GAI AURKIBIDEA I. Hezitzaileentzako gida
Orientabide didaktikoak Giza eskubideak eta aniztasun afektibo-sexuala
Gehiago jakiteko... Giza eskubideak eta LGBT taldea
Baliabideak
FilmograďŹ a
BibliograďŹ a
II. Proposamen didaktikoak Lehen Hezkuntzarako proposamen didaktikoak eta ekintzak
Bigarren Hezkuntzarako eta batxilergorako proposamen didaktikoak eta ekintzak
Helduen Hezkuntzarako proposamen didaktikoak eta ekintzak
HETEROSEXUALITATEARI BURUZKO GALDEKETA Sexu-orientazio desberdina duten pertsonek izan ditzaketen sentimenduen azterketa. Helburua: Galdera hauek pertsona heterosexualei egiten zaizkienean sor dezaketen harriduraz baliatuz, LGBT taldeek jasaten duten bereizkeria aztertzea, talde hauen sentimenduekin bat egitea eta
ZINEMA ETA GIZA ESKUBIDEAK Zinemaren bidez, sexu-orientazio desberdin bategatiko bereizkeriari buruzko hausnarketa. Helburua: Pertsona homosexualei buruzko zenbait ďŹ lmi buruz hausnartzea.
aniztasun afektibo-sexualarekiko egon behar lukeen askatasunari buruz hausnartzea. Adina: 17 urtetatik aurrera. Beharrezko materiala: 3. ďŹ txa (30. orrialdea). Fotokopiatu eta ikasleari eman.
• Nor da biktima?
• Zer gertatzen da istorioan?
• Zer sentitu duzu ďŹ lmea ikustean?
• Nor da protagonista?
• Gaur egun, halakorik gertatzen dela uste al duzu?
• Zein tokitan, garaitan, zein egoeratan‌ jazotzen da ďŹ lmea? • Ematen al da giza eskubideen urraketarik? • Zein eskubide ez dira errespetatzen?
Garapena: Hezitzaileentzako gidan (11. orrialdean) azaltzen den ďŹ lmograďŹ an
• Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsaleko zein atalei dagozkie urraketa horiek?
Helburua: Lesbianen, gayen, transgeneroen eta bisexualen historian jasandako bereizkeria eta giza eskubideen urraketa aztertzea eta euren errora iristen saiatzea. Jarrera homofobo ďŹ siko zein ahozkoekiko jarrera kritiko bat garatzea. Beharrezko materiala: 4. ďŹ txa (31. orrialdea). Fotokopiatu eta ikasleari eman.
• Eta Espainiar Konstituzioko zein atalei?
oinarrituz, zinema-forum bat antolatu. Orientazio afektibo-sexual eskubideari buruzko eztabaida bat antolatu, ondorengoak edota beste galdera batzu mahaigaineratuz:
Materiala: Gelan ikus daitezkeen ďŹ lmak.
TESTUEN ANALISIA
Garapena: Fitxan azaltzen den galdeketa erantzun, eta amaitzean, sustatu dituen sentimenduak adierazi.
• Nor edo nortzu dira erantzuleak?
• Biktimarekin identiďŹ katuta sentitu al zara? Inoiz antzekorik gertatu al zaizu? • Antzeko zerbait gertatu zaion inor ezagutzen al duzu? • Zer deritzozu gaiari buruz?
Garapena: Ekintza hauen garapena proposatutako testuen irakurketan oinarritzen da. Komenigarria da aurretik Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalari buruzko sarrera labur bat eta iruzkin bat egitea. Testuak irakurri ondoren, zenbait ekintza proposatzen dira, eta hezitzaileak, taldearen dinamikaren arabera, banakakoak, binakakoak edota taldekakoak izan daitezela erabaki dezake. Azaltzen diren iritziak amankomunean jartzea gomendatzen da; hezitzaileari dagokio ikuspuntuak oso urrunak badira eztabaida moderatzea.
GIZA ESKUBIDEAK ETA ANIZTASUN AFEKTIBO-SEXUALA
29
3
HETEROSEXUALITATEARI BURUZKO GALDEKETA 1. Noiz antzeman zenuen zure heterosexualitatea? Beti jakin izan dut. Nerabetasunean. Duela gutxi. Oraindik zalantzak ditut.
4. Zure gurasoei gertatzen zaizuna azaltzeko asmorik al duzu? Bai, hala uste dut, eta ulertuko nautelakoan nago. Oso pentsaera irekia dute. Ez, ez nieke sekula halakorik kontatuko. Uste dut erruz kostako litzaiekeela onartzea. Oso hezkuntza tradizionala jaso zuten. Honezkero esan diet!
7. Zenbat aldiz izan zara, zaren bezala onar zaitezen edota heterosexuala izatez uzten lagun zaitzan, psikologian aditu batenarenean? Askotan. Tratamendu bat jarraitzen ari naiz.
30
2. Zure heterosexualitatea onartzeak buruhauste handiak eman al zizkizun?
3. Ezagutzen al dituzu antzeko kasuak? Bai.
Bai, baita oraindik ere.
Ez.
Handiak ez, baina eman zizkidan.
Ez dakit. Jendeari ez zaio atsegin gai horietaz hitzegitea.
Ez. Egia esan, oso zoriontsua naiz.
6. Inoiz baztertua sentitu al zara heterosexuala izateagatik? 5. Eta zure lagunei? Bai, hala uste dut, haietako batzuk ere heterosexualak dira eta. Ez, ez nieke sekula halakorik kontatuko. Onartzea zaila egingo litzaiekeela uste dut.
Batzutan. Etengabe. Ez. Ez, baina naizena ezkutatzen dudalako.
Honezkero esan diet nire zenbait lagunei.
8. Gai al dira, zure ustetan, sexu desberdineko bi kide familia bat eratzeko eta beraien semealabak hazteko, hori haurrentzat trauma bat izan gabe? Bai.
Ulertuko ez nauen beldur naiz.
Ez.
Ez, ez naiz “arazo� horregatik harengana joan.
Hori bikote bakoitzaren baitan dago.
AMNESTY INTERNATIONAL
FITXA
9. Zer sentitzen duzu “heterosexual zikina� bezalako esapideak entzuten dituzunean edota gai horrek etengabeko isekak eta irainak sortzen dituela ikustean? Mina ematen dit eta nahiago nuke desagertzerik banu. Niri zuzenean esaten ez badidate, ez zait axola. Egia esan, arrazoi dute: halakoak gara heterosexualak. Nire burua eta ni bezelakoak direnak agerian defendatzen ditut.
TESTUEN ANALISIA
4
FITXA
Amnesty Internationalen ustez, sexu-orientazioa (generoa edota arrazaren antzera) gizanortasunaren oinarrizko atalei lotuta dago, osotasun ďŹ sikorako eta mentala izateko oinarrizko giza eskubidearekin erlazioa izanik. Amnesty Internationalek badaki munduko leku askotan ez direla gayen, lesbianen, bisexualen eta transexualen giza eskubideak errespetatzen: — Ukatu egiten zaizkie bizitza, askatasun eta osotasun ďŹ sikorako eskubideak berdintasun egoeran gozatzea. — Beste zenbait oinarrizko eskubide kentzen zaizkie, haien artean elkarte eskubidea eta adierazpen askatasuna. — Bizitza pribatua, lana, hezkuntza eta osasuna babesten dizkieten giza eskubideak ere neurri handi batean lermatzen zaizkie. — Tortura eta tratu txarrak ekiditeko lanaren bitartez, Amnesty Internationalek unibertsaltasun printzipioa zabaldu nahi du, oinarrizkotzat jotzen du eta. Gizarte talde bati giza eskubideak urratzea onartuko bagenu, giza eskubideen babes sistema osoa ahulduko genuke, bere erroa ukatuko genuke eta, hots, gizaki guztiek eskubide eta duintasun berdinak dituztela. Tortura eta tratu txarrak ez jasateko eskubidea gizaki guztiei errespetatu behar zaie, bereizkeriarik gabe. Amnesty Internationalek jakin ahal izan duenez, gutxienez 70 Estatuk hasi dute XXI. mendea sexu bereko pertsonen arteko sexu-erlazioak galerazten dituzten legediak indarrean mantenduz. Herrialde batzutan, erlazio hauek heriotza-zigorra izan dezakete.
“1948 baino lehen, estatuek bakarrik zituzten nazioartean aitortutako eskubideak. Nolabaiteko oinarrizko maila suposatu zuen urte horretan, Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalak eskubide hauek bermatu zizkien estatuek edota ohitura zapaltzaileek –hots, komunitateek– mehatxatutako gizabanakoei�.
“1947an Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala idazten ari zenean, Saudi Arabiar ordezkaritzak bereziki 16. eta 18. atalen aurka (ezkontzeko onespen askatasunari eta erlijio askatasunari buruzkoak, hurrenez hurren) zituen eragozpenak azaldu zituen (‌) Atal horiekiko zituzten oztopoak aitzakitzat hatuz, Saudi Arabiak Aldarrikapena sinatzeari uko egin zionâ€?.
Thomas W. Laqueur. La imaginaciĂłn moral y los derechos humanos (“Los derechos humanos
Michael Ignatieff. Giza Los derechos humanos
como polĂtica e idolatrĂaâ€?-ren barruan. PaidĂłs,
como polĂtica e idolatrĂa. PaidĂłs, Bartzelona,
Bartzelona, 2003)
2003
Kontuan izanik munduko askatasuna, justizia eta bakea giza familiako kide guztien berezko duintasunean eta eskubide berdin eta ukaezinetan oinarritzen direla (...) Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala
Ikasleak erantzun beharreko galderak: • Amnesty Internationalek hamar urte baino gehiago daramatza gayen, lesbianen, bisexualen eta trangeneroen eskubideak defendatzen. Zer deritzozu horri buruz? • Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala irakurtzerakoan, zein atalek uste duzu dutela erlazioa gai honekin? Ezagutzen al duzu lesbianen, gayen, bisexualen edo transexualen eskubideak urratzen diren gaur egungo kasurik? • Zer deritzozu munduko zenbait herrialdetan gayek, lesbianek, bisexualek eta transexualek jasan behar dituzten torturei eta jazarpenei buruz? • Ezagutzen al duzu gaur egungo kasurik? • Herrialde batzutan sexu berekoen arteko sexu harremanek heriotza-zigorra jaso dezakete. Aipa dezakezu herrialde horietako bat? • Zergatik uste duzu dela garrantzitsua Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala? • Saudi Arabian homosexualitatea legez kanpokoa da, bai gizonentzat eta bai emakumeentzat. Ezartzen den zigorra heriotza-zigorra izan daiteke. Zure ustez, gaur egun oraindik Saudi Arabiako ordezkaritza Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala berrestearen aurka egongo al litzateke? • Eskubideen berdintasunean azken urteetan aurrera egin dugula uste al duzu? • Zure ustetan, homosexualak eta transgeneroak al dira soilik bere eskubideei buruz arduratuta egon beharko luketenak?
GIZA ESKUBIDEAK ETA ANIZTASUN AFEKTIBO-SEXUALA
31
Amnesty International ikerketa eta aktibismoaren bidez giza eskubideen alde lanean diharduen mugimendu global bat da. Bere ikuspegia Giza AMNESTY INTERNATIONAL Espainiar atala Espainiar Idazkaritza
Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalean eta beste zenbait nazioarteko
C/Fernando VI nº 8 – 1º izda. 28004 Madrid Teléfono: 902 119 133
arautan babestuta dauden eskubideak pertsona guztiek goza ditzaketen
Equipo.educacion@es.amnesty.org www.es.amnesty.org
mundu batena da. Amnesty International 150 herrialdetan kokatuta dago. Ez du inongo gobernurekin, ideologia politikorekin,
© Amnistía Internacional Publicaciones, 2008
Eskubide guztiak gordeak.
interes ekonomikorekin edota erlijio
Unitate didaktiko hau Amnesty Internationa-
sinesmenekin loturarik. Ez du inongo
C/ Fernando VI, nº 8 - 1º izda. 28004 Madrid www.es.amnesty.org
gobernurik babesten edo erasotzen,
Lege-gordailua: ISBN: 978-84-935397-8-8 ARGAZKI KREDITUAK
ten ez erasotzen. Bere interes bakarra giza eskubideen babes inpartziala da.
dute ekarlanean. Argitarapen honek egile-eskubideak ditu. Edozein moduz zabal daiteke, tasarik ordaindu
eta era berean, ez ditu ere babestu nahi dituen pertsonen iritziak babes-
lek, COGAMek eta Colegas Federazioak egin
Argitarapen honetan erabilitako argazkiek ondorengo gordetzaileek gordetako eskubideak dituzte: © AI. 4., 25., 29. (behea) orrialdeak.
gabe, hezkuntza-helburuak edota giza eskubideen zabalkuntza direla eta, baina salmenta galerazita dago. Egile-eskubideen jabeek egiten diren erabilpenez jakinaraziak izan daitezen erregutzen dute, lanaren eraginkor-
© Rocío Carneros 3., 6., 8. , 11., 16., 18., 19., 20., 23., 24., 26., 29. (goia) eta 32. (goia) orrialdeak.
tasuna ebaluatu ahal izateko. Testu hau beste edozein egoeratan zabaltzeko, berau beste argitarapenen batean erabiltzeko edota itzuli
© DR. 27. orrialdea Diseinu grafikoa: Yamil Cure Inprimatzea: Artes Gráficas Palermo
edo moldatzeko, aurrez argitaletxearen idatzizko baimena eskuratu behar izango da.