GAI AURKIBIDEA I. Hezitzaileentzako gida Orientabide didaktikoak
Zer da heriotza-zigorra
Heriotza-zigorraren aurkako arrazoi sendoak
Heriotza-zigorra zifratan
Heriotza-zigorra eta Espainia
Amnesty heriotza-zigorraren aurka lanean
Gaiari buruzko legedia
Ekin: Apelatzeko kasu errealak
FilmograďŹ a
BibliograďŹ a
II. Proposamen didaktikoak Lehen Hezkuntzarako proposamen didaktikoak eta ekintzak
Bigarren Hezkuntzarako proposamen didaktikoak eta ekintzak
Batxilergorako eta helduen Hezkuntzarako proposamen didaktikoak eta ekintzak
Helburua: Giza Eskubideen Adarrikapen Unibertsala ezagutzea, bere garrantziari buruz hausnartzea eta berari buruzko jarrera baikor bat bultzatzea.
• Zenbat zati ditu dokumentu honek?
Adina: 10-12 urte.
• Noiz onartu eta aldarrikatu zen?
Beharrezko materiala: Parte-hartzaile bakoitzarentzako Aldarrikapen Unibertalaren kopia bana. Ondorengo helbidean aurki daiteke: www.un.org/spanish/ aboutun/hrights.htm
• Garrantzitsua al da data?
Zerikusia duten arloak: Herritartasunerako eta Giza Eskubideetarako Hezkuntza, Historia, Hizkuntza, Tutoretza.
Helburua: Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalaren 3.atala abiapuntutzat hartuta, bizitzaren balioa aztertzea. Adina: 10-12 urte. Beharrezko materiala: Ikasle bakoitzarentzat olerkiaren kopia bana, hiztegia.
14
• Zer dio 3. atalak? 2. Parte-hartzaileak 2 edo 3 taldetan banatuko dira eta talde bakoitzak 3. atalari buruz hausnartuko du. 3. Talde bakoitzak gela osoari bere ondorioak azalduko dizkio.
1. Dokumentua bakarka irakurriko da, ondoren galdera hauei erantzunez: Garapena:
1. 6 ikaslek olerkia ozen irakurriko dute, bakoitzak ahapaldi bana. 2. Ulertzen ez diren hitzak argituko dira. 3. Parte-hartzaileak 6 taldetan banatuko dira. Talde bakoitzari ahapaldi bat esleituko zaio, eta ondorengo galderari erantzun beharko diote: Zergatik dio Violeta Parrak “Gracias a la vida�? 4. Ondoren, talde bakoitzak bere ondorioak azalduko ditu. 5. Ikasle bakoitzak ahapaldi berri bat sortu beharko du, olerkian oinarrituta.
Zerikusia duten arloak: Herritartasunerako eta Giza Eskubideetarako Hezkuntza, Hizkuntza, Tutoretza.
6. Guztien artean sei ahapaldi hautatuko dira, guztiak batuz Violeta Parrarena antzeratzen duen beste olerki bat sortzeko.
Hezitzaileentzako oharra: Hasi baino lehen, ikasleei Violeta Parrari buruzko argibideak emango zaizkie: nor zen, nongoa zen, zein garaitan bizi izan zen, orokorrean bere bizitza nolakoa izan zen. Olerkia, edota gizakien bizitzari buruz mintzo den beste olerki edota abesti baten letra, irakurriko dira.
Olerkiaren egitura poetikoa mantentzearren, euskarazko edizioan ere olerkiaren jatorrizko hizkuntza, hots, gaztelera mantentzea erabaki da. Arrazoi honegatik, eta giza eskubideei buruzko gaien zeharkakotasuna indartzearren, bereziki gomendatzen da ekintza hau gaztelerako eskoletan lantzea.
AMNESTY INTERNATIONAL
• Nork aldarrikatu zuen?
Hezitzaileentzako oharra: Ekintza bitan zati daiteke. Lehenengo ekintza 1. puntuak osatuko luke, eta bigarrena beste biek.
Garapena:
OLERKI BAT DELA ETA: Violeta Parraren “GRACIAS A LA VIDA�
• Zein motatako dokumentua da?
! "
Helburua: Haurren Eskubideei buruzko Hitzarmena, eta bereziki, bere 37. atala ezagutzea, eta bere esanahiari buruz hausnartzea, harenganako jarrera baikor bat sustatuz. Adina: 10-12 urte
Helburua: Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalaren ezagutza eta hari buruz hausnartzea, bereziki bizitza eskubideari, segurtasun eskubideari eta hezkuntza eskubideari buruz. Eskubide hauen gabezian bizi direnen larrutan jartzeko, norberak hausnarketa hau bere esperientziarekin erlazionatzea.
1. Isilean, 6. atala irakurriko da eta ondorengo galderak erantzungo dira: • Zer esan nahi dute ondorengo hitzek? “Berezkoâ€? bizitzeko eskubidea “Biziraupenaâ€?
Beharrezko materiala: Parte-hartzaile bakoitzarentzako 6. eta 37. atalen kopia bana, hiztegia.
• Zure ustez, zer esan nahi du atal honek?
www.ararteko.com/RecursosWeb/ DOCUMENTOS/1/0_216_1.pdf
2. Isilean, 37. atala irakurriko da eta ondorengo galderak erantzungo dira:
Zerikusia duten arloak: Herritartasunerako eta Giza Eskubideetarako Hezkuntza, Hizkuntza, Tutoretza.
• Zer esan nahi dute ondorengo hitzek? “tratu degradatzaileaâ€? “heriotza-zigorraâ€? “betiko kartzelaâ€?
Hezitzaileentzako oharra: Hasi aurretik, Haurren Eskubideei buruzko Hitzarmena zer den azalduko da.
GUZTIOK OILAR, ESKUBIDEAK BEHAR
Garapena:
• Zure ustez, zer esan nahi du atal honek?
Ideia orokor bat izateko, denen artean gaztelerazko testu erraztua irakur daiteke. 600.mineduc.cl/docs/resguardo/ dere_nino_conv.doc
3. Parte-hartzaile bakoitzak 6. eta 37. atalei buruz idatzitako gainontzekoei azalduko die. Hezitzaileak eztabaida zuzenduko du.
www.amnistiacatalunya.org/edu/docs/ e-nu-dudh-senzilla.htm
hartuta, irudi bat daraman atal bakoitzari buruz eztabaida bat sortuko da: • Zer uste duzu esan nahi duela atal honek? • Zer ikusten da irudian? • Zuri zer gogorarazten dizu?
Zerikusia duten arloak: Herritartasunerako eta Giza Eskubideetarako Hezkuntza, Hizkuntza, Historia. Tutoretzak. Garapena: 1. Bost talde osatuko dira. Talde bakoitzak Aldarrikapen Unibertsala hizkuntza errazera moldatuaren kopia bana jasoko du, eta bestalde, 3., 5., 26., 29. eta 30. atalen testua eta irudiak. 2. Talde bakoitzak: • Aipaturiko atalak irakurriko ditu.
Adina: 10-12 urte. Beharrezko materiala: Parte-hartzaile bakoitzarentzat Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala hizkuntza errazera moldatuaren kopia bana, 1. ďŹ txa (16. orrialdea)
• Irudia testuarekin lotzen saiatuko da. 3. Talde bakoitzak eginikoa amankomunean jarriko da zuzena ote den egiaztatzeko. Ondorengo galderak kontutan
HERIOTZA-ZIGORRARI EZ
15
GUZTIOK OILAR, ESKUBIDEAK BEHAR
16
AMNESTY INTERNATIONAL
Amnesty International ikerketa eta aktibismoaren bidez giza eskubideen alde lanean diharduen mugimendu global bat da. Bere ikuspegia Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalean eta beste zenbait nazioarteko arautan babestuta dauden eskubide guztiak pertsona guztiek goza ditzaketen mundu batena da. 2 )*&./& */$-* "&+* ( 0!(&" "&+*$. '40#0&1 ! 0> > +<&#
#&4+& 999 '5 #/0'56; 14)
., &*& - / ( ., &*& - # 1' -&/1
detan kokatuta dago. Ez du inongo
$%$ %+-# &(0
gobernurekin, ideologia politikorekin,
'40#0&1 ! 0> = > +<&#
#&4+& '.A(101
Amnesty International 150 herrial-
interes ekonomikorekin edota erlijio sinesmenekin loturarik. Ez du inongo gobernurik babesten edo erasotzen, eta era berean, ez ditu ere babestu nahi dituen pertsonen iritziak babesten ez erasotzen. Bere interes bakarra giza eskubideen babes inpartziala da.
4)+6#4#2'0 *10'6#0 '4#$+.+6#-1 #4)#<-+'- 10&14'0)1 )14&'6<#+.''- )14&'6#-1 '5-7$+&'#- &+67<6' ? '<-'44'6#0 '4&+#0 '6# $'*'#0
'6# )1+#0 '6# '4&+#0 144+#.&'#- ? 0# +0 144+#.&'# ? /0'56; 06'40#6+10#. +.#0 )1+#0 ;
144+#.&'#- ? 46*74 7&#* 0)'. '6# 144+#.&'#- ? #$+#0 +#5+1 2+:5+. 144+#.&'# ? .14+&# '2#46/'06 1( 144'%6+105 144+#.&'# $'*'#0 ? 4721 .1%#. &' 7#&#.#,#4# 144+#.&'# $'*'#0 ? #8+'4 4'0&'5 '6# '5-7$+#0 '4&+#0 '6# $'*'#0 144+#.&'#? +--76 /0'56; 06'40#6+10#. 144+#.&'# ? 4+8#6' '6# 144+#.&'#- ? 7$'0 #0)#5#4+#0 144+#.&'# +5'+07 )4#(+-1# "#/+. 74' 024+/#6<'# 46'5 4@(+%#5 #.'4/1
'37+21 '&7%#%+10 '5 #/0'56; 14) 999 '5 #/0'56; 14) .'0!&#$ %01/& ' %+-#$ ' 4)+6#4#2'0 *10'- ')+.' '5-7$+&'#- &+67 &1<'+0 /1&7< <#$#. &#+6'-' 6#5#4+- 14&#+0&7 )#$' *'<-706<# *'.$747#- '&16# )+<# '5-7$+&''0 <#$#.-706<# &+4'.# '6# $#+0# 5#./'06# )#.'4#<+6# &#)1 )+.' '5-7$+&''0 ,#$''- ')+6'0 &+4'0 '4#$+.2'0'< ,#-+0#4#<+#- +<#0 &#+6'<'0 '44')76<'0 &76' .#0#4'0 '4#)+0-146#570# '$#.7#67 #*#. +<#6'-1 '567 *#7 $'56' '&1<'+0 ')1'4#6#0 <#$#.6<'-1 $'4#7 $'56' #4)+6#4#2'0'0 $#6'#0 '4#$+.6<'-1 '&16# +6<7.+ '&1 /1.&#6<'-1 #744'< #4)+6#.'6:'#4'0 +&#6<+<-1 $#+/'0# '5-74#67 $'*#4 +<#0)1 &#