٓ ٍبردەَ تىٍەٍذۇ‪ ،‬ثۇٔي‬ ‫ئەٍٕي غەوىٍذە ثەزى تەرىمەت ۋە دىٕىٌ گۇرۇھالرِۇ لىٍىذۇ‪ .‬ئۇالرِۇ ئۆٌۈپ‬ ‫وەتىەْ دىٕىٌ زاتٍىرىٕىڭ ٍبردىّىٕي ئېٍىع‪ ،‬ئۇالرٔي ۋەضىٍە ۋە غبپبئەتچي‬ ‫لىٍىع ئۈچۈْ ئۇالرٔىڭ ِبزارٌىرىٕي زىَبرەت لىٍىػٕي‪ ،‬ئۇالرٔىڭ روھىغب ئبتبپ‬ ‫ٔەزىر‪-‬چىراق لىٍىػٕي دىٕ​ٕىڭ ثىر پبرچىطي دەپ لبراٍذۇ‪.‬‬

‫‪ -1‬وبتوٌىىالرٔىڭ ئۆٌۈوتىٓ ٍبردەَ تىٍىػي‬ ‫پبپب ‪ -2‬ژېئبْ پبئۇي ِەرٍەَ ئەٌەٍھىططبالِٕي ۋەضىٍە لىٍىپ ِۇٔذاق‬ ‫دۇئب لىٍىذۇ‪:‬‬ ‫«ئىٕطبٔغب ئبٍالٔغبْ ضۆزٔىڭ ‪ 188‬ئبٔىطي ۋە چېروبۋٔىڭ ئبٔىطي ثوٌغبْ‬ ‫ٔبھبٍىتي ِۇلەددەش لىس ِەرٍەِگە‪ ،‬چېروبۋ ٍېڭي ثىر خرىطتىئبٔالغتۇرۇظ‬ ‫خىسِىتىگە چبلىرىٍىۋاتمبْ ثۇ زاِبٔذا پۈتۈْ چېروبۋٔىڭ ھەر لبٍطي‬ ‫ضەۋىَىٍىرىذە دىٓ دەرضي خىسِەتٍىرىگە وۈچٍۈن ۋەضىٍىٍىىي ثىٍەْ ٍبردەَ‬ ‫لىٍىػي ئۈچۈْ دۇئب لىٍىّەْ»‪.189‬‬ ‫ئۆٌۈپ وەتىىٍي ئەضىرٌەر ثوٌغبْ ِەرٍەِٕي ٍبردەَ لىٍىػمب چبلىرغبْ‬ ‫پبپب ئۇٔىڭ ئۆزىگە وۈچٍۈن ۋەضىٍىٍىىي ثىٍەْ ٍبردەَ لىٍىذىغبٍٔىمىغب‬ ‫ئىػۀگۀٍىىىذىٓ لبرىغبٔذا‪ ،‬ئۇ ِەرٍەِٕىڭ ئۆزىٕي تؤۇٍذىغبٍٔىمىغب ۋە‬ ‫چبلىرىمىٕي ئبڭالٍذىغبٍٔىمىغب ئىػىٕىذۇ‪ .‬ثۇ ئەھۋاٌذا پبپب ِەرٍەِگە ثەزى‬ ‫ئىالھىٌ ضۈپەتٍەر ۋە خۇضۇضىَەتٍەر ثەرگەْ ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇالر ھبٍبت‪ ،‬ئىٍىُ‪ ،‬ضەِئ‪،‬‬ ‫ثەضەر‪ ،‬ئىرادە‪ ،‬لۇدرەت ۋە ثۇٔىڭغب ئوخػبٍذىغبْ ضۈپەتٍەردۇر‪.‬‬ ‫‪ -188‬ئىَطب ئەٌەٍھىططبالِٕي دېّەوچي‪.‬‬ ‫‪ -189‬پبپب ئىىىىٕچي ژېئبْ پبئۇٌٕىڭ وبتوٌىه چېىبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى دېگەْ وىتبثٕىڭ‬ ‫وىرىع ضۆزىذىىي دۇئبضي‪ -22 .‬ثەت‪.‬‬

‫‪179‬‬

‫ھبٍبت‪ -‬تىرىىٍىه دېّەوتۇر‪ .‬وبتوٌىىالرغب ٔىطجەتەْ ئىپپەتٍىه لىس‬ ‫ِەرٍەَ ٍەر ٍۈزىذىىي ھبٍبتىٕي ئبخىرالغتۇرۇپ‪ ،‬گۇٔبھٕي ۋە ئۆٌۈِٕي ٍەڭگەْ‬ ‫رەثٍەرٔىڭ رەثجي ثوٌغبْ ئوغٍىغب تېخىّۇ ئۇٍغۇْ ثوٌۇظ ئۈچۈْ روھي ۋە ثەدىٕي‬ ‫ثىٍەْ ئبضّبٔغب ئېٍىپ چىمىٍذى‪ .‬رەة تەرىپىذىٓ وبئىٕبتٕىڭ خبٔىػي‬ ‫دەرىجىطىگە وۆتۈرۈٌذى‪ِ .‬ەرٍەَ ئبٔىٕىڭ ئبضّبٔغب چىمىرىٍىػي ئوغٍىٕىڭ‬ ‫تىرىٍىػىذىىي تەڭذاغطىس ئىػتىراوي ۋە ثبغمب خرىطتىئبٔالرٔىڭ تىرىٍىػىٕي‬ ‫ئىٍگىرى ضۈرِەوتە‪.190‬‬ ‫ِەرٍەَ ئبٔىغب ثېرىٍذى دەپ دەۋا لىٍىٕغبْ «وبئىٕبتٕىڭ خبٔىػي»‬ ‫ٌىمي ئۇٔي لىَبِەتىىچە تىرىه دەپ لبراغٕي تەلەززا لىٍىذۇ‪ .‬ئۇٔىڭ ٍېڭىذىٓ‬ ‫تىرىٍىع ھبدىطىطىگە لبتٕىػىذىغبٍٔىمي دەۋاضي ثوٌطب ئۇٔىڭ لىَبِەت‬ ‫ئەضٕبضىذىّۇ تىرىه لبٌىذىغبٍٔىمىٕي لوثۇي لىٍغبٍٔىك ثوٌىذۇ‪ .‬لىَبِەتتىٓ‬ ‫وېَىٓ ئۆٌۈَ ثوٌّبٍذىغبٍٔىمىغب لبرىغبٔذا وبتوٌىىالر ئۇٔي ئۆٌۈِطىس دەپ لوثۇي‬ ‫لىٍغبْ ثوٌىذۇ‪ .‬ئۆٌۈِطىسٌىه پەلەت ئبٌالھمىال ئبئىت ثىر خۇضۇضىَەتتۇر‪.‬‬ ‫ِەرٍەِٕىّۇ ئۆٌۈِطىس دەپ لبراظ‪ ،‬ئۇٔي ئبٌالھمب ئبٌالھٕىڭ ھبٍبت ضۈپىتىذە‬ ‫غېرىه دەپ لبرىغبٍٔىك ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫ئىٍىُ‪ -‬ثىٍّەن ۋە چۈغۀّەن دېّەوتۇر‪ .‬ئىٕطبٕٔىڭ ئىٍىُ ضۈپىتي ثبر‪،‬‬ ‫ٌېىىٓ ۋاتىىبٔذىىي ثىر وىػىٕىڭ ِەرٍەِٕي ۋەضىٍە ثوٌۇغمب چبلىرغىٕىذىٓ‬ ‫لبرىغبٔذا‪ ،‬ئۇ وىػي ِەرٍەِٕىڭ ھەَ ئۆزىٕي تؤۇٍذىغبٍٔىمىغب ھەِذە تەٌەپ‬ ‫لىٍغبْ ٔەرضىطىٕي ئبٌالھ ثىٍگۀگە ئوخػبظ ثىٍىذىغبٍٔىمىغب ئىػۀگەْ‬ ‫ثوٌۇغي وېرەن‪ .‬چۈٔىي ۋەضىٍە ثوٌۇظ ئۈچۈْ ِۇغۇٔذاق ثىر ئىٍىُ غەرتتۇر‪.‬‬ ‫ئۇٔذالتب پبپب ِەرٍەِٕي ئبٌالھٕىڭ چەوطىس ئىٍّىٕىڭ ثىر ثۆٌۈِىگىّۇ غېرىه‬ ‫لىٍغبْ ثوٌىذۇ‪.‬‬

‫‪ -190‬وبتوٌىه چېىبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -966 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪180‬‬

‫ضەِىئ‪ -‬ئبڭالظ وۈچىٕي وۆرضىتىذۇ‪ .‬ئبٌالھ ئىٕطبٔغب ئبڭالظ وۈچي‬ ‫ئبتب لىٍغبْ‪ٌ .‬ېىىٓ ثۇ ِەٌۇَ ٍىرالٍىمتىٓ‪ِ ،‬ەٌۇَ دوٌمۇٔذىىي ئبۋازالرٔي ئبڭالظ‬ ‫ثىٍەْ چەوٍىٕىذىغبْ ثىر وۈچتۇر‪ .‬ۋاتىىبٔذا تۇرۇپ ِەرٍەِگە دۇئب لىٍغبْ‬ ‫وىػي ئۇٔي ئبٌالھٕىڭ ئبڭالظ ضۈپىتىگىّۇ غېرىه لىٍغبْ ثوٌىذۇ‪ .‬چۈٔىي ثۇ‬ ‫خىً ئبڭالظ‪ ،‬پەلە ئبٌالھذىال ثوٌىذىغبْ ثىر ضۈپەتتۇر‪ .‬ئۇٔىڭ ئۈضتىگە ِەرٍەَ‬ ‫ئۆٌۈپ وەتىەْ‪ .‬ئۆٌۈوىە ثىر ٔەرضە ئبڭٍىتىع ثىسٔىڭ لوٌىّىسدىٓ وەٌّەٍذۇ‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ئەٌچىطي ِۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالِغب خىتبة لىٍىپ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫اؿم ٍ تى ‪» ...‬‬ ‫«إًاَّل ى ى يٍس‬ ‫ت ًي ي‬ ‫ع ٍى‬ ‫«ضەْ ئۆٌۈوٍەرگە ئبڭٍىتبٌّبٍطەْ‪ٔ -»...‬ەًِ ‪.80/27‬‬ ‫ات ً ي ٍ ًي وع َّلم ً ااٍ ي ي ًر»‬ ‫«‪ ...‬إً َّلف َّل‬ ‫ع ىم يى ى اي ىكىم أى ى‬ ‫اايىقيي ٍ ًي ي‬ ‫«تىرىىٍەر ۋە ئۆٌۈوٍەر ئوخػبظ ثوٌّبٍذۇ‪ .‬ئبٌالھ خبٌىغبْ وىػىگە‬ ‫ئبڭٍىتىذۇ‪ .‬ضەْ لەثىرٌەردىىي وىػىٍەرگە ئبڭٍىتبٌّبٍطەْ»‪ -‬فبتىر ‪.22/35‬‬ ‫ِەرٍەَ ئۆٌۈپ وەتىەْ ثوٌغبچمب ھېچىىُ ئۇٔىڭغب ثىر ٔەرضە‬ ‫ئبڭٍىتبٌّبٍذۇ‪.‬‬ ‫ثەدىر ئۇرۇغىذا ئۆٌتۈرۈٌگەْ ِۇغرىىالر ثىر لۇدۇلمب وۆِۈٌگۀذىٓ‬ ‫وېَىٓ پەٍغەِجەر ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ ئۇالرٔىڭ ٍېٕىغب وېٍىپ ِۇٔذاق دېگۀٍىىي‬ ‫رىۋاٍەت لىٍىٕىذۇ‪:‬‬ ‫«ئي پبالٔىٕىڭ ئوغٍي پبالٔي! ئي پبالٔىٕىڭ ئوغٍي پبالٔي! ئبٌالھٕىڭ ۋە‬ ‫ئبٌالھٕىڭ پەٍغەِجىرىٕىڭ ضىٍەرگە ثەرگەْ ۋەدىطىٕىڭ ھەق ئىىۀٍىىىٕي‬ ‫وۆردۈڭالرِۇ؟ چۈٔىي ِەْ ئبٌالھٕىڭ ِبڭب ثەرگەْ ۋەدىطىٕىڭ ھەق‬ ‫ئىىۀٍىىىٕي وۆردۈَ»‪.‬‬

‫‪181‬‬

‫ثۇ چبغذا ئۆِەر رەزىَەٌالھۇ ئۀھۇ‪« :‬ئي ئبٌالھٕىڭ ئەٌچىطي!‬ ‫جەضەتٍەرگە لبٔذاق گەپ لىٍىطەْ‪ .‬ئۇالر روھطىس تۇرضب؟» دېگەْ ئىذى‪.‬‬ ‫پەٍغەِجەر ئەٌەٍھىططبالَ ِۇٔذاق جبۋاة ثەردى‪ِ« :‬ېٕىڭ ئۇالرغب‬ ‫ضۆزٌىگۀٍىرىّٕي ضىٍەر ئۇالردىٓ ٍبخػي ئبڭٍىَبٌّبٍطىٍەر‪ٌ .‬ېىىٓ ئۇالر ِبڭب‬ ‫ھېچ جبۋاة لبٍتۇراٌّبٍذۇ»‪.191‬‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ئۇ چبغذا پەٍغەِجىرىّىسٔىڭ ئبۋازىٕي ئۇالرغب ئبڭالتمبْ‬ ‫ثوٌۇغي ِۇِىىٓ‪ٔ .‬ۇرغۇٍٔىغبْ ئبٍەتٍەرٔىڭ ثبرٌىمىغب لبرىّبً ثۇ ثىر خۇضۇضىٌ‬ ‫ھبدىطىگە ئبضبضٍىٕىپ پەرلٍىك ھۆوۈَ چىمىرىػمب ثوٌّبٍذۇ‪ .‬ئۇالر ئبڭٍىغبْ‬ ‫تەلذىردىّۇ جبۋاة ثېرەٌّەٍذۇ‪.‬‬ ‫لىَبِەتىە لەدەر ھېچجىر غەوىٍذە جبۋاة ثېرەٌّەٍذىغبْ ئۆٌۈوٍەردىٓ‬ ‫ٍبردەَ تىٍەظ تۆۋۀذىىي ئبٍەتتە تۀمىذ لىٍىٕغبْ‪:‬‬ ‫«كم أ ً‬ ‫كف َّلً‬ ‫عك ًم يد ً‬ ‫ً‬ ‫ب ىؿيقإًاى يى ًـ‬ ‫ىضُّدؿ م َّل يى ٍ ي‬ ‫ىى ٍ ى‬ ‫اايق ىم َّل يى ٍ ى ي‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫عائقٍـ ى لي ىف »‬ ‫عف يد ى‬ ‫ااٍ ى ىـة ىك يقٍـ ى‬

‫‪ِ -191‬ۇضٍىُ‪ ،‬ئەٌجۀٕەھ ۋە ضىفەتي ٔەئىّىھب‪ -17 ،‬ثبر‪ ،‬ھەدىص ٔوِۇرى‪.)2873( 76 :‬‬

‫‪182‬‬

‫«ئبٌالھٕىڭ دۇٔىذىٓ ‪192‬لىَبِەتىىچە دۇئبضىٕي ئىجبثەت لىالٌّبٍذىغبْ‬ ‫وىػىٍەرگە دۇئب لىٍىذىغبْ ئبدەِذىّٕۇ ئبزغۇْ ئبدەَ ثبرِۇ؟ ھبٌجۇوي‪ ،‬ئۇ‬ ‫وىػىٍەر ثۇالرٔىڭ دۇئبضىذىٓ خەۋەرضىسٌەردۇر»‪ -‬ئەھمبف ‪.5/46‬‬ ‫ثەضەر‪ -‬وۆرۈظ لبثىٍىَىتي دېّەوتۇر‪ .‬ثىر ئۆٌۈوٕي ٍبردەِگە چبلىرغبْ‬ ‫وىػي ئۆٌۈوٕىڭ ئۆزىٕي وۆرەٌەٍذىغبٍٔىمىغب ئىػۀگەْ ثوٌۇغي وېرەن‪.‬‬ ‫فىسىىىٍىك توضبٌغالر ثىٍەْ چەوٍەظ ِۇِىىٓ ثوٌّبٍذىغبْ وۆرۈظ پەلەت‬ ‫ئبٌالھمىال خبش ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ‪ ،‬پبپب ِەرٍەِٕي ئبٌالھٕىڭ وۆرۈظ‬ ‫ضۈپىتىگىّۇ غېرىه لىٍغبْ ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫ئىرادە‪ -‬خبٌىّبق ۋە تبٌٍىّبق دېگەْ ِۀىٍەرٔي ئىپبدىٍەٍذۇ‪ .‬لۇدرەت–‬ ‫ثىر ٔەرضىگە وۈچي ٍېتىع دېگەْ ثوٌىذۇ‪ .‬ئىٕطبٕٔىڭ ئىرادىطىّۇ لۇدرىتىّۇ‬ ‫‪ 192‬دۇْ «دكف» وەٌىّىطي توغرۇٌۇق «لبِۇش تەرجىّىطي» دە ِۇٔۇ ئىپبدىٍەر زىىىر لىٍىٕىذۇ‪ :‬دۇْ‬ ‫«دكف» فەۋق « ؽ» ٔىڭ زىذدىذۇر‪ .‬ئەڭ ٍۇلىرى ِەرتىۋىذىٓ ثېرى‪ ،‬ئۇٔىڭذىٓ تۆۋۀراق دېگەْ‬ ‫ثوٌىذۇ‪ .‬ثەزىٍەر ثۇٔي «‬

‫دا » دىىي ھەرىپٍەرٔىڭ ئورۇْ ئبٌّبغتۇرۇغي ثىٍەْ غەوىٍ​ٍۀگەْ‪،‬‬

‫دېَىػىذۇ‪ .‬ثۇ وەٌىّە غەٍر « ل» ِۀىطىذىّۇ وېٍىذۇ‪ .‬ئەڭ ٍېمىٓ «أ لب» ِۀىطىذىّۇ زەرف ثوٌۇپ‬ ‫وېٍىذۇ‪ .‬ئۇٔىڭغب ثەن ٍېمىٓ دېگەْ ِۀبٔي ئىپبدىٍەظ ئۈچۈْ «‬

‫ىذا دكاو » دېَىٍىذۇ‪ .‬دۇْ‬

‫وەٌىّىطىگە « ي (ئىٍگىرى)» ِۀبضىّۇ ثېرىٍىذۇ‪ .‬ثىر ٔەرضە ٍۀە ثىرىذىٓ ثىرئبز تۈۋۀذە ثوٌطب ھبزا‬

‫دۇٔە زاوە «ىذا دكف ذاؾ » دېَىٍىذۇ– (فىرۇز ئبثبدى‪ ،‬لبِۇش تەرجىّىطي‪ِ .‬ۇتەرجىُ ئبضىُ‪ ،‬ثەھرىَە‬ ‫ِەتجەئەضي ‪ .)1305‬ثۇٔىڭغب ئبضبضەْ ئبٍەتٍەردە ئۆتىەْ ِىٕذۇٔىٍالھ «م دكف اهلل » دېگەْ ضۆز‬ ‫ئورٔىغب لبراپ ئبٌالھٕىڭ ٍېمىٕىذىٓ‪ ،‬ئبٌالھذىٓ تۆۋىٕي‪ ،‬ئىٕطبٔالردىٓ ٍۇلىرى‪ٍ ،‬ۀي‪ ،‬ئبٌالھ ثىٍەْ‬ ‫ئىٕطبْ ئبرىطىذا ثىر ٍەردىٓ‪ ،‬ئبٌالھذىٓ ثبغمىطىذىٓ‪ ،‬دېگەْ ِۀبالرٔي ئىپبدىٍەٍذۇ‪ِ .‬ۇغرىىالر ثىر‬ ‫تەرەپتىٓ ئبٌالھمب‪ ،‬ثىر تەرەپتىٓ ئۆزىگە ٍېمىٓ وۆرگەْ‪ ،‬ھەَ ئبٌالھمب ھەَ ئىٕطبٔغب ئبئىت‬ ‫خۇضۇضىَەتٍەرگە ئىگە دەپ ئېتىمبد لىٍغبْ وىػىٍىرىٕي ئبٌالھ ثىٍەْ ئۆزىٕىڭ ئبرىطىغب لوٍۇپ‬ ‫ئىالھالغتۇرىذۇ‪ ،‬ئۇالرٔىڭ ۋاضتىطي ثىٍەْ ئبٌالھمب ٍېمىٍٕىػىػمب تىرىػىذۇ‪ .‬ئبٌالھ ئىٕطبٔغب جبْ‬ ‫توِۇرىذىّٕۇ ٍېمىٓ ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ثۇ ئېتىمبد ئبٌالھ ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٕي ئۈزىذۇ ۋە ئىٕطبٕٔي ِۇغرىه‬ ‫لىٍىذۇ‪.‬‬

‫‪183‬‬

‫چەوٍىه‪ .‬ئىٕطبْ ئۆٌطە ئۇٔىڭ ئىرادە ۋە وۈچ‪-‬لۇۋۋىتي تۈگەٍذۇ‪ِ .‬ەرٍەِٕىڭ‬ ‫چبلىرىمٕي لوثۇي لىٍغبٍٔىمىٕي ۋە وېرەوٍىه دەرىجىذە ٍبردەَ لىٍغبٍٔىمىٕي‬ ‫خىَبي لىٍغبْ وىػي ئۇٔىڭغب ثۇ ئىىىي ضۈپەتٕىّۇ ثەرگەْ ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇ‬ ‫ِەرٍەِگە ئبدەتتىٓ تبغمىرى ثىر ئىرادە ۋە ئبدەتتىٓ تبغمىرى ثىر وۈچ‪-‬لۇۋۋەت‬ ‫الٍىك وۆرگۀٍىه ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇ ِۀىذە ئىرادە ۋە لۇدرەت ئىگىطي پەلەتال‬ ‫ئبٌالھتۇر‪ .‬دېّەن‪ ،‬پبپب ِەرٍەِٕي ئبٌالھٕىڭ ثۇ ئىىىي ضۈپىتىگىّۇ غېرىه‬ ‫لىٍغبْ ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫پبپب ثىٍەْ ثىرٌىىتە ِىڭالرچە خرىطتىئبْ ئۆز تىٍىذا ِەرٍەِٕي ئبٌالھ‬ ‫ثىٍەْ ئۆزٌىرىٕىڭ ئبرىطىذا ۋەضىٍە ثوٌۇغمب چبلىرغبٍٔىمىغب لبرىغبٔذا‪ ،‬ئۇالرٔىڭ‬ ‫ِەرٍەِٕىڭ ھەر تىٍەن ئىگىطىٕي تؤۇٍذىغبٍٔىمي‪ ،‬تىٍىٕي ثىٍىذىغبٍٔىمي‪،‬‬ ‫تىٍەوٍىرىٕي ئبڭالپ چۈغىٕىذىغبٍٔىمي‪ ،‬غۇٔذالال ئبرىالغتۇرۇپ لوٍّبً‬ ‫ھەِّىطىٕي ئبٍرىُ‪-‬ئبٍرىُ تەھٍىً لىٍىذىغبٍٔىمي لبتبرٌىمالرغىّۇ ئىػىٕىػٍىرى‬ ‫وېرەن‪ .‬ثۇ ثوٌطب ثۈٍۈن ثىر ئىٍىُ ۋە لۇدرەت تەٌەپ لىٍىذىغبْ ئىػتۇر‪ .‬ثۇ‬ ‫ئىىىىطي پەلەت ئبٌالھتىال ثبر ثوٌغبْ ضۈپەتٍەردۇر‪ .‬دېّەن‪ ،‬ئۇالر ِەرٍەِٕي ثۇ‬ ‫ھەلتىّۇ ئبٌالھمب غېرىه لىٍغبْ ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫ئىٕطبٔالرٔىڭ تىٍەوٍىرىذىٓ خەۋىرى ثوٌّبٍذىغبْ‪ ،‬پەلەت لىَبِەت وۈٔي‬ ‫تىرىٍىذىغبْ ثىر ئۆٌۈن ثىسگە جبْ توِۇرىّىسدىّٕۇ ٍېمىٓ ۋە ھەر ٔەرضىٕي‬ ‫ثىٍىذىغبْ ئبٌالھمب لبرغي لبٔذالّۇ ۋەضىٍە ثوالالٍذۇ؟‬

‫ِەرٍەِٕىڭ ۋەضىٍە ثوالٌىػي ئۈچۈْ ئۇٔىڭ ٍۇلىرىذىىي ضۈپەتٍەرگە‬ ‫ئىگە ثوٌۇغي وېرەن‪ .‬ئۇ ضۈپەتٍەر ئبٌالھٕىڭ ئىطىٍّىرىذىٓ تۈرٌۀگەْ‪ .‬ثۇالر‬ ‫ھەً « ااٍ ى ُّد »‪ ،‬ئەٌىُ « ااٍ ىلً يي»‪ ،‬ضەِيئ « اا َّل ً ي »‪ ،‬ثەضىَر « ااٍى ً يل»‪،‬‬ ‫‪184‬‬

‫ِۇرىَذ « اا لي » ۋە لبدىر « ااٍ ى ًد ير» لبتبرٌىمالر ئىطىٍّەردىٓ ئىجبرەتتۇر‪ .‬ئبٌالھ‬ ‫تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫اؿًذ ي يي ًحدك ىف ً أىس ً‬ ‫ً​ً‬ ‫ئق‬ ‫ب‬ ‫قا ىكذى يركا َّل ى ي ٍ ي‬ ‫ح ٍسنى ى ٍد ي‬ ‫عك يق ًى‬ ‫« ىكا َّليقا ٍ ٍ‬ ‫ىس ى اي ٍاؿي‬ ‫ٍى‬ ‫م ٍعىملي ىف »‬ ‫ىسي ٍ ىزٍك ىف ىم ىا اي ا ى‬ ‫«ئەڭ گۈزەي ئىطىٍّەر ئبٌالھٕىڭذۇر‪ .‬ضىٍەر ئبٌالھٕي ئۇ ئىطىٍّەر‬ ‫ثىٍەْ چبلىرىڭالر‪ .‬ئبٌالھٕىڭ ئىطىٍّىرى توغرىطىذا لىڭغىرٌىك لىٍغبٔالرٔي‬ ‫تەرن ئېتىڭالر‪ .‬ئۇالر لىٍّىػٍىرىٕىڭ جبزاضىٕي تبرتىذۇ»‪ -‬ئەئراف ‪.180/7‬‬ ‫خرىطتىئبٔالر ِەرٍەِذە ثبر دەپ تەضەۋۋۇر لىٍغبْ ھولۇلالرٔي ئبٌالھ‬ ‫ئۆزىٕىڭ پەٍغەِجەرٌىرىگىّۇ ثەرِىگەْ‪ .‬ئۇ ئبخىرلي پەٍغەِجىرىگە ِۇٔذاق‬ ‫دەٍذۇ‪:‬‬ ‫عٍنى ىؾ عاى ٍ ًقٍـ‬ ‫« ىكىم ىج اى‬

‫ات عاى ٍ ًقـ ًىاً وي »‬ ‫ىحً ظان ىكىم أى ى‬

‫«ثىس ضېٕي ئۇالرٔىڭ ئۈضتىذە ثىر وۈزەتچي لىٍّىذۇق‪ .‬ضەْ‬ ‫ئۇالرٔىڭ ئۈضتىذە ثىر ۋەوىٍّۇ ئەِەضطەْ»‪ -‬ئۀئبَ ‪.107/6‬‬ ‫ات ىفًذ هيل ىكاؿٌؿيقعاى يا ِّيي ى ٍ وا ىكاً هي»‬ ‫ً»اَّل ى أى ى‬ ‫«ضەْ پەلەتال ثىر ئبگبھالٔذۇرغۇچىطەْ‪ .‬ئبٌالھ ھەر ٔەرضىگە‬ ‫ۋەوىٍذۇر»‪ -‬ھۇد ‪.12/11‬‬

‫‪ -2‬تەرىمەتچىٍەر ۋە دىٕي گۇرۇھالردا ئۆٌۈوتىٓ ٍبردەَ تىٍەظ‬ ‫لۇرئبٕٔىڭ وۆپٍىگەْ ئبٍىتي ئبٌالھذىٓ ثبغمىطىذىٓ ٍبردەَ تىٍەغٕي‬ ‫‪ . 193‬ئىٕطبٔالر‬ ‫ِۇغرىىالرٔىڭ ئەڭ چوڭ ئبالھىذىٍىىٍىرىذىٓ ھېطبثالٍذۇ‬ ‫‪ٔ -193‬ىطب ‪117/4‬؛ ئۀئبَ ‪108 ،71 ،56 ،41 ،40/6‬؛ ئەئراف ‪197 ،195 ،194 ،37/7‬؛‬ ‫ٍۇٔۇش ‪106 ،66 ،38/10‬؛ ھۇد ‪101/11‬؛ رەئذ ‪14/13‬؛ ٔەھً ‪86 ،20/16‬؛ ئىطرا ‪،56/17‬‬ ‫‪57،67‬؛ وەھف ‪14/18‬؛ ِەرٍەَ ‪48/19‬؛ ھەج ‪73 ،62 ،13 ،12/22‬؛ ِۇئّىٕۇْ ‪117/23‬؛‬

‫‪185‬‬

‫تبرىختىٓ ثېرى ئەڭ وۆپ دۇئب ۋە ئىجبدەت ِەضىٍىطىذە خبتبالغمبٍٔىمي ئۈچۈْ‪،‬‬ ‫پۈتۈْ پەٍغەِجەرٌەر ئبگبھالٔذۇرۇغٍىرىٕي ثۇ ئىىىي ِەضىٍە ئۈضتىذە‬ ‫ِەروەزٌەغتۈرگەْ‪ٔ .‬بِبز‪ ،‬روزا‪ ،‬ھەج‪ ،‬زاوبت‪ ،‬ھبالي ۋە ھبراِالر ثىٍەْ‬ ‫ِۇٔبضىۋەتٍىه ٔبھبٍىتي ئبز ئبٍەت ثبر‪ٌ .‬ېىىٓ ئبٌالھذىٓ ثبغمىطىغب ئىجبدەت‬ ‫لىٍىػٕي‪ ،‬لىَىٕچىٍىممب ٍوٌۇلمبٔذا ثبغمىالردىٓ ِۀىۋى ٍبردەَ وۈتۈغٕي‬ ‫غېرىه ھېطبثالپ‪ ،‬چەوٍەٍذىغبْ ٔبھبٍىتي وۆپ ئبٍەت ثبر‪ .‬لۇرئبٕٔىڭ ھەر‬ ‫ِۇٔبضىۋەتٍىه‬ ‫ثېتىذە دېگۈدەن ثۇ ِەضىٍىگە ِۇٔبضىۋەتٍىه ئبٍەتٍەر ثبر‪.‬‬ ‫ئبٍەتٍەردىٓ ثىرى ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫ً‬ ‫ع ي ٍي ي لى ى ا‬ ‫عا يق ىكيى ٍ ً ي‬ ‫ٍي ٍ‬ ‫ف اا ُّد ىا ىكيى ٍ ايى‬ ‫ض ىَّلر إً ىذا ىد ى‬ ‫«أىَّلم يي ي‬ ‫ب اا ي‬ ‫ا ٍ ٍىر ً‬ ‫تَّلا يلك ىف»‬ ‫ع َّل‬ ‫اايًق ىلً ن َّلم ذى‬ ‫ض أىإً ىؿهق َّلـ ى‬ ‫«ثېػىغب ئېغىرچىٍىك وەٌگەْ وىػي دۇئب لىٍطب دۇئبضىٕي ئىجبثەت‬ ‫لىٍىپ ئۇٔىڭ ثېػىغب وەٌگەْ ئېغىرچىٍىمٕي وىُ وۆتۈرۈۋېتىذۇ؟ ضىٍەرٔي وىُ‬ ‫زېّىٕ​ٕىڭ ئورۇٔجبضبرٌىرى لىٍىذۇ؟ ئبٌالھ ثىٍەْ ثىرٌىىتە ثبغمب ثىر ئىالھ ثبرِۇ؟‬ ‫ثەوّۇ ئبز ئوٍ​ٍىٕىطىٍەر!»‪ٔ -‬ەًِ ‪.62/27‬‬ ‫ئىٕطبٔالر لۇرئبٔذىىي ِۇغۇٔذاق ئوچۇق ئبٍەتٍەرگە ۋە ضەھىھ‬ ‫ھەدىطٍەرگە زىت ھەدىطٍەر تولۇپ چىممبْ ۋە ئۇ ئبٍەت‪-‬ھەدىطٍەرٔي‬ ‫ئۆزٌىرىٕىڭ خبھىػىغب ِبش ھبٌذا ئىساھٍىغبْ‪ .‬تۆۋۀذە ثۇ توغرىذا لىطمىچە‬ ‫توختىٍىّىس‪:‬‬

‫فۇرلبْ ‪68/25‬؛ غۇئەرا ‪213/26‬؛ لەضەش ‪88 ،64/28‬؛ ئۀىەثۇت ‪42/29‬؛ ٌۇلّبْ ‪30/31‬؛‬ ‫ضەثەئ ‪22/34‬؛ فبتىر ‪40 ،14 ،13/35‬؛ ضبففبت ‪125/37‬؛ زۇِەر ‪38/39‬؛ ِۇئّىٓ ‪،20/40‬‬ ‫‪66‬؛ فۇضطىٍەت ‪48/41‬؛ زۇخرۇف ‪86/43‬؛ ئەھمبف ‪5 ،4/46‬؛ جىٓ ‪ 26 .18/72‬ضۈرىذە توپالَ‬ ‫‪ 50‬ئبٍەت‪.‬‬

‫‪186‬‬

‫ئب‪ -‬تولۇٌّب ھەدىص‬ ‫ئۆٌۈوتىٓ ٍبردەَ تىٍەظ ھەلمىذە ِۇٔذاق ثىر ھەدىص ئوٍذۇرۇپ‬ ‫چىمىرىٍغبْ‪« :‬ئىػٍىرىڭالردا ٔېّە لىٍىػٕي ثىٍەٌّەً لبٌطبڭالر‪،‬‬ ‫لەثىرٌەردىىىٍەردىٓ ٍبردەَ تىٍەڭالر»‪.194‬‬ ‫ثۇ ضۆز ئەجٍۇٔىَٕىڭ «وەغفۇي خەپب» ٔبٍِىك وىتبثىذا ئۆتىذۇ‪.‬‬ ‫ئەجٍۇٔىٌ ثۇ ضۆزٔي ئىجٕي وبِبي پبغبٔىڭ «ئەي ئەرثەئىَٓ» ٔبٍِىك وىتبثىذىٓ‬ ‫ٔەلىً لىٍغبٍٔىمىٕي ئېَتىذۇ‪ .‬ئىجٕي وبِبي ثوٌطب ثۇ ضۆزٔي پەٍغەِجەر‬ ‫ئەٌەٍھىططبالَ غۇٔذاق دېگەْ‪ ،‬دەٍذۇ‪ٌ ،‬ېىىٓ ھېچمبٔذاق ِۀجە‬ ‫وۆرضەتّەٍذۇ‪.195‬‬

‫ئۇ ثۇٔىڭ ثىٍۀال توختبپ لبٌّبً‪ ،‬ضۆزىٕىڭ توغرىٍىمىٕي ئىطپبتالظ‬ ‫ئۈچۈْ ثىر تبالً پەٌطەپىۋىٌ ئىساھالرٔي ثېرىػىە تىرىػىذۇ‪ .‬ثىر لىطىُ‬ ‫تەرىمەتچىٍەر ثۇ ضۆزدىٓ ئىٍھبَ ئېٍىپ «ثىر ئەۋٌىَب ئۆٌگۀذىٓ وېَىٓ روھي‬ ‫لىٕىذىٓ چىممبْ لىٍىچتەن ثوٌىذۇ» دەٍذۇ‪.196‬‬ ‫‪ِ - 194‬بھّۇد ئۇضتب ئوضّبْ ئوغٍۇ (ِبھّۇد ئىػبْ) ثبغچىٍىمىذىىي ثىر گۇرۇپپب تەرىپىذىٓ ٍېسىٍغبْ‬ ‫روھۇٌفۇرلبْ تەپطىرى‪ ،‬ئىطتبٔجۇي ‪ٍ -1992‬ىً ٔەغرى‪ -2 ،‬توَ ‪ -82‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -195‬ئىجٕي وبِبي پبغب‪ ،‬ئەٌئەرثەئۇْ‪ -5 ،‬توَ ‪ -360‬ثەت‪ ،‬ضۈٌەٍّبٔىَە وۈتۈپخبٔىطي‪ ،‬ئەضئەد‬ ‫ئەپۀذى ‪ .1694‬ئىجٕي وبِبي ٍبۋۇز ضۇٌتبْ ضەٌىّٕىڭ ِەغھۇر غەٍخۇٌئىطالِىذۇر‪ٍ -1469 .‬ىٍي‬ ‫تووبتتب تۇغۇٌغبْ‪ٍ -1534 ،‬ىٍي ئىطتبٔجۇٌذا ۋاپبت ثوٌغبْ‪ .‬پەٍغەِجىرىّىس ثىٍەْ ئۇٔىڭ ئبرىطىذا‬ ‫‪ٍ 900‬ىٍذىٓ ئبرتۇق ۋالىت تۇرۇلٍۇق‪ ،‬ھېچجىر ِۀجە وۆرضەتّەضتىٓ‪ِ ،‬ەزِۇٔي لۇرئبٔغب تبِبِەْ زىت‬ ‫ثوٌغبْ ثىر ضۆزٔي ھەدىص دەپ ئبٌذىّىسغب لوٍۇغىٕي لۇثۇي لىٍىع ِۇِىىٓ ئەِەش‪ .‬ئىجٕي وبِبي ئۇ‬ ‫وىتبثىذا ِۀجە وۆرضىتىػٕىڭ ئورٔىغب ثۇ ضۆزٔىڭ ھەدىص ئىىۀٍىىىٕي ئىطپبتالظ ئۈچۈْ ھېچجىر‬ ‫دىٕي ئبضبضي ثوٌّىغبْ پەٌطەپىۋى ئىساھالرٔي ثېرىػىە تىرىػمبْ‪.‬‬ ‫‪ -196‬روھۇٌفۇرلبْ‪ -2 ،‬توَ ‪ -67‬ثەت‪.‬‬

‫‪187‬‬

‫ئەجٍۇٔىٌ خەٌك ئىچىذە «ھەدىص» دەپ ئبتىٍىپ وەٌگەْ ضۆزٌەرٔي‬ ‫ٍۇلىرىذا ئىطّي تىٍغب ئېٍىٕغبْ وىتبثىذا جەٍِىگەْ ۋە ئۇالرٔىڭ ئىچىذىٓ‬ ‫ضەھىھٍىرى ثىٍەْ غەٍرىٌ ضەھىھٍىرىٕي ئبٍرىپ چىمىػمب تىرىػمبْ‪ .‬غۇٔىڭ‬ ‫ئۈچۈْ ئۇ وىتبثتب ٔۇرغۇٍٔىغبْ تولۇٌّب ھەدىص ثبر‪ .‬وىتبثٕىڭ ثبظ لىطّىذا‬ ‫پەٍغەِجەر ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ «وىُ ِەْ ضۆزٌىّىگەْ ثىر ٔەرضىٕي ِېٕىڭ‬ ‫ٔبِىّذىٓ ٔەلىً لىٍطب‪ ،‬جەھۀٕەِذە ئوٌتۇرىذىغبْ ٍېرىگە تەٍَبرالٔطۇْ» دېگەْ‬ ‫ضۆزى ٍېسىٍغبْ‪.197‬‬ ‫ة‪ -‬ثۇرِىالٔغبْ ئبٍەتٍەر‬ ‫لۇرئبٔذا ھەَ ئىجبدەت ھەِذە دۇئب وەٌىّىٍىرى ئۆتىذۇ‪ .‬ئىجبدەت لۇٌٍۇق‬ ‫لىٍىع‪ ،‬دۇئب ثوٌطب چبلىرىع ۋە ٍبردەَ تىٍەظ دېگەْ ِۀىٍەرٔي ئىپبدىٍەٍذۇ‪.‬‬ ‫لۇرئبْ وەرىّٕىڭ تەرجىّە ۋە تەپطىرٌىرىٕىڭ زور وۆپچىٍىىىذە «دۇئب» دېگەْ‬ ‫وەٌىّىگە «ئىجبدەت» دېگەْ وەٌىّىٕىڭ ِۀىطي ثېرىٍىپ «دۇئب» دېگەْ‬ ‫وەٌىّىٕىڭ ئەضٍي ِۀىطي ٍولبپ وېتىػىگە ٍوي ئېچىٍغبْ‪ .‬ئىجبدەت دۇئبٔىڭ‬ ‫لوثۇي لىٍىٕىػىٕىڭ ئبٌذىٕمي غەرتي ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ثۇ ئىىىي وەٌىّە‬ ‫ئوتتۇرىطىذا ٍېمىٓ ثىر ِۇٔبضىۋەت ثبر‪.‬‬ ‫‪198‬‬

‫غۇٔىڭ ئۈچۈْ پەٍغەِجەر ئەٌەٍھىططبالَ «دۇئب ئىجبدەتٕىڭ ٍىٍىىي»‬ ‫دېگەْ ئىذى‪ٌ .‬ېىىٓ تەرجىّىذە «دۇئب» وەٌىّىطىگە «ئىجبدەت»‬ ‫وەٌىّىطىٕىڭ ِۀىطي ثېرىٍطە ثىر وىػىٕي ئبدەتتىٓ تبغمىرى ٍوٌالر ثىٍەْ‬ ‫ٍبردەِگە چبلىرىػٕىڭ ئىجبدەت ثوٌىذىغبٍٔىمىذىٓ ئىجبرەت ِۀب ٍولبپ وېتىذۇ‪.‬‬ ‫‪ -5 ،-4‬ۋە ‪-6‬‬ ‫ثۇ ثىر ثۇرِىالظ ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇٔىڭغب ئەھمبف ضۈرىطىٕىڭ‬ ‫ئبٍەتٍىرىٕىڭ تەرجىّىٍىرىٕي ِىطبي لىٍىپ ئۆتىّىس‪.‬‬ ‫‪ -197‬ئىطّبئىً ئىجٕي ِۇھەِّەد ئەي ئەجٍۇٔىٌ‪ ،‬وەغفۇٌخەفب‪ ،‬ثېَرۇت‬ ‫جىٍذ‪ -8 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -198‬تىرِىسى‪ ،‬دۇئب ‪ٔ -3371 ،1‬وِۇرٌۇق ھەدىص‪.‬‬

‫‪188‬‬

‫‪ٍ -1988‬ىً ٔەغرى‪-1 ،‬‬

‫ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫عك ىف ًـ ٍف يد ً‬ ‫ض أى ٍـ ىؿيقٍـ ً‬ ‫اايًقأى يركاً ىـاذىا ىخاىي ا ًـ ىف ا ٍ ى ٍر ً‬ ‫شٍر هؾ‬ ‫كف َّل‬ ‫« يؽٍؿ أى ىرأىيٍػي ٍي ىـا ٍدى‬ ‫تي‬ ‫ىثو‬ ‫ً‬ ‫ات ا تٍيئ اً ًاً‬ ‫ؼم اا َّلم ك ً‬ ‫بى و‬ ‫ص ًاد ً ى ‪.‬‬ ‫ب ًـ ٍف ىؽٍ ًي ىى ىذا أى ٍك أ ى‬ ‫ارة ًـ ٍف ًعا وٍي إً ٍف ياؾٍػي ٍي ى‬ ‫ىى‬ ‫اايًقـ ٍف ى مس ً ب ىؿقإًاى مكًـ ًٍ‬ ‫ً‬ ‫اؿى ىـةً ىك يقٍـ‬ ‫ىضُّدؿ ًـ َّلم ٍ ٍىد‬ ‫مي‬ ‫ىٍ ى ي ي‬ ‫ىكىم ٍ أ ى‬ ‫عك ًـ ٍف يدكف َّل ى‬ ‫ىٍ‬ ‫عد ً‬ ‫ع ٍف دعا ً‬ ‫غا ًلي ىف‪ .‬كإًذىا ً‬ ‫تقٍـ‬ ‫اس ىاؾاي ا ىؿيقٍـ أى ٍعىدا نا ىكىا اي ا ً​ً‬ ‫ئقٍـ ى‬ ‫بى ى‬ ‫ى يى‬ ‫ى ي‬ ‫ح ىل اا َّل ي‬ ‫ً‬ ‫ىؾا ًلي ى »‬

‫«ئي ِۇھەِّەد! ِۇغرىىالرغب ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ضىٍەر ئبٌالھٕي لوٍۇپ دۇئب‬ ‫لىٍىۋاتمبْ وىػىٍىرىڭالر ‪ 199‬توغرۇٌۇق ئوٍ​ٍۇٔۇپ ثبلتىڭالرِۇ؟ ِبڭب وۆرضىتىپ‬ ‫ثېمىڭالر لېٕي‪ ،‬ئۇالر زېّىٕذىٓ ٔېّە ٍبراتتي؟ ٍبوي ئۇالرٔىڭ ئبضّبٔالردا ثىر‬

‫‪ -199‬ثۇ ٍەردە «وىػىٍەر» دەپ تەرجىّە لىٍىٕغبْ وەٌىّە ِۇٔبضىۋەت ئبٌّبغٍىرىذىٓ ثىرى ثوٌغبْ‬ ‫«ِب» ثوٌۇپ‪ِ ،‬ب ئەرەثچىذە ئەلىٍ​ٍىمٍەرٔي ئىپبدىٍەغىىّۇ‪ ،‬ئەلىٍطىسٌەرٔي ئىپبدىٍەغىىّۇ ئىػٍىتىٍىذۇ‪.‬‬ ‫(« ى لى ي ا») ۋە ٌەھۇَ («اى ي ٍي») دىىي‬ ‫ٌېىىٓ ثۇ ِب ثۇ ئبٍەتتە ئۆزىذىٓ وېَىٓ وەٌگەْ خەٌەلۇ‬ ‫ئبٌّبغالرٔىڭ داالٌەت لىٍىػي ثىٍەْ ئۆزىٕىڭ ئىىىي ِۀىطىذىٓ ثىرى ثوٌغبْ ئەلىٍ​ٍىمٍەرٔىال‬ ‫ئىپبدىٍەٍذۇ‪ .‬چۈٔىي ثۇ ئىىىي ئبٌّبظ ئەرەثچىذە ئەلىٍ​ٍىمٍەرٔي ئىپبدىٍەظ ئۈچۈٔال ئىػٍىتىٍىذۇ‪،‬‬ ‫غۇٔذالال ثۇ ٍەردە ئۇ « م » ٔىڭ ِۀىطىٕي وۆرضىتىذۇ‪ .‬غۇڭب ثىس ثۇ « م » ٔي «ٔەرضىٍەر» دەپ‬ ‫تەرجىّە لىٍّبضتىٓ «وىػىٍەر» دەپ تەرجىّە لىٍذۇق‪.‬‬

‫‪189‬‬

‫غېرىىچىٍىىي ثبرِۇ؟ ِبڭب ثۇٔىڭذىٓ ئىٍگىرى ٔبزىً لىٍىٕغبْ ثىر وىتبة ٍبوي‬ ‫ئىٍگىرىىىٍەردىٓ لبٌغبْ ثىر ئىٍىُ وەٌتۈرۈڭالر‪ .‬ئەگەر راضتچىً ثوٌطبڭالر›‪.‬‬ ‫ئبٌالھٕي لوٍۇپ لىَبِەت وۈٔىگىچە دۇئبضىٕي ئىجبثەت لىالٌّبٍذىغبْ‬ ‫وىػىٍەرگە دۇئب لىٍىذىغبْ ئبدەِذىّٕۇ ئبزغۇْ ئبدەَ ثبرِۇ؟ ھبٌجۇوي‪ ،‬ئۇ‬ ‫وىػىٍەر ثۇالرٔىڭ دۇئبضىذىٓ خەۋەرضىسٌەردۇر‪.‬‬ ‫ئىٕطبٔالر ھەغىر لىٍىٕغبْ چبغذا‪ ،‬ئۇ وىػىٍەر ثۇالرغب دۈغّەْ ثوٌىذۇ‬ ‫ۋە ئۆزٌىرىٕىڭ ثۇالر تەرىپىذىٓ ئىجبدەت لىٍىٕغبٍٔىمىٕي ئىٕىبر لىٍىذۇ »‪-‬‬ ‫ئەھمبف ‪.6-4/46‬‬ ‫وۆپٍىگەْ تەرجىّە ۋە تەپطىرٌەردە ثۇ ئبٍەتٍەر تۆۋۀذىىىذەن تەرجىّە‬ ‫لىٍىٕغبْ‪« :‬ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ئېَتىپ ثېمىالرچۇ‪ ،‬ئبٌالھٕي لوٍۇپ چولۇٔغبْ‬ ‫ٔەرضىٍىرىڭالر ٍەر ٍۈزىذە ٔېّىٕي ٍبراتتي‪ِ ،‬بڭب وۆرضىتىپ ثېرىڭالر لېٕي‪.‬‬ ‫ٍبوي ئۇالرٔىڭ ئبضّبٔالرغب ئورتبلچىٍىمي ثبرِۇ؟ ئەگەر توغرا ضۆزٌىگۈچىٍەر‬ ‫ثوٌطبڭالر ثۇٔىڭذىٓ ئىٍگىرى (ضىٍەرگە چۈغۈرۈٌگەْ) ثىر وىتبة ٍبوي ئىٍىُ‬ ‫لبٌذۇلي ثوٌطب‪ ،‬ئۇٔي ِبڭب وەٌتۈرۈڭالر›‬ ‫ئبٌالھٕي لوٍۇپ لىَبِەت وۈٔىگە لەدەر ئۆزىگە جبۋاة ثېرەٌّەٍذىغبْ‬ ‫ٔەرضىٍەرگە چولۇٔغبٔالردىٓ گۇِراھ وىُ ثوٌۇغي ِۇِىىٓ؟ (ھبٌجۇوي) ئۇالر‬ ‫ثۇالرٔىڭ چولۇٔۇغٍىرىذىٓ خەۋەرضىسدۇر‪.‬‬ ‫ئىٕطبٔالر ثىر ئبرىغب توپالٔغبْ چبغذا‪ِ( ،‬ۇغرىىالر) ئۇالرغب (چولۇٔغبْ‬ ‫ٔەرضىٍىرىگە) دۈغّەْ ثوٌىذۇ ۋە ئۇالرغب لۇٌٍۇق لىٍىٕغبٍٔىمٍىرىٕي ئىٕىبر‬ ‫لىٍىذۇ»‪( -‬ئەھمبف ‪.200)6-4/46‬‬

‫‪-200‬‬

‫ثۇ تەرجىّە خەٍرەتتىٓ لبراِبْ‪ ،‬ئەٌي ئۆزەن‪ ،‬ئىجراھىُ وبفي دۆّٔەز‪ِ ،‬ۇضتبفب چبغىرىچي‪،‬‬

‫ضەدرەتتىٓ گۈِۈظ ۋە ئەٌي تۇرغۇت لبتبرٌىك ئۆٌىّبالر ھەٍئىتي تەرىپىذىٓ لىٍىٕغبْ «لۇرئبْ وەرىُ ۋە‬

‫‪190‬‬

‫«دۇئب» غب «ئىجبدەت» ِۀىطي ثەرگۀٍەر ئىىىىٕچي ثبضمۇچتب ثبغمب‬ ‫ثۇرِىالغالرٔي لىٍىػمب ِوھتبج ثوٌغبْ‪ .‬غۇٔىڭ ثىٍەْ خبتبٌىك خبتبٌىمٕي ضۆرەپ‬ ‫ٔەتىجىذە ٍۇلىرىذىىي ئۈچ ئبٍەتٕىڭ تەرجىّىطىذىىي خبتبٌىمٕىڭ ضبٔي ثەغىە‬ ‫چىممبْ‪ .‬ثۇ خبتبٌىمالر تۆۋۀذىىىچە‪:‬‬ ‫‪« )1‬دۇئب» غب «ئىجبدەت» ِۀىطىٕي ثېرىع‬ ‫دۇئب دېگەْ ضۆز چبلىرىع ِۀىطىذە ِەضذەر (ضۆز توِۇرى) ثوٌۇپ‪،‬‬ ‫وېَىٓ ئۇٔي وىچىىتىٓ چوڭغب‪ ،‬تۆۋۀذىٓ ٍۇلىرىغب ضۇٔۇٌغبْ تىٍەن ۋە‬ ‫ئېھتىَبج ِۀىطىذە ئىػٍىتىع ئبدەت ثوٌغبْ‪ .‬دۇئب دېگەْ ضۆز ئىطىُ ثوٌۇپّۇ‬

‫ئبچىمالِبٌي ِەئبٌي» ٔبٍِىك لۇرئبْ وەرىُ تۈروچە تەرجىّىطىذىٓ ئېٍىٕذى‪ .‬لۇرئبْ وەرىّٕىڭ ثۇ‬ ‫تۈروچە تەرجىّىطي تۈروىَە دىَبٔەت ۋەخپي تەرىپىذىٓ ثېطىٍغبْ‪ ،‬غۇٔذالال ئەرەثىطتبٔذ‬

‫ا ثېطىٍىپ‬

‫تۈرن ھبجىالرغب تبرلىتىٍىۋاتمبْ ثىر تۈروچە تەرجىّە لۇرئبٔذۇر‪ٍ .‬ۇلىرىذىىي ئبٍەتٍەرٔىڭ ِۇھەِّەد ضبٌىھ‬ ‫لىٍغبْ تەرجىِىطي ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫«(ئي ِۇھەِّەد! ِۇغرىىالرغب) ئېَتمىٕىي‪،‬‬

‫‹ضىٍەر ئبٌالھٕي لوٍۇپ چولۇٔۇۋاتمبْ‬

‫ثۇتٍىرىڭالرٔىڭ (ئەھۋاٌىٕي) ئېَتىپ ثېرىڭالر‪ ،‬ئۇالر زېّىٕ​ٕىڭ لبٍطي لىطّىٕي ٍبراتمبٍٔىمىٕي ِبڭب‬ ‫وۆرضىتىڭالر‪ٍ ،‬بوي ئبضّبٔالرٔي ٍبرىتىػتب ئۇالرٔىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ ئورتبلچىٍىمي ثبرِۇ؟ ثۇ (لۇرئبْ) دىٓ‬ ‫ئىٍگىرى (ضىٍەرگە ٔبزىً لىٍىٕغبْ) وىتبة ٍبوي (ئىٍگىرىىىٍەردىٓ) لبٌغبْ ئىٍىُ ثوٌطب ِبڭب ئېٍىپ‬ ‫وېٍىڭالر‪ ،‬ئەگەر ضىٍەر راضتچىً ثوٌطبڭالر›‪.‬‬ ‫ئبٌالھٕي لوٍۇپ لىَبِەتىىچە دۇئبٔي ئىجبثەت لىٍىػمب لبدىر ثوالٌّبٍذىغبْ ثۇتالرغب‬

‫چولۇٔىذىغبْ ئبدەِذىّٕۇ گۇِراھ ئبدەَ ثبرِۇ؟ ثۇتالر ئۇالرٔىڭ دۇئبضىذىٓ غبپىٍذۇر ‪( .‬لىَبِەت وۈٔي)‬ ‫ئىٕطبٔالر (ھېطبة ثېرىع ئۈچۈْ) توپالٔغبْ چبغذا‪ ،‬ثۇتالر ئۇالرغب (ٍۀي‬ ‫ثۇتپەرەضٍەرگە) دۈغّەْ ثوٌىذۇ‪ ،‬ئۇالر تەرىپىذىٓ ئىجبدەت لىٍىٕغبٍٔىمىٕي ئىٕىبر‬ ‫لىٍىذۇ»‪ِ -‬ۇھەِّەت ضبٌىھ‪« ،‬لۇرئبْ وەرىُ ئۇٍغۇرچە تەرجىّىطي»‪.‬‬ ‫‪191‬‬

‫ئىػٍىتىٍگەْ‪ ،‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ ئبدەتتە «دۇئب ئبڭٍىذىُ‪ ،‬دۇئب ئولۇدۇَ»‬ ‫دېَىٍىذۇ‪.201‬‬ ‫ئىجبدەت ثوٌطب تبئەت ِۀىطىذە وېٍىذۇ‪ .‬تبئەت ثوٍۇْ ئەگّەن دېّەوتۇر‪،‬‬ ‫‪ . 202‬ثۇ‬ ‫توالراق ثۇٍرۇلمب ثوٍطۇّٔبق ۋە ئەگەغّەن ِۀىطىذە ئىػٍىتىٍىذۇ‬ ‫تىٍىّىسدا «لۇٌٍۇق» دېَىٍىذۇ‪ .‬ئىجبدەت ئىطالِىٌ ئىطتىالھذا ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ئەِرىٕي ثەجب وەٌتۈرۈظ ئۈچۈْ ضەِىّىٌ ٔىَەت ثىٍەْ ٔبِبز ئولۇظ ۋە روزا‬ ‫تۇتۇغمب ئوخػبظ ئىػالرغب ثېرىٍگەْ ئىطىّذۇر‪.‬‬ ‫دۇئب ثىٍەْ ئىجبدەت ئوتتۇرىطىذا ِۇضتەھىەَ ثىر ِۇٔبضىۋەت ثبر‪.‬‬ ‫ئىجبدەتٕىڭ ئەضٍي غبٍىطي دۇئبدۇر‪ٍ .‬ۀي ئىٕطبْ ئبٌالھمب ئىجبدەت لىٍىع‬ ‫ئبرلىٍىك‪ ،‬ئۆزىٕىڭ ثەزى ئبرزۇٌىرىغب ٍەتّەوچي ثوٌىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تەئبال ثوٌطب‪،‬‬ ‫دۇئبٌىرىّىسٔىڭ لوثۇي لىٍىٕىػي ئۈچۈْ ثىسٔي ھەَ ٔبِبز ئولۇغمب ھەِذە‬ ‫ضەۋرچبْ ثوٌۇغمب ئەِر لىٍىپ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫مىقا َّلً‬ ‫تعيني ا ً‬ ‫صا ً ًلي ى »‬ ‫ب‬ ‫اس ىً‬ ‫ع اؿ َّل‬ ‫صٍ ًل ىكاؿ َّل‬ ‫اؿ َّل‬ ‫م أى ُّد‬ ‫صى ةً إً َّلف َّل‬ ‫اايىق ىـ ى‬ ‫اؿذ ي ى آ ىمني ا ٍ‬ ‫« اى‬ ‫«ئي ِۇئّىٕالر! ضەۋىر لىٍىع ۋە ٔبِبز ئولۇظ ئبرلىٍىك ٍبردەَ‬ ‫تىٍەڭالر‪ .‬غۈثھىطىسوي‪ ،‬ئبٌالھ ضەۋر لىٍغۇچىالر ثىٍەْ ثىٍ​ٍىذۇر»‪ -‬ثەلەرە‬ ‫‪.153/2‬‬ ‫‪ -201‬ئەٌّبٌىٍي ِۇھەِّەد ھەِذى ٍبزىر‪ ،‬ھەق دىٕي لۇرئبْ دىٍي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -662 ،‬ثەت‪ٔ( ،‬ەلەرە‬ ‫‪ -186‬ئبٍەتٕىڭ تەپطىرى) ئىطتبٔجۇي ‪.1935‬‬ ‫‪ .1990/1410‬ئىتبئەت تەۋئ « ا ع» ضۆز‬ ‫‪ -202‬ئىجٕي ِۀسۇر‪ٌ ،‬ىطبٔۇي ئەرەة‪ ،‬ثېَرۇت‬ ‫توِۇرىذىٕذۇر‪ .‬تەۋئ ثوٍۇْ ئەگّەن دېّەوتۇر‪ .‬ئۇٔىڭ لبرىّۇلبرغىطي وەرىھ وۆرِەن ۋە ٍبلتۇرِبضٍىمتۇر‪.‬‬ ‫ثۇ ئىىىي وەٌىّە ئۆتىەْ ثىر ئبٍەتٕىڭ ِۀىطي ِۇٔذاق‪« :‬ئبٌالھ ئبٔذىٓ تۇِبْ ھبٌىتىذىىي ئبضّبٔغب‬ ‫ٍۆٔەٌذى‪ ،‬ئۇٔىڭغب ۋە زېّىٕغب‪‹ :‬ئىختىَبرىٌ ٍبوي ئىختىَبرضىس وېٍىڭالر › دېذى‪ .‬ئۇ ئىىىىطي‪:‬‬ ‫‹ئىختىَبرىٌ وەٌذۇق › دېذى‪( -.‬فۇضطىٍەت ‪ .)11/41‬تبئەتّۇ ئوخػبظ توِۇردىٓ ثوٌۇپ‪ ،‬ثوٍۇْ‬ ‫‹ثۇٍرۇلمب ثوٍطۇّٔبق › ِۀىطىذە ئىػٍىتىٍىذۇ‪( .‬راغىت‬ ‫ئەگّەن دېگەْ ثوٌىذۇ ۋە وۆپىٕچە‬ ‫ئەٌئىطفەھبٔي‪ِ ،‬ۇفرەداتي ئەٌفبزىً لۇرئبْ ‪ -529‬ثەت‪ ،‬ط ك ع ِبددىطي)‪.‬‬

‫‪192‬‬

‫ِۇٔبضىۋەتٍىه ثبغمب ثىر ئبٍەت ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫عً‬ ‫ؼِّي ىؽًر ً‬ ‫اف‬ ‫عاِّي إًىا‬ ‫« ىكإًذىا ىأ‬ ‫ب ىد ٍعىكةى اا َّل ا ًع إًذىا ىد ى‬ ‫سىاى ى ًعى ًدم ى‬ ‫يب أيج ي‬ ‫ه‬ ‫ؼى ٍ ى ً ي ا ًؿم ىكاٍ ٍؤًمني ا ً‬ ‫مر ي ي ك ىف»‬ ‫ب‬ ‫اٍى‬ ‫م ىؿ ى‬ ‫عَّلؿيقٍـ ىٍ‬ ‫ي‬ ‫«ثۀذىٍىرىُ ضۀذىٓ ِەْ توغرۇٌۇق ضورىطب‪ِ ،‬ەْ ٔبھبٍىتي ٍېمىٓ‪.‬‬ ‫ِەْ ِبڭب دۇئب لىٍغۇچىٕىڭ دۇئبضىٕي ئىجبثەت لىٍىّەْ‪ .‬ئۇٔذالتب ئۇالرِۇ‬ ‫ِېٕىڭ دەۋىتىّٕي لوثۇي لىٍطۇْ ۋە ِبڭب ئىػۀطۇْ‪ .‬غۇٔذاق لىٍطب وبِبٌەتىە‬ ‫ٍېتەٌەٍذۇ»‪-‬ثەلەرە ‪.186/2‬‬ ‫وىػي ئبٌالھذىٓ ثىر ٔەرضە تەٌەپ لىٍغبْ چېغىذا ئۇٔىڭغب تېخىّۇ‬ ‫ٍبخػي ثۀذە ثوٌۇظ غەٍرىتي ئىچىگە وىرىذۇ‪ .‬ثۇ ضەۋەپتىٓ ئىجبدەت پوضتمب‪،‬‬ ‫دۇئب جەۋھەرگە ئوخػبٍذۇ‪.‬‬ ‫غۇٔىڭ ئۈچۈْ پەٍغەِجىرىّىس ِۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالَ «دۇئب‬ ‫‪ 204‬دېگەْ‪ .‬چۈٔىي‬ ‫ئىجبدەتتۇر» ‪« ، 203‬دۇئب ئىجبدەتٕىڭ جەۋھىرىذۇر»‬ ‫ئىٕطبٕٔىڭ ئەضٍي ِەلطىذى ئبٌالھمب تەٌەپٍىرىٕي لوثۇي لىٍذۇرۇغتۇر‪« .‬دۇئب»‬ ‫ٔىڭ ئورٔىغب «ئىجبدەت» وەٌىّىطىٕي ئىػٍەتىۀذە ثۇ ِۇٔبضىۋەتٍەر پۈتۈٍٔەً‬ ‫ٍولبپ وېتىذۇ‪ .‬ئۇ چبغذا ئىٕطبٔالر ۋەضىٍىٍەردىٓ ِەدەت وۈتۈغىە ثبغالٍذۇ‪.‬‬ ‫تىٍەوٍىرىٕي ثىر ئەۋٌىَب ٍبوي ثىر روھبٔىٌ ۋەضىٍىطي ثىٍەْ ئبٌالھمب‬ ‫ضۇٔغبْ وىػي ئبٌذى ثىٍەْ ۋەضىٍە ثوٌغۇچىٕي رازى لىٍىػمب تىرىػىذۇ‪.‬‬ ‫ئۇٔىڭغب ئبتبپ ھەدىَىٍەر ۋە ٔەزىر‪-‬چىرالالرٔي تەلذىُ لىٍىذۇ‪ِ .‬ۀىۋىٌ‬ ‫ھۇزۇرىذا ھۆرِەت ثىٍەْ ئىگىٍىپ تبزىُ لىٍىذۇ‪ .‬ثۇٔىڭ ئۇٔىڭغب لۇٌٍۇق‪ٍ ،‬ۀي‬

‫‪ -203‬تىرِىسى‪ ،‬دۇئب ‪ٔ -3372 ،1‬وِۇرٌۇق ھەدىص‪.‬‬ ‫‪ -204‬تىرِىسى‪ ،‬دۇئب ‪ٔ -3371 ،1‬وِۇرٌۇق ھەدىص‪.‬‬

‫‪193‬‬

‫ئىجبدەت لىٍغبٍٔىك ثوٌىذىغبٍٔىمي ئەھمبف ضۈرىطىٕىڭ‬ ‫ئوتتۇرىغب لوٍۇٌغبْ‪:‬‬

‫‪ -6‬ئبٍىتىذە ِۇٔذاق‬

‫عد ً‬ ‫«كإً ىذا ً‬ ‫قٍـ ىاؾ ً ًلي ى »‬ ‫ت‬ ‫اس ىاؾاي ا ىؿيقٍـ أى ٍعىدا نا ىكىا اي ا ً​ً‬ ‫بى ى‬ ‫ى ي‬ ‫ح ىل اا َّل ي‬ ‫«ئىٕطبٔالر ھەغىر لىٍىٕغبْ چبغذا‪ ،‬ئۇ وىػىٍەر ثۇالرغب دۈغّەْ ثوٌىذۇ‬ ‫ۋە ئۆزٌىرىٕىڭ ثۇالر تەرىپىذىٓ ئىجبدەت لىٍىٕغبٍٔىمىٕي ئىٕىبر لىٍىذۇ»‪-‬ئەھمبف‬ ‫‪.6/46‬‬ ‫تۆۋۀذىىي ئبٍەت ثوٌطب‪ ،‬ئۇ ئىػٕىڭ غېرىه ثوٌىذىغبٍٔىمىغب ھۆوۈَ‬ ‫لىٍّبلتب‪:‬‬ ‫« يي إًاَّل أى ٍدعك رِّي كى أي ٍ ًل يؾ ً‬ ‫ىحدان»‬ ‫ب‬ ‫قأ ى‬ ‫ٍ ى ي ى ى‬ ‫«ئي ِۇھەِّەد! ئېَتمىٕىي‪ِ :‬ەْ پەلەت رەثجىّگىال دۇئب لىٍىّەْ‪،‬‬ ‫ئۇٔىڭغب ھېچىىّٕي غېرىه لىٍّبٍّەْ»‪ -‬جىٓ ‪.20/72‬‬ ‫ٍىغىپ ئېَتمبٔذا «دۇئب» غب «ئىجبدەت» ِۀىطىٕي ثېرىع ثەزى‬ ‫ئبٍەتٍەرٔي لۇرئبٔذىٓ چىمىرىۋەتىۀٍىىىە ئوخػبظ ئىػتۇر‪ِ .‬ەضىٍەْ‪ :‬ثۇ خبتب‬ ‫ِۀب ٍۇلىرىذىىي ئۈچ ئبٍەتٕي ثۇتمب چولۇٔغۇچىالرغب خبش ھبٌەتىە وەٌتۈرۈپ‬ ‫لوٍذى‪ .‬ئبٌالھ تەئبالٔىڭ ئىجبدەت ۋە دۇئب وەٌىّىٍىرىٕي لۇرئبْ وەرىّذە پەرلٍىك‬ ‫ٍەرٌەردە ئىػٍەتىۀٍىىىذىٓ لبرىغبٔذا لۇرئبٕٔىڭ تەرجىّە ۋە تەپطىرىٕي‬ ‫لىٍّبلچي ثوٌغبٔالرٔىڭ ثۇ پەرلٍەرگە ئبالھىذە دىممەت لىٍىػي الزىُ‪.‬‬ ‫‪ »ِٓ« )2‬وەٌّىطىگە «ِب» ِۀىطىٕي ثېرىع‬ ‫ئەرەپچىذە «ِٓ» وىػي ٍبوي وىػىٍەر دېگەْ ثوٌىذۇ ۋە ئەلىٍ​ٍىك‬ ‫ثبرٌيقالر ئۈچۈْ ئىػٍىتىٍىذۇ ‪ِ« .205‬ب» ثوٌطب ٔەرضە ٍبوي ٔەرضىٍەر دېگەْ‬ ‫‪ -205‬جۈٍِە ئىچىذە ئەلىٍ​ٍىك ثبرٌىك ثىٍەْ ثبغمب ثبرٌىمىالرِۇ ئۆتطە ِەْ «م » وەٌىّىطي ئەلىٍ​ٍىك‬ ‫ثوٌّىغبْ ثبرٌىمالر ئۈچۈّٔۇ ئىػتىٍىذۇ‪ .‬ثۇٔىڭغب ِۇٔۇ ئبٍەت ِىطبي ثوٌىذۇ‪:‬‬

‫‪194‬‬

‫ثوٌىذۇ‪ .‬ئەھمبف ضۈرىطىٕىڭ ‪ -5‬ئبٍىتىذە ئۈچ لېتىُ ِەْ «ِٓ» وەٌىّىطي‬ ‫ئۆتىذۇ‪« .‬دۇئب» غب «ئىجبدەت» ِۀىطىٕي ثەرگۀٍەر ئۇالردىٓ ئىىىىطىگە «ِەْ‬ ‫(وىػي)»‪ ،‬ئۈچىٕچىطىگە «ِب (ٔەرضە)» ِۀىطىٕي ثېرىػىە ِەججۇر ثوٌۇپ‬ ‫ئبٍەتٕىڭ ِۀىطي پۈتۈٍٔەً ئۆزگەرتىپ ِۇٔذاق تەرجىّە لىٍىػمبْ‪ « :‬ئبٌالھٕي‬ ‫لوٍۇپ لىَبِەت وۈٔىگە لەدەر ئۆزىگە جبۋاة ثېرەٌّەٍذىغبْ ٔەرضىٍەرگە چولۇٔغبْ‬ ‫ئبدەِذىّٕۇ گۇِراھ ئبدەَ ثبرِۇ؟»‪.‬‬ ‫ثۇ تەرجىّىگە لبرىغبٔذا ٍبردەِگە چبلىرىٍغبٔالر ثۇتالر ثوٌۇپ‪ ،‬ثىر‬ ‫ئەۋٌىَبٔىڭ روھىٕي ٍبردەِگە چبلىرغبْ وىػي ئبٍەتٕىڭ دائىرىطىگە وىرِەٍذۇ‪.‬‬ ‫ٌېىىٓ ئبٍەتتە ئۆتىەْ ِەْ « م » ضۆزىٕي ثۇرِىٍىّبضتىٓ ٌۇغەت ِۀىطي‬ ‫ثوٍىچە تەرجىّە لىٍغبْ ۋالتىّىسدا ِۇٔۇ ِۀە ئوتتۇرىغب چىمىذۇ‪ « :‬ئبٌالھٕي‬ ‫لوٍۇپ لىَبِەت وۈٔىگە لەدەر ئۆزىگە جبۋاة ثېرەٌّەٍذىغبْ وىػىٍەرٔي ٍبردەِگە‬ ‫چبلىرغبْ ئبدەِذىّٕۇ گۇِراھ ئبدەَ ثبرِۇ؟» ثۇ توغرا ِۀب ئەۋٌىَبدىٓ ۋە روھذىٓ‬ ‫ِەدەت تىٍەغٕىڭ ٍوٌٍىرىٕي ئېتىذۇ‪.‬‬ ‫‪ )3‬ھۇَ «ھُ» ئبٌّىػىغب ھىَە «ھٌ» ِۀىطىٕي ثېرىع‬ ‫«ثۇالر» دەپ تەرجىّە لىٍىٕغبْ ھۇَ « ھُ» وۆپٍۈن ئبٌّىػي ثوٌۇپ‪،‬‬ ‫ئەرەپچىذە ئەلىٍ​ٍىك ئەروەن جىٕص تۈرىٕي وۆرضىتىذۇ‪ٌ .‬ېىىٓ ِەْ « ِٓ»‬ ‫وەٌىّىطىٕي «ٔەرضىٍەر» دەپ تەرجىّە لىٍغبٔالر ھۇَ « ھُ» ئبٌّىػىغب «ِب»‬ ‫ً‬ ‫ىق يا َّلي ىدا َّلوة ًم م وا ى ً ٍنػ ي م ي ً ىلى ٍنً ًو كًم ٍنػ ي م ي ً‬ ‫« ىكاالَّلوي ى ل ى‬ ‫ىلى ًر ٍجلىٍ ً ىكم ٍنػ ي ٍي ىم ٍ‬ ‫ى ى ي ٍ ى ٍ ىٍ‬ ‫ي ٍ ى ٍ ىٍ‬ ‫ٍ ى‬ ‫و‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫َّل‬ ‫ً‬ ‫َّل‬ ‫يق االوي ىم يى ى اي إ َّلف االوى ىلى يا ِّيي ى ٍ ا ى هيل »‬ ‫ىلى أ ٍىرى و يى ٍ ل ي‬ ‫يى ٍ‬ ‫«ئبٌالھ پۈتىۈي جبٍٔىمالرٔي ضۇدىٓ ٍبراتتي‪ .‬ئۇالردىٓ ثەزى وىػىٍەر لورضىمي ثىٍەْ ِبڭىذۇ‪ ،‬ئۇالردىٓ‬ ‫ثەزى وىػىٍەر ئىىىي پۇتي ثىٍەْ ِبڭىذۇ‪ ،‬ئۇالردىٓ ثەزى وىػىٍەر تۆت پۇتي ثىٍەْ ِبڭىذۇ‪-»...‬‬ ‫(ٔۇر ‪ .)45/24‬ثۇ ئبٍەتتە «ثەزى وىػىٍەر» دەپ تەرجىّە لىٍىٕغبْ وەٌىّە ِەْ « م » دۇر‪ .‬ئىىىي‬ ‫پۇت ثىٍەْ ِبڭىذىغبْ ئىٕطبٔالر ثبغمب جبٍٔىمالرٔىڭ ئىچىذە ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ثبغمب جبٍٔىمالرغىّۇ ِەْ‬ ‫«م » دېَىٍگەْ‪.‬‬

‫‪195‬‬

‫وەٌىّىطىٕىڭ ِۀىطىٕي وۆرضىتىذىغبْ ھىَە « ھٌ» ئبٌّىػىٕىڭ ِۀىطىٕي‬ ‫ثېرىػىەْ‪ .‬ثۇ چوڭ ثىر خبتبٌىمتۇر‪.‬‬ ‫‪ )4‬توٌۇق ِۇزەوىەر وۆپٍۈوىە ثىرٌىه ِۇئۀٕەضٕىڭ ِۀىطىٕي ثېرىع‬ ‫«خەۋەرضىسٌەردۇر» دەپ تەرجىّە لىٍىٕغبْ غبفىٍۇْ‬ ‫«غ َ اؼ ِ ؿ ُ كف َ » وەٌىّىطي جەِئي ِۇزەوىەر ضبٌىُ (توٌۇق ِۇزەوىەر‬ ‫وۆپٍۈن) ثوٌۇپ‪ ،‬ئەلىٍ​ٍىك ئەروەن جىٕص تۈرىٕي وۆرضىتىذۇ‪ِ .‬ەْ « ِٓ»‬ ‫وەٌىّىطىٕي «ٔەرضىٍەر» دەپ تەرجىّە لىٍىع ثۇ ِۀىٕىّۇ ٍولىتىۋەتىەْ‪.‬‬ ‫تېخىّۇ ئوچۇق ئېَتمبٔذا ئبٍەتتىىي غبفىٍۇْ وەٌىّىطىگە غبفىٍەتۇْ دېگەْ‬ ‫وەٌىّىٕىڭ ِۀىطي ثېرىٍگەْ‪ .‬ثۇِۇ ٔبھبٍىتي چوڭ ثىر خبتبٌىمتۇر‪.‬‬ ‫‪ -6 )5‬ئبٍەتىە دىممەت لىٍّبضٍىك‬ ‫ِەْ « ِٓ» ٔىڭ «ٔەرضىٍەر» دەپ تەرجىّە لىٍىٕىػي ‪ -5‬ئبٍەت‬ ‫ثىٍەْ ‪ -6‬ئبٍەتٕىڭ ئوتتۇرىطىذىىي ِۇٔبضىۋەتٕي ئۈزۈپ لوٍغبْ‪ .‬ثۇ‬ ‫ِۇٔبضىۋەتٕىڭ ئۈزۈٌّەضٍىىىٕىڭ ثىرال ٍوٌي ِەْ «ِٓ» وەٌىّىطىٕي ئۆز‬ ‫ِۀىطي ثوٍىچە «وىػىٍەر» دەپ تەرجىّە لىٍىٕىػىذۇر‪ِ .‬ەزوۇر ئبٍەت‬ ‫ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫ع ىد ً‬ ‫«كإً ىذا ً‬ ‫قٍـ ىاؾ ً ًلي ى »‬ ‫ت‬ ‫اس ىاؾاي ا ىؿيقٍـ أى ٍعىدا نا ىكىا اي ا ً​ً‬ ‫بى‬ ‫ى ي‬ ‫ح ىل اا َّل ي‬ ‫«ئىٕطبٔالر ھەغىر لىٍىٕغبْ چبغذا‪ ،‬ئۇ وىػىٍەر ثۇالرغب دۈغّەْ ثوٌىذۇ‬ ‫ۋە ئۆزٌىرىٕىڭ ثۇالر تەرىپىذىٓ ئىجبدەت لىٍىٕغبٍٔىمىٕي ئىٕىبر لىٍىذۇ »‪-‬‬ ‫ئەھمبف ‪.6/46‬‬

‫‪196‬‬

‫ثۇتالر ئبخىرەتتە جبٍٔىٕىپ ئىٕطبٔالر ثىٍەْ ثىر ٍەرگە جەَ‬ ‫ثوٌّبٍذىغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئبٍەتتە زىىىر لىٍىٕغبٔالر ھېطبثمب تبرتىٍىذىغبْ ئەلىٍ​ٍىك‬ ‫ثبرٌىمالردۇر‪ .‬ثۇالر ثوٌطب روھٍىرىذىٓ ٍبردەَ تەٌەپ لىٍىٕغبْ «ئۇٌۇغالر» دۇر‪.‬‬ ‫ئبٍەتٍەرٔىڭ تەرجىّىً ىرىذىىي ثۇ خبتبٌىمالر ِبزار زىَبرىتي ثىٍەْ‬ ‫ِۇٔبضىۋەتٍىه ِۇٔۇ ئېتىمبدلب ٍوي ئبچىذۇ‪« :‬ئبٌالھ ثۇ ضۆٍۈٍِۈن ثۀذىٍىرىگە‬ ‫ثەزى ھولۇلالر‪ ،‬ئىّىبٔىَەتٍەر ۋە ئبالھىذىٍىىٍەر ئىٕئبَ لىٍغبْ‪ .‬ثۇالر‬ ‫غبپبئەتچىٍىرىّىسدۇر‪ .‬ثىس گۇٔبھىبر ثوٌغبٍٔىمىّىس ئۈچۈْ ثىۋاضىتە ھبٌذا‬ ‫ئبٌالھتىٓ تەٌەپ لىٍىػمب ٍۈزىّىس ٍوق‪ .‬ثەٌىي ثۇالرٔىڭ ضبٍىطىذە ئبٌالھ‬ ‫تىٍەوٍىرىّىسٔي لوثۇي لىٍىپ لبٌطب ئەجەپ ئەِەش»‪.206‬‬ ‫ئۀە غۇٔذاق خبتبٌىمالر ضەۋەثىذىٓ ئۆٌۈپ وەتىەْ دىٕي زاتالرٔي‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ٍېمىٓ دوضتي دەپ ھېطبثالظ‪ ،‬ئۇالرغب خىَبٌىٌ ھولۇلالر ئوٍذۇرۇپ‬ ‫ئبٌالھمب ئۇالرٔىڭ ۋەضىٍە ثوٌۇغي ثىٍەْ ٍېتىػىە ئۇرۇٔۇظ ئىطالَ دۇَٔبضىٕىڭ‬ ‫ئەڭ ئبضبضٍىك وېطەٌٍىىي ثوٌۇپ لبٌغبْ‪ .‬ئەھمبف ضۈرىطىٕىڭ ‪ –5‬ئبٍىتي‬ ‫توغرا تەرجىّە لىٍىٕطب ثۇ ٍوي تبِبِەْ ئېتىٍىذۇ‪ .‬ئۇ ئبٍەتٕىڭ توغرا تەجىّىطي‬ ‫ِۇٔذاق ثوٌىذۇ‪:‬‬ ‫« ئبٌالھٕي لوٍۇپ لىَبِەت وۈٔىگىچە دۇئبضىٕي ئىجبثەت لىالٌّبٍذىغبْ‬ ‫وىػىٍەرگە دۇئب لىٍىذىغبْ ئبدەِذىّٕۇ ئبزغۇْ ئبدەَ ثبرِۇ؟ ھبٌجۇوي‪ ،‬ئۇ وىػىٍەر‬ ‫ثۇالرٔىڭ دۇئبضىذىٓ خەۋەرضىسٌەردۇر»‬ ‫ثۇ تۀمىذٌەر ٍۇلىرىذىىي ئۈچ ئبٍەتٕىڭ تەرجىّىطىگە ئبضبضٍىٕىپ‬ ‫ئېٍىپ ثېرىٍذى‪« .‬دۇئب» ضۆز توِۇرىذىٓ تۈرٌۀگەْ وەٌىّىٍەر ثبر ثوٌغبْ‬ ‫ٔۇرغۇٍٔىغبْ ئبٍەتٕىڭ تەرجىّىٍىرىذىّۇ ثۇٔذاق خبتبٌىمالر وۆرۈٌّەوتە‪ .‬ئىػٕىڭ‬ ‫ئەجەثٍىٕەرٌىه تەرىپي غۇوي‪ ،‬پۈتۈْ تەرجىّە ۋە تەپطىرٌەردە ئوخػبظ‬ ‫‪ -206‬خەٍرەتتىٓ لبراِبْ‪« ،‬راِىسأذا ِبزار‪ِ-‬بغبٍىخ زىَبرەتٍىرى»‪ٍ ،‬ېڭي غەپەق گېسىتي‪،‬‬ ‫ٍىٍي‪ -12 ،‬ئبٍٕىڭ ‪ -10‬وۈٔىذىىي ضبٔي‪.‬‬

‫‪-2000‬‬

‫‪197‬‬

‫خبتبٌىمٕىڭ تەورارٌىٕىذۇ‪ .‬ثۇ ثوٌطب ئبٌالھ ئەضال وەچۈرِەٍذىغبْ غېرىه‬ ‫گۇٔبھىٕي ِۇضۇٌّبٔالرٔىڭ ئبضبٔال لىٍىػىغب ٍوي ئبچمبْ‪.‬‬ ‫لۇرئبٕٔي تەرجىّە ۋە تەپطىر لىٍغۇچىالر ثۇ خبتبٌىمٕي ثىٍىپ تۇرۇپ‬ ‫ئۆتىۈزگەْ‪ ،‬دېگىٍي ثوٌّبٍذۇ‪ٌ .‬ېىىٓ ئۇالرٔىڭ وۆپىٕچىطي ئبٌالھٕىڭ ٔېّە‬ ‫دېگۀٍىىىگە لبراغٕىڭ ئورٔىغب ثۇرۇٔمي ئبٌىّالرٔىڭ ثۇ ئبٍەتٍەرٔي لبٔذاق‬ ‫چۈغۀگۀٍىىىگە لبراٍذۇ‪ .‬ثۇ ثوٌطب زاِبٔىطىذا ِەٍذأغب وەٌگەْ ثىر خبتبٔي‬ ‫تېخىّۇ لبتّبٌالغتۇرىذۇ‪.‬‬ ‫ج‪ -‬ئۆٌۈوتىٓ ٍبردەَ تىٍەٍذىغبٔالر ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ِىطبٌالر‬ ‫‪ٔ )1‬ۇرچىالر‬ ‫ٔۇرچىالر ِۇٔۇ غېئىرٔي ئبثذۇٌمبدىر جەٍالٔىَٕىڭ ضەوىىس ئەضىر‬ ‫ئىٍگىرى ضەئىذ ٔۇرضىَغب ئبتبپ ٍبزغبٍٔىمىٕي دەۋا لىٍىذۇ‪:‬‬ ‫«ثىسگە ئېطىً‪ ،‬تېۋىٕغىٓ ھەر لورلۇٔچ ھەر وۈٌپەتتە‪،‬‬ ‫لۇتمۇزىّەْ ھەر زاِبْ ھەر ٔەرضىذە ھىّ​ّەتتە‪.‬‬ ‫ِۇرىذىّٕي ضبلالٍّەْ لورلمبْ ھەر ٔەرضىطىذىٓ‪،‬‬ ‫ِۇھبپىسەت لىٍىّەْ ھەر ٍبِبٍٔىك‪ ،‬پىتٕىذىٓ‪.‬‬ ‫ِۇرىذىُ ثوٌطۇْ ِەٍ​ٍي ِەغرىمتە ٍب ِەغرىجتە‬ ‫لۇتمۇزىّەْ ِەْ ئۇٔي ثوٌطب لبٍطي غەھەردە»‪.207‬‬

‫‪ -207‬ثۇ غېئىر ضەئىذ ٔۇرضىٕىڭ «ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي» ٔبٍِىك وىتبثىذىٓ ٔەلىً لىٍىٕذى‪-.‬‬ ‫رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي ‪ -2 ،1995‬توَ‪ -2083 ،‬ثەت‪ .‬ثۇ غېئىرٔىڭ ئەرەثچىطي‬ ‫ِۇٔذاق‪:‬‬

‫‪198‬‬

‫ثۇ دەۋأي ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ ‪ 23‬غبگىرتي ئوتتۇرىغب لوٍىذۇ‪.208‬‬ ‫ئۇالر ثۇٔي ئىطپبتالظ ئۈچۈْ جەفر ‪ 209‬دەپ ئبتىٍىذىغبْ خىَبٌىٌ‬ ‫ٔەرضىٍەرگە ئبضبضٍىٕىذۇ ۋە ٍۇلىرىذىىي غېئىردا ئبثذۇٌمبدىر جەٍالٔىَٕىڭ ِۇٔۇ‬ ‫ِۀىٕي ضىر تۇتمبٍٔىمىٕي ئوتتۇرىغب لوٍۇغىذۇ‪ِ« :‬ۇرىذىُ ضەئىذ وۇردىٌ‬ ‫روضىَەدە ئەضىر ۋالتىذا ثىذئەتچىٍەرٔىڭ لوٌي ئبرلىٍىك ئبضىَبٔىڭ غەرلىٌ‬ ‫غىّبٌىذىٓ ئبضىَبٔىڭ غەرثىگە ضۈرگۈْ لىٍىٕغبْ ۋە ضىجىرىَە تەرەپٍىرىذىٓ‬ ‫لېچىپ‪ ،‬وۆپٍىگەْ راٍؤالرٔي ئبٍ​ٍىٕىػمب ِەججۇر ثوٌۇپ لبٌغبْ ئەضٕبدا‬ ‫ئبٌالھٕىڭ رۇخطىتي ثىٍەْ ئۇٔىڭغب ٍبردەَ لىٍىّەْ ۋە دەردىگە دەرِبْ‬ ‫ثوٌىّەْ»‪.‬‬ ‫ئۇالر ثۇ ٍبردەِٕىڭ لبٔذاق غەوىٍذە ئەِەٌىٍَەغىۀٍىىىٕي ِۇٔذاق‬ ‫ثبٍبْ لىٍىػىذۇ‪« :‬غۇٔذاق‪ ،‬ھەرزىتي غەۋش ئۆزى ‹ِۇرىذىُ› دەپ ئبتىغبْ‬ ‫ضەئىذ‪ ،‬ئبضىَبٔىڭ غەرلىٌ غىّبٌىذا ٔبھبٍىتي ئېغىر لىَىٕچىٍىمالر ئىچىذە‬ ‫ئەضىر ثوٌۇپ ٍبغىغبْ ئۈچ ٍىً جەرٍبٔىذا داۋاٍِىك لوغذاٌذى‪ .‬ئۇ ئۈچ‪-‬تۆت‬ ‫ئبٍ​ٍىك ٍوٌٕي لبچمبْ ھبٌذا ثېطىپ ئۆتتي‪ٔ ،‬ۇرغۇٍٔىغبْ غەھەرٌەرٔي ئبٍالٔذى‪،‬‬ ‫ٌېىىٓ ئۇ غەۋضٕىڭ ئېَتمىٕىذەن ھەِىػە لوغذاٌذى‪.‬‬

‫ت سي ن‬

‫اي ى ػ وؿ ك ػ ةو = أ‬

‫أا ا ليػ م‬

‫ظم ي‬ ‫ػه‬

‫ا‬

‫ا الا‬

‫ػ‬

‫ػو = كأ لسو م اي ػل ك نػػة‬

‫ملي م إذا م ا ف ػل كم ػل = أ و إذا م ر أم ل ػ ة‬ ‫‪ -208‬ئۇالرٔىڭ ئىطىٍّىرى ِۇٔذاق‪ :‬ضۈٌەٍّبْ‪ ،‬ضەثرىٌ‪ ،‬زەوبئىٌ‪ ،‬ئبضىُ‪ ،‬رەئفەت‪ ،‬ئەٌىٌ‪ ،‬ئەھّەد‬ ‫خۇضرەۋ‪ِ ،‬ۇضتبفب ئەپۀذى‪ ،‬رۈغتۈ‪ٌ ،‬ۈتفۈ‪ ،‬غبٍِىك تەۋفىك‪ ،‬ئەھّەد غبٌىت‪،‬زۈھتۈ‪ ،‬ثەوىر ثەگ‪ٌ ،‬ۈتفىٌ‪،‬‬ ‫ِۇضتبفب‪ِ ،‬ۇضتبفب‪ِ ،‬ەضئۇد‪ِ ،‬ۇضتبفب چبۋۇظ‪ ،‬ھبفىس ئەھّەد‪ ،‬ھبجي ھبفىس‪ِ ،‬ەھّەد ئەپۀذى‪ ،‬ئەٌىٌ رىسا‪.‬‬ ‫‪ -209‬جەفر ئەضٍي ئەرەثچە ضۆز ثوٌۇپ ِۀىطي ِۆٌچەر‪ ،‬لىَبش‪ ،‬ثېػبرەت‪ ،‬پبي‪ ،‬رەَ دېگۀٍەردىٓ‬ ‫ئىجبرەت‪ .‬ثۇ ِبۋزۇ وېَىٕىي ثۆٌۈٍِەردە وېٍىذۇ‪.‬‬

‫‪199‬‬

‫ئۇضتبزىّىس دەٍذۇوي‪ِ :‬ەْ ضەوىىس‪-‬تولمۇز ٍبظ چبغٍىرىّذا‬ ‫ٔبھىَىّىسدىىي ۋە ئەتراپتىىي ئبھبٌىٍەرٔىڭ ھەِّىطي ٔەلػىجۀذىٌ تەرىمىتىگە‬ ‫ثبغٍىك ئىذى ۋە ثۇ ٍەردە غەۋضي ھىساْ ٔبِي ثىٍەْ غۆھرەت لبزأغبْ ثىر‬ ‫زاتتىٓ ِەدەت تىٍەٍتتي‪ِ .‬ەْ ثوٌطبَ ثبرٌىك ئۇرۇق‪-‬تۇغمبٍٔىرىُ ۋە ئبھبٌىٕىڭ‬ ‫ئەوطىچە ‹ٍب غەۋضي ج ەٍالٔىٌ! › دە ٍتتىُ‪ .‬وىچىه ثبال ثوٌغبٍٔىمىُ ئۈچۈْ‬ ‫ٍبڭبلچىٍىه ئبددىٌ ثىر ٔەرضەَ ٍولبپ وەتطە ‹ٍب پىر! ضەْ ئۈچۈْ پبتىھە‬ ‫ئولۇٍّەْ‪ .‬ضەْ ِېٕىڭ ٍولبپ وەتىەْ غۇ ٔەرضەِٕي تبپمۇزۇپ ثەر › دەٍتتىُ‪.‬‬ ‫ھەًراْ لبالرٌىك ئىع‪ٌ ،‬ېىىٓ لەضەَ لىٍىپ ئېَتىّۀىي‪ِ ،‬ۇغۇٔذاق غەوىٍذە‬ ‫ھەزرىتي پىر ھىّ​ّىتي ۋە دۇئبضي ثىٍەْ ِبڭب ِىڭ لېتىُ ٍبردەَ لوٌىٕي‬ ‫ئۇزاتتي»‪.210‬‬ ‫ثۇ ئېتىمبدٔىڭ لۇرئبٔغب زىت ئىىۀٍىىىٕي وۆرضىتىذىغبْ ئبٍەتٍەر‬ ‫ئىٍگىرى ئولۇٌغبْ ئىذى‪ .‬ثۇ ٍەردە ِەزوۇر ئبٍەتٍەردىٓ ثىرىٕي ٔەلىً لىٍىپ‬ ‫ئۆتىّىس‪ .‬ئبٍەت ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫ً‬ ‫ع ي ٍي ي لى ى ا‬ ‫عا يق ىكيى ٍ ً ي‬ ‫ٍي ٍ‬ ‫ف اا ُّد ىا ىكيى ٍ ايى‬ ‫ض ىَّلر إًذىا ىد ى‬ ‫«أىَّلم يي ي‬ ‫ب اا ي‬ ‫ا ٍ ٍىر ً‬ ‫تَّلا يلك ىف»‬ ‫ع َّل‬ ‫اايًق ىلً ن َّلم ذى‬ ‫ض أىإً ىؿهق َّلـ ى‬ ‫‪ -210‬ضەئىذ ٔۇرضي ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي‪،‬‬ ‫‪ -2083‬ثەت‪.‬‬

‫‪200‬‬

‫‪ٌ -8‬ەِئە‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪،‬‬

‫‪ -2‬توَ‪،‬‬

‫«ثېػىغب ئېغىرچىٍىك وەٌگەْ وىػي دۇئب لىٍطب دۇئبضىٕي ئىجبثەت‬ ‫لىٍىپ ئۇٔىڭ ثېػىغب وەٌگەْ ئېغىرچىٍىمٕي وىُ وۆتۈرۈۋېتىذۇ؟ ضىٍەرٔي وىُ‬ ‫زېّىٕ​ٕىڭ ئورۇٔجبضبرٌىرى لىٍىذۇ؟ ئبٌالھ ثىٍەْ ثىرٌىىتە ثبغمب ثىر ئىالھ ثبرِۇ؟‬ ‫ثەوّۇ ئبز ئوٍ​ٍىٕىطىٍەر!»‪ٔ -‬ەًِ ‪.62/27‬‬ ‫وۈچ ٍەتّىگەْ ئىػالردا ئبٌالھذىٓ غەٍرىَذىٓ ٍبردەَ ئبٌغىٍي ثوٌطب‪،‬‬ ‫وىُ ئبٌالھمب ضېغىٕىذۇ؟ ئبٌالھ تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫عكاٍ َّلً‬ ‫عميي ِّيم يد ً‬ ‫ف اؿ ُّد‬ ‫عا ي ٍي ىك ى‬ ‫كفًق ى ى يى ٍ لً ي ىف ىا ٍ ى‬ ‫ضِّير ى‬ ‫« يؽًؿ ا ٍد ي‬ ‫اؿذ ي ى ىز ىٍ‬ ‫ح ًكي ن‪ .‬أيكاىػئً ى َّل‬ ‫ب ىكيىػ ٍل يج ىف‬ ‫ب‬ ‫ت‬ ‫عك ىف يىػ ٍ ىػ ي ىف إًاى ىر ًِّي‬ ‫قيـ ااٍ ى ًس ىيةى أى ُّد‬ ‫اؿًذ ي ى يى ٍ ي‬ ‫ميقٍـ أى ػ ىٍل ي‬ ‫ىٍ‬ ‫ً‬ ‫اب ىرِّي ى ىا ىف ىـ ٍ يذ كران»‬ ‫اب‬ ‫ىر ٍحىم ىي‬ ‫قإ َّلف ى ىذ ى‬ ‫تق ىكيى ى ي ىف ى ىذ يى‬ ‫«ِۇغرىىالرغب ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ضىٍەر ئبٌالھٕي لوٍۇپ چولۇٔۇۋاتمبْ‬ ‫ِەثۇدٌىرىڭالرٔي ٍبردەِگە چبلىرىپ ثېمىڭالر‪ ،‬ئۇالر ثېػىڭالردىىي ثبالٔي‬ ‫دەپئىّۇ لىالٌّبٍذۇ‪ ،‬ثبغمب ثىرىگە ٍۆتىەپّۇ ئبتبٌّبٍذۇ›‪.‬‬ ‫ئۇ ِۇغرىىالرٔىڭ ئبٌالھٕي لوٍۇپ دۇئب لىٍىۋاتمبْ وىػىٍىرى رەثجىگە‬ ‫تېخىّۇ ٍېمىٍٕىػىػمب تىرىػىذۇ‪ ،‬رەثجىٕىڭ رەھّىتىٕي ئۈِىذ لىٍىپ ئبزاثىذىٓ‬ ‫لورلىذۇ‪ .‬چۈٔىي رەثجىڭٕىڭ ئبزاثي ضبلٍىٕىػمب تېگىػٍىه ثىر ئبزاثتۇر»‪-‬‬ ‫ئىطرا ‪.57-56/17‬‬ ‫تاًٍ‬ ‫عني ىف ‪ .‬ك َّلً‬ ‫عك ىف ًم يد ً‬ ‫اايًق ى‬ ‫كف َّل‬ ‫« ىك َّل‬ ‫ىي ىم تي ً ُّدلك ىف ىكىم ي‬ ‫اؿذ ي ى يى ٍ ي ٍ‬ ‫ى‬ ‫ااييق ى‬ ‫ماٍع ي‬ ‫ات ى ػل أ و‬ ‫ثىف»‬ ‫بى كي‬ ‫يى ٍ لي ي ىف ى ٍئن ىك يقٍـ يي ٍ لى ي ىف ‪ .‬أى ٍم ى ه ٍ ي ٍ‬ ‫ىحيى ا ىكىم يى ٍعيرك ىف أىيَّل ىف يي ٍ‬ ‫«ئبٌالھ ضىٍەرٔىڭ ئبغىبرا ۋە ٍوغۇرۇْ لىٍغبْ پۈتىۈي ئىػٍىرىڭالرٔي‬ ‫ثىٍىذۇ‪ِ .‬ۇغرىىالر ئبٌالھٕي لوٍۇپ دۇئب لىٍغبْ وىػىٍەر ھېچٕېّە ٍبرىتبٌّبٍذۇ‪.‬‬ ‫ئەوطىچە ئۇالرٔىڭ ئۆزٌىرى ٍبرىتىٍغبْ وىػىٍەردۇر‪ .‬ئۇالر ئۆٌۈوٍەردۇر‪ ،‬تىرىىٍەر‬ ‫‪201‬‬

‫ئەِەضتۇر‪ ،‬لبچبْ لبٍتب تىرىٍذۈرۈٌىذىغبٍٔىمىٕىّۇ ئۇلّبٍذۇ»‪ٔ -‬ەھً ‪-19/16‬‬ ‫‪.21‬‬ ‫ً‬ ‫ااييق يؽٍؿ أى ىػ ىلأىيٍػي ٍي ىـا‬ ‫« ىكاىئً ٍ ىأ‬ ‫ض ىيىػؿي اي َّل َّل‬ ‫ٍتقٍـ ىـ ٍف ىخا ى‬ ‫سىا ىي‬ ‫ىق اا َّلىم ىكات ىكا ٍ ٍىر ى‬ ‫ت ً‬ ‫كف َّلً‬ ‫ً‬ ‫عك ىف ًـ ٍف يد ً‬ ‫اداً‬ ‫ااييق ً‬ ‫اداً ى َّل‬ ‫ٍدى‬ ‫ضِّيرقأى ٍك أى ىر ى‬ ‫اايقإً ٍف أى ىر ى‬ ‫تي‬ ‫ضٍّقر ىقٍؿ يق َّلف ىاؾ ى ي ي‬ ‫بي‬ ‫ت رحم ً​ً‬ ‫رً و‬ ‫ً‬ ‫اؿىػ ى ِّيالي ىف »‬ ‫مى َّلا يي ٍيم‬ ‫ااييقعاى ٍ ًق تىػ‬ ‫تق يؽٍؿ ىح ٍسً ى َّل‬ ‫بٍحىـ ة ىقٍؿ يق َّلف يـ ٍم ى ي ى ٍ ى‬ ‫ى‬ ‫«ئي ِۇھەِّەد! ئەگەر ئۇالردىٓ ‹ئبضّبٔالرٔي ۋە زېّىٕ​ٕي وىُ‬ ‫ٍبراتتي؟› دەپ ضورىطبڭ‪ ،‬ئۇالر ئەٌۋەتتە ‹ئبٌالھ› دەٍذۇ‪ .‬ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ئبٌالھٕي‬ ‫لوٍۇپ دۇئب لىٍىۋاتمبْ ٔەرضىٍىرىڭالر توغرىطىذا ئوٍ​ٍىٕىپ ثبلتىڭالرِۇ؟ ئەگەر‬ ‫ەرضىٍەر ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ئبٌالھ ِبڭب ثىر زىَبْ ٍەتىۈزۈغٕي ئىرادە لىٍطب‪ ،‬ئۇ ْ‬ ‫زىَىٕىٕي دەپئي لىالالِذۇ؟ ٍبوي ئبٌالھ ِبڭب ثىر رەھّەت ئبتب لىٍىػٕي ئىرادە‬ ‫لىٍطب‪ ،‬ئۇ ٔەرضىٍەر ئبٌالھٕىڭ رەھّىتىٕي تۇضۇۋاالالِذۇ؟ ›‪ .‬ئېَتمىٕىي‪ِ‹ :‬بڭب‬ ‫ئبٌالھ ٍېتەرٌىىتۇر‪ .‬تبٍبٔغۇچىالر ئۇٔىڭغىال تبٍبٔطۇْ›»‪ -‬زۇِەر ‪.38/39‬‬ ‫‪ )2‬فەتھۇٌال گۈٌەْ‬ ‫پەٍغەِجىرىّىسٔىڭ تبغىطي ھەِسە رەزىَەٌالھۇ ئۀھۇ ئۇھۇد ئۇرۇغىذا‬ ‫ئبٌالھ ٍوٌىذا ئۆٌتۈرۈٌگەْ ۋە غۇ ٍەرٔىڭ ئۆزىگە دەپٕە لىٍىٕغبْ‪ .‬ئۇ ئبٌالھٕىڭ‬ ‫دەرگبھىذا ثىس چۈغىٕەٌّەٍذىغبْ ثىر ھبٍبت ثىٍەْ ٍبغىّبلتىذۇر‪ .‬فەتھۇٌال گۈٌەْ‬ ‫ئۇٔي ٔۇرغۇْ لېتىُ ٍبردەِگە چبلىرغبٍٔىمىٕي ۋە ئۆزىگە ضبٔبپ تۈگەتىىٍي‬ ‫ثوٌّبٍذىغبْ دەرىجىذە وۆپ ٍبردەَ لىٍغبٍٔىمىٕي دەۋا لىٍىذۇ‪ .‬ئۇٔىڭ ثۇ‬ ‫دەۋاٌىرىذىٓ ثىرى ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫«ئۀمەرەدىٓ ئىطتبٔجۇٌغب وېٍىۋاتبتتۇق‪ ...‬لبراتبي ئەتراپىغب ٍېتىپ‬ ‫وەٌگەْ ۋالتىّىسدا ضىُ ‪-‬ضىُ ٍبِغۇر ٍېغىػمب ثبغٍىذى‪ .‬ئۇ ٍەر ٌەردە ثىر ئوٍّبْ‬ ‫ثبر ئىىەْ‪ ،‬ثىس ئۇ ٍەرگە ٍېمىٕالغمبْ ۋالتىّىسدا ٍبِغۇر غىذدەت ثىٍەْ ٍېغىػمب‬ ‫ثبغٍىذى‪ .‬ثىس پەضىە چۈغىەْ ۋالتىّىسدا ثوٌطب‪ِ ،‬بغىٕب ِوتۇرىغب ضۇ وىرىپ‬ ‫‪202‬‬

‫وېتىپ توختبپ لبٌذى‪ .‬ثىر –ئىىىي ِىٕۇت ئىچىذە ضۇ ئۇٌغىَىپ ِبغىٕىٕي‬ ‫ئېمىتىػمب ثبغٍىذى‪ .‬ضۇ ثبرغبٔطېرى ئۇٌغىَىپ ثىر ئبپەت ھبٌىتىگە ئبٍالّٔبلتب‬ ‫ئىذى‪ .‬ثۇ غۇ دەرىجىذە ثوٌذىىي‪ ،‬ضۇ لىطمب ثىر ِۇددەتتىٓ وېَىٓ چوڭ –چوڭ‬ ‫ٍۈن ِبغىٕىٍىرىٕىّۇ وۆتۈرۈپ ئوڭ‪-‬ضوٌغب ئىرغبڭٍىتىػمب ثبغٍىذى‪.‬‬ ‫ِبغىٕىٕىڭ دېرىسىطىٕي ثىرئبز ئبچمبْ ئىذىُ‪ِ ،‬بغىٕب ئىچىگە وىرگەْ‬ ‫ضۇ ئۈچىٍىّىسٔي ھۆي لىٍىۋەتتي‪ِ .‬ەْ دەرھبي دېرىسىٕي تبلىۋەتتىُ‪.‬‬ ‫لوٌىّىسدىٓ ثىر ئىع وەٌّەٍتتي‪ .‬چوڭ –چوڭ ئبپتوثۇش ۋە ٍۈن ِبغىٕىٍىرىّۇ‬ ‫ضۇٔىڭ ئۈضتىذە خۇددى ضبِبٔغب ئوخػبپ لبٌغبْ ئىذى‪ .‬ھەتتب ثەزىٍىرى ئوڭ ۋە‬ ‫ضوي تەرەپٍىرىّىسدىٓ ئۆتۈۋېتىپ ‹ئۆتىەْ ٍىٍي ثۇ ٍەردە ٔۇرغۇٍٔىغبْ وىچىه‬ ‫ِبغىٕب ئېمىپ وەتىەْ ئىذى › دېَىػىپ وەٍپىّىسٔي ئۇچۇرۇغتي‪ ...‬ئەگەر‬ ‫ِبغىٕب ٍوي ثوٍىذىىي تۆِۈرٌەرگە ضولۇٌۇپ پبرچىٍىٕىپ وەتطە‪...‬؟ ئبِبٔەت‪...‬‬ ‫ئەلٍىّذىٓ ئۈزٌۈوطىس ھبٌذا ثۇخىً پىىىرٌەر ئۆتۈغىە ثبغٍىذى‪.‬‬ ‫لبرىطبَ ٔبھبٍىتي چوڭ ثىر تبختب ثىس تەرەپىە ئېمىپ وېٍىۋاتىذۇ‪.‬‬ ‫وۆڭٍۈِگە غۇ تبختب ثىس ثىٍەْ ٍوي ثوٍىذىىي تۆِۈرٌەر ئوتتۇرىطىذا توختىطب‪،‬‬ ‫ھېچ ثوٌّىغبٔذا ِبغىٕب ٍوي ثوٍىذىىي ئۇ تۆِۈرٌەرگە ضولۇٌّبش دېگەْ خىَبٌالر‬ ‫وەٌذى ۋە ئۇ ئەضٕبدا ھەِراھٍىرىّغب ‹دۇئب لىٍىڭالر › دېذىُ‪ِ .‬ەْ ثوٌطبَ ‹ٍب‬ ‫ضەٍَىذىٕب ھەِسە! ٍب ضەٍَىذىٕب ھەِسە! › دەپ ئۇ ئۇٌۇغ روھٕي ثىسگە ٍبردەَ‬ ‫لىٍىػمب ئەۋەتطۇْ دەپ جبٔبثي ھەلىە دۇئب لىٍذىُ‪ .‬ئۇدۇي ثىسٔىڭ ئۈضتىّىسگە‬ ‫وېٍىۋاتمبْ تبختب ٍېٕىّىسدىٓ ئۆتۈپ وۆزدىٓ غبٍىپ ثوٌذى‪ ...‬ۋە ئبجبٍىپ ثىر‬ ‫ئىع‪ ،‬ضەٌٕىڭ ئېمىػي ثىردىٕال ئۆزگەردى‪ ،‬تىسٌىىىّۇ تۆۋۀٍىذى‪ ...‬ثۇ‬ ‫ھبدىطىٕىڭ گۇۋاھچىٍىرى ثبر‪ .‬ثۇ ئۆزگىرىػٕي ۋە تۇٍۇلطىس ضەٌٕىڭ‬ ‫تېسٌىىىٕىڭ تۆۋۀٍىػىػىٕي فىسىىىٍىك ثىر لبئىذە ثىٍەْ ئىساھالظ ِۇِىىٓ‬ ‫ئەِەش‪.‬‬

‫‪203‬‬

‫جبٔبثي ھەلٕىڭ ئۇ ِۇلەددەش ۋە ئۇٌۇغ روھٕي ۋەزىپىگە تەٍىٍٕەپ‬ ‫ثىسگە ٍبردەَ لىٍىػمب ئەۋەتىۀٍىىىگە ھېچجىرىّىسٔىڭ گۇِبٔي لبٌّىذى‪. ...‬‬ ‫‪211‬‬

‫ئۇ وىػي ھەَ «ٍب ضەٍَىذۀب ھەِسە! ٍب ضەٍَىذۀب ھەِسە!» ٍۀي‬ ‫«خوجىّىس ھەِسە! خوجىّىس ھەِسە! ِەدەت!» دەٍذۇ ھەِذە «ئۇ ئۇٌۇغ روھٕي‬ ‫ثىسگە ٍبردەَ لىٍىػمب ئەۋەتطۇْ دەپ جبٔبثي ھەلىە دۇئب لىٍذىُ» دەٍذۇ‪.‬‬ ‫ثۇٔىڭ لەٍىرى ئبٌالھمب دۇئب؟ ئۇ ضۆزىٕىڭ داۋاِىذا ٍۀە ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«ئەھٍي تەھمىك (تەتمىمبتچىالر)‪ ،‬غەخطٍەردىٓ ِەدەت تىٍەغٕي‬ ‫ضبلٍىٕىػمب تېگىػٍىه ئىػالردىٓ دەپ لبراٍذۇ‪ِ .‬ېٕىڭ لبٔبئىتىّچە ھەر لبٔذاق‬ ‫ِەضىٍىذە ثوٌغبٔذەن ثۇ ِەضىٍىذىّۇ ئۆٌچەِٕي ٍبخػي ثېىىتىع‪ ،‬ئىفرات‬ ‫(ھەددەدىٓ ئبغۇرۇۋېتىع) ۋە تەفرىت (ضەي لبراظ) تىٓ ضبلٍىٕىع الزىُ‪.‬‬ ‫ثىسگە ٔىطجەتەْ ثۈٍۈن ۋە ِۇلەددەش روھالردىٓ ِەدەت تىٍەغىە ثوٌىذۇ‪ .‬پەلەت‬ ‫لەٌجٕىڭ ئىطترېٍىىطي داۋاٍِىك جبٔبثي ھەلٕي وۆرضىتىپ تۇرۇغي وېرەن‪.‬‬ ‫ٍۀي ثۇ ئۇٌۇغالرغب تەضەررۇپ ٔبِىذىٓ ۋەضىٍە ۋە ۋاضىتىٍىىتىٓ ثبغمب ثىر پبً‬ ‫ثېرىػىە ثوٌّبٍذۇ‪.‬‬

‫ئەضٍىذە ئۇالرٔي ۋەضىٍە ۋە ۋاضىتە ثوٌۇغمب ثەٌگىٍەٍذىغىٕي ٍۀىال‬ ‫جبٔبثي ھەلتۇر‪ .‬ئۇ خبٌىّىطب ھېچىىّٕىڭ ھېچجىر ِەضىٍىذە ٍبردەَ لىٍىػي ۋە‬ ‫ثىر ئىع لىٍىػي ِۇِىىٓ ئەِەش‪ٌ .‬ېىىٓ ھەق تەجەٌٍي لىٍطب ھەر ئىػٕي‬ ‫‪ -211‬فەتھۇٌال گۈٌەْ‪ ،‬وىچىه دۇَٔبٍىُ‪ ،2 -‬زاِبْ گېسىتي ‪ٍ -1996‬ىٍي ‪ -11‬ئبٍٕىڭ ‪ -28‬وۈٔي‪.‬‬ ‫فەتھۇٌال گۈٌۀٕىڭ ثۇ ضۆزى ِۇٔۇ تور ئبدرېطىذىّۇ ثبر‪:‬‬ ‫‪http://arsiv.zaman.com.tr/1996/11/28/kose/hocaefendi/index.html‬‬

‫‪204‬‬

‫ئبضبْ لىٍىذۇ‪ٍ ،‬برىتىذۇ‪ ،‬ضەۋەثٍىرىٕي وۆزٔي ٍۇِۇپ ئبچمۇچە ئبتب لىٍىذۇ‪...‬‬ ‫ِۇلەددەش ۋە ئۇٌۇغ روھالر جەضەت لەپىطىذىٓ لۇتۇٌغبٔذا خۇددى ثىر پەرىػتە‬ ‫ھبٌىتىگە وېٍىذۇ‪ٍ ...‬ۀە وېٍىپ ثۇالردىٓ جبٍٔىرىٕي ئۇٌۇغ‪ٍ ،‬ۈوطەن ثىر غبٍە‬ ‫ۋە دەۋاغب ئبتىغبٔالر ئۆزٌىرى ثىٍەْ ئوخػبظ پىىىردىىي وىػىٍەرگە ئبٌالھٕىڭ‬ ‫رۇخطىتي ثىٍەْ داۋاٍِىك ٍبردەَ ثېرىذۇ‪ ،‬ئۇالرغب ئبرلب تېرەن ثوٌىذۇ ۋە ئۇالرٔي‬ ‫لوغذاٍذۇ‪ٌ .‬ېىىٓ ٍۇلىرىذا ضۆزٌەپ ئۆتىىٕىّذەن پىىىر ثىرٌىىي غەرتتۇر»‪.‬‬ ‫ئىَطبٔي ئبٌالھ دەٍذىغبْ وبتوٌىىالرِۇ ئوخػبظ ئىپبدىٍەرٔي ئىػٍىتىپ‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪« :‬ئىَطب ئۆزى خبٌىغبٔچە ثىر ئىع لىالٌّبٍذۇ‪ .‬ئۇ ھەر ٔەرضىٕي‬ ‫ئۆزىٕي ئەۋەتىەْ ئبتىذىٓ ئبٌىذۇ ‪ .212‬ھبزىر ئۇ ئبتىٕىڭ ٍېٕىذا خرىطتىئبٔالرٔىڭ‬ ‫ئبدۋۇوبتٍىمىٕي لىٍّبلتب‪ .‬ئۇ ئۇالرٔىڭ پبٍذىطىغب ۋەضىٍە ثوٌۇظ ئۈچۈْ دائىُ‬ ‫تىرىىتۇر‪ ،‬ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذا داۋاٍِىك ھبزىر تۇرِبلتىىذۇر» ‪ .213‬ئبٌالھ تبئبال‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫« ً َّل ً‬ ‫ً َّل‬ ‫َّلل اا َّل ٍ ى ىكااٍ ى ى ىل‬ ‫ي‬ ‫مكا ي اال ٍ ىي اا َّل ىقا ًر ىكيي ا ي اا َّل ىق ىار اال ٍ ًي ىك ىس ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫َّل‬ ‫عك ىف م ٍ يدكفق ىم‬ ‫ىج وي يم ى ًّو ذىا ي يي َّل‬ ‫ااييق ىرُّد ي ٍي ىؿيقااٍ ي ٍل ي ىكاؿذ ي ى تى ٍ ي‬ ‫يايٌّ يى ٍ ًلم ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫اسى ى ي ا‬ ‫عا ىا يا ٍي ىكاى ٍ ىس ًي ي‬ ‫عكا يد ى‬ ‫عك يقٍـ ى يى ٍ ىي ي‬ ‫يى ٍ ل ي ىف م ٍ ًؽ ٍطم ول ‪ .‬إً ٍف تى ٍ ي‬ ‫عكا ىم ٍ‬ ‫ث ى ً ول»‬ ‫اى ي ٍي ىكيىػ ٍ ىـ ااٍ ً ى ىـةً يى ٍ ي يلك ىف ً ً ٍلاً ي ٍي ىكى ييػنىِّيئي ى ًـ ٍيؿ‬ ‫«ئبٌالھ وېچىٕي وۈٔذۈزگە لوغۇپ وۈٔذۈزٔي ئۇزارتىذۇ‪ ،‬وۈٔذۈزٔي‬ ‫وېچىگە لوغۇپ وېچىٕي ئۇزارتىذۇ‪ .‬ئبٌالھ وۈٕٔي ۋە ئبٍٕي ثوٍطۇٔذۇرغبْ‪.‬‬ ‫ئۇالرٔىڭ ھەر ثىرى ثەٌگىٍۀگەْ ثىر ِۇددەتىە لەدەر ئۆز ئورثېتىطىذا ھەرىىەت‬ ‫لىٍىذۇ‪ .‬ئۀە غۇ ئبٌالھتۇر‪ ،‬ضىٍەرٔىڭ رەثجىڭالردۇر‪ ،‬ھەر ٔەرضىٕىڭ‬

‫‪ -212‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -859 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -213‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -519 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪205‬‬

‫ئىگىطىذۇر‪ .‬ضىٍەرٔىڭ ئبٌالھٕي لوٍۇپ دۇئب لىٍىۋاتمبْ زاتٍىرىڭالر لىٍچىٍىه‬ ‫ٔەرضىگىّۇ ئىگە ئەِەش‪.‬‬ ‫ئۇالرغب دۇئب لىٍطبڭالر دۇئبٍىڭالرٔي ئبڭٍىّبٍذۇ‪ ،‬ئبڭٍىغبْ تەلذىردىّۇ‬ ‫ئىجبثەت لىالٌّبٍذۇ‪ .‬ئۇالر لىَبِەت وۈٔي ضىٍەرٔىڭ ئۇالرٔي ئبٌالھمب غېرىه‬ ‫لىٍغبٍٔىمىڭالرٔي رەت لىٍىذۇ‪ .‬ھېچىىُ ضبڭب ھەر ٔەرضىذىٓ خەۋەردار زاتتەن‬ ‫خەۋەر ثېرەٌّەٍذۇ»‪ -‬فبتىر ‪.14-13/35‬‬ ‫ظاي ً‬ ‫ً‬ ‫ٍب‬ ‫ت ٍىػ‬ ‫عك ىفيق ى‬ ‫ح ًر ٍدى‬ ‫ضُّدر ن‬ ‫تي‬ ‫تى‬ ‫اؿِّيل ىكاا ىٍ‬ ‫عا ىك ي ٍ ىةن ىاؿ ٍ‬ ‫م ِّي ي ٍي ًـ ٍف ي ى‬ ‫« يؽٍؿ ىـ ٍف اىي‬ ‫ً ً​ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ااييق اىم ِّي ي ٍي ًـ ٍفىقا ىكًم ٍ يؾِّيؿ ىؾٍر و‬ ‫ً‬ ‫ث‬ ‫ب َّلـي‬ ‫أىاٍ ى اى ـ ٍف ىىذه اىؿ ي اى َّل ـ ىف اا َّلاا ًلي ى ‪ .‬يؽؿ َّل ي‬ ‫ت ًليا ىف »‬ ‫أىاٍػي ٍي يٍ‬ ‫«ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ضىٍەرٔي لۇرۇلٍۇلٕىڭ ۋە دېڭىسٔىڭ لبراڭغۇٌۇلٍىرىذىٓ‬ ‫وىُ لۇتمۇزىذۇ؟ ئەگەر ئبٌالھ ثىسٔي ثۇٔىڭذىٓ لۇتمۇزضب چولۇَ غۈوۈر‬ ‫لىٍغۇچىالردىٓ ثوٌىّىس‪ ،‬دەپ ئبٌالھغب ئبغىبرا ۋە ٍوغۇرۇْ دۇئب لىٍىطىٍەر ›‪.‬‬ ‫ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ضىٍەرٔي پەلەت ئبٌالھ ئۇالردىٓ ۋە ثبرٌىك لىَىٕچىٍىمالردىٓ‬ ‫لۇتمۇزىذۇ‪ ،‬ئبٔذىٓ ضىٍەر ئبٌالھغب غېرىه وەٌتۈرىطىٍەر ›»‪ -‬ئۀئبَ ‪-63/6‬‬ ‫‪.64‬‬ ‫ً‬ ‫اايىق يـ ٍ ًي ًي‬ ‫ؼَّل ىفَّلج يقٍـ إًاى‬ ‫ص ى ىؿيقاا ِّي ي ى اى‬ ‫« إًى‬ ‫عيكا َّل‬ ‫ؼىذا ىراًي ا ؼم ٍاؿيػ ٍل ً ىد ى‬ ‫ٍىػ ً‬ ‫مٍ ًليا ىف »‬ ‫اؿِّيل إ ىذا يقٍـ ي‬ ‫«ئۇالر وېّىگە چىممبْ چبغٍىرىذا‪ ،‬ئبٌالھمب چىٓ ٍۈرەوتىٓ دۇئب لىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ٌېىىٓ ئبٌالھ ئۇالرٔي لۇتمۇزۇپ لۇرۇلٍۇلمب چىمىرىپ لوٍطب دەرھبي غېرىه‬ ‫وەٌتۈرىذۇ»‪ -‬ئۀىەثۇت ‪.65/29‬‬ ‫ھەِسىگە ئوخػبظ غېھىتالرٔىڭ ئۆٌّىگۀٍىىىٕي ئىطپبتٍىّبلچي‬ ‫ثوٌغبٔالر ِۇٔۇ ئبٍەتٕي دەٌىً لىٍىػىذۇ‪:‬‬ ‫‪206‬‬

‫ت اي ا ًؿم ٍ ً‬ ‫ات ٍىؿ‬ ‫ىحيى اه ىكاى ً ٍ ى‬ ‫اايًقأى ٍم ى ه‬ ‫سً ًي َّل‬ ‫بأ ٍ‬ ‫« ىكى ىي ى ٍ ي‬ ‫مػى يي ؼم ى‬ ‫شعيرك ىف»‬ ‫ى‬ ‫تٍ‬ ‫«ئبٌالھٕىڭ ٍوٌىذا ئۆٌتۈرۈٌگۀٍەرٔي ئۆٌۈوٍەر دېّەڭالر‪ ،‬ثەٌىي ئۇالر‬ ‫‹تىرىىٍەردۇر‪ٌ .‬ېىىٓ ضىٍەر ھېص لىالٌّبٍطىٍەر»‪ -‬ثەلەرە ‪.154/2‬‬ ‫ئبٌالھ «ضىٍەر ھېص لىالٌّبٍطىٍەر» دېگۀٍىىىگە لبرىغبٔذا ثىسٔىڭ ثۇ‬ ‫ھەلتە ثىر ٔەرضە دېَىػىّىس توغرا ئەِەش‪ .‬ئۇالردىىي تىرىىٍىه ئىٕطبٔالر‬ ‫ثىٍەٌەٍذىغبْ ثىر تىرىىٍىه ثوٌغبْ ثوٌطب ئىذى‪ ،‬ئبٌذى ثىٍەْ پەٍغەِجەر‬ ‫ئەٌەٍھىططبالَ ئۇٔي ثىٍگەْ ۋە تبغىطي ھەِسىٕىڭ ۋاپبتىغب ئۇٔچىۋاال لبٍغۇرۇپ‬ ‫وەتّىگەْ ثوالتتي‪ .‬ئبثذۇٌالھ ئىجٕي ِەضئۇد پەٍغەِجەر ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ ھەِسە‬ ‫ۋاپبت ثوٌغبٔذىىي روھىٌ ھبٌىتىٕي رىۋاٍەت لىٍىپ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪« :‬ثىس ئۇٔىڭ‬ ‫ھەِسىگە ٍىغٍىغبٔچىٍىه ثبغمب ثىر ئىػمب ٍىغٍىغبٍٔىمىٕي وۆرِىذۇق‪ .‬ئۇٔي لىجٍە‬ ‫تەرەپىە لبرىتىپ ٍبتمۇزدى‪ ،‬ئۇٔىڭ ثبظ تەرىپىگە وېٍىپ توختىذى ۋە ئۆوطۈپ‬ ‫ٍىغالپ وەتتي»‪.214‬‬ ‫ِبۋزۇ ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ثبغمب ئبٍەتٍەر تۆۋۀذىىىچە‪:‬‬ ‫اؿًذ ي يًلي ا ً سً ًي َّلً‬ ‫ح ىسى َّل َّل‬ ‫بقٍـ‬ ‫ت‬ ‫ىحيى اه ًعاٍ ى ىر ًِّي‬ ‫اايقأى ٍم ى اتن ى ٍي أ ٍ‬ ‫« ىكى ىٍ‬ ‫ى‬ ‫ى‬ ‫ضًؿًقكي ً لك ىف ً َّلؿًذ ي اىي ييح ي ا ً‬ ‫بقٍـ‬ ‫ييػ ٍلىزي ىف‪ً .‬ىر‬ ‫ااي يق ًم ٍ ى‬ ‫ؼًحي ى ً ى ىآتى يقيـ َّل‬ ‫ى ٍ ىٍى‬ ‫ؼ ٍ ى ى ٍ ىٍ ي‬ ‫ً‬ ‫ٍفقـ أىَّل ى ه ً‬ ‫ً‬ ‫ضوؿ‬ ‫اايًق ىك ى‬ ‫مٍسىٍ ً يلك ىف ً ً ٍعىـ ةو ًم ى َّل‬ ‫ؼٍ‬ ‫م ٍ ىل ٍ‬ ‫ٍ‬ ‫مٍح ىزاي ىف‪ .‬ى‬ ‫ؼ عاى ٍقٍـ ىكى يقٍـ ى‬ ‫مً‬ ‫ٍي ٍؤًمنً ى »‬ ‫ىكأى َّلف َّل‬ ‫ضمي‬ ‫اايىق ى ي‬ ‫ع أى ٍج ىل اا ي‬ ‫«ئبٌالھ ٍوٌىذا ئۆٌتۈرۈٌگۀٍەرٔي ‹ئۆٌۈوٍەر› دەپ ئوٍ​ٍىّب! ثەٌىي ئۇالر‬ ‫رەثجىٕىڭ دەرگبھىذا تىرىىٍەردۇر‪ ،‬ثېرىٍگەْ رىسىمتىٓ ثەھرىّەْ ثوٌّبلتىذۇر‪،‬‬ ‫‪ -214‬ضەفىَۇررەھّبْ ئەٌّۇثبرەوفورى‪ ،‬ئەررەھىمۇٌّەختۇَ‪ ،‬ثېَرۇت ‪-256 – 255 ،1988/1408‬‬ ‫ثەت‪.‬‬

‫‪207‬‬

‫ئبٌالھ ئبتب لىٍغبْ ٔېّەتٍەر ثىٍەْ خۇرضەْ ثوٌّبلتىذۇر‪ ،‬ئبرلىٍىرىذىٓ‬ ‫ٍېتىػّىگەْ ِۇجبھىذالرغب‪‹ :‬ضىٍەرگە لورلۇٔچّۇ ٍولتۇر‪ ،‬غەَ‪-‬لبٍغۇِۇ ٍولتۇر ›‬ ‫دەپ خۇظ خەۋەر ثېرىػٕي ئبرزۇ لىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ئۇالر ٍۀە ئۇ ِۇجبھىذالرغب ئبٌالھٕىڭ ٔېّىتي‪ ،‬پەزٌي ۋە ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ِۇئّىٍٕەرٔىڭ ئەجرىٕي زاٍە لىٍىۋەتّەٍذىغبٍٔىمي ثىٍەْ خۇظ خەۋەر ثېرىػٕي‬ ‫ئبرزۇ لىٍىذۇ»‪ -‬ئبي ئىّراْ ‪.171-169/3‬‬ ‫ثىس ِەزوۇر ئبٍەتٕىڭ ئبخىرىذىىي « ٌېىىٓ ضىٍەر ھېص لىالٌّبٍطىٍەر»‬ ‫دېگەْ ھۆوۈِٕىڭ ٍوق ئىىۀٍىىىٕي ۋە ٍبخػي ِۇئّىٕالرٔىڭ ئۇالرٔىڭ‬ ‫تىرىىٍىىىٕي ثىٍگۀٍىىىٕي پەرەز لىالٍ​ٍي‪ .‬ثۇ ئەھۋاٌذا ثىٍىٕىذىغبْ ٔەرضە ئۇ‬ ‫غېھىتٍەرٔىڭ ٔېّەتٍەر ئىچىذە ٍبغبۋاتمبٍٔىمىذۇر‪ ،‬خبالش‪ .‬ثۇ ئۇالرٔىڭ‬ ‫ئىٕطبٔالرغب ٍبردەَ لىٍىػىغب دەٌىً ثوالٌّبٍذۇ‪ .‬ئۇالردىٓ ٍبردەَ تىٍىگۀٍەرٔىڭ‬ ‫ئەھۋاٌي ِۇٔۇ ئبٍەتتە ثبٍبْ لىٍىٕغبٔذىٓ ئەھۋاٌذىٓ ثبغمىطي ئەِەش‪:‬‬ ‫كف َّلً‬ ‫ىضُّدؿ ًم َّل ي ٍ عيك ًم يد ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫مًكـ‬ ‫« ىكىم ٍ أ ى‬ ‫ى‬ ‫ب ىؿيقإاى ى‬ ‫اايق ىم َّل يى ٍ ى ي‬ ‫ااٍ ً ـةً كقـ عف يدعا ً‬ ‫ئقٍـ ى ًلي ىف »‬ ‫ى ى ى يٍ ى ى‬ ‫«ئبٌالھٕي لوٍۇپ لىَبِەتىىچە دۇئبضىٕي ئىجبثەت لىالٌّبٍذىغبْ‬ ‫وىػىٍەرگە دۇئب لىٍىذىغبْ ئبدەِذىّٕۇ ئبزغۇْ ئبدەَ ثبرِۇ؟ ھبٌجۇوي‪ ،‬ئۇ‬ ‫وىػىٍەر ثۇالرٔىڭ دۇئبضىذىٓ خەۋەرضىسٌەردۇر»‪ -‬ئەھمبف ‪.5/46‬‬ ‫ِەوىە ِۇغرىىٍىرىّۇ ئۆزٌىرى تەڭرىٍىرىذە ثبر دەپ لبرىغبْ وۈچٕي‬ ‫ئۇالرغب ئبٌالھٕىڭ ثەرگۀٍىىىگە ئىػىٕەتتي‪ .‬ئۇالر وەثىٕي تبۋاپ لىٍىۋېتىپ‬ ‫ِۇٔذاق دەٍتتي‪:‬‬ ‫« ىَّلػؿٍ ى ى ى ًليٍ ى اى ى إً َّل ى ًليٍ ه ھ ي ىك اى ى ت ى لً ي يق ىك ىم ىملى ى »‬

‫‪208‬‬

‫«ٌەثجەٍه ال غەرىَىە ٌەن ئىٍال غەرىىەْ ھۇۋە ٌەن تەٍِىىۇھۇ ۋە ِب‬ ‫ِەٌەن»‬ ‫«خوظ‪ِ ،‬ەْ ئەِرىڭٕي ثەجب وەٌتۈرۈغىە ھبزىرِەْ ئي ئبٌالھ! ضېٕىڭ‬ ‫ھېچ غېرىىىڭ ٍوق‪ ،‬پەلەتال ثىر غېرىىىڭ ثبر‪ ،‬ئۇ ۋە ئۇ ئىگە ثوٌغبْ ھەِّە‬ ‫ٔەرضە ضېٕىڭ ئىٍىىڭذە ئي ئبٌالھ!»‬ ‫ثۇ ئۇالرٔىڭ دەٌييضىس ثىر دەۋاضي ئىذى‪ .‬ثۇٔي ثىسگە ٔەلىً لىٍغبْ‬ ‫ئىجٕي ئبثجبش رەزىَەٌالھۇ ئۀھۇ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪ :‬ئۇالر «ٌەثجەٍه ال غەرىَىە‬ ‫ٌەن‪ -‬خوظ‪ِ ،‬ەْ ئەِرىڭٕي ثەجب وەٌتۈرۈغىە ھبزىرِەْ ئي ئبٌالھ! ضېٕىڭ‬ ‫ھېچ غېرىىىڭ ٍوق» دېگەْ ۋالىتٍىرىذا ِۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالَ‪« :‬ئىطىت‬ ‫ضىٍەرگە! ثۇ ٍەردە توختىتىڭالر‪ ،‬ثۇ ٍەردە توختىتىڭالر» دەٍتتي‪.215‬‬ ‫ئبٌالھ تبئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬

‫ً‬ ‫« يؽٍؿ ىم ٍ يىػ ٍليزي ي ٍي ًم ى اا َّل ى ًا ىكا ٍ ٍىر ً‬ ‫ض أىَّلم ٍ يى ٍ ل ي اا َّل ٍي ى‬ ‫ع ىكا ٍ ٍ‬ ‫ص ىار ىكىم ٍ‬ ‫ىبى‬ ‫ي ٍ لًج ٍاؿح َّل ً‬ ‫ً‬ ‫م ىكىم ٍ يي ى ِّيػ يل ا ٍ ٍىم ىل ى ى ىػ ي اي ىف‬ ‫ت ًم ى ٍاؿىح ِّي‬ ‫ًج ااٍ ى ِّي ى‬ ‫م م ى ااٍ ى ِّيت ىكيي ٍ ل ي‬ ‫ي ي ى‬ ‫ً‬ ‫ضى يؿ‬ ‫ااييق ىػ ي ٍي أى ى ى تىػَّلػ ي ىف‪ .‬ىذ‬ ‫بٍعىد ٍاؿ ىح ِّيؽ إًَّل اؿ َّل‬ ‫ؼا ي يي َّل‬ ‫َّل‬ ‫ااييق ىرُّد ي يي ٍاؿىح ُّدؽ ى ى ىذا ى‬ ‫أىىاَّل‬ ‫صىري ىف»‬ ‫ؼ ي‬ ‫تٍ‬ ‫«ئي ِۇھەِّەد! ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ضىٍەرگە ئبضّبٔذىٓ‪ ،‬زېّىٕذىٓ رىسىك‬ ‫ثېرىۋاتمبْ وىّذۇر؟ ضىٍەرٔىڭ ئبڭالظ ۋە وۆرۈظ لبثىٍىَىتىڭالرٔي‬ ‫ثبغمۇرۇۋاتمبْ وىّذۇر؟ تىرىىٕي ئۆٌۈوتىٓ چىمىرىۋاتمبْ‪ ،‬ئۆٌۈوٕي تىرىىتىٓ‬

‫‪ِ - 215‬ۇضٍىُ‪ ،‬ھەج ‪ ،22‬ھەدىص ٔوِۇرى ‪.1185‬‬

‫‪209‬‬

‫چىمىرىۋاتمبْ وىّذۇر؟ پۈتۈْ ئىػالرٔي ئىذارە لىٍىۋاتمبْ وىّذۇر؟‬ ‫چولۇَ ‹ئبٌالھتۇر› دەٍذۇ‪ .‬ئېَتمىٕىي‪‹ :‬ئۇٔذالتب لورلّبِطىٍەر؟‬

‫› ئۇالر‬

‫ئۀە غۇ ئبٌالھتۇر‪ .‬ضىٍەرٔىڭ ھەلىمىٌ رەثجىڭالردۇر‪ .‬ھەلتىٓ وېَىٓ‬ ‫ئبزغۇٍٔۇلتىٓ ثبغمب ٔېّە ثبر؟ ضىٍەر لبٔذالّۇ ثۇرۇٌۇپ وېتىذىغبٔطىٍەر؟»‪-‬‬ ‫ٍۇٔۇش ‪.32-31/10‬‬ ‫ثىسٔي ِەروىسىٌ ھۆوۈِەت تەرىپىذىٓ ثەٌگىٍىگەْ وىػىٍەر ثبغمۇرىذۇ‪.‬‬ ‫ِەضىٍەْ‪ :‬ۋاٌىٌ دۆٌەت ۋە ھۆوۈِەتىە ۋەوىٍ​ٍىه لىٍىذۇ‪ .‬ثەزىٍەر ئۆزىٍىرى‬ ‫ئبٌالھمب ٍېمىٓ وۆرگەْ ثەزى وىػىٍەرٔي ئبٌالھ ثەٌگىٍەپ ھولۇق ثەرگەْ‬ ‫وىػىٍەر دەپ لبراٍذۇ‪ .‬لوٌىذا خىسِەتىە تەٍىٍٕۀگەْ ثەٌگىطي ثوٌّىغبْ‬ ‫وىػىٕي ۋاٌىٌ ھېطبثالظ ِەروىسىٌ ھۆوۈِەتىە لبرغي لبٔذاق ئىطَبٔىبرٌىك‬ ‫ھېطبثالٔطب‪ ،‬ئبٌالھ ثەرگەْ ثىر ثەٌگىە ئبضبضالّٔبضتىٓ ثەزى وىػىٍەرٔي ئبٌالھمب‬ ‫ئبئىت خۇضۇضىَەتٍەرگە ئىگە دەپ لبراغّۇ ئبٌالھمب لبرغي غۇٔذاق‬ ‫ئىطَبٔىبرٌىك ھېطبثٍىٕىذۇ‪.‬‬ ‫ھەِسىٕي‪ ،‬ئبثذۇٌمبدىر جەٍالٔىَٕي ٍبوي ثبغمب ثىرىٕي ٍبردەَ لىٍىػمب‬ ‫چبلىرغبٔالر ثىٍەْ زاِبْ‪-‬زاِبْ ئوتتۇرىّىسدا تۆۋۀذىىىذەن ِۇٔبزىرىٍەر ثوٌۇپ‬ ‫تۇرىذۇ‪ .‬ثىر لېتىٍّىك ِۇٔبزىرىِىس ِۇٔذاق ‪:‬‬ ‫ِەْ‪ -‬ئۇالر ضىٍەرٔي تؤۇِذۇ؟ دېذىُ‪،‬‬ ‫ئۇ‪ -‬ئبٌالھ تؤۇتبٌّبِذۇ؟ دېذى‪.‬‬ ‫ِەْ‪ -‬ئۇالر ضۆزٌىرىڭالرٔي ئبڭٍىَبالِذۇ؟ دېذىُ‪،‬‬ ‫ئۇ‪ -‬ئبٌالھ ئبڭٍىتبٌّبِذۇ؟ دېذى‪.‬‬ ‫ِەْ‪ -‬ئۇالر تىٍىڭالرٔي ثىٍەِذۇ؟ دېذىُ‬ ‫ئۇ‪ -‬ئبٌالھ ئۆگىتەٌّەِذۇ؟ دېذى‪.‬‬ ‫‪210‬‬

‫ِەْ‪ -‬خوظ‪ ،‬ئۇالر ئۆٌّىگۀّۇ؟ دېذىُ‪،‬‬ ‫ئۇ‪ -‬ئۇالر ئۆٌّەٍذۇ دېطەَ‪ٍ ،‬ۇلىرىذا ضەْ ئولۇغبْ ئبٍەتىە ئبضبضەْ‬ ‫ثۇٔىڭ ثىر پبٍذىطي ٍوق‪ ،‬دېذى‪.‬‬ ‫ِەْ ئېَتتىُ‪ -‬دېّەن‪ ،‬ئبٌالھ تبئبال ئبٌذى ثىٍەْ ئۇالرٔي تىرىٍذۈرىذۇ‪،‬‬ ‫ئبٔذىٓ وېَىٓ ضىٍەرٔي ئۇٔىڭغب تؤۇغتۇرىذۇ‪ ،‬ئبۋازىڭالرٔي ئىػتتۈرىذۇ‪،‬‬ ‫تىٍىڭالرٔي ئۆگىتىذۇ ۋە ضۆزۈڭالرٔي چۈغىٕىػٍىرىٕي تەِىٓ لىٍىذۇ‪ .‬ئبخىرىذا‬ ‫ضىٍەرٔىڭ ِۀپەئەتىڭالر ئۈچۈْ ۋەضىٍە ثوٌۇغىغب‪ ،‬ئۆزىٕىڭ ئبٌذىذا ضىٍەرٔي‬ ‫ئبلٍىػىغب ٍوي لوٍىذۇ‪ .‬ضىٍەرچە ئوْ ِىڭالرچە وىػي ئوخػبظ ثىرال ۋالىتتب ئۇ‬ ‫وبتتب زاتالرغب ئىٍتىجب لىٍّبلتب ۋە ئۇالردىٓ ٍبردەَ تىٍىّەوتە‪ .‬ثۇالرٔىڭ‬ ‫ھەِّىطىٕىڭ دەردىٕي ثىر ثىرٌەپ ئبڭٍىػي ۋە رەتٍەپ چىمىػي الزىُ‪ .‬ثۇٔذاق‬ ‫ئىػٕىڭ ثوٌۇغي پەلەت خىَبي دۇَٔبضىذىال ِۇِىىٓ!‬ ‫ئبٌالھ تبئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«إً َّلف َّلً‬ ‫عك ىف ًم يد ً‬ ‫عك يقٍـ ىػ ٍلى ٍ ى ً ي ا‬ ‫اايًق ًعى هد أى ٍـ اىاي‬ ‫كف َّل‬ ‫ث ي ٍي ى ٍد ي‬ ‫اؿذ ي ى تى ٍ ي ٍ‬ ‫قا أىـ ىؿقـ أىي و ي ً‬ ‫اى ي ي إً ٍف يا ٍنيي ً‬ ‫بقا أى ٍـ ىؿيقٍـ‬ ‫بط ي ىف ًى‬ ‫ص ًاد ى ‪ .‬أى ىؿيقٍـ أى ٍر يج هي يى ٍ ي ىف ًى‬ ‫ب ٍ يٍ ٍ ى ٍ‬ ‫ٍ ى‬ ‫ٍ‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫بً‬ ‫ب‬ ‫ب‬ ‫ثا ي كف ى ى‬ ‫عكا ي ىلىا ىا يا ٍي َّلـي‬ ‫قا ي ًي ا ٍد ي‬ ‫قا أى ٍـ ىؿيقٍـ ىآذىا هف يى ٍ ىي ي‬ ‫عك ىف ى‬ ‫صيرك ىف ى‬ ‫أى ٍعيي ه يي ٍ‬ ‫ً‬ ‫َّلً‬ ‫كف‪ .‬إً َّلف كاًِّي َّل َّلً‬ ‫تي ًظر ً‬ ‫ب ك يقك يىػىػ اَّل اؿ َّلا ً‬ ‫صؿًحي ى ‪ .‬ىكاؿذ ي ى‬ ‫ٍ ي‬ ‫ااييقاؿذ م اىػ َّلز ىؿ ااٍ ى ى ى ى ى‬ ‫ى ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫صيرك ىف»‬ ‫ت‬ ‫تى ٍ عيك ىف م ٍ يدكفق ى يى ٍ ى‬ ‫طمعيك ىف ىف ٍ‬ ‫صىريا ٍي ىكى أىاٍػ ي ى يقٍـ يى ٍ ي‬ ‫«غۈثھىطىسوي‪ ،‬ضىٍەر ئبٌالھ ثىٍەْ ئۆزۈڭالرٔىڭ ئبرىطىغب لوٍۇپ دۇئب‬ ‫لىٍىۋاتمبْ وىػىٍەر ضىٍەرگە ئوخػبظ ثۀذىٍەردۇر‪ .‬ئەگەر راضتچىً ثوٌطبڭالر‬ ‫ئۇالرٔي چبلىرىپ ثېمىڭالر‪ ،‬ضىٍەرگە جبۋاة لبٍتۇرۇپ ثبلطۇْ‪.‬‬ ‫ئۇالرٔىڭ ِبڭىذىغبْ پۇتٍىرى ثبرِۇ؟ ٍبوي ئۇالرٔىڭ تۇتىذىغبْ لوٌٍىرى‬ ‫ثبرِۇ؟ ٍبوي ئۇالرٔىڭ وۆرىذىغبْ وۆزٌىرى ثبرِۇ؟ ٍبوي ئۇالرٔىڭ ئىػىتىذىغبْ‬ ‫‪211‬‬

‫لۇاللٍىرى ثبرِۇ؟ ئېَتمىٕىي‪‹ :‬غېرىىٍىرىڭالرٔي چبلىرىڭالر‪ ،‬ئبٔذىٓ وېَىٓ‬ ‫ِبڭب ضۇٍمەضت لىٍىڭالر‪ِ ،‬بڭب پۇرضەت ثەرِەڭالر›‪.‬‬ ‫غۈثھىطىسوي‪ِ ،‬ېٕىڭ ئىگەَ ثۇ وىتبثٕي ٔبزىً لىٍغبْ ئبٌالھذۇر‪ .‬ئۇ‬ ‫ٍبخػىالرٔي دوضت تۇتىذۇ‪.‬‬ ‫ضىٍەر ئۇٔىڭ ثىٍەْ ئۆزۈڭالرٔىڭ ئبرىطىغب لوٍۇپ دۇئب لىٍىۋاتمبْ‬ ‫وىػىٍەر ضىٍەرگە ٍبردەَ ثېرىع ئۇٍبلتب تۇرضۇْ‪ ،‬ئۆزٌىرىگىّۇ ٍبردەَ‬ ‫ثېرەٌّەٍذۇ»‪ -‬ئەئراف ‪.197-194/7‬‬ ‫‪216‬‬

‫‪ِ )3‬بھّۇت غوجب‬

‫ثۇ زات ثىٍەْ ئوتتۇرىّىسدا ِۇٔذاق ثىر ِۇٔبزىرە ثوٌۇپ ئۆتىەْ ئىذى‪:‬‬ ‫ِبھّۇت غوجب ‪ :‬شەْ ٔېّە دېصەڭ دەۋ ەر‪ ،‬ثىس ئەۋٌىَبالرٔىڭ ۋە ثۈٍۈن‬ ‫ِبغبٍىخالرٔىڭ روھٍىرىٕىڭ ئبٌالھ ثىٍەْ ثۀذىٍەرٔىڭ ئوتتۇرىطىذا ۋەضىٍە‬ ‫ثوٌىذىغبٍٔىمىغب ئىػىٕىّىس‪ .‬ئۇالرٔىڭ روھٍىرىذىٓ ِەدەت تىٍەٍّىس ٍبردەَ‬ ‫ضوراٍّىس‪.‬‬ ‫تًيع ي (ئي ئبٌالھ! ثىس پەلەت‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ :‬خوظ‪ ،‬ئۇٔذالتب « ىكإًيَّل ىؾ اى ٍ ى‬ ‫ضۀذىٕال ٍبردەَ تىٍەٍّىس)» دېگەْ ئبٍەت ٔەدە لبٌذى؟ ثۇ ئبٍەتٕي ھەر وۈٔي‬ ‫ٔبِبزدا ئەڭ ئبز ثوٌغبٔذا لېرىك لېتىُ ئولۇٍّىس‪ .‬ثۇٔىڭ ضەۋەثي ٔېّىذۇ؟‬ ‫ئبٌالھ تەئبال ٍۀە ثىر ئبٍەتتە ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬

‫‪ِ -216‬بھّۇت غوجب ئىطتبٔجۇٌٕىڭ فبتىھ راٍؤىذىىي ئىطّبئىً ئبغب جبِەضىٕىڭ دەَ ئېٍىػمب چىممبْ‬ ‫ئىّبِي ثوٌۇپ‪ ،‬ئەضٍي ئىطىُ فبِىٍىطي ِبھّۇت ئۇضتب ئوضّبْ ئوغٍۇدۇر‪ِ .‬بھّۇت ئەپۀذى دەپ‬ ‫ثىٍىٕىذۇ‪ .‬ثۇ زات ثىٍەْ ۋە ٍېٕىذىىي ثىر لىطىُ تەرەپذارٌىرى ثىٍەْ ئېٍىپ ثبرغبْ ِۇٔبزىرىّىسٔىڭ‬ ‫ھەِّىطي «لۇرئبْ ٔۇرى ئبضتىذا تەرىمەتچىٍىىىە ٔەزەر» ٔبٍِىك وىتبثىّىسدا ِەۋجۇتتۇر‪.‬‬

‫‪212‬‬

‫ً​ً‬ ‫اْلا ىف ك ىف اٍعىي م تيػ س ً ً‬ ‫س بقاىػ ٍ ي يق ىك ىف ٍح يف أى ػ ىٍل ي‬ ‫ب إًاى ٍقم ٍ‬ ‫« ىكاىى ٍ ى لى ٍ نى ًٍ ى ى ي ى ى ٍ ي‬ ‫ىحٍ ًي ااٍ ى ًري ً »‬ ‫«غۈثھىطىسوي‪ ،‬ئىٕطبٕٔي ثىس ٍبراتتۇق‪ ،‬ثىس ئۇٔىڭ وۆڭٍىگە‬ ‫وەٌگۀٕي ثىٍىّىس‪ ،‬ثىس ئۇٔىڭغب جبْ توِۇرىذىّٕۇ ٍېمىّٕىس»‪ -‬لبف ‪.16/50‬‬ ‫ئبٌالھ ثىسگە جبْ توِۇرىّىسدىّٕۇ ٍېمىٓ تۇرضب‪ ،‬ئەۋٌىَبالرٔىڭ ۋە‬ ‫ِبغبٍىخالرٔىڭ روھٍىرى لەٍەردە ثوغٍۇق تېپىپ ئبرىغب وىرىذۇ؟‬ ‫ِبھّۇت غوجب‪ :‬ئبثذۇٌمبدىر جەٍالٔىٌ ھەزرەتٍىرى ثىر غېئىرىذا ِۇٔذاق‬ ‫دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«ِۇرىذىُ ثوٌطۇْ ِەٍ​ٍي ِەغرىمتە ٍب ِەغرىجتە‬ ‫لۇتمۇزىّەْ ِەْ ئۇٔي ثوٌطب لبٍطي غەھەردە»‪.217‬‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ :‬ثۇ وۆپٍىگەْ ئبٍەتىە ئوچۇلتىٓ‪-‬ئوچۇق خىالپتۇر‪ .‬ئبٌالھ‬ ‫تەئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫ع ي ٍي ي لى ى ا‬ ‫عا يق ىكيى ٍ ً ي‬ ‫ٍي ٍ‬ ‫ف اا ُّد ىا ىكيى ٍ ايى‬ ‫ض ىَّلر إً ىذا ىد ى‬ ‫«أىَّلم يي ي‬ ‫ب اا ي‬ ‫ا ٍ ٍىر ً‬ ‫تَّلا يلك ىف»‬ ‫ع َّل‬ ‫اايًق ىلً ن َّلم ذى‬ ‫ض أىإً ىؿهق َّلـ ى‬ ‫«ثېػىغب ئېغىرچىٍىك وەٌگەْ وىػي دۇئب لىٍطب دۇئبضىٕي ئىجبثەت‬ ‫لىٍىپ ئۇٔىڭ ثېػىغب وەٌگەْ ئېغىرچىٍىمٕي وىُ وۆتۈرۈۋېتىذۇ؟ ضىٍەرٔي وىُ‬ ‫زېّىٕ​ٕىڭ ئورۇٔجبضبرٌىرى لىٍىذۇ؟ ئبٌالھ ثىٍەْ ثىرٌىىتە ثبغمب ثىر ئىالھ ثبرِۇ؟‬ ‫ثەوّۇ ئبز ئوٍ​ٍىٕىطىٍەر!»‪ٔ -‬ەًِ ‪.62/27‬‬

‫‪ -217‬ثۇ غېئىر ضەئىذ ٔۇرضىٕىڭ «ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي» ٔبٍِىك وىتبثىذىٓ ٔەلىً لىٍىٕذى‪-.‬‬ ‫رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي ‪ -2 ،1995‬توَ‪ -2083 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪213‬‬

‫ِبھّۇت غوجب‪ :‬ضەْ ئبثذۇٌمبدىر جەٍالٔىغب ئىػۀّەِطەْ؟ ئەگەر ئۇٔىڭغب‬ ‫ئىػۀّىطەڭ ضەْ ثىٍەْ لىٍىػىذىغبْ گېپىّىس ٍوق‪.‬‬ ‫ثبٍىٕذىر‪ :‬ئبثذۇٌمبدىر جەٍالٔىغب ئىػىٕىع ئىّبٕٔىڭ غەرتٍىرىذىٓ‬ ‫ئەِەش‪ .‬ثىس ئۇٔىڭذىٓ ئەِەش‪ ،‬ئبٌالھٕىڭ وىتبثىذىٓ جبۋاثىبرٌىممب تبرتىٍىّىس‪.‬‬ ‫ثۇ ِىطبٌالر ئۆزىٕي ِۇضۇٌّبْ دەپ ٍۈرۈٍذىغبْ ئىٕطبٔالرٔىڭ ئىطالَ‬ ‫دىٕي ثىٍەْ لبٔچىٍىه دەرىجىذە زىت ثىر ھبٍبتتب ٍبغبۋاتمبٍٔىمىٕي ٔبِبٍەْ‬ ‫لىٍّبلتب‪.‬‬

‫‪214‬‬

‫ن‪ -‬جبِبئەت غەوىٍ​ٍۀذۈرۈظ ۋە ٔۇر جبِبئىتي‬ ‫دىٕي زات دەپ تؤۇٌغبْ ثىر وىػي ئبدەتتىٓ تبغمىرى ضۈپەتٍەر ثىٍەْ‬ ‫ضۈپەتٍۀطە‪ ،‬ئىٕطبٔالرٔي ئۇٔىڭ ئەتراپىذا جۇغالظ ئبضبْ ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫جۇغالٔغبٔالرٔىڭ ئبرىطىذا ئۇٔىڭ ئبٌالھمب ٍېمىٓ ئىىۀٍىىىٕي تەوىتٍەپ ئۇالر‬ ‫ئۇٔىڭ ۋەضىٍە ۋە غبپبئەتچي ثوٌىذىغبٍٔىمىغب ئىػۀذۈرىٍىذۇ‪ .‬ئبٔذىٓ ئۇٔىڭ‬ ‫ئبٌالھٕىڭ ئىٍھبَ لىٍىػي ثىٍەْ ٍبزغبٍٔىمي دەۋا لىٍىٕىذىغبْ وىتبثالر ئوتتۇرىغب‬ ‫چىمىرىٍىذۇ‪ِ .‬ۇغۇٔذاق ئۇضۇي ثىٍەْ ئبٍرىُ ٔبِي‪ ،‬ئبٍرىُ رەھجىرى ۋە‬ ‫ئۆزىٍىرىگە خبش وىتبثٍىرى ثبر ثىر جبِبئەت غەوىٍ​ٍىٕىذۇ‪ .‬ئبٔذىٓ ئبضتب‪-‬ئبضتب‬ ‫ئىٕطبٔالرٔي ِەپتۇْ لىٍىذىغبْ تبتٍىك ضۆزٌەر ضۆزٌىٕىػىە ثبغٍىٕىذۇ‪ .‬ئبخىرىذا‬ ‫ثۇ جبِبئەتىە وىرِىگۀٍەرٔىڭ ٔىجبتٍىممب ئېرىػەٌّەٍذىغبٍٔىمي دەۋا لىٍىٕىذۇ‪.‬‬ ‫وبتوٌىه چېروبۋى ِبٔب ِۇغۇٔذاق غەوىٍ​ٍۀگەْ ثىر خرىطتىَبْ‬ ‫جبِبئەتتۇر‪ .‬چېروبۋ ثىٍەْ جبِە ۋە ِەضجىذٌەر ثىر‪-‬ثىرىگە ھەرگىسِۇ‬ ‫ئوخػىّبٍذۇ‪ .‬جبِە ۋە ِەضجىذٌەر ئىجبدەت ئورٔىذۇر‪ٌ .‬ېىىٓ چېروبۋ جبٍٔىك ثىر‬ ‫ثبرٌىك‪ ،‬ئىَطبٔىڭ ضىرٌىك ثەدىٕي ۋە تۆۋۀذىٓ ٍۇلىرىغب ثىر‪-‬ثىرىگە ثبغٍىك‬ ‫‪218‬‬ ‫‪.‬‬ ‫زۀجىرضىّبْ ئورگبٔالردىٓ تەروىپ تبپمبْ ثىر جەِئىَەت دەپ لبرىٍىذۇ‬ ‫‪219‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ئۇالرٔىڭ وۆز لبرىػىذا چېروبۋ ٍېگبٔىذۇر‪ِ ،‬ۇلەدەضتۇر ۋە وبتوٌىىتۇر‬ ‫چېروبۋٔىڭ ٍبٌغۇز ثىرال رەثجي ۋە ثىرال ئىّبِي ثبر‪ٍ .‬بٌغۇز ثىرال چۆِۈٌذۈرۈغتىٓ‬ ‫تۇغۇٌىذۇ‪ٍ .‬ېگبٔە ثىر ئۈِىذ ثىٍەْ ٍېگبٔە ثىر روھ تەرىپىذىٓ جبْ ئبتب لىٍىٕغبْ‬ ‫ٍېگبٔە ثىر ثەدۀذۇر‪.220‬‬

‫‪ -218‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -779 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -219‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -846 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -220‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -866 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪215‬‬

‫وبتوٌىه چېروبۋى پۈتۈْ ئىٕطبٔىَەتٕي ئىَطب ِەضىھٕىڭ‬ ‫ٍېتەوچىٍىىىذە‪ ،‬ئۇٔىڭ روھىٕىڭ ثىرٌىىىذە‪ ،‬ئۇ ئۆز ئىچىگە ئبٌغبْ‬ ‫ٍبخػىٍىمالر ثىٍەْ ثىرٌىىتە ثىر ٍەردە جۇغالغمب تىرىػّبلتب‪.221‬‬ ‫وبتوٌىىالرٔىڭ دىٕىٌ ئۀئۀە دەٍذىغبْ ئۆزگىچە وىتبثٍىرى ثبر‪ .‬ئۇالر ثۇ‬ ‫وىتبثالرٔىڭ ِۇلەددەش روھٕىڭ جبٍٔىك پبئبٌىَىتي ٔەتىجىطىذە ٍۀي ۋەھىٌ‬ ‫ئبرلىٍىك غەوىٍ​ٍۀگۀٍىىىگە ئىػىٕىذۇ‪ .‬ئۇالر ئۇ وىتبثالرغب تەۋرات ۋە ئىٕجىً‬ ‫ثىٍەْ ئوخػبظ ِۀجەدىٓ وەٌگەْ دەپ ئىػۀگۀٍىىٍىرى ئۈچۈْ ثۇ‬ ‫وىتبثالرٔي تەۋرات ۋە ئىٕجىً ثىٍەْ ئوخػبظ دەپ لبراٍذۇ‪.222‬‬ ‫وبتوٌىىالر «وبتوٌىه چېروبۋىغب وىرِىگەْ ئىٕطبْ ٔىجبتٍىممب‬ ‫ئېرىػەٌّەٍذۇ»‪ 223‬دەپ ئېتىمبد لىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ٔۇرچىالرِۇ ِۇغۇٔذاق پىىىر ئبضبضىذا ِەٍذأغب وەٌگەْ ثىر جبِبئەتتۇر‪.‬‬ ‫ئبٌذى ثىٍەْ ضەئىذ ٔۇرضىَغب ئبدەتتىٓ تبغمىرى خۇضۇضىَەتٍەر ئوٍذۇرۇپ‬ ‫چىمىٍىپ‪ ،‬ئۇٔىڭ ِۇجەددىذ‪ِ ،‬ەھذى‪ ،‬وۈتۈٌگەْ ئىَطب ۋە غەۋضىٍئەزەَ‬ ‫ئىىۀٍىىي‪ ،‬فەردىَەت (ثىرٌىه) ِبلبِىذا ئىىۀٍىىي‪« ،‬ھەلىمەتي‬ ‫ِۇھەِّەدىَە» ٔىڭ ئۇٔىڭذا تەجەٌٍىٌ لىٍغبٍٔىمي (وۆرۈٔگۀٍىىي) ۋە‬ ‫ٔۇرچىالرغب غبپبئەت لىٍىذىغبٍٔىمي دەۋا لىٍىٕغبْ‪ .‬ئبٔذىٓ رىطبٌەئي ٔۇرالر‬ ‫ِۇلەددەضٍەغتۈرۈٌگەْ‪ .‬ئبخىرىذا ٔىجبتٍىمٕىڭ پەلەتال ٔۇر جبِبئىتىگە ئەزا‬ ‫ثوٌۇغتب ئىىۀٍىىي ئوتتۇرىغب لوٍۇٌغبْ‪ .‬غۇٔىڭ ثىٍەْ پەرلٍىك ثىر ئىطّي‪،‬‬ ‫ِۇضتەلىً ثىر وىتبثي ۋە ئبٍرىُ ثىر ٍوٌجبغچىطي ثوٌغبْ ٍېڭي ثىر جبِبئەت‬ ‫ئوتتۇرىغب چىممبْ‪ .‬ئەِذى ثۇٔىڭ ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىك دەۋاالر ئۈضتىذە‬ ‫توختىٍىّىس‪:‬‬ ‫‪ -221‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -831 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -222‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -7782 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -223‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -846 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪216‬‬

‫‪ -1‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ ھەلمىذە ئوٍذۇرۇپ چىمىرىٍغبْ ئبالھىذىٍىىٍەر‬ ‫ٔۇرغۇٍٔىغبْ تەرىمەتٍەردە ثوٌغبْ «ٔۇرى ِۇھەِّەدىٌ» ۋە «ھەلىمەتي‬ ‫ِۇھەِّەدىَە» ئېتىمبدى ٔۇرچىالردىّۇ ثبر‪ .‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ ئۆزىٕىڭ ھەلىمەتي‬ ‫ِۇھەِّەدىَەگە ۋەوىٍىه لىٍىذىغبٍٔىمىٕي ۋاضىتىٍىه ھبٌذا ئوتتۇرىغب لوٍىذۇ‪.‬‬ ‫ئۇٔىڭ پىىرىچە رىطبٌەئي ٔۇرالرٔىڭ ئبضبضي ِۀجەضي ٔۇرى ِۇھەِّەدىَذۇر‪.‬‬ ‫ئۆزى ثوٌطب‪ ،‬ئۇ رىطبٌىٍەرٔىڭ ِۀىۋى وىػىٍىىىذۇر ‪ .224‬ثۇٔىڭ ِۀىطي‪ٔ -‬ۇرى‬ ‫ِۇھەِّەدىَىگە‪ٍ ،‬ۀي ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَەگە ِەْ ۋەوىٍ​ٍىه لىٍىّەْ‪،‬‬ ‫دېگەْ ثوٌىذۇ‪ .‬رىطبٌەئي ٔۇرالردا ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ ثۇ خۇضۇضىَەتٍەرگە ئىگە‬ ‫ئىىۀٍىىىٕي وۆرضىتىذىغبْ ئىپبدىٍەر ثبر‪.‬‬ ‫ئب‪ -‬فەردىَەت (ثىرٌىه) ِبلبِىذا ثوٌغبٍٔىمي دەۋاضي‬ ‫ئبٌالھ ثىٍەْ ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَە ثىر ھەلىمەتٕىڭ ئبٌذى ۋە ئبرلب‬ ‫ٍۈزٌىرى ھېطبثالٔغبٍٔىمي ئۈچۈْ ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَەگە ۋەوىٍ​ٍىه لىٍغبْ‬ ‫وىػي «فەردىَەت (ثىرٌىه)» ِبلبِىذا دەپ لوثۇي لىٍىٕىذۇ‪ .‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ‬ ‫ئۆزىٕىڭ «فەردىَەت (ثىرٌىه)» ِبلبِىذا ئىىۀٍىىىٕي غۇ ضۆزٌىرى ثىٍەْ‬ ‫ثبٍبْ لىٍّبلتب‪:‬‬ ‫«ئبغىبرىالظ خىَبٌىّذىّٕۇ وەچّىگەْ ثىر ضىرٔي ئبغىبرىالغمب ِەججۇر‬ ‫ثوٌۇپ لبٌذىُ‪ِ .‬ەضىٍە ِۇٔذاق‪:‬‬

‫رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ ِۀىۋى وىػىٍىىي (ٍۀي ِەْ ضەئىذ ٔۇرضىٌ) ۋە‬ ‫ئۇٔىڭ ئۆزىگە ۋەوىٍ​ٍىه لىٍىذىغبْ خۇضۇضىٌ غبگىرتٍىرىٕىڭ ِۀىۋىٌ‬ ‫‪ -224‬ئەِىرداغ الھىمەضي‪ِ )1 ( ،‬ەوتۇپ ٔوِۇرى‪ ،71 :‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي ‪ -2‬جىٍذ‪-1725 ،‬‬ ‫ثەت‪.‬‬

‫‪217‬‬

‫وىػىٍىىٍىرى فەردىَەت ٍۀي ثىرٌىه ِبلبِي ثىٍەْ غەرەپٍۀگۀٍىىي ئۈچۈْ‬ ‫ئۇالرٔىڭ ئۈضتىذە ثىر راٍؤٕىڭ لۇتجىٕىڭّۇ‪ ،‬زاِبٔىٕىڭ وۆپ لىطّىٕي‬ ‫ھىجبزدا ئۆتىۈزگەْ لۇتجي ئەزەِٕىڭّۇ (چوڭ لۇتۇثٕىڭ) ھېچمبٔذاق ھولۇلي‬ ‫ٍولتۇر‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ ئۇالرٔىڭ لۇتجي ئەزەِٕىڭّۇ ثۇٍرۇلي ئبضتىغب وىرىع‬ ‫ِەججۇرىَىتي ٍوق‪ .‬ئۇالر ھەر دەۋردە ثبر ثوٌغبْ ئىىىي ئىّبِغب ئوخػبظ ئۇٔي‬ ‫تؤۇغمب ِەججۇر ثوٌّبٍذۇ‪ِ .‬ەْ ئىٍگىرى رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ ِۀىۋى وىػىٍىىىٕي‬ ‫(ٍۀي ِەْ ضەئىذ ٔۇرضىَٕي) ئۇ ئىّبِالردىٓ ثىرى دەپ لبراٍتتىُ‪ .‬ھبزىر‬ ‫چۈغۀذىّىي‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ ِۀىۋى وىػىٍىىي (ٍۀي ِەْ ضەئىذ‬ ‫ٔۇرضىٌ) غەۋضىٍئەزەَ‪ ،‬ھەَ لۇتۇة ھەَ غەۋش ھەِذە «فەردىَەت ( ثىرٌىه)»‬ ‫ِبلبِىذا ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ‪ ،‬ئبخىر زاِبٔذا ئۇٔىڭ غبگىرتٍىرى ثبغٍىك ثوٌغبْ‬ ‫رىطبٌەئي ٔۇر‪ ،‬ئۇ «فەردىَەت (ٍەوىە‪ٍ -‬ېگبٔىٍىه)» ِبلبِي ثىٍەْ‬ ‫غەرەپٍۀذۈرۈٌگەْ‪ِ .‬ەخپىٌ تۇتۇغمب الٍىك ثۇ چوڭ ضىرغب ئبضبضەْ‪ِ ،‬ەوىە‬ ‫ِۇوەررەِەدە ھېچ وۈتۈٌّىگەْ ثىر ھبدىطە ٍۈز ثەرضىّۇ رىطبٌەئي ٔۇرغب لبرغي‬ ‫لۇتجي ئەزەِذىٓ ثىر ئېتىراز وەٌطە‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر غبگىرتٍىرى تەۋرەپ‬ ‫وەتّەضٍىىي‪ ،‬ئۇ ِۇثبرەن لۇتجي ئەزەِٕىڭ ئېتىرازىٕي ثىر ئىٍتىپبت ۋە ضبالَ‬ ‫دەپ لبرىػي‪ ،‬ئۇٔىڭ ئېتىجبرىٕي لبزىٕىع ئۈچۈْ ئېتىراز ِەروەزٌەغىەْ‬ ‫ٔۇلتىالرٔي وبتتب ئۇضتبزٌىرىغب ضۆزٌەپ ثېرىػٍىرى ۋە ئۇالرٔىڭ لوٌٍىرىغب‬ ‫ضۆٍۈغٍىرى الزىُ»‪.225‬‬ ‫تەرىمەتچىٍەرٔىڭ لبرىػىذا لۇتۇة‪ -‬ئەڭ چوڭ ئەۋٌىَبدۇر‪ .‬ئۇ ئبٌالھمب‬ ‫ٍەتىەْ وىػىٍەرٔىڭ ثېػي ۋە ئبٌالھٕىڭ رۇخطىتي ثىٍەْ وبئىٕبتتب تەضەررۇپ‬ ‫ئىگىطىذۇر‪ٍ .‬ۀي وبئىٕبتٕي ثبغمۇرۇغتب ھولۇق ئىگىطىذۇر‪.‬‬

‫‪ -225‬وبضتبِؤۇ الھىمىطي ِەوتۇپ ٔوِۇرى‪ ،121 :‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي ‪ -2‬جىٍذ‪-1644 ،‬‬ ‫ثەت‪.‬‬

‫‪218‬‬

‫لۇتۇپتىٓ وېَىٓ وېٍىذىغبْ ئىىىي وىػي «ئىّبِەٍىٓ (ئىىىي‬ ‫ئىّبَ)» دېَىٍىذۇ‪ .‬ثۇالرٔىڭ ثىرى «ئىّبِي ٍەِىٓ (ئوڭ تەرەپتىىي ئىّبَ)»‪،‬‬ ‫ٍۀە ثىرى «ئىّبِي ٍەضبر (ضوي تەرەپتىىي ئىّبَ)» دېَىٍىذۇ‪ .‬ئىّبِي ٍەِىٓ‬ ‫لۇتۇپٕىڭ ھۈوۈٍِىرىگە‪ ،‬ئىّبِي ٍەضبر ثوٌطب ئۇٔىڭ ِبھىَىتىگە‬ ‫ِەزھەردۇر‪ .226‬لۇتۇپ ئۆٌطە ئۇٔىڭ ئورٔىغب ئىّبِي ٍەضبر ئۆتىذۇ‪ .‬ئۈچٍەر‬ ‫‪ٍ . 227‬ۇلىرىذا وۆرۈپ‬ ‫لۇتۇپ ثىٍەْ ئىىىي ئىّبِذىٓ تەروىپ تبپىذۇ‬ ‫ئۆتىىٕىّىسدەن‪ ،‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ ئىٍگىرى ئۆزىٕي ثۇ ئىّبِالردىٓ ثىرى دەپ‬ ‫ئوٍالٍذىىۀّىع‪.‬‬ ‫ثىردىٓ وۆپ لۇتۇة ثبر دەپ لبراٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ لۇتۇثالرٔىڭ رەئىطي‬ ‫«لۇتجۇٌئەلتبة (لۇتۇثالرٔىڭ لۇتۇثي)» دەپ ئبتىٍىذۇ‪ .‬ئۇ ئۆزىگە ضېغىٕغبٔالرغب‬ ‫ِەدەت (ٍبردەَ) لىٍغۇچي دېگەْ ِۀىذە غەۋش ٍبوي غەۋضىٍئەزەَ دەپّۇ‬ ‫ئبتىٍىذۇ‪ .‬ضەئىذ ٔۇرضىَّۇ ئۆزىٕي غەۋضىٍئەزەَ دەپ ئبتىغبْ‪.‬‬ ‫ثۇ ئېتىمبدٔىڭ ئىگىٍىرىگە ٔىطجەتەْ لۇتۇة ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَە‬ ‫تەجەٌٍي لىٍغبْ وىػىذۇر‪ .‬ھەضەْ فەۋزىَٕىڭ ضەئىذ ٔۇرضىَغب ئبتبپ ٍبزغبْ ۋە‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ «ٔبھبٍىتي پبرالق لەضىذە» دەپ ِبختىغبْ غېئىرىذا ثۇ‬ ‫ئىپبدىٍەر ئىػٍىتىٍگەْ‪ .‬ئۇ ئىپبدىٍەر تۆۋۀذىىىچە‪:‬‬ ‫«چۈٔىي ضەْ ثۇ ئەضىردە رەھّەتەْ ٌىٍئبٌەِىَٕ​ٕىڭ جىٍۋىطي‪،‬‬ ‫چۈٔىي ضەْ ئەِذى غەپىئۇي ِۇزٔەثىَٕ​ٕىڭ ۋارىطي‪،‬‬ ‫ئەغىطٕب ٍب غىَبضەي ِۇضتەغىطٕىڭ دۇئبضي‪،‬‬

‫‪ٍ -226‬ۀي ئىّبِي ٍەِىٓ لۇتۇپٕىڭ ھۈوۈٍِىرىٕىڭ‪ ،‬ئىّبِي ٍەضبر ِبھىَىتىٕىڭ وۆرۈٔىذىغبْ‬ ‫ٍېرىذۇر‪.‬‬ ‫‪ -227‬ھەضەْ وبِىً ٍىٍّبز‪ ،‬ئبٌتىٓ ئوٌۇق ِەجّۇئەضي‪ٍ -1995 ،‬ىٍي ‪ -12‬ئبً‪.‬‬

‫‪219‬‬

‫ئەً غوئٍەئي رەھّەتي ئبٌەَ رىطبٌەتۇٕٔۇر ‪.228‬‬ ‫غېئىرٔىڭ ٍەغّىطي ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫«چۈٔىي ضەْ ثۇ ئەضىردە ئبٌەِەٌەرگە رەھّەت ثوٌغبْ ِۇھەِّەدٔىڭ‬ ‫وۆرۈٔۈغىطەْ‪.‬‬ ‫چۈٔىي ضەْ ھبزىر گۇٔبھىبرالرغب غبپبئەت لىٍىذىغبْ ِۇھەِّەدٔىڭ‬ ‫ۋارىطىطەْ‪،‬‬ ‫گۇٔبھىبرالرٔىڭ ضېٕي چبلىرىػي ِۇٔذاق ثوٌىذۇ‪ٍ« :‬بردەَ لىً ثىسگە‪،‬‬ ‫ئي ِەدەت تىٍىگۈچىٍەرٔىڭ ِەدەتىبرى!‬ ‫ئي ئبٌەِگە رەھّەت ِۇھەِّەدٔىڭ ٍبٌمۇٔي‪ٔ ،‬ۇر ئەٌچىطي!»‪.‬‬ ‫ثۇ ِبلبِٕىڭ لۇتجۇٌئىرغبد ۋە لۇتجۇٌۋۇجۇد دېَىٍىذىغبْ ئىىىي تۈرى‬ ‫ثبر‪ .‬ئۇالرغب ٔىطجەتەْ لۇتجۇي ئىرغبد پەٍغەِجەرٌىه ِبلبِىٕىڭ ئىچىي ٍۈزىگە‪،‬‬ ‫لۇتجۇٌۋۇجۇد ثوٌطب‪ ،‬ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَۀىڭ ئىچىي ٍۈزىگە ۋەوىٍ​ٍىه‬ ‫لىٍىذۇ‪ .229‬لۇتجۇي ئىرغبد ھەلمىذە ئىّبَ رەثجبٔىَٕىڭ ضۆزٌىرىٕي ئىٍگىرى‬ ‫ضۆزٌەپ ئۆتىۀىذۇق‪ .‬لۇتجۇٌۋۇجۇد ھەر دەۋردە پەلەت ثىر دأە ثوٌىذۇ‪ ،‬دەپ‬ ‫لوثۇي لىٍىٕىذۇ‪ .‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ ئۆزىٕىڭ ثۇ ِبلبِذا ئىىۀٍىىىٕي دەۋا لىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ئۆزى ثۇ ِبلبِذا ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ رىطبٌەئي ٔۇر غبگىرتٍىرىٕىّۇ ٍېٕىغب ئبٌغبْ‬ ‫ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫ئىىىي ئىّبِذىٓ وېَىٓ ٍەر ٍۈزىٕىڭ تۆت تەرىپىٕي ثبغمۇرۇۋاتمبٍٔىمي‬ ‫دەۋا لىٍىٕغبْ ئەۋتبدى ئەرثەئە (تۆت تۈۋرۈن)‪ ،‬ئۇالرٔىڭ تۆۋىٕىذە ٍەتتە‬ ‫‪ -228‬ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -2102 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -229‬ھەضەْ وبِىً ٍىٍّبز‪« ،‬رىجبٌۇٌغەٍىت» ئبٌتىٓ ئوٌۇق ِەجّۇئەضي‪ٍ -1995 ،‬ىٍي ‪ -12‬ئبً‪.‬‬

‫‪220‬‬

‫ئىمٍىّٕي ثبغمۇرۇۋاتىذۇ‪ ،‬دەپ ئېتىمبد لىٍىٕغبْ ٍەتتىٍەرٔىڭ (ئبثذاي‪ ،‬ئبخَبر)‪،‬‬ ‫خەٌممە ٍبردەَ ثېرىذۇ‪ ،‬دەپ لبراٌغبْ لىرىمالر ‪ٔ230‬ىڭ (ٔۇجەثب) ۋە ئىٕطبٔالرٔي‬ ‫وۈزىتىپ وؤتروي لىٍىپ تۇرىذىغبٍٔىمي دەۋا لىٍىٕغبْ ئۈچ ٍۈزٌەرٔىڭ‬ ‫(ٔۇلەثب) ثبرٌىمي ئېتىمبد لىٍىٕىذۇ‪ .‬ضەئىذ ٔۇرضىَغب ٔىطجەتەْ ٍەر ٍۈزىٕي‬ ‫ثبغمۇرۇۋاتمبٔالرٔىڭ ثېػي ثوٌغبْ لۇتجي ئەزەِٕىڭ ِبلبِي رىطبٌەئي ٔۇر‬ ‫غبگىرتٍىرىٕىڭ ِبلبِىذىٓ خېٍىال تۆۋەْ تۇرىذۇ‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ ئۇالر لۇتجي‬ ‫ئەزەِٕىڭ ئەِرى ئبضتىغب وىرىػىە ِەججۇر ئەِەش‪ .‬چۈٔىي ئۇ رىطبٌەئي ٔۇرٔي‬ ‫چۈغىٕەٌّەضٍىىي ِۇِىىٓ‪ .‬ثۇٔذاق ثىرىٕىڭ رىطبٌەئي ٔۇرغب ئېتىراز‬ ‫ثىٍذۈرۈغي ٔورِبي ئەھۋاي‪ .‬رىطبٌەئي ٔۇر غبگىرتٍىرى ثۇ ضەۋەثتىٓ تەۋرەپ‬ ‫وەتّەضٍىىي‪ ،‬ئۇ ِۇثبرەن لۇتجي ئەزەِٕىڭ ئېتىرازىٕي ثىر ئىٍتىپبت ۋە ضبالَ‬ ‫دەپ لبرىػي‪ ،‬ئېتىجبرىٕي لبزىٕىع ئۈچۈْ ئېتىراز ثىٍذۈرگەْ ٔۇلتىالرٔي وبتتب‬ ‫ئۇضتبزالرغب ئىسھبر لىٍىػي ۋە لوٌٍىرىٕي ضۆٍۈغي الزىُ‪.‬‬ ‫ئبٌالھ تبئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫ب َّلً َّلً‬ ‫اس ـ ٍف تَّلم ً ذي ًـ ٍف يد ً‬ ‫ح ِّي‬ ‫كف َّل‬ ‫اايًقأىاٍ ى ن‬ ‫مًحُّد ىفيقٍـ ىؾ ي‬ ‫اايق ىكاؿذ ي ى‬ ‫ادا ي‬ ‫« ىكم ى اا َّل ً ى ى‬ ‫ً ً‬ ‫آ ىمني ا أى ى ُّد حًّو ًؿَّلؿًقكاى ٍ مرل َّل‬ ‫ع‬ ‫اؿًذ ي ى ى‬ ‫اب أى َّلف ٍاؿيػ َّل ىة ًؿَّلؿق ىجم ان‬ ‫مرٍك ىف ٍاؿى ىذ ى‬ ‫ي‬ ‫ظاى ي ا إً ٍذ ى‬ ‫ى ى‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫عكا ًـ ىف َّل‬ ‫تَّللأى َّل‬ ‫اتً‬ ‫شدي ي ٍاؿى ىذ ً‬ ‫اؿذ ي ى َّل‬ ‫اؿذ ي ى ُّد‬ ‫اب‬ ‫ىكأى َّلف َّل‬ ‫اب‪ .‬إً ٍذ ػى‬ ‫بي‬ ‫بي‬ ‫عكا ىكىرأى يكا ٍاؿى ىذ ى‬ ‫اتى‬ ‫اايىق ى‬ ‫ت ً‬ ‫ب‪ .‬ك ى ىؿ َّل‬ ‫اؿًذ ي ى َّل‬ ‫ؼىىػ َّللأى ًـ ٍفيقٍـ ىؾىم‬ ‫عكا ىٍؿك أى َّلف ىاؿ ىؾَّلرنة اىػ‬ ‫ب‬ ‫ىكتى ىقاَّل ى ٍ‬ ‫بي‬ ‫اتى‬ ‫قيـ ا ٍ ى ٍسى ي ى‬ ‫تَّللاكا ًـاَّل ىؾىذ اً ى ًر ً‬ ‫ااييقأى ٍعم ىؿيقٍـ حسل و‬ ‫ب ًرًج ى ًـ ىف‬ ‫ات عاى ٍ ًقٍـ ىكىم يقٍـ ًى‬ ‫ممقيـ َّل ى‬ ‫ي‬ ‫ػى ي‬ ‫ى ىى‬ ‫اا اَّل ًر»‬ ‫«ئىٕطبٔالرٔىڭ ئبرىطىذا غۇٔذاق وىػىٍەرِۇ ثبروي‪ ،‬ئۇالر ثەزى‬ ‫وىػىٍەرٔي ئبٌالھ ثىٍەْ ئوخػبظ تۇتىذۇ‪ ،‬ئۇالرٔي ئبٌالھٕي ٍبخػي وۆرگۀذەن‬ ‫ٍبخػي وۆرىذۇ‪ِ .‬ۇئّىٕالر ثوٌطب ئبٌالھٕي ثەن ٍبخػي وۆرىذۇ‪ .‬ئۇ زاٌىّالر ھبزىر‬ ‫‪ -230‬ئۇٍغۇرالرٔىڭ ئبرىطىذا ثۇالر «چىٍتۀٍىرىُ» دەپ ئبتىٍىذۇ‪.‬‬

‫‪221‬‬

‫پۈتۈْ وۈچ‪-‬لۇۋۋەتٕىڭ ئبٌالھغب ِۀطۇة ئىىۀٍىىىٕي ۋە ئبٌالھٕىڭ ئبزاثىٕىڭ‬ ‫لبتتىك ئىىۀٍىىٕي ئۆزٌىرى ئۇ ئبزاثٕي وۆرىذىغبْ وۈٔذە ثىٍگۀذەن ثىر‬ ‫ثىٍگەْ ثوٌطب وبغىي‪.‬‬ ‫ئۇ وۈٔي ٍېتەوچىٍەر ئەگەغىۈچىٍىرىذىٓ ئبدا‪-‬جۇدا ثوٌىذۇ‪ ،‬ئبزاثٕي‬ ‫وۆرىذۇ ۋە ئبرىٍىرىذىىي پۈتىۈي ِۇٔبضىۋەت ئۈزۈٌىذۇ‪،‬‬ ‫غۇٔىڭ ثىٍەْ ئەگەغىۈچىٍەر ِۇٔذاق دەٍذۇ‪‹ :‬لوٌىّىسغب ثىر پۇرضەت‬ ‫وەٌطە‪ ،‬ئۇالر ثىسدىٓ ئبدا‪-‬جۇدا ثوٌغـبٔذەن ثىسِۇ ئۇالردىٓ ئبدا‪-‬جۇدا ثوٌطبق‬ ‫ئىذۇق وبغىي! ›‪ .‬ئبٌالھ ئۇالرغب پۈتۈْ لىٍّىػٍىرىٕي ئۀە غۇٔذاق ھەضرەتٍەر‬ ‫لىٍىپ وۆرضىتىذۇ‪ .‬ئۇالرٔىڭ دوزاختىٓ چىمىػي ِۇِىىٓ ئەِەش»‪ -‬ثەلەرە‬ ‫‪.167-165/2‬‬ ‫ة‪ -‬ثەدىئۇززاِبْ ثوٌغبٍٔىمي دەۋاضي‬ ‫ثەدىئ دېگەْ ضۆزٔىڭ ٌۇغەتتە ئىىىي تۈرٌۈن ِۀىطي ثبر‪ :‬ثىرى‬ ‫ئۆرٔىىي ۋە ئوخػىػي ٍوق ٔەرضىٕي ٍبراتمۇچي‪ .‬ثۇ پەلەت ئبٌالھتىال ثوٌىذىغبْ‬ ‫ً‬ ‫بمعي اا َّلم ك ً‬ ‫ات ىكا ٍ ٍىر ً‬ ‫ض (ئبٌالھ ئبضّبٔالرٔىڭ‬ ‫ثىر ئبالھىذىٍىه ثوٌۇپ‪ ،‬ئبٍەتتە « دى‬ ‫ىى‬ ‫ۋە زېّىٕ​ٕىڭ ثەدىئىذۇر» دېَىٍىذۇ‪ٍ .‬ۀي ئبٌالھ تبئبال ئبضّبٔالرٔي ۋە زېّىٕ​ٕي‬ ‫ئۆرٔىىي ۋە ئوخػىػي ٍوق ھبٌەتتە ٍبراتمۇچي زاتتۇر‪.‬‬ ‫ثەدىئٕىڭ ئىىىىٕچي ِۀىطي ئۆرٔىىي ۋە ئوخػىػي ثوٌّىغبْ ثبرٌىك‬ ‫دېگەْ ثوٌىذۇ ‪ .231‬ثۇٔىڭذىٓ لبرىغبٔذا ثەدىئۇززاِبْ ثۇ دەۋرٔىڭ ئۆرٔىىي ۋە‬ ‫ئوخػىػي ٍوق‪ ،‬تەڭذاغطىس وىػىطي‪ ،‬دېگەْ ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇٔذاق خۇضۇضىَەت‬ ‫پەلەتال ئىٕطبٔي وبِىً ۋە ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَە دېگەْ ئۇلۇِالرغب ِبش‬ ‫‪ -231‬غەِطەددىٓ ضبِىٌ‪ ،‬لبِۇضي تۈروىٌ‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‬ ‫ٔەغرى‪ ،‬ئىطتبٔجۇي ‪.1999‬‬

‫‪222‬‬

‫‪ 1317‬تبرىخٍىك ٔۇضخىطىذىٓ ئوفطېت‬

‫وېٍىذۇ‪ .‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ «ثەن پبرالق لەضىذە» دەپ ِبختىغبْ ثىر غېئىردا‬ ‫ھەضەْ فەٍسىٌ ئۇٔي ِۇٔذاق چۈغۀذۈرىذۇ‪:‬‬ ‫«ئەضٍي ئبۋۋىٍىطەْ ثبٌٕىڭ‪ ،‬غېىەرٔىڭ‪،‬‬ ‫دەرٍبضىطەْ ھەِّە ئىٍىّٕىڭ‪ ،‬ھۈٔەرٔىڭ‪،‬‬ ‫وەٌّىذى جبھبٔغب ثۇٔذاق ئەضەر ئوخػىػىڭ‪،‬‬ ‫ئي ِىرئبتي رەھّەتي ئبٌەَ رىطبٌەتۇٕٔۇر !»‪.232‬‬ ‫ثۇ ٍەردىىي «رىطبٌەتۇٕٔۇر» ٔۇر ئەٌچىطي دېّەوتۇر‪ .‬رىطبٌەت‪-‬‬ ‫ئەٌچىٍىه دېگەْ ثوٌىذۇ‪ِ .‬ەضذەرگە ئىطىّي فبئىً ِۀىطىٕي ثەرگىٍي‬ ‫ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئەٌچي دېگەْ ِۀىٕىّۇ ثىٍذۈرىذۇ‪ .‬رىطبٌىٕىڭ ٔۇرغۇْ‬ ‫ٍەرٌىرىذە رىطبٌەئي ٔۇر دېگەْ ضۆز ثىٍەْ ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ ِۀىۋىٌ‬ ‫وىػىٍىىي ِەلطەت لىٍىٕغبْ ثوٌغبچمب‪ ،‬ئۇٔىڭ «رىطبٌەتۇٕٔۇر» ٔي «ٔۇر‬ ‫ئەٌچىطي» دېگەْ ِۀىذە ئىػٍەتىۀٍىىي ئېٕىمتۇر‪.‬‬

‫ئېَتىػالرغب لبرىغبٔذا «ثەدىئۇززاِبْ» دېگەْ ٌەلەَ ئۇٔىڭغب ثەن‬ ‫وىچىه ٍېػىذا ئبدەتتىٓ تبغمىرى ئبالھىذىٍىىٍەرگە ۋە ئووَبْ چوڭمۇرٌۇلىذا‬ ‫وبتتب ئىٍىّگە ئىگە ئىىۀٍىىىٕي وۆرگەْ ئبٌىّالر تەرىپىذىٓ ثېرىٍگەْ ‪.233‬‬ ‫ج‪ -‬ئبٌەٍِەرگە رەھّەت ثوٌغبٍٔىمي دەۋاضي‬ ‫ئبٌالھ تبئبال پەٍغەِجىرىّىسگە ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫‪ -232‬ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -2102 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -233‬تبرىخچەئي ھبٍبت‪ ،‬دەضٍەپىي ھبٍبت‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -2129 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪223‬‬

‫ً‬ ‫عاى ً ى »‬ ‫« ىكىم أى ٍر ىسلٍنى ىؾ إًَّل ىر ٍحىـ ةن ا ٍي اى‬ ‫«ثىس ضېٕي ئبٌەٍِەرگە رەھّەت لىٍىپ ئەۋەتتۇق»‪ -‬ئۀجىَب‬ ‫‪.107/21‬‬ ‫ھەضەْ فەٍسىٌ ثۇ ئبٍەتٕىڭ ضەئىذ ٔۇرضىَغب ئىػبرەت لىٍىذىغبٍٔىمىٕي‬ ‫ئبٌغب ضۈرۈپ ثىر غېئىر ٍبزغبْ‪ .‬ثۇ غېئىرٔي وۆرگەْ ضەئىذ ٔۇرضىٌ ِۇٔذاق‬ ‫دېگەْ‪...« :‬رىطبٌەئي ٔۇر ئۇ ئوِۇِىٌ رەھّەتٕىڭ ثىر جىٍۋىطي ۋە ثىر‬ ‫ٔەِۇٔىطي ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَۀىڭ ثەزى ضۈپەتٍىرى‬ ‫ِەجبزىٌ ِۀىذە جۈزئىٌ ثىر ۋارىطىغب ثېرىٍىػي ِۇِىىٓ دەپ‪ ،‬ثۇ پبرالق‬ ‫لەضىذىگە لوي تەگىۈزِىذىُ‪ .‬پەلەت ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَە ثىٍەْ ئۇٔىڭ‬ ‫ئەٍٕىىي ئوتتۇرىطىذىىي پەرلىە ئىػبرەت لىٍىع ئۈچۈْ ثەزى ضۆزٌەر ئىالۋە‬ ‫لىٍىٕذى»‪.234‬‬ ‫ئۇ غېئىر ثەن ئۇزۇْ ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ثىس ئۇٔىڭ ثەزى ثۆٌۈٍِىرىٕي‬ ‫ٔەلىً لىٍىع ثىٍەْ وۇپبٍىٍىٕىّىس‪:‬‬ ‫«ھۇزۇر ئبٌّبلتب ضەْ ثىٍەْ ثۈگۈْ جبھبْ ئەھٍي‪،‬‬ ‫ئي ثۇ ئەضىردە ئبٌەِگە رەھّەت ٔۇر ئەٌچىطي!‬ ‫ثۇ خەضتە وۆڭۈٌٍەر چولتىٓ‪ 235‬پەرىػبْ‪،‬‬ ‫ئەگەر ثوٌطب ضۀذە ٌولّبٔذىٓ ٔىػبْ‪،‬‬ ‫غىپبٌىك ثەخع ئەت‪ ،‬وەي ئي ئبٌالھٕىڭ ضۆٍۈٍِۈوي!‬

‫‪ -234‬ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -2102 -2101 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -235‬ثۇ تۈروچە وەٌىّە ثوٌۇپ ِۀىطي ئىٍگىرىذىٓ تبرتىپ‪ ،‬دېگەْ ثوٌىذۇ‪.‬‬

‫‪224‬‬

‫ئي «ئبٌەِگە رەھّەت» ٔىڭ جىٍۋىطي‪ٔ ،‬ۇر ئەٌچىطي!‬ ‫پەخرى ئبٌەَ‪ 236‬ئەرغتىٓ ثۇ ٍەرگە ئىٕذى‪،237‬‬ ‫ئەۋٌىَبالر غبھي‪ 238‬وېٍىپ دۇٌذۇٌغب ِىٕذى‪،‬‬ ‫زۇٌپىمبر ثۇٔذىٓ ئېتىجبرەْ ٔۇر دېَىٍذى‪،‬‬ ‫ئي ثۇ زاِبٔذا ئبٌەِگە رەھّەت ٔۇر ئەٌچىطي!‬ ‫ٍوٌىّىس ثۇ ٔۇرٔىڭ ثۇ ٔۇرٌۇق ٍوٌي‪،‬‬ ‫ثوٌذۇق ثىس ھەِّىّىس ئۇ ٔۇرٔىڭ لۇٌي‪،‬‬ ‫ٔۇر ٍوٌۇچىطىٕىڭ ھەَ خۇغتۇر وۆڭٍي‪،‬‬ ‫ئي «ئبٌەِگە رەھّەت» ٔىڭ ٔەِۇٔىطي‪ٔ ،‬ۇر ئەٌچىطي!‬ ‫ثۇ ئبٌەِذە ِبددا ئەِەش‪ ،‬جەۋھەر ضەْ‪،‬‬ ‫ھەر زەررىذىٓ لبراپ تۇرغبْ پۈتۈْ ثىر وۆزضەْ‪،‬‬ ‫وبئىٕبتٕي ھەٍراْ لىٍغبْ‪ ،‬پۈتۈْ ثىر ٍۈزضەْ‪،‬‬ ‫ئي «ئبٌەِگە رەھّەت» ٔىڭ ِىطبٌي‪ٔ ،‬ۇر ئەٌچىطي!‬ ‫د‪ -‬لىَىٓ ئەھۋاٌذا لبٌغبٔالرغب ٍبردەَ لىٍغبٍٔىمي دەۋاضي‬ ‫ھەضەْ فەٍسىَٕىڭ ٍۇلىرىذا ثىس ثەزى پبرچىٍىرىٕي ٔەلىً وەٌتۈرگەْ‬ ‫ئۇ غېئىرىٕىڭ ثۇ ِبۋزۇ ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه لىطّي ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫«گۇٔبھىّىس ثىٍەْ گۈٌخبْ وەثي ثىر ئوت ثىس‪،‬‬ ‫‪ِ -236‬ۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالِٕي دېّەوچي‪.‬‬ ‫‪ -237‬چۈغتي‪.‬‬ ‫‪ -238‬ئەٌىٌ رەزىَەٌالھۇ ئۀھۇٔي دېّەوچي‪.‬‬

‫‪225‬‬

‫ھەِذە دەرد لوٌىذىٓ ھەر وۈْ زار‪-‬زار ثىس‪،‬‬ ‫وەچۈرگىٓ ثىسٔي ِبداِىىي ضبڭب ٍبر ثىس‪،‬‬ ‫ئي «ئبٌەِگە رەھّەت» ٔىڭ ٔۇرى‪ٔ ،‬ۇر ئەٌچىطي!‬ ‫ئبضّبٔالر لوٍۇۋەتتي ثبال‪ٍ ،‬ەر ھەَ ثەردى ثبال‪،‬‬ ‫لبپٍىذى ئەتراپٕي ثىر ئېچىٕىػٍىك ھبٌەت ۋاۋەٍال!‬

‫‪239‬‬

‫رەھىُ لىٍغىٓ ئبٌەِگە ئي ٔۇرى ِەۋال‪،240‬‬ ‫ئي «ئبٌەِگە رەھّەت» ٔىڭ جىٍۋىطي‪ٔ ،‬ۇر ئەٌچىطي!‬ ‫لورغبٌذى ئوت ثىٍەْ ثۇ وبتتب دۇَٔب‪،‬‬ ‫جەھۀٕەَ ِىطبٌي لبٍٕىذى دەرٍب‪،‬‬ ‫وەي‪ِ ،‬ەدەت ئەٍ​ٍە ئي غبھي ئەۋٌىَب!‬ ‫ئي ثۇ زاِبٔذا «ئبٌەِگە رەھّەت»‪ٔ ،‬ۇر ئەٌچىطي»‪.241‬‬ ‫ئې‪ -‬لۇرئبٕٔي ۋە ئبٌالھٕىڭ ئىطىٍّىرىٕي ئۆز ئىچىگە ئبٌغبٍٔىمي دەۋاضي‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ھەضەْ فەٍسىَٕىڭ ِەزوۇر غېئىرى ھەلمىذە ِۇٔۇ‬ ‫ضۆزٌەرٔي ضۆزٌىگەْ‪« :‬رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ خۇضۇضىٌ غبگىرتٍىرىذىٓ ۋە وؤب‬ ‫ئولۇتمۇچىٍىرىذىٓ ھەضەْ فەٍسىٌ غبٍەت ضەِىّىٌ ثىر لبٔبئەت‪ ،‬وۈچٍۈن ثىر‬ ‫ئىػۀچ‪ ،‬چوڭمۇر ثىر ئىٍىُ‪ ،‬پبرالق ثىر ئىّبْ ثىٍەْ‪ ،‬غۇٔذالال ضىىىەئي‬ ‫تەضذىمي غەٍجتىٓ ‪ 242‬ئبٌغبْ ئىٍھبَ ثىٍەْ رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ ِبھىَىتىٕي‬ ‫‪ -239‬ۋاً‪ ،‬ۋاً!‬ ‫‪ -240‬ئبٌالھٕىڭ ٔۇرى‪.‬‬ ‫‪ -241‬ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -2102 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ - 242‬ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي‪ ،‬ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ وىتبثٍىرىذىٓ ثىرىٕىڭ ئىطّي ثوٌۇپ‪ ،‬رىطبٌەئي‬ ‫ٔۇرٔىڭ ثىر پبرچىطي ھېطبثٍىٕىذۇ‪.‬‬

‫‪226‬‬

‫تەرىپٍەظ‪ ،‬ئۇ ٔۇرٔىڭ ِۀجەضي ۋە ئبضبضي ثوٌغبْ ٔۇرى ِۇھەِّەدىَٕي‪،‬‬ ‫ھەلىمەتي لۇرئبٕٔي ۋە ضىررى ئىّبٕٔي تەرىپٍەظ ئۈچۈْ ثۇ لەضىذىٕي‬ ‫ٍبزغبْ»‪.243‬‬ ‫ثۇ ٍەردە تىٍغب ئېٍىٕغبْ «ٔۇرى ِۇھەِّەدىٌ‪ ،‬ھەلىمەتي لۇرئبْ ۋە‬ ‫ضىررى ئىّبْ» دېگەْ ضۆزٌەر ِۇھىُ‪ .‬ئۇ ئۆزىٕي رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ ھەلىمىٌ ۋە‬ ‫ِۀىۋى غەخطىَىتي دەپ ھېطبثالظ ثىٍەْ ِەزوۇر خىطٍەتٍەرٔىڭ ھەِّىطىٕي‬ ‫ئۆزىذە ثبر دەپ لبرىّبلتب‪ .‬ثۇ ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَە ئېتىمبدىغب توٌۇق ِبش‬ ‫وېٍىذۇ‪ .‬چۈٔىي ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَۀىڭ ثبرٌىك پەٍغەِجەرٌەر‪ ،‬ئەۋٌىَبالر‬ ‫ٌەدۇٕٔىٌ ۋە ثبتىٕىٌ ئىٍىٍّەرٔي ئبٌغبْ ِۀجە ئىىۀٍىىي‪ ،‬ھەلتىٓ وەٌگەْ‬ ‫پەٍسٔىڭ ئىٕطبٔالرغب ٍېتىپ وېٍىػىذە ثىر ۋاضىتە ئىىۀٍىىي دەۋا‬ ‫لىٍىٕىذۇ‪.244‬‬ ‫غۇٔىڭ ئۈچۈْ ضەئىذ ٔۇرضىٌ ۋە رىطبٌەئي ٔۇرالر لۇرئبٕٔىڭ‬ ‫ھەلىمىتي‪ٍ ،‬ۀي لۇرئبٕٔىڭ ئەضٍىطي ھېطبثٍىٕىذۇ‪ ،‬غۇٔذالالر ئىّبٕٔىڭ ضىرى‬ ‫دەپ لوثۇي لىٍىٕىذۇ‪ .‬ھەضەْ فەٍسىٌ تۆۋۀذىىي ِىطراالردا تېخىّۇ ئېٕىك‬ ‫ئوتتۇرىغب لوٍىذۇ‪:‬‬ ‫«دەرتٍەرگە دەرِبْ ضەْ‪ِ ،‬ەھجۇثي جبٔطەْ!‪،245‬‬ ‫ھەَ جبِىئۇٌئەضّب ۋەٌمۇرئبٔطەْ‪،246‬‬ ‫‪ -243‬ئەِىرداغ الھىمەضي‪ِ )1 ( ،‬ەوتۇپ ٔوِۇرى‪ ،71 :‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي ‪ -2‬جىٍذ‪-1725 ،‬‬ ‫ثەت‪.‬‬ ‫‪ِ -244‬ەھّەت دەِىرچي‪« ،‬ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَە»‪ ،‬دىَبٔەت ئىطالَ ئېٕىطىىٍوپېذىَەىطي‪-15 ،‬‬ ‫جىٍذ‪.180-179 ،‬‬ ‫‪ - 245‬وۆڭۈٌٕىڭ ضۆٍۈٍِۈوي‪.‬‬ ‫‪ -246‬ئبٌالھٕىڭ ئىطىٍّىرىٕي ۋە لۇرئبٕٔي ئۆز ئىچىذە جەٍِىگۈچىطەْ‪.‬‬

‫‪227‬‬

‫ھەِذە ھەق ٔۇرىذىٓ ثىسگە ئېھطبْ ضەْ‪،‬‬ ‫ئي ثىسگە رەھّىتي ئبٌەَ ٔۇر ئەٌچىطي!‬

‫‪247‬‬

‫ف‪ -‬ھەر دەۋردە پەرلٍىك وىٍّىه ثىٍەْ ئوتتۇرىغب چىمىذىغبٍٔىمي دەۋاضي‬ ‫ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَە ِۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ تبرىخىٌ‬ ‫غەخطىَىتي ئەِەضتۇر‪ٍ ،‬ۀي ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَە ِۇھەِّەد‬ ‫ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ ئۆز ۋالتىذا ٍبغبپ ئۆٌۈپ وەتىەْ جىطّبٔىٌ وىٍّىىي‬ ‫ئەِەضتۇر‪ .‬ثۇٔىڭغب ئىػۀگۈچىٍەرگە ٔىطجەتەْ ئۇ ھەلىمەت‪ ،‬ھەر دەۋردە‬ ‫ئوخػبظ ثوٌّىغبْ ئىطىُ ۋە ضۈرەتٍەردە پەٍغەِجەر ٍبوي ئەۋٌىَب ثوٌۇپ ئوتتۇرىغب‬ ‫چىمىذۇ‪ .248‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ ئۆزىٕىڭ غۇٔذاق ثوٌغبٍٔىمىغب ئىػىٕىذۇ‪ .‬ئۇٔىڭ‬ ‫ثۇ ھەلتىىي ضۆزٌىرى ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫«ِەْ ثۇ دەۋردە ضەوطەْ ضەئىذٔىڭ جەۋھىرى ضۈپىتىذە ئوتتۇرىغب‬ ‫چىمتىُ‪ .‬ئۇ ضەوطەْ ضەئىذ زۀجىرضىّبْ غەخطىٌ لىَبِەتٍەر ۋە‬ ‫زۀجىرضىّبْ تۀبضۇخالر ثىٍەْ ٍۀي روھٕىڭ وۆچۈغٍىرى ثىٍەْ دوٌمۇٍٔىٕىپ‬ ‫ِېٕي ثۇ دەۋرگە ئبتمبْ‪.‬‬ ‫ضىٍەر وۆرۈۋاتمبْ ثۇ ضەئىذ‪ٍ ،‬ەتّىع تولمۇزى ئۆٌۈن ۋە ثىرى گەپ‬ ‫لىٍىذىغبْ جبٍٔىمٕىڭ ٍىغىٕذىطىذۇر‪ .‬ئەگەر زاِبٕٔىڭ ضۈٍي توختبپ تۇرضب ۋە‬ ‫پەرلٍىك ثەدۀٍەردە ئوتتۇرىغب چىممبْ ضەئىذٌەر ثىر‪-‬ثىرٌىرىٕي وۆرضە‪ ،‬ئۇالر‬ ‫ِۇھىُ پەرلٍىرى تۈپەٍ​ٍىذىٓ ثىر‪-‬ثىرٌىرىٕي تؤۇِبٍذۇ‪ِ .‬ەْ ئۇ ثەدۀٍەرٔىڭ‬ ‫‪ -247‬ثۇ غېئىرٔىڭ داۋاِىٕي وۆرۈظ ئۈچۈْ لبراڭ‪ :‬ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر‬ ‫وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -2103-2102 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -248‬ھەضەْ وبِىً ٍىٍّبز‪ ،‬ئىٕطبٔي وبِىً‪ ،‬ئبٌتىٓ ئوٌۇق ِەجّۇئەضي ‪ٍ -1996‬ىٍي ‪ -7‬ئبً‪،‬‬ ‫‪ -125‬ضبْ‪ -31 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪228‬‬

‫ئۈضتىذە ٍۇِىالٔذىُ‪ٍ ،‬بخػىٍىمالر ۋە ٌەززەتٍەر تبرلىٍىپ وەتتي‪ .‬دەرت‪-‬‬ ‫لىَىٕچىٍىك ۋە غەَ‪-‬لبٍغۇالر ٍىغىٍىپ لبٌذى‪ .‬ئۇ لؤبٌغۇالرٔىڭ ھەر ثىرىذە ِەْ‬ ‫ِەْ ئىذىُ‪ .‬ئۆٌگىٕىّذىٓ وېَىٓ وېٍىذىغبْ لؤبٌغۇالردىّۇ ٍۀە ِەْ ِەْ‬ ‫ثوٌىّەْ‪ .‬ثۇ لؤبٌغۇدا ٍېڭي ثەدۀذىىي ھۈجەٍرىٍەر ٍىٍذا ئىىىي لېتىُ لبٔذاق‬ ‫ٍېڭىالٔطب‪ِ ،‬ۀّۇ ئۀە غۇٔذاق غەوىٍذە وىَىُ ئبٌّبغتۇرىّەْ‪ٍ .‬ىرتىٍغبْ‬ ‫ضەئىذٔي تبغٍىۋېتىپ‪ٍ ،‬ېڭي ضەئىذٔي وىَىّەْ»‪.249‬‬ ‫ٍۇلىرىذىىي ضەپطەتىٍەرٔىڭ ثېػىذا ئۆتىەْ ««ِەْ ثۇ دەۋردە‬ ‫ضەوطەْ ضەئىذٔىڭ جەۋھىرى ضۈپىتىذە ئوتتۇرىغب چىمتىُ» دېگەْ ضۆز‬ ‫ِۇھىّذۇر‪ .‬چۈٔىي تەۋراتمب وۆرە ئبدەَ ئەٌەٍھىططبالِذىٓ ٍبلۇپ‬ ‫ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ ۋاپبتىغىچىٍىه ‪ٍ 2413‬ىً ئۆتىەْ‪ٍ .‬ۇضۈف ئەٌەٍھىططبالَ‬ ‫‪ٍ 110‬ېػىذا‪ِ ،‬ۇضب ئەٌەٍھىططبالَ ‪ٍ 120‬ېػىذا ۋاپبت ثوٌغبْ‪.250‬‬ ‫ٍبلۇپ ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ ۋاپبتىذىٓ ئىَطب ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ‬ ‫تۇغۇٌىػىغىچە جەَ ئ ىً ‪ِ( 1600‬ىڭ ئبٌتە ٍۈز) ٍىً ئۆتىۀٍىىىٕي ھېطبثمب‬ ‫ئبٌطبق‪ ،‬تەخّىٕەْ ‪( 4‬تۆت) ِىڭ ٍىً ثوٌىذۇ‪ .‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ ‪ٍ -1960‬ىٍي‬ ‫ئۆٌگەْ‪ .‬تەۋراتمب وۆرە تۇٔجي ئىٕطبْ ئبدەَ ئەٌەٍھىططبالِذىٓ ثبغالپ ضەئىذ‬ ‫‪80‬‬ ‫ٔۇرضىَٕىڭ ئۆٌۈِىگىچىٍىه ‪ٍ 5960‬ىً ئۆتىەْ ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇٔي‬ ‫(ضەوطەْ) گە ثۆٌىذىغبْ ثوٌطبق‪ ،‬ئۇ وىرگۀٍىىىٕي داۋا لىٍغبْ ھەر ثىر‬ ‫ثەدۀٕىڭ ئۆِرى ئوتتۇرا ھېطبة ثىٍەْ ‪ٍ( 75‬ەتّىع ثەظ) ٍىٍغب توغرا‬ ‫وېٍىذۇ‪ .‬ثۇ ضەۋەثتىٓ ٍۇلىرىذىىي ضۆز ٔبھبٍىتي ئىٕچىىە ثىر ھېطبة ثىٍەْ‬ ‫ضۆزٌۀگەْ ضۆزدۇر‪.‬‬

‫‪ -249‬ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -2340 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -250‬تەۋرات‪ٍ ،‬برىتىٍىع ‪ -646‬ثبة‪.‬‬

‫‪229‬‬

‫ثۇ ثىر تۀبضۇخ (روھٕىڭ وۆچۈغي) چۈغۀچىطىذۇر‪ .‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ‬ ‫ئۆزىٕىڭ داۋاٍِىك ئەڭ ٍۇلىرىذا ئىىۀٍىىىٕي ۋە لىَبِەتىىچىٍىه غۇٔذاق‬ ‫لبٌىذىغبٍٔىمىٕي ئبٌغب ضۈرىذۇ‪ٍ .‬ۀي دۇَٔبغب وېٍىپ وەتىەْ ثۈٍۈن پەٍغەِجەرٌەر‪،‬‬ ‫ھەر دەۋردە ئوتتۇرىغب چىممبْ ِۇرغىذ‪ِ ،‬ۇجەددىذ‪ِ ،‬ەھذى ۋە وېٍىػي‬ ‫وۈتۈٌۈۋاتمبْ ئىَطب ئۇدۇر‪ .‬رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ ِبۋزۇ ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه‬ ‫ئىپبدىٍىرى ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫«ئۇ ٔۇر تۈپەٍ​ٍي ثېٍىك ضبلٍىذى ٍۇٔۇضٕي‪،‬‬ ‫ئۇ ٔۇر ثىٍەْ ٌۇت ٍوق ئەتتي لەۋِىٕي‪،‬‬ ‫ٔۇرغۇْ ئەۋٌىَب ئۇ ٔۇر ثىٍەْ لىٍذى لبٔبئەت‪،‬‬ ‫وۆپ پەش وىػي ئۇ ٔۇر ثىٍەْ تبپتي وبراِەت‪،‬‬ ‫پبرٌىذى ئۇ ٔۇردىٓ وەٌگەْ رىطبٌەئي ٔۇر ئبضّبْ ئېچىٍىپ دەرھبي‪،‬‬ ‫ِېھرىجبْ ٍبراتمۇچي خەٌمىٕي ِۇغۇٔذاق لىٍذى خۇغبي‪.‬‬ ‫ئۇ ٍېڭي چىممبْ لۇٍبظ ئۆٌىىگە چبچطىال ٔۇرٌەر‪،‬‬ ‫دائىّب غبد ثوٌىذۇ‪ ،‬زوق ئبٌىذۇ ضۇٔۇق وۆڭۈٌٍەر‪.‬‬ ‫ئي پەٍغەِجەرٌىه ٔۇرىذىٓ وەٌگەْ لۇرئبْ دەٌىٍي!‬ ‫ئي ئبٌالھٕىڭ ضىررىذىٓ چىممبْ ئىّبْ دەٌىٍي!‬ ‫ضۀذىٓ ثىسگە ِەتٍۇپ‪ٍ ،‬ۀە ضۀذىٓ ثىسگە ِەۋئۇد‪.‬‬ ‫ضبٍەڭذە ثۇگۈْ ھەر وىُ ثوٌّبلتب روھٍۇق ۋە خوغٕۇد‪،‬‬ ‫ھەرئبْ وۈتەتتي ضېٕي ثۇ دۇَٔب ھەَ چۈغىذە وۆرەتتي‪،‬‬ ‫ھەق ئۆزىٕي وۆرضەتتي‪ ،‬ثۈگۈْ ئۇ چۈظ پۈتتي‪.‬‬ ‫‪230‬‬

‫ِىڭ ئۈچ ٍۈز ٍىٍذىٓ ثېرى تۇپرالمب ئبٍالٔذى ٔەچچە ِىٍَبر‪،‬‬ ‫ِۇئّىٓ ۋە ِۇۋەھھىذ ضېٕي وۈتتي دائىُ ئي ٍبر‪.‬‬ ‫ھەِّىطي ضەْ ئۈچۈْ ضۆزٌەٍتتي وبالَ‪،‬‬ ‫ھەِّىطي ھەر دائىُ ضبڭب لىالتتي ضبالَ‪.‬‬ ‫ئەزەٌذىٓ ِەْ ثۇٔي ھەَ ٍبدٌىذىُ ۋەٌالھي‪،‬‬ ‫ئۇ ئەڭ ئبخىرلي چوڭ ِۇجەددىذ رىطبئىٍٕ​ٕۇردۇر ۋەٌالھي‪،‬‬ ‫ِېٕي ئەپۇ لىً ئي ئەپۋىطي وبتتب‪ ،‬ئېھطبٔي وبتتب رىطبٌەئىٕ​ٕۇر!‬ ‫ثىر دەِّۇ ھەَ ئەتّە ِېٕي ضۀذىٓ ئەً رەثجىّىس ِەھجۇر‪.251‬‬ ‫ٔۇر ھەلمي‪ ،‬ھەق ھەلمي‪ ،‬دوضت ھەلمي ئي ٔۇر!‬ ‫ٔۇرۇڭ ثىٍەْ‪ ،‬ضىررىڭ ثىٍەْ ثۈگۈْ لىً ثىسٔي ِەضرۇر»‬ ‫ئبجىس ثىچبرە تبٌىپىڭىس ھەضەْ فەٍسىٌ‬

‫‪- . 252‬‬

‫گ‪ -‬ئەڭ ثۈٍۈن ِۇرغىذ ۋە ِۇجەددىذ ثوٌغبٍٔىمي دەۋاضي‬ ‫ٔۇرچىالر ضەئىذ ٔۇرضىَٕي ِۇٔذاق تەرىپٍەٍذۇ‪:‬‬ ‫«ثەدىئۇززاِبْ ضەئىذ ٔۇرضىٌ ھىجرىَە ‪ -14‬ئەضىر ۋە ِىالدىٌ ‪-20‬‬ ‫ئەضىرٔىڭ ِۇٔبرىٕىڭ ئۈضتىذە تۇرۇپ‪ ،‬زاِبٔذاغٍىرى ثوٌغبْ ِۇضۇٌّبٔالرغب ۋە‬ ‫ئىٕطبٔالرغب ۋالىراۋاتىذۇ‪ ،‬غۇٔذالال ثۇ ئەضىرٔىڭ ئبرلىطىذا تىسىٍغبْ ۋە‬

‫‪ِ -251‬ەھجۇر تەرن ئېتٍگۈچي دېگەْ ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇ ضۆزٌەر ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ ئىَطب ئەٌەٍھىططبالِغب‬ ‫ئوخػبظ ئىالھالغتۇرۇٌغبٍٔىمىٕي وۆرضىتىذۇ‪.‬‬ ‫‪ -252‬ئەِىرداغ الھىمەضي‪ِ )1 ( ،‬ەوتۇپ ٔوِۇرى‪ ،72 :‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي ‪ -2‬جىٍذ‪-1725 ،‬‬ ‫ثەت‪.‬‬

‫‪231‬‬

‫وەٌگۈضىٕىڭ ئۆچىرەتٍەردە ضەپىە تىسىٍىپ تۇرغبْ وەٌگۈضي ئەۋالتالرغب ئەڭ‬ ‫ثۈٍۈن ِۇرغىذ ۋە ئەڭ ثۈٍۈن ِۇجەددىذ ضۈپىتي ثىٍەْ گەپ لىٍىۋاتىذۇ» ‪.‬‬ ‫‪253‬‬

‫ھ‪ِ -‬ەھذى ئىىۀٍىىي دەۋاضي‬ ‫رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ ثەزى ِۇھىُ غبگىرتٍىرى ضەئىذ ٔۇرضىَذىٓ ِۇٔۇ‬ ‫ضوئبٌٕي لبٍتب‪-‬لبٍتب ضوراپ تۇرۇۋاٌىذۇ‪:‬‬ ‫«ثىس ضىسٔي ئبخىر زاِبٔذا پەٍغەِجىرىّىسٔىڭ ئبئىٍىطىذىٓ دۇَٔبغب‬ ‫وېٍىذىغبْ ئۇ ثۈٍۈن ِۇرغىذ دەپ ئوٍالٍّىس‪ٌ .‬ېىىٓ ضىس ثىسٔىڭ ثۇ‬ ‫پىىرىّىسٔي لەتئىٌ لوثۇي لىٍغىٍي ئۇٔىّبٍۋاتىطىس ۋە ئۆزىڭىسٔي تبرتىۋاتىطىس‪.‬‬ ‫ثۇ ثىر زىتٍىمتۇر‪ .‬ثۇ زىتٍىمٕي ھەي لىٍىػىڭىسٔي ضوراٍّىس‪.‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ثۇ ضوئبٌغب ِۇٔذاق جبۋاپ ثېرىذۇ‪:‬‬ ‫«ئبخىر زاِبٔذا پەٍغەِجەر ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ ئبئىٍىطىذىٓ دۇَٔبغب‬ ‫وېٍىذىغبْ ِەھذى ۋەوىٍ​ٍىه لىٍىذىغبْ ِۇلەددەش جبِبئەتٕىڭ ِۀىۋىٌ‬ ‫وىػىٍىىىٕىڭ ئۈچ تۈرٌۈن ۋەزىپىطي ثبر‪.‬‬ ‫ئۇ ۋەزىپىٍەر ‪ :‬ئىّبٕٔي لۇتمۇزِبق‪ِ ،‬ۇھەِّەد ئەٌەٍھىططبالِٕىڭ‬ ‫خەٌىپىطي ئۇٔۋأي ثىٍەْ ئىطالِٕىڭ غۇئبرٌىرىٕي جبٔالٔذۇرِبق‪ ،‬زاِبٕٔىڭ‬ ‫ئۆزگىرىػٍىرى ثىٍەْ ٔۇرغۇٍٔىغبْ لۇرئبْ ھۆوۈٍِىرى ۋە غەرىئەت لبٔۇٍٔىرى‬ ‫لىطّەْ ئۆزگەرتىػىە دۇچبر ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ثۇ وبتتب ۋەزىپىٕي ئورۇٔذاغمب‬ ‫تىرىػّبق‪.‬‬ ‫ٔۇر غبگىرتٍىرى ثىرىٕچي ۋەزىپىٕي رىطبٌەئي ٔۇردا توٌۇق‬ ‫وۆرگۀٍىىٍىرى ئۈچۈْ‪ ،‬ئىىىىٕچي ۋە ئۈچىٕچي ۋەزىپىٍەر ثۇٔىڭغب ٔىطجەتەْ‬ ‫ئىىىىٕچي ۋە ئۈچىٕچي دەرىجىذە ثوٌغبٍٔىمىذىٓ‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ ِۀىۋىٌ‬ ‫‪ -253‬تبرىخچەئي ھبٍبت‪ ،‬ثبرال ھبٍبتي‪ -2144 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪232‬‬

‫وىػىٍىىىٕي (ٍۀي ِەْ ضەئىذ ٔۇرضىَٕي) ھەلٍىك رەۋىػتە ثىر تۈرٌۈن‬ ‫ِەھذى دەپ لبراٍذۇ‪ ....‬ھەتتب ئەۋٌىَبالرٔىڭ ثەزىطي‪ ،‬غەٍت ثىٍەْ‬ ‫ِۇٔبضىۋەتٍىه وبراِەتٍىرىذە رىطبٌەئي ٔۇر (ٔۇر ئەٌچىطي ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ)‬ ‫ئۇ ئبخىر زاِبٕٔىڭ ھىذاٍەت لىٍغۇچىطىٕىڭ دەي ئۆزى ثوٌغبٍٔىمىٕي تەتمىمبت‬ ‫ۋە ئىساھبت ثىٍەْ چۈغۀگىٍي ثوٌىذۇ‪ ،‬دەپ لبراٍذۇ‪.‬‬ ‫ئىىىي ٔۇلتىذا ِۈجّەٌٍىه ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئىساھالغمب ئېھتىَبج ثبر‪:‬‬ ‫ثىرىٕچىطي‪...:‬پەٍغەِجەرٔىڭ خەٌىپىطي ثوٌۇظ ۋە ئىطالَ ثىرٌىىي؛‬ ‫خەٌمىە‪ ،‬ضىَبضەتچىٍەرگە ۋە خۇضۇضەْ ثۇ دەۋردىىي پىىىرٌەرگە لبرىغبٔذا‪،‬‬ ‫ثىرىٕچي ۋەزىپىذىٓ ِىڭ ھەضطە وەڭ دائىرىٍىه وۆرۈٔىذۇ‪ .‬گەرچە ھەر‬ ‫ئەضىردە ھىذاٍەت لىٍغۇچي ثىر ِەھذى ۋە ِۇجەددىذ وەٌگەْ ثوٌطىّۇ‪ٌ ،‬ېىىٓ‬ ‫ھەر ثىرى ئۈچ ۋەزىپىذىٓ ثىرىٕي ثىر جەھەتتىٓ ئبدا لىٍغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئبخىر‬ ‫زاِبٕٔىڭ ثۈٍۈن ِەھذىَىطي دېگەْ ئۇٔۋإٔي ئبالٌّىغبْ‪.‬‬

‫ئىىىىٕچىطي‪ :‬ئبخىر زاِبٕٔىڭ ِەزوۇر وبتتب وىػىطىٕىڭ پەٍغەِجەر‬ ‫ئبئىٍىطىذىٓ ثوٌۇغىذۇر‪ .‬ئەضٍىذە ِەْ ھەزرىتي ئەٌىٕىڭ ِۀىۋىٌ ئەۋالدى‬ ‫ھۆوّىذىذۇرِەْ‪ .‬ئۇٔىڭذىٓ ھەلىمەت دەرضىٕي ئبٌذىُ‪ِ .‬ۇھەِّەد‬ ‫(ئەٌەٍھىططبالَ) ٔىڭ ئبئىٍىطي ثىر ِۀىذىٓ ئېٍىپ ئېَتمبٔذا ھەلىمىٌ ٔۇر‬ ‫غبگىرتٍىرىٕىّۇ ئۆز ئىچىگە ئبٌغبٍٔىمتىٓ ِۀّۇ ئۆزۈِٕي ئۇ ئبئىٍىذىٓ ثىرى‬ ‫دەپ ھېطبثٍىطبَ ثوٌىذۇ»‪.254‬‬

‫‪ -254‬غۇئبالر‪ -14 ،‬غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇ وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -1064 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪233‬‬

‫«لىرىك وۈٔذە ثىر ٔبْ ٍەپ‪ ،‬ثبغمب وۈٍٔەردە ثىر ٔېّە ٍېّىگەْ ِەغھۇر‬ ‫ئەۋٌىَب ئوضّبْ خبٌىذىٌ ثىٍەْ ئىطپبرتب ‪ٔ255‬ىڭ تؤۇٌغبْ ئبٌىٍّىرىذىٓ توپبي‬ ‫غۈورۈ ثىر ھەلىمەتٕي ئوچۇق‪-‬ئبغىبرا وۆرگەْ ۋە خەۋەر ثەرگەْ‪ .‬ئۇ ھەلىمەت‬ ‫غۇدۇر‪:‬‬ ‫«ئۈِّەت ئبخىر زاِبٔذا دۇَٔبغب وېٍىذۇ دەپ ئېتىمبد لىٍغبْ وىػىٕىڭ‬ ‫ئۈچ ۋەزىپىطىذىٓ ئەڭ ِۇھىّي ۋە ئەڭ ثۈٍۈوي ھەلىمىٌ ئىّبٕٔي ٍبٍّبق ۋە‬ ‫ئىّبْ ئەھٍىٕي ئبزغۇٍٔۇلتىٓ لۇتمۇزِبق ثوٌغبٍٔىمتىٓ‪ ،‬ئۇالر ثۇ ۋەزىپىٕي تبِبِي‬ ‫ثىٍەْ رىطبٌەئي ٔۇردا وۆرگەْ‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ ھەزرىتي ئەٌي‪ ،‬ئبثذۇٌمبدىر‬ ‫جەٍالٔىٌ ۋە ئوضّبْ خبٌىذىَغب ئوخػبظ زاتالر وېٍىذىغبْ زاتٕىڭ ِبلبِىٕي‬ ‫رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ ِۀىۋىٌ وىػىٍىىىذە (ٍۀي ِەْ ضەئىذ ٔۇرضىَذا) وۆزٌىرى‬ ‫ثىٍەْ وۆرگۀذەن ئىػبرەت لىٍغبْ‪ ...‬ثۇ ھەلىمەت ئىطپبتالپ تۇرۇپتۇوي‪،‬‬ ‫وېٍىذىغبْ ئۇ ِۇثبرەن زات رىطبٌەئي ٔۇرٔي ئۆزىٕىڭ پروگراِّىطي ضۈپىتىذە‬ ‫تەدثىمالٍذۇ»‪.256‬‬ ‫ئي‪ -‬وۈتۈٌۈۋاتمبْ ئىَطب ثوٌغبٍٔىمي دەۋاضي‬ ‫رىطبٌەئي ٔۇرغب وۆرە ئبخىر زاِبٔذا وېٍىذۇ دەپ وۈتۈٌۈۋاتمبْ ئىَطب‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىَذۇر‪ .‬چۈٔىي ئىَطبٔي ضبلالۋاتمبٔالر ئۇٔىڭ دەججبٌٕي‬ ‫ئۆٌتۈرىذىغبٍٔىمىغب ئىػىٕىذۇ ‪ .257‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ ٔبھبٍىتي پبرالق لەضىذە دەپ‬ ‫ِبختىغبْ غېئىرىذا ثۇ ِەضىٍە ھەلمىذە ِۇٔذاق پىىىر ثبٍبْ لىٍىٕغبْ‪.‬‬ ‫ِۇٔبضىۋەتٍىه ِىطراالر ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫«ھەر ٍبٔغىٕ​ٕي ضېٕىڭ ٔۇرۇڭ ئۆچۈرۈر‪،‬‬ ‫‪ -255‬تۈروىَۀىڭ ثىر ۋىالٍىتي‪.‬‬ ‫‪ -2‬جىٍذ‪ -2061 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -256‬ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪،‬‬ ‫‪www.bediuzzaman.net www.risale-inur.com.tr‬‬ ‫‪ -257‬وبضتبِؤۇ الھىمىطي‪ِ -27 ،‬ەوتۇپ‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -1601 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪234‬‬

‫ھەر ٍەرٔي گۇٌىطتبٔغب ضېٕىڭ ٔۇرۇڭ دۆٔذۈرۈر‪،258‬‬ ‫دەججبٌٕىّۇ ثىر وۈٔي ضېٕىڭ ٔۇرۇڭ ئۆٌتۈرۈر‪،‬‬ ‫ئي «ئبٌەِگە رەھّەت» ٔىڭ ٔۇرى‪ٔ ،‬ۇر ئەٌچىطي!‬

‫‪259‬‬

‫ژ‪ -‬لۇتمۇزغۇچي ئىىۀٍىىي دەۋاضي‬ ‫ٔۇرچىالر ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ ثۇ دۇَٔبدا ئۆزٌىرىٕي لۇتمۇزىذىغبٍٔىمىغب‬ ‫ئىػىٕىذۇ‪ .‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ «ثەن پبرالق لەضىذە» دەپ ِبختىغبْ غېئىردا ثۇ‬ ‫ِەضىٍە ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ِۇٔذاق ِىطراالر ثبر‪:‬‬ ‫«غىپب تبپطۇْ غۇئبْ ثىرئبز ٍبرىّىس‪،‬‬ ‫راۋاج تبپطۇْ ئۆتّەٍذىغبْ پۇٌىّىس‪،‬‬ ‫چبچ ٔۇرۇڭٕي ئبق ثوپىەتطۇْ لبرىّىس‪،‬‬ ‫ئي «ئبٌەِگە رەھّەت» ٔىڭ ٔۇرى‪ٔ ،‬ۇر ئەٌچىطي!‬ ‫ئبغىمالرٔىڭ ئەرغىە چىممبْ پەرٍبدى‪،‬‬ ‫ٍىغٍىتىذۇ ئۇ پبن روھٍۇق ئەجذادٔي‪،‬‬ ‫ئبٌالھ ئۈچۈْ لىٍغىٓ ثىسگە ِەدەتٕي‪،‬‬ ‫ئەً ِۇھتبجالرغب رەھّەتي ئبٌەَ‪ٔ ،‬ۇر ئەٌچىطي!‬ ‫ئبضّبٔالر لوٍۇۋەتتي ثبال‪ٍ ،‬ەر ھەَ ثەردى ثبال‪،‬‬ ‫لبپٍىذى ئەتراپٕي ثىر ئېچىٕىػٍىك ھبٌەت ۋاۋەٍال!‬

‫‪260‬‬

‫‪ -258‬ئبٍالٔذۇرىذۇ‪.‬‬ ‫‪ -259‬ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -2102 ،‬ثەت‬ ‫‪ -260‬ۋاً‪ ،‬ۋاً!‬

‫‪235‬‬

‫رەھىُ لىٍغىٓ ئبٌەِگە ئي ٔۇرى ِەۋال‪،261‬‬ ‫ئي «ئبٌەِگە رەھّەت» ٔىڭ جىٍۋىطي‪ٔ ،‬ۇر ئەٌچىطي!‬ ‫ثىر تەرەپتە ضەي‪ ،‬ثىر تەرەپتە لبْ ئبلىذۇ‪،‬‬ ‫ثۇ ثبال ئوتي ئبٌەِٕي وۆٍذۈرىذۇ‪،‬‬ ‫ٍىغٍىغبْ ثۇ ئىٕطبْ ھەِىػە ضبڭب لبراٍذۇ‪،‬‬ ‫ئي «ئبٌەِگە رەھّەت» ٔىڭ ٔەِۇٔىطي ٔۇر ئەٌچىطي!‬ ‫لورغبٌذى ئوت ثىٍەْ ثۇ وبتتب دۇَٔب‪،‬‬ ‫جەھۀٕەَ ِىطبٌي لبٍٕىذى دەرٍب‪،‬‬ ‫وەي‪ِ ،‬ەدەت ئەٍ​ٍە ئي غبھي ئەۋٌىَب!‬ ‫ئي ثۇ زاِبٔذا «ئبٌەِگە رەھّەت»‪ٔ ،‬ۇر ئەٌچىطي»‪.262‬‬ ‫«وەي‪ِ ،‬ەدەت ئەٍ​ٍە ئي غبھي ئەۋٌىَب!» دېگەْ ضۆز‪ ،‬ئەۋٌىَبالرٔىڭ‬ ‫پبدىػبھي ِەدەت لىً‪ ،‬دېگەْ ثوٌىذۇ‪ .‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ ثۇ ٍەردە وىّگە لبرغي‬ ‫ٍبردەِگە چبلىرىٍغبْ؟ دۇَٔبٔي وىُ ئوت ثىٍەْ لورغبپ‪ ،‬دېڭىسالرٔي‬ ‫جەھۀٕەِذەن لبٍٕبتمبْ وىّذۇر؟ ئبٌالھتىٓ غەٍرىَٕي ئبٌالھمب لبرغي ٍبردەِگە‬ ‫چبلىرىظ ئۇٔي ئبٌالھتىٓ وۈچٍۈن‪ ،‬ئبٌالھتىٓ ِەرھەِەتٍىه ۋە ئىٕطبٔالرٔي‬ ‫ئبٌالھتىّٕۇ ٍبخػي تؤۇٍذىغبْ ثىرى دەپ ئېتىمبد لىٍغبٍٔىك ثوٌّبِذۇ ؟ ثەظ‬ ‫تًيع ي (پەلەت ضبڭىال ئىجبدەت لىٍىّىس‪،‬‬ ‫ۋالىت ٔبِىسىذا « إًيَّل ىؾ ىف ٍعي ي ك إًيَّل ىؾ اى ٍ ى‬ ‫پەلەت ضۀذىٕال ٍبردەَ تىٍەٍّىس )» دەٍذىغبْ ثىر ِۇضۇٌّبْ ثۇ چوڭ گۇٔبھ ٔي‬ ‫لبٔذالّۇ ضبدىر لىٍىذىغبٔذۇ؟!‬

‫‪ -261‬ئبٌالھٕىڭ ٔۇرى‪.‬‬ ‫‪ -262‬ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -2102 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪236‬‬

‫ن‪ -‬غبپبئەت لىٍىذىغبٍٔىمي دەۋاضي‬ ‫ٔۇرچىالر ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ غبپبئەت لىٍىذىغبٍٔىمىغب ئىػىٕىذۇ‪.‬‬ ‫ِۇٔبضىۋەتٍىه ضۆزٌەرٔىڭ ثىر لىطّي ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫«ئۇ ٔۇرٔىڭ ِۇثبرەن تەرجىّبٔي ۋە ِۇثبرەن ِۀىۋى وىػىٍىىي (ضەئىذ‬ ‫ٔۇرضىٌ) لىٍغبْ‪« :‬ثىسٔي لۇتك ۇ ز‪ ،‬ئبتب‪-‬ثوۋىٍىرىّىسٔىّۇ لۇتمۇز‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر‬ ‫تبٌىجٍىرىٕي ۋە ئۇالرٔىڭ ئبتب‪-‬ثوۋىٍىرىٕي ئوتتىٓ لۇتمۇز» دېگەْ دۇئب ثىٍەْ‬ ‫ئوخػبظ دۇئبالرٔىڭ لوثۇي ثوٌۇغي‪ ،‬غبپبئىتي ۋە ھۆرِىتي ثىٍەْ‪ ...،‬ئۇٔىڭ‬ ‫غبگىرتٍىرى‪ ،‬خىسِەتچىٍىرى ۋە رىطبٌىٍىرىٕي ضبلٍىغۇچي ِبگىسىٕالر لبٔذاق‬ ‫ثوٌۇپ لۇتۇٌۇپ لبٌغبْ ثوٌطب‪ ،‬ضىسٌەرِۇ ئۇ ِۇثبرەن غبگىرتالرغب ئوخػبظ‪ ،‬ئۇ‬ ‫ِۇثبرەن ِۇلەددەش دائىرىگە وىرگەْ چېغىڭالردا دۇَٔب ۋە ئبخىرەتٕىڭ‬ ‫دەھػەتٍىه ئوتٍىرىذىٓ لۇتۇٌىطىٍەر‪ ،‬غۇٔذالال ضىٍەر ئەۋالت ۋە ئبئىٍەڭالرٔىڭ‬ ‫ثىر تۈرٌۈن پبدىچىطي ثوٌغبٍٔىمىڭالر ضەۋەثٍىه ئۇ ضۆٍۈٍِۈن وىػىٍىرىڭالرٔىّۇ‬ ‫لۇتمۇزۇپ لبٌىطىٍەر‪.‬‬ ‫ھەر ثىرىڭالر ِبددىٌ ۋە ِۀىۋى ٔىجبتٍىممب ۋە ضبئبدەتىە ٔبئىً‬ ‫ثوٌىطىٍەر‪ .‬ئەً ٔۇرچىالر!‪ٔ ...‬ۇرٔىڭ غبپبئىتي‪ٔ ،‬ۇرٔىڭ دۇئبضي ۋە ٔۇرٔىڭ‬ ‫ھىّ​ّىتي ضىٍەرٔي لۇتمۇزىذۇ»‪.263‬‬

‫‪ -2‬رضبٌەئي ٔۇرالرٔىڭ ِۇلەددەضٍەغتۈرۈٌۈغي‬ ‫رىطبٌەئي ٔۇرالردا‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇرالرٔي‪ ،‬ضەئىذ ٔۇرضىَٕي ۋە تبٌىپٍىرىٕي‬ ‫ِۇلەدەضٍەغتۈرىذىغبْ‪ ،‬ئۇ لەدەر وۆپ ئىپبدىٍەر ثبروي‪ ،‬ئۇالر چىمىرىۋېتىٍطە‬ ‫وىتبثالر ثەوّۇ لىطمىراپ وېتىذۇ‪ .‬ثۇالرٔىڭ ثىر لىطّي ئىٍگىرى ئوتتۇرىغب‬ ‫لوٍۇٌغبْ ئىذى‪ .‬ئەِذى ثىر لىطّىٕي تۆۋۀذە وۆرۈپ ئۆتەٍ​ٍي‪:‬‬ ‫‪ -263‬ئەِىرداغ الھىمەضي‪ِ )1 ( ،‬ەوتۇپ ٔوِۇرى‪ ،81 :‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي ‪ -2‬جىٍذ‪-1733 ،‬‬ ‫ثەت‪.‬‬

‫‪237‬‬

‫«ثۇ ئبجبٍىپ‪ ،‬دەھػەتٍىه ۋە ھېچ ِىطٍي وۆرۈٌّىگەْ دەۋردە‪،‬‬ ‫خۇضۇضەْ ِۇئّىٕالر ئېغىر دەرىجىذە ثېطىّغب ئۇچراۋاتمبْ‪ ،‬ۋەھػىٌ دۈغّۀٍەر‬ ‫ثىٍەْ ئىٍىػىۋاتمبْ‪ ،‬وبفىرٌىك ئوتىٕىڭ ٍبٌمۇٔي ٍۇرتىّىسٔي ئوراپ وېتىپ‬ ‫ثبرغبْ ثىر زاِبٔذا‪ ،‬پەلەت ۋە پەلەت ثىخەتەرٌىىىّىسٔىڭ ئەڭ ضبغالَ‪ ،‬وۈچٍۈن‪،‬‬ ‫ٍىمىٍّبش ۋە تەۋرۀّەش وۈچىگە ئىگە رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ ٔۇرأە داٌذىطىغب‬ ‫ئۆتۈظ ثىٍەْ ۋە ئۇٔىڭ ِۇلەددەش چەِجىرى ئىچىگە وىرىع ثىٍەْ لۇتۇٌغىٍي‬ ‫ۋە ئىّبٕٔي لۇتمۇزۇپ‪ ،‬ئەثەدىٌ ٍولٍۇق دەپ گۇِبْ لىٍىٕغبْ ئۆٌۈِٕي ئەثەدىٌ‬ ‫ھبٍبتمب ئبٍالٔذۇرغىٍي ثوٌىذۇ» ‪« .264‬رىطبٌەئي ٔۇرالر روھىّىسٔىڭ غىساضي ۋە‬ ‫ئەثەدىٌ ثەخت‪-‬ضبئبدىتىّىسٔىڭ ئبچمۇچىذۇر»‪.265‬‬ ‫ھبزىر ثۇ وىتبثالر ھەلمىذە تولۇپ چىمىرىٍغبْ ضۈپەتٍەردىٓ ثەزىٍىرىٕي‬ ‫وۆرۈپ ثبلبٍ​ٍي‪:‬‬ ‫ئب‪ -‬رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ تەضتىمالٔغبٍٔىمي دەۋاضي‬ ‫ٔۇرچىالرٔىڭ دەۋا لىٍغىٕىذەن ٔىجبتٍىك پەلەت رىطبٌەئي ٔۇرالر ثىٍۀال‬ ‫ئەِەٌىٍَىػىذىغبْ ثوٌطب‪ ،‬ئۇ (رىطبٌەئي ٔۇر) الرٔىڭ ئىٍگىرىىي ئىالھىٌ وىتبثالر‬ ‫تەرىپىذىٓ خەۋەر ثېرىٍگەْ ۋە تەضتىمالٔغبْ ثوٌۇغي وېرەن‪ .‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ‬ ‫ئىػٕىڭ ثۇ تەرىپىگىّۇ ضەي لبرىّىغبْ‪ .‬ئۇ ثۇ ھەلتە «ضىىىەئي تەضذىمي‬ ‫غەٍجي» ٍۀي «غەٍت ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه تەضتىك تبِغۇضي» دەپ ثىر رىطبٌە‬ ‫ٍبزغبْ‪ .‬ئۇ ِەزوۇر رىطبٌەدە ِۇٔذاق دەٍذۇ‪« :‬ثۇ رىطبٌە ثبغتىٓ ئبخىرىغىچە‬ ‫ِىڭغب ٍېمىٓ ئىػبرەت ثىٍەْ ٍبٌغۇز ثىرال ٔەرضىٕي‪ٍ ،‬ۀي رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ‬ ‫ِۇٔبضىپ وۆرۈٌۈپ تەضتىمالٔغبٍٔىمىٕي ئىطپبتالٍذۇ‪ .‬ثىر دەۋادا ثۇٔچىٍىه وۆپ‬ ‫‪ -264‬ئەِىرداغ الھىمەضي‪ِ )1 ( ،‬ەوتۇپ ٔوِۇرى‪ ،81 :‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي ‪ -2‬جىٍذ‪-1733 ،‬‬ ‫ثەت‪.‬‬ ‫‪ -265‬غۇئبالر‪ -14 ،‬غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇ وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -1111 ،‬ثەت‪ ،‬جەٍالْ چبٌىػمبٕٔىڭ‬ ‫ِۇداپىئەضىذىٓ‪.‬‬

‫‪238‬‬

‫ۋە ثىر‪ -‬ثىرىذىٓ پەرلٍىك ِىڭالرچە ئىػبرەتٕىڭ ثبر ثوٌۇغي پەلەت وەضىىٓ‬ ‫ئىٍىُ دەرىجىطىذىال ئەِەش‪ ،‬ئەٍٕي زاِبٔذا وۆز ثىٍەْ وۆرۈظ ۋە وەضىىٓ‬ ‫لبٔبئەت دەرىجىطىذە ئۇ دەۋأي ئىطپبتالٍذۇ»‪.266‬‬ ‫ثۇ ئىطپبتٕىڭ لبٔذاق ئەِەٌىٍَەغىۀٍىىىٕي ثىٍىػٕي خبٌىغبٔالر‪ ،‬ثىس‬ ‫ئبٌذىّىسدا توختىٍىپ ئۆتّەوچي ثوٌغبْ « ضەئىذ ٔۇرضىٌ ۋە لۇرئبْ » دېگەْ‬ ‫تېّىغب لبرىطب ثوٌىذۇ‪.‬‬ ‫ة‪ -‬رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ تۈروچە ثوٌۇغي‬ ‫ئبٌالھ تبئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫« ىكىم أى ٍر ىسلٍنى ًم َّلر يس وؿ إً َّل ًلً ى ًف ىػ ٍ ًـ ًقاًيىػِّي ى ىؿيقٍـ »‬ ‫«ثىس لبٍطي ئەٌچىٕي ئەۋەتطەن‪ ،‬ئۇٔي ئۆز لەۋِىٕىڭ تىٍي ثىٍەْ‬ ‫ئەۋەتتۇق‪ .‬ثۇٔي ئۇٔىڭ ئۇ لەۋِگە ثبٍبْ لىٍىػي ئۈچۈْ غۇٔذاق لىٍذۇق»‪-‬‬ ‫ئىجراھىُ ‪.4/14‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ثۇ ئبٍەتٕي رىطبٌەئي ٔۇرالرٔىڭ تۈروچە ثوٌۇغىٕىڭ‬ ‫دەٌىٍي دەپ لبراٍذۇ ۋە ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«‪...‬ئەٌچىٍىه ۋە پەٍغەِجەرٌىىٕىڭ ٔبئىجي ۋە ۋەوىٍ​ٍىرىٕىڭ ھەر‬ ‫ئەضىردە ثبر ثوٌۇغي ثىر لبئىذە ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ثۇ ئبٍەت‪ ،‬ثىر ِىراضچىٍىك‬ ‫ۋەزىپىطي ئۆتەٍذىغبْ رىطبٌەئي ٔۇرٔي ئۆزىٕىڭ تبرِبلٍىرى ئىچىگە ثىر ئىػبرەت‬ ‫ِۀىطىذە ئېٍىپ وىرىذۇ ۋە تىٍىٕىڭ ئەرەثچە ئەِەش‪ ،‬تۈروچە ثوٌۇغىٕىڭ‬ ‫ضەۋەثىٕي ثبٍبْ لىٍىذۇ»‪.267‬‬

‫‪ -266‬وبضتبِؤۇ الھىمىطي‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -1651 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -267‬غۇئبالر‪ -1 ،‬غۇئب‪ -4 ،‬ئبٍەت‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇ وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -847 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪239‬‬

‫ج‪ -‬رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ گۇٔبھمب وبپبرەت ثوٌىذىغبٍٔىمي دەۋاضي‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ پىىرىچە «رىطبٌەئي ٔۇرغب تېگىپ ئۆتۈپ وېتىع‬ ‫ئەِەش‪ ،‬ئۇٔي توٌۇق لوثۇي لىٍىپ‪ٍ ،‬ېَىػمب تىرىػىع الزىُ‪ .‬ثۇ ئۇٔىڭ‬ ‫ئۆتّۈغتىىي چوڭ گۇٔبھٍىرىغب وبپبرەت ثوٌۇغي‪ ،‬وەٌگۈضىذىىي چوڭ‬ ‫‪268‬‬ ‫ثبالٍىئبپەت ۋە زىَبٔىەغٍىىٍەرٔىڭ ئبٌذىٕي ئېٍىػي ئۈچۈْ غەرتتۇر» ‪.‬‬ ‫ثويدىغبٍٔىمي دەۋاضي‬ ‫د‪ -‬رىطبٌەئي ٔۇرٔي ئولۇغبٔالرٔىڭ ئبٌىُ ى‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ وۆز لبرىػىذا وؤب ِەدرىطٍەردە ثەظ ئوْ ٍىٍذا‬ ‫ھبضىً لىٍىٕغبْ ئىٍىٍّەر ٔۇر ِەدرىطىٍىرىذە ثەظ ئوْ ھەپتىذە ھبضىً‬ ‫لىٍىّٕبلتب ۋە ئوخػبظ ٔەتىجىگە ئېرىػىٍّەوتە‪.269‬‬ ‫ئې‪ -‬رىطبٌەئي ٔۇرالرٔي ِۇلەددەضٍەغتۈرگۀٍىىٕىڭ ِىطبٌٍىرى‬ ‫رىطبٌەئي ٔۇرالرٔىڭ ئىچىذىىي رىطبٌەئي ٔۇرالرٔي‬ ‫ِۇلەددەضٍەغتۈرىذىغبْ لىطُ چىمىرىۋېتىٍطە ئۇ وىتبثالرٔىڭ ھەجّي خېٍىال‬ ‫وىچىىٍەٍذۇ‪ .‬ثۇالردىٓ «ئبٍەتي وۇثرا» ٔي ِىطبي وەٌتۈرۈپ ثۇ ھەلتىىي‬ ‫دەۋاالرٔي لەدەِّۇ لەدەَ ئىسدەٍ​ٍي‪:‬‬ ‫‪ )1‬ضەئىذ ٔۇرضىَغب ٍبزدۇرۇٌغبٍٔىمي دەۋاضي‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ئۆزى «ئبٍەتي وۇثرا» دەپ ئبتىغبْ رىطبٌىطىٕىڭ‬ ‫وىرىع ضۆز لىطّىٕي ئۇزارتمىٕىذا ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«ثۇ رىطبٌىٕىڭ وىرىع لىطّىٕىڭ ثۇٔذاق ئۇزۇْ ثوٌۇپ وېتىػي‬ ‫ِېٕىڭ ئىختىَبرىّچە ثوٌّىذى‪ .‬دېّەن‪ ،‬ئېھتىَبج ثبر ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ‬ ‫غۇٔذاق ٍبزدۇرۇٌذى»‪.270‬‬ ‫‪ -268‬ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -2061 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -269‬ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجي‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -2061 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪240‬‬

‫‪ )2‬ئىطىّٕي ھەزرىتي ئەٌىٕىڭ لوٍغبٍٔىمي دەۋاضي‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ثۇ رىطبٌە ھەلمىذە ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫«ثۇ رىطبٌىٕىڭ غۇٔذاق ئەھّىَىتي ثبروي‪ ،‬ئىّبَ ئەٌي رەزىَەٌالھۇ‬ ‫ئۀھۇ غبٍىپتىٓ وۆرضەتىەْ وبراِەتٍەر ثىٍەْ ثۇ رىطبٌىگە «ئبٍەتي وۇثرا (ئەڭ‬ ‫ثۈٍۈن ئبٍەت)» ۋە «ئبضبٍي ِۇضب (ِۇضبٔىڭ ھبضىطي)» دەپ ئبت لوٍغبْ‪.271‬‬ ‫‪ )3‬ھەزرىتي ئەٌىٕىڭ رىطبٌىذىٓ غبپبئەت تىٍىگۀٍىىي دەۋاضي‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪« :‬ئىّبَ ئەٌي رەزىَەٌالھۇ ئۀھۇ ٔۇرٔىڭ‬ ‫ثۆٌۈٍِىرىذىٓ خەۋەر ثەرگەْ ۋالىتتب ‹ئبٍەتۇي وۇثرا ھەلمي‪ -‬ھۆرِىتي ئۈچۈْ‬ ‫ِېٕي وۈتۈٌّىگەْ ئۆٌۈِذىٓ ِۇھبپىسەت لىً › دەپ ئۇ ئبٍەتۇي وۇثرأي‬ ‫غبپبئەتچي لىٍذى»‪.272‬‬ ‫‪ )4‬رىطبٌىٕىڭ «الئىالھە ئىٍ​ٍەٌالھ» ٔىڭ دەٌىٍي ئىىۀٍىىي دەۋاضي‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪« :‬الئىالھە ئىٍ​ٍەٌالھ» ٔىڭ دەٌىٍي‬ ‫ثېطىٍغبْ «ئبٍەتۇي وۇثرا» رىطبٌىطىذۇر‪ .‬ئۇ ِىطٍىطىس ھۆججەتٕىڭ ھەٍراْ‬ ‫لبٌذۇرىذىغبْ خۇضۇضىَىتي ضەۋەثىذىٓ ئىّبَ ئەٌي رەزىَەٌالھۇ ئۀھۇ ئۇٔي‬ ‫غبپبئەتچي لىٍغبْ»‪.273‬‬

‫‪ -270‬غۇئبالر‪ -7 ،‬غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇ وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -985 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -271‬غۇئبالر‪ -7 ،‬غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇ وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -985 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -272‬غۇئبالر‪ -15 ،‬غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇ وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -1116 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -273‬غۇئبالر‪ -15 ،‬غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇ وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -1116 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪241‬‬

‫‪ )5‬رىطبٌىٕىڭ لۇتمۇزغۇچي ثوٌغبٍٔىمي دەۋاضي‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪ ...« :‬ئۇ رىطبٌۀىڭ ھەَ ئۀمەرە ھەَ‬ ‫دېٕىسٌي ِەھىىّىٍىرىذە غبٌىت وېٍىػي ثىٍەْ ۋە پەردە ئب رلىطيدا تەضىرٌىه‬ ‫ھبٌذا تبرلىٍىػي ثىٍەْ ئولۇغۇچىٍىرىغب ِەھىىّىذە ئبلٍىٕىع‬ ‫لبزأذۇرغىٕىذەن‪.274»...‬‬

‫‪ )6‬ثىر ِبگىسىٕ​ٕي ئوت ئبپىتىذىٓ ضبلٍىغبٍٔىمي دەۋاضي‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ دەٍذۇوي‪ ...« :‬ئىطپبرتب ۋىالٍىتىذە ھۆوۈِەت‬ ‫ئىذارىٍىرىذىٓ ثىرىذە ئوت ئبپىتي ٍۈز ثېرىپ‪ ،‬وېچىٕىڭ ئەڭ ضوغۇق ۋالتىذا‬ ‫ئۇ ئىذارە ئۈچ ضبئەت وۆٍذى‪ٍ .‬بٔغىٓ تۇتبظ ثىر ِبگىسىٕغب تېسال‬ ‫ئىٍگىرىٍىۋاتبتتي‪ِ .‬بگىسىٓ رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ ثىر تبٌىپىٕىڭ ئىذى‪.‬‬ ‫ِبگىسىٕ​ٕىڭ ئىگىطي «ثىس وۆٍۈپ وەتتۇق‪ ،‬تۈگەغتۇق» دەپ ٍېٕىّغب وەٌذى‪.‬‬ ‫ِەْ ئىىىي وۈْ ئبۋۋاي ئۇٔىڭذىٓ ئۇ ِبگىسىٕذىىي ئبٍەتۇي وۇثرأىڭ ثەزى‬ ‫ٔۇضخىٍىرىٕي تەٌەپ لىٍغبْ ئىذىُ‪ٌ ،‬ېىىٓ ئۇ ئەوىٍىپ ثەرِىگەْ ئىذى‪.‬‬ ‫دېّەن‪ ،‬ئۇ ثۇ ئوتٕي ئۆچۈرۈظ ئۈچۈْ ئۇ ٍەردە لبٌغبْ ئىىەْ‪ِ .‬ەْ رىطبٌەئي‬ ‫ٔۇرٔي ۋە ئبٍەتي وۇثرأي غبپبئەتچي لىٍىپ‪« ،‬ئي رەثجىُ لۇتمۇز!» دېذىُ‪.‬‬ ‫ئۈچ ضبئەت داۋاِالغمبْ ئۇ دەھػەتٍىه ٍبٔغىٓ ئۇ ثۈٍۈن ئىذارىٕي ثەرثبت‬ ‫لىٍذى‪ ،‬تۆۋىٕىذىىي ۋە ٍېٕىذىىي تۇتبظ دۇوبٔالرٔي پۈتۈٍٔەً وۆٍذۈرۈپ‬ ‫تبغٍىذى‪ .‬رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ ۋە ئبٍەتي وۇثرأىڭ ِۇھبپىسىتىذە ثوٌغبْ ِبگىسىٕغب‬ ‫چېمىٍّىذى ۋە ئبضتىٕذىىي غبگىرتٕىڭ دۇوىٕىّۇ ضبق لبٌذى»‪.275‬‬ ‫‪ -274‬غۇئبالر‪ -15 ،‬غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇ وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -1116 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -275‬ئەِىرداغ الھىمەضي‪ِ -27 ،‬ەوتۇة‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي ‪ -2‬جىٍذ‪ -1723 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪242‬‬

‫‪ٔ -3‬ىجبتٍىمٕىڭ ٔۇر جبِبئىتىذە ئىىۀٍىىي دەۋاضي‬ ‫ٔۇرچىالرغب ٔىطجەتەْ «رىطبٌەئي ٔۇر غبگىرتٍىرىٕىڭ ٔىجبتٍىممب‬ ‫ئېرىػىذىغبٍٔىمىغب ۋە ثەختٍىه ثوٌىذىغبٍٔىمىغب دائىر لۇرئبٕٔىڭ وۈچٍۈن‬ ‫ئىػبرەتٍىرى‪ ،‬ھەرزىتي ئەٌىٕىڭ ۋە ئبثذۇٌمبدىر جەٍالٔىَٕىڭ خۇظ خەۋەرٌىرى‬ ‫ثبر» ‪ . 276‬تۆۋۀذىىي ئبٍەتٍەر ِۇغۇ خىٍذىىي ئىجتىّبئىٌ گۇرۇھالرٔىڭ ۋە‬ ‫تەرىمەتچىٍەرٔىڭ ئەھۋاٌىٕي ثبٍبْ لىٍىپ ثەرِەوتە‪:‬‬ ‫ً‬ ‫«إً َّلف َّل‬ ‫ؼي ا ًدي ى يقٍـ ىكىا اي ا ً‬ ‫ش ٍموا إًاَّل ى أى ٍم يل يقٍـ‬ ‫اؿًذ ي ى ىَّلر‬ ‫ع ىؿٍس ى‬ ‫مان‬ ‫ت ًـ ٍفيقٍـ ؼم ى‬ ‫شى‬ ‫ً‬ ‫ع ىف »‬ ‫ث اىيػ‬ ‫ؼاىي‬ ‫مٍ‬ ‫اايًق َّلـي‬ ‫إًاى َّل‬ ‫مِّي ييقٍـ ىمب ىاؾاي ا ى‬ ‫«دىٕىٕي پبرچىالپ گۇرۇھ‪-‬گۇرۇھ ثوٌغبٔالر ثبرغۇ‪ ،‬ضەْ ھېچجىر‬ ‫ٔەرضىذە ئۇالردىٓ ئەِەضطەْ‪ .‬ئۇالرٔىڭ ئىػي پەلەت ئبٌالھمىال تبپػۇرۇٌىذۇ‪.‬‬ ‫ئبٔذىٓ ئبٌالھ ئۇالرغب لىٍّىػٍىرىٕي ئېَتىپ ثېرىذۇ»‪-‬ئۀئبَ ‪.159/6‬‬ ‫« ىكإً َّلف ىى ًذهً أيَّلمي ي ٍي أي َّلـ نة ىكا ًح ىد نة ىكأىاى ىرُّد ي ٍي اىتَّل‬ ‫بى يقٍـ يزيػ نلا يؾُّدؿ‬ ‫ؼػ ي ًف‪ .‬تى‬ ‫ؼىقاَّل يكا أى ٍم ىل يقٍـ يٍى‬ ‫ؼم ى ً​ً‬ ‫ؼرقـ ً‬ ‫ب ىمً‬ ‫ًحٍز و‬ ‫مٍح ىسي ىف أىاَّل ى يًفم ُّد يقٍـ‬ ‫ب ىؿىد ٍمًقٍـ ًىر‬ ‫حك ىف‪ .‬ىذ ٍ ي ٍ‬ ‫ؼي‬ ‫غٍم ىلتقٍـ ىحتَّل ًحي و ‪ .‬أى ى‬ ‫قًـ ٍف ـ واؿ ك نً ‪ .‬يفس ًرع ىؿقـ ً‬ ‫ً‬ ‫ؼم ٍاؿى ٍػل ً‬ ‫شعيرك ىف»‬ ‫ات ٍىؿ‬ ‫مٍ‬ ‫ب ى ىى ى ى ي يٍ‬ ‫بى ى‬ ‫ى‬ ‫«ئۀە غۇالرٔىڭ دىٕي ضىٍەرٔىڭ دىٕىڭالردۇر‪ .‬ھەِّىڭالرٔىڭ دىٕي‬ ‫ثىردۇر‪ِ .‬ەْ ضىٍەرٔىڭ رەثجىڭالرِەْ‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ ِۀذىٓ لورلۇڭالر‪.‬‬ ‫ئبٔذىٓ ئىٕطبٔالر ئۇ دىٕ​ٕي ئۆز ئبرىطىذا پبرچىالپ ھەر خىً وىتبثالرغب‬ ‫ئبٍرىذى‪ .‬ھەر گۇرۇھ ئۆز دىٕي ثىٍەْ خۇغبي ثوٌۇپ ِبختىٕىذىغبْ ثوٌذى‪.‬‬ ‫ضەْ ئۇالرٔي چۆِۈپ وېتىػىەْ غبپىٍ​ٍىمٍىرى ئىچىذە ثىر ِۇددەت‬ ‫تەرن ئەتىىٓ‪ .‬ئۇالر ثىسٔىڭ ِبي‪ِ-‬ۈٌۈن ۋە ئەۋالتالرٔي ثەرگۀٍىىىّىسٔي‪،‬‬

‫‪ -276‬وبضتبِؤۇ الھىمىطي‪ِ -27 ،‬ەوتۇة‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -1608 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪243‬‬

‫ٍبخػىٍىك لىٍىػمب ئبٌذىرىغبٍٔىمىّىس‪ ،‬دەپ ئوٍالِذۇ؟ ئىع ئۇالرٔىڭ‬ ‫ئوٍ​ٍىغىٕىذەن ئەِەش‪ ،‬ئۇالر ئۇلّبٍۋاتىذۇ»‪ِ -‬ۇئّىٕۇْ ‪.56-52/23‬‬ ‫ٍۇلىرىذىىي ئبٍەتٍەرٔىڭ ئىچىذىٓ ‪ -53‬ئبٍەت ئۈضتىذە لىطمىغىٕب‬ ‫توختىٍىػمب توغرا وېٍىذۇ‪ .‬ئۇ ئبٍەت ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫ب ىمً‬ ‫بى يقٍـ يؾُّدؿ ًحٍز و‬ ‫حك ىف»‬ ‫ب ىؿىد ٍمًقٍـ ًىر‬ ‫« تى‬ ‫ؼىقاَّل يكا أى ٍم ىل يقٍـ يٍى‬ ‫ؼي‬ ‫«ئبٔذىٓ ئىٕطبٔالر ئۇ دىٕ​ٕي ئۆز ئبرىطىذا پبرچىالپ ھەر خىً وىتبثالرغب‬ ‫ئبٍرىذى‪ .‬ھەر گۇرۇھ ئۆز دىٕي ثىٍەْ خۇغبي ثوٌۇپ ِبختىٕىذىغبْ ثوٌذى »‪-‬‬ ‫رۇَ ‪.32/30‬‬ ‫ئبٍەتتە ئۆتىەْ زۇثۇر « يزيػ نلا» دېگەْ ضۆز «زەثۇر» ٔىڭ وۆپٍۈوي‬ ‫ثوٌۇپ‪« ،‬وىتبة» دېگەْ ِۀىٕي ثىٍذۈرىذۇ‪ .‬دەرۋەلە غۇئەرا ضۈرىطىٕىڭ‬ ‫‪ -196‬ئبٍىتىذە « ىكإً َّلفيق ىؿ ً يز ي ًل ا ٍ ى َّلكاً ى » «ئۇ لۇرئبْ ئىٍگىرىىىٍەرٔىڭ‬

‫وىتبثٍىرىذىّۇ ثبر» دېَىٍىذۇ‪ .‬ئىٍگىرىىىٍەرٔىڭ وىتبثٍىرى ئىٍگىرىىي‬ ‫پەٍغەِجەرٌەرگە ٔبزىً لىٍىٕغبْ وىتبثالردۇر‪ .‬زەثۇر ئەٍٕي زاِبٔذا داۋۇد‬ ‫ئەٌەٍھىططبالِغب ٔبزىً لىٍىٕغبْ وىتبثٕىڭّۇ ئىطّىذۇر‪ .‬دىٍٕىرىٕي‬ ‫پبرچىٍىغبٔالرٔىڭ وىتبثٍىرىغىّۇ زەثۇر دېَىٍىػي ئۇالرٔىڭ ئۇ وىتبثالرغب ئىالھىٌ‬ ‫وىتبة تۈضي ثەرگۀٍىىىگە ئىػبرەت لىٍىع ئۈچۈْ ثوٌطب وېرەن‪.‬‬

‫‪244‬‬

‫ي‪ -‬جبِبئەتٕي وۆپەٍتىػٕىڭ غبٍە ثوٌۇغي‬ ‫دىٕغب ثوٍطۇٔۇغٕىڭ ئورٔىغب دىٕ​ٕي ئۆزٌىرىگە ثوٍطۇٔذۇرىذىغبٔالر‪ ،‬ئۇ‬ ‫دىٕ​ٕىڭ ئبضبضىٌ ئېتىمبدٌىرىٕي ئۆزٌىرىٕىڭ ھبوىّىَىتىٕي ِۇضتەھىەٍِەغٕىڭ‬ ‫ثىر ۋاضىتىطي ضۈپىتىذە ئىػٍىتىذۇ‪ِ .‬ەضىٍەْ‪ ،‬خرىطتىئبٍٔىمتىىي ئبتب‪ ،‬ثبال ۋە‬ ‫ِۇلەددەش روھ ئېتىمبدى‪ ،‬چېروبۋٔىڭ خرىطتىئبْ جبِبئەضي ئۈضتىذىىي‬ ‫ھبوىّىَىتىٕي ِۇضتەھىەٍِەغٕىڭ ۋاضىتىطي ضۈپىتىذە ئىػٍىتىٍّەوتە‪ .‬ثۇ‬ ‫ثۈٍۈن ثىر دىٓ ضۈٍئىطتېّبٌىذۇر‪ .‬ئىٕطبٔالر تېخىّۇ دىٕذارٌىػىع ئۈچۈْ‬ ‫ئبٌالھمب ثبغٍىٕىػٕىڭ ئورٔىغب چېروبۋغب ثبغٍىٕىذۇ‪« .‬چېروبۋ ِۇئەٍَەْ‬ ‫دەرىجىٍەرگە ئبٍرىٍغبْ ئورگبٔالردىٓ ۋە ئىَطب ِەضىھٕىڭ ضىرٌىك ثەدىٕىذىٓ‬ ‫تەروىپ تبپمبْ ثىر تەغىىالتتۇر‪ .‬ضبِبۋىٌ ھەدىَىٍەر ثىٍەْ ثېسەٌگەْ‪ .‬ئۇ ثىرى‬ ‫ئىٕطبٔىٌ ٍۀە ثىرى ئىالھىٌ ثوٌغبْ ئىىىي پەرلٍىك تەروىجي لىطىّغب‬ ‫ئىگە ‪ . 277‬چېروبۋ ئىٕطبٔىَەت ثىٍەْ ئبٌالھٕىڭ ئوتتۇرىطىذىىي ثىرٌىىٕىڭ‬ ‫ئىػبرىتي ۋە ۋاضىتىطىذۇر ‪ . 278‬ئىَطب ِەضىھىە ئوخػبٍذىغبْ چېروبۋ‬ ‫خىسِەتچىٍىرى ئىَطب ِەضىھٕىڭ ثۀذىٍىرىذۇر‪ .‬چۈٔىي ئۇالرٔىڭ ئېَتمبْ‬ ‫ضۆزٌىرى ۋە لىٍغبْ ئېھطبٍٔىرى ئۆزٌىرىٕىڭ ئەِەش‪ ،‬ثەٌىي ئىَطب ِەضىھٕىڭ‬ ‫ثبغمىالرغب ثېرىع ئۈچۈْ ئۇالرغب ئبِبٔەت لىٍىٕغبْ ضۆز ۋە ئېھطبٍٔىرىذۇر» ‪.279‬‬

‫‪ -277‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -771 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -278‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -775 ،‬پبراگراف‪.‬‬ ‫‪ -279‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -876 ،‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪245‬‬

‫وبتوٌىىالر ئىَطب ئەٌەٍھىططبالَ تەثٍىغ لىٍغبْ دىٕ​ٕي ئۀە غۇ غەوىٍذە‬ ‫ئبٌالھٕىڭ دىٕي ثوٌۇغتىٓ چىمىرىپ‪ ،‬چېروبۋٔىڭ دىٕي ھبٌىتىگە وەٌتۈرگەْ‪.‬‬ ‫ھبزىر چېروبۋ ئۆزىگە ثبغٍىك وىػىٍەرٔىڭ ضبٔىٕي وۆپەٍتىع ئۈچۈْ ھەر خىً‬ ‫ۋاضىتىٍەرٔي لوٌالّٔبلتب‪ .‬ثۇ ئەھۋاي ثبغمب چېروبۋالردىّۇ غۇٔذاق‪ .‬ئۇالرٔىڭ ثۇ‬ ‫پبئبٌىَىتي «ِىططىئؤېرٌىه» دەپ ئبتىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ِىططىئؤېرٌىه دىٓ تەثٍىغي ئەِەضتۇر‪ .‬دىٓ تەثٍىغي ثىر دىٕ​ٕي‬ ‫ئىٕطبٔالرغب ٍەتىۈزگۀذىٓ وېَىٓ ئىػىٕىع ِەضىٍىطىذە ئۇالرٔي ئىختىَبرىغب‬ ‫لوٍۇپ ثېرىػتۇر‪ِ .‬ىططىئؤېرٌىه ثوٌطب پبۋٌۇضٕىڭ لىٍغىٕىغب ئوخػبظ‬ ‫ئىٕطبٔالرٔي چېروبۋغب خىسِەت لىٍىذىغبْ ھبٌەتىە وەٌتۈرۈظ ئۈچۈْ ھەر خىً‬ ‫ۋاضىتىٍەرٔي ئىػمب ضېٍىع پبئبٌىَىتىذۇر‪ .‬ھەِّىّىسگە ِەٌۇٍِۇق ئبِېرىىب‬ ‫لىتئەضىٕىڭ ئىػغبي لىٍىٕغىٕىغب تېخي ‪ٍ 200‬ىً ثوٌّبضتىٓ ئوتتۇرا ئەضىر‬ ‫ئېٕگىسىطَؤىذىٓ‪ 280‬لېٍىػّبٍذىغبْ دەرىجىذە زۇٌۇَ ثىٍەْ ٍەرٌىه ئېتىمبد ۋە‬ ‫ِەدۀىَەتٍەر ٍولىتىٍغبْ‪ ،‬غۇٔذالال خەٌك خرىطتىئبٔالغتۇرۇٌغبْ‪ .‬ئەٍٕي ئەھۋاي‬ ‫ئبۋضتراٌىَە‪ٍ ،‬ېڭي زىٍالٔذىَە‪ ،‬غەرة ئېّپىرىَبٌىسِي تەرىپىذىٓ ِۇضتەٍِىىە‬ ‫لىٍىٕغبْ ئبفرىمب دۆٌەتٍىرى ۋە دۇَٔبٔىڭ ثبغمب دۆٌەتٍىرىذىّۇ ٍۈز ثەرگەْ‪.281‬‬ ‫ِىططىئؤېرالر پبۋٌۇضٕىڭ ٍوٌىذىذۇر‪ .‬ئۇٔىڭ وورىٕتٍىمالرغب ٍبزغبْ‬ ‫خېتىذە ِۇٔۇ جۈٍِىٍەر ئورۇْ ئبٌغبْ‪:‬‬

‫‪ -280‬ئېٕگىسىطَوْ وبتوٌىىالرٔىڭ ثىر خىً ِەھىىّىٍىرى ثوٌۇپ‪ ،‬ثۇ ِەھىىّىٍەر ‪ 15‬ۋە ‪-16‬‬ ‫ئەضىرٌەردە وبتوٌىه چېروبۋىغب لبرغي چىممۇچىالرٔي تېپىپ جبزاالظ ۋەزىپىطىٕي ئۆتىگەْ‪.‬‬ ‫‪ -281‬غىٕبضي گۈٔذۈز‪ِ ،‬بھّۇت ئبٍذىٓ‪ِ ،‬ىططىئؤېرٌىه‪ ،‬ئىطتبٔجۇي ‪ -18 ،2002‬ثەت‪.‬‬

‫‪246‬‬

‫«‪ِ 19‬ەْ ھېچىىّذىٓ ھەق ئبٌّىغبٍٔىمىُ ئۈچۈْ‪ ،‬ئۇالرٔىڭ‬ ‫تەٌەپٍىرىذىٓ ئەروىٓ‪ٌ .‬ېىىٓ‪ ،‬تېخىّۇ وۆپ ئبدەِٕىڭ ئىَطب ِەضىھىە ئېتىمبد‬ ‫لىٍىػي ئۈچۈْ‪ ،‬وۆپچىٍىىٕىڭ لۇٌىذەن ٍبغبپ وەٌذىُ‪ٍ 20 .‬ەھۇدىَالرٔىڭ‬ ‫ئىَطب ِەضىھىە ئېتىمبد لىٍىػي ئۈچۈْ‪ٍ ،‬ەھۇدىَالر ئبرىطىذا ثوٌغىٕىّذا‬ ‫ٍەھۇدىَالردەن ٍبغبۋاتىّەْ‪ .‬تەۋرات لبٔۇٔىٕىڭ ئىٍىىذىٓ ئبزاد لىٍىٕغبْ‬ ‫ثوٌطبِّۇ‪ ،‬تەۋرات لبٔۇٔىٕىڭ ئىٍىىذە ٍبغبٍذىغبٔالرٔىڭ ئىَطب ِەضىھىە ئېتىمبد‬ ‫‪ 21‬غۇٔىڭغب ئوخػبظ‪،‬‬ ‫لىٍىػي ئۈچۈْ‪ ،‬غۇ وىػىٍەردەن ٍبغبۋاتىّەْ‪.‬‬ ‫تەۋرات لبٔۇٔي ثىٍەْ ِۇٔبضىۋىتي ٍوق ٍەھۇدىٌ ئەِەضٍەر ئبرىطىذا ثوٌغىٕىّذا‪،‬‬ ‫غۇ وىػىٍەرگە ئوخػبظ ٍبغبۋاتىّەْ‪ .‬ثۇ‪ ،‬خۇدأىڭ لبٔۇٔىذىٓ چەتٕەپ وەتتىُ‬ ‫دېگۀٍىه ئەِەش‪ ،‬چۈٔىي ِەْ ئىَطب ِەضىھٕىڭ لبٔۇٔىغب ئىتبئەت لىٍىپ‬ ‫ٍبغبۋاتىّەْ‪ 22 .‬خۇدا توغرىطىذىىي ثىٍىّٕي تؤۇپ ٍەتّىگۀٍىىتىٓ‬ ‫ۋىجذأي ئبضبٔال ئبزاثٍىٕىذىغبْ ئېتىمبدچىالرٔىڭ ئبرىطىذا ئۇالرغب ئوخػبظ‬ ‫ٍبغبۋاتىّەْ‪ .‬ثۇٔذاق لىٍىػىّذىىي ِەلطەت‪ ،‬ئۇالرٔىڭ ئېتىمبدىٕي‬ ‫ِۇضتەھىەٍِەغتۇر‪ .‬ثبرٌىك چبرىٍەرٔي ئىػٍىتىپ تېخىّۇ وۆپ وىػىٍەرٔىڭ‬ ‫لۇتۇٌۇغي ئۈچۈْ‪ِ ،‬ەٍ​ٍي ِەْ لبٔذالال وىػىٍەرٔىڭ ئبرىطىذا ثوالً‪ ،‬خۇدا‬ ‫ِۀئي لىٍّىغبٔال ثوٌطب‪ ،‬غۇ وىػىٍەرٔىڭ ئبدەتٍىرى ثوٍىچە ٍبغبٍّەْ‪ِ 23 .‬ەْ‬ ‫تېخىّۇ وۆپ وىػىٍەرٔىڭ ثۇ خۇظ خەۋەرٔي لوثۇي لىٍىپ‪ ،‬ئۇٔىڭذىٓ‬ ‫وېٍىذىغبْ ثەختتىٓ ِەْ ثىٍەْ ثىٍ​ٍە تەڭ ثەھرىّەْ ثوٌۇغي ئۈچۈْ‪ ،‬ثۇ‬ ‫ئىػالرٔي لىٍىۋاتىّەْ»‪.282‬‬

‫‪ -282‬ئىٕجىً‪ ،‬پبۋٌۇضٕىڭ وورىٕتٍىمالرغب ٍبزغبْ ثىرىٕچي خېتي‪.23-19/9 ،‬‬

‫‪247‬‬

‫ِىططىئؤېرٌىه ئىٕجىٍٕي خەٌمٍەرگە ۋە ِەضىھىە ئىػۀّىگەْ‬ ‫گۇرۇپپىالرغب ٍەتىۈزۈظ ثىٍەْ ثبغٍىٕىذۇ‪ .‬خرىطتىئبْ جبِبئەتٍەرٔىڭ ۋە ٍەرٌىه‬ ‫چېروبۋالرٔىڭ لۇرۇٌۇغي ثۇٔىڭ ئبرلىطىذىٓ وېٍىذۇ‪ .‬ئىٕجىٍٕي خەٌمٍەرٔىڭ‬ ‫وۈٌتۈرٌىرىذە (ِەدۀىَەتٍىرىذە) جبٔالٔذۇرۇظ ئۈچۈْ ثىر ئىٕىۈٌتۈراضَوْ‬ ‫ثبضمۇچي ثبغٍىٕىذۇ‪ .‬خەٌمٍەرگە‪ ،‬گۇرۇپپىالرغب ۋە وىػىٍەرگە ِۇٔبضىۋەتٍىه‬ ‫ِبۋزۇالردا چېروبۋ ئۇالرغب لەدەِّۇلەدەَ ٍېمىٍٕىػىذۇ ۋە تەضىر وۆرضىتىذۇ‪ .‬ثۇ‬ ‫ئىع ئىٕجىٍٕي لوثۇي لىٍّبٍذىغبٔالر ثىٍەْ ئېھتىراَ ثىٍذۈرگەْ ئبضبضتب‬ ‫ِۇٔبضىۋەت ئورٔىتىػٕي تەٌەپ لىٍىذۇ‪.283‬‬ ‫ئىٕىۈٌتۈراضَۇْ ئىٕجىٍٕىڭ تەٌىّبتٍىرىٕي خرىطتىئبٔالر ثوٌّىغبْ‬ ‫ئەٌٍەرٔىڭ ِەدۀىَەتٍىرىگە وىرگۈزۈظ دېّەوتۇر‪ .‬خرىطتىئبٍٔىك تەٌىّبتي ۋە‬ ‫ھبٍبت غەوٍي ثبغمب ِەدۀىَەتٍەرگە ِبش ھبٌەتىە وەٌتۈرۈٌىذۇ‪ .‬ثۇٔىڭ غبٍىطي‬ ‫ئىٕطبٔالرٔي لەدەِّۇلەدەَ خرىطتىئبٔالغتۇرۇغتۇر‪.‬‬ ‫ٔۇرغۇْ ِۇضۇٌّبْ گۇرۇھ ۋە تەرىمەتچىٍەردىّۇ ثۇ خىً ئەھۋاٌالر‬ ‫وۆرۈٌىذۇ‪ .‬ئۇالر ئۆزٌىرىٕىڭ ئىطالِغب ۋەوىٍ​ٍىه لىٍىذىغبٍٔىمىغب ئىػىٕىذۇ‪.‬‬ ‫ئەگەغىۈچىٍىرىٕىڭ وۆپىَىػىٕي ئىطالِٕىڭ ٍېَىٍىػي دەپ ھېطبثالٍذۇ‪.‬‬ ‫ئەگەغىۈچىٕي وۆپەٍتىػٕي ئبضبضىٌ ٔىػبْ لىٍىپ ثەٌگىٍەٍذۇ‪ .‬ضەئىذ‬ ‫ٔۇرضىَٕىڭ تۆۋۀذىىي وۆزلبراغٍىرى ثۇٔىڭغب ِىطبي ثوٌىذۇ‪:‬‬

‫«رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ ئىطالَ دۇَٔبضىذا تبرلىٍىػىغب لبرغي ئىجتىّبئىٌ ۋە‬ ‫ضىَبضىٌ جەھەتتىٓ توضبٌغۇ پەٍذا ثوٌۇپ لبٌّبضٍىمي ئۈچۈْ ٔۇر غبگىرتٍىرى‬ ‫‪ -283‬وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ -854 ،‬ۋە ‪ -856‬پبراگراف‪.‬‬

‫‪248‬‬

‫تېٕچٍىك ضۆٍەر ثوٌۇغي الزىُ‪ .‬ئبگبھ ثوٌۇڭالروي‪ ،‬ئۇضتبزالرٔىڭ جۈِە ۋە‬ ‫جبِبئەتٍىرىگە چېمىٍّبڭالر‪ .‬ئۇالرغب لبتٕبغّىطبڭالرِۇ لبتٕبغمبٔالرٔي تۀمىذ‬ ‫لىٍّبڭالر‪ .‬گەرچە ئىّبَ رەثجبٔي‪‹ :‬ثىذئەت ثبر ٍەرگە وىرِەڭالر › دېگەْ‬ ‫ثوٌطىّۇ‪ ،‬ئۇٔىڭ ِۇٔذاق دېَىػتىىي ِەلطىتي‪ٔ :‬بِبز ثبتىً ثوٌىذۇ دېگۀٍىه‬ ‫ئەِەش‪ٔ ،‬بِبزٔىڭ ضبۋاثي ثوٌّبٍذۇ دېگۀٍىىتۇر ‪.284‬‬ ‫ٔۇرچىالر ٔۇرچىٍىمٕي ٍېَىع ئۈچۈْ ھەِّە وىػي ثىٍەْ ٍېمىٓ‬ ‫ِۇٔبضىۋەتتە ثوٌۇغمب تىرىػىذۇ ۋە ِۇٔبزىرىگە وىرِەٍذۇ‪...‬‬ ‫«ثىذئەت ثبر ٍەرٌەرگە وىرِەڭالر» دېگەْ ضۆز ثىٍەْ ِەضجىذ ۋە‬ ‫جبِەٌەرٔىڭ ِەلطەت لىٍىٕغبٍٔىمي ئېٕىك‪ِ .‬ۇضۇٌّبْ وىػي تېخىّۇ وۆپ‬ ‫ضبۋاة ئېٍىع ئۈچۈْ ِەضجىذوە ثبرىذۇ‪ .‬ئەگەر ٔبِبزٔىڭ ضبۋاثىٕي ئبالٌّبٍذىغبْ‬ ‫ئىع ثوٌطب ِەضجىذوە ثبراِذۇ؟ ضەئىذ ٔۇرضىٌ ثۇ ٍوي ئبرلىٍىك ٔۇرچىالرغب‪ ،‬ئۆز‬ ‫ئىجبدەتخبٔىٍىرىٕي غەوىٍ​ٍۀذۈرۈظ ھەلمىذە ٍوٌَورۇق ثەرگەْ‪.‬‬

‫‪ -284‬وبضتبِؤۇ الھىمىطي‪ِ -27 ،‬ەوتۇة‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -1667 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪249‬‬

‫َ‪ -‬ئىٕطبٔىَەتٕي لۇچبلالظ دەۋاضي‬ ‫ٔۇرچىالر دەٍذۇوي‪« :‬وىُ ھەلىمەت ئىسدەٍذىىەْ رىطبٌەئي ٔۇردىٓ‬ ‫دەرش ئبٌطۇْ‪ٔ .‬ۇر ٍوٌىذا ِبڭغبْ ھەر ثىر زىَبٌىٌ ھەلىمىٌ ثەخت‪-‬ضبئبدەتىە‬ ‫ئېرىػىذۇ ۋە ٍەر ٍۈزىٕىڭ ِبھىَىتىٕي چۈغىٕىذۇ‪ .‬ئەدەثىٌ ھبٍبت خەزىٕىطىٕي‬ ‫وۆرضىتىذىغبْ لۇرئبْ ھەوىّٕىڭ ٔۇرى ثوٌغبْ رىطبٌەئي ٔۇر ئەٌۋەتتە ثىر وۈٔي‬ ‫ئەِەش ثىر وۈٔي دۇَٔبٔي زىٍسىٍىگە وەٌتۈرىذىغبْ ٔۇرٌۇق ئبۋازىٕي‬ ‫ٍبڭرىتىذۇ»‪.285‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ تېخىّۇ ئىٍگىرىٍىگەْ ھبٌذا ِۇٔذاق دەٍذۇ‪« :‬دىٕ​ٕىڭ‪،‬‬ ‫غەرىئەتٕىڭ ۋە لۇرئبٕٔىڭ ٍۈزدىٓ ئبرتۇق تىٍطىّبت ۋە ضىرٌىرىٕي ٍېػىپ‬ ‫ئوتتۇرىغب چىمبرغبْ‪ ،‬ئەڭ تەرضب دىٕطىسالرٔىڭ ئېغىسٌىرىٕي تۇۋالالپ گەپ‬ ‫لىالٌّبٍذىغبْ لىٍىپ لوٍغبْ‪ِ ،‬ىراج ۋە ئبخىرەتتە روھ ۋە جەضەتٕىڭ ثىٍ​ٍە‬ ‫تىرىٍىذىغبٍٔىمىذەن ئەلىٍذىٓ ثەن ٍىراق دەپ گۇِبْ لىٍىٕغبْ لۇرئبٔىٌ‬ ‫‪286‬‬ ‫ھەلىمەتٍەرٔي ئەڭ ِۇتەئەضطىپ‪ ،‬ئەڭ تەرضب پەٍالضوپ ۋە زىٕذىمالرغب لبرغي‬ ‫لۇٍبغتەن ئىطپبتٍىغبْ‪ ،‬غۇٔذالال ئۇالرٔىڭ ثىر لىطّىٕي ئىّبٔغب وەٌتۈرگەْ‬ ‫رىطبٌەئي ٔۇر ٔۇضخىٍىرى‪ ،‬ئەٌۋەتتە پۈتۈْ دۇَٔبٔي ۋە ھبۋا ثوغٍۇلىٕي ئۆزى‬ ‫ثىٍەْ ئباللىذار لىٍىذىغبْ‪ ،‬ثۇ ئەضىرٔي ۋە وەٌگۈضىٕي ئۆزىگە ثبغالپ‬ ‫تۇرىذىغبْ ثىر لۇرئبْ ھەلىمىتىذۇر‪ ،‬ئەھٍي ئىّبْ لوٌىذا ثىر ئبٌّبش‬ ‫لىٍىچتۇر»‪.287‬‬

‫‪ -285‬تبرىخىچەئي ھبٍبت‪ ،‬ئىطپبرتب ھبٍبتي‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -2204 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -286‬زىٕذىك دەھرىٌ دېگەْ ِۀىٕي ئىپبدىٍەٍذۇ‪.‬‬ ‫‪ -287‬ئەِىرداغ الھىمەضي‪ِ -27 )1( ،‬ەوتۇة‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي ‪ -2‬جىٍذ‪ -1695 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪250‬‬

‫«غىئەٌىىتە ِۇتەئەضطىپ وىػىٍەر‪ ،‬ۋەھھبثىٍَىمتب ھەددىذىٓ ئېػىپ‬ ‫وەتىەْ وىػىٍەر‪ ،‬پەٍالضوپالرٔىڭ ئەڭ تەرضبضي ۋە ئبٌىّي‪ِ ،‬ۇتەئەضطىپ‬ ‫ئۆٌىّبالرٔىڭ ئەڭ ِۇتەوەثجىرٌىرى ثىردەن ٔۇر دائىرىطىگە وىرىػىە ثبغٍىذى ۋە‬ ‫لېرىٕذاغالرغب ئبٍالٔذى‪ .‬ھەتتب ثەزى ِىططىئؤېرالرٔىّۇ‪ ،‬ئىَطب دىٕىٕىڭ‬ ‫ھەلىمىٌ روھبٔىَطىٕىڭّۇ (ٍۀي ئىَطب ئەٌەٍھىططبالِٕىڭّۇ) ئۇ دائىرىگە‬ ‫وىرىذىغبٍٔىمي توغرىطىذا ئىػبرەتٍەر ثبر‪ .‬ثۇالر ثىر‪-‬ثىرىگە ھۇجۇَ لىٍىػّبٍذۇ‪.‬‬ ‫ئەوطىچە ئىٕبق‪-‬ئىتتىپبلٍىمٕىڭ ِۇھىٍّىمىٕي تؤۇپ ٍېتىپ ِۇٔبزىرىگە‬ ‫ضەۋەة ثوٌىذىغبْ ِەضىٍىٍەرٔي ئوتتۇرىغب تبغٍىّبٍذۇ‪ .‬دېّەن‪ ،‬ئىّبَ ئەٌي‬ ‫ئوتتۇز‪-‬لىرىك ئىػبرىتي ثىٍەْ ئوچۇق ئبغىبرا ھبٌذا خەۋەر ثەرگەْ رىطبٌەئي ٔۇر‬ ‫ثۇ زاِبٕٔىڭ دەھػەتٍىه جبراھەتٍىرىگە توٌۇق ثىر دورىذۇر‪ .‬ئۇ دائىرە‬ ‫‪288‬‬ ‫(ٔۇرچىٍىك) ثىسگە وۇپبٍە لىٍغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئۇٔىڭ ضىرتىغب چىمّبٍّىس» ‪.‬‬

‫‪ -288‬ئەِىرداغ الھىمەضي‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي ‪ -2‬جىٍذ‪ -1769 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪251‬‬

252

‫تۆتىٕچي ثۆٌۈَ‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ۋە لۇرئبْ‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ ثەزىذە لۇرئبٔغب ٔىطجەتەْ توغرا پوزىتطىَىذە‬ ‫ثوٌغبٍٔىمي وۆزگە چېٍىمىذۇ‪ٌ .‬ېىىٓ ئۇ لۇرئبٔغب وۆپرەن ئۆزىٕي‪ ،‬وىتبثٍىرىٕي ۋە‬ ‫غبگىرتٍىرىٕي ِۇلەددەضٍەغتۈرۈظ ئۈچۈْ ئىٍتىجب لىٍىذۇ‪ .‬ئبٍەتٍەردىٓ ثۇ‬ ‫خىً ِۀىٍەرٔي چىمىرىع ِۇِىىٓ ثوٌّبٍذىغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئۇ ٔبھبٍىتي خبتب‬ ‫‪ 33‬ئبٍىتىذە‬ ‫ٍوٌالرغب وىرىذۇ‪ِ .‬ەضىٍەْ‪ ،‬ئۇٔىڭ وۆز لبرىػىچە لۇرئبٕٔىڭ‬ ‫ئۆزىگە ۋە رىطبٌەئي ٔۇرالرغب ئىػبرەت لىٍىّٕبلتب ‪ .289‬ئۇ ثۇ دەۋاضىٕي ئىطپبتالظ‬ ‫ئۈچۈْ ئەثجەد ۋە جەفرىٕي ‪ 290‬ئىػٍەتىەْ‪ .‬ثۇ وۆپىٕچە ضېھرىگەرٌەر ۋە‬ ‫رەِچىٍەر ئىٍتىجب لىٍىذىغبْ ثىر ٍوٌذۇر‪ .‬ئەِەٌىَەتتىّۇ ِەزوۇر وۆز لبراغالرٔي‬ ‫ثبغمب ئۇضۇي ثىٍەْ ئىطپبتالظ ِۇِىىٓ ئەِەش‪.‬‬ ‫ئب‪ -‬ئەثجەد ۋە جەفر‬ ‫ئەثجەد ۋە جەفر‪ 28 ،‬ھەرپٍىه ئەرەة تىٍي ئېٍىپجەضي ۋە ھېچمبٔذاق‬ ‫ِۀە ئىپبدىٍىّەٍذىغبْ تۆۋۀذىىىذەن ‪ 8‬ضۆز ثىرىىّىطىذىٓ تەروىپ تبپمبْ‪:‬‬ ‫«ئەثجەد‪ ،‬ھەۋۋەز‪ ،‬ھۇتتىٌ‪ ،‬وەٌەِەْ‪ ،‬ضەئۇفەش‪ ،‬لەرەغەت‪ ،‬ضەخخەز‪،‬‬ ‫زەزەغ»‬ ‫«أ‬

‫قكز‬

‫م ال‬

‫خذ ضظغ»‪.‬‬ ‫سعؼص ل ت ث‬

‫ثۇ ھەرىپٍەرگە ‪ 1‬دىٓ ‪ 1000‬گىچىٍىه ضبْ لىّ​ّىتي ثېرىٍىپ ثىر‬ ‫خىً ھېطبثالظ غەوٍي ئىجبد لىٍىٕغبْ‪ٍ .‬ۇلبرلي ضەوىىس ضۆز ثىرىىّىطىٕىڭ‬ ‫‪ -289‬غۇئبالر‪ ،‬ثىرىٕچي غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -831 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -290‬جەفر ئەضٍي ئەرەثچە ضۆز ثوٌۇپ ِۀىطي ِۆٌچەر‪ ،‬لىَبش‪ ،‬ثېػبرەت‪ ،‬پبي‪ ،‬رەَ دېگۀٍەردىٓ‬ ‫ئىجبرەت‪.‬‬

‫‪253‬‬

‫ثىرىٕچىطي «ئەثجەد» دەپ ئولۇٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ثۇ خىً ھېطبثالظ ئۇضۇٌي‬ ‫«ئەثجەد» ھېطبثي دەپ ئبتبٌغبْ‪ .‬ثۇ ھەرپٍەر ۋە ئۇالرٔىڭ ضبْ لىّ​ّىتي‬ ‫تۆۋۀذىىىچە‪:‬‬ ‫ا‬

‫ب‬

‫ج‬

‫د‬

‫ھػ‬

‫و‬

‫ز‬

‫‪1‬‬

‫‪2‬‬

‫‪3‬‬

‫‪4‬‬

‫‪5‬‬

‫‪6‬‬

‫‪7‬‬

‫ح‬

‫ط‬

‫ي‬

‫ؾ‬

‫ؿ‬

‫ـ‬

‫ف‬

‫‪8‬‬

‫‪9‬‬

‫‪10‬‬

‫‪20‬‬

‫‪30‬‬

‫‪40‬‬

‫‪50‬‬

‫س‬

‫ع‬

‫ؼ‬

‫ص‬

‫ؽ‬

‫ر‬

‫ش‬

‫‪60‬‬

‫‪70‬‬

‫‪80‬‬

‫‪90‬‬

‫‪100‬‬

‫‪200‬‬

‫‪300‬‬

‫ت‬

‫ث‬

‫خ‬

‫ذ‬

‫ض‬

‫ظ‬

‫غ‬

‫‪400‬‬

‫‪500‬‬

‫‪600‬‬

‫‪700‬‬

‫‪800‬‬

‫‪900‬‬

‫‪1000‬‬

‫ئەثجەد ھېطبثي وۆپىٕچە ثىر جۈٍِىٕىڭ ٍبوي ثېَىتٕىڭ ئىچىگە ِۇھىُ‬ ‫ھبدىطىٍەرٔىڭ تبرىخٍىرىٕي ِۀىٍىه وەٌىّىٍەر ثىٍەْ ٍەرٌەغتۈرۈظ ئۈچۈْ‬ ‫ئىػٍىتىٍىذۇ‪ .‬ثۇ تبرىخ لبٌذۇرۇظ دەپّۇ ئبتىٍىذۇ‪ .‬ثۇ ھېطبثٕي غەٍت ئىٍّىگە ۋە‬ ‫ضىرٌىك ِۀىٍەرگە ٍېتىع ئۈچۈْ ئىػٍىتىذىغبٔالرِۇ ثوٌغبْ‪ .‬ثۇالر جەفر ٍبوي‬ ‫جىفر دېگەْ ِېتودٔي ئىػٍىتىذۇ‪.‬‬ ‫وۆپىٕچە غىئە ۋە رەِّبٌالر ئىػٍىتىذىغبْ جىفردە ھەرپٍەر ثىٍەْ ضبٔالر‬ ‫ئوتتۇرىطىذا ِۇٔبضىۋەت لۇرۇٌۇپ ئۇالرغب ِبش وېٍىذىغبْ ئىػبرەتٍەرگە‬ ‫‪254‬‬

‫ئېرىػىع ِەلطەت لىٍىٕىذۇ ‪ . 291‬ثۇ ثبتىً ثىر ٍوٌذۇر‪ .‬چۈٔىي ئەثجەد‬ ‫ھېطبثىٕىڭ لۇرئبْ ۋە ضۈٕٔەتتىٓ ھېچمبٔذاق ئبضبضي ثوٌّىغبٔذەن ضىرٌىك‬ ‫ِۀىٍەرگە ٍۀي غەٍت ئىٍىّىگە ئېرىػىػٕىڭّۇ ثىر ٍوٌي ٍولتۇر‪ .‬ئبٌالھ تبئبال‬ ‫ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫« يؽٍؿ ى ماٍعىي ـ ٍف ً‬ ‫ؼم اا َّلم ك ً‬ ‫ات ىكا ٍ ٍىر ً‬ ‫شعيرك ىف‬ ‫ب إًَّل َّل‬ ‫مٍ‬ ‫ى ي ى‬ ‫ىى‬ ‫ااييق ىكىم ى‬ ‫ض ٍاؿىٍ ى‬ ‫ثىف»‬ ‫ب كي‬ ‫م ٍى‬ ‫أىيَّل ىف ي‬ ‫«ئي ِۇھەِّەد! ئېَتمىٕىي‪‹ :‬غەٍجٕي ئبضّبٔالردىىي ۋە زېّىٕذىىي‬ ‫وىػىٍەردىٓ ھېچىىُ ثىٍّەٍذۇ‪ ،‬غەٍجٕي پەلەت ئبٌالھ ثىٍىذۇ ›‪ .‬ئۇالر لبچبْ‬ ‫تىرىٍذۈرۈٌىذىغبٍٔىمىٕي تۇٍّبٍذۇ»‪ٔ -‬ەًِ ‪.65/27‬‬ ‫ثۇ ئبٍەتتىىي «ئبضّبٔالردىىي ۋە زېّىٕذىىي وىػىٍەردىٓ ھېچىىُ»‬ ‫ئىپبدىطي پەر ىغتىٍەرٔىڭ‪ ،‬جىٍٕەرٔىڭ ۋە پەٍغەِجەرٌەرٔىڭّۇ غەٍجٕي‬ ‫ثىٍّەٍذىغبٍٔىمىٕي ئوتتۇرىغب لوٍىذۇ‪.‬‬ ‫جىفر ٍوٌي ثىٍەْ غەٍجٕي ثىٍىػىە ئۇرۇٔغبٔالردىٓ ثىرى ضەئىذ‬ ‫ٔۇرضىَذۇر‪ .‬تۆۋۀذە ئېٕىك ئوتتۇرىغب لوٍۇٌغىٕىذەن‪ ،‬ئۇ ئۆزى ٍەتّەوچي ثوٌغبْ‬ ‫ضبٔالرغب ٍېتىػتە لىَٕبٌغبْ‪ .‬غۇٔىڭ ئۈچۈْ ئبٍەتٍەرٔىڭ جۈٍِە غەوٍىٕي‬ ‫ئۆزگەرتىػىە‪ ،‬تىً لبئىذىٍىرىٕىڭ ٍبوي ئەثجەد لبئىذىٍىرىٕىڭ ضىرتىغب‬ ‫چىمىػمب ِەججۇر ثوٌۇپ لبٌغبْ‪ .‬ثۇِۇ ٍەتّىگۀذىٓ وېَىٓ ئۆزى خبٌىغبْ ضبٔالر‬ ‫ثىٍەْ ئوتتۇرىذىىي پەرلٕي «ضىرٌىك پەرق» دەپ ئۆزىٕي ئبلٍىغبْ‪.‬‬

‫‪ِ -291‬ۇضتبفب ئۇزۇْ‪« ،‬ئە ثجەد»‪ ،‬دىَبٔەت ئىطالَ ئېٕطىىٍوپىذېَەضي‪ -10 ،‬جىٍذ‪ِ .70-68 ،‬ەتىٓ‬ ‫ٍۇرداگۈر‪« ،‬جەفر»‪ ،‬دىَبٔەت ئىطالَ ئېٕطىىٍوپىذېَەضي‪ -7 ،‬جىٍذ‪.218-215 ،‬‬

‫‪255‬‬

‫ة‪ -‬رىطبٌەئي ٔۇرالر ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ئىػبرەتٍەر‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ئۆزىگە‪ ،‬رىطبٌىٍىرىغب ۋە تبٌىپٍىرىغب ثىػبرەت ثبر دەپ‬ ‫لبرىغبْ ‪ 33‬ئبٍەتٕىڭ ئبرىطىذىٓ ٔۇر ضۈرىطىٕىڭ ‪ -35‬ئبٍىتي ئۈضتىذە ئەڭ‬ ‫وۆپ توختىٍىذۇ‪ .‬ئۇٔىڭ ثۇ ئبٍەت ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه دەۋاٌىرىٕي وۆرۈپ‬ ‫ئۆتطەن ثبغمىٍىرىغب ئېھتىَبج لبٌّبٍذۇ‪ .‬ئبٍەت ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫ض ـ يىؿ ً ً و ً‬ ‫ً‬ ‫ح ًٍ‬ ‫ح‬ ‫« َّل‬ ‫اؿـ ٍ‬ ‫ث يفكًرق ىؾم ٍ ى ة ؼمىقا ًـ ٍ‬ ‫صى ه‬ ‫كر اا َّلىم ىكات ىكا ٍ ٍىر ً ى‬ ‫صى ي‬ ‫ااييق يف ي‬ ‫مى ي ًـ ٍف شجلةو ـ ر ىؾةو زيػ ىفةو ى شرً ةو‬ ‫ً‬ ‫م يك‬ ‫ؼم يز ىج ىجةو ُّد‬ ‫ب يد ِّير ٌّ‬ ‫ىٍ َّل‬ ‫ى ى ى ي ى ى ىٍ ي‬ ‫ااز ىج ىجةي ىأؾى َّلفىقا ىؾٍكىا ه‬ ‫مً‬ ‫ااييق ًايؿ ًر ًق‬ ‫ىكى ى ٍلً َّلةو ىى‬ ‫مٍقًدم َّل‬ ‫ضماي ىكاى ٍ ىٍؿـ ٍمى‬ ‫ما يد ىزيٍ ي‬ ‫ت ى ٍ يق ىفهار يف ه‬ ‫كر عاى يفكور ى‬ ‫تىقا ي‬ ‫ب ِّيي و‬ ‫اؿ ًؿانَّل ً‬ ‫عاً هي »‬ ‫ثى‬ ‫ااييقا ٍ ى ٍـ ى‬ ‫س ىك َّل‬ ‫ب َّل‬ ‫مٍ‬ ‫ش ٍما ى‬ ‫ااييق ًيا ى‬ ‫ضًر ي‬ ‫مى اي ىك ى‬ ‫ىـ ٍف ى‬ ‫«ئبٌالھ ئبضّبٔالرٔىڭ ۋە زېّىٕ​ٕىڭ ٔۇرىذۇر‪ .‬ئبٌالھٕىڭ ٔۇرى‪ ،‬ئىچىذە‬ ‫چىراغ ثوٌغبْ ثىر تەوچىگە ئوخػبٍذۇ‪ .‬ئۇ چىراغ ثىر غىػىٕىڭ ئىچىذىذۇر‪.‬‬ ‫ئۇ غىػە خۇددى ثىر گۆھەر ٍۇٌتۇزدۇر‪ .‬ئۇ چىراغ غەرلمىّۇ‪ ،‬غەرثىىّۇ ِۀطۇپ‬ ‫ثوٌّىغبْ ِۇثبرەن زەٍتۇْ دەرىخىٕىڭ ٍېغي ثىٍەْ ٍورۇتۇٌىذۇ‪ .‬ئۇ غۇٔذاق‬ ‫ِۇثبرەن دەرەخىي‪ٍ ،‬ېغي ئوت تەگىّىطىّۇ ٍورۇتبٍال دەپ تۇرىذۇ‪ .‬ئۇ ٔۇر‬ ‫ئۈضتىگە ٔۇردۇر‪ .‬ئبٌالھ خبٌىغبْ وىػىٕي ٔۇرىغب ھىذاٍەت لىٍىذۇ‪ .‬ئبٌالھ‬ ‫ئىٕطبٔالرغب ِىطبٌالرٔي ثبٍبْ لىٍىذۇ‪ .‬ئبٌالھ ھەر ٔەرضىٕي ثىٍگۈچىذۇر»‪ٔ -‬ۇر‬ ‫‪.35/24‬‬ ‫ئبٍەتٕىڭ تەرجىّىطىٕي ئۆزىّىس لىٍذۇق‪ .‬ئىٕػبئبٌالھ ِەضىٍىٕىڭ‬ ‫چۈغىٕىٍىػىگە ٍبردەِچي ثوٌغۇضي‪.‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ثۇ ئبٍەتٕىڭ رىطبٌەئي ٔۇرالرٔىڭ ئىطّىغب‪ٍ ،‬ېسىٍىع‬ ‫تبرىخىغب ۋە ئىچىذىىي ئىٍىّٕىڭ لىّ​ّىتىگە لىٍىٕغبْ ئىػبرەتٍەرٔي ئۆز‬ ‫ئىچىگە ئبٌغبٍٔىمىٕي دەۋا لىٍىذۇ‪.‬‬ ‫‪256‬‬

‫ئۇ وىتبثٍىرىٕي رىطبٌەئي ٔۇر‪ ،‬رەضبئىٍىٕ​ٕۇر‪ ،‬رىطبٌەتۇٕٔۇر ۋە‬ ‫رىطبٌەئىٕ​ٕۇر دېگەْ ئىطىّالر ثىٍەْ ئبتبٍذۇ‪.‬‬ ‫ئۇٔىڭ ئېَتىػىچە ِەزوۇر ئبٍەت تۆت‪-‬ثەظ جۈٍِىطي ثىٍەْ ئوْ‬ ‫جەھەتتىٓ ثۇ وىتبثالرٔىڭ ئىطّىغب ئىػبرەت لىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ثىرىٕچي جۈٍِە‪:‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ ئېَتىػىچە ئبٍەتٕىڭ رىطبٌەئي ٔۇرغب لبراٍذىغبْ‬ ‫ثىرىٕچي جۈٍِىطي غۇدۇر‪« :‬ـ يىؿ ً ً و ً‬ ‫ح» «ئبٌالھٕىڭ‬ ‫ث يفكًرق ىؾ م ٍ ى ة ؼمىقا ًـ ٍ‬ ‫به‬ ‫صاى‬ ‫ى‬ ‫ٔۇرى‪ ،‬ئىچىذە چىراغ ثوٌغبْ ثىر تەوچىگە ئوخػبٍذۇ»‪.‬‬

‫«ٍۀي ٔۇرى ئىالھىَٕىڭ ٍبوي ٔۇرى لۇرئبٔىَٕىڭ ۋە ٍبوي ٔۇرى‬ ‫و ً‬ ‫ح» ئىچىذە چىراق ثبر ثىر‬ ‫ِۇھەِّەدىَٕىڭ ِىطبٌي «ًـ ٍ ى ة ؼمىقا ًـ ٍ‬ ‫صى ه‬

‫تەوچىذۇر‪ .‬ثۇٔىڭ ِبلبِي جىفرىطي ٍۀي جىفرىگە ئبضبضەْ رەلەَ لىّ​ّىتي‬ ‫‪ 998‬ثوٌىذۇ‪ .‬تەغذىذٌىه ٔۇٕٔي ئىىىي ٔۇْ ھېطبثٍىطبق‪ ،‬رىطبٌەتۇٕٔۇرٔىڭ‬ ‫رەلەَ لىّ​ّىتي ثىٍەْ ئوخػبظ ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇ ضەۋەثتىٓ ئبٍەت ثۇ ئىطىّغب توٌۇق‬ ‫ئىػبرەت لىٍىذۇ»‪.‬‬ ‫و ً‬ ‫ح» «ئىچىذە چىراق ثبر ثىر‬ ‫ئۇ ثۇ ضۆزى ثىٍەْ ئۇ «ًـ ٍ ى ة ؼمىقا ًـ ٍ‬ ‫صى ه‬ ‫تەوچي» ٔىڭ رىطبٌەتۇٕٔۇر ئىىۀٍىىىٕي ئوتتۇرىغب لوٍغبْ ثوٌىذۇ‪ .‬ئۇٔىڭ‬ ‫ٍۇلىرىذىىي جۈٍِىطىٕي ثۇ ئىپبدە ثىٍەْ ثىرٌەغتۈرگەْ ۋالتىّىسدا ِۇٔذاق ثىر‬ ‫ِۀە ئوتتۇرىغب چىمىذۇ‪ٔ« :‬ۇرى ئىالھىَٕىڭ ٍبوي ٔۇرى لۇرئبٔىَٕىڭ ۋە ٍبوي‬ ‫ٔۇرى ِۇھەِّەدىَٕىڭ ِىطبٌي رىطبٌەتۇٕٔۇردۇر»‪.292‬‬

‫‪ -292‬ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ ثۇ ئبٍەتٕىڭ ٔۇرى ِۇھەِّەدىَىگە ئىػبرەت لىٍغبٍٔىمي‪ ،‬ثۇ ضەۋەثتىٓ‬ ‫رىطبٌەتۇٕٔۇرٔىڭ ٔۇرى ِۇھەِّەدىٌ ثوٌغبٍٔىمي دەۋاضىّۇ ثبر‪ .‬ثۇ ِەضىٍە ئۈضتىذە ئىٍگىرى توختبٌغبْ‬ ‫ئىذۇق‪.‬‬

‫‪257‬‬

‫ئۇ ثۇٔي ئبغىبرا ضۆزٌىّەٍذۇ‪ٌ ،‬ېىىٓ ثۇٔىڭ ِۇغۇٔذاق ئىىۀٍىىىٕي‬ ‫تۆۋۀذە ثبغمب جۈٍِىٍەر ثىٍەْ ئىپبدىٍەٍذۇ‪.‬‬ ‫ئۇ رەلەٍِەرٔي ئۇدۇٌالغتۇرۇظ ئۈچۈْ ئبٌذى ثىٍەْ ئبٍەتتىٓ ئبٌغبْ‬ ‫« ىؾًم ٍ ى ةو»‬ ‫جۈٍِىٍەرٔىڭ تەروىجىٕي ثۇزغبْ‪ .‬ئبٔذىٓ وەِىػىبتىٓ‬ ‫وەٌىّىطىٕىڭ ثېػىذىىي «‬

‫ؾ» ھەرپىٕي چىمىرىپ تبغٍىغبْ‪ .‬ثۇِۇ‬

‫ٍەتّىگۀذىٓ وېَىٓ رىطبٌەتۇٕٔۇر « رس ةؿ اان ر » دېگەْ وەٌىّذىىي ئەي‬ ‫«اؿ» ھەرپي تەئرىفىٕي ٔۇْ « ف» ھېطبثٍىغبْ‪ .‬رىطبٌەتۇٕٔۇر ئەرەثچە ٍېسىٍطب‬ ‫ِۇٔذاق ٍېسىٍىذۇ‪« :‬رس ةؿ اان ر »‪ .‬ئۇ دېگەْ ئىىىي ٔۇٕٔىڭ ئىىىىٕچىطي‬ ‫ئەي « اؿ» ھەرپىٕىڭ ئىذغبِي غەِطىَە ثوٌۇغي ضەۋەثي ثىٍەْ ٔۇٔغب‬ ‫ئۆزگىرىػىذىٓ ِەٍذأغب وەٌگەْ تبۋۇغتۇر‪ .‬ئۇ ِۇغۇٔذاق لىٍّىطب خبٌىغبْ‬ ‫رەلىّىگە ئېرىػەٌّەٍتتي‪.‬‬ ‫ئىىىىٕچي جۈٍِە‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ لبرىػىچە ئبٍەتٕىڭ رىطبٌەئي ٔۇرغب لبراٍذىغبْ‬ ‫ئىىىىٕچي جۈٍِىطي غۇدۇر‪:‬‬ ‫مك ى ي »‬ ‫« ُّد‬ ‫ب يد ِّير ٌّ‬ ‫ااز ىج ىجةي ىأؾى َّلفىقا ىؾٍكىا ه‬ ‫م ي‬ ‫«ئۇ غىػە خۇددى ثىر گۆھەر ٍۇٌتۇزدۇر‪ٍ .‬ورۇتۇٌىذۇ‪»...‬‬ ‫ثۇ جۈٍِىٕىڭ رەلەَ لىّ​ّىتي ‪ 546‬دۇر‪ .‬رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ رەلەَ‬ ‫لىّ​ّىتي ثوٌطب ‪ 548‬دۇر‪ .‬ئىىىىطىٕىڭ ضىرٌىك ئىىىي پەرق ثىٍەْ ثىر‪-‬‬ ‫ثىرىگە ِبش وېٍىػي ثۇ ئىطىّغب توٌۇق ئىػبرەت لىٍىذۇ‪.‬‬

‫‪258‬‬

‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ئبٍەتتىٓ ئبٌذى ثىٍەْ ثىر ئىطىُ جۈٍِىٕي ئبٌغبْ‪،‬‬ ‫ئۆزى خبٌىغبْ رەلەِگە ئېرىػەٌّىگۀذىٓ وېَىٓ ئۇٔىڭ داۋاِىذىىي پېئىً‬ ‫جۈٍِىٕىڭ ثىرىٕچي وەٌىّىطىٕي ئبٌغبْ ۋە ثۇ غەوىٍذە جۈٍِىٕىڭ تەروي ثئي‬ ‫ثۇزۇۋەتىەْ‪ .‬ئۇ ثۇٔىڭ ثىٍۀّۇ ٍۀىال خبٌىغبْ رەلەٍِىرىگە ئېرىػەٌّەً‬ ‫وىتبثىٕىڭ ئىطّىٕي رىطبٌەئىٕ​ٕۇر دەپ ئۆزگەرتىەْ‪ِ .‬ۇغۇٔذاق ثوٌۇغىغب‬ ‫لبرىّبً ئوتتۇرىذا لېٍىپ لبٌغبْ ئىىىي رەلەِٕي «ضىرٌىك ئىىىي پەرق» دەپ‬ ‫ِەضىٍىٕي ضىر پەردىطي ثىٍەْ ٍۆگىگەْ‪.‬‬ ‫ئۈچىٕچي جۈٍِە‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ وۆز لبرىػىذا ئبٍەتٕىڭ رىطبٌەئي ٔۇرغب لبراٍذىغبْ‬ ‫ئۈچىٕچي جۈٍِىطي غۇدۇر‪:‬‬ ‫و‬ ‫ش ىج ىلةو» دىىي « ةو» ھەرپي‬ ‫ش ىج ىلة» «دەرەختىٓ»‪ .‬ئەگەر «ًـ ٍف ى‬ ‫«ًـ ٍف ى‬ ‫توختبپ ئولۇغبٔذىىىگە ئوخػبظ «ھ» ھېطبثالٔطب ئەثجەد ھېطبثىذا ثۇٔىڭ‬ ‫رەلەَ لىّ​ّىتي ‪ 598‬ثوٌۇپ‪ ،‬رەضبئىٍىٕ​ٕۇر ۋە رىطبٌەئىٕ​ٕۇرٔىڭ رەلەَ لىّ​ّىتي‬ ‫ثوٌغبْ ‪ 598‬گە ِبش وېٍىع ثىٍەْ ثىٍ​ٍە «م ل ف حا ي » «ھېىّەتٍىه‬ ‫فۇرلبٔذىٓ» ٔىڭ رەلەَ لىّ​ّىتىگە ضىرٌىك ثىر رەلەَ ثىٍەْ ئۇدۇٌالغمبْ ھبٌذا‬ ‫ھەَ رەضبئىٍىٕ​ٕۇرٔي ئۆز ئىچىگە ئبٌىذۇ ھەِذە رىطبٌەئىٕ​ٕۇرٔىڭ «ھىىّەتٍىه‬ ‫فۇرلبٕٔىڭ ثەرەوەتٍىه دەرىخي» ثوٌغبٍٔىمىٕي وۆرضىتىذۇ‪.‬‬ ‫ش ىج ىلةو» دىىي « ةو» ھەرپي « ةو» ھبٌىتىذە لبٌطب‪ ،‬ئۇ چبغذا‬ ‫ئەگەر «ًـ ٍف ى‬ ‫ئۇٔىڭ جىفر لىّ​ّىتي ‪ 993‬ثوٌىذۇ‪ِ .‬بضٍىممب تەضىر ٍەتىۈزِەٍذىغبْ ٔبھبٍىتي‬ ‫ئبز ۋە ضىرٌىك ثەظ پەرق ثىٍەْ رىطبٌەتۇٕٔۇرٔىڭ رەلەَ لىّ​ّىتي ثوٌغبْ ‪998‬‬ ‫گە ئۇدۇٌٍىػىذۇ‪ِ .‬ۀىطىّۇ ثۇٔىڭغب ِۇۋاپىك ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئبٍەت ثۇ‬ ‫ئىطىّغب ئىػبرەت لىٍىذۇ‪.‬‬

‫‪259‬‬

‫ئېٕىك ٔبِبٍبْ ثوٌۇپ تۇرۇپتۇوي‪ ،‬ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ وىتبثٍىرىٕي‬ ‫رىطبٌەئي ٔۇر‪ ،‬رەضبئىٍىٕ​ٕۇر‪ ،‬رىطبٌەتۇٕٔۇر ۋە رىطبٌەئىٕ​ٕۇر دېگەْ پەرلٍىك‬ ‫ئىطىّالر ثىٍەْ ئبتىػي ئۆزى خبٌىغبْ رەلەٍِەرگە ئېرىػىع ئۈچۈْ ثوٌغبْ‪.‬‬ ‫ثۇ ٍەردە ضەئىذ ٔۇرضىٌ ئبٌذى ثىٍەْ ئبٍەتتىٓ ھەرپي جەر (زىرٌىك‬ ‫لىٍىع لوغۇِچىطي) ثىٍەْ ِەجرۇر وەٌىّىٕي (زىرٌىك لىٍىٕغۇچي ضۆزٔي)‬ ‫ئبٌغبْ ۋە ئۇٔي جۈٍِە دەپ ئبتىغبْ‪ .‬ئبٔذىٓ رەلەَ لىّ​ّىتي ‪ 400‬ثوٌغبْ ت‬ ‫« ٍة» ھەرپىٕي رەلەَ لىّ​ّىتي ‪ 5‬ثوٌغبْ ھـ ثىٍەْ ئبٌّبغتۇرغبْ‪ٍ .‬ۇلىرىذا رەلەَ‬ ‫‪ 598‬گە‬ ‫لىّ​ّىتي ‪ 548‬ئىىۀٍىىىٕي ئېَتمبْ رىطبٌەئىٕ​ٕۇرٔي ثۇ لېتىُ‬ ‫چىمبرغبْ‪ .‬ھەر لبٔچە لىٍىپّۇ ئۆزى خبٌىغبْ رەلەٍِەرگە ئېرىػەٌّىگۀذىٓ‬ ‫وېَىٓ ٍۀە «ضىرٌىك پەرق» پەردىطىگە ضېغىٕغبْ‪ .‬ئەڭ ئبخىرىذا ئبٍەتىە‬ ‫لۇرئبٔذا ِەۋجۇت ثوٌّىغبْ ِىٓ فۇرلبٔي ھەوىُ «م ل ف حا ي » (فۇرلبْ‬ ‫ھەوىّذىٓ) غەوٍىذىىي ثىر تولۇٌّب ضۆزٔي ئىالۋە لىٍىپ «رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ‬ ‫فۇرلبٔي ھەوىّٕىڭ ثەرەوەتٍىه ثىر دەرىخي» ئىىۀٍىىي ٔەتىجىطىگە ثبرغبْ‪.‬‬ ‫ثۇ ئىپبدىٕي ئبٍەتتىىي ئورٔىغب لوٍغبْ ۋالتىّىسدا ِۇٔذاق ثىر ئەھۋاي وېٍىپ‬ ‫چىمىذۇ‪:‬‬ ‫«ئبٌالھٕىڭ ٔۇرى ئىچىذە چىراغ ثوٌغبْ ثىر تەوچىگە ئوخػبٍذۇ‪ .‬ئۇ‬ ‫چىراغ ثىر غىػىٕىڭ ئىچىذىذۇر‪ .‬ئۇ غىػە خۇددى ِەرۋاٍىتتەن ثىر‬ ‫ٍۇٌتۇزدۇر‪ .‬ئۇ چىراغ غەرلتىّۇ‪ ،‬غەرثتىّۇ تېپىٍّبٍذىغبْ ثەرەوەتٍىه رىطبٌەئي‬ ‫ٔۇردىٓ ٍورۇتۇٌغبْ»‪.‬‬ ‫ئۇٔىڭ ثۇ دەۋاضي وېَىٕىي ئىپبدىٍىرى ثىٍەْ تېخىّۇ ئبغىبرا ھبٌذا‬ ‫ِەٌۇَ ثوٌىذۇ‪.‬‬

‫‪260‬‬

‫تۆتىٕچي جۈٍِە‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ وۆز لبرىػىذا ئبٍەتٕىڭ رىطبٌەئي ٔۇرغب لبراٍذىغبْ‬ ‫تۆتىٕچي جۈٍِىطي ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫ااييق ًايؿ ًر ًق»‬ ‫مٍقًدم َّل‬ ‫« يف ه‬ ‫كر عاى يفكور ى‬ ‫«ٔۇر ئۈضتىگە ٔۇردۇر‪ .‬ئبٌالھ ٔۇرىغب ٍېتەوٍەٍذۇ»‪.‬‬ ‫ئبٍەتٕىڭ ثۇ پبرچىطىٕىڭ رەلەَ لىّ​ّىتي ‪ 999‬ثوٌۇپ‪ ،‬ضىرٌىك ثىر‬ ‫رەلەَ پەرلي ثىٍەْ رىطبٌەتۇٕٔۇرٔىڭ رەلەَ لىّ​ّىتي ثوٌغبْ ‪ 998‬گە ِبش‬ ‫وېٍىپ ِۀىطىٕىڭ وۈچٍۈن ِۇٔبضىۋىتي ثىٍەْ ئىػبرەت دەرىجىطىذە ئىّب‬ ‫لىٍّبلتب»‪.‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ثۇ ٍەردە رەلەِٕي توتتۇرۇظ ئۈچۈْ ئىىىي جۈٍِىٕي‬ ‫ثىرٌەغتۈرگەْ‪ٌ .‬ېىىٓ ئىىىىٕچي جۈٍِىٕىڭ ِەفئۇٌىٕي (توٌذۇرغۇچىطىٕي)‬ ‫چىمىرىۋەتىەْ‪ .‬رەلەَ ٍۀىال تۇتّىطب ئۇ «ضىرٌىك پەرق» وە ضېغىٕغبْ‪.293‬‬

‫‪ -293‬ثۇ ثۆٌۈِذە ئۆتىەْ دەۋاالر ئۈچۈْ لبراڭ‪ :‬غۇئبالر‪ ،‬ثىرىٕچي غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪،‬‬ ‫جىٍذ‪ -832 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪-1‬‬

‫‪261‬‬

‫ج‪ -‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه ئىػبرەتٍەر‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ وۆز لبرىػىچە ئبٍەتٕىڭ ثەغىٕچي جۈٍِىطي‬ ‫مى اي» «خبٌىغبْ وىػىٕي»‪ .‬ثۇ جۈٍِە غبٍەت وىچىه ثىر پەرق‬ ‫غۇدۇر‪ « :‬ىـ ٍف ى‬ ‫ثىٍەْ رىطبٌەتۇٕٔۇر ِۇئەٌٍىپىٕىڭ ئىطّي ثىٍەْ ِەغھۇر ثىر ٌەلىّىگە ِبش‬ ‫مى اي» دىىي ِۇلەددەر (پەرەز لىٍىٕغبْ) ئبٌّبظ ئبغىبرا‬ ‫وېٍىذۇ‪ .‬ئەگەر « ى‬ ‫م ى ايهي» ثوٌىذۇ‪ .‬ئۇ چبغذا ِۇئەٌٍىپىٕىڭ ٌەلىّىگە‬ ‫لىٍىٕطب‪ ،‬ثۇ ئىپبدە « ىـ ٍف ى‬ ‫توٌۇق ِبضٍىػىذۇ‪.294‬‬ ‫ثۇ ٍەردە زىىىر لىٍىٕغبْ ٌەلەَ «ئەٌىۈردىٌ» دۇر‪ .‬چۈٔىي ثۇٔىڭ رەلەَ‬ ‫شاايهي» ٔىڭ رەلەَ لىّ​ّىتي ثوٌطب ‪ 407‬دۇر‪ .‬ئۇ‬ ‫مى‬ ‫لىّ​ّىتي ‪ 409‬ثوٌىذۇ‪ « .‬ىـ ٍف ى‬ ‫وۈرد ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ٌەلىّي ضەئىذ وۈردىَذۇر‪ .‬ضبْ ئۇدۇي وەٌّىگۀٍىىي‬ ‫ئۈچۈْ ن ۈ ردىَٕىڭ ثېػىغب ئېٕىمٍىك ئبرتىىۆٌي (تبجطۆز) ثوٌغبْ ئەٌىف الَ‬ ‫«اؿ» ٔي لوغۇغمب توغرا وەٌگەْ‪ .‬ئۇٔىڭ ئۆزىٕىڭ ٌەلىّي ھەلمىذە گەپ‬ ‫لىٍّبضٍىمىّۇ دىممەت لىٍىػمب تېگىػٍىه ثىر ِەضىٍە‪.‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ثۇ ٍەردە چوڭ ثىر تىً خبتبضي ضبدىر لىٍغبْ‪ .‬ئۇ‪:‬‬ ‫مى اي› دىىي ِۇلەددەر (پەرەز لىٍىٕغبْ) ئبٌّبظ ئبغىبرا لىٍىٕطب‪»...‬‬ ‫«‪ ‹...‬ى‬ ‫دەٍذۇ‪ .‬ئەرەة تىٍىذا ِۇلەددەر ئبٌّبغالر ئبغىبرا لىٍىّٕبٍذۇ‪ .‬ئەگەر ئۇٔي ئبغىبرا‬ ‫مى اي»‬ ‫لىٍىع ِۇِىىٓ ثوٌطب ئىذى‪ ،‬ئۇٔىڭغب «ِەھسۇف» دېَىٍگەْ ثوالتتي‪ « .‬ى‬ ‫« ىـ ٍف‬ ‫دىىي ِۇلەددەر ئبٌّبظ ئۇٔىڭ فبئىٍي (ئىگىطي) ثوٌغبْ «ھو» دۇر‪.‬‬ ‫مى ايهي» دىىي ھۇ « يق» ثوٌطب‪ِ ،‬ەھسۇف ثوٌغبْ ِەفئۇي (توٌذۇرغۇچي) دۇر‪.‬‬ ‫ى‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ضۆزىٕي ِۇٔذاق دۋاِالغتۇرىذۇ‪:‬‬

‫‪ -294‬غۇئبالر‪ ،‬ثىرىٕچي غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -832 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪262‬‬

‫و‬ ‫بىار ىؾةو» «ِۇثبرەن ثىر دەرەختىٓ» جۈٍِىطىذىىي ثىرىٕچي‬ ‫«ًـ ٍف ى‬ ‫ش ىج ىلة يم ى‬ ‫«ةو» ت‪ ،‬ئىىىىٕچي «ةو» توختبظ ئورٔي ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ھـ ھېطبثالٔطب ۋە‬ ‫« ف»‬ ‫شىج ىلةو» دىىي تۀۋىٓ (ئبخىرىذا وەٌگەْ لوظ ھەرىىەت) ٔۇْ‬ ‫«ى‬ ‫ھېطبثالٔطب‪ ،‬رەلەَ لىّ​ّىتي ‪ 1311‬ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇ رەضبئىٍىٕ​ٕۇر ٍبزغۇچىطىٕىڭ‬ ‫رىطبٌەتۇٕٔۇرٔىڭ ِۇثبرەن ِۇلەددەش دەرىخي لۇرئبٕٔىڭ پەٌەِپەٍ​ٍىرى ثوٌغبْ‬ ‫ئەرەة تىٍىٕي ئولۇغمب ثبغٍىغبْ تبرىخمب توٌۇق ئىػبرەت لىٍىذۇ‪.295‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىَٕىڭ «تبرىخچەئي ھبٍبت» ىغب لبراٍذىغبْ ثوٌطبق‪ ،‬ئۇ‬ ‫ھىجرىَىٕىڭ ‪ٍ -1290‬ىٍي تۇغۇٌغبْ‪ .‬دېّەن‪ٍ 21 ،‬ېػىذا ئەرەثچە ئولۇغمب‬ ‫ثبغٍىغبْ‪ .‬ھبٌجۇوي‪ ،‬ئۇ ‪ٍ 14‬بظ ۋالتىذىال دەۋرىٕىڭ ئەڭ چوڭ ئبٌىٍّىرىذىٓ‬ ‫ثوٌغبٍٔىمىٕي دەۋا لىٍّبلتىذۇر‪.296‬‬ ‫مً‬ ‫كر»‬ ‫ضماي ىكاى ٍ ىؿٍـ ٍمى‬ ‫مىا يد ىزيٍ ي‬ ‫ت ى ٍ يق ىف هار يف ه‬ ‫تىقا ي‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ئېَتىذۇ‪ « :‬ى‬ ‫«ٍېغي ئوت تەگىّىطىّۇ ٍورۇتبٍال دەپ تۇرىذۇ‪ٔ .‬ۇر» ثۇ جۈٍِە ئىػبرەت‬ ‫لىٍىذۇوي‪ ،‬رەضبئىٍىٕ​ٕۇرٔىڭ ِۇئەٌٍىپىّۇ ئوتطىس ٍبٔىذۇ‪ .‬ئىٍىُ تەھطىً لىٍىع‬ ‫ئۈچۈْ چىمىُ تبرتىػمب ۋە دەرش ئۆگىٕىع لىَىٕچىٍىمىغب ِوھتبج ثوٌّبضتىٓ‬ ‫ئۆزٌۈوىذىٓ ٔۇرٌىٕىذۇ‪ .‬ئبٌىُ ثوٌىذۇ‪.297‬‬

‫«غۇٔذاق‪ ،‬ثۇ ِۆجىسىٍىه جۈٍِىٕىڭ ئۈچ ئىػبرىتي ثبر‪ .‬ئىىىىطي‬ ‫ئېٍېىتىرغب ۋە رەضبئىٍىٕ​ٕۇرغب لىٍغبْ ئىػبرەتتۇر‪ .‬ثۇالر ثىرەر ھەلىمەتتۇر‪.‬‬ ‫‪ -295‬غۇئبالر‪ ،‬ثىرىٕچي غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -832 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -296‬وبضتبِؤۇ الھىمىطي‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -1609 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -297‬غۇئبالر‪ ،‬ثىرىٕچي غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -833 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪263‬‬

‫ئۈچىٕچىطي ثوٌطب رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ ِۇئەٌٍىپي توغرىطذىىي ئىػبرەتتۇر‪ .‬ئۇِۇ‬ ‫تبِبِەْ ھەلىمەتتۇر‪« .‬تبرىخچەئي ھبٍبت» ىٕي ئولۇغبٔالر ۋە ثىر ٍۇرتٍۇلٍىرى‬ ‫ثىٍىذۇوي‪ِ ،‬ەدرىطە ئۇضۇٌي ثوٍىچە‪« ،‬ئىسھبر» ٔبٍِىك وىتبثتىٓ وېَىٓ ئوْ‬ ‫ثەظ ٍىً دەرش ئېٍىع ئبرلىٍىك ئولۇٌىذىغبْ وىتبثالرٔي‪ ،‬رەضبئىٍىٕ​ٕۇرٔىڭ‬ ‫ِۇئەٌٍىپي پەلەت ئۈچ ئبٍذىال ئولۇپ پۈتتۈرگەْ‪.‬‬ ‫ئبٍەتٕىڭ ئۇ جۈٍِىطي جىفر ۋە ئەثجەد ھېطبثي ثوٍىچە ھەَ‬ ‫ئېٍېىتىرٔىڭ وەغپ لىٍىٕىع ۋالتىٕىڭ ٍېمىٍٕىمىٕي‪ ،‬ھەَ رەضبئىٍىٕ​ٕۇرٔىڭ‬ ‫ئوتتۇرىغب چىمىػىٕي‪ ،‬ھەِذە ِۇئەٌٍىپىٕىڭ تۇغۇٌۇغىٕي ئىػبرەت ٍوٌي ثىٍەْ‬ ‫خەۋەر ثەرِەوتە‪ ،‬غۇٔذالال ٍۀە ثىر ِۆجىسە چېمىٕذىطي وۆرضەتّەوتىىي‪:‬‬ ‫م ً‬ ‫ضماي» «ٍبغٕىڭ ئۆزى ٍورۇتبٍال دەپ لبٌغبْ»‬ ‫« ىى‬ ‫ما يد ىز يٍ ي‬ ‫تىقا ي‬ ‫جۈٍِىطىٕىڭ ِبلبِي (ئەثجەد ھېطبثي ثوٍىچە رەلەَ لىّ​ّىتي) ‪ 1279‬دۇر‪.‬‬ ‫كر» «ئۇٔىڭغب ئوت تەگّىطىّۇ‪ٔ .‬ۇر» ثۆٌۈِي ثوٌطب‪،‬‬ ‫« ىكاى ٍ ىؿٍـ ىٍم‬ ‫ت ى ٍ يق ىف هار يف ه‬ ‫ئىىىي تۀۋىٓ ئىىىي ٔۇْ دەپ ھېطبثالٔطب ‪ 1284‬ثوٌىذۇ‪ .‬غۇٔىڭ ثىٍەْ ھەَ‬ ‫ئېٍېىتىرٔىڭ وېڭىَىػىٕىڭ ٍېمىٓ ئىىۀٍىىىٕي‪ ،‬ھەَ رەضبئىٍىٕ​ٕۇرٔىڭ‬ ‫ٍېمىٍٕىمىٕي‪ ،‬ھەَ ‪ٍ 14‬ىٍذىٓ وېَىٓ ِۇئەٌٍىپىٕىڭ تۇغۇٌۇغىٕي‪ٍ ،‬ەوبدۇ‬ ‫ما يد (تبش لبٌىذۇ)» دېگەْ ِۇلەددەش وەٌىّىطي ثىٍەْ ِۀەْ ئىػبرەت‬ ‫« ىى‬ ‫لىٍّبلتب‪.‬‬

‫ھەِّىّىسگە ِەٌۇِىي‪ ،‬ئبجىس ۋە ئىٕچىىە ٍىپالر ثىرٌەغطە‬ ‫ِەزِۇتٍىػىپ‪ ،‬ئۈزۈٌۈپ وەتّەٍذىغبْ ثىر ئبرغبِچب ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇ ضىرغب ئبضبضەْ‬ ‫ٍۇلىرىذىىي ئبٍەتٕىڭ ِەزوۇر ئىػبرەتٍىرى ثىر‪-‬ثىرىگە لۇۋۋەت ۋە ٍبردەَ‬

‫‪264‬‬

‫ثېرىذۇ‪ِ .‬بضٍىك توٌۇق ثوٌّىطىّۇ توٌۇق ھۆوّىذە ثوٌىذۇ ۋە ئىػبرىتي داالٌەت‬ ‫دەرىجىطىگە چىمىذۇ»‪.298‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ خبٌىغبْ رەلىّىٕي لوٌغب وەٌتۈرۈظ ئۈچۈْ جۈٍِىٍەرٔي‬ ‫پبرچىٍىغىٕىذەن دىئبورىتىه ثەٌگىٍەرٔىّۇ (زىر‪ ،‬زەثەر ھەرىىەتٍەرٔىّۇ) ھەرپ‬ ‫دەپ ھېطبثٍىغبْ‪ .‬ئەِّب ثۇ ٍەردە ٔبھبٍىتي ِۇھىُ ثىر ِەٌۇِبت ئوتتۇرىغب‬ ‫‪ 1279‬دىٓ ‪ٍ 14‬ىً وېَىٓ دۇَٔبغب‬ ‫چىمىۋاتىذۇ‪ .‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ‬ ‫وەٌگۀٍىىىٕي ئېَتىذۇ‪ .‬ثۇ ِەٌۇِبتمب ئبضبضەْ ئۇٔىڭ تۇغۇٌغبْ ۋالتي‬ ‫ھىجرىَىٕىڭ ‪ٍ -1293‬ىٍي ثوٌغبْ ثوٌىذۇ‪ .‬ئۇٔىڭ ئۆز لەٌىّي ثىٍەْ ٍېسىپ‬ ‫غەٍخۇٌئىطالِغب تەلذىُ لىٍغبْ تەرجىّىھبٌىذىّۇ ثۇ تبرىخ ٍېسىٍىذۇ‪ .‬غۇٔىڭ‬ ‫ئۈچۈْ ئۇٔىڭ «تبرىخچەئي ھبٍبت» ىذىىي ‪ 1290‬دېگەْ تبرىخ خبتبدۇر‪.‬‬ ‫رىطبٌەئي ٔۇرالر ثبغتىٓ‪-‬ئبخىر ٍۇلىرىذىىىٍەرگە ئوخػبظ ِەدھىَىٍەر‬ ‫ثىٍەْ توغۇپ وېتىگٍىه‪ .‬ئۇالردىٓ ثىرى ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ئىطتبٔجۇٌذىىي ۋالىتتب «وىُ ٔېّىٕي خبٌىطب‬ ‫ضورىطۇْ» دەپ ئبدەتتىٓ تبغمىرى ثىر ئېالْ چىمبرغبْ‪ .‬غۇٔىڭ ثىٍەْ ئۇ‬ ‫زاِبٕٔىڭ ِەغھۇر ئبٌىُ ۋە ئەٌالِەٌىرى ئۇٔىڭ ٍېٕىغب وبرۋأالر ھبٌىتىذە وەٌگەْ‪،‬‬ ‫ئۇٔىڭذىٓ ھەر خىً ئىٍىّگە ۋە پەرلٍىك ِبۋزۇالرغب دائىر ئەڭ ِۇرەوىەپ‪ ،‬ئەڭ‬ ‫لېَىٓ ضوئبٌالرٔي ضورىغبْ‪ ،‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ ثۇ ضوئبٌالرغب ھېچ توختبپ‬ ‫لبٌّبضتىٓ توغرا جبۋاثالرٔي ثەرگەْ‪.299‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ٔېّىػمىذۇر ٍېٕىغب ضوئبي ضوراظ ئۈچۈْ توپ‪-‬توپ‬ ‫ھبٌذا وەٌگەْ ئبٌىُ ۋە ئەٌالِەٌەردىٓ ھېچجىرىٕىڭ ئىطّىٕي تىٍغب ئبٌّبٍذۇ ۋە‬ ‫ثەرگەْ جبۋاثالردىٓ ثىر دأىطىٕىڭ ثوٌطىّۇ ٔېّە ئىىۀٍىىىٕي ضۆزٌىّەٍذۇ‪.‬‬ ‫‪ -298‬غۇئبالر‪ ،‬ثىرىٕچي غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -833 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -299‬ضەئىذ ٔۇرضىٌ‪ ،‬ضۆزٌەر‪ ،‬ضۆزٌەر ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي ‪ -726 ،1993‬ثەت‪.‬‬

‫‪265‬‬

‫د‪ -‬رىطبٌەئي ٔۇرالرٔىڭ ٍېسىٍىػغب ئىػبرەتٍەر‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪« :‬ثبغتىىي ئبٍەت رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ‬ ‫ئىطّىغب ئىػبرەت لىٍغبٔذەن‪ٍ ،‬ېسىٍىع ۋە ِۇوەِّەٌٍىػىع تبرىخىغىّۇ توٌۇق‬ ‫ؼمقا ًـ ص ح ٍاؿًـ ص ح ً‬ ‫ً و ً‬ ‫ؼم يز ىج ىجةو ٍ »‬ ‫ئىػبرەت لىٍّبلتب‪ .‬ئبٍەتٕىڭ « ىؾم ٍ ى ة ى ٍى ه‬ ‫ٍى ي‬ ‫«ئىچىذە چىراغ ثوٌغبْ ثىر تەوچىگە ئوخػبغتۇر‪ .‬ئۇ چىراغ ثىر غىػىٕىڭ‬ ‫ئىچىذىذۇر» دېگەْ جۈٍِىطىٕىڭ ثېػىذا ثوٌغبْ « ىؾًم ٍ ى ةو ٍ » دىىي تۀۋىٓ‬ ‫(لوظ زىر) توختبظ ٍېرى ثوٌّىغبٍٔىمتىٓ ٔۇْ « ْ» ھېطبثالٔطب‪ ،‬ۋە « ً‬ ‫ؼم‬ ‫يز ىج ىجةو ٍ » توختبظ ٍېرى ثوٌغبٍٔىمتىٓ ئبخىردىىي «ةو ٍ » «ھ» دەپ ھېطبثالٔطب‬ ‫ثۇالرٔىڭ رەلەَ لىّ​ّىتي ‪ 1349‬ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇ رەلەَ رەضبئىٍىٕ​ٕۇرٔىڭ ئەڭ‬ ‫ٔۇرأىٌ پبرەٌىرىٕىڭ ٍېسىٍىع ۋە ِۇوەِّەٌٍىػىع زاِبٔي ثوٌغبْ ‪ٍ 1349‬ىٍىغب‬ ‫توٌۇق ئىػبرەت لىٍىذۇ‪.‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ خبٌىغبْ رەلىّىگە ئېرىػىع ئۈچۈْ ثۇ ٍەردىّۇ‬ ‫ئبٍەتٕىڭ جۈٍِە تەروىۋىٕي ثۇزۇۋەتىەْ‪ .‬ئبٔذىٓ «ةو ٍ » ھەرپىٕي ثىر ٍەردە‬

‫دىئبورىتىه ثەٌگىطي (لوظ زىرى) ثىٍەْ ثىٍ​ٍە ‪ 450‬ھېطبثٍىغبْ ثوٌطب‪ ،‬ثبغمب‬ ‫ثىر ٍەردە ‪ 5‬دەپ ھېطبثٍىغبْ‪.‬‬ ‫ثۇ ٍەردە دىممەت تبرتىذىغبْ ثبغمب ثىر ِەضىٍە غۇدۇر‪ :‬ئۇ ئبٍەتٕىڭ‬ ‫ثىرىٕچي ثۆٌۈِٕىڭ ثىرىٕچي جۈٍِىطىذە « ىؾًم ٍ ى ةو ٍ » دېگەْ وەٌىّىٕىڭ‬

‫ثېػىذىىي وبف « ؾ َ » ھەرپىٕي چىمىرىۋەتىەْ ۋە پەلەتال «ًـ ٍ ى ةو ً‬ ‫ؼمىقا‬ ‫ح ٌ » دېگەْ ئىپبدە ئۈضتىذىٓ ھېطبة ئېٍىپ ثېرىپ ئبٍەتٕىڭ‬ ‫ًـ ٍ‬ ‫صى ه‬ ‫رىطبٌەتۇٕٔۇرغب ئىػبرەت لىٍغبٍٔىمىٕي ئېَتمبْ‪« ،‬ةو ٍ ٍ » ھەرپىٕىڭ ھەرىىىتىٕي‬

‫ھېطبثمب لوغّىغبْ‪ٍ .‬ۀي ضەئىذ ٔۇرضىٌ ثۇ ٍەردە ئۆزى ‪ 450‬رەلەَ لىّ​ّىتىگە‬ ‫ئىگە دەپ ثەٌگىٍىگەْ ثىر ھەرپٕي ئۇ ٍەردە ‪ 400‬دەپ ھېطبثٍىغبْ‪20 ،‬‬ ‫لىّ​ّىتىذىىي «ن» ھەرپىٕي ئېتىجبرغب ئبٌّىغبْ‪.‬‬

‫‪266‬‬

‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ضۆزٌىرىٕي ِۇٔذاق داۋاِالغتۇرىذۇ‪:‬‬ ‫اؿـ ص ح ً‬ ‫م» «ئۇ چىراغ ثىر‬ ‫ؼم يز ىج ىجةو ُّد‬ ‫ب يد ِّير ٌّ‬ ‫ااز ىج ىجةي ىؾ أى َّلفىقا ىؾ ٍكىا ه‬ ‫« ًٍ ٍى ي‬ ‫غىػىٕىڭ ئىچىذىذۇر‪ .‬ئۇ غىػە خۇددى ثىر گۆھەر ٍۇٌتۇزدۇر» دېگەْ‬ ‫جۈٍِىٕىڭ رەلەَ لىّ​ّىتي ‪ 1345‬ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇ رەلەَ رەضبئىٍىٕ​ٕۇرٔىڭ‬ ‫ٍېَىٍىع‪ ،‬غۆھرەت تېپىع ۋە گۈٌٍىٕىع تبرىخىغب توٌۇق ِۇۋاپىك وېٍىذۇ‪.‬‬ ‫چۈٔىي تەغذىذٌىه «ر» ئىىىي «ر»‪ ،‬تەغذىذٌىه «ْ» ئىىىي «ْ»‬ ‫تەغذىذٌىه «ز» ئەضٍي ئېتىجبرى ثىٍەْ ثىر «ي» ۋە ثىر «ز»‪ « ،‬يز ىج ىجةو»‬ ‫«ةو» «ھـ»‪ ،‬ئىىىىٕچىطي‬ ‫توختبظ ٍېرى ثوٌغبٍٔىمي ئۈچۈْ ئۇ ٍەردىىي‬ ‫توختبظ ٍېرى ثوٌّىغبٍٔىمي ئۈچۈْ «ت» ھېطبثٍىٕىذۇ‪.‬‬ ‫اؿـ ص ح ً‬ ‫ؼم يز ىج ىجةو» «ئۇ چىراغ ثىر غىػىٕىڭ‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ « ًٍ ٍى ي‬ ‫ئىچىذىذۇر» دېگەْ جۈٍِىٕي ئبٌذىٕمي ئبثساضتب ثبغمب ثىر ِەلطەتتە ئىػٍەتىەْ‬ ‫ئىذى‪ .‬ئۇ ضۆزٌىرىٕي ِۇٔذاق داۋاِالغتۇرىذۇ‪:‬‬ ‫«ئەگەر تەغذىذٌىه «ز» ئىىىي «ز» ھېطبثالٔطب‪ ،‬ئۇ چبغذا ‪1322‬‬ ‫ثوٌىذۇ‪ .‬ثۇ رىطبٌەئىٕ​ٕۇر ٍبزغۇچىطىٕىڭ ٔۇر وىتبثٍىرى ثىٍەْ ِۇٔبضىۋەتٍىه‬ ‫تەٍَبرٌىممب ثبغٍىغبْ تبرىخىغب پۈتۈٍٔەً ِبش وېٍىذۇ»‪.300‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ئبٌذىٕمي ئبثساضتب تەغذىذٌىه‬

‫«ز» ٔي ئەضٍي‬

‫ئېتىجبرى ثىٍەْ ثىر «ؿ» ۋە ثىر «ز» ھېطبثالٔطب دەپ‪ 37 ،‬رەلەَ لىّ​ّىتي‬ ‫ثەرگەْ ھەرپٍەرگە‪ ،‬ثۇ ٍەردە ‪ 14‬رەلەَ لىّ​ّىتي ثېرىپ‪ ،‬ئۆزى خبٌىغبْ‬ ‫ٔەتىجىگە ئېرىػىػىە تىرىػمبْ‪.‬‬

‫‪ -300‬غۇئبالر‪ ،‬ثىرىٕچي غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -832 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪267‬‬

‫ئې– رىطبٌەئي ٔۇرالرٔىڭ لىّ​ّىتىگە ئىػبرەتٍەر‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫لۇرئبْ ثىٍەْ غۇٔچىٍىه ِۀىٍىه ۋە وۆپ تەرەپٍىّىٍىه ِبضٍىك‬ ‫ثىردەن وۆرضىتىذۇوي‪ ،‬ثۇالر پەلەت ثىر ئبالِەت‪ ،‬ثىر ئىػبرەت ئەِەش‪ ،‬ثەٌىي‬ ‫لۇۋۋەتٍىه ثىر داالٌەتتۇر‪ .‬ثەٌىي لۇرئبٕٔىڭ ھەَ ئېٍېىتىر ثىٍەْ ھەِذە‬ ‫رەضبئىٍىٕ​ٕۇر ثىٍەْ ثوٌغبْ ِۀىۋى ِۇٔبضىۋىتىٕي ئبغىبرا ھبٌذا ئوتتۇرىغب‬ ‫لوٍّبلتىذۇر‪ .‬ثۇ ئبٍەتٕىڭ ِۀىۋى ئىٕچىىىٍىىٍىرىذىٓ ثىرى ِۇٔذاق‪:‬‬ ‫ِۆجىسىٍىه ثىر غەٍت خەۋەر ثىٍەْ ئېٍېىتىر ۋە رىطبٌەئي ٔۇر ھەلمىذە خەۋەر‬ ‫ثەرگۀذەن ثۇ ئىىىىطىٕىڭ ئوتتۇرىغب چىمىع زاِبٍٔىرىٕي‪ ،‬ئۇٔىڭذىٓ وېَىٓ‬ ‫ِەٍذأغب وېٍىذىغبْ تەرەلمىَبتالرٔي ۋە ثۇ ئىىىىطىٕىڭ ئبدەتتىٓ تبغمىرى‬ ‫ئەھۋاٌٍىرىٕىّۇ ٔبھبٍىتي گۈزەي وۆرضەتّەوتىذۇر‪.301‬‬ ‫و‬ ‫غ ٍرً َّلةو» «غەرلتىّۇ‪ ،‬غەرثتىّۇ‬ ‫ش ٍرً َّلةو ىك ى ى‬ ‫ِەضىٍەْ‪ « :‬ىزيٍػي ىفة ى ى‬ ‫ثوٌّىغبْ زەٍتۇْ» جۈٍِىطي غۇٔي ئىپبدىٍەٍذۇ‪« :‬ئېٍېىتىرٔىڭ لىّ​ّەتٍىه‬ ‫پبٍذىٍىرى غەرلتىّٕۇ غەرثذىّٕۇ ئىّپورت لىٍىّٕىغبْ‪ .‬ئۇ ٍۇلىرىذىٓ‪ ،‬ھبۋا‬ ‫ثوغٍۇلىذىٓ‪ ،‬رەھّەت خەزىٕىطىذىٓ‪ ،‬ئبضّبٔالردىٓ چۈغىذۇ؛ ھەر ٍەرٔىڭ ِېٍي‬ ‫ھېطبثٍىٕىذۇ‪ .‬ئۇٔي ثبغمب ٍەردە ئىسدەغىە وېرەن ٍوق‪ِ .‬ۀىۋى ثىر ئېٍېىتىر‬ ‫ثوٌغبْ رەضبئٍىٕ​ٕۇرِۇ ئەٍٕي غەوىٍذە ٔە غەرلٕىڭ ِەدۀىَىتي ۋە ئىٍىٍّىرىذىٓ‪،‬‬ ‫ٔە غەرثٕىڭ پەٌطەپە ۋە پەْ ثىٍىٍّىرىذىٓ وەٌگەْ ثىر ِبي ٍبوي ئۇالردىٓ‬ ‫ئېٍىٕغبْ ثىر ٔۇر ئەِەضتۇر‪ٌ .‬ېىىٓ ئۇ ضبِبۋىٌ ثوٌغبْ لۇرئبٕٔىڭ غەرق ۋە‬ ‫غەرثٕىڭ ئۈضتىذە ثوٌغبْ ئەرغتىىي ٍۈوطەن ٍېرىذىٓ ئېٍىٕغبْ»‪.302‬‬

‫‪ -301‬غۇئبالر‪ ،‬ثىرىٕچي غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -832 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -302‬غۇئبالر‪ ،‬ثىرىٕچي غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -833 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪268‬‬

‫ضەئىذ ٔۇرضي ئبٌذى ثىٍەْ ثبتىً ثىر ٍوي ئبرلىٍىك ئبٍەتتىٓ چىمبرغبْ‬ ‫ئىػبرەتٍىرىٕي لۇۋۋەتٍىه دەٌىٍ​ٍەر دېذى‪ .‬ئبٔذىٓ ِۆجىسىٍىه ثىر غەٍت‬ ‫خەۋەرٔي لوٌغبْ وەٌتۈرگۀٍىه دەۋاضي ثىٍەْ ئېٍېىتىرٔىڭ ۋە ئۆز‬ ‫وىتبثٍىرىٕىڭ ئبدەتتىٓ تبغمىرى ثىر ٔەرضە ئىىۀٍىىىٕي ئبٌغب ضۈردى‪.‬‬ ‫ئۇ ئېٍېىتىر (تون) ٔىڭ لبٔذاق ھبضىً لىٍىٕغبٍٔىمىٕي ثىٍّىگۀٍىىي‬ ‫ئۈچۈْ ئۇٔىڭ ھبۋا ثوغٍۇلىذىٓ وەٌگۀٍىىىٕي‪ ،‬ئۆزىٕىڭ وىتبثىٕىڭّۇ ئەٍٕي‬ ‫غەوىٍذە ئبضّبٔذىٓ چۈغىۀٍىىىٕي دەۋا لىٍىع ئبرلىٍىك ئۇٔىڭ لۇرئبٔذىٓ‬ ‫ئەِەش‪ ،‬لۇرئبْ ئېٍىٕغبْ ٍەردىٓ‪ٍ ،‬ۀي ئەرغتىٓ ئېٍىٕغبٍٔىمىٕي ئبٌغب ضۈرىذۇ‪.‬‬ ‫ئۇٔىڭ ثۇ دەۋاضي ثىس ثبغتب وۆرضىتىپ ئۆتىەْ دەۋاٌىرى ثىٍەْ ثىر پۈتۈٍٔۈن‬ ‫غەوىٍ​ٍۀذۈرىذۇ‪ .‬ئۇٔىڭ وۆز لبرىػىچە رىطبٌەئي ٔۇرالر لۇرئبْ ئېٍىٕغبْ ٍەردىٓ‬ ‫ئېٍىٕغبْ‪ .‬ئۇ ٍەردىٓ ئىٍگىرى ئېٍىٕغبْ لۇرئبْ‪ٔ ،‬ورِبي ھبٌەتتە ئۇ ٍېڭي‬ ‫وىتبة ۋە ئۇٔي تەثٍىغ لىٍىذىغبْ وىػي ھەلمىذە ِەٌۇِبت ثەرگەْ ثوٌغبچمب‪،‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ خىَبٌىٌ دۇَٔبضىٕي ثۇ ئبضبش ئۈضتىگە لۇرۇپ چىممبْ‪.‬‬

‫‪269‬‬

‫ف‪ -‬رىطبٌەئي ٔۇرالرٔي ئولۇغبٔالرغب ئىػبرەتٍەر‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ تبٌىپٍىرىٕىّۇ ئۇٔتۇپ لبٌّىغبْ ثوٌۇپ‪ِ ،‬ەزوۇر ئبٍەتتىٓ‬ ‫ئۇالرغىّۇ ٔېطىۋە ئبٍرىغبْ‪ .‬ئۇ ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫مً‬ ‫كر» «ٍېغي ئوت‬ ‫ضماي ىك اى ٍ ىؿٍـ ٍىم‬ ‫ئبٍەتٕىڭ « ىى‬ ‫ما يد ىز يٍ ي‬ ‫ت ى ٍ يق ىف هار يف ه‬ ‫تىقا ي‬ ‫تەگّىطىّۇ ٍورۇتبٍال دەپ تۇرىذۇ‪ٔ .‬ۇر » دېگەْ جۈٍِىطي ئىػبرەت لىٍىذۇوي‪،‬‬ ‫ھىجرىٌ ‪ -13‬ۋە ‪ -14‬ئەضىردە تورۇضمب ئېطىٍغبْ الِپىالر ئوت‬ ‫تۇتبغتۇرۇٌّىطىّۇ ٍبٔىذۇ‪ ،‬ئوت تەگّەضتىٓ پبرىٍذاٍذۇ‪ .‬ئۇٔىڭ زاِبٔي ٍېمىٕذۇر‪.‬‬ ‫ٍۀي ‪ٍ -1280‬ىٍغب ٍېمىٕذۇر‪ .‬ثۇ جۈٍِە ثىٍەْ تووٕىڭ ئبدەتتىٓ تبغمىرى‬ ‫ئبالھىذىٍىىىگە ۋە وەٌگۈضىطىگە ئىػبرەت لىٍىع ئبرلىٍىك ثبٍبٔبت‬ ‫ثېرىٍگۀذەن‪ِ ،‬ۀىۋى ثىر تون ثوٌغبْ رەضبٌىئىٕ​ٕۇردا غبٍەت ٍۇلىرى ۋە چوڭمۇر‬ ‫ثىر ئىٍىُ ثبر ثوٌغبٍٔىمتىٓ‪ ،‬ئولۇظ خىراجىتىگە‪ ،‬دەرش ئۆگىٕىػىە‪ ،‬ثبغمب‬ ‫ِۇئەٌٍىٍّەردىٓ دەرش ئېٍىػمب ۋە ئۇضتبزالرٔىڭ ئبغسىذىٓ دەرش ئۆگىٕىػىە‬ ‫ئېھتىَبج لبٌّبضتىٓ ھەر وىػي دەرىجىطىگە وۆرە ئۇ ئبٌىٌ ئىٍىٍّەرٔي‬ ‫ِۇغەلمەت ئوتي الزىُ ثوٌّبضتىٓ ثىٍەٌەٍذۇ‪ .‬ئۆزٌۈوىذىٓ پبٍذىٍىٕبالٍذۇ‪.‬‬ ‫‪303‬‬ ‫تەتمىمبتچي ۋە ھەلىمەتچي ثىر ئىٍىُ ئەرثبثي ثوٌۇپ ٍېتىػىپ چىمبالٍذۇ ‪.‬‬ ‫ضەئىذ ٔۇرضىٌ ثبغمب ثىر ٍەردە ِۇٔذاق دەٍذۇ‪« :‬ثىر ٍىً ثۇ‬ ‫رىطبٌىٍەرٔي‪ ،‬ثۇ دەرضٍەرٔي چۈغۀگەْ ۋە لوثۇي لىٍغبْ ئبضبضتب ئولۇغبْ‬ ‫وىػي ثۇ دەۋرٔىڭ ِۇھىُ ۋە ھەلىمىٌ ثىر ئبٌىّي ثوالالٍذۇ‪ .‬ئەگەر‬ ‫چۈغۀّىطىّۇ رىطبٌەئي ٔۇر غبگىرتٍىرىٕىڭ ثىر ِۀىۋى وىػىٍىىي ثوٌغبٍٔىمي‬ ‫ئۈچۈْ ئۇ وىػىٍىه غۈثھىطىس ثۇ دەۋرٔىڭ ثىر ئبٌىّىذۇر»‪.304‬‬

‫‪ -303‬غۇئبالر‪ ،‬ثىرىٕچي غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -833 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -304‬ضەئىذ ٔۇرضطىٌ‪ٌ ،‬ەِئەٌەر‪ٌ -21 ،‬ەِئە‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -672 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪270‬‬

‫ضەئىذ ٔۇرضىَغب ٔىطجەتەْ رىطبٌەئي ٔۇر لۇرئبٕٔىڭ ٍۈزدىٓ ئبرتۇق‬ ‫تىٍطىّبتٍىرىٕي‪ ،‬ضىرٌىرىٕي ٍەغىەْ ۋە ئوتتۇرىغب چىمبرغبْ‪ ،‬ئەڭ تەرضب‬ ‫‪305‬‬ ‫ثىر‬ ‫دىٕطىسالرٔىڭ ئېغىسىٕي تۇۋالالپ چبرىطىس ھبٌغب چۈغۈرۈپ لوٍغبْ‬ ‫وىتبثتۇر‪ .‬ئۇٔىڭ تىٍطىُ ۋە ضىر دەپ ئبتىغىٕي ٍۇلىرىذىىي ئىپبدىٍىرى ثوٌطب‬ ‫وېرەن‪.‬‬ ‫وۆپىٕچە غىئەٌەر ۋە رەِّبٌالر ئىٍتىجب لىٍىذىغبْ جىفر ٍوٌي ئبرلىٍىك‬ ‫ھەرىپٍەر ثىٍەْ ضبٔالر ئوتتۇرىطىذا ِۇٔبضىۋەت ئورٔىتىپ ثەزى ئىػبرەتٍەرگە‬ ‫ئېرىػىػىە تىرىػىع ۋە ئۇالرٔي ئبٍەتٕىڭ ثىر ھۆوّىذەن وۆرضىتىع ٔبھبٍىتي‬ ‫ئېغىر خبتبٌىك ئۆتىۈزگۀٍىه ثوٌىذۇ‪ .‬ئبٌالھ تبئبال ِۇٔذاق دەٍذۇ‪:‬‬ ‫ً‬ ‫تح ىسي يقًـ ىف ٍاؿاًى ً‬ ‫ب ًى ً‬ ‫ً ً‬ ‫ب ىكىم‬ ‫تقٍـ اًاٍ‬ ‫ميك ىف أىاٍ نى ىي‬ ‫ب ًؿ ىٍ‬ ‫« ىكإ َّلف ـ ٍفيقٍـ ىؿى ًلي ن اٍى‬ ‫يقىك ًـ ىف ٍاؿاًى ً‬ ‫اايًق ىكيىػ ي اي ىف عاى‬ ‫اايًق ىكىم يقىك ًـ ٍف ًعاٍ ً َّل‬ ‫ب ىكيىػ ي اي ىف يقىك ًـ ٍف ًعاٍ ً َّل‬ ‫َّلً ً‬ ‫ع ي ىف »‬ ‫ماٍى‬ ‫اايق ٍاؿىؾذ ى‬ ‫ب ىك يقٍـ ى‬ ‫«ئەھٍي وىتبثتىٓ غۇٔذاق ثىر پىرلىّۇ ثبروي‪ ،‬ئۆزٌىرى ئوٍذۇرغبْ‬ ‫ضۆزٌەرٔي تىٍ​ٍىرىٕي ئېگىپ وىتبثٕي ئولۇغبٔذەن ئولۇٍذۇ‪ .‬ئۇالر ثۇٔي‬ ‫ضىٍەرٔىڭ ئۇ ضۆزٌەرٔي وىتبثتىٓ‪ ،‬دەپ ئوٍ​ٍىػىڭالر ئۈچۈْ لىٍىذۇ‪ .‬ھبٌجۇوي‬ ‫‹ثۇ ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذىٓ ٔبزىً‬ ‫ئۇ ضۆزٌەر وىتبثتىٓ ئەِەضتۇر‪ .‬ئۇالر‪:‬‬ ‫لىٍىٕغبْ› دەٍذۇ‪ .‬ھبٌجۇوي‪ ،‬ئۇ ئبٌالھٕىڭ دەرگبھىذىٓ ٔبزىً لىٍىّٕىغبْ‪ .‬ئۇالر‬ ‫ثىٍىپ تۇرۇپ ئبٌالھغب ثوھتبْ چبپالٍذۇ»‪ -‬ئبي ئىّراْ ‪.78/3‬‬ ‫ئۇٔىڭذىٓ ثبغمب رىطبٌەئي ٔۇرالرٔىڭ ئەڭ تەرضب پەٍالضوپالرٔي گەپ‬ ‫لىالٌّبش لىٍىپ لوٍغبٍٔىمي ۋە ِىڭالرچە ئبٌىّٕي ھەٍراْ لبٌذۇرغبٍٔىمي دەۋا‬ ‫‪ -305‬ئەِىرداغ الھىمەضي‪ِ )1 ( ،‬ەوتۇپ ٔوِۇرى‪ ،24 :‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي ‪ -1‬جىٍذ‪-1695 ،‬‬ ‫ثەت‪.‬‬

‫‪271‬‬

‫لىٍىٕىذۇ‪ٌ ،‬ېىىٓ ثۇالردىٓ ھېچجىرىٕىڭ وىٍّىىىذىٓ ضۆز لىٍىّٕبٍذۇ ‪. 306‬‬ ‫وبغىي ئۇالر ثۇالرٔىڭ ئىچىذىٓ ثىرەر وىػىٕىڭ ئىطّىٕي ۋە ئۇالرٔي لبٍطي‬ ‫ثىٍىٍّىرى ثىٍەْ ِبت لىٍىپ تبغالپ ھەٍراْ لبٌذۇرغبٍٔىمىٕىّۇ ٍبزغبْ‬ ‫ثوٌطىذى‪ ،‬ثىسگە ثىر تەھٍىً لىٍىع ئىّىبٔي ثېرىػىەْ ثوالتتي‪ .‬ئۇالر‬ ‫ئەضٍىذە ئىطىّ​ّۇ ثېرىذۇ‪ٌ ،‬ېىىٓ ئەضىرٌەر ئىٍگىرى ئۆٌۈپ وەتىەْ‬ ‫پەٍالضوپالرٔىڭ ئىطىٍّىرىٕي ثېرىذۇ‪ .‬ئۇالر دەٍذۇوي‪« :‬ئەڭ ِەغھۇر ئىطالَ‬ ‫پەٍالضوپٍىرىذىٓ ئىجٕي ضىٕب‪ ،‬فبراثىٌ ۋە ئىجٕي رۇغذٌەرگە رىطبٌەئي ٔۇرٔىڭ‬ ‫ئىٍّىٌ لۇدرىتىٕي وۆرضىتىع ِۇِىىٓ ثوٌطب ئىذى‪ ،‬ئۇالر دەرھبي تىسٌىٕىپ‬ ‫رىطبٌەئي ٔۇردىٓ دەرش ئبالتتي»‪.307‬‬

‫‪ -306‬غۇئبالر‪ -14 ،‬غۇئب‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -1 ،‬جىٍذ‪ -1037 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫‪ -307‬ضىىىەئي تەضذىمي غەٍجىٌ‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ -2 ،‬جىٍذ‪ -2104 ،‬ثەت‪.‬‬

‫‪272‬‬

‫پبٍذىالٔغبْ ِۀجەٌەر‪:‬‬ ‫لۇرئبْ وەرىُ‬ ‫ثۇخبرى‪ ،‬جبِىئۇضطەھىھ‪.‬‬ ‫ِۇضٍىُ‪ ،‬ضەھىھۇ ِۇضٍىُ‪.‬‬ ‫ِۇلەددەش وىتبة وؤب ۋە ٍېڭي ئەھذ (تەۋرات ۋە ئىٕجىً)‪ ،‬وىتبثي‬ ‫ِۇلەددەش غىروىتي ئىطتبٔجۇي ‪.1981‬‬ ‫ئىٕجىً (خۇظ خەۋەر)‪ ،‬ئىٕجىٍٕىڭ ھبرىسلي زاِبْ تۈروچە‬ ‫تەرجىّىطي‪ٍ ،‬بغبَ ٔەغرىَبتي ئىطتبٔجۇي ‪.2002‬‬ ‫ئبثذۇٌئەزىس ثبٍىٕذىر‪ :‬لۇرئبْ ٔۇرى ئبضتىذا تەرىمەتچىٍىىىە ٔەزەر‪،‬‬ ‫ضۈٌەٍّبٔىَە ٔەغرىَبتي‪ ،‬تۆتىٕچي ٔەغرى‪ ،‬ئىطتبٔجۇي ‪.2004‬‬ ‫ئبثذۇراھّبْ وۈچۈن‪ ،‬دىٍٕەر تبرىخي‪ ،‬ئوجبق ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئۀمەرە‬ ‫‪.1997‬‬ ‫ئەٌىٌ رىسا دىٕچ‪ ،‬ئىىىي جبھبْ ضەرۋەرى پەٍغەِجىرى زىػبٔىّىس‪،‬‬ ‫ٍېڭي دۇَٔب ژورٔىٍي‪ -58 ،‬ۋە ‪ -59‬ضبٔالر‪ ،‬ئبۋغۇضت‪-‬ضىٕتەثىر ‪.1998‬‬ ‫ثەدىئۇززاِبْ ضەئىذ ٔۇرضىٌ‪ ،‬رىطبٌەئي ٔۇر وۇٌٍىَبتي‪ٍ ،‬ېڭي ئبضىَب‬ ‫ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‪ -1 ،‬جىٍذ ‪ -2 ،1994‬جىٍذ ‪.1995‬‬ ‫ثەدىئۇززاِبْ ضەئىذ ٔۇرضىٌ‪ ،‬ضۆزٌەر‪ ،‬ضۆزٌەر ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‬ ‫‪.1993‬‬ ‫ئەٌّبٌىٍي ِۇھەِّەد ھەِذى ٍبزىر‪ ،‬ھەق دىٕي لۇرئبْ دىىٍي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‬ ‫‪.1936‬‬

‫‪273‬‬

‫فەتھۇٌالھ گۈٌەْ‪ ،‬وىچىه دۇَٔبٍىُ‬ ‫‪.1996‬‬

‫‪ ،2‬زاِبْ گېسىتي ‪ٔ 28‬ۇٍبثىر‬

‫ھەضەْ وبِىً ٍىٍّبز‪ :‬ئىٕطبٔي وبِىً‪ ،‬ئبٌتىٓ ئوٌۇق ِەجّۇئەضي‪،‬‬ ‫‪ٍ -1996‬ىٍي‪ ،‬ئىَۇي‪.‬‬ ‫خەٍرۇددىٓ لبراِبْ‪ :‬ئىّبِي رەثجبٔىٌ ۋە ئىطالَ تەضەۋۋۇپي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‬ ‫‪.1992‬‬ ‫خەٍرۇددىٓ لبراِبْ‪ ،‬ئىجراھي وبفي دۆّٔەز‪ِ ،‬ۇضتبفب چبغىرىچي ۋە‬ ‫ضەدرەتتىٓ گۈِۈظ‪ ،‬لۇرئبْ ٍوٌي تۈروچە تەرجىّە ۋە تەپطىر‪ ،‬ئۀمەرە ‪.2003‬‬ ‫خەٍرۇددىٓ لبراِبْ‪ ،‬ئەٌىٌ ئۆزەن‪ ،‬ئىجراھي وبفي دۆّٔەز‪ِ ،‬ۇضتبفب‬ ‫چبغىرىچي‪ ،‬ضەدرەتتىٓ گۈِۈظ ۋە ئەٌىٌ تۇرغۇت‪ ،‬لۇرئبْ وەرىُ ۋە ئىساھٍىك‬ ‫تەرجىّىطي‪ ،‬تۈروىَە دىَبٔەت ۋەخپي ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئۀمەرە ‪.1997‬‬ ‫خەٍرۇددىٓ لبراِبْ‪« :‬راِىسأذا ِبزار‪ِ-‬بغبٍىخ زىَبرەتٍىرى» ‪-2000‬‬ ‫ٍىٍي‪ -12 ،‬ئبٍٕىڭ ‪ -12‬وۈٔي چىممبْ ٍېڭي غەفەق گېسىتي‪ ،‬فىمىھ ثۆٌۈِي‪.‬‬ ‫ئىجٕي ھىػبَ‪ ،‬ضىَرەتۇٕٔەثىٌ‪ِ .َ ،‬ۇھَىذدىٓ ئبثذۇٌھەِىذ تەھمىمي‪،‬‬ ‫ثېَرۇت ‪.1981/1401‬‬ ‫ئىجٕي وبِبي پبغب‪ :‬ئەٌئەرثەئۇْ ‪ ،360 ،v‬ضۈٌەٍّبٔىَە وۈتۈپخبٔىطي‪،‬‬ ‫ئەضئەت ئەپۀذى ‪.1694‬‬ ‫ئىّبِي رەثجبٔي‪ِ :‬ەوتۇثبت (ئەرەثچە)‪.‬‬ ‫ئىطّبئىً ئىجٕي ِۇھەِّەد ئەٌئەجٍۇٔىٌ‪ :‬وەغفۇٌخەفب‪ ،‬ثېَرۇت‬ ‫‪.1988/1408‬‬ ‫ئىطّبئىً ئىجٕي ئۆِەر ئىجٕي وەضىر‪ ،‬تەپطىرى ئجٕي وەضىر‪ ،‬ثېَرۇت‬ ‫‪.1401‬‬ ‫‪274‬‬

‫ئىسۇتطۇ توغىىو‪ ،‬تبۋچىٍىمتىىي ئبچمۇچٍۇق ئۇلۇِالر‪ ،‬ئەھّەت‬ ‫ٍۈوطەي ئۆزئەِرە تەرجىّىطي‪ ،‬وبوٕۈش ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي ‪.2001‬‬ ‫ژ‪ .‬ش ووپېر‪ ،‬ئەردەِٕىڭ ٔۇرى (تبۋچىٍىك)‪ ،‬ئىطّەت زەوي‬ ‫ئەٍَۇثئوغٍۇ تەرجىّىطي‪ ،‬ضبً ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‪ -39 ،1994 ،‬ثەت‪.‬‬ ‫وبتوٌىه چېروبۋى دىٓ ۋە ئەخالق ئبضبضٍىرى‪ ،‬دوِىٕىه پبِىر‬ ‫تەرجىّىطي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي ‪.2000‬‬ ‫يٍبۋز ى‪ ،‬ثىٍىّٕىگەْ تەٌىّبتالر ( ‪ ،)Hua Hu King‬تەرجىّە‬ ‫لىٍغۇچي‪ :‬ئىطّبئىً تبغپىٕبر‪ ،‬ئبِىٕە گۈٌػبھ جوغمۇْ‪ ،‬وبوٕۈش ٔەغرىَبتي‪،‬‬ ‫ئىطتبٔجۇي‪.1999 ،‬‬ ‫ِبھّۇد ئۇضتب ئوضّبْ ئوغٍۇ (ِبھّۇد ئىػبْ) ثبغچىٍىمىذىىي ثىر‬ ‫گۇرۇپپب تەرىپىذىٓ ٍېسىٍغبْ روھۇٌفۇرلبْ تەپطىرى‪ ،‬ئىطتبٔجۇي ‪.1992‬‬ ‫ِەھّەت دەِىرچي‪« ،‬ھەلىمەتي ِۇھەِّەدىَە»‪ ،‬دىَبٔەت ئىطالَ‬ ‫ئېٕىطىىٍوپېذىَەىطي ‪ -15 ،‬جىٍذ‪.180-179 ،‬‬ ‫ِۇھەِّەد ئىجٕي ئبثذۇٌالھ خبٔي‪ ،‬ئبداة‪ ،‬ئبثذۇٌمبدىر ئبلچېچەن‬ ‫تەرجىّىطي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‪.1976/1396 ،‬‬ ‫ِۇھەِّەد ئىجٕي جەرىر ئەتتەثەرىٌ‪ ،‬جبِىئۇ ثەٍبْ فىٌ تەفطىرٌمۇرئبْ‬ ‫(تەپىطرى تەثەرى)‪ ،‬ثېَرۇت ‪.1992/1412‬‬ ‫ِۇھەِّەد رىسا ِۇزەففەر‪ ،‬ئەلبئىذى ئىّبِىَ​َە‪ ،‬غىئە ئېتىمبدٌىرى‪،‬‬ ‫(ئبثذۇٌالھ گۈٌپىٕبرٌي تەرجىّىطي) ئىطتبٔجۇي ‪.1978‬‬ ‫ضبدىك ئبٌجبٍراق‪ ،‬ئبخىرلي دەۋر ئوضّبٔىَە ئۆٌىّبٌىرى‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‬ ‫‪.1996‬‬

‫‪275‬‬

‫ضبدىك دأب (ئبالئىذدىٓ ئەتتبردىٓ ٔەلٍەْ)‪ ،‬ئبٌتىٕئوٌۇق‬ ‫ضۆھجەتٍىرى‪ ،1‬ئەرلبَ ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي ‪.1991‬‬ ‫ضەفىَۇررەھّبْ ئەٌّۇثبرەوفورى‪ ،‬ئەررەھىمۇٌّەختۇَ‪ ،‬ثېَرۇت‬ ‫‪.1988/1408‬‬ ‫غىٕبضي گۈٔذۈز‪ِ ،‬بھّۇت ئبٍذىٓ‪ِ ،‬ىططىئؤېرٌىه‪ ،‬ئىطتبٔجۇي‬ ‫‪.2002‬‬ ‫ئوضّبْ ٍۀەر‪ ،‬تبو تې چىڭ‪ٍ ،‬وي ۋە ئەردەِٕىڭ وىتبثي‪ ،‬تەرجىّە‪،‬‬ ‫ئىساھبت ۋە ِۇالھىسىٍەر‪ ،‬ئبٔبختبر ٔەغرىَبتي‪ ،‬ئىطتبٔجۇي ‪.1998‬‬ ‫ٌۇغەتٍەر‬ ‫جەۋھەرىٌ‪ ،‬ئىطّبئىً ئىجٕي ھەِّبد‪ ،‬ضىھبھ‪ ،‬ثېَرۇت ‪.1984/1404‬‬ ‫خەٌىً ئىجٕي ئەھّەد ( ‪ 175 -100‬ھ) ئەٍٓ‪ِ ،‬ەھذى ئەٌّەھسۇٔىٌ‬ ‫ۋە ئىجراھىُ ئەضطبِەررائىٌ‪ ،‬ئىراْ ‪.1409‬‬ ‫ئىجٕۇ ِۀسۇر‪ٌ :‬ىطبٔۇي ئەرەة‪ ،‬ثېَرۇت ‪.1990/1410‬‬ ‫ِۇتەرجىُ ئبضىُ‪ ،‬لبِۇش تەرجىّىطي (فىرۇز ئبثبدى)‪ .‬ثەھرىَە‬ ‫ِەتجەئەضي ‪.1305‬‬ ‫راغىت ئەي ئىطفەھبٔي‪ِ :‬ۇفرەدات ئەٌفبزىً لۇرئبْ (ضەفۋاْ ئەدٔبْ‬ ‫داۋۇدىٕىڭ تەھمىمي ثىٍەْ)‪ ،‬دەِەغىك ۋە ثېَرۇت ‪.1992/1412‬‬ ‫غەِطۇددىٓ ضبِىٌ‪ :‬لبِۇضي تۈروي‪ ،‬دەرضبئبدەت ئىطتبٔجۇي ‪.1317‬‬ ‫زەثىَذىٌ (ِۇھەِّەد ِۇرتبزا ئەززەثىَذىٌ)‪ ،‬تبجۇٌئەرۇش‪ِ ،‬ىطىر‬ ‫‪.1306‬‬ ‫تورالر‬ ‫‪276‬‬

www.incil.com http://arsiv.zaman.com.tr/1996/11/28/kose/hoc aefendi/index.html www.risaleinur.com.tr

277