AHM Ondernemingsplan 2017 2020

AMSTERDAM MUSEUM Kalverstraat 92 1012 PH Amsterdam info@amsterdammuseum.nl

MUSEUM ONS’ LIEVE HEER OP SOLDER Oudezijds Voorburgwal 38 1012 GE Amsterdam info@opsolder.nl

CROMHOUTHUIS Herengracht 366-368 1016 CH Amsterdam info@cromhouthuis.nl

BIJBELS MUSEUM Herengracht 366-368 1016 CH Amsterdam info@bijbelsmuseum.nl

MUSEUM WILLET-HOLTHUYSEN Herengracht 605 1017 CE Amsterdam info@willetholthuysen.nl

Inhoudsopgave 1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 2. Terugblik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 • • •

Resultaten van de samenwerking Amsterdam Heritage Museums. . . . . 3 Bedrijfsmatige samenwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 • Inhoudelijke samenwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Resultaten per museum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 • Amsterdam Museum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 • Museum Willet-Holthuysen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 • Museum Ons’ Lieve Heer Op Solder. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 • Bijbels Museum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 • Cromhouthuis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

3. Publieksbereik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 • •

Marketingstrategie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Doelgroepen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 • Amsterdammers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 • Cultuurtoeristen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 • Cultuurliefhebbers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 • Families. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

4. Visie en programmering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 • • • •

Divers en inclusief. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Collecties. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Amsterdam Heritage Museums digitaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Programmering en activiteiten per locatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 • Locatie Amsterdam Museum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 • Locatie Museum Ons’ Lieve Heer Op Solder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 • Locatie Bijbels Museum/Cromhouthuis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 • Locatie Museum Willet-Holthuysen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 • Locatie De Hermitage/Herenvleugel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

5. Belang voor de stad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 • • • •

Samenwerken voor een divers en inclusief beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Samenwerking Cultuureducatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Samenwerken om collectie en kennis te delen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Samenwerking met internationale partners . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

6. Zakelijke kwaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 • • • • • • • •

Meerjarenbegroting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Nieuwe koers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Cultureel ondernemerschap. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Bedrijfsvoering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Meerjaren Onderhoudsplan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Diversiteit personeelsbestand en vrijwilligers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Lerende organisatie en onderzoek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Organisatieontwikkeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

pag. 4.

1. Inleiding Voor u ligt het Ondernemingsplan van de Amsterdam Heritage Museums (AHM), geschreven in het kader van een gezamenlijke aanvraag voor het Kunstenplan 2017-2020. AHM is een groep musea die Amsterdammers en bezoekers van Amsterdam verbindt met het erfgoed van de stad Amsterdam. De musea versterken elkaar op inhoudelijk en organisatorisch gebied. Op dit moment bestaat de groep uit het Amsterdam Museum/Museum Willet-Holthuysen, het Bijbels Museum/Cromhouthuis en Museum Ons’ Lieve Heer op Solder.

Naast dit gezamenlijke Ondernemingsplan komen de drie instellingen met aparte “Inrichtingseisen”: de betreffende musea zijn immers niet tot één rechtspersoon gefuseerd, er is sprake van drie rechtspersonen met aparte begrotingen. In de drie formulieren vullen we dezelfde bezoekersaantallen, activiteiten en presentaties in: want dit zijn de gezamenlijk beoogde resultaten van de Amsterdam Heritage Museums.

Het Amsterdam Museum/Museum Willet-Holthuysen is aangemerkt als een A-BIS-instelling en wordt formeel door de Kunstraad beoordeeld, terwijl de twee andere organisaties, die niet tot de A-BIS behoren, door het AFK worden beoordeeld. In de praktijk is er echter al sprake van een geïntegreerde doelstelling en een vervlochten back-office, zoals u hieronder zult lezen. In de komende Kunstenplanperiode zal de integratie verder worden doorgevoerd, met volledige steun van de Raad van Toezicht en de twee besturen.

Voor dit Ondernemingsplan zijn in grote lijnen de “Richtlijnen” gevolgd, zij het dat de opbouw en volgorde iets is aangepast: 1. Eerst wordt teruggeblikt op de afgelopen Kunstenplanperiode en wordt de stand van zaken besproken, mede om (het ontstaan van) de samenwerking te duiden; 2. Vervolgens wordt het (beoogde) publieksbereik omschreven; 3. Hieruit volgt een omschrijving van de toekomstvisie en de artistiek-inhoudelijke programmering, 4. waarna het belang voor de stad van de AHM kan worden geduid.

5. Tenslotte wordt de zakelijke kwaliteit, inclusief de gemeenschappelijke werkbegroting, behandeld.

In dit Ondernemingsplan wordt in principe nog geen rekening gehouden met een mogelijke verhuizing van het Amsterdam Museum. De verwachting is dat deze nog niet in de komende Kunstenplanperiode zal plaatsvinden, al doen wij mogelijk wel allerlei voorbereidingen. De ontwikkel- en uitvoeringskosten van een dergelijk omvangrijk project zullen dan ook apart (en dus buiten het Kunstenplan) begroot en gefinancierd moeten worden. Mogelijk zal het Amsterdam Museum zijn programmering, als eenmaal het besluit tot verhuizing is gevallen, aanpassen, zodat met proefopstellingen gepreludeerd kan worden op de toekomst in een andere fysieke omstandigheid. Overigens blijven de doelstellingen, zoals geformuleerd in dit plan, dan onveranderd.

pag. 1.

Het personeel van de Amsterdam Heritage Museums in de huiskerk van Ons’ Lieve Heer op Solder

pag. 2.

2. Terugblik In de Kunstenplanaanvraag 2013-1216 kozen het Amsterdam Museum, Museum Ons’ Lieve Heer op Solder en het Bijbels Museum ervoor om in ieders individuele aanvraag, ook een gezamenlijk deel op te nemen. Hierin beschreven de musea dat zij intensief zouden gaan samenwerken en wat zij gezamenlijk wilden bereiken. Het hoofddoel was om met behoud van de eigen identiteit versterking te zoeken op het gebied van bedrijfsvoering. De verbinding van de musea zorgden hierbij voor een overkoepelend verhaal over Amsterdam. De toekenning van de subsidie betekende steun en aanmoediging voor dit initiatief en het beschreven pad werd ook daadwerkelijk ingeslagen.

De Amsterdam Heritage Museums gingen de afgelopen jaren aan de slag in de backoffice en verkenden inhoudelijke, publieksgerichte verbindingen. Begin 2014 legden wij de doelstellingen vast in een samenwerkingscontract met diverse deelovereenkomsten. Verbetering van de profes­sionaliteit, een efficiëntere manier van werken en een verlaging van de kosten vormden de basis van de eerste overeenkomsten. Vervolgens werden werkafspraken zoals procedures, randvoorwaarden en financiële afspraken vastgelegd. Per jaar realiseerden wij twee deelovereen­komsten, waardoor de organisaties geleidelijk op steeds meer punten met elkaar zijn geïntegreerd.

Resultaten van de samenwerking Amsterdam Heritage Museums •

Bedrijfsmatige samenwerking

Door het verbinden van mensen en middelen hebben de Amsterdam Heritage Museums een betere dienstverlening, meer efficiëntie en de voordelen van schaalvergroting behaald.

Een groot aantal teams is samengevoegd en werkt voor alle organisaties zoals de teams Financiën, Marketing en Communicatie, E-Cultuur en Publiek en Educatie. In plaats van drie losse afdelingen, verdelen wij werkzaamheden en expertises nu binnen één team. Op de afdeling Marketing en Communicatie is hierdoor naast werkzaamheden voor de corporate communicatie, tijd voor onderzoek naar een betere positionering van de locaties en afstemming van evenementen. Het levert vooral voor de kleinere locaties een professionelere werkwijze op en zorgt voor aanvulling in programmering in plaats van concurrentie.

Schaalvoordelen komen tot uiting in de samenwerking op het gebied van ICT. In 2015 is de migratie van de kleine locaties naar het netwerk van het Amsterdam Museum gerealiseerd.

Dit levert veel mogelijkheden op: applicaties worden gedeeld, waardoor deze voor iedereen minder duur worden. Verder kan in alle musea dezelfde werkomgeving worden ingericht, zodat medewerkers gemakkelijk op alle locaties kunnen werken. Een gedeeld netwerk maakt het mogelijk dat de musea gezamenlijk kunnen aanbesteden en hierdoor zijn wij met vijf locaties een interessante afnemer. Dat dit inderdaad werkt, bleek eind 2015 bij de aanbesteding van een nieuw kassasysteem voor alle locaties. Schaalvoordelen zoals lagere kosten, kennisdeling en professionalisering zijn in de samenwerking werkelijkheid geworden.

Ook in financieel opzicht zijn de opdrachten uit het vorige Kunstenplan gerealiseerd. Er werd ruim 1,5 miljoen euro bezuinigd door de Amsterdam Heritage Museums. Dit bedrag steeg omdat de prijsindexatie gedurende de Kunstenplanperiode niet vergoed werd, maar wel moest worden uitgevoerd. Daardoor kwam de taakstellende bezuiniging ruim boven de 2 miljoen euro uit. Wij hebben deze problematiek allereerst opgelost door kostenefficiëntie te realiseren via het beter inzetten van mensen en middelen, zoals hierboven beschreven werd. pag. 3.

Daarnaast is er gezocht naar externe financiering voor investeringen (sponsoring en donaties).

Externe gelden zijn echter meestal gelinkt aan aanvullende bijzondere projecten en kunnen vaak niet aangewend worden voor het sluitend maken van de algemene begroting. Toch zijn wij er in geslaagd diverse grote investeringen uit te voeren met externe financiering: • de restauratie, bouw en inrichting van het vernieuwde Ons’ Lieve Heer op Solder: de totale kosten hiervan bedroegen uiteindelijk rond 11,3 miljoen euro, dat bijna geheel gefinancierd is door bijdragen vanuit een Europese subsidie (ruim 3,7 miljoen euro), provincie, eigen vermogen en ca. 50 particuliere fondsen; • de (voortgaande) herinrichting van het Amsterdam Museum: de permanente expositiezalen van de 16de en 17de eeuw, de nieuwe expositiezalen, de Amsterdam Galerij (voorheen ‘Schuttersgalerij’) en het auditorium. Deze verbeteringen van ongeveer 0,4 miljoen euro werden grotendeels gefinancierd uit bijdragen van de Bankgiro Loterij en de Provincie Noord-Holland; • de voortgaande restauratie en verbetering van Museum Willet-Holthuysen voor anderhalve ton euro vanuit reserves en particuliere giften; • de herinrichting van het Cromhouthuis voor ruim 1 ton euro vanuit met name de bijdrage van de BankGiro Loterij; • de herinrichting van het Bijbels Museum voor 0,6 miljoen werd geheel mogelijk gemaakt door aanzienlijke particuliere bijdragen en het Mondriaan Fonds; • de inrichting van Hollanders van de Gouden Eeuw in de Hermitage Amsterdam. De investering van 1,2 miljoen werd voor het grootste deel bekostigd door een extra bijdrage van de BankGiro Loterij, het VSB-fonds en het Mondriaan Fonds.

pag. 4.

Detail uit de herinrichtig van het Cromhouthuis

Tot slot zijn er bezuinigingen gecompenseerd door het vergroten van de eigen inkomsten. Er werd een stijging van het aantal bezoekers gerealiseerd; voor de samenwerking als geheel verdubbelde het aantal bezoekers van de musea van 346.000 in 2012 tot 627.000 in 2015.

In het Bijbels Museum werd een vliegende start gemaakt met het organiseren van bijzondere ontvangsten en zaalverhuur. Ook Museumcafé Cromhout werd door steeds meer partijen gevonden als hoogwaardige locatie. Door meer inkomsten uit de kaartverkoop te genereren, fondsen te werven, kosten te besparen en te bezuinigen is een gezonde bedrijfsvoering met een sluitende begroting ontstaan. De musea die deel uitmaken van de Amsterdam Heritage Museums voldoen aan de eigen inkomstennorm van 25%. De eigen inkomstenpercentages voor 2015 zijn nog niet definitief, maar voor 2014 waren deze percentages als volgt: Bijbels Museum/Cromhouthuizen 79%, Museum Ons’ Lieve Heer op Solder 62% en Amsterdam Museum 30%. Vooral het Amsterdam Museum heeft de afgelopen jaren grote stappen gemaakt in het verbeteren van het eigen inkomstenpercentage, van minder dan 20% naar meer dan 33%.

Bij de berekening van dit percentage mag het Amsterdam Museum de collectiekosten buiten beschouwing laten, dan valt het nog gunstiger uit.

•

Inhoudelijke samenwerking

In het Kunstenplan 2013-2016 kondigden de Amsterdam Heritage Museums op inhoud de zogenaamde ‘themajaren’ aan: voor elk jaar werd een overkoepelend stadshistorisch thema aangekondigd waar elke instelling zich vrijelijk bij aan kon sluiten: 2013 was het Grachtenjaar, 2014 het Jaar van de Gelovige Stad en 2015 het Jaar van de Opstandige Stad. Bij deze themajaren werd breed aangesloten, waardoor er een levendige samenwerking ontstond met talloze instellingen. Het Grachtenjaar 2013 leverde de populaire publiekswandeling Wonen aan de Gracht in vier talen op. Zowel op straat als in de vier huizen werden doorkijkjes geboden naar het verleden; bewoners uit vier eeuwen stonden hierbij centraal. Zo kwam de zeventiende eeuw tot leven met het verhaal van Petrus Parmentier, priester in Ons’ Lieve Heer op Solder.

In de achttiende eeuw bewoonde de welgestelde familie Cromhout vier panden aan de Heren­gracht. De negentiende eeuw werd vertegenwoordigd door Abraham en Louisa WilletHolthuysen en hedendaagse bewoners waren te beluisteren in het Geelvinck Hinlopenhuis.

Een extra resultaat van de samenwerking was de realisatie van het Cromhouthuis. Op Herengracht 366-368 is het Bijbels Museum gehuisvest in de beroemde panden van architect Philips Vingboons. Deze panden zijn in bezit van de stichting Bijbels Museum. Na de ingrijpende verbouwing in 2014 werden diverse stijlkamers opnieuw ingericht met de Collectie Amsterdam om het verhaal van de oorspronkelijke bewoners, de familie Cromhout, te vertellen.

Deze prominente stadsbewoners namen in de zeventiende eeuw actief deel aan de politiek en het huis bleef generaties lang in de familie. Onderzoek en uitwerking zullen de komende jaren voortgezet worden.

pag. 5.

Resultaten per museum Naast het samenwerken, blijft het versterken van de eigen identiteit en het behoud van het profiel van ieder museum onverminderd belangrijk. De deelnemende musea streven ernaar een hoogwaardige bijdrage te leveren aan het culturele landschap van de stad. Hieronder een beknopt overzicht van de resultaten van ieder museum afzonderlijk.

• Het Amsterdam Museum kijkt terug op een aantal zeer goedbezochte tentoonstellingen, zoals De Gouden Eeuw en De IJzeren Eeuw in samenwerking met de belangrijke mediapartner NPO/VPRO. Tentoonstellingen over Van Oostsaenen (in samenwerking met het Stedelijk Museum Alkmaar) en Mondriaan (in samenwerking met het Gemeentemuseum Den Haag) lieten kunstenaars met een Amsterdamse connectie zien die betekenisvol waren voor de stad Amsterdam.

• Nieuwe doelgroepen werden aangesproken met de internationaal reizende tentoon­ stellingen Voetbal Halleluja! en Graffiti. New York meets the Dam, maar ook in de kleinere presentaties, zoals Ali & Laila, een Amsterdamse familiegeschiedenis met de foto’s van Kadir van Lohuizen, en de tentoonstellingen Bekeerd en Fong Leng Fashion & Art. • Ook op het gebied van museale en digitale innovatie heeft het Amsterdam Museum de toon gezet. Er zijn veel projecten van betekenis ontwikkeld: van Buurtwinkels tot ModeMuze (in samenwerking met zes andere museale instellingen met een grote modecollectie).

Tentoonstelling ‘Graffiti. New York meets the Dam’ in het Amsterdam Museum

• Het Amsterdam Museum ging ook buiten de eigen muren op zoek naar een nieuw en groot publieksbereik. Een hoogtepunt was de inrichting van de tentoonstelling Hollanders van de Gouden Eeuw in de Hermitage Amsterdam, die in nauwe inhoudelijke samenwerking met de Hermitage Amsterdam en het Rijksmuseum werd geproduceerd. Ook op deze locatie dient het Amsterdam Museum een tweeledig doel: ondersteuning van een collega-instelling door deze vleugel van de Hermitage langdurig te huren en te exploiteren, en de kroonjuwelen van de Collectie Amsterdam, de grote groepsportretten, optimaal te presenteren aan een breed publiek.

Omdat de opbrengsten uit de kaartver­koop de huur- en exploitatiekosten dekken, is de stad een prachtige presentatie rijker binnen hetzelfde Kunstenplanbudget. In 2015 werden er zo’n 205.000 bezoekers ontvangen.

• Het Amsterdam Museum heeft met de inspanningen voor de samenwerking van de Amsterdam Heritage Museums een grote stap gezet op het gebied van zijn ketenverant­woordelijkheid. Als grootste partner in een samenwerking met twee kleinere organisaties was het Amsterdam Museum een sterke en inspirerende partij die de deuren openzette. Het leverde expertise, context en objecten aan Ons’ Lieve Heer op Solder, het Bijbels Museum en het Cromhouthuis.

• Naast deze structurele samenwerking heeft het Amsterdam Museum op diverse locaties buiten de eigen muren collectie-presentaties gerealiseerd, waardoor het doel om de collectie zoveel mogelijk met Amsterdam en Amsterdammers te delen, ruimschoots is behaald.

• De afgelopen jaren is Museum Willet-Holthuysen duidelijk op de kaart gezet en heeft sterk aan bekendheid en populariteit gewonnen. Diverse ruimtes in het huis zijn terug­ gebracht in stijl en inrichting ten tijde van de laatste bewoners in de late negentiende eeuw. Meubilair en kunstvoorwerpen die voorheen in het depot waren opgeborgen zijn onderzocht en gerestaureerd en vervolgens opnieuw geplaatst in het huis. Voorbeelden zijn de restauratie en inrichting van de damessalon, het verzamelaarskamertje en de provisiekamer. De presentaties passen bij de verfijning van het huis en de sfeer van de 19de eeuw; een succesvol voorbeeld is de (inmiddels jaarlijks terugkerende) presentatie Kerst in Willet. De komende jaren wordt de ingezette lijn verder doorgezet. Zo zal de bibliotheek teruggeplaatst worden in het huis en komt de slaapkamer weer op de oorspronkelijke plek.

pag. 7.

• Museum Ons’ Lieve Heer op Solder heeft in 2015 het project “Restauratie, Herin­richting en Uitbreiding” voltooid. Na meer dan tien jaar restaureren en bouwen werd op 22 september het nieuwe entreegebouw door Koningin Máxima geopend. Daarmee verdubbelde het museum in vierkante meters. Het monument werd geheel gerestaureerd en uitgebreid met een ‘nieuw huis’ voor bezoekersontvangst, educatie, inhoudelijke verdieping, museumcafé en winkel. Er werd een ondergrondse passage aangelegd die de twee huizen met elkaar verbindt: een kostbare en risicovolle operatie die unieke archeo­logische vondsten aan het licht bracht. Tijdens de verbouwing was er een gestage groei in het aantal bezoekers, want het museum bleef alle dagen geopend voor publiek. In het vernieuwde museum wordt vanuit de historische thematiek aandacht gegeven aan tolerantie en actualiteit. Met haar aanwezigheid tijdens de opening op 22 september 2015 onderschreef Hare Majesteit Koningin Máxima deze actuele waarde van het erfgoed.

• Het Bijbels Museum heeft de afgelopen jaren een grote metamorfose ondergaan.

Het museum is in de afgelopen jaren geheel verbouwd. Tentoonstellingszalen en kantoorruimtes werden ontmanteld en heringericht tot thematisch ingerichte kamers die de kwaliteit van het huis tot hun recht doen komen. Het museum toont het historische verzamelaarskabinet van ds. Schouten weer als één uniek ensemble en heeft met de nieuwe permanente onderwijs- en familiepresentatie Feest! en de nieuwe Bijbelzaal ontmoetingsplekken ingericht voor bezoekers met verschillende achtergronden en leeftijden. Het museum ontwikkelde zich tot een huis van zingeving in dialoog met bijbel, religie, kunst en cultuur. Actuele thema’s werden voor het voetlicht gebracht in presentaties als I Believe I am Gay (2015) en Zonde (2016).

• Het Cromhouthuis, waarin het Bijbels Museum is gevestigd, werd geheel opnieuw ingericht met voorwerpen uit het depot van het Amsterdam Museum. Hier wordt nu het verhaal van de invloedrijke Cromhout-dynastie tot leven gebracht als sprekend voorbeeld van Amsterdamse geschiedenis uit de Gouden Eeuw.

Herinrichting en uitbreiding van Museum Ons’ Lieve Heer op Solder pag. 8.

3. Publieksbereik De Amsterdam Heritage Museums willen na het succes van de afgelopen jaren hun samenwerking verdiepen en hun krachten verder bundelen om een divers publiek te bereiken.

Daartoe werken zij vanuit een gemeenschappelijke missie: De Amsterdam Heritage Museums brengen de geschiedenis van Amsterdam tot leven en geven inzicht in de identiteit van de stad; zij dagen bewoners en bezoekers uit hun relatie tot de stad te verdiepen.

Wij leggen deze missie als volgt uit: “De Amsterdam Heritage Museums brengen de geschiedenis van Amsterdam tot leven en geven inzicht in de identiteit van de stad; ...” : Het gemeenschappelijke onderwerp van de Amsterdam Heritage Museums is het verhaal, het erfgoed en de identiteit van de stad Amsterdam. De organisaties bieden een beleving, verdieping, aanvulling of illustratie op dit verhaal. “... zij dagen bewoners en bezoekers uit ...” : De Amsterdam Heritage Museums zijn er voor iedereen die met Amsterdam te maken heeft. Een divers publiek bestaat uit Amsterdammers van allerlei herkomst, cultuurtoeristen, cultuurliefhebbers en families. Zij vertellen het verhaal van Amsterdam op een toegankelijke, tot de verbeelding sprekende en belevingsgerichte manier waarbij relaties worden gelegd tussen het verleden, heden en de toekomst. Vanuit participatie en co-creatie worden bewoners en bezoekers uitgedaagd om onderdeel te worden van dit verhaal. “.... hun relatie tot de stad te verdiepen.” : De Amsterdam Heritage Museums versterken de band van de bezoekers met de stad en leveren een bijdrage aan de binding van de bewoners met hun stad en tussen de bewoners onderling.

Marketingstrategie De Amsterdam Heritage Museums vertellen samen het verhaal van de stad aan een gedifferen­ tieerd publiek. Elke locatie heeft daarbij een scherp eigen profiel, zodat de bezoeker een helder beeld krijgt welk deel van het verhaal waar wordt verteld en zodat er een gevarieerde ervaring wordt aangeboden: in ieder “huis” heerst een eigen sfeer, die de specifieke vertelling versterkt.

De Amsterdam Heritage Museums zijn er in principe voor iedereen, maar wie met een bepaald product iedereen tegelijkertijd wil bereiken, spreekt in de praktijk niemand specifiek aan en blijft het succes c.q. het bereik juist beperkt. Daarom hebben wij gekozen voor een gedifferentieerde marketingstrategie. Het bespelen van verschillende locaties biedt daarbij de unieke mogelijkheid om verschillende doelgroepen te bereiken, waarbij het aanbod per locatie wordt afgestemd op de affiniteit van de specifieke doelgroep die wordt benaderd. Deze ‘marketing op maat’ wordt ook in de communicatiemiddelen tot uiting gebracht, met slechts een subtiele verwijzing naar de koepelorganisatie Amsterdam Heritage Museums.

In de komende Kunstenplanperiode willen wij ook verder experimenteren met prijsdifferentiatie: marktconforme prijzen voor degenen die al frequente afnemers zijn van cultuur en minder hoge prijsdrempels voor degenen die nog ingevoerd moeten worden in het culturele aanbod.

Voor die laatste groep, de Amsterdammers, zal ook het product sterk worden aangepast, zodat het museumaanbod over de hele linie meer inclusief wordt.

pag. 9.

Vanuit de marketing strategie is gekozen voor een duidelijke benadering van de verschillende doelgroepen: • Amsterdammers De Amsterdam Heritage Museums zijn er voor Amsterdammers van iedere leeftijd en afkomst. De Amsterdammer herkent zich in het aanbod van de erfgoedmusea, ontmoet er andere Amsterdammers en wordt er verrast door nieuwe kennis en inzichten over zijn/ haar stad. De programmering en de producten worden in nauwe samenwerking met de betreffende doelgroepen ontwikkeld. Een bezoek hoeft niet noodzakelijk in de huidige gebouwen van de musea plaats te vinden, maar kan ook op de locaties elders in de stad.

Voor het Amsterdamse onderwijs is een uitgebreid aanbod aanwezig, waarbij iedere locatie een eigen specifieke onderwijsgroep bedient om overaanbod te voorkomen.

• Cultuurtoeristen Cultuurtoeristen uit binnen- en buitenland bezoeken de Amsterdam Heritage Museums tijdens een dagje uit, een stedentrip of een vakantie. Door een bezoek aan de erfgoedmusea begrijpen zij meer over de geschiedenis en identiteit van Amsterdam en kijken zij met andere ogen naar de stad. Omdat deze bezoekers relatief weinig voorkennis hebben, ontwikkelen de Amsterdam Heritage Museums speciaal voor deze groep verrassende, laagdrempelige presentaties en producten.

• Cultuurliefhebbers Mede vanwege de importantie van de collecties zijn wij in staat om prestigieuze exposities te ontwikkelen die veel belangstelling genereren bij de kerndoelgroep van de meeste musea, de zogenaamde cultuurliefhebbers. De meeste Nederlanders onder hen zijn in het bezit van een Museumkaart en zijn frequente bezoekers van musea. Meer nog dan in de Amsterdam Heritage Museums bezoekt de cultuurliefhebber de Hermitage Amsterdam en De Nieuwe Kerk massaal, vandaar dat er bij beide instellingen enkele grote gezamenlijke tentoonstellingen in de planning staan.

• Families Zowel Amsterdammers als toeristen uit binnen- en buitenland bezoeken musea graag in familieverband. Om die reden is er altijd een geschikt vast aanbod: de permanente familietentoonstelling Het Kleine Weeshuis in het Amsterdam Museum, Feest! in de stad in het Bijbels Museum, Ons Lieveheersbeestje op Solder en de familie-audiotour Feest! op Solder in Museum Ons’ Lieve Heer op Solder. Daarnaast worden er op diverse locaties publieksactiviteiten voor deze groep georganiseerd.

‘Feest! In de stad’ in het Bijbels Museum

pag. 10.

4. Visie en programmering De verschillende musea uit het samenwerkingsverband belichten het erfgoed en het verhaal van Amsterdam. De Amsterdam Heritage Museums staan voor een publieksbenadering en programmering die samen te vatten is in de woorden ‘vrijzinnig’, ‘divers’, ‘inclusief’ en ‘relevant’.

Het denken en werken vanuit deze benadering past bij de identiteit van Amsterdam als ‘de historisch gezien meest vrijzinnige stad ter wereld’, in de woorden van de Amerikaanse journalist en historicus Russell Shorto. De oorsprong hiervan gaat terug naar de politieke en economische vrijheid in de zeventiende eeuw, waardoor een toestroom van immigranten uit heel Europa ontstond. Het schurende tegenbeeld van handelsbelangen, slavernij en oorlogen toont het verhaal vanuit andere perspectieven. Door analyse van het verleden willen de Amsterdam Heritage Museums inzicht geven in de identiteit van de stad en een rol spelen in hedendaagse discussies en problematiek.

Divers en inclusief In Amsterdam wonen 180 verschillende nationaliteiten en hiermee is Amsterdam in 2016 de meest diverse stad in Europa. Dat schept verplichtingen. Wij conformeren ons aan de Code Culturele Diversiteit en zullen ons in de komende tijd nog nadrukkelijker richten op een inclusief beleid. In de presentaties, evenementen en educatieve programma’s zal de veelstemmigheid van de stad doorklinken en weerspiegeld worden. Dat kan alleen als ook de organisaties zelf divers en inclusief zijn. Op alle mogelijke manieren gaan de Amsterdam Heritage Museums zich hiervoor in zetten.

In onze visie spelen musea een steeds actievere rol binnen de samenleving. Zij vormen laagdrempelige en veilige plekken waar koppelingen worden gemaakt tussen bewoners onderling (social bridging) en ontwikkelingen in andere steden in de wereld. De Amsterdam Heritage Museums willen dan ook een rol spelen in het versterken van de stadsgemeenschap: het erfgoed van de stad laat Amsterdammers nadenken over hun rol als (wereld)burger. Ook hierin wordt steeds vanuit de kern van iedere instelling gewerkt, waarbij bijvoorbeeld het Bijbels Museum zijn rol in het religieuze debat sterker zal gaan invullen. Vanuit de Amsterdamse traditie van creativiteit en vrijzinnigheid geven wij onze rol op een voorbeeldstellende manier vorm. Geen safe stories, maar presentaties en programma’s die inzicht en verdieping brengen.

Collecties De Amsterdam Heritage Museums beschikken over een grote content: roerend, onroerend, materieel en immaterieel. Het erfgoed van Amsterdam is van iedereen en vormt het geheugen van de stad; het raakt aan ieders persoonlijke verhaal. De bijzondere gebouwen, de rijke collectie van ca. 100.000 objecten en de grote verzameling verhalen op de communitysites spreken tot de verbeelding. De Amsterdam Heritage Museums zetten de collecties in om bewoners en bezoekers van Amsterdam te betrekken bij dit erfgoed en het te actualiseren.

Heden, verleden en toekomst worden vanuit verschillende perspectieven belicht die leiden tot nieuwe inzichten, nieuwe verhalen of debat. In de komende jaren zullen nog meer bewoners worden aangesproken door een meerstemmig verhaal én door een verspreiding van collectie en activiteiten in de gehele stad. Hierbij zal steeds gezocht worden naar een balans tussen zorgvuldig beheer en behoud en het zo toegankelijk mogelijk presenteren voor de Collectie Amsterdam.

pag. 11.

In de depots van het Collectiecentrum wordt het grootste deel (90 %) van de Collectie Amsterdam bewaard. Op deze locatie wordt de collectie gefotografeerd, verder ontsloten, onderzocht, gerestaureerd en klaargemaakt voor presentaties. Het Collectiecentrum biedt mogelijkheden voor bezoeken en voor onderzoek. Het gebouw met zijn (publieks-) mogelijkheden wordt in het erfgoedveld gezien als toonaangevend. De voorzieningen en organisatie van dit gebouw zullen zich blijven ontwikkelen. Liefhebbers, experts en kunstenaars worden aangemoedigd om de collectie aan te vullen met informatie en te actualiseren.

Samen met verschillende verzamelaars worden specifieke collectieonderdelen onderzocht en ontsloten tijdens de speciaal georganiseerde kunstschouwen.

Amsterdam Heritage Museums digitaal De Amsterdam Heritage Museums werken intensief samen op digitaal gebied. Vanaf 2017 zal de community website Het Hart geschikt gemaakt worden als platform voor alle input, activiteiten en participatiemogelijkheden van alle locaties. In de periode 2017-2020 zullen Voices of Tolerance (Ons’ Lieve Heer op Solder) en Close Reading (Bijbels Museum) een plaats in Het Hart krijgen. Daarnaast zal een koppeling worden gemaakt met het collectieregistratiesysteem om het (her)gebruik van de collectie door onze bezoekers actief te stimuleren.

Om de verhalen van de bewoners en het erfgoed van de stad nog meer met elkaar te verbinden, worden Het Hart en Het Geheugen van Amsterdam gekoppeld. Binnen het geheugenplatform krijgen bestaande initiatieven uit de stad een plek, waardoor verhalen en activiteiten getoond kunnen worden in de context van de hele stad. Hierdoor versterken wij de contacten binnen de buurten blijvend. Ook wordt de formele geschiedenis van de Amsterdam Heritage Museums op deze manier verrijkt met de ervaringen en perspectieven van bewoners.

Het platform gaat van start met Het geheugen van Oost en Het geheugen van West omdat met deze partijen al wordt samengewerkt. Vervolgens groeit het geheugenplatform met alle verhalen en geheugeninitiatieven binnen Amsterdam. De functionaliteit van dit platform wordt verder uitgebouwd in overleg met alle partijen. In 2020 is de infrastructuur van het geheugen van de stad voltooid en kunnen verhalen uit alle buurten van Amsterdam bekeken en toegevoegd worden op het platform.

Programmering en activiteiten per museum De programmering en activiteiten weerspiegelen de vrijzinnige, diverse, inclusieve en maatschappelijke benadering. Hierbij is speciale aandacht voor de educatieve programmering, waarbij volop ingezet wordt op burgerschap, erfgoed en omgeving. Alle programma’s die in de volgende Kunstenplanperiode tot stand komen worden ontwikkeld in co-creatie met het onderwijs of andere doelgroepen. Daarnaast werken de Amsterdam Heritage Museums met langlopende programmalijnen en duurzame samenwerkingsprojecten.

Het Amsterdam Museum Alles over Amsterdam: toen, nu en straks • Vaste opstelling: De succesvolle, permanente tentoonstelling Amsterdam DNA biedt een introductie voor cultuurtoeristen. Aan de hand van de vier kernwaarden ondernemerschap, creativiteit, vrijdenken en burgerschap ontdekken bezoekers het verhaal van de stad, verdeeld over zeven periodes. De overige zalen van de vaste opstelling worden de komende jaren ingericht voor Amsterdammers, met name voor educatieve groepen. pag. 12.

•

Amsterdammers denken mee over de herinrichting van de vaste opstelling van het Amsterdam Museum

Voor deze productie staat circa 1 miljoen financiële middelen van de Bankgiro Loterij ter beschikking. Een reeks proefopstellingen representeren de stad van nu. Het gaat hier om een omvangrijk en ambitieus project met een vernieuwende, eigentijdse aanpak. De focus ligt op het leven in de (gehele) stad: van grachtengordel naar de A10 en daarbuiten.

De hoofdthema’s van deze vaste presentatie worden samen met Amsterdammers vastgesteld en constant aangevuld, waardoor een meerstemmig verhaal ontstaat.

Optimale participatie en online activiteiten zullen de actualiteit en relevantie van de nieuwe permanente tentoonstelling versterken. Deze opstellingen zijn tevens de proeftuinen voor een eigentijdse invulling van een mogelijke nieuwe huisvesting.

Het Kleine Weeshuis toont de geschiedenis van het huidige museumgebouw voor kinderen en (groot)ouders. De weeshuisgeschiedenis is ook terug te vinden op één van de binnenplaatsen van het museum. In de kastjes waar de weesjongens vroeger hun gereedschap bewaarden, is de kleine tentoonstelling Waar wezen vroeger speelden ingericht.

• Tijdelijke tentoonstellingen: De grote publiekspresentaties in het Amsterdam Museum zullen in de komende Kunstenplanperiode vooral gericht zijn op eigentijdse stedelijke cultuur, in lijn met de succesvolle tentoonstelling over graffiti (2015-2016). Het AM zorgt voor (historische) context bij actuele ‘urban’ thema’s en werkt daarbij nauw samen met relevante partners. Zo is voor 2018 een tentoonstelling voorzien over het levenslied anno nu, waarbij samengewerkt wordt met platenlabel Top Notch en (jonge) Amsterdamse muzikanten. Andere thema’s voor tentoonstellingen in de komende periode zijn Stad & Stijl (over mode en identiteit), Stad & Smaak (over eten en eetcultuur), De Ondergrondse Stad (in samenwerking met Monumenten en Archeologie) en Amsterdam Groenstad (natuur en milieu in de stad).

• Cultuureducatie/Publieksparticipatie/Talentontwikkeling: • Elk jaar wordt samen met een Amsterdamse community een (kleinere) publiekstentoonstelling op basis van co-creatie gerealiseerd vanuit de programmalijn Ontmoet Amsterdam. Het project en de tentoonstelling Transmission is de eerste in een reeks programma’s waarbij één van de musea een platform biedt aan Amsterdammers die de stad maken tot wat zij is, maar die (nog) niet vaak in musea te zien en te horen pag. 13.

zijn. De tentoonstelling is samengesteld met ervaringsdeskundigen en betrokkenen bij het onderwerp. Ook de activiteiten, zoals de wekelijkse Stadsgesprekken op zaal, worden samen met hen georganiseerd. Hierdoor worden nieuwe groepen bereikt, waarmee een duurzaam contact wordt onderhouden.

• Het Amsterdam Museum werkt op gebied van cultuureducatie nauw samen met Monumenten en Archeologie, het Stadsarchief Amsterdam en Architectuurcentrum Amsterdam. Samen ontwikkelen zij een nieuw digitaal project met het basisonderwijs, Groeistad. Leerlingen onderzoeken in dit project hun eigen omgeving aan de hand van collectie, architectuur, archeologie, openbare kunst of monumenten in hun buurt.

Door zelf aanvullingen te doen ‘groeit’ de kaart van Amsterdam. Het digitale project sluit aan op de vernieuwde permanente opstelling in het Amsterdam Museum, dat speciaal wordt ingericht voor educatieve groepen (basisschoolleerlingen, onderbouw VMBO-leerlingen en volwassen cursisten).

Opening van de tentoonstelling ‘Transmission’ in het Amsterdam Museum

NB. De tentoonstellingsprogrammering voor het Amsterdam Museum zal worden aangepast indien tussentijds duidelijk wordt dat het museum gaat verhuizen. Dan is het immers van belang dat het museum zich intensief voorbereidt op de nieuwe locatie en zal de focus gaan liggen op de belangrijke thema’s die in de toekomstige opstelling zullen terugkomen. Voor die thema’s worden in het huidige museumgebouw proefopstellingen gerealiseerd, die het karakter zullen krijgen van (grotere) tijdelijke exposities. pag. 14.

Museum Ons’ Lieve Heer op Solder Een verborgen schat op zolder • Vaste opstelling: Op de zolders van het 17de-eeuws grachtenpand bevindt zich een roomskatholieke huiskerk uit 1663. De kerk werd gebouwd in een tijd dat katholieke misvieringen officieel verboden waren, maar oogluikend werden toegestaan. De kerk is daarmee een voorbeeld van de voor Nederland en Amsterdam kenmerkende (religieuze) tolerantie waarvoor in de 16de eeuw de basis werd gelegd. Iedere bezoeker wordt bij dit verhaal betrokken via publieksbegeleiding in zeven talen. Alle aandacht is en blijft erop gericht dat de bezoekers het unieke monument optimaal beleven en in zijn grotere context zien.

Ook bij groeiende bezoekersaantallen blijft de ervaring van de authenticiteit voorop staan.

Door het nieuwe entreegebouw is de balans tussen behoud van het monument en de publieksdruk hersteld en het geeft de mogelijkheid de informatie te verdiepen.

• Tijdelijke activiteiten/publieksparticipatie: • Er vinden regelmatig activiteiten plaats in de huiskerk die de kern en thematiek van de zolderkerk verdiepen. Op zondagochtenden worden concerten, lezingen en missen geprogrammeerd.

• Vanuit het programma Voices of Tolerance wordt een reeks activiteiten ontwikkeld.

Maandelijks reflecteert een opinieleider op een actueel onderwerp dat aansluit op het thema tolerantie. De Tolerance Table is een activiteit waarbij de actuele waarde van tolerantie besproken wordt tijdens een lunch of diner. Ieder jaar wordt er op de Internationale Dag van de Tolerantie een groot Tolerantie-evenement georganiseerd.

En tot slot wordt ieder jaar een vrijheidsinstallatie ontworpen door een kunstenaar in de presentatiezaal Voices of Tolerance; de actualiteit en de inbreng van jongeren vormen de inspiratie voor het kunstwerk.

• Cultuureducatie/Talentontwikkeling: De Amsterdam Heritage Museums concentreren zich in Ons’ Lieve Heer op Solder op het aanbod voor VMBO-leerlingen omdat vraag en aanbod op het gebied van burgerschapsthema’s hier naadloos op elkaar aansluiten. In nauwe samenwerking met docenten, leerlingen (vmbo bovenbouw), ouders en diverse maatschappelijke organisaties ontwikkelen de Amsterdam Heritage Museums in Ons’ Lieve Heer op Solder een tolerantie-educatie methodiek, met de ambitie die (inter)nationaal inzetbaar te maken. Leerlingen ontwikkelen hun talent in meningsvorming en kritisch denken, waardoor zij zich meer betrokken voelen bij de stad.

Bijbels Museum/Cromhouthuis Een ontmoetingsplaats van bijbel, kunst en cultuur in een monument vol geschiedenis Het Bijbels Museum is eigenaar van het Cromhouthuis en geeft in de periode 2017-2020 de exploitatie, het onderhoud en de inrichting en programmering van het Cromhouthuis in handen van het Amsterdam Museum.

• Vaste opstelling: Het Cromhouthuis laat de geschiedenis, macht en religie van de rijke familie Cromhout zien. Bijna twee eeuwen lang bewoonden de Cromhouts de vier majestueuze panden aan de Herengracht. De Cromhoutdynastie komt tot leven in alle historische ruimten van het huis via verhalen op de audiotour en een op sfeer en associatie gerichte presentatie. Naadloos verbindt de Cromhoutgeschiedenis zich met die van het Bijbels Museum, dat als laatste bewoner van de huizen nu op de bovenverdiepingen is gevestigd. Hier maken de Cromhouts deel uit van de Bijbelzaal waar in ca. 70 thema’s aandacht is voor de oorsprong, invloed en inhoud van de bijbel. Deze Bijbelzaal vormt, samen met het 19de-eeuwse Schoutenkabinet, de katalysator voor interventies en pag. 15.

activiteiten die het erfgoed van het museum verbinden met actuele thema’s in religie en cultuur.

• Tijdelijke activiteiten/publieksparticipatie: Het Bijbels Museum programmeert zowel in het Cromhouthuis als ook landelijk een gevarieerd aanbod van cursussen, lezingen, reizende tentoonstellingen, debatten en workshops. Samen met Imagine IC wordt een intergenerationeel gespreksprogramma ontwikkeld. Onder de noemer Close Reading werkt het museum samen met wetenschappers, studenten, jonge gastcuratoren en kunstenaars. Zij maken verbinding met hun achterbannen, waardoor het museum steeds sterker verankerd raakt in de stad. Vertrekpunt bij de programmering is altijd een citaat of thema uit de Bijbel dat onder de loep genomen wordt en verbonden wordt met kunst, cultuur, actualiteit en het religieuze debat in stad en land. In 2017 zullen de programma’s, presentaties en interventies aansluiten bij het thema 500 jaar Reformatie. In 2018 staat Het (verloren) Paradijs centraal.

• Cultuureducatie: Het Cromhouthuis speelt een belangrijke rol in het educatieve onderwijsprogramma Wereldgrachten, waarbij de Amsterdam Heritage Museums samenwerken met Monumenten en Archeologie en het Werelderfgoed Podium.

• Het Bijbels Museum concentreert zich op een veelzijdige familie- en scholenprogrammering rond de religieuze feesten en werkt daarin samen met Ons’ Lieve Heer op Solder en Museum Catharijneconvent. Inhoudelijke verdieping en verbinding tussen culturen en religies gaan hier hand in hand.

Museum Willet-Holthuysen Wonen aan de gracht in de 19de eeuw • Vaste Opstelling: In Museum Willet-Holthuysen maakt de bezoeker kennis met Abraham en Louise Willet-Holthuysen en hun authentieke, 19de-eeuwse woonsituatie in een voornaam grachtenpand. De ingezette lijn waarbij de verschillende ruimten in het huis hun oorspronkelijke inrichting terugkrijgen, wordt gecontinueerd. Zo wordt de omvangrijke bibliotheek – die nu niet zichtbaar is – hersteld. Meubilair, kasten, kunstvoorwerpen en de boekencollectie worden uit depots gehaald en voor publiek toegankelijk gemaakt.

Daarnaast wordt de slaapkamer verplaatst en krijgt het 19de-eeuwse personeel van de Willets een grotere rol in de audiotour en op de website.

• Tijdelijke activiteiten: Het goed bezochte en hoog gewaardeerde, authentieke woonhuis biedt maar beperkte mogelijkheden voor exposities van enige omvang. Echter, in de vitrinewand die speciaal voor tijdelijke exposities is gereserveerd in het souterrain zijn nu al enkele succesvolle tentoonstellingen georganiseerd, zoals de presentatie Knipkunst – ode aan een ambacht. Deze reeks klein-maar-fijne exposities over ‘niche-onderwerpen’ (die toch verrassend populair zijn) wordt komende jaren voortgezet. Thema’s als verzamelen, ambacht en 19de-eeuwse levensstijl staan hierbij centraal.

• Cultuureducatie: De Amsterdam Heritage Museums richten zich in Museum WilletHolthuysen op de onderbouw van het basisonderwijs. Jonge kinderen ontdekken in theatrale programma’s, waarin de zintuiglijke beleving centraal staat, de geheimen van het authentieke huis, waar de tijd lijkt te hebben stilgestaan: een onvergetelijke belevenis.

pag. 16.

De Hermitage/Herenvleugel Dertig reusachtige groepsportretten uit de 17e eeuw • Vaste Opstelling: In de Herenvleugel van de Hermitage Amsterdam is de semi-permanente tentoonstelling Hollanders uit de Gouden Eeuw te zien, met schilderijen uit de collecties van het Amsterdam Museum en het Rijksmuseum. De unieke groepsportretten vertellen cultuurtoeristen het verhaal over de macht van Hollandse burgers in de 17de eeuw. In de ring kabinetten rondom de indrukwekkende zaal wordt de stedelijke context van de werken getoond, met opnieuw topobjecten uit beide collecties.

• Nieuwe activiteiten: Hollanders van de Gouden Eeuw wordt binnenkort uitgebreid met twee nieuwe kabinetten over de groepsportretten van het chirurgijnsgilde. Hierin komt een topstuk uit de Collectie Amsterdam te hangen: De Anatomische les van Dr. Jan Deijman van Rembrandt van Rijn. De nieuwe kabinetten zullen naar verwachting nog meer buitenlandse cultuurtoeristen aantrekken.

• Cultuureducatie: In de tentoonstelling Hollanders van de Gouden Eeuw in de Hermitage Amsterdam is een innovatief onderwijsprogramma #goudenEeuw - Chatten met Hollanders uit de 17e eeuw ontwikkeld in samenwerking met LAVA. Leerlingen uit het Voortgezet Onderwijs (HAVO/VWO) kunnen met de applicatie netwerken met personen uit de 17de-eeuwse groepsportretten.

pag. 17. zaal van ‘Hollanders van de Gouden Eeuw’ hangen In de grote de 17de eeuwse groepsportretten voor het eerst bij elkaar

5. Belang voor de stad De Amsterdam Heritage Museums willen de komende jaren nog meer spil worden in de dynamische stad. De erfgoedmusea zullen nog meer dan voorheen zichtbaar en relevant in de stad aanwezig zijn, de stad van binnenuit kennen en de diverse stad representeren. Om dit te bereiken werken zij samen met een groot netwerk van partners in de gehele (meerpolige) stad. De musea werken samen met bezoekers en publiek, met erfgoedpartners, met educatieve partners, met andere musea en er zijn internationale samenwerkingen. Hieronder een weergave van deze relaties.

Samenwerken voor een divers en inclusief beleid De Amsterdam Heritage Museums zijn er voor alle Amsterdammers die zich betrokken voelen bij hun stad. Publieksparticipatie stond altijd al hoog in het vaandel en wordt de komende jaren verder geïntensiveerd door verschillende samenwerkingsverbanden: • Cultuurhuizen In de periode 2017-2020 zullen de Amsterdam Heritage Museums en de cultuurhuizen de stad versterken door samen te werken. Zo zullen wij producties ondersteunen in de verschillende cultuurhuizen: Bijlmerparktheater, De Meervaart, De Tolhuistuin en Podium Mozaïek. Zij spelen de komende jaren een belangrijke rol bij culturele programmering voor een divers, stedelijk publiek. De erfgoedmusea onderzoeken met deze cultuurhuizen nieuwe manieren om het collectief geheugen van de stad te stimuleren. Concreet ontwikkelen de Amsterdam Heritage Museums met elk cultuurhuis een productie waarin een (groot-) stedelijk thema centraal staat.

• CBK Zuidoost De samenwerking met CBK Zuidoost wordt gecontinueerd én uitgebreid.

Een keer per jaar krijgt een kunstenaar van CBK Zuidoost de opdracht om het erfgoed van de stad vanuit een interculturele blik met actuele kunst te ontsluiten. Het resultaat wordt getoond in het museum; bij voorkeur in de vrij toegankelijke Amsterdam Galerij.

• Imagine IC en de OBA In de komende jaren werken de Amsterdam Heritage Museums met Imagine IC en de OBA samen om een methode te ontwikkelen om participatief te verzamelen op materieel en immaterieel gebied. Dit wordt gedaan op verschillende OBA-locaties waar Amsterdammers uit de gehele stad worden bereikt. Een concrete uitwerking van de samenwerking is een participatief verzameltraject. Het resultaat van dit traject wordt gepresenteerd voor publiek. Deze tentoonstelling wordt elk jaar opgesteld in een andere OBA-vestiging, zoals Bijlmer-Centrum, Javaplein, of Slotermeer, waarna de expositie doorreist naar een tweede OBA-locatie. Het project maakt deel uit van het zogenaamde ‘co-collectielab’ dat Imagine IC opzet: een laboratorium waarin bibliotheek-, archief- en museummensen samenwerken.

• Zorginstelling Amsta Ten behoeve van de toegankelijkheid ontwikkelt Ons’ Lieve Heer op Solder in samenwerking met bejaarde en gehandicapte bewoners van Amstalocaties een interactieve co-visit tour voor mobiele en immobiele bezoekers samen. In de komende periode wordt de tour doorontwikkeld vanuit co-creatie tussen de gebruikers en ontwikkelaars en wordt kennis gedeeld met andere instellingen.

pag. 18.

Op het tapijt van Barbara Broekman staan de 179 nationaliteiten die in Amsterdam wonen afgebeeld

Samenwerking cultuureducatie Met de belangrijkste erfgoedpartners in de stad, Stadsarchief Amsterdam, Monumenten en Archeologie en Architectuurcentrum Amsterdam wordt de komende jaren intensiever samengewerkt. Het doel is hét loket en de gesprekspartner voor het onderwijs te zijn op het gebied van erfgoed-/omgevingseducatie. De partners zullen daarbij de komende vier jaar middelen en mankracht reserveren en aanvragen om de samenwerking te intensiveren. Het Amsterdam Museum neemt het voortouw in deze samenwerking en is trekker van Groeistad en faciliteert het gezamenlijke loket.

De volgende projecten op het gebied van cultuureducatie staan voor de komende jaren op de agenda en zullen dialoog-gestuurd tot stand komen. Voor deze projecten is in de huidige begroting niet voorzien en hier wordt dan ook extra geld voor aangevraagd in het Kunstenplan 2017-2020:

• Groeistad De samenwerking tussen Monumenten en Archeologie, het Stadsarchief Amsterdam en Architectuurcentrum Amsterdam en het Amsterdam Museum heeft in een losser verband al een aantal producten voortgebracht, zoals Bekijk je wijk en Wereldgrachten. In 2016 vindt de pilot van Groeistad plaats met vijf scholen, in 2017 wordt het volledige programma ontwikkeld. In de pilot fase wordt samengewerkt met CBK Zuidoost, onder andere om ook kunst in de openbare ruimte op de digitale kaart te zetten. Het is de intentie om deze samenwerking in de komende Kunstenplanperiode door te zetten. De uitwerking van Groeistad gebeurt multidisciplinair. Instellingen als de Toneelmakerij en de Frisse Blik (media educatie) hebben aangegeven graag deel te nemen aan dit project.

• Leerlijn Erfgoed/burgerschap Als onderdeel van de ketenverantwoordelijkheid vraagt de gemeente het Amsterdam Museum een voortrekkersrol te spelen bij het ontwikkelen van een leerlijn Erfgoed/burgerschap. Dit is een extra project waarin een leerlijn scholen en culturele instellingen mogelijkheden geeft om doorlopende leerlijnen rondom erfgoed­ thema’s te ontwikkelen binnen de kaders van het basispakket Cultuureducatie. In deze leerlijn wordt aansluiting gezocht bij de aanbevelingen van het Platform 2032 en het project Gedeelde Geschiedenis, waarbij gespecialiseerde vakleerkrachten worden ingezet.

• De erfgoedsamenwerking zal worden gefaciliteerd door het gezamenlijke boekingsbureau bij het Amsterdam Museum. Op dit moment werkt dit boekingscenter al voor het Amsterdam Museum, Museum Willet-Holthuysen, het Cromhouthuis, Ons’ Lieve Heer op Solder en Bureau Werelderfgoed. In de komende periode sluit een aantal instellingen aan, waaronder De Oude Kerk en Architectuurcentrum Amsterdam (voor het onderwijsprogramma Bekijk je wijk). pag. 19.

Amsterdamse partnerscholen Vanuit de burgerschapsdoelen van het vmbo ontwikkelen de Amsterdam Heritage Museums samen met zeven partnerscholen in Amsterdam en de Unesco jongerenvertegenwoordigers een tolerantie-educatie methodiek (programma Voice of Tolerance) waarbij scholen op betekenisvolle erfgoedlocaties leerlingen bij dit onderwerp kunnen betrekken. De methodiekontwikkeling wordt ondersteund door het vfonds. In de periode 2017-2020 wordt de methodiek doorontwikkeld en wordt de kennis nationaal en internationaal gedeeld.

Nationale samenwerking Voor Feest!, het educatieprogramma over religieuze feestdagen, werken Ons’ Lieve Heer op Solder en het Bijbels Museum samen met Museum Catharijne­ convent Utrecht, Openluchtmuseum Arnhem, Zuiderzeemuseum Enkhuizen, Kasteel Huis Bergh ‘s-Heerenberg. In de periode 2017-2020 zal het aantal partnerinstellingen worden uitgebreid, verspreid over het hele land.

Samenwerken om collectie en kennis te delen De Amsterdam Heritage Museums beschikken over belangrijke collecties. Er wordt volop samengewerkt om de collectie zoveel mogelijk te tonen aan een breed publiek.

• Hermitage Amsterdam en Rijksmuseum Amsterdam De succesvolle tentoonstelling Hollanders van de Gouden Eeuw van het Amsterdam Museum wordt voortgezet. Het zakelijk idee achter deze tentoonstelling is dat zolang er voldoende bezoekers komen, de tentoonstelling open blijft voor publiek.

• Vanuit de presentatie Hollanders van de Gouden Eeuw werkt het Amsterdam Museum samen met het samenwerkingsverband de Plantage. Alle instellingen van de Plantage committeren zich aan het gezamenlijk profileren, een gezamenlijke rendabelere bedrijfsvoering en duurzaam ondernemen. Dit laatste onder andere door gezamenlijke groene Energie inkoop.

• De Nieuwe Kerk Vanaf 2019 zal het Amsterdam Museum samen met De Nieuwe Kerk aan gezamenlijke presentaties voor een breed publiek werken. In deze wintertentoonstellingen staan thema’s centraal die aansluiten bij de collectie van het Amsterdam Museum. In de gezamenlijke producties levert het Amsterdam Museum collectie, contacten en vakkennis.

De Nieuwe Kerk levert het platform waar de tentoonstelling een groter publieksbereik heeft dan in het Amsterdam Museum. De onderwerpen die vanuit de samenwerking worden geprogrammeerd zijn: mode, jongeren en Suriname.

Collectiecentrum Amsterdam Museum

• Diverse culturele partners • De AHM werken met vijf andere musea in de binnenstad samen aan het verbeteren van Collectie Hulp Verlening: de zorg voor de collectie in noodsituaties. Dit CHV-netwerk bestaat vooralsnog uit de volgende partners: Joods Historisch Museum, Hermitage Amsterdam, Nieuwe Kerk Amsterdam, Amsterdam Museum, Museum Willet-Holthuysen, Bijbels Museum, Ons’ Lieve Heer op Solder, Museum Het Rembrandthuis en de Universiteit van Amsterdam.

• Het Amsterdam Museum heeft vanwege haar positie in de A-BIS een verantwoordelijkheid ten aanzien van andere culturele partners in de stad, zowel grote als kleine.

Het Amsterdam Museum gaat daarom de komende jaren stevig door met het ontwikkelen van kennis op het gebied van collectieontsluiting (o.a. via het Adlib-systeem) en participatie. Deze kennis kan vervolgens met nog meer instellingen worden gedeeld.

Concreet worden twee keer per jaar kennisdeeldagen georganiseerd rond thema’s zoals collectieontsluiting en participatie. Daarnaast gaan wij meedenken en bijdragen aan het plan voor een digitale ontsluiting van de Collectie Amsterdam via één website en/of portal.

Samenwerking met internationale partners De Amsterdam Heritage Museums kijken verder dan de stadsgrenzen, zowel nationaal als internationaal. Zo treedt het Amsterdam Museum op als coördinator van een informeel netwerk van Nederlandse stadsmusea. Wat de verschillende stadsmusea delen, is het duiden van de stedelijke identiteit. In de nieuwe Kunstenplanperiode zal met dit netwerk een gezamenlijke ‘kalender van stadsverjaardagen’ opgesteld worden.

Ook participeren wij in het Overleg der Amsterdamse Musea (OAM). Het behartigen van de gezamenlijke belangen van OAM is ondergebracht in de stichting SAM (Samenwerkende Amsterdamse Musea). De Amsterdam Heritage Museums investeren met een medewerker in dit samenwerkingsverband. Bovendien is er intensief contact met Europese stadsmusea. Er zijn plannen om een intensieve samenwerking aan te gaan met de Berlijnse stadsmusea. Deze netwerken van stadsmusea worden in de komende periode verder uitgebreid.

Het Amsterdam Museum zoekt zijn publiek ook op in het buitenland, bijvoorbeeld met reizende tentoonstellingen over generieke thema’s (zoals voetbal en graffiti). Deze tentoonstellingen worden in het buitenland opgesteld bij collega-instellingen, of andersoortige locaties zoals beurzen en bedrijven. Voor innovatieve projecten zoals Amsterdam DNA, Buurtwinkels of het educatieve project #goudenEeuw is bijzonder veel belangstelling bij internationale collegainstellingen. In de periode 2017-2020 zal dit type activiteiten worden voortgezet en uitgebreid, specifiek in het kader van internationale samenwerkingen: • Museum of the City of New York Het Amsterdam Museum heeft een samenwerkings­ overeenkomst met de Museum of the City of New York. In 2015 heeft dit al geleid tot overname (en uitbreiding) van een prestigieuze expositie over graffiti. Er zijn plannen om de uitwisseling op andere terreinen, zoals exposities en donateurswerving, uit te breiden.

• Openluchtmuseum Fort Nieuw-Amsterdam Samen met dit museum in Suriname is het Amsterdam Museum een uitwisselingsprogramma gestart, waarbij samen met de Universiteit van Amsterdam de vernieuwing van de presentaties aldaar wordt ondersteund.

pag. 21.

Voor de andere Amsterdam Heritage Museums geldt dat ook zij waar mogelijk hun kennis, ervaring en collectie delen. Zo publiceert en presenteert het Bijbels Museum in het buitenland de unieke verzameling 19de-eeuwse tempelmodellen. Ons’ Lieve Heer op Solder deelt de kennis over interieurhistorisch onderzoek, risico-analyse, restauratie en de zogenaamde co-visittour (een audiovisueel programma voor minder valide mensen in Ons’ Lieve Heer op Solder).

Leerlingen in gesprek met Máxima in het kader van ‘Voices of Tolerance’, bij de opening van Museum Ons’ Lieve Heer op Solder

pag. 22.

6. Zakelijke kwaliteit De afgelopen Kunstenplanperiode was gericht op kostenefficiëntie, het realiseren van hogere bezoekersaantallen en daarmee samenhangend het realiseren van meer eigen inkomsten. De Amsterdam Heritage Museums hebben in ruime mate aan deze opdracht voldaan. De jaarlijkse indexatie van 2% ter compensatie van de stijgende kosten van met name personeelslasten zal nodig zijn om de doelstellingen in 2017-2020 te realiseren.

Voor twee onderdelen wordt daarnaast nog een extra bedrag opgenomen in de aanvraag.

Het betreft € 70.000,- voor het onderhoud van Museum Ons’ Lieve Heer op Solder en bij het Amsterdam Museum voor de samenwerking op cultuureducatie een aflopend bedrag van € 152.000 in 2017, naar € 62.000 in 2018, € 28.000 in 2019 en € 18.000,- in 2020.

De meerjarenbegroting van Amsterdam Heritage Museums ziet er dan als volgt uit:

Begroting

Begroting

Begroting

2017

2018

2019

2020

Directe opbrengsten

4.110.396

4.123.190

4.136.140

4.149.248

Publieksinkomsten

3.887.396

3.900.190

3.913.140

3.926.248

Sponsorinkomsten

150.000

150.000

150.000

150.000

Overige inkomsten

73.000

73.000

73.000

73.000

419.500

419.500

419.500

419.500

4.529.896

4.542.690

4.555.640

4.568.748

Kunstenplan subsidie

9.177.080

9.266.181

9.414.865

9.591.202

Overige subsidies Amsterdam

1.981.490

1.981.490

1.981.490

1.981.490

bijdrage uit private middelen

1.015.655

1.015.655

1.015.655

1.015.655

12.174.225

12.263.326

12.412.010

12.588.347

16.704.121

16.806.016

16.967.650

17.157.095

Beheerslasten personeel

5.175.712

5.279.195

5.384.748

5.492.412

Beheerslasten materieel

5.947.430

5.952.430

5.957.430

5.957.430

11.123.141

11.231.625

11.342.178

11.449.842

Activiteitenlasten personeel

2.236.046

2.276.177

2.317.110

2.358.862

Activiteitenlasten materieel

3.344.933

3.298.215

3.308.362

3.348.392

Totaal activiteitenlasten

5.580.979

5.574.392

5.625.472

5.707.254

16.704.121

16.806.017

16.967.650

17.157.096

0

0

0

0

Indirecte Opbrengsten Totaal opbrengsten

Totaal subsidies Totaal baten

Totaal beheerslasten

Totaal lasten Exploitatieresultaat na resultaatbestemming

pag. 23.

Begroting

Nieuwe koers De Amsterdam Heritage Museums willen een nieuwe koers inslaan bij het rapporteren over hun bezoekers. Wij richten ons in de komende Kunstenplanperiode vooral op onderwijsbezoekers en Amsterdammers. Dit zijn bezoekers die normaal gesproken niet als vanzelfsprekend naar het museum komen en over het algemeen minder inkomsten per bezoek opleveren dan andere bezoekerscategorieĂŤn.

Wij willen niet alleen over bezoekersaantallen rapporteren maar ook de waarde die deze bezoekers vertegenwoordigen voor onze organisaties. Om dit mogelijk te maken hebben wij een proefmodel gemaakt waarmee deze waarde kan worden berekend. Bezoekers die binnen de ambities van de Amsterdam Heritage Museums passen, krijgen daarbinnen een zwaardere weging en daarmee een grotere waarde, uitgedrukt in de zogenaamde QUALY. Op deze manier maken wij de geformuleerde doelstellingen meetbaar. Het doel voor de komende periode is om een waardestijging van ons bezoek te realiseren. Eenzelfde aantal bezoekers kan hierbij leiden tot een veel hogere waarde, zoals in onderstaand (fictief) rekenvoorbeeld is weergegeven:

Doelgroep

Bezoek 2015

Weging

Qualy

Onderwijsbezoekers

12.500

1,75

21.875

Amsterdammers

20.000

1,25

25.000

105.000

0,75

78.750

85.000

0,25

21.250

222.500

4

146.875

Bezoek 2020

Weging

Qualy

Niet-Nederlandse toeristen Nederlandse toeristen (nietAmsterdams)

Totaal Doelgroep Onderwijsbezoekers

15.000

1,75

26.250

Amsterdammers

37.500

1,25

46.875

110.000

0,75

82.500

60.000

0,25

15.000

222.500

4

170.625

Niet-Nederlandse toeristen Nederlandse toeristen (nietAmsterdams) Totaal

Aan het model kunnen ook de entreeprijzen gekoppeld worden. In bovenstaand fictief rekenschema wordt met gelijkblijvende bezoekersaantallen en entree-inkomsten een waardestijging van ruim 15% gerealiseerd. Wij willen dit model komend jaar perfectioneren en valideren in samenspraak met de gemeente, Kunstraad en AFK, zodat we dit vanaf 2017 kunnen hanteren in de verantwoording.

Om de veranderde focus op bezoekers en doelgroepen te bereiken, zullen tal van instrumenten ontwikkeld en aangepast moeten worden. We gaan werken aan een inclusieve programmering en een optimale gastvrijheid en laagdrempeligheid. Om de doelgroepen te bereiken, moet daarnaast gekeken worden naar prijsdifferentiatie. pag. 24.

Cultureel ondernemerschap De Amsterdam Heritage Museums streven naar een instandhouding van de huidige mix van eigen inkomsten, subsidiegelden en andere externe inkomsten. De veranderde focus op doelgroepen levert een sterkere worteling in de stad op, maar het kan de entree-inkomsten verlagen. Om dit te compenseren zullen andere inkomsten moeten worden gerealiseerd. We kunnen hierbij gebruik maken van het inmiddels sterk ontwikkelde cultureel ondernemerschap binnen onze organisaties. Naast nieuwe kansen in de markt zal bijvoorbeeld ook gekeken worden naar professionele samenwerkingspartners op het gebied van horeca en zaalverhuur.

De eerste stappen zijn hiervoor reeds gezet en in de komende Kunstenplanperiode wordt dit verder uitgewerkt. Daarnaast boren wij nieuwe derdegeldstromen aan, zoals sponsors (in samenwerking met het Amsterdam Museum Fonds), commerciële bruiklenen en vergroting van de (financiële) betrokkenheid van particulieren, zoals de donateurs van het Bijbels Museum, de Vrienden van Ons’ Lieve Heer op Solder en bij het Amsterdam Museum Het Vergezicht (vermogende particulieren), Het Fundament (MKB) en het Genootschap (verzamelaars).

Bedrijfsvoering Het samenwerkingsverband Amsterdam Heritage Museums heeft zich de afgelopen jaren voor een belangrijk deel gericht op het verbeteren van de bedrijfsvoering van de drie stichtingen.

Dit heeft geresulteerd in een kostenreductie en een versterking van de slagkracht en van de onderhandelingspositie ten aanzien van leveranciers. In de komende kunstenplanperiode gaan wij verder met het zoeken naar nieuwe mogelijkheden en kansen binnen en buiten het samenwerkingsverband.

Binnen het samenwerkingsverband is het belangrijkste speerpunt voor de komende Kunstenplanperiode het opzetten van één afdeling voor Gebouwenbeheer en Facilitaire zaken waarbij gespecialiseerde kennis voor onderhoud aan monumenten optimaal ingezet kan worden voor al onze historische panden.

Met nieuwe externe partijen willen we een nieuwe tool ontwikkelen waarvan de musea en de toeristische markt gebruik kan maken. Met deze applicatie kunnen marketingacties rechtstreeks gelinkt worden aan betaalmiddelen. Dit zal leiden tot meer efficiëntie en een kostenreductie op organisatorisch gebied en geeft een beter inzicht in de toeristische markt.

Tot slot bestaan er ook andere initiatieven in de branche waar we in de toekomst mogelijk ons voordeel mee kunnen doen, zoals de Samenwerkende Amsterdamse Musea (SAM) en De Plantage.

Meerjaren Onderhoudsplan De drie stichtingen hebben ieder een Meerjaren Onderhoudsplan (MOP) voor de verschillende panden. De Stichting Amsterdam Museum heeft bij de vorige Kunstenplanperiode hierop een bezuiniging van 10% doorgevoerd. Met ingang van de nieuwe Kunstenplanperiode gaan wij proberen het jaarlijks bedrag weer langzaam te indexeren, afhankelijk van de toegekende subsidie.

Bij de Stichting Bijbels Museum/Cromhouthuizen wordt het beleid doorgezet; het jaarbedrag blijft jaarlijks stijgen richting het voorgenomen MOP-budget. Dit zal in 2019 gerealiseerd zijn, waarmee in zeven jaar toegegroeid is naar een situatie waarin het gehele bedrag zelf gefinancierd kan worden. pag. 25.

De exploitatiekosten van Museum Ons’ Lieve Heer op Solder nemen vanwege de verdubbeling van oppervlakte en volume van het nieuwe huis aanzienlijk toe. De stijging van het grootste deel van deze kosten is binnen de begroting van het museum opgelost. Om het onderhoud conform het MOP uit te kunnen voeren en het restant van de gestegen huisvestingskosten te kunnen dekken, wordt in deze aanvraag een extra bedrag van ₏ 70.000,- per jaar opgenomen.

Diversiteit personeelsbestand en vrijwilligers De Amsterdam Heritage Museums streven een divers personeelsbestand na. In de afgelopen jaren is er vanwege de bezuinigingen bijna geen nieuw personeel aangenomen. Dit resulteerde in een bezuiniging van 1,5 miljoen. De diversiteit van het personeelsbestand is goed als het gaat om de verhouding mannen/vrouwen, vrijwilligers, stagiairs, jongeren en ouderen. Op het gebied van medewerkers met een niet-Nederlandse achtergrond is er een achterstand bij de leidinggevende en museumspecialistische functies.

Recent is daar een (landelijke) taakstelling op het gebied van arbeidsgehandicapten bijgekomen. Een goed diversiteitsbeleid zal de komende jaren veel aandacht krijgen. Wij streven ernaar organisaties op te bouwen die een afspiegeling zijn van de samenleving. Dit blijft een uitdaging zolang het personeelsverloop laag is. Bij werving en selectie zal de focus echter komen te liggen op diversiteit. Als aanvulling op het personeelsbestand wordt in de komende jaren een speciale StadsRedactie opgericht met leden van verschillende culturele achtergronden, leeftijden en sociaal-maatschappelijke herkomsten. De StadsRedactie denkt mee over de programmering van de Amsterdam Heritage Museums. Het aanbod zal hierdoor nog beter aansluiten bij de wensen en behoeften van nieuwe doelgroepen.

Een aantal teams van de Amsterdam Heritage Museums wordt versterkt door vrijwilligers.

Mensen krijgen hierdoor de kans zichzelf te ontplooien en ervaring op te doen. Voor mensen die (langdurig) werkeloos zijn, kan vrijwilligerswerk als zinvolle activiteit dienen.

Wij scheppen goede omstandigheden voor vrijwilligers om persoonlijke doelstellingen en wensen te realiseren. Aan de andere kant hebben de organisaties meer mogelijkheden door de inzet van vrijwilligers. Prominent zichtbaar in de erfgoedmusea zijn de gastvrouwen en -heren, die het publiek wegwijs maken door het museumgebouw. Achter de schermen zijn werkervaringsvrijwilligers aan het werk, net afgestudeerd en nog zoekend naar een geschikte baan. Ook wordt er geholpen om de collectie te onderhouden. De verhalensites worden aangevuld door vrijwilligers die in gesprek zijn gegaan met bewoners.

Lerende organisatie en onderzoek De Amsterdam Heritage Museums stellen zich graag op als lerende organisaties. Geen vernieuwing is mogelijk zonder onderzoek op verschillende terreinen, zoals naar de stadsgeschiedenis, de collectie, het publiek, methodiekontwikkeling, gebouwenbeheer en participatie. Het delen van kennis binnen en buiten AHM-verband wordt opgevat als een ketenverantwoordelijkheid. Daarom gelden voor ons niet alleen de eindresultaten, maar ook het proces van het onderzoeken, dat wordt gedeeld in het online Museumlab.

Momenteel zijn er dankzij externe financiering (bijvoorbeeld NWO) diverse museummedewerkers betrokken bij onderzoeken. Zo zijn verschillende medewerkers betrokken bij promotieonderzoeken naar bijvoorbeeld groepsportretten en naar de relevantie en museale waarde van het 19de-eeuwse Schouten-ensemble. Daarnaast worden publieksonderzoeken in relatie tot tentoongestelde objecten en onderzoek naar open data gedaan. pag. 26.

Ook stimuleert het museum onderzoek van externen, zoals universitaire onderzoekers, kenners, liefhebbers, verzamelaars en ander publiek. Tot slot worden actieve contacten met opleidingen en universiteiten onderhouden, middels de leerstoel ‘Geschiedenis van Amsterdam’ aan de Universiteit van Amsterdam van een medewerker en docentschappen van verschillende medewerkers aan universiteiten, Reinwardt Academie en restauratieopleidingen.

Organisatieontwikkeling De manier waarop de samenwerking wordt onderzocht binnen en tussen de organisaties is gestoeld op het principe van de ‘organische organisatie’, een traject waarbij men in de praktijk onderzoekt wat het beste werkt. Deze managementvisie wordt door alle partners gedeeld als belangrijke voorwaarde om een gemeenschappelijke bedrijfsvoering op te bouwen. De werkwijze verloopt geleidelijk, op basis van monitoring en daarop gebaseerde bijsturing en aanpassing van werkprocessen. De musea hebben een gezamenlijke overlegstructuur opgezet. De twee kleine stichtingen nemen deel aan het centrale teamoverleg van het Amsterdam Museum. De samenwerking en ontwikkelingen worden daar maandelijks besproken. Sturing en besluitvoering komen vanuit het directieoverleg over de samenwerking.

Daarin spreken de directeuren van de stichtingen elkaar maandelijks bijgestaan door een stafmedewerker uit iedere organisatie. Na afloop spreken de directeuren met de OR en de personeelsvertegenwoordigingen over de actiepunten en voornemens. De secretaris van de samenwerking is aanwezig voor verslag, dat vervolgens op het intranet voor alle medewerkers wordt gedeeld.

De vraag waar de samenwerkende organisaties zich in de volgende Kunstenplanperiode voor geplaatst zien, is hoe we de samenwerking verder ontwikkelen. De bestuurders van de partners buigen zich nu over de kwestie hoe de samenwerking geïntensiveerd kan worden en organisatiestructuur aangescherpt wordt. Verkenningen zullen in 2016 geagendeerd worden voor Raden van Toezicht, directies en medewerkers.

De Amsterdam Heritage Museums hebben het mooist denkbare in handen: het geheugen van de stad dat aan ieders persoonlijke verhaal raakt. Iedere erfgoedlocatie is een parel op zichzelf.

Zij zijn door de inspanningen van de Amsterdam Heritage Museums verbonden tot een sieraad waar Amsterdammers en de stad trots op kunnen zijn.

pag. 27.

Zonnewijzer in de tuin van Museum Willet-Holthuysen

Colofon © Amsterdam Museum/Museum Willet-Holthuysen; Museum Ons’ Lieve Heer op Solder; Bijbels Museum/Cromhouthuis