ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ - ΠΡΟΣΘΗΚΗ Στο σ/ν «Μεταρρυθµίσεις ποινικών διατάξεων, κατάργηση των καταστηµάτων κράτησης Γ’ τύπου και άλλες διατάξεις» Θέµα: Τροποποίηση άρθρου 200Α Κώδικα Ποινικής ∆ικονοµίας Α. Αιτιολογική Έκθεση Με την παρούσα τροπολογία εισάγονται µια σειρά από εγγυήσεις στο ευαίσθητο ζήτηµα της λήψης DNA κατά την ποινική διαδικασία. Η υπάρχουσα διάταξη δηµιούργησε κατά την εφαρµογή της αµφιβολίες ως προς τη δυνατότητα εκ µέρους των διωκτικών οργάνων λήψης του γενετικού υλικού παρά τη θέληση του ενδιαφερόµενου, ακόµα και µε τη χρήση βίας. Μία τέτοια όµως βίαιη επέµβαση στο σώµα ενός προσώπου, παρά τη θέλησή του, δηµιουργεί ζητήµατα συνταγµατικότητας, καθώς προσβάλλει τον σκληρό πυρήνα της αξιοπρέπειας του ατόµου που προστατεύεται ειδικά από το Σύνταγµα (άρθρα 2, 5, 7 παρ. 2 Σ) και την Ευρωπαϊκή Σύµβαση ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου (άρθρο 3 ΕΣ∆Α). Αλλά και πιο ειδικά η Σύσταση υπ’ αρίθµ. 92 του Συµβουλίου της Ευρώπης «για τη χρήση ανάλυσης DNA στο πλαίσιο της ποινικής δικαιοσύνης» θέτει ως προϋπόθεση για τη χρήση γενετικών αναλύσεων προς τον σκοπό της ταυτοποίησης του δράστη την µη παραβίαση θεµελιωδών αρχών, όπως η αρχή της αξιοπρέπειας του προσώπου και του σεβασµού του ανθρώπινου σώµατος, τα δικαιώµατα άµυνας και η αρχή της αναλογικότητας.
Συναφώς σύµφωνα µε την υπ’ αρίθµ. 2/2009 Γνωµοδότηση της Αρχής Προστασίας
∆εδοµένων
Προσωπικού
Χαρακτήρα
«Τα
ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά των γενετικών αποτυπωµάτων σε συνδυασµό µε την αξιοποίησή τους για τη διακρίβωση αξιόποινων πράξεων, δηλαδή για σκοπό που περιλαµβάνεται στο σκληρό πυρήνα της κρατικής δράσης, απαιτεί την τήρηση αυξηµένων εγγυήσεων υπό το πρίσµα του κράτους δικαίου, και των αρχών της νοµιµότητας και της αναλογικότητας που απορρέουν από αυτό. Οι αρχές αυτές διαποτίζουν και το ποινικό δίκαιο καθώς και το κρίσιµο εν προκειµένω στάδιο της προδικασίας, καθώς και της συλλογής και χρήσης των αποδεικτικών µέσων. Η ανάλυση DNA εντάσσεται συστηµατικώς στο κεφάλαιο του Κώδικα Ποινικής ∆ικονοµίας για τα αποδεικτικά µέσα συνιστώντας ειδική µορφή πραγµατογνωµοσύνης. Αποτελεί επίσης ανακριτική πράξη, έχει µάλιστα χαρακτηρισθεί ως επαχθής, ως µέτρο δικονοµικού καταναγκασµού. Τα µέτρα δικονοµικού καταναγκασµού υπόκεινται στον έλεγχο της αναλογικότητας και ισχύει ότι όσο επαχθέστερο είναι το µέτρο, τόσο βαρύτερο πρέπει να είναι το έγκληµα για το οποίο επιτρέπεται η εφαρµογή του συγκεκριµένου µέτρου.» Ως εκ τούτου, όπως ακριβώς ακολουθείται και κατά τη διαδικασία λήψης αποτυπωµάτων, ο κατηγορούµενος θα πρέπει να δύναται να αρνηθεί, οπότε και συντάσσεται σχετική έκθεση από το αρµόδιο όργανο, η δε άρνηση αυτή θα αξιολογηθεί από τις δικαστικές αρχές στο πλαίσιο της ηθικής εκτίµησης των αποδείξεων. Στην ισχύουσα διάταξη προβλέπεται περαιτέρω ότι η λήψη γενετικού υλικού διατάσσεται σε ένα µεγάλο εύρος εγκληµάτων, σε όλα τα κακουργήµατα και στα πληµµελήµατα που τιµωρούνται µε φυλάκιση τουλάχιστον τριών µηνών. Η πρόβλεψη αυτή είναι κατά τα ως άνω καταφανώς αντίθετη µε το άρθρο 25 Συντάγµατος που προβλέπει την αρχή της αναλογικότητας που πρέπει να τηρείται σε κάθε περίπτωση
περιορισµού ατοµικού δικαιώµατος και µε την παρούσα τροπολογία προωθείται ο περιορισµός του εύρους των αδικηµάτων, για τα οποία µπορεί να διατάσσεται η λήψη γενετικού υλικού. Στο ίδιο πνεύµα προστίθεται στο προτελευταίο εδάφιο της παρ. 2 του άρθρου 200 Α, και στη φράση «άλλων εγκληµάτων», η φράση «που προβλέπονται στην παρ. 1» έτσι ώστε να µην είναι δυνατή τυχόν διεύρυνση του καταλόγου των αξιοποίνων πράξεων, για τις οποίες µπορεί να διαταχθεί η λήψη γενετικού υλικού. Με το ανωτέρω σκεπτικό κρίθηκε σκόπιµο η απόφαση για τη λήψη του γενετικού υλικού από τον ίδιο τον κατηγορούµενο να περιβάλλεται µε δικαστικές εγγυήσεις ενώ ταυτόχρονα δίνεται και η δυνατότητα στον κατηγορούµενο να ορίζει τεχνικό σύµβουλο.
Β. ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ – ΠΡΟΣΘΗΚΗ Άρθρο… Η παράγραφος 1 του άρθρου 200Α «Ανάλυση DNA» του Κώδικα Ποινικής ∆ικονοµίας αντικαθίσταται ως εξής: «1. Όταν υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι ένα πρόσωπο έχει τελέσει κακούργηµα ή πληµµέληµα που τελείται µε χρήση βίας ή κατά της γενετήσιας ελευθερίας και τιµωρείται µε ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός (1) έτους, οι διωκτικές αρχές λαµβάνουν γενετικό υλικό για ανάλυση του δεοξυριβονουκλεϊκού οξέος (Deoxyribonucleic Acid -DNA) προς το σκοπό της διαπίστωσης της ταυτότητας του δράστη του εγκλήµατος αυτού. Η ανάλυση περιορίζεται αποκλειστικά στα δεδοµένα που είναι απολύτως αναγκαία για τη διαπίστωση αυτή και διεξάγεται σε κρατικό ή πανεπιστηµιακό εργαστήριο. Ο αρµόδιος εισαγγελέας ή ο ανακριτής δύναται να ζητήσει εγγράφως τη λήψη του γενετικού υλικού από τον ίδιο
τον κατηγορούµενο, η οποία πρέπει να διεξάγεται µε απόλυτο σεβασµό στην αξιοπρέπειά του. Εάν αυτός αρνείται, συντάσσεται σχετική έκθεση από το αρµόδιο για τη λήψη όργανο. Την ανάλυση του DNA του δικαιούται να ζητήσει και ο ίδιος ο κατηγορούµενος για την υπεράσπισή του. Σε κάθε περίπτωση εφαρµόζονται αναλόγως οι διατάξεις των άρθρων 204 έως 208». Το α΄ εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 200Α του Κώδικα Ποινικής ∆ικονοµίας αντικαθίσταται ως εξής: «2. Αν η κατά την προηγούµενη παράγραφο ανάλυση αποβεί θετική, το πόρισµά της κοινοποιείται στο πρόσωπο από το οποίο προέρχεται το γενετικό υλικό. Αυτό έχει δικαίωµα να ζητήσει επανάληψη της ανάλυσης, µε ανάλογη εφαρµογή των διατάξεων των άρθρων 204 έως 208». Το προτελευταίο εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 200Α του Κώδικα Ποινικής ∆ικονοµίας αντικαθίσταται ως εξής: «Τα στοιχεία αυτά τηρούνται για την αξιοποίηση στη διερεύνηση και εξιχνίαση άλλων εγκληµάτων που προβλέπονται στην παράγραφο 1 και καταστρέφονται σε κάθε περίπτωση µετά το θάνατο του προσώπου που αφορούν». Αθήνα, 06 Απριλίου 2015 Οι προτείνοντες βουλευτές Κατριβάνου Βασιλική Βάκη Φωτεινή Γαϊτάνη Ιωάννα Καρά Γιουσούφ Αϊχάν ∆ηµητριάδης Μίµης ∆ιαµαντόπουλος Βαγγέλης ∆ιώτη Ηρώ
Ζαχαριάς Κώστας Ιγγλέζη Κατερίνα Καββαδία Ιωαννέτα Κανελλοπούλου Μαρία Καραγιαννίδης Χρήστος Καρακώστα Εύη Κριτσωτάκης Μιχάλης Κυριακάκης Βασίλης Τζήκα – Κωστοπούλου ∆ανάη Λέβα Βασιλική Μανιός Νίκος Μηταφίδης Τριαντάφυλλος Μπαξεβανάκης ∆ηµήτρης Πετράκος Θανάσης Σταθάς Γιάννης Σταµπουλή Αφροδίτη Στέφος Γιάννης Συρµαλένιος Νίκος Τσανάκα Αλεξάνδρα Ψαρρέα Έλενα Ψυχογιός Γιώργος