Imperfect Perfection 03 Mind Thought

Imperfect perfection of

จิต

น. ใจ, สิ่งที่มีหน้าที่รู้ คิดและนึก

จิตใจ

น. ใจ, อารมณ์ทางใจ, (ปาก) กะจิตกะใจ

[ 002 ]

ที่มา : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554

ที่มา : dictionary cambridge

mind

[ 003 ]

n. the part of a

person that makes it possible for him or her to think, feel emotions, and understand things

การเติ บโต ของ สุขภาพจิต

[ 004 ]

มนุ​ุษย์​์เติ​ิบโตมาพร้​้อมๆ กั​ับการพั​ัฒนา ทางร่​่ า งกายและจิ​ิ ต ใจ โดยพั​ั ฒ นาการ เหล่​่ า นี้​้� จ ะส่​่ ง ผลต่​่ อ ชี​ี วิ​ิ ต ตั​ั ว ตนและ บุ​ุคลิ​ิกภาพของบุ​ุคคลนั้​้�นๆ ซึ่ง่� พั​ัฒนาการ เติ​ิบ โตเหล่​่านี้​้� เอง ล้​้ ว นมี​ี รู​ู ป แบบหลาย อย่​่างที่​่�สอดคล้​้องกั​ันกั​ับ ปั​ัญหาที่​่�แตกต่​่าง กั​ัน หากนำำ�มาจั​ัดแจงวิ​ิเคราะห์​์ข้​้อมู​ูลจะ ค้​้นพบว่​่าปั​ัญหาต่​่างๆ เหล่​่านี้​้�ล้​้วนส่​่งผล ต่​่อบุ​ุคลิ​ิกภาพ สภาพของจิ​ิตใจ สุ​ุขภาพ จิ​ิต การเรี​ียนรู้​้�ถึ​ึงการพั​ัฒนาของของจิ​ิตใจ ใ น แ ต่​่ ล ะ ช่​่ ว ง ชี​ี วิ​ิ ต จึ​ึ ง จำำ� เ ป็​็ น ต่​่ อ ก า ร ทำำ�ความเข้​้าใจสุ​ุขภาพจิ​ิตและรู​ูปแบบของ ปั​ัญหาเพื่​่�อที่​่�จะสามารถนำำ�มารั​ักษาและ เยี​ียวยาปั​ัญหาต่​่างๆ ที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นได้​้

[ 005 ]

ทฤษฎี พัฒนาการทาง บุคลิกภาพ ของอิริคสัน

E t r h i

e

k o s

r

o y n

อี​ีริ​ิก อี​ีริ​ิกสั​ัน (Erik Salomonsen) นั​ั ก จิ​ิ ต วิ​ิ ท ยาในกลุ่​่�มจิ​ิ ต วิ​ิ เ คราะห์​์ มี​ี อาชี​ีพเป็​็นจิ​ิตแพทย์​์ ในปี​ี 1955 ได้​้รั​ับ การเลื​ือกตั้​้�งเป็​็นประธานของ [ 006 ]

The Division of Development Psycho logy ได้​้ให้​้ความสำำ�คั​ัญของ พั​ัฒนาการในเด็​็กมากกว่​่าช่​่วงวั​ัยอื่​่�นๆ เพราะเชื่​่�อว่​่า บุ​ุคลิ​ิกภาพของมนุ​ุษย์​์เรา ไม่​่ว่​่าจะช่​่วงอายุ​ุไหนก็​็ตามจะสามารถพั​ัฒนาได้​้ดี​ีหรื​ือไม่​่ได้​้ดี​ีขึ้​้�นอยู่​่�กั​ับว่​่าแต่​่ละ ช่​่วงของอายุ​ุเด็​็กประสบสิ่​่�งที่​่�พึ​ึงพอใจตามขั้​้�นพั​ัฒนาการต่​่างๆ ได้​้มากน้​้อยเพี​ียง ใด ถ้​้ า เด็​็ ก ได้​้ รั​ั บ การตอบสนองต่​่ อ สิ่​่�งที่​่�ตนพอใจในช่​่ ว งอายุ​ุ นั้​้� น เด็​็ ก ก็​็ จ ะมี​ี

[ 007 ]

พั​ัฒนาการทางบุ​ุคลิ​ิกภาพที่​่�ดี​ี เหมาะ สมและพั​ัฒนาครอบคลุ​ุมถึ​ึงวั​ัยผู้​้�ใหญ่​่ อี​ีกด้​้วย บุ​ุคลิ​ิกการพั​ัฒนาเหล่​่านี้​้�ก็​็ล้​้วน ส่​่งผลต่​่อการรั​ับมื​ือกั​ับความโศกเศร้​้า ในชี​ี วิ​ิ ต ของแต่​่ ล ะช่​่ ว งวั​ั ย อี​ี ก ด้​้ ว ย ซึ่​่� ง ทฤษฎี​ีพั​ัฒนาการทางบุ​ุคลิ​ิกภาพของ อิ​ิริ​ิคสั​ัน มี​ีทั้​้�งหมด 8 ขั้​้�นตอนดั​ังนี้​้�

Trus t [ 008 ]

ความเชื่อใจ หรือ

vs

Mistrust

ขาดความเชื่อใจ

[ 009 ]

วัยทารก [ 010 ]

ช่วง

0-1

ปี

เป็​็ น ช่​่ ว งขั้​้� น ตอน ข อ ง พั​ั ฒ น า ก า ร การไว้​้ ว างใจ ถ้​้ า เด็​็กได้​้รั​ับความรั​ัก ความอบอุ่​่�น ความ เอาใจใส่​่ จ ากพ่​่ อ แม่​่ เด็​็กจะสามารถ พั​ั ฒ นาความรู้​้�สึ​ึ ก ไว้​้ วางใจคนอื่​่� นได้​้ แต่​่ ใ นทางตรงกั​ั น ข้​้าม หากเด็​็กไม่​่ได้​้ รั​ั บ ใ น สิ่​่� ง ที่​่� เ ข า ต้​้ อ งการ เด็​็ ก จะ เ กิ​ิ ด ค ว า ม ส ง สั​ั ย ความกลั​ั ว และ ความไม่​่ ไ ว้​้ ใ จคน อื่​่�น [ 011 ]

[ 012 ]

Autonomy

ความเป็น ตัวของตัวเอง หรือ

vs

Do ub t & S ham e

ความสงสัย

[ 013 ]

[ 014 ]

วัยเตาะแตะ

ช่วง

1-2

ปี

เป็​็นช่​่วงขั้​้�นตอน ของพั​ั ฒ นาการ ค ว า ม อ ย า ก รู้​้� อยากเห็​็นความ สามารถของ ตนเองเด็​็ ก วั​ั ย นี้​้� เริ่​่�มเรี​ี ย นรู้​้�ที่​่�จะ สามารถควบคุ​ุม ตนเอง และสิ่​่�ง แวดล้​้อมรอบตั​ัว ได้​้ เด็​็กสามารถ ทำำ�งานง่​่ า ยๆ ที่​่� เหมาะสมกั​ับวั​ัย ข อ ง เ ด็​็ ก ใ ห้​้ สำำ� เ ร็​็ จ ด้​้ ว ย ตนเอง เช่​่น การ หยิ​ิ บ อาหารเข้​้ า ป า ก เ ดิ​ิ น วิ่​่� ง [ 015 ]

หรื​ือเล่​่ น ของเล่​่ น หาก เด็​็กไม่​่ได้​้รับ ั ในสิ่​่�งที่​่�เขา ต้​้องการ ถู​ูกห้​้ามหรื​ือ บั​ังคั​ับไม่​่ให้​้เด็​็กกระทำำ� สิ่​่�งใดด้​้วยตนเอง หรื​ือ เข้​้มงวดเกิ​ินไปจะทำำ�ให้​้ เด็​็กเกิ​ิดความสงสั​ัยใน ความสามารถของ ต น เ อ ง เ กิ​ิ ด ค ว า ม ล ะ อ า ย ใ น สิ่​่� ง ที่​่� ต น กระทำำ� ซึ่​่�งจะส่​่งผลต่​่อ การเกิ​ิ ด ความย่​่ อ ท้​้ อ ไ ม่​่ เ ชื่​่� อ ใ น ค ว า ม สามารถของตนเอง ชอบพึ่​่�งผู้​้�อื่​่�น

[ 016 ]

I n i t i at i v e

ความคิดริเริ่ม หรือ

vs

Gui l t

ความรู้สึกผิด

[ 017 ]

วัยเด็ก [ 018 ]

ช่วง

3-5

ปี

เ ป็​็ น ช่​่ ว ง ที่​่� จ ะ สามารถกระตุ้​้�น ให้​้ เ ด็​็ ก มี​ี ค วาม สามารถได้​้อย่​่าง มี​ีเป้​้าหมายและ มี​ี ทิ​ิ ศ ท า ง ที่​่� แน่​่นอน เด็​็กจะมี​ี ความกระตื​ือรื​ือ ร้​้ น ที่​่�จะเรี​ี ย กสิ่​่�ง ต่​่าง ๆ รอบตั​ัว เ ด็​็ ก จ ะ มี​ี ก า ร เลี​ียนแบบผู้​้�ใหญ่​่ ห รื​ื อ ผู้​้� ค น ที่​่� อ ยู่​่� ใกล้​้ ชิ​ิ ด หรื​ือสิ่​่�ง แวดล้​้อมที่​่�ตนได้​้ รั​ับรู้​้� เด็​็กจะเริ่​่�ม เรี​ี ย นรู้​้�และยอม รั​ั บ ค่​่ า นิ​ิ ย มของ [ 019 ]

ครอบครั​ัว ถ้​้าหากเด็​็ก ไม่​่มีอิ ี ส ิ ระในการค้​้นหา ก็​็จะส่​่งผลไป สู่​่�ความ คั​ับข้​้องใจที่​่�ไม่​่สามารถ เรี​ียนรู้​้�ในสิ่​่�งที่​่�ตนอยาก รู้​้� ซึ่​่�งจะส่​่งผลต่​่อจิ​ิตใจ ของเด็​็กและความรู้​้�สึ​ึก ผิ​ิดติ​ิดตั​ัว

[ 020 ]

M a s t e ry

ความขยัน หมั่นเพียร หรือ

vs

I n f e ri o r i t y

รู้สึกมีปมด้อย

[ 021 ]

วัยเด็ก [ 022 ]

ช่วง

6-11 ปี

เป็​็นช่​่วงที่​่�เด็​็กจะ อ ยู่​่� ใ น ช่​่ ว ง ก า ร ศึ​ึ ก ษาเล่​่ า เรี​ี ย น เป็​็ น ขั้​้� น ที่​่�ทุ่​่�มเท ขยั​ั น เพื่​่� อ เกิ​ิ ด ค ว า ม สำำ� เ ร็​็ จ ชอบแข่​่ ง ขั​ั น กั​ั บ เ พื่​่� อ น กั​ั บ ร่​่ ว ม กลุ่​่�ม การปฏิ​ิบั​ัติ​ิ ตนตามกฎ เกณฑ์​์ต่า่ งๆ การ ฝึ​ึ ก ฝนระเบี​ี ย บ วิ​ิ นั​ั ย ทำำ� ให้​้ เ กิ​ิ ด ค ว า ม ข ยั​ั น ขั​ั น แ ข็​็ ง อ ย่​่ า ง ไ ร ก็​็ตาม หากเด็​็ก ประสบความ ล้​้ ม เหลวในการ

[ 023 ]

เรี​ี ย นหรื​ือในการคบ เพื่​่อ � น เด็​็กจะเกิ​ิดความ รู้​้�สึ​ึ ก ว่​่ า ต น เ อ ง นั้​้� น มี​ี ปมด้​้อย ผลที่​่�ตามมา อาจเป็​็ น การหนี​ี เ รี​ี ย น หรื​ือไม่​่ตั้​้�งใจเรี​ียน

[ 024 ]

Identity

การมี เอกลักษณ์ หรือ

vs

Diffustion

ความไม่เข้าใจ ตนเอง

[ 025 ]

วัยรุ่น [ 026 ]

ช่วง

12-19

ปี

เป็​็นช่​่วงของการ ค้​้นหาความเป็​็น ต น เ อ ง ส ร้​้ า ง ความเป็​็นตนเอง โดยผู้​้�ใหญ่​่ แ ละ สั​ั ง คมมี​ี อิ​ิ ท ธิ​ิ พ ล เป็​็ น ช่​่ ว งที่​่�เด็​็ ก มี​ี บ ท บ า ท ต่​่ า ง ๆ กั​ับเพื่​่�อน กั​ับผู้​้�ที่​่� ตนชื่​่� น ชม เช่​่ น ด า ร า เ ด็​็ ก จ ะ เ รี​ี ย น รู้​้�ที่​่� จ ะ มี​ี แบบอย่​่าง เพื่​่�อ เอาไปสร้​้างเป็​็น เอกลั​ั ก ษณ์​์ ข อง ตนเอง ไม่​่ว่​่าจะ เป็​็นการแต่​่งกาย กิ​ิ ริ​ิ ย า ท่​่ า ท า ง [ 027 ]

การพู​ูดการจา ถ้​้าเด็​็ก ไ ม่​่ ส า ม า ร ถ ส ร้​้ า ง เอกลั​ักษณ์​์ให้​้ตนเองได้​้ จ ะ ส่​่ ง ผ ล ทำำ� ใ ห้​้ เ กิ​ิ ด ความสั​ับสน ความไม่​่ เข้​้ า ใจในตั​ั ว เอง เกิ​ิ ด การเลี​ี ย นแบบผู้​้�อื่​่� น และสู​ูญเสี​ียการเป็​็นตั​ัว ของตั​ัวเอง

[ 028 ]

Intimacy

การสนิท ชิดเชื้อ หรือ

vs

Isolation

การรู้สึก โดดเดี่ยว

[ 029 ]

[ 030 ]

วัยผู้ใหญ่

ช่วง

20-40 ปี

เป็​็นช่​่วงระยะของ การผู​ูกสั​ัมพั​ันธ์​์ มี​ี เ พื่​่� อ น ร่​่ ว ม ง า น เพื่​่� อ นต่​่ า งเพศ มี​ี การแสดงความรั​ัก ทำำ� ใ ห้​้ เ กิ​ิ ด ค ว า ม สนิ​ิทชิ​ิดชอบ แต่​่ถ้า้ ไ ม่​่ มี​ี เ พื่​่� อ น ส นิ​ิ ท ห รื​ื อ ค น รั​ั ก ที่​่� จ ะ แต่​่งงานด้​้วย จะมี​ี ความรู้​้�สึ​ึ ก ว้​้ า เหว่​่ หงอยเหงา เปล่​่ า เปลี่​่�ยว

[ 031 ]

[ 032 ]

G e n e rat i v i ty

หรือ

การเห็นแก่ตัว

vs

Se l f A b s o r p t io n

ความ รับผิดชอบ แบบผู้ใหญ่

[ 033 ]

[ 034 ]

วัยกลางคน

ช่วง

40-60 ปี

เป็​็ น ช่​่ ว งที่​่�ชี​ี วิ​ิ ต จะ ผู​ู ก พั​ั น กั​ั น กั​ั บ ครอบครั​ั ว สั​ั ง คม และทรั​ัพย์​์สิ​ิน การ พั​ัฒนาบุ​ุคลิ​ิกภาพ จะเปลี่​่�ยนไปเป็​็ น ด้​้ า นใดด้​้ า นหนึ่​่�ง คื​ื อ ก า ร เ ห็​็ น แ ก่​่ ส่​่วนรวม การเสี​ีย สละ เอื้​้�อเฟื้​้�อเผื่​่�อ แผ่​่ หรื​ือในทางตรง กั​ั น ข้​้ า ม คื​ือ การ คำำ�นึ​ึงถึ​ึงแต่​่ตั​ัวเอง เป็​็นใหญ่​่ การเห็​็น แก่​่ตั​ัว การไม่​่ร่​่วม มื​ือกั​ับคนอื่​่�น [ 035 ]

[ 036 ]

I n t e g ri t y

ความมั่นคง ทางจิตใจ หรือ

vs

Despair

ความสิ้นหวัง ในชีวิต

[ 037 ]

[ 038 ]

วัยสูงอายุ

ช่วง

60

ปีขึ้นไป เป็​็นช่​่วงที่​่�จะคิ​ิดถึ​ึง อ ดี​ี ต ที่​่�ผ่​่ า น ม า ความสมหวั​ังหรื​ือ ความล้​้ ม เหลวใน หลาย ๆ ด้​้าน ถ้​้ามี​ี ค ว า ม ส ม ห วั​ั ง มากกว่​่ า ความล้​้ ม เหลว จะมี​ี ค วาม รู้​้�สึ​ึกมั่​่�นคงในจิ​ิตใจ แต่​่ ถ้​้ า มี​ี ค วามล้​้ ม เหลวมากกว่​่ า จะ รู้​้�สึ​ึกสิ้​้�นหวั​ัง ท้​้อแท้​้ ซึ่​่� ง อ า จ นำำ� ไ ป สู่​่� ปั​ัญหาทางจิ​ิตใจใน วั​ัยสู​ูงอายุ​ุได้​้

[ 039 ]

[ 040 ]

[ 041 ]

สุขภาพจิต

[ 042 ]

[ 043 ]

สุขภาพจิต

ผู้​้�ที่​่�มี​ีสุ​ุขภาพจิ​ิตที่​่�ดี​ีนั้​้�นจะ หรื​ือมี​ีความคิ​ิดเห็​็นมุ​ุมม ความสามารถและความ สิ่​่�งที่​่�เหมาะสม เรี​ียนรู้​้�จาก ไม่​่หาข้​้อแก้​้ตั​ัวหรื​ือโยนคว มั่​่�นคง มี​ีความอบอุ่​่�น ก่​่อ คนรอบข้​้าง เมื่​่�อประสบผ จนเกิ​ินความเป็​็นจริ​ิง ปฏิ ทั​ักษะในการปฏิ​ิเสธและก ตรงกั​ับความต้​้องการของ กิ​ิ จ กรรมที่​่�เป็​็ น ประโยช กิ​ิจกรรมนั้​้�นจะไม่​่ทำำ�ให้​้เขา แสดงความโกรธออกมาไ ความเสี​ียหาย หรื​ือถู​ูกรั ความโกรธนั้​้�นคื​ือการแสด ถู​ูกต้​้องของตนเองด้​้วยเห [ 044 ]

ที่ดี

ะมี​ีลั​ักษณะการแสดงออก มองต่​่างๆ ที่​่�ดี​ี เป็​็นผู้​้�ที่​่�มี​ี มเต็​็มใจที่​่�จะรั​ับผิ​ิดชอบใน กการล้​้มเหลวของตนเอง วามผิ​ิดให้​้คนอื​ื่​่��น มี​ีจิ​ิตใจ อให้​้เกิ​ิดความไว้​้วางใจแก่​่ ผลสำำ�เร็​็จ จะไม่​่คุ​ุยโอ้​้อวด ฏิ​ิบั​ัติ​ิตนได้​้สมบทบาท มี​ี การเข้​้าร่​่วมกิ​ิจกรรมที่​่�ไม่​่ งตนเอง สามารถเข้​้าร่​่วม ชน์​์ แ ก่​่ ต นเองได้​้ แม้​้ ว่​่ า าพึ​ึงพอใจก็​็ตาม สามารถ ได้​้โดยตรง เมื่​่�อเขาได้​้รั​ับ รั​ังแก และจะแสดงออก ดงออกเพื่​่�อป้​้องกั​ันความ หตุ​ุผล [ 045 ]

ผู้​้�ที่​่�มี​ี สุ​ุ ข ภ า พ จิ​ิ ต ที่​่� ไ ม่​่ ดี แสดงออกหรื​ือมี​ีความคิ​ิด ผลไม่​่ดี​ีต่​่อตนเองและผู้​้�อื่​่�น แสดงถึ​ึงความเครี​ียดและ บุ​ุคคลที่​่�พยายามหลบหลี อ้​้ า งและข้​้ อ แก้​้ ตั​ั ว ให้​้ ต น สามารถรั​ับมื​ือกั​ับเรื่​่�องรา จะเก็​็บกดควบคุ​ุมอารมณ์ อารมณ์​์ของตนเองได้​้เลย ในระยะยาวจะยิ่​่�งส่​่งผลเสี ตั​ัวบ่อ ่ เกิ​ิดปั​ัญหาหรื​ือโรค

สุขภาพจิต

[ 046 ]

ดี​ี นั้​้� น จ ะ มี​ี ลั​ั ก ษ ณ ะ ก า ร ดเห็​็นมุ​ุมมองต่​่างๆ ที่​่�ส่​่ง น ส่​่งพลั​ังงานด้​้านลบ ที่​่� ะวิ​ิตกกั​ังวล เช่​่น การเป็​็น ลี​ีกเลี่​่�ยง หนี​ีปั​ัญหา หาข้​้อ นเองเมื่​่� อ เกิ​ิ ด ปั​ั ญ หา ไม่​่ าวต่​่างๆ ในชี​ีวิ​ิต เลื​ือกที่​่� ณ์​์มากเกิ​ินไปหรื​ือไม่​่ระงั​ับ ย ผู้​้�ที่​่�มี​ีสุขุ ภาพจิ​ิตที่​่�ไม่​่ดีนั้​้ ี น � สี​ียต่​่อสภาพจิ​ิตใจ อั​ันเป็​็น คทางจิ​ิตใจและอารมณ์​์ได้​้

ที่ไม่ดี [ 047 ]

[ 048 ]

[ 049 ]

สภาวะ PTSD P

T

S

D

o

r

t

i

s

a

r

s

t

u

e

o

m

s

r

a

s

d

t

e

i

r

c

[ 050 ]

สภาวะ PTSD (Post-Traumatic Stress Disorder) โรคเครี​ียดหลั​ังจาก พบเหตุ​ุการณ์​์สะเทื​ือนขวั​ัญ จาก American Psychiatric Association’s Diagnostic and Statistical Manual IV-TR (DSM-IV-TR) ได้​้ให้​้คำ�นิ ำ ิยาม “PTSD” ไว้​้ ว่​่า

“เป็​็นอาการวิ​ิตกกั​ังวลหรื​ือมี​ีความเครี​ียดเพิ่​่ม � ขึ้​้น � เมื่​่�อบุ​ุคคลนั้​้�นประสบกั​ับสถานการณ์​์สะเทื​ือน ขวั​ั ญ ที่​่� คุ​ุ ก คามต่​่ อ ชี​ี วิ​ิ ต (life-threatening traumatic event) ทำำ�ให้​้เกิ​ิดความรู้​้�สึ​ึกกลั​ัว สิ้​้�นหวั​ังและหวาดวิ​ิตกได้​้” สาเหตุ​ุของเหตุ​ุการณ์​์ที่​่�ทำำ�ให้​้เกิ​ิ ด PTSD สามารถแบ่​่งออกมาเป็​็น 2 กรณี​ีใหญ่​่ ๆ คื​ือ

เหตุ​ุการณ์​์ที่เ�่ กี่​่ย � วข้​้องกั​ับความรุ​ุนแรงระหว่​่างบุ​ุคคล � วข้​้องกั​ับอุ​ุบัติ ั เิ หตุ​ุหรื​ือวิ​ินาศภั​ัย และ เหตุ​ุการณ์​์ที่เ�่ กี่​่ย [ 051 ]

PTSD ถู​ูกค้​้นพบในปี​ี 1980 โดยค้​้นพบ จากผู้​้�ที่​่�เป็​็ น ทหารผ่​่ า นศึ​ึ ก ในสงคราม เวี​ียดนาม ที่​่�ยั​ังคงมี​ีอาการความเครี​ียด วิ​ิตกกั​ังวลเรื้​้�อรั​ัง ร่​่างกายยั​ังคงตื่​่�นตั​ัวจาก สงครามอยู่​่� แม้​้ว่​่าเหตุ​ุการณ์​์จะผ่​่านไป นานหลายปี​ีแล้​้วก็​็ตาม

จาก ศู​ูนย์​์ข้​้อมู​ูลและข่​่าวสื​ืบสวนเพื่​่�อสิ​ิทธิ​ิพลเมื​ือง Thai Civil Rights and Investigative Journalism (TCIJ) ได้​้ศึ​ึกษาอุ​ุบั​ัติ​ิการณ์​์ของ PTSD พบว่​่า

PTSD เป็​็นโรคทาง จิ​ิตเวชที่​่�พบได้​้บ่​่อย เป็​็นอั​ันดั​ับ

4

ของโรคจิ​ิตเวช ทั้​้�งหมด

[ 052 ]

การเป็นพยานรู้เห็น ถึงการบาตเจ็บ/ ความรุนแรง

36%

25%

อุบัติเหตุที่ร้าย แรงถึงชีวิต

19%

19%

ก า ร เ กิ ด อั ค คี ก า ร ถู ก ทำ � ร้ า ย ภัย/ภัยพิบัติทาง ด้วยอาวุธ ธรรมชาติ

11%

ก า ร ถู ก ทำ � ร้ า ย ร่างกาย [ 053 ]

การเป็นพยานรู้เห็น ถึงการบาตเจ็บ/ ความรุนแรง

15%

15%

การเกิดอัคคีภัย/ ภัยพิบัติทางธรรมชาติ

14%

12%

อุ บั ติ เ หตุ ที่ ร้ า ย ลวนลามทางเพศ แรงถึงชีวิต

9%

การถูกข่มขืน

[ 054 ]

โดยทั่​่�วไปแล้​้ ว คนเราหากตกอยู่​่�ใน อั​ันตรายระดั​ับที่​่�คุ​ุกคามถึี​ี�งชี​ีวิ​ิต จะมี​ี ปฏิ​ิกิ​ิริ​ิยาการตอบสนอง 2 ลั​ักษณะคื​ือ

การต่​่อสู้​้� หรื​ือ

ถอยหนี​ี แต่​่การจะเลื​ือกแสดงออกแบบใดแบบ หนึ่​่�งนั้​้�นขึ้​้�นอยู่​่�กั​ับปั​ัจจั​ัยหลาย ๆ ด้​้าน ทั้​้�งปั​ัจจั​ัยส่​่วนบุ​ุคคล และสิ่​่�งแวดล้​้อม หรื​ือแม้​้แต่​่ประเภทของอั​ันตรายที่​่�เกิ​ิด ขึ้​้�นกั​ับบุ​ุคคลก็​็ตาม [ 055 ]

ระยะอาการ ของ PTSD เหตุ​ุการณ์​์สามารถแบ่​่งระยะออกมาได้​้ หลั​ัก ๆ เป็​็น 2 ระยะคื​ือ

[ 056 ]

ระยะทำำใจหรื​ือเกิ​ิด อ า ก า ร เ ค รี​ี ย ด เฉี​ียบพลั​ัน A t D c r i

คื​ือระยะอาการ ในช่​่วงแรกหลั​ัง ป ร ะ ส บ กั​ั บ เหตุ​ุ ก ารณ์​์ ที่​่�ส่​่ ง ผ ล ก ร ะ ท บ ต่​่ อ จิ​ิ ต ใจจะอยู่​่�ใน ช่​่ ว ง ร ะ ย ะ 1 เดื​ือนแรก

[ 057 ]

u e s

t s o e s r S

d e r

ระยะที่​่�สอง P

T S

D ระยะที่​่�มี​ีอาการ มากกว่​่า 1 เดื​ือน ห รื​ื อ กิ​ิ น เ ว ล า ร่​่ ว มนานเป็​็ น ปี​ี ได้​้เลยเช่​่นกั​ัน

ลักษณะของ ผู้เสี่ยงเป็น PTSD จะมี​ีลัก ั ษณะสำำ�คัญ ั 4 อย่​่างที่​่�แสดงออก ได้​้ ดั​ังนี้​้�

3

[ 058 ]

1

3

เห็​็ น ภาพเหตุ​ุ ก ารณ์​์ ที่​่� เกิ​ิดขึ้​้�นร้​้ายแรงนั้​้�นซ้ำำ�� ๆ จะผุ​ุดขึ้​้�นมาในหั​ัวหรื​ือ ฝั​ันเห็​็นบ่​่อยครั้​้�ง

2

เกิ​ิ ดอาการ Flash Back แ ล ะ เ กิ​ิ ด อ า ก า ร ที่​่� จ ะ ไ ม่​่ สามารถควบคุ​ุ ม ได้​้ เช่​่ น หงุ​ุดหงิ​ิด โมโหร้​้าย นอนไม่​่ หลั​ับ กระสั​ับกระส่​่าย ตกใจ ง่​่าย ใจสั่​่�น ไม่​่มี​ีสมาธิ​ิ เครี​ียด ซึ่ง่� เดิ​ิมที​ีจะไม่​่มีอ ี าการเหล่​่านี้​้� เคยเกิ​ิดขึ้​้�น

พ ย า ย า ม ห ลี​ี ก เ ลี่​่� ย ง เหตุ​ุการณ์​์ที่​่�ส่​่งผลกระ ทบต่​่อจิ​ิตใจ เช่​่น ภาพ ของเหตุ​ุ ก ารณ์​์ หรื​ือ การพู​ู ด ถึ​ึ ง จากบุ​ุ ค คล อื่​่�น

4 [ 059 ]

มี​ีอารมณ์​์ที่​่�เปลี่​่�ยนแปลงในเชิ​ิง ลบต่​่ อ ตั​ั ว เองและสิ่​่�งรอบข้​้ า ง รู้​้�สึ​ึ ก ว่​่ า ชี​ี วิ​ิ ต ตนเองไร้​้ ค่​่ า ไม่​่ สนใจกิ​ิ จ กรรมที่​่�เคยชอบทำำ� หรื​ือเคยทำำ�มาก่​่อน มี​ีความคิ​ิด เรื่​่อ � งฆ่​่าตั​ัวตาย หรื​ือพึ่​่�งสารเสพ ติ​ิดอื่​่น � ๆ เพื่​่อ � ให้​้ตัวั เองรู้​้�สึ​ึกดี​ีขึ้​้น �

กลุ่มอาการ ของ PTSD

[ 060 ]

1

ย้ำำ��คิ​ิดย้ำำ��ทำำ

อาการที่​่�ผู้​้�รอดจาก เหตุ​ุ ก ารณ์​์ ส ะเทื​ือน ข วั​ั ญ ไ ม่​่ ส า ม า ร ถ ปล่​่อยวางจากความ คิ​ิ ด เหตุ​ุ ก ารณ์​์ นั้​้� น ได้​้ ยั​ังคงมี​ีภาพ Flash Back เข้​้ามาโดยไม่​่ ไ ด้​้ ตั้​้� ง ใ จ เ กิ​ิ ด ป ฎิ​ิ กิ​ิ ริ​ิ ย าทางกาย เช่​่ น เหงื่​่อ � ออก หวาดวิ​ิตก และหายใจสั้​้� น เมื่​่� อ คิ​ิ ด ถึ​ึ ง เ ห ตุ​ุ ก า ร ณ์​์ นั้​้�นๆ อาการเหล่​่านั้​้�น เรี​ียกว่​่า intrusive [ 061 ]

R s e y อาการย้ำำ��คิ​ิ ด ย้ำำ��ทำำ�นั้​้� น จะมี​ี ลั​ักษณะเฉพาะ ที่​่�สำำ�คั​ั ญ คื​ื อ บุ​ุคคลที่​่�เป็​็นจะ ไ ม่​่ ส า ม า ร ถ ค ว บ คุ​ุ ม ก า ร เกิ​ิ ด อาการได้​้ และเมื่​่� อเกิ​ิ ด อ า ก า ร ขึ้​้� น อาการการรั​ับ รู้​้� จะเหมื​ือน กั​ับอาการตอน เกิ​ิดเหตุ​ุการณ์​์ จริ​ิง ซึ่​่�งการรั​ับ รู้​้�เหตุ​ุ ก ารณ์​์ นี้​้� จ ะ แ ต ก ต่​่ า ง จ า ก ก า ร เ ล่​่ า เรื่​่�อง

e m x p p t e o

r m i s e n c i n

[ 062 ]g

2

m

เมิ​ินเฉย

m

[ 063 ]

อาการที่​่�บุ​ุ ค คลนั้​้� น พยายามรั​ั บ มื​ือกั​ั บ ความทรงจำำ�ที่​่� เลว ร้​้าย เลื​ือกที่​่�จะหลี​ีก เลี่​่�ยงสิ่​่�งที่​่�ทำำ�ให้​้นึก ึ ถึ​ึง เหตุ​ุ ก ารณ์​์ เ หล่​่ า นั้​้� น โดยแสดงรู​ู ป แบบ พฤติ​ิ ก รรมการหลี​ี ก เ ลี่​่� ย ง แ บ บ แ ส ด ง ค ว า ม รู้​้�สึ​ึ ก เ ฉ ย ช า (numbing) หรื​ือ การไม่​่ตอบสนองต่​่อ สิ่​่�งแวดล้​้ อ ม จะมี​ี ลั​ักษณะที่​่�หลี​ีกเลี่​่�ยง

A s v y คื​ื อ พ ย า ย า ม ห ลี​ี ก เ ลี่​่� ย ง ค ว า ม คิ​ิ ด ค ว า ม รู้​้�สึ​ึ ก ห รื​ื อ พู​ู ด ถึ​ึ ง เหตุ​ุการณ์​์นั้​้�น ก า ร ที่​่� ไ ม่​่ สามารถนึ​ึกถึ​ึง ช่​่ ว ง สำำ�คั​ั ญ ของเหตุ​ุการณ์​์ เหล่​่านั้​้�นได้​้ มี​ี ก า ร แ ย ก ตั​ั ว หรื​ือห่​่ า งเหิ​ิ น จากผู้​้�อื่​่�น และ มี​ี ส ภ า ว ะ สิ้​้� น หวั​ังในชี​ีวิ​ิต

o m i p d t a o

n m c s e

[ 064 ]

3

m

หลี​ีกหนี​ี

m

[ 065 ]

อาการที่​่�บุ​ุคคลที่​่�รอด จ า ก เ ห ตุ​ุ ก า ร ณ์​์ รุ​ุนแรงมั​ักจะมี​ีความ ผิ​ิดปกติ​ิทางสรี​ีรวิ​ิทยา หรื​ือทางด้​้านร่​่างกาย โดยมี​ีปัญ ั หาเกี่​่�ยวกั​ับ การนอน ไม่​่มี​ีสมาธิ​ิ หงุ​ุ ด หงิ​ิ ด ง่​่ า ย และ หวาดระแวงตลอด เวลา จะประสบกั​ับ ปั​ัญหาการนอนหลั​ับ มี​ี อ ารมณ์​์ ห งุ​ุ ด หงิ​ิ ด ฉุ​ุ น เฉี​ี ย ว หรื​ือโกรธ ง่​่าย ไม่​่มีส ี มาธิ​ิจดจ่​่อ

H s y y

p m

ในการทำำ�งาน e p มี​ี อ า ก า ร ร ะ แวดระวั​ัง และ r t มี​ีอาการตกใจ กลั​ัวเกิ​ินความ a o เป็​็นจริ​ิง

r m บุ​ุ ค ค ล ที่​่�มี​ี อ า ก า ร ห ลี​ี ก o s ห นี​ี นี้​้� จ ะ ไ ม่​่ ส า ม า ร ถ ทำำ� u กิ​ิจวั​ัตรในชี​ีวิ​ิต s ประจำำ�วั​ั น ได้​้ เ พ ร า ะ จ ะ ไ ม่​่ a สาม าร ถ จั​ั ด การกั​ั บ สิ่​่�ง l ต่​่าง ๆ รอบตั​ัว ไ ด้​้ อ ย่​่ า ง มี​ี ประสิ​ิทธิ​ิภาพ [ 066 ]

m

m

[ 067 ]

[ 068 ]

[ 069 ]

ความเจ็บปวด ของผู้คนใน ปัจจุบัน

[ 070 ]

ใ น ยุ​ุ ค ปั​ั จ จุ​ุ บั​ั น ปั​ั ญ ห า เ รื่​่� อ ง สุ​ุขภาพจิ​ิตไม่​่ใช่​่ เรื่​่� อ งไกลตั​ั วอี​ี ก ต่​่อไป จากข้​้อมู​ูล จากกรมสุ​ุขภาพ จิ​ิ ต ก ร ะ ท ร ว ง ส า ธ า ร ณ ะ สุ​ุ ข (2563) พบว่​่า

มี​ี อั​ั ต ราการเพิ่​่ � ม ขึ้​้ � น ของผู้​้ �ป่ ่ ว ยเป็​็ น โรคซึ​ึมเศร้​้ า และ มี​ี แ นวโน้​้ ม เพิ่​่ � ม ขึ้​้ � น เรื่​่� อ ยๆ นอกจากอาการโรคซึ​ึม เศร้​้ า แล้​้ วยั​ั ง มี​ี ผู้ ้ �ม ารั​ั บบริ​ิ ก ารด้​้ า นจิ​ิ ต เวชอื่​่� น ๆ เช่​่ น ติ​ิ ด ส า ร เ ส พติ​ิ ด แ อ ล ก อ ฮ อ ล ล์​์ วิ​ิ ต ก กั​ั ง ว ล แ ล ะ พยายามฆ่​่ า ตั​ั ว ตายเพิ่​่ � มม ากขึ้​้ � น

[ 071 ]

ซึ่​่�งปั​ัญหาเหล่​่านี้​้�ล้​้วนเกิ​ิดมาจากหลาย ปั​ัจจั​ัย เช่​่น การไม่​่มี​ีความสุ​ุขในชี​ีวิ​ิต ประสบหรื​ือพบเจอเรื่​่�องราวที่​่�เจ็​็บปวด ต่​่ า งๆ จนนำำ� ไปสู่​่�สภาวะ PTSD (Post-Traumatic Stress Disorder)ได้​้อี​ีกด้​้วย

ติ​ิดสารเสพติ​ิดอื่​่�นๆ

[ 072 ]

[ 073 ]

[ 074 ]

[ 075 ]

[ 076 ]

(ที่​่�มา : คลั​ังข้​้อมู​ูลการแพทย์​์และสุ​ุขภาพ กระทรวงสาธารณสุ​ุข (HDC))

205,957 2017 41,740 2016

[ 077 ]

272,249 2018 105,518 2019

จำำ�นวนผู้​้�ป่​่วยมารั​ับบริ​ิการด้​้านจิ​ิตเวช (คน : ปี​ี)

โรคชึ​ึมเศร้​้า

[ 078 ]

[ 079 ]

[ 080 ]

[ 081 ]

[ 082 ]

(ที่​่�มา : คลั​ังข้​้อมู​ูลการแพทย์​์และสุ​ุขภาพ กระทรวงสาธารณสุ​ุข (HDC)) [ 083 ]

270,659 2016 245,788 2017

332,618 2018 323,177 2019

จำำ�นวนผู้​้�ป่​่วยมารั​ับบริ​ิการด้​้านจิ​ิตเวช (คน : ปี​ี)

โรควิ​ิตกกั​ังวล

[ 084 ]

[ 085 ]

[ 086 ]

[ 087 ]

[ 088 ]

(ที่​่�มา : คลั​ังข้​้อมู​ูลการแพทย์​์และสุ​ุขภาพ กระทรวงสาธารณสุ​ุข (HDC)) [ 089 ]

448,302 2016

448,224 2018 372,222 362,743 2019 2017

จำำ�นวนผู้​้�ป่​่วยมารั​ับบริ​ิการด้​้านจิ​ิตเวช (คน : ปี​ี)

พยายามฆ่​่าตั​ัวตาย

[ 090 ]

[ 091 ]

[ 092 ]

[ 093 ]

[ 094 ]

(ที่​่�มา : คลั​ังข้​้อมู​ูลการแพทย์​์และสุ​ุขภาพ กระทรวงสาธารณสุ​ุข (HDC))

21,874 2017

31,437 2018 22,541 2019

6,595 2016 [ 095 ]

จำำ�นวนผู้​้�ป่​่วยมารั​ับบริ​ิการด้​้านจิ​ิตเวช (คน : ปี​ี)

โรคทางจิ​ิตเวชอื่​่�นๆ

[ 096 ]

[ 097 ]

[ 098 ]

[ 099 ]

[ 100 ]

(ที่​่�มา : คลั​ังข้​้อมู​ูลการแพทย์​์และสุ​ุขภาพ กระทรวงสาธารณสุ​ุข (HDC))

540,987 2019 411,385 2017

526,018 2018

232,303 2016

[ 101 ]

จำำ�นวนผู้​้�ป่​่วยมารั​ับบริ​ิการด้​้านจิ​ิตเวช (คน : ปี​ี)

[ 102 ]

จิ​ิต การเติ​ิบโตของจิ​ิต มี​ีการปรั​ับตั​ัว ให้​้ เ ข้​้ า กั​ั บ ร่​่ า่​่ ง กายและสิ่​่�งแวดล้​้ อ มที่​่� เปลี่​่�ยนแปลงไปตลอดเวลา การบริ​ิหาร จิ​ิตใจให้​้ดี​ีจึ​ึงเป็​็นสิ่​่�งจำำ�เป็​็น เพราะยาม ประสบพบเจอเหตุ​ุการณ์​์ที่​่�ไม่​่ดี​ี การมี​ี สภาพจิ​ิ ต ที่​่�ดี​ี จ ะเป็​็ น ตั​ั วช่​่ ว ยในการ เยี​ียวยาจิ​ิตใจ ให้​้ดี​ีขึ้​้�นแล้​้วกลั​ับคื​ืนสู่​่� สภาวะปกติ​ิได้​้

[ 103 ]