استخدام تكنولوجيا المعلومات استراتيجياً لإشراك الشباب في المواطنة العالمية

Ék «é«JGΰSG äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ΩGóîà°SG á«ŸÉ©dG áæWGƒŸG ‘ ÜÉÑ°ûdG ∑GöTE’ STRATEGIC USE

OF

IT

IN YOUTH ENGAGEMENT FOR GLOBAL CITIZENSHIP

‹hódG ¿hÉ©à∏d …óæµdG ¢ù∏éŸG ⁄É©dG ‘ ô≤ØdG øe óq ◊G πLCG øe …óæµdG ∞dÉëàdG

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 1

kÉ«é«JGΰSG äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ΩGóîà°SG Strategic USe

of

it

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 2

ôjó≤Jh ôµ°T áª∏c »∏«eGC ôcòdÉH ¢qüîjh ,∫É≤ŸG Gòg ‘ º¡JɪgÉ°ùŸ √AÉ°†YGC ôµ°ûj ¿GC Oqƒj …òdG ‹hódG ¿hÉ©à∏d …óæµdG ¢ù∏ÛG øe QGÒL øjQÉc ÜÉàµdG Gòg äóqYGC ¢ùjôc ,(∂«Ñ«c ΩÉØ°ùchGC ᪶æe) Oƒg …QÉe ,(CWY ᪶æe) ¬jOƒZ ¬jƒ∏ch â°SQƒa Ú∏jGE …QÉe ,(ΩÓ°ùdGh ᫪æàdG ᪶æe) ¬«æJƒ∏Z Gƒ°ùfôah ¬««àæHQÉc ᪶æe) øŸpGC ÒÑeGEh ,(VSO ádÉch) Öjh ¿’GB ,(CCI ‹hódG OÉ–’G) ≠fhΰS äƒÑ∏J Éfƒ«a ,(OCIC ‹hódG ¿hÉ©à∏d ƒjQÉàfhGC ¢ù∏›) Éjƒ¨«e ¢ùàfQhGC ÉfƒdGEh ¿ƒpgrGO π°ûàjGQ ,(áeGóà°ùŸG ᫪æà∏d ‹hódG ó¡©ŸG) ¢ûàjôc Ì«gh ∂«aƒµ∏«‚GE ÉLÉŸ √ôµ°T πjõL øY Üô©j ¿GC ¢ù∏ÛG Oqƒj ɪc .(Góæc ΩÉØ°ùchGC AÉ°†≤dG á∏ªM) ôjƒµ°S ∂jQGEh õ«eƒZ hQófÉî«dGE ,(TakingITGlobal ᪶æe) ¿ƒ«æ«c GQƒdh »°ûpeƒZ É«ª«c ,(Apathy is Boring ´hô°ûe) »JôghO Éæ«à°ùjôc ,(CYH ᪶æe) Ö«°ù∏«e øØ«c ,(QSTV ¿ƒjõØ∏J) Ú∏cÉe øjQGO ,(It’s Getting Hot in Here ácôM) ¢ùØjôZ OQÉ°ûàjQ ,(ô≤ØdG ≈∏Y .(Alternatives ᪶æe) »æZÉJ øj’hQÉch ,(EYA áÄ«ÑdG Iô°UÉæŸ ÜÉÑ°ûdG OÉ–G) äQƒH ᫪æà∏d çƒëÑdG õcôe º«¶æJ øe ,äÉcGô°ûdG AÉæÑd …óæµdG èoeÉfÈdG á≤«KƒdG √òg RÉ‚’E ¬eóqb …òdG ‹ÉŸG ºYó∏d √ôjó≤J ¢üdÉN øY Ék°†jGC ¢ù∏ÛG Üô©jh .(CIDA) á«dhódG ᫪æà∏d ájóæµdG ádÉcƒdGh (IDRC) á«dhódG

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 3

Rƒéj ’ ɉGE ,IQƒ°ûæŸG IOɪ∏d k GQó°üe ‹hódG ¿hÉ©à∏d …óæµdG ¢ù∏ÛG ôcP •ô°T ,ájQÉŒ ÒZ ¢VGôZ’C ,¬æe AõL hGC ,ÜÉàµdG Gòg ∫ɪ©à°SGh ô°ûf Rƒéj .¢ù∏ÛG øe ≥Ñ°ùe »£N ¿PGE ¿hO ájQÉŒ ¢VGôZ’C ¬æe AõL …qGC ∫ɪ©à°SG :≈∏Y ‹hódG ¿hÉ©à∏d …óæµdG ¢ù∏ÛG ‘ »ª«¶æàdG ôjƒ£àdG ≥jôØH ∫É°üJ’G ≈Lôjo ,äÉeƒ∏©ŸG øe mójõŸ 1 Nicholas Street, Suite 300, Ottawa, Ontario K1N 7B7 :¿Gƒæ©dG 613-241-7007 :∞JÉ¡dG ºbQ info@ccic.ca:Êhεd’ E G ójÈdG www.ccic.ca :Êhεd’ E G ™bƒŸG .2008 ‹hódG ¿hÉ©à∏d …óæµdG ¢ù∏éª∏d áXƒØfi ájõ«∏µf’EG áî°ùædÉH á°UÉÿG ô°ûædGh ™Ñ£dG ¥ƒ≤M ™«ªL © ábO øY ¬à«dhƒD°ùe ócqƒDjh ,á«Hô©dG á¨∏dG ¤GE ÜÉàµdG Gòg áªLôJ ≈∏Y ¬à≤aGƒŸ ‹hódG ¿hÉ©à∏d …óæµdG ¢ù∏ÛG ôµ°ûj ¿GC »æWƒdG »WGô≤ÁódG ó¡©ŸG Oqƒj .É¡JOƒLh áªLΟG áî°ùædG InóYÉ°ùŸG óo¡©ŸG ôaƒjh .⁄É©dG ‘ ™°SGh ¥É£f ≈∏Y Égô°ûfh á«WGô≤ÁódG ó«WƒJ π«Ñ°S ‘ πª©J á«ëHQ ÒZ ᪶æe ƒg (NDI) »æWƒdG »WGô≤ÁódG ó¡©ŸG ¿hÉ©àjh .ÚYƒ£àŸG AGÈÿG øe á«ŸÉY áµÑ°ûH Ékæ«©à°ùe ,á«WGô≤ÁódG äÉ°ù°SƒDŸGh äÉ°SQɪŸGh º«≤dG ᫪æJ πLGC øe Ú«°SÉ«°ùdGh Ú«fóŸG IOÉ≤∏d á«∏ª©dG ≈∏Y ÚæWGƒŸG ™«é°ûJ ¤GE áaÉ°V’EÉH ,äÉHÉîàf’G ágGõf ¿ƒ°Uh ,á«fóŸGh á«°SÉ«°ùdG äɪ¶æŸG AÉæH ±ó¡H ⁄É©dG AÉëfGC πqc ‘ Ú«WGô≤ÁódG ™e Ék°†jGC .ºµ◊G ‘ ádAÉ°ùŸGh á«aÉØ°ûdG õjõ©Jh ácQÉ°ûŸG .2010 »æWƒdG »WGô≤ÁódG 󡩪∏d áXƒØfi á«Hô©dG áî°ùædÉH á°UÉÿG ô°ûædGh ™Ñ£dG ¥ƒ≤M ™«ªL © .¿Gó°TQ ∑QÉe »YÉÑW º«ª°üJ ;¿Éª«∏°S ‹ÉJÉf áªLôJ .2010 ,¿ÉæÑd ‘ á«Hô©dG áî°ùædG â©pÑWo :`H ∫É°üJ’G ≈Lôjo ,äÉeƒ∏©ŸG øe ójõŸ :¿Gƒæ©dG ≈∏Y »æWƒdG »WGô≤ÁódG ó¡©ŸG 2030 M Street, NW, Fifth Floor Washington, DC 20036

202-728-5500 :∞JÉ¡dG ºbQ 202-728-5520 :¢ùcÉØdG ºbQ E G ™bƒŸG www.ndi.org :Êhεd’ arabictranslation@ndi.org :Êhεd’ E G ójÈdG ¤GE ÜÉàµdG Gòg áªLôJ ∫ƒM ∫GƒD°S hGC ≥«∏©J …GC ∫É°SQGE ≈Lôjo hGC

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 4

äÉjƒàÙG ¢Sô¡a 1

á«ŸÉ©dG áæWGƒŸG ‘ ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°T’E Ék«é«JGΰSG äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ΩGóîà°SG :∫h’CG π°üØdG

1 2 3 3 4 4 5 5 6

º¡cGô°TGE äÉ«fɵeGE ∫É«M ÜÉÑ°ûdG äÉ©bƒJ ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TGE áeóN ‘ äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ™°Vh äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ΩGóîà°SG ¬LhGC øY á∏ãeGC á©°†H äÉeƒ∏©ŸG ô°ûf (GC øjô°UÉæŸG ™e π°UGƒàdG (Ü §«°ûæàdGh áÄÑ©àdG ∫ɪYGC (ê ¿hÉ©àdG (O åëÑdGh ÖjQóàdG ∫ɪYGC (√ ádÉ©qa á«é«JGΰSG √ÉŒÉH Ωóq≤àdG

8

äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ≈∏Y IõµJôe á«é«JGΰSG OGóYGE óæY É¡«a ô¶ædG Öéj πeGƒY :ÊÉãdG π°üØdG

8 8 9 10 11 12 12 13

»HÉÑ°T ô¡¶e ≈∏Y ®ÉØ◊G (âfÎf’EG áµÑ°T ÈY) ÜÉÑ°ûdG ™e π°UGƒàdG (âfÎf’EG áµÑ°T êQÉN) ÜÉÑ°ûdG ™e π°UGƒàdG É«LƒdƒæµàdG ájô°üM ΩóY ≈∏Y ¢Uô◊G !ÜÉÑ°ûdG ìhôHh ...ájƒ«◊ÉH áÄ«∏e É«LƒdƒæµàdG AÉ≤HÉEH á∏«ØµdG äGƒ£ÿG PÉîJG á«dÉ©ØdG øe øµ‡ Qób ÈcÉCH OQGƒŸG ∫ɪ©à°SG ?QGƒ◊G π«©ØJ hGC ... iƒàÙG áÑbGôe ¤GE ¬ÑqæàdG ... ΩÉàÿG ‘

14 14 15 15 16 16 17 18

.1 .2 .3

.4

.1 .2 .3 .4 .5 .6 .7 .8

IôµàÑe äÉ°SQɇ :ådÉãdG π°üØdG ᪶æe OGóYGE øe ÜÉ£≤à°SG á∏ªM ∂Jƒ°üHp ∫OGC á∏ªM âfÎf’EG ÈY ô≤ØdG ≈∏Y AÉ°†≤dG á∏ªM Quantum Shift.TV ¿ƒjõØ∏J º«¶æJ øe ƒjó«a á≤HÉ°ùe âfÎf’EG ÈY Apathy is Boring IQƒ°U ÚæWGƒª∏d »ŸÉY ióàæe ÚLQqóàª∏d Alternatives ᪶æe áfhóe C WY

.1 .2 .3 .4 .5 .6 .7

19

á∏ª©à°ùŸG á«LƒdƒæµàdG äÉë∏£°üŸÉH Oô°ùe :™HGôdG π°üØdG

27

ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°T’E áªFÓŸG É«LƒdƒæµàdG πFÉ°Sh RÉéjÉEH ¢Vô©j »©Lôe ∫hóL :¢ùeÉÿG π°üØdG

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 5

:∫h’CG π°üØdG á«ŸÉ©dG áæWGƒŸG ‘ ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°T’E kÉ«é«JGΰSG äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ΩGóîà°SG I. The Strategic Use of Information Technologies in Youth Engagement for Global Citizenship

.º¡æe ÜÉÑ°ûdG Ék°Uƒ°üN ,ÚæWGƒŸG ∑Gô°TGE ≈∏Y πª©J »àdG äÉ«é«JGΰS’G É¡«∏Y ƒ°SôJ á«°SÉ°SGC Iõ«cQ Ωƒ«dG äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ôÑnà©Jo øe ¤h’CG áLQódÉH ¬JÉeƒ∏©e »≤à°ùj ìGQh ΩÓY’EG πFÉ°Sh øY º¡ª¶©e ≈æ¨à°SG Éeó©H É«LƒdƒæµàdG √òg πª©à°ùj øe ÌcGC ºg ÜÉÑ°ûdÉa ø«q©àj ,ÉgGƒ°ùdh ÜÉÑ°S’CG √ò¡d .¬JÉbÓY áµÑ°T ™«°Sƒàd á«fhεd’EG ôHÉæŸG øe ó«Øj ºgÌcGC òNGC Éeó©Hh ,1á∏jóH QOÉ°üe øe hGC âfÎf’EG ÉjÉ°†b ‘ ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TGE π«Ñ°S ‘ äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ΩGóîà°SG ‘ ,ájó÷G øe mójõà ,ôµqØJ ¿GC Góæc ‘ ÊóŸG ™ªàÛG äɪ¶æe ≈∏Y .á«Ä«ÑdGh á«YɪàL’G ádGó©dGh ,⁄É©dG ‘ ô≤ØdGh ,¿É°ùf’EG ¥ƒ≤M ,âfÎf’EG ÈY π°UGƒà∏d ‹hO Èæªc k Gó∏H 260 øe ÜÉ°T ∞dGC 180 øY ójõj Ée É¡H Ú©à°ùj »àdG ,TakingITGlobal ᪶æe ìÉ‚ πq©dh åëÑ∏d ák∏«°Sh ÉgQÉÑàYÉH äGQOÉÑŸG øe ´ƒædG Gòg ≈∏Y ∫ÉÑb’EG ióeh ÜÉÑ°ûdG ¤GE ∫ƒ°UƒdG ‘ äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ nIQób AGƒ°ùdG ≈∏Y ô¡p¶jo ‘ ™«∏°V ƒg ôª©dG øe ÚKÓãdG ¿hO ¿Éc øe πqc QÉÑàYG ¿Éc GPGEh .ᣰûf’CG ‘ º¡cGô°TGEh ,øjôN’BG ™e çOÉëàdGh ,äÉeƒ∏©ŸG øY .∂ q °T ≈fOGC πÑ≤j ’ Iójó÷G É«LƒdƒæµàdG πFÉ°SƒH ÜÉÑ°ûdG ΩɪàgÉa ,π«∏°†àdG øe A»°T ¬«a É«LƒdƒæµàdG ΩGóîà°SG »YÉ°ùe ‘ äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ É¡eó≤J »àdG äGQÉ«ÿG ´Ó£à°SG ᫪gÉCH 2‹hódG ¿hÉ©à∏d …óæµdG ¢ù∏ÛG ‘ AÉ°†Y’CG äɪ¶æŸG ôq≤J Gòg ¢VôØj πg øµdh MySpace ''¢ùjÉÑ°S …Ée''h Facebook ''∑ƒÑ°ùjÉa'' »r©nbƒe ¿ƒeóîà°ùj ÜÉÑ°ûdG ¿qGC º∏©j Éæ∏c .ÚæWGƒŸG ∑Gô°TGE ÚàµÑ°ûdG ÚJÉg ìÉ‚ ÜÉÑ°SGC øY Gƒª∏p©à°ùj ¿GC ¢VQ’CG ≈∏Y Ú∏eÉ©dÉH Qóéj ’hGC ?º¡HÉcôH ≥ë∏J ¿GC ÊóŸG ™ªàÛG äɪ¶æe ≈∏Y ™bGƒdG ,∂dòd ?º¡JÉ©bƒJ iƒà°ùe ¤GE ‹ÉàdÉH Gƒ≤JÒa ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TGE »YÉ°ùe ‘ á«é«JGΰSG ÌcGC Ö«dÉ°SÉCH äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ Gƒeóîà°ùj ¿GCh Ée ‘ ∫É≤àf’Gh ,ÚdGƒD°ùdG øjòg óæY ∞bƒàdG ≈∏Y »YÉ°ùŸG √òg ‘ ÚcQÉ°ûŸG ídÉ°üŸG ÜÉë°UGC óYÉ°ùj kÉ©Lôe ∫É≤ŸG Gòg OɪàYG í∏°üj .º¡aGógGC ≥«≤ëàd áªFÓŸG É«LƒdƒæµàdG πFÉ°Sh QÉ«àNGh ádÉ©qa á«é«JGΰSG OGóYGE ¤GE ó©H

º¡cGô°TGE äÉ«fɵeGE ∫É«M ÜÉÑ°ûdG äÉ©bƒJ .1 çóëàJ »àdG äÉ«HO’CG ¢VGô©à°SG qøµdh .¬H õ«qªàj …òdG ´ƒqæàdG ∫ɪgGE Rƒéj Óa ,OÉ©H’CG …OÉMGC ¿É«µH ôn°üàîjo ’ ÜÉÑ°ûdG ô°üæY q¿GC Ée áµÑ°T ™«°SƒJ ƒg ¬«dGE ¿ƒëª£j Ée ∫hÉCa .´ƒ°VƒŸG Gò¡H ≥∏©àj Ée ‘ ácΰûŸG º¡JÉ©bƒJ øe Ò°ùj AõL øY ’qGE ∞°ûµJ ’ º¡cGô°TGE Oƒ¡L øY MacKinnon, Mary Pat; Sonia Pitre, and Judy Watling, Lost in Translation: (Mis)Understanding Youth Engagement, Canadian Policy Research Networks, October 2007, available at http://www.cprn.org.

1

AÉ°†≤dG ¤GE ¢ù∏ÛG Gòg ≈©°ùj .…ô°ûÑdG ô°üæ©∏d áeGóà°ùŸG ᫪æàdG ≥«≤– π«Ñ°S ‘ »ŸÉ©dG iƒà°ùŸG ≈∏Y πª©J ,»Yƒ£àdG πª©dG ´É£b øe ájóæc äɪ¶æe ∞dÉ– ƒg ‹hódG ¿hÉ©à∏d …óæµdG ¢ù∏ÛG 2 .¿Éc ÉkjGC ,¿É°ùf’EG áeGôc ¿ƒ°Uh ™«ªé∏d á«YɪàL’G ádGó©dG ÚeÉCJ ¤GEh ,⁄É©dG ‘ ô≤ØdG ≈∏Y

1

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 6

á«fɵeÉEH íjƒ∏àdG ¤GE º¡æe ¢†©ÑdG Ögòj πH ’ .3É¡aƒØ°U ¤GE Ωɪ°†f’G º¡«∏Y π¡°ùj äɵѰT OÉéjGEh ,AÉbó°U’CG ™e π°UGƒàdGh º¡JÉbÓY .4Ék«°üî°T ¬H ∫É°üJ’G iôL GPGE áæq«©e ᣰûfGC ‘ ¬WGôîfG ‘ º¡Xƒ¶M IOÉjR ¤GE Ék°†jGC º¡àLÉM øeh ,äGQÉ¡ŸG ôjƒ£Jh ±QÉ©ŸG Ö°ùc ‘ º¡àÑZQ øe ÉkbÓ£fG ácQÉ°ûª∏d ¿ƒ©aóæj ÜÉÑ°ûdG πq©d ÜÉÑ°ûdÉa .º¡jód Iƒ≤dG øeɵe QÉÑàN’ á∏«°Sh É¡fGC ≈∏Y á«YɪàL’G ᣰûf’CG ‘ ácQÉ°ûŸG ¤GE ¿hô¶æj º¡a .πªY ¢Uôa ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G ¿Gó«e ‘h ,»YɪàL’Gh »°üî°ûdG øjó«©°üdG ≈∏Y ƒªædG º¡d ≥≤– m ¢UôØH πHÉ≤ŸG ‘ Gƒ¶ëj ¿GC πeGC ≈∏Y áæ«q©e Oƒ¡L ‘ ¿ƒWôîæj .''á∏«Ñf á«°†≤d'' ákeóN á¡aÉJ ΩÉ¡e RÉ‚GE ¤GE ’ ,IójóL äÉ«dhƒD°ùe πªq–h …óL QhóH ´Ó£°V’G ¤GE ¿ƒëª£jh .5kÉ°†jGC πª©dG ¿hóéj ,ÉkfÉ«MGC ,øµdh .É¡æY ™aGóJ »àdG º«n≤pdGh ÉjÉ°†≤dÉH º¡eɪàg’ áæ«q©e äɪ¶æe hGC äÉcôM ¤GE ¿ƒªq°†æj ÜÉÑ°ûdG ¿qGC ‘ ∂ q °T ’ Ée πqéa .6Oƒ«≤H á∏Ñqµe ájQGO’EG É¡à«æH É¡«a hóÑJ »àdG ä’É◊G ‘ Ék°Uƒ°üN ,äɪ¶æŸG ¢†©H É¡é¡àæJ »àdG äÉHQÉ≤ŸÉH πKɪàdG ‘ ákHƒ©°U ,É¡∏MGôe øe á∏Môe πqc ‘ º¡àcQÉ°ûeh º¡JQƒ°ûe ¢SɪàdG …GC ,7áMhô£ŸG äGQOÉÑŸG ‘ πeɵdÉH AÉcô°T ºgQÉÑàYG ƒg ÜÉÑ°ûdG √ójôj .äÉWÉ°ûædGh äÉ«é«JGΰS’G ≥«Ñ£Jh OGóYGE ¤GE ’kƒ°Uh ±GógC’G ójó– øe ÉkbÓ£fG ÉæØ≤q∏J ∫ÉM ‘ ,ÉÃQ ÉæH Qóéj ,∂dòd .8ä’É°üJ’Gh äÉeƒ∏©ŸG É«Lƒdƒæµàd ójGõàŸG º¡dɪ©à°SG ™e ácQÉ°ûŸG ¢qùM ÜÉÑ°ûdG iód ɉ ¤GE AÉ≤JQÓd á©ÑàŸG äÉ«é«JGΰS’G ‘ ô¶ædG ó«©f ¿GC ,É«LƒdƒæµàdG ∂∏J ‘ áæeɵdG á«∏YÉØàdG äÉ«fɵe’EG É¡∏°SôJ »àdG äGQÉ°T’EG .ádhòÑŸG Oƒ¡÷G ‘ ∫ƒWGC IÎØdh …óLm πµ°ûH º¡cGô°TGEh ÜÉÑ°ûdG äÉ©bƒJ iƒà°ùe

ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TGE áeóN ‘ äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ™°Vh .2 ∫ɵ°TÉCH ,ÚæWGƒŸG ΩƒªYh ,ÜÉÑ°ûdG áaô©e â©°ùJG ɪ∏ch .πYÉØàdGh QGƒë∏d á©°SGh ä’É› ,É¡JÉ«æ≤J π°†ØH ,âfÎf’EG áµÑ°T Ωóq≤J É¡æeqƒDJ ¢UôØdG √ògh .9äÓª◊G ‘ §°ûfGCm πµ°ûH ácQÉ°ûŸG º¡d í«àJm ¢Uôa øY ¿ƒãëÑj ÜÉÑ°ûdG q∂Øæj ’ .É¡H kÉHÉéYGE GhOGORG ,√òg ácQÉ°ûŸG hGC ,äÉeƒ∏©ŸG ܃°ùæe ™aôH É¡«eóîà°ùŸ ìɪ°ùdG ≥jôW øY ÉeGE IójóL ±QÉ©e ô°ûæJh ÒµØàdG ≈∏Y å q – »àdG äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ º¡d ôjƒæàdG ≈∏Y á«æÑŸG ácQÉ°ûŸG √òg º¡°ùàa .…GCô∏d ´Ó£à°SG øª°V º¡FGQGB øY ÒÑ©àdG Oôéà hGC ,øjôNGB Úeóîà°ùe ™e ºgQɵaGC ∫OÉÑàH .10ó«©ÑdG ióŸG ≈∏Y ÉjÉ°†≤dG ‘ •Gôîf’G ‹ÉàdÉHh ,™ªàÛG ≈∏Y ÒKÉCàdG ≈∏Y º¡JQób ∫É«M ÜÉÑ°ûdG iód »YƒdG áYÉ°TGE ‘ …ôµØdG Raynes-Goldie, Kate and Luke Walker. “Our Space: Online Civic Engagement Tools for Youth”. Civic Life Online: Learning How Digital Media Can Engage Youh. Edited by W. Lance Bennett, Cambridge, MA: The MIT Press. 2008. Pages 161–188 Barnard, Robert, Denise Andrea Campbell and Shelley Smith, Citizen Re:Generation - Understanding Active Citizen Engagement Among Canada’s Information Age Generations, D-Code, 2003, available at http://www.d-code.com.

Thibault, André ; Patrice Albertus and Julie Fortier, Rendre compte et soutenir l’action bénévole des jeunes, Canadian Policy Research Networks, August 2007, available at http://www.cprn.org.

Thibault, André ; Patrice Albertus and Julie Fortier, Rendre compte et soutenir l’action bénévole des jeunes, Canadian Policy Research Networks, August 2007, available at http://www.cprn.org.

Apathy is Boring, Youth friendly guide to intergenerational decision making, 2004, available at http://www.youthfriendly.com.

Barnard, Robert, Denise Andrea Campbell and Shelley Smith, Citizen Re:Generation - Understanding Active Citizen Engagement Among Canada’s Information Age Generations, D-Code, 2003, available at http://www.d-code.com.

Jillaine Smith, Martin Kearns and Allison Fine, Power to the edges: Trends and Opportunities in Online Civic Engagement, 2005, available at http://www.pacefunders.org.

Derek Tannis, « Reaching the “Nexters”: Youth Participation and the Strategic Application of Technology in the Non-Profit Sector», 2005, available at http://www.usask.ca.

3 4 5 6 7 8 9 10

2

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 7

IôµàÑe πFÉ°Sh OÉéjGE ‘ øªµ«a ,ÉgOƒ¡L ‘ ÚæWGƒŸG ∑Gô°TÉEH áeõà∏ŸG ÊóŸG ™ªàÛG äÉÄ«g ¬¡LGƒJ …òdG Èc’CG …óëàdG ÉeGC ≈∏Y ∫ƒq©J ¿GC É¡©°ùj πg .»YɪàLG Ò«¨J çGóM’E ™aO Iƒb º¡°ùØfGC Ghôj ¿GC ÜÉÑ°û∏d í«àj ƒmëf ≈∏Y äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ΩGóîà°S’ πªY ¢TQnph º¶q æJ ¿GC É¡H Qóéj πg ?É¡JÉWÉ°ûæd èjhÎdG áaO º¡ªq∏°ùJ ¿GCh á«YɪàL’G äɵѰûdG ™bGƒe ∫ɪ©à°SG ‘ ÜÉÑ°ûdG äGQÉ¡e Ωóîà°ùJ ¿GC É¡H Qóéj πg hGC ?á«YɪàLG ÉjÉ°†b ‘ ∫hGóàdG óæY º¡d ÖjQóàdG ¢Uôa ÒaƒJ ±ó¡H á«©ª°ùdGh á«FôŸG äÉØ∏ŸG êÉàfGE ∫ƒM ∫É› ‘ á«≤«≤M πcÉ°ûŸ á«JGƒDŸG ∫ƒ∏◊G OÉéjGE π«Ñ°S ‘ ádhòÑŸG á«Yɪ÷G Oƒ¡é∏d kɪYO ,äɵѰûdG è°ùæd á°ü°üıG É«LƒdƒæµàdG πFÉ°Sh IÌc ≈∏Y ,É¡aÉ°ûµà°SG ióL’CG ɉGE ,ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TGE ¤GE Oƒ≤J ∂dÉ°ùe IóY äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ôaqƒJ ¿GC Üô¨à°ùŸG ÒZ øe ?᫪æàdG .ÜÉÑ°ûdG äÉ©bƒàd ák«Ñ∏J Ìc’CG ∂dòch ÉgOQGƒeh äɪ¶æŸG ±GógGC ™e kÉ≤HÉ£J Ìc’CG πFÉ°SƒdG QÉ«àNG πÑb ,É¡YƒæJ

äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ΩGóîà°SG ¬LhGC øY á∏ãeGC á©°†H .3 ÌcGC ,É¡LQÉNh âfÎf’EG áµÑ°T ÈY ÚæWGƒŸG ∑Gô°T’E äGhOÉCc ä’É°üJ’Gh äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ‘ Iójó÷G πFÉ°SƒdG OɪàYG í∏°üj ÖfGƒL ¤GE ÜÉÑ°ûdG √ÉÑàfG âØ∏d πFÉ°SƒdG √òg ΩGóîà°SG Rƒéj PGE ,áàHÉãdG ™bGƒŸGh web 1.0 ÖjƒdG øe ∫h’CG π«÷G äÉ«æ≤J øe ÒãµH áØæq°üe á«LƒdƒæµJ πFÉ°Sh øY áYƒæàe á∏ãeGC √ÉfOGC ∂©dÉ£J .Ék≤M’ á°UÉÿG º¡JGQOÉÑe ºYódh ,á«eƒµ◊G ÒZ äɪ¶æŸG πªY øe IóY .(á∏ª©à°ùŸG äÉë∏£°üŸG Oô°ùe ™LGQ ,É¡«dGE QÉ°ûoŸG πFÉ°SƒdG øY ΩÓ©à°SÓd) É¡jOƒDJ »àdG ∞FÉXƒdG Ö°ùëH

äÉeƒ∏©ŸG ô°ûf (GC hGC) ᪡p∏ŸG ∫ɪY’CGh á«YɪàL’G ÉjÉ°†≤dG ∫ƒM ÉC°ûæj …òdG ΩÉ©dG »YƒdG ÚH §HGQ OÉéjGE ¤h’CG áLQódÉH ÚæWGƒŸG ∑Gô°TGE Ωõ∏à°ùj ,∂dòd .É¡ÑfGƒL ∞∏àfl øe ÉjÉ°†≤dG √ò¡H §«– äÉeƒ∏©e ô°ûfh QGó°UGE π°†ØH ’qGE ≥≤ëàj ’ ∂dP q¿GC ≈∏Y !(¢ùµ©dÉH ¢ùµ©dG âfÎf’EG áµÑ°T øe Ék°SÉ°SGC º¡JÉeƒ∏©e ¿hóªà°ùj ÜÉÑ°ûdG ¿q’C ¢UÉNm πµ°ûH á«fhεd’EG πFÉ°SƒdG ÈY äÉeƒ∏©ŸG ô°ûf ó«ØŸG øe äÉeƒ∏©ŸG ôjƒ£J áeóN ‘ ¿hÉ©àdG ≈∏Y ™«ª÷G ™éq°ûJ äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ q¿GC øY Ók°†a Gòg .11iôNGC á∏jóH QOÉ°üe øe hGC .ÉghQó°U Qƒa äÉeƒ∏©ŸG ≈∏Y Iô°TÉÑe ÜÉÑ°ûdG ´ÓWGh ™Ñ£dG ∞«dɵJ ¢ü«∏≤J á«fɵeGE í«àJh Ωƒ«dG ≈æq°ùàj PGE ,k Gô°üM »ª«¶æàdG ≥jôØdG ¢UÉ°üàNG øe äÉeƒ∏©ŸG QGó°UGE ó©j ⁄ ,web 2.0 ÖjƒdG øe ÊÉãdG π«÷G RhôH óæY äÉØ∏e ∫OÉÑJ ™bGƒeh ,''»µjh'' ™bGƒeh ,äÉfhóŸG ΩGóîà°SÉH äÉeƒ∏©e QGó°UGE ‘ º¡°ùj ¿GC áæ«©e á«°†b óqjƒDj ¢üî°T …q’C ,øjôN’BG ™e º¡dɪYGCh ºgQɵaGC GƒcQÉ°ûàj ¿ÉCH ™«ª÷G ΩÉeGC ∫ÉÛG í°ùØj Éà ;»YɪàL’G ΩÓY’EG øe iôNGC ∫ɵ°TGCh ,ƒjó«ØdG Éeh .ÚæWGƒŸG ∑Gô°TGE ‘ ᣰTÉf iƒb ºgQhóH GƒëÑ°üj ¿GCh ,ºgÉjÉ°†b Iô°üæd á«°SÉ«°ùdG äGQGô≤dG »©fÉ°Uh ΩÓY’EG Ghóæqéj ¿GCh ÜÉÑ°ûdG ΩGõàdGh ΩɪàgG ÜÉ£≤à°SG ‘ âë‚ mIQOÉÑe ≈∏Y ∫Éãe ÒN ’qGE ‹ÉH áª≤d ájóæµdG áÑ«Ñ°ûdG óah ÉgÉC°ûfGC »àdG áfhóŸG .á«NÉæŸG äGô«q¨àdG á«°†≤H MacKinnon, Mary Pat; Sonia Pitre, and Judy Watling, Lost in Translation: (Mis)Understanding Youth Engagement, Canadian Policy Research Networks, October 2007, available at http://www.cprn.org.

3

11

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 8

øjô°UÉæŸG ™e π°UGƒàdG (Ü Ωƒ«dG äRôH ≈àM ,É¡jô°UÉæeh ᪶æŸG AÉ°†YGC ™e π°UGƒà∏d Ióªà©ŸG πFÉ°SƒdG ≈∏Y äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ôKqƒDJ ¿GC »¡jóÑdG øe hGC ,IÒ°ü≤dG πFÉ°SôdG áeóN hGC ,Êhεd’EG ójÈdG ÈY ôcnòJo ámØ∏c ¿hO øeh ámYô°ùH ¢UÉî°T’CG øe ÒÑc OóY ¤GE ∫ƒ°UƒdG á«fɵeGE øe äóZ »àdG ,á«fhεd’EG ájQhódG äGô°ûædG ∫Éãe ƒg ,¥É«°ùdG Gòg ‘ ,¿ÉgP’CG ¤GE QOÉÑàj Ée ∫hGCh .á«YɪàL’G äɵѰûdG ™bGƒe hO ܃∏c'' …OÉf øµq“ ó≤a .∫Gƒe’CG ™ªL Oƒ¡Lh ,᪶æŸG äÓª◊Gh äÉWÉ°ûædG øY ¿ÓY’EG ‘ º¡°ùJ »àdGh ,ájó«∏≤àdG πFÉ°SƒdG ∫ÓN øe ÜÉÑ°ûdG Qƒ¡ªL äÉÑ∏£àe ™e ΩAÓàj Éà ɡFÉæZGEh ájQhódG ¬Jô°ûf áeAGƒe øe ,∫ÉjÎfƒe ‘ øFɵdG ,Club 2/3 ''Ò«J ô°ûf π°†ØH øjôN’BG ¤GE ∫ƒ°UƒdG ≈∏Y ¬JQób IOÉjR ¤GE Ék°†jGC …OÉædG π°qUƒJh .ÉgQó°UGC »àdG Echos C2T á«fhεd’EG Iô°ûædG â°VÉN ¿GC (⁄É©dGh Góæc áÑ«Ñ°T) Canada World Youth áª¶æŸ ≥Ñ°S .»°ShÒØdG ô°ûædG á≤jôW ≈∏Y á«fhεd’EG πFÉ°SôdG á«é«JGΰS’G â©nÑuJoÉa .ÜÉÑ°ûdG ∫OÉÑJ èeGôH ¢VGôZ’C ák«Ñ∏J »°ShÒØdG ô°ûædG ÈY ÜÉ£≤à°SG á∏ªM ¢Vô©e ‘ áHôéàdG √òg .Ék«¡Ø°T ÈÿG π≤f IôgÉX øe ¬JGP âbƒdG ‘ IOÉa’EGh ¿Éµ°ùdG øe áYƒª› ±Gó¡à°S’ IQƒcòŸG º¡JGQOÉÑe ¥ÓWGE ≈∏Y hGC - äGQOÉÑŸG ™e ÜhÉéàdG ≈∏Y ÚæWGƒŸG qåM ¿q’C ,Ö«≤©àdGh QhÉ°ûàdG »r∏neÉY Ék°†jGC äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ Rõq©J ¿qGC ,kÓãe ,ôcnòjo .ádhòÑŸG Oƒ¡÷G É¡æY äôØ°SGC »àdG π«YÉØŸG º««≤J ¤GE ,¬JGP âbƒdG ‘h ,º¡àcQÉ°ûe IôFGO ™«°SƒJ ¤GE …OƒDj - á°UÉÿG ''óMGh ô¡°ûd ó–'' á∏ªM ‘ ÚæWGƒŸG ácQÉ°ûe §«°ûæJ øe âæµ q “ (ádOÉ©dG IQÉéà∏d ÉHƒà«fÉe ᪶æe) Fair Trade Manitoba ᪶æe x .ɡશq f »àdG á∏ª◊G ∫ƒ©Øe º««≤J ‘ Ék°†jGC ÉgóYÉ°S á«fhεd’EG πFÉ°SƒdG ÈY »YƒÑ°SGC ´Ó£à°SG ‘ º¡cGô°TGE ≥jôW øY

§«°ûæàdGh áÄÑ©àdG ∫ɪYGC (ê »àdG äGƒYódG Éeh .»Ñ©°ûdG ºYódG êGQóà°SGh á«Yɪ÷G äÉcôëàdG º«¶æJ »rdnÉ› ‘ ák«ªgGC äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ QhO ójGõàj IƒYóa .ÜÉÑ°ûdG ±ƒØ°U ÚH ÉgGhóL âàÑKGC á«é«JGΰSG øY óMGh ∫Éãe iƒ°S Êhεd’EG ójÈdG ÈY ôNGB ¤GE m ÚM øe ¬LsƒJo óqdƒjh º¡WGôîfÉH Égƒ≤≤M »àdG π«YÉØŸG ôjó≤àH ÚcQÉ°ûª∏d íª°ùJ IOófi ±hô¶d ák«Ñ∏J áæ«q©e äGÎa ‘ ácQÉ°ûŸG ¤GE ÜÉÑ°ûdG ¢UÉî°T’CG ΩGõàdG ¤GE kÉ°†jGC Oƒ≤j á«fhεd’EG äÉbÉ£ÑdGh ¢†FGô©dG ™«bƒJ ¿qÉCH ÒcòàdG ™e ,áæ«q©e ácôM ¤GE Aɪàf’ÉH k GQƒ©°T º¡jód má∏ªM ∫ƒM ÊhεdGE ¿ÓYGE ≈∏Y ™«bƒàdG ÚæWGƒŸG øe ''Góæc ΩÉØ°ùchGC'' ᪶æe âÑ∏W ,≥∏£æŸG Gòg øe .ó«©ÑdG ióŸG ≈∏Y ∫É°üJ’G πFÉ°Sh øY äÉeƒ∏©e ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G øe âæµq“h ,⁄É©dG ‘ áeÉ©dG äÉeóÿG ¤GE ∫ƒ°UƒdG Ò°ù«àd ÉkªYO É¡ª¶q æJ .ó«©ÑdG ióŸG ≈∏Y ¢UÉî°T’CG ™e äÉbÓ©dG ó«WƒJ á«fɵeGE í«àJ ∑ôëàdG ¤GE äGƒYódG âJÉH ≈àM ,á∏ª◊G ∂∏J ‘ ÚcQÉ°ûŸÉH â∏©a Ée óqM ≈∏Y ,πªY …GC ‘ ÚæWGƒŸG ∑Gô°TGE ¢VGôZ’C IÒ°ü≤dG πFÉ°SôdG áeóNh »µ∏°SÓdG ∞JÉ¡dG ∫ɪ©à°SG Ék°†jGC ójGõàj É¡à≤∏WGC ImQOÉÑe ¿ÉHGE áHôŒ ™°Vƒe É«LƒdƒæµàdG √òg â©°Vh »àdG ôaƒµfÉa ‘ (∂∏≤Y π¨u°T) Check Your Head ᪶æe m Éeƒ∏©e âæªq°†J »àdG IÒ°ü≤dG πFÉ°SôdG âdÉBa .âjƒ°üàdG ≈∏Y ÜÉÑ°ûdG ™«é°ûàd »àdG äÉÑ°SÉæŸG ¢†©H Qƒ°†◊ mäGƒYOh ä .á«WGô≤ÁódG á«∏ª©dÉH ÚcQÉ°ûŸG ΩɪàgG õjõ©J ¤GE á∏ª◊G ¢VGôZ’C ɡશq f 4

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 9

¿hÉ©àdG (O Ió°ûd k Gô¶f :á«dÉàdG áeÉ¡dG ádÉC°ùŸG á«dhódG ƒØ©dG ᪶æe äQÉKGC ,12ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TGE Oƒ¡L ∫ƒM ≈∏°†a äÉ°SQɇ áYƒª› ôNGB ‘ ¿GC kÉfÉ«MGC º¡«∏Y Ö©°üj ,á∏FÉ©dGh ,á«¡«aÎdG äÉWÉ°ûædGh ,πª©dGh ,º∏©dG π«°ü–/á°SGQódG äÉÑ∏£àe ÚH ÜÉÑ°ûdG ∫ɨ°ûfG ôaqƒJh ,ΩÉ¡ŸG ≥«°ùæJh äGAÉ≤∏dG º«¶æJ áµÑ°ûdÉH ádƒ°UƒŸG É«LƒdƒæµàdG πFÉ°Sh π¡q°ùJ ,∂dòd .iôNGC ∫ɪYGC ‘ •GôîfÓd GƒZôqØàj ¤GE Ék°†jGC πFÉ°SƒdG √òg Oƒ≤J πH ’ ;áªMOõŸG ∫ɪY’CG ∫hGóLh ,âbƒdGh ,äÉaÉ°ùŸG õLGƒM É¡≤«©J ’ IójóL ¿hÉ©J äÉ«fɵeGE âqæÑJ äɪ¶æŸG øe k GOóY ¿qGC Techsoup.org ™bƒe ≈∏Y ôaGƒàŸG ôjô≤àdG øe øq«Ñàjh .âfÎf’EG ÈY á«Yƒ£J äÉWÉ°ûf ‘ ácQÉ°ûŸG .áHQÉ≤ŸG √òg äGÈÿG ¿ƒcQÉ°ûàj Ú°ûª¡e ¢UÉî°TGC ÚH §HGhôdG ó«WƒJh ádõ©dG QGóL º«£– πLGC øe äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ΩGóîà°SG øµÁ §«ÙG ⁄É©dG ‘h º¡JÉ«M ‘ É¡d ¿ƒ°Vô©àj »àdG º∏¶dG ∫ɪY’C Ghó°üàj ≈àM ™«é°ûàdGh ºYódG øe º¡eõ∏j Éà ºgóqªàa ,É¡JGP øY ÚŒÉædG ¢TÉ≤ædGh πYÉØàdG ¿q’C ,¢†bÉæàdGh ¢VQÉ©àdG Iójó°T ≥FÉ≤M ÚH Öjô≤àdG ‘ Ék°†jGC É«LƒdƒæµàdG √òg óYÉ°ùJh .º¡H ÜQÉéàdG ∫OÉÑJ q¿GC QÉÑàYÉH ,á«ŸÉ©dG ÉjÉ°†≤dG ™e øeÉ°†àdG ¢qùM AɉGE √ÉŒÉH ¤hGC Iƒ£N ¿Óqµ°ûj äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ∫ɪ©à°SG øe Ò«¨àdG) Change for Children á«©ªL äóªY ó≤a .»YɪàL’G πª©dG ‘ ácQÉ°ûŸG §«°ûæàd ádÉ©qa á∏«°Sh ƒg á«°üî°ûdG Újóæc ÜÉÑ°T ÚH π°UGƒàdG ÚeÉCJ ±ó¡H âfÎf’EG ÈY ƒjó«ØdG äGô“ƒDe ó≤Y ¤GE ,ÉJÈdGC ‘ áæFɵdG ,kÓãe (∫ÉØW’CG πLGC ¿GC ≈∏Y IòeÓàdG IóYÉ°ùe ¤GEh á°SQóe AÉæÑd äÉYÈàdG ™ªL ¤GE Ék«©°S ,πeÓCd kAÉ«MGE ƒjó«a ô“ƒDe ⪶q fh .GƒZGQɵ«f øe ÜÉÑ°Th .º«∏©àdG ᪫b ‘ máYƒª› AÉ°†YÉCc GƒãMÉÑàj

åëÑdGh ÖjQóàdG ∫ɪYGC (√ ÜÉÑ°ûdG Úµ“ ≈∏Y πFÉ°SƒdG √òg IQób ô¡p¶jo 13᫪æàdGh á«YƒàdG ¢VGôZ’C äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ∫ɪ©à°SG πÑ°S ¢VGô©à°SG q¿GE ‘ Ò«¨J çGóMGE √ÉŒÉH ™aój πcÉ°ûŸG πq◊ óq©ŸG á«YƒàdG øe ´ƒædG Gòg q¿GC hóÑjh .á«≤«≤Mh Ió≤©e πcÉ°ûŸ ∫ƒ∏M OÉéjGE øe á«Yƒ£àdG áeóÿG) Voluntary Service Overseas ádÉch âeóbGC ,¥É«°ùdG Gòg ‘ .ΩGõàd’G äÉÑK kÉ«dÉJ øª°†jh ,äÉ«cƒ∏°ùdG IQGOGE Ωɶf øª°V âfÎf’EG ÈY áMÉ°ùe OGôaGE ¤GE ,Moodle ''∫Oƒe'' ´hô°ûe ™e ¿hÉ©àdÉHh ,…óæµdG É¡Yôa ‘ (êQÉÿG ‘ kÓ°†a .êQÉÿG ‘ º¡àeÉbGE AÉæKGCh ,É¡©jQÉ°ûe ò«ØæJ Ióe á∏«W ÖjQóàdGh ºYódÉH É¡jód Ú∏eÉ©dG ÚYƒ£àŸG ójhõJ πLGC øe ,¢ShQódG ÖfGƒ÷G πª¡Jh äÉaÉ°ùŸG É¡≤«©J ¿GC ¿hO øe á«ÑjQóàdG èeGÈdG å q Ñd á«qM á£fi Ék°†jGC âfÎf’EG ÈY äGhóædG äôaqh ,∂dP øY .¢TÉ≤ædGh ÒµØàdG ≥ªq©J »àdG á«∏YÉØàdG IôµàÑŸG ™jQÉ°ûŸG ¢†©Ña .»ŸÉ©dG iƒà°ùŸG ≈∏Y …ôŒ »àdG çƒëÑdG ∫É› ‘ º∏q©àdGh ¿hÉ©àdG πÑ°S äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ô°qù«J Amnesty International. Youth – Activism – Engagement – Participation: Good practices and essential strategies for impact. 2006.

Available at http://rights.amnesty.org.

Paas, Leslie and Heather Creech. How Information and Communications Technologies Can Support Education for Sustainable Development: Current uses and trends. International Institute for Sustainable Development. IISD. 2008.

5

12 13

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 10

m ’É› ÜÉÑ°ûdG ΩÉeGC íàØJ ádÉ©qa ɉGE ᣫ°ùH á«LƒdƒæµJ πFÉ°SƒH âfÉ©à°SG ÜÉ°ùàcGh ∫ɪY’CG √òg ‘ •Gôîf’G ¤GE º¡H ™aóJ ä '' Öjɵ°S'' èeÉfôHh äGhóædGh ¢TÉ≤ædG ºFGƒb Ωóîà°SG …òdG áeGóà°ùŸG ᫪æà∏d ‹hódG ó¡©ŸÉ`H ¬dƒb íq°üj Ée Gògh .äGÈÿG ,øµd .14É¡àÄ«Hh äÉeƒ∏©ŸG ™ªàéà á£ÑJôŸG äÉ°SÉ«°ùdG ôjƒ£J øe ÜÉÑ°ûdG øe ÚãMÉÑdG Úµªàd ,âfÎf’EG ÈY »ØJÉ¡dG ∫É°üJÓd .äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ÉgôaqƒJ »àdG ¿hÉ©àdG äÉ«fɵeGE øe πeɵdÉH OÉØà°ùjo ’ Ée ÉkÑdÉZ

ádÉ©qa á«é«JGΰSG √ÉŒÉH Ωóq≤àdG .4 IGOGC Oô› ≈≤ÑJ »¡a ,É¡à«dÉ©a â¨∏H ɪ¡e ,øµdh .á«dÉ©ØdG ≈¡àæà ÚæWGƒŸG ∑Gô°TGE ¤GE äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ π°qUƒàJ ¿GC øµÁ ¿GC É¡H Qóéj ,á«fhεd’EG ''äÉë«°üdG'' ôNGB ´ÉÑJÉH äɪ¶æŸG »ØàµJ ¿GC ¢VƒnYp ,∂dòd .iôNGC É«LƒdƒæµJ …qGC ¿ÉC°T É¡fÉC°T ,∫ɪ©à°SÓd ¢†©H »∏j Ée ‘ OôpJ .É¡æY ôØ°ùJ »àdG á«FÉ¡ædG èFÉàædG ᫪gÉCH ájɨdG √ò¡d Ióªà©ŸG á«d’BG ¿ƒµJ å«M ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TE’ á«é«JGΰSG ≈æqÑàJ .ò«ØæàdG ó«b áYƒ°VƒŸG á«é«JGΰS’G á«dÉ©a ≈∏Y kÉ°UôM É¡YÉÑJG π¡°ùj »àdG äGƒ£ÿG

áë°VGh ±GógGC ójó– ≈∏Y ÒKÉCàdG hGC ,¬JÉ«cƒ∏°Sh Ö©°ûdG äGó≤à©e Ò«¨J »g ájɨdG π¡a .샰VƒH πqµH ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TGE øe IOƒ°ûæŸG ±Góg’CG ójó– ¤GE ᪶æŸG Iô¶æH ,É¡≤«≤ëàd Ióªnà©ŸG πFÉ°SƒdG ɪc ,á«é«JGΰS’G √òg ±GógGC §ÑJôJ ?á«YɪàL’G äÉ°SÉ«°ùdG ¬«LƒJ hGC ,äÉ°SQɪŸG OóY ΩGõàdGh •É°ûf π°†ØH hGC ÜÉÑ°ûdG øe ÒÑc OóY iód ''»YƒdG'' áYÉ°TGE áé«àf Ò«¨àdG ≥≤ëàj πg .»YɪàL’G Ò«¨àdG Ωƒ¡Øe .Égò«ØæàH á∏«ØµdG á«æ≤àdG äGhO’CGh áÑ°SÉæŸG äGQOÉÑŸG QÉ«àN’ ájGóÑdG òæe 샰VƒH ±Góg’CG ójó– k GPGE …Qhô°†dG øe ?º¡æe π«∏b

¿hÉ©àdGh πYÉØàdG ÚeÉCJ ≈∏Y øjQOÉ≤dG ÚÑYÓdG ΩGó≤à°SG πYÉØàdG ÚeCÉJ ≈∏Y õcqôJ ¿GC q ,∫GƒM’CG ø°ùMGC ‘ ,É¡«∏Y ,ÜÉÑ°ûdG ¤GE ∫ƒ°Uƒ∏d äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ΩGóîà°SG ᪶æŸG Qôq≤J ÚM ∑Gô°TGE …Qhô°†dG øe ,iôN’CG á«fhεd’EG Iõ¡L’CGh ôJƒ«ÑªµdG Iõ¡LGC ÚH ’ ,¢UÉî°T’CG ÚH ÉC°ûæJ äÉbÓ©dG q¿GC ÉÃh .¿hÉ©àdGh πFÉ°SƒdG QÉ«àNG á«fɵeGE ¿Gójõj Égò«ØæJh ™jQÉ°ûŸG OGóYGE ‘ º¡cGô°TGEh ÜÉÑ°ûdG ™e QhÉ°ûàdÉa .15ÜÉÑ°ûdG …GC ,ÚÑ°SÉæŸG ÚÑYÓdG .±ón¡à°ùŸG Qƒ¡ª÷G ¤GE ∫ƒ°Uƒ∏d äGhO’CG π°†aGCh áÑ°SÉæŸG

áHƒ∏£ŸG OQGƒŸG ôjó≤J ≈∏Y óªà©J »àdG á«é«JGΰS’G áØ∏c ´ÉØJQG Ióq°T ¤GE k Gô¶f ,øµdh .IôaGƒàŸG OQGƒŸG ≈∏Y ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TGE á«é«JGΰSG õµJôJ ¿GC Öéj OQGƒŸG ôaGƒJ øe ócÉCàdGh ájÉæY qπµH ÉgOGóYGE ¤GE áLÉ◊G âYO ,É¡Ñ∏£àJ »àdG á«dÉŸG hGC ájô°ûÑdG OQGƒŸG á¡÷ ,äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ .É«LƒdƒæµàdG ‘ á«dh’CG OQGƒŸG Qɪãà°SG ó©H ájÉ¡ædG ≈àM É¡H »°†ª∏d áeRÓdG Dongtotsang, Dolma; Maja Andjelkovic and Terri Willard. Engaging Young People in the Policy Change Process. Lessons from the Information Society and Sustainable Development: Next Generation Policy Directions Project. IISD. May 2006.

Jillaine Smith, Martin Kearns et Allison Fine, Power to the edges: Trends and Opportunities in Online Civic Engagement, 2005. Available at http://www.pacefunders.org.

14 15

6

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 11

èjhÎdGh ájÉYódG QhO ™jQÉ°ûŸG »≤∏£Ÿ ∫Éîj Ée ÉkÑdɨa .É¡æY ¿ÓY’EG ø°ùM ≈∏Y »°SÉ°SGCm πµ°ûH óªà©j ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TGE á«é«JGΰSG ìÉ‚ ¿qGC »¡jóÑdG øe º¡«∏Y ø«q©àj PGE ,∂dP ±ÓN âÑãj ™bGƒdG qøµdh .É¡FÉ°ûfGE Oôéà ¢TÉ≤æ∏d áMÉ°ùe …qGC ≈∏Y ¿ƒàaÉ¡à«°S Úeóîà°ùŸG q¿GC âfÎf’EG ÈY .¬à°SɪM IQÉKGEh ,√QÉ°ûàfG øcÉeGC Ú«©Jh ,±ón¡à°ùŸG Qƒ¡ª÷G ójó–

É¡«∏Y äÓjó©J ∫ÉNOGEh á«é«JGΰS’G π«YÉØe º««≤J ΩGõàdG ≈∏Y ∫É°üëà°S’Gh É¡«∏Y ájQhô°†dG äÓjó©àdG ∫ÉNOGE ≈∏Y Ék°UôM º««≤àdGh áÑbGôª∏d QGôªà°SÉH á«é«JGΰS’G √òg ™°†îJ ácQÉ°ûŸG ºéM áÑbGôe π¡q°ùJ É¡fGC ‘ øªµJ äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ΩGóîà°SG ≈∏Y IõµJôŸG äGQOÉÑŸG IóFÉa πq©dh .ÜÉÑ°ûdG øe πeÉc ,∂dòd .¿É«©∏d Iô°TÉÑe ô¡¶J ,kÓãe ,âfÎf’EG ÈY ƒjó«ØdG äÉØ∏e ∫OÉÑJh äÉYÓ£à°S’Gh äÉjóàæŸG ‘ ácQÉ°ûŸG ¿q’C ,âfÎf’EG ÈY .¬aGógGC ≥«≤– ‘ √RôMGC …òdG ìÉéædG ióe ôjó≤J É¡ÑMÉ°U ≈∏Y π¡q°ùj ¿GC IQOÉÑe …qGC Ö∏°U ‘ º««≤àdG GCóÑe êGQOGE ¿ÉC°T øe

:OQGƒŸG Evaluating the Impact of Information Technology: Focus on theories of change, training, and clear purpose in acquiring technology.

Does Your Reach Exceed Your Grasp? Transitioning into programmatic uses of technology: Explores ways nonprofits budget for and use technology to meet organizational goals.

Planning Projects for a Shoestring: Outlines how organizations can define needs, understand resource limitations, and plan accordingly.

Good Advice on Technology Planning: Tips for planning and implementing projects.

Bringing your social media project to life: engagement planning: Elements to include in a good engagement plan using the Web 2.0.

7

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 12

:ÊÉãdG π°üØdG äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ≈∏Y IõµJôe á«é«JGΰSG OGóYGE óæY É¡«a ô¶ædG Öéj πeGƒY II. A Few Factors to Consider When Developing an IT Strategy

,º¡©bGhh Úaó¡à°ùŸG ÜÉÑ°ûdG äÉ©bƒàd ¿Rh áeÉbGEh 샰VƒH É¡aGógGC ójó– øe óqH ’ ,ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TGE ¤GE »eôJ ádÉ©qa á«é«JGΰSG OGóY’E ΩGóîà°SG áHôŒ Ék≤HÉ°S â°VÉN »àdG äɪ¶æŸG IQÉ°ûà°SG ó©H ,Ωƒ«dG äRôH óbh .IôaGƒàŸG OQGƒŸG Qób ≈∏Y äGQOÉÑŸG »JÉCJ ¿GC ≈∏Y ¢Uô◊Gh .É«LƒdƒæµàdG ∂∏J ≈∏Y IõµJôŸG äGQOÉÑŸG ìÉ‚ ‘ ºgÉ°ùJ iôNGC πeGƒY ™°†H ,äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ

»HÉÑ°T ô¡¶e ≈∏Y ®ÉØ◊G .1 Rƒéj ’ ,øµdh .ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TGE äGQOÉÑe ≈∏Y á«HÉÑ°T ÌcGC k Gô¡¶e áWÉ°ùH qπµH »Ø°†j ÉgGƒ°S ¿hO áæq«©e á«LƒdƒæµJ πFÉ°Sh QÉ«àNG ¿qGE øY åjó◊Éa .ádÉ°SôdG ≈∏Y πeɵdÉH ô°üà≤J ’ º¡cGô°TGE πFÉ°Sh ¿q’C ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TGE ¤GE »©°ùdG óæY ™bh øe IQƒ°ü∏d Éà ±ÉØîà°S’G »àdG ≈∏°†ØdG äÉ°SQɪŸG áYƒª› øª°V âgƒqf ób á«dhódG ƒØ©dG ᪶æe âfÉch :ábQÉa áeÓ©H õjɪàdG Ωƒ¡Øe ¤GE ÉfOƒ≤j ´ƒ°VƒŸG Gòg …GCQ Ö°ùëH ,É¡æe »Yóà°ùj Éà ,ÜÉÑ°ûdG QɶfGC …ƒ¡à°ùJ IQƒ°U É¡°ùØæd äɪ¶æŸG º°SôJ ¿GC ᫪gGC ióà ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TGE ∫ƒM É¡JóYGC ô°ûæJ ádÉ°SQ π≤æJ ¿GC ,∂dP øe ºqg’CGh ,kÉbGô°TGE ÌcGC ÉkfGƒdGC Ωóîà°ùJh IójóL äGQÉ©°T ≈æqÑàJ ¿GC ,IóëàŸG áµ∏ªŸG ‘ á«dhódG ƒØ©dG ᪶æe .16ájôµØdG É¡ééM ô°ûæJ ɇ ÌcGC á«fÉ°ùf’EG É¡ª«npb á«Ä«ÑdG πFÉ°ùŸG Éeh .º¡WÉ°ShGC ÚH á©°SGh á«Ñ©°T ≈≤∏J »àdGh ,º¡eɪàgG ÒãJ »àdG ÉjÉ°†≤dG ≈∏Y õ«cÎdG øe óqH ’ ,ÜÉÑ°ûdG √ÉÑàfG âØ∏d ¢SÉÑàM’G ∫ƒM) It’s getting hot in here áfhóe QGôZ ≈∏Y äGQOÉÑŸG ¢†©H ¬à≤≤M …òdG ìÉéædG Ée óxM ¤GE ô°qùØj ∫Éãe ÒN ’qGE øq°S ¿hO á©bGƒdG äÉÄØdG øe ÒÑc ºYO ÜÉ£≤à°SG ‘ iôNGC äɪ¶æe ìÉ‚ ™Ñ£dÉH »Øæj ’ Gòg .á«NÉæŸG äGô«q¨àdG ∫hÉæàJ »àdG (…QGô◊G É¡à«°†b øY ᪶æe …qGC ≈∏îàJ ¿GC Rƒéj ’ øµdh .√ÉÑàf’G ÜòŒ ÉjÉ°†b IQÉKÉEH ɉGE ,áæ«q©e á«é«JGΰSG ´ÉÑJqG ¿hO øe ,øjô°û©dGh á°ùeÉÿG ó«jÉCJ Ö°ùµJ ¿GC É¡≤JÉY ≈∏Y (¢Vƒaôe ∫ƒªÿG) Apathy is Boring ᪶æe äòNGC ó≤a .k Gôë°Sh á«HPÉL ÌcGC iôNGC ÉjÉ°†b ídÉ°üd ≥jôW øY »WGô≤ÁódG QÉ°ùŸG ‘ ácQÉ°ûŸG ≈∏Y º¡àãqMh !á«°SÉ«°ùdG ÉjÉ°†≤dG »g ájɨ∏d á∏q‡ IkOÉY É¡fhóéj ÉjÉ°†≤d kÉYÉaófG πqb’CG ÜÉÑ°ûdG ᪶æŸG ™bƒe q¿GC ‘ ∂ q °T ’ .(É«LƒdƒæµàdG ⁄ÉYh ¿ƒæØdGh ,≈≤«°SƒŸÉc) º¡jód iôNGC äÉeɪàgGh á«°SÉ«°ùdG ÉjÉ°†≤dG ÚH ™ª÷G .᪡ŸG √òg ‘ k GRQÉH k GQhO Ö©∏j Êhεd’EG

(âfÎf’EG áµÑ°T ÈY) ÜÉÑ°ûdG ™e π°UGƒàdG .2 Ωóîà°ùJ »àdG ™°ShC’G áëjô°ûdG ºgQÉÑàYÉH ,iôNCG á∏jóH QOÉ°üe øeh âfÎfE’G øe º¡JÉeƒ∏©e øe ÈcC’G ºqµdG ÜÉÑ°ûdG óqªà°ùj Amnesty International. Youth – Activism – Engagement – Participation: Good practices and essential strategies for impact. 2006.

Available at http://rights.amnesty.org.

16

8

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 13

’ âfÎf’EG ÈY äÉeƒ∏©ŸG ô°ûf qøµdh .º¡æe ÒÑc OóY ¤GE ∫ƒ°Uƒ∏d áHGòL á∏«°Sh É«LƒdƒæµàdG √òg øe π©éj ɇ ,äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ÜÉÑ°ûdÉH ∫É°üJ’G ¤GE QOÉÑJ ¿GC äɪ¶æŸÉH Qóéj ,É¡Ñ©q°ûJh áµÑ°ûdG √òg ™°Sƒd k Gô¶æa .ÜÉÑ°ûdG iód ácQÉ°ûŸG ºéM ™«°Sƒàd »Øµj .á«fhεd’EG É¡©bGƒe ≈∏Y ákaó°U Gƒ©≤j ¿GC QɶàfÉH …ój’CG áaƒàµe ≈≤ÑJ ¿GC ’ ,É¡fhQhõj »àdG ™bGƒŸG ‘ º¡©e π°UGƒàdGh …qGC ¿q’C ,øjô°UÉæŸÉH ∫É°üJG ≈∏Y AÉ≤Ñ∏d OQGƒdG ójÈdG áÑ∏Y øe ÉkehO ¥Ó£f’G øµÁ ?ÜÉÑ°ûdG É¡«∏Y OOqÎj »àdG á«fhεd’EG ™bGƒŸG »g Ée ÌcGC ôcqòJ »àdG πFÉ°SôdÉH »≤∏àŸG ¥GôZGE ΩóY •ô°T ,ÜÉÑ°ûdG iód ΩGõàd’G â«ÑãJ ‘ íéæJ ¿GC É¡æµÁ πFÉ°SôdG π≤æd ádÉ©a á«é«JGΰSG ∫ÓN øe QGôªà°SÉH ¢UÉî°T’CG ΩɪàgG IQÉK’E IógÉL ô≤ØdG ≈∏Y AÉ°†≤dG á∏ªM ≈©°ùJ ,ÖÑ°ùdG Gò¡d .É¡«a ܃ZôŸG ÒZ πFÉ°SôdÉH ÌcÉCa .‘Gô¨÷G É¡jô°UÉæe QÉ°ûàfG Ö°ùëHh IóFÉ°ùdG ±hô¶dG ™e É¡©jRƒJ IÒJhh á«fhεd’EG É¡∏FÉ°SQ iƒàfi ∞««µJ ≈∏Y ´ÓW’G hGC ájQhódG É¡JGô°ûf »≤∏J »rnàeóîH ó©H ∑ΰûj ⁄ Úeóîà°ùŸG øe k GójóL k GQƒ¡ªL π«ªà°ùJ ¿GC äɪ¶æŸG ™«£à°ùJ ∞«c ,TakingITGlobal ™bƒªc ,á«fóŸG ácQÉ°ûŸG ™«°SƒJ πY ÉgOƒ¡L õcqôJ »àdG á«fhεd’EG ™bGƒŸG âdÉW má°SGQO øe øq«ÑJ ó≤d ?ÉgQÉÑNGC ôNGB ,º¡«dGE áÑ°ùædÉÑa .17É¡H º¡eGõàdG â«ÑãJ ≈∏Y áMhô£ŸG ÉjÉ°†≤dG ∫É«M ÊóŸG º¡«Yh Ióq°ûH ¿hõ«qªàj øjòdG ÜÉÑ°ûdG å q – ™bGƒŸG √òg ¿qGC ¥ôW ™WÉ≤àH ¬Ñ°TGC ™bGƒŸG ∂∏Jh ,É¡JGP äÉeɪàg’G º¡fƒcQÉ°ûj ¢UÉî°TÉCH AÉ≤àdÓd á∏«°Shh º¡JÉeƒ∏©Ÿ k GQó°üe âfÎf’EG áµÑ°T ¿ƒµJ .‹GƒàdG ≈∏Y É¡©bGƒe ¿hQhõj øjòdG OóY ójõJh º¡ª«np bp ô°UÉæJ »àdG äɪ¶æŸG ¤GE º¡eɪ°†fG π¡q°ùJ á«fhεdGE âfÎf’EG »eóîà°ùe π«e ¤GE k Gô¶f ,ÊóŸG πª©dG ‘ ÚWôîæŸG ÒZ ÜÉÑ°ûdG ádɪà°SG ‘ íéæJ ɪ∏qb á°ü°üîàŸG ™bGƒŸG √òg qøµdh m Éeƒ∏©e øY åëÑdG ƒëf ΩÉY m πµ°ûH ádÉ©a ák∏«°Sh á«fhεd’EG πFÉ°SƒdG ÈY ''ÈÿG π≤f'' á«æ≤J Èà©J ∂dòd .º¡JÉeɪàgG ¢ùµ©J ä ÊóŸG πª©dG ‘ ÉkYƒW ¿ƒWôîæj ÜÉÑ°ûdG øe %42 ¿qGC ¤GE 2003 ΩÉ©∏d Oƒ©J á°SGQO äQÉ°TGC ,¥É«°ùdG Gòg ‘h .ójóL Qƒ¡ªL ádɪà°S’ .18kÉ«°üî°T º¡©e »WÉ©àdG Ωó©H á«fóŸG ácQÉ°ûŸG øY º¡eÉéMGE ¿ƒ∏∏©j ÉkÑjô≤J á°SGQódG ‘ ÚcQÉ°ûŸG ∞°üf ¿qGCh ,º¡FÉbó°UÉCH ÓkKÉ“ Ωóîà°ùJ ¿GC äɪ¶æª∏d ≈qæ°ùàj ,»°ShÒØdG ≥jƒ°ùàdGh á«YɪàL’G äɵѰûdG AÉæH ∫É› ‘ …OÉjôdG âfÎf’EG áµÑ°T QhO π°†ØHh .»°üî°ûdG É¡©HÉW Égóªà©J »àdG áHQÉ≤ŸG ó≤ØJ ¿GC ¿hO øe ,º¡«dGE π°üJ øjòdG ¢UÉî°T’CG OóY áØYÉ°†e πLGC øe É¡jô°UÉæe äɵѰT

(âfÎf’EG áµÑ°T êQÉN) ÜÉÑ°ûdG ™e π°UGƒàdG .3 .Apathy is Boring ™bƒe øY ádhƒD°ùŸG ,øjhGO π°ûàjGQ …GCQ Ö°ùëH ,kÉ°†jGC ÉkeÉg k Gõ«M π¨°ûj áµÑ°ûdG QÉWGE êQÉN äÉWÉ°ûf º«¶æJ ø q µd

q í«àJh ÊóŸG πª©dG ‘ ÚWôîæŸG ÒZ ÜÉÑ°ûdG äÉeɪàgG ™e ≈°TɪàJ á«æØdG äÉWÉ°ûædGh á«≤«°SƒŸG äÓØ◊G q¿GC ᪶æŸG √òg iôJ πª©dÉH ڪ࡟G ÜÉÑ°ûdÉH ∫É°üJÓd ábÓ£fG ÒN πã“ á«æjódG äÉYɪ÷Gh ¢SQGóŸG âfÉc ÉqŸh .á«WGô≤ÁódG ÉjÉ°†≤dG á°ûbÉæe á«fɵeGE ÖjQóàdG AGƒLGCh á°SQóŸG äÉbÓY øe IOÉaEÓd IòJÉ°S’CG ™e πª©dG TakingITGlobal ᪶æe äQôb ,ó©H ¬«a ÚWôîæŸG ÒZ ɉGE ÊóŸG Raynes-Goldie, Kate and Luke Walker. “Our Space: Online Civic Engagement Tools for Youth”. Civic Life Online: Learning How Digital Media Can Engage Youth. Edited by W. Lance Bennett, Cambridge, MA: The MIT Press. 2008. Pages 161–188 Barnard, Robert, Denise Andrea Campbell and Shelley Smith, Citizen Re:Generation - Understanding Active Citizen Engagement Among Canada’s Information Age Generations، D-Code, 2003, available at http://www.d-code.com

9

17 18

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 14

øY äÉà°ûdG ÜÉÑ°T ™e π°UGƒàdG øe Ék°†jGC ᪶æŸG âæµq“ óbh .Ú«∏°U’CG ¿Éµ°ùdG øe ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TGE ¤GE É¡æe kÉ«©°S ,IòeÓà∏d á«JGƒDŸG ácQÉ°ûŸG ¢Uôa º¡ëæà QGôªà°SÉH º¡eɪàgG IQÉK’E ák∏«°Sh É«LƒdƒæµàdG äQÉ°U ≈àM ,áYƒæàe á«aÉ≤K äÉ©ªà› øe ∫ɪq©H áfÉ©à°S’G ≥jôW .ïdGE ,IójóL äGQÉ¡e ÜÉ°ùàcGh äÉ°TÉ≤ædG ‘ QÉWGE »Øa .âfÎf’EG ÈY Ók°UGC Ú£°TÉædG ¢UÉî°T’CG ácQÉ°ûe õjõ©J ‘ »°SÉ°SGC QhO øe ájOôØdG äGAÉ≤∏d Ée ¤GE Ék°†jGC IQÉ°T’EG øe óqH ’ É«LƒdƒæµàdGh ¿ƒæØdG ∫ɪ©à°SG ∫ƒM »ÑjQóJ èeÉfôH º«bGCo ,‹hódG ¿hÉ©à∏d ƒjQÉàfhGC ¢ù∏› ¬ª¶q f …òdG ÚæWGƒª∏d »ŸÉ©dG ióàæŸG äÉWÉ°ûædG º«¶æJ ᪡e º¡≤JÉY ≈∏Y GhòNGC Éeó©H á«fóŸG º¡àcQÉ°ûe IôFGO ™«°SƒJ øe Ék≤M’ øjô°VÉ◊G øµqe ,ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TGE ¢VGôZ’C .á«∏ÙG º¡JÉ©ªà› øª°V

É«LƒdƒæµàdG ájô°üM ΩóY ≈∏Y ¢Uô◊G .4 É«LƒdƒæµàH ¢UÉî°T’CG äGÈN ¿q’C ,Gòg Éæeƒj ≈àM Góæc ‘ ?ƒDaɵàdG ΩóY øe IÒãc ä’ÉëH ÖÑ°ùàJ ᫪bôdG IƒéØdG ∫GõJ ’ áeóîH øjOhõe hGC ,âfÎf’EG áµÑ°T ΩGóîà°SG áeóîH hGC ,¢UÉN ôJƒ«Ñªc RÉ¡éH øjOhõe ÒZ GƒfÉc AGƒ°S ,º¡YÉ°VhGC ´ƒqæàH ´ƒqæàJ äÉeƒ∏©ŸG ¿hóaGƒdGh ,πFGh’CG ¿Éµ°ùdGh ,á«ØjôdG ≥WÉæŸG AÉæHÉCa .™jô°ùdG âfÎf’EG §N ÈY ’ âHÉãdG ∞JÉ¡dG §N ÈY âfÎf’EG ¤GE ∫ƒ°UƒdG êÉeOGE á∏µ°ûe øqµdh .19Ohófi m πµ°ûH íLQ’CG ≈∏Y áµÑ°ûdG ¿ƒeóîà°ùj ÊóàŸG πNódG hGC »ª∏©dG iƒà°ùŸG ÜÉë°UGCh ,Oó÷G .áµÑ°ûdÉH ∫É°üJ’G á«fɵeÉEH kÉbÓWGE ô°üëæJ ’ ÊóŸG πª©dG ‘ ÜÉÑ°ûdG ÚH ±ÓàN’Gh õjɪàdG ⁄É©e RÈàa .Iójó÷G É«LƒdƒæµàdG πFÉ°Sh ∫ɪ©à°SG ¬LhÉCH ≥∏©ààa ÜÉÑ°ûdG ÚH ™°ùqàJ »àdG iôN’CG IƒéØdG ÉeGC äÉ°SGQódG âæq«H ɪc .∫ÉÛG Gòg ‘ º¡àaÉ≤Kh º¡JGQÉ¡eh º¡aQÉ©e ´ƒqæJ ¤GE k Gô¶f ,É«LƒdƒæµàdÉH º¡àbÓY iƒà°ùe ≈∏Y ÜÉÑ°ûdG ±ƒØ°U ÌcGC ôJƒ«ÑªµdG Ωóîà°ùj πLôdG q¿GC ≈∏Y ójó°ûàdG ™e ,IGCôŸGh πLôdG ÚH á«LƒdƒæµàdG πFÉ°SƒdG √òg ∫ɪ©à°SG á≤jôW ‘ ±ÓàNG OƒLh ádƒ°UƒŸG É«LƒdƒæµàdG πFÉ°Shh âfÎf’EÉH á°ûª¡ŸG äÉYƒªÛG ΩɪàgG á∏qb πq©dh .20á«∏°ùàdG ÜÉ©dGCh »YÉÑ£dG º«ª°üàdGh á›ÈdG ¢VGôZ’C .äÉYƒªÛG ∂∏J ™bGh »cÉ– ÚeÉ°†e ¤GE ÉgQÉ≤àaG hGC áYƒæàe ÚeÉ°†e ¤GE IÒN’CG √òg QÉ≤àaG ¤GE Oƒ©j 21áµÑ°ûdÉH ÒZ ÜÉÑ°ûdG øe k GQƒ¡ªL ó°üb ÒZ øY ÊóŸG πª©dG ‘ kÉ°SÉ°SGC ÚWôîæŸG ÜÉÑ°ûdG ÚH k GÒÑc kÉMÉ‚ âb’ »àdG äGQOÉÑŸG ¢†©H â°übGC ácQÉ°ûe ¬Lh ‘ IÌY ôéM ,É¡dɪ©à°SG ádƒ¡°ùH ™«ª÷G ºq∏°ùoj »àdG É«LƒdƒæµàdG πFÉ°Sh ¢†©H ∞≤J ,∂dP IGRGƒÃ .Ú°ûª¡ŸGh ÚWôîæŸG ‘ IOhófi äGQÉ¡Ã ¿ƒ©àªàj øjòdG ÜÉÑ°ûdG iód k GÒÑc ÉkcÉHQGE π«é°ùà∏d ᣫ°ùH á«fhεdGE IQɪà°SG ÖqÑ°ùJ ¿ÉCc ,áæ«q©e äÉYƒª› .ôJƒ«ÑªµdG ΩGóîà°SG Dechief, Dianne. My digitaldivide: Narratives of access inequalities and their significance, Presentation at R/Évolutions Conferences, March 20, 2005.

Looker, Dianne and Victor Thiessen, The Digital Divide in Canadian Schools: Factors Affecting Student Access to and use of Information Technology. Statistics Canada. 2002.

Reddick, Andrew; Christian Boucher et Manon Groseilli. The Dual Digital Divide: The Information Highway in Canada. Public Interest Advocacy Centre, Ekos Research Associates, December 2000.

19 20 21

10

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 15

ΩGóîà°SG ‘ ÖZôj øŸ ÖjQóàdGh ºYódG Ëó≤Jh ∫ɪ©à°S’G á∏¡°S äÉ«æ≤J QÉ«àNÉH Ú∏ªàfi ÚcQÉ°ûe AÉ°übGE ô£N ÖqæŒ øµÁ …ƒ∏ÿG ∞JÉ¡dG á«æ≤J ≈≤ÑJ ,™jô°ùdG âfÎf’EG áeóN Am§ÑH Éghõ¨J »àdG ≥WÉæŸG »Øa .»YɪàL’G êÉeO’EG áeóN ‘ áØXƒŸG É«LƒdƒæµàdG ¤GE áLÉ◊G »Øæj ’ á«LƒdƒæµàdG πFÉ°SƒdG ÈY ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TGE ¿qÉCH kɪàM ÒcòàdG ™e ,QÉÑàN’ÉH ÚJôjóL IÒ°ü≤dG πFÉ°SôdG áeóNh .™bGƒdG ¢VQGC ≈∏Y º¡©e πYÉØàdG

!ÜÉÑ°ûdG ìhôHh ...ájƒ«◊ÉH áÄ«∏e É«LƒdƒæµàdG AÉ≤HÉEH á∏«ØµdG äGƒ£ÿG PÉîJG .5 ¢qùM øe ¬H ¿ƒ©àªàj ÉŸ k Gô¶f ,âfÎfE’G ÈY º¡WGôîfG π«¡°ùàd ádhòÑŸG Oƒ¡÷G ‘ ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TEG ¢UÉN m¬LƒH ≥ahC’G øe ¬∏q©d äÉjóàæŸÉc ,ácQÉ°ûª∏d Ió©ŸG èeGÈdG á∏cÉ°T ≈∏Y á«≤«Ñ£J èeGÈH Ωƒ«dG É¡©bGƒe äõ¡qL ÉgGôJ äɪ¶æe øe ºµa .Iô£ØdÉH ácQÉ°ûŸG øe ÒÑc Qób IQÉKE’ Ék«aÉc ¢ù«d äÉ≤«Ñ£àdG √òg πãe OƒLh ¿qCG ,á°UÉÿG É¡àHôŒ øe kÉbÓ£fG ,âæ≤jCG ¿CG âãÑd Ée É¡æµdh ,äÉfhóŸGh k G O ó Y q¿ C G i ô J ≈ à M Ê ó Ÿ G ™ ª à Û G ä É ª ¶ æ e ™ b G ƒ e É ¡ ≤ ∏ £ J » à d G ä É j ó à æ Ÿ G ≈ ∏ Y á © j ô ° S á d ƒ é H Ω ƒ ≤ J ¿ C G ∂ « Ø µ j . Ü É Ñ ° û d G i ó d Ω É ª à g ’ G õ«Ø– ¤EG π«Ñ°ùdG ∞«µa .™bGƒŸG ∂∏J ≈∏Y Úaô°ûŸG øY kÉ«°üî°T Qó°üJ Ée ÉkÑdÉZ ,äÉ≤«∏©J ™°†H ≈∏Y ’qEG …ƒ£æj ’ É¡æe k GÒÑc ?ácQÉ°ûŸG ≈∏Y ÜÉÑ°ûdG »ØJ ¿GCh 샰VƒH IOófi ÉkaGógGC âfÎf’EG ÈY π°UGƒàJ äÉYƒª› øe É¡¡HÉ°T Éeh äÉjóàæŸG ™ÑàqJ ¿GC ‘ øªµj πãe’CG qπ◊G πq©d ‘ áªgÉ°ùŸG º¡æe Ö∏n£jo ÚM ÜÉÑ°ûdG ÚH »≤«≤M πYÉØJ ∫ƒ°üM á«fɵeGE OGOõJ ó≤a .±ó¡à°ùŸG Qƒ¡ª÷G iód á«∏©ØdG äÉLÉ«àM’ÉH øe πcÉ°ûe ¢ûbÉæJ »àdG á«°VGÎa’G äÉYƒªéª∏d Qós≤jo πH ’ ;É¡dƒM ¢TÉ≤ædG IQÉKGEh ™«°VGƒŸG QÉ«àNG ájôM º¡d ¿ƒµJh ,™jQÉ°ûŸG OGóYGE ¿ƒjõØ∏J É¡≤∏WGC »àdG IQOÉÑŸG äõµJQG ,Éæg øe .QGôªà°SÓd ÈcGC ¢UôØH ≈¶– ¿GC É¡d á«aGƒdG ∫ƒ∏◊G OÉéjGE ≈∏Y qÖµæJh IÉ«◊G ™bGh ,¿ƒjõØ∏àdG íéæa .∑ôëàdG ≈∏Y º¡ãq–h ÜÉÑ°ûdG º¡p∏J äÉjGhQ ô°ûf ±ó¡H »YɪàL’G ΩÓY’EG Ωƒ¡Øe ≈∏Y Quantum Shift.TV QÉÑNGC ô°ûf ≈∏Y º¡ãq– äÉ≤HÉ°ùŸG ¿qGC kÉcQóe ,ácQÉ°ûŸG ≈∏Y ºgõ«Øëàd ÜÉÑ°ûdG iód ¢ùaÉæàdG ìhQ ∫Ó¨à°SG ‘ ,á≤HÉ°ùŸG √òg π°†ØH .É¡≤∏£j »àdG äGQOÉÑŸGh ¬©bƒe ÜÉÑ°ûdG QhO ∫ÉØZEG ¿hO øe ,äÉYɪ÷G √òg ájƒ«M ≈∏Y ®ÉØ◊G πLCG øe OQGƒŸG ÚeCÉJ IQhô°V ¤EG Ék°†jCG IQÉ°TE’G øe óqH ’ ™bƒe ójhõJ ¿É«dƒàJ ÚJCGôeG (∑ôqëàJ ICGôŸG) Power Camp National ᪶æe âeóîà°SG ,QÉWE’G Gòg ‘ .ájô°ûH OQGƒªc ,»YɪàLG Ò«¨J çGóMEÉH äɪ࡟G AÉ°ùædGh äÉ«àØdG øe k GOóY ''âfÎfE’G'' ÈY ™ªéj …òdG ,Kickaction ''ø°ûcBG ∂«c'' ø¡∏ZÉ°ûe ¬HÉ°ûJ ºµëH ,܃∏£ŸG Ωɪàg’ÉH QÉãÄà°S’G øe ¿ÉàHÉ°ûdG ¿ÉàØXƒŸG âæµq“ ,π©ØdÉHh .¬JÉeóîà°ùe π«ªà°ùJ mäÉjƒàëà ¬LhCG øe Ék¡Lh ∫ÉãŸG Gòg ¢ùµ©j .''ø¡dÉM ¿É°ù∏H çóëàdG'' ≈∏Y ɪ¡JQób π°†ØHh äÉepóîà°ùŸG πZÉ°ûe ™e ø¡fƒé°Th ÚHQóàe hCG ÚYƒ£àe πµ°T ≈∏Y ¿EG ,¢SÉædG ∑Gô°TEG ¤EG ≈©°ùJ »àdG Oƒ¡÷G ‘ …óqL πµ°ûH ÜÉÑ°ûdG ó«æŒ ᫪gCG RGôHE’ ¿hÉ©àdG .k GôLCG ¿ƒr°nVÉ≤àj ÚØXƒe hCG 11

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 16

á«dÉ©ØdG øe øµ‡ Qób ÈcÉCH OQGƒŸG ∫ɪ©à°SG .6 É«LƒdƒæµJ ÉgõæàµJ »àdG äÉbÉ£dG øe IOÉa’EG ‘ ÖZôJ ób IÒãc äɪ¶æe ¬Lh ‘ ∞≤J »àdG á«°SÉ°S’CG áÑ≤©dG OQGƒŸG IQóf Èà©J ɉGE ™bƒe …qÉCH Úeóîà°ùŸG ΩɪàgG ≈∏Y ®ÉØ◊G q¿GC QÉÑàYÉH ,QGôªà°SÉH á«fhεd’EG ™bGƒŸG åjó– ‘ øªµ«a Èc’CG …óëàdG ÉeGC .äÉeƒ∏©ŸG ¤GE IÒÑc IóYÉ°ùe RRS feed QÉÑN’CG ôNGB áeóN Ωóq≤J ¿GC øµÁ ,ájɨdG √ò¡d .¬JÉjƒàfi ójóŒ ‘ QGôªà°S’G ¬ÑMÉ°U øe Ö∏£àj …GC ,ácΰûe äÉeɪàgG äGP iôNGC ™bGƒe øe ¬«dGE IOQGƒdG äÉeƒ∏©ŸG ôNGB ¤GE k GOÉæà°SG ™bƒŸG iƒàfi ójóéàH íª°ùJ É¡f’C ,Ωóîà°ùŸG .IôaGƒàŸG OQGƒŸG ¤GE OÉæà°S’ÉH ∫hÉæàŸG ‘ áYƒ°VƒŸG äGhO’CG ΩGóîà°SG øqµdh .iôN’CG äGQOÉÑŸG ñÉ°ùæà°SG øY OÉ©àH’ÉH »°†≤àa É¡JÉYGôe øq«©àj »àdG áeÉ¡dG IóYÉ≤dG ÉeGC ™bGƒªa .âfÎf’EG ÈY ácQÉ°ûŸG ™«é°ûàd IójóL á«fhεdGE ™bGƒe çGóëà°SG øe áØ∏µàdG å«M øe á«dÉ©a ÌcGC íLQ’CG ≈∏Y Èà©j íª°ùJh ∑QÉ°ûàdGh πYÉØàdG ¢Uôa kÓ°UGC ÜÉÑ°û∏d í«àJ ,»YɪàLG Ò«¨J çGóM’E Ióq©e ÒZ hGC Ióq©e âfÉcGC ,á«YɪàL’G äɵѰûdG …òdG Rethos ''¢SƒãjQ'' ™bƒe q¿GC Ókãe ôcnòjo .ÉgôaƒJ »àdG á«Ø«XƒdG äÉ«fɵe’EG π°†ØH á°UÉÿG º¡Whô°ûd Ék≤ah πªY …qGC ‘ º¡cGô°TÉEH ,á«YɪàL’G ÉjÉ°†≤dG ∫ƒM ¢TÉ≤f IQÉK’E ''∑ƒÑ°ùjÉa'' ™bƒe iód »≤«Ñ£J èeÉfÈH Ú©à°ùj ,»YɪàLG Ò«¨J çGóMGE ≈∏Y √Oƒ¡L õcqôj .É¡JÉYɪL Iô°üæH ≈¶– »àdG ÉjÉ°†≤dG ¢†©Hh äɪ¶æŸG ∫ɪYGC ∫ƒM »YƒdG áYÉ°TGE πLGC øe ÒN’CG Gòg QGhR ácôM øe ∂dòH k Gó«Øà°ùe q¿GC lí«ë°U .É¡µ∏“ »àdG IOhóÙG á«æ≤àdGh á«dÉŸG OQGƒŸG ºZQ âfÎf’EG ÈY âa’ Qƒ°†ëH kÉ°†jGC á«YɪàL’G äɵѰûdG ™bGƒe ≈¶– ¿GC øµÁ Ée á«Ñ©°ûdG ™bGƒŸG çóMGC ≈∏Y áëØ°U AÉ°ûfÉEa .ÓkjƒW kÉàbh ¥ô¨à°ùj ɉGE ,ôJƒ«ÑªµdG ΩGóîà°SG ‘ á«dÉY äGQÉ¡e Ωõ∏à°ùj ’ Qƒ°†◊G Gòg ÚeÉCJ ÉgGóY Ée ¤GE ,ΩɶàfÉH É¡JÉjƒàfi åjó–h É¡«∏Y ®ÉØ◊Gh áµÑ°ûdG AÉæH ᪡e Iƒ£ÿG √òg »∏J PGE ,π«e ∞d’CG á∏MQ øe ¤h’CG Iƒ£ÿG ’qGE »g áª¶æŸ »ª«∏b’EG ÖൟG iGCQ óbh .áaó¡à°ùŸG äÉYƒªÛG ºFÓJ »àdG äɵѰûdG ≈∏Y Oƒ¡÷G õ«côJ …Qhô°†dG øe ,∂dòd .ΩÉ¡e øe ™aó∏d ''∑ƒÑ°ùjÉa'' ΩGóîà°SG QGôb q¿GC »°ù∏W’CG §«ÙG á≤£æe ‘ (‹hódG …óæµdG ≈≤à∏ŸG) Canadian Crossroads International øe ¬Ñ°SÉæJ »àdG äÉYƒªÛG ™bƒŸG »eóîà°ùe øe QÉàîj ¿GC Oƒ¡÷G √òg ≥°ùæŸ íª°S Ék«é«JGΰSG k GQGôb ¿Éc ÜÉÑ°ûdG ÜÉ£≤à°SG Oƒ¡éH Ékeób .QƒcòŸG ™bƒŸG ≈∏Y É¡H á°UÉN áYƒª› AÉ°ûfGE ∫ÓN øe É¡JÉWÉ°ûæd êhqôJ ¿GC ᪶æŸG ≈∏Y π¡o°S ɪc .äÉØ°UGƒŸGh QɪY’CG äÉÄa å«M

?QGƒ◊G π«©ØJ hGC ... iƒàÙG áÑbGôe ¤GE ¬ÑqæàdG .7 É¡dƒqîJ »àdG OQGƒŸG ¤GE ÉgQÉ≤àaG qøµdh .Êhεd’EG É¡©bƒe ≈∏Y Égô°ûæJ »àdG äÉjƒàÙÉH kÉ«dÉJh É¡JQƒ°üH qºà¡J ¿GC äɪ¶æª∏d ≥qëj .ácQÉ°ûŸG ≈∏Y ¢SÉædG ™éq°ûJ âfÎf’EG ÈY ¢TÉ≤æ∏d ™bGƒe ¥ÓWGE ‘ ÉgOOôJ πq∏©J »àdG ÜÉÑ°S’CG óMGC ƒg äÉWÉ°ûædG ≈∏Y ±Gô°T’EG øe ¬fÉCH á∏FÉ≤dG á«dó÷G ‘ ô¶æJ ¿GC äɪ¶æŸÉH Qóéj ,á«cQÉ°ûàdG á«≤«Ñ£àdG èeGÈdG ∫ɪ©à°SG á«fɵeGE OÉ©Ñà°SG ¤GE áYQÉ°ùŸG πÑb ,øµdh º¡°ùØfGC ÚcQÉ°ûª∏d ìɪ°ùdÉa .äÓNGóŸG qπc ≈∏Y ±Gô°T’EG ¢VƒnYp É¡∏fi ÒZ ‘ IOQGƒdG äÉ≤«∏©àdG ƒfi kIOÉY •Gƒ°TÉCH π¡°S’CG øe Ö∏n£jo ¿GC øµÁ πH ’ ,á«°VGÎa’G áYɪ÷G OóY ójõjh ácQÉ°ûe á∏«°Sh òmFóæY Èà©j ¿ƒª°†ª∏d á≤aGƒŸG ÒZ äÉjƒàÙG ≈∏Y ±Gô°T’EÉH á«dGB ∫ÓN øe ΩɪàgÓd IQÉKGE Ìc’CG hGC ´ƒ°VƒŸÉH á∏°U Ìc’CG äÓNGóŸG ≈∏Y IAÉ°V’EGh ¬∏fi ÒZ ‘ iƒàfi …qGC øY ≠«∏ÑàdG QGhõdG .YouTube ''܃«Jƒj'' ™bƒe iód Ióªà©ŸG âjƒ°üàdG 12

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 17

ÒµØàdG Ö«dÉ°SGCh »YɪàL’G QGƒ◊G õjõ©àd í∏°üJ IGOÉCc äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ QhO øe ÉkbÓ£fG ,áÑbGôŸG GCóÑe ‘ ô¶ædG OÉ©jo ¿GC Ék°†jGC Rƒéj óqëH ™aój Êhεd’EG ™bƒŸG ≈∏Y IQƒ°ûæŸGh ¿ƒª°†ª∏d á≤aGƒŸG ÒZ hGC áë«ë°üdG ÒZ äÉjƒàÙG ∫ƒM ¢TÉ≤f √Òãj …òdG QGƒ◊Éa .á«Yɪ÷G .âfÎf’EG »eóîà°ùe ÚH QGƒ◊G õjõ©J ájƒdhGC ΩÉeGC áÑbGôŸG Iôµa ™LGÎJ ¿GC Öéj ,ájɨdG √ò¡d .áMhô£ŸG ™«°VGƒŸÉH áaô©ŸG ó«WƒJ ¤GE ¬JGP

... ΩÉàÿG ‘ .8 ,∂dòd .ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°T’E ᪶æŸG äGQOÉÑŸG ìÉ‚ øª°†J »àdG ájôë°ùdG äÉØ°UƒdG OGóY ‘ äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ΩGóîà°SG êQóæj ’ Ék°†jGC º¡ŸG øeh .ÉgOQGƒeh ᪶æŸG ±GógGC ™e ≥aGƒàj ƒmëf ≈∏Y á«LƒdƒæµàdG πFÉ°SƒdG √òg ΩGóîà°SG ≈∏Y ¢Uô◊G ,’khGC ,…Qhô°†dG øe .᪡ŸG √òg AGO’C áÑ°SÉæŸG á∏«°SƒdG QÉ«àNG πLGC øe ,É¡dɪ©à°SG ájOhófih πFÉ°SƒdG √òg øe á∏«°Sh πqc É¡H õq«ªàJ »àdG Iƒ≤dG •É≤f áaô©e π«ã“h ,º¡JÉ©bƒJ iƒà°ùe ≈∏Y AÉ≤JQ’G øe É¡ÑMÉ°U ¿ÉæµqÁ É¡«a º¡cGô°TGEh äGQOÉÑŸG √òg ∫ƒM ÜÉÑ°ûdG ™e QhÉ°ûàdG ¿qGC ≈∏Y ORp .»YɪàLG Ò«¨J πeGƒY ºgQhóH GƒëÑ°üj ≈àM ,º¡◊É°üe

13

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 18

:ådÉãdG π°üØdG IôµàÑe äÉ°SQɇ III. Innovative Practices

CWY ᪶æe

OGóYGE øe ÜÉ£≤à°SG á∏ªM .1

»°ShÒa ≥jƒ°ùJ á∏ªM Canada World Youth ᪶æe â≤∏WGC ,2008-2007 ΩÉ©d ájƒæ°ùdG ÜÉ£≤à°S’G á∏ªM QÉWGE ‘ ±Gó¡à°S’ má∏«°Sƒc ᪶æŸG ±QÉ©e áµÑ°T ΩGóîà°SG ¤GE IQOÉÑŸG √òg âeQh .Úë°TôŸG øe øµ‡ OóY ÈcGC ¤GE ∫ƒ°Uƒ∏d .á∏ª◊G √òg ¢VGôZ’C Ék°ü«°üN Å°ûfGCo ô¨q°üe ÊhεdGE ™bƒe ƒëf º¡¡«LƒJh ,á«dÉ©ØdG øe ómjõà Ú∏ªàfi Úë°Tôe á∏°Uhh ,ƒjó«a äÉØ∏eh ,Qƒ°ü∏d kÉ°Vô©e øªq°†Jh ,á«gGR ¿GƒdÉCH ÜÉÑ°ûdG Qƒ¡ªL ádɪà°SG ™aGóH Å°ûfGCo …òdG ô¨s°üŸG ™bƒŸG õ«q“ .âfÎf’EG ÈY ¬àcQÉ°ûe π«é°ùàd ᣰqùÑe IQɪà°SG ¤GE Ωóîà°ùŸG π«– á«fhεdGE á≤∏M ¤GE ºgQhóH GhQôqÁ ¿GC º¡æe ákÑdÉW ,É¡àµÑ°T AÉ°†YGC øe ƒ°†Y πqc ¤GE ájQhO Iô°ûf Êhεd’EG ójÈdG ÈY ᪶æŸG â∏°SQGC ÉgójôH äõ¡qL ¿GC ó©H ,É¡©jRƒàd Ók«¡°ùJ ''≥jó°U ¤GE π°SQGC'' QÉ«N É¡àdÉ°SQ ‘ âLQOGCh .èeÉfÈdG øY mäÉeƒ∏©e º¡aQÉ©e .¬«a ܃ZôŸG ÒZ ójÈdG áfÉN ‘ É¡∏FÉ°SQ Ö q °üJ ’ ≈àM Campainer ''ÔjÉÑeÉc'' èeÉfÈH Êhεd’EG :á°nü∏nîà°ùŸG ôÑn©pdG :ƒd á«dÉ©ØdG øe ÈcGC k GQób ≥≤ë«d »°ShÒØdG ÖfÉ÷G ¿Éc ;ÜÉ£≤à°S’G á∏ªM ∫ÓN ájQhódG äGô°ûædG ∫É°SQGE ‘ ᪶æŸG äôµHGC ;√Gƒ°S hGC ''∑ƒÑ°ùjÉa'' ™bƒªc á«YɪàL’G äɵѰûdG ™bGƒe ≈∏Y øeGõàem πµ°ûH äÉeƒ∏©ŸG äô°ûf .¬JGP âbƒdG ‘ ¢UÉî°TGC IóY ¤GE Êhεd’EG ÉgójôH ∫É°SQGE QÉ«N âMÉJGC

14

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 19

∂Jƒ°üH p ∫OGC á∏ªM .2 ≈∏Y ÜÉÑ°ûdG ™«é°ûJ ¤GE iôNGC äɪ¶æe ™e ¿hÉ©àdÉH Check your Head ᪶æe É¡JóYqGC »àdG ∂Jƒ°üH p ∫OGC á∏ªM âeQ …ƒ∏ÿG ÈY IÒ°ü≤dG πFÉ°SôdG áeóN ᪶æŸG âeóîà°SG óbh .2006h 2004 »renÉ©d á«dGQóØdG äÉHÉîàf’G ‘ º¡JGƒ°UÉCH A’O’EG .É¡H º¡eɪàgG IQÉKGEh ,á∏ª◊G ‘ áæ°S 34h 18 ÚH Ée ºgQɪYGC ìhGÎJ øjòdG ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°T’E ,äÉWÉ°ûædG ‘ ácQÉ°ûª∏d mäGƒYOh ,á∏ª◊G øY QÉÑN’CG ôNGB ΩɶàfÉH IÒ°ü≤dG πFÉ°SôdG áµÑ°T ‘ ¿ƒ∏é°ùŸG ¿ƒÑNÉædG ≈≤∏àj ≈æq°ùàj ¬f’C k GóMGh ÉkgÉŒG ∂∏°ùj ⁄ ÚcQÉ°ûŸGh Úª¶q æŸG ÚH π°UGƒàdG øqµdh .øjõFÉØdG ≈∏Y õFGƒL ™jRƒàH π∏qµàJ äÉ≤HÉ°ùeh •É°ûædG Gòg øe á∏ª◊G ƒª¶q æe É¡©ªL »àdG AGQ’BG ÉeGC .á«HÉîàfG ¿hƒD°T ∫ƒM ºgAGQGB ™∏£à°ùJ á∏Ä°SGC øY áHÉL’EG ÚcQÉ°ûª∏d .ΩÉ©dG ¢TÉ≤ædG ≈∏Y ÒKÉCàdG ‘ Ék©ªW Ú«°SÉ«°ùdGh Ú«eÓYE’G ¤GE É¡fƒ∏«ë«a ,É¡H kÉWÉÑJQG ≥KhGCh á«HÉîàf’G á∏ª◊G äÉjô› ≈∏Y ÉkYÓWG ™°ShGC IÒ°ü≤dG πFÉ°SôdG áµÑ°T ‘ GƒcQÉ°T øjòdG ÜÉÑ°ûdG GóH óbh .Check your Head ᪶æe øe Ö«°ù∏«e øØ«c óqcGC ɪѰùM :á°nü∏nîà°ùŸG ôÑn©pdG ÚæWGƒŸG ∑Gô°T’E IÒ°ü≤dG πFÉ°SôdG áeóN ≥≤q– ó≤a ,ájƒ∏ÿG º¡ØJGƒg ΩÉbQGC øY ìÉ°üa’EG ‘ ¿hOOÎj ¢UÉî°T’CG ¿qGC Éà .''Iô°TÉÑŸG äGAÉ≤∏dG'' ô°üæY á∏ª◊G êQpóJo ÚM π°†aGC èFÉàf

âfÎf’EG ÈY ô≤ØdG ≈∏Y AÉ°†≤dG á∏ªM .3 hGC á°†jôY ≈∏Y ™«bƒàdG ≥jôW øY ÉeGE ,âfÎf’EG ÈY ∑ôëàdG ¤GE IQOÉÑŸG ÚæWGƒŸG øe Ö∏pWo ,ô≤ØdG ≈∏Y AÉ°†≤dG á∏ªM QÉWGE ‘ PGE ,ÚJƒYódG ÚJÉg ∫ÓN øe óMGh ôéëH øjQƒØ°üY á∏ª◊G √òg âHÉ°UGC óbh .»°SÉ«°ùdG QGô≤dG »©fÉ°U ¤GE ܃àµÃ ∫É°SQ’EG âeóîà°SG ºqK .⁄É©dG øe iôNGC øcÉeGCh Góæc ‘ ô≤ØdG ó°V É¡àcô©e ‘ ᪶æª∏d ΩRÓdG »Ñ©°ûdG ó«jÉCàdG Ö°ùc øe ’khGC âæµq“ .ó«©ÑdG ióŸG ≈∏Y º¡eGõàdG ᪶æŸG øª°†J ób øjô°UÉæe Aɪ°SÉCH áëF’ AÉ°ûf’E IkGOGC ∑ôëà∏d á¡LƒŸG äGƒYódG ºgójôH ÈY Gƒª∏à°ù«d á∏ª◊G QÉ°üfGC áëF’ ‘ ºgAɪ°SGC GƒLQój ¿GC º¡æe Ön∏£jo ,âfÎf’EG ÈY ∑ôëàdG ¤GE ¢SÉædG IQOÉÑe óæY ¿GC ᪶æª∏d ≈qæ°ùàj ,∂dòHh .∑ôëà∏d á«∏Ñ≤à°ùe äGƒYOh ,á«∏fi äÉWÉ°ûf ‘ ácQÉ°ûª∏d äGƒYOh ,ájQÉÑNGE äGô°ûf Êhεd’EG .ójÈdG ≥jOÉæ°U ΩÉbQGC ≈∏Y π°ü– ÉŸÉM ‘Gô¨÷G º¡YRqƒàd Ék≤ah äGƒYódGh QÉÑN’CG É¡jô°UÉæe ¤GE π°SôJ :á°nü∏nîà°ùŸG ôÑn©pdG :√Éæ©e Éà ,É¡dɪ©à°SG ø°ù– ¿GC É¡«∏Y øq«©àj ,Êhεd’EG ºgójôH øjhÉæY øY É¡d ìÉ°üa’EG óqM äɪ¶æŸÉH ¢UÉî°T’CG á≤K ≠∏ÑJ ÚM ;É¡H ¢UÉî°T’CG ¥GôZ’E Ék©æe á«fhεd’EG É¡∏FÉ°SQ ∞ãqµJ ’qGC .Ωɪàg’G ÒãJ ám≤jô£H á°Vhô©e á∏°U äGP äÉeƒ∏©e π°SôJ ¿GC 15

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 20

Quantumshift.tv ¿ƒjõØ∏J

º«¶æJ øe ƒjó«a á≤HÉ°ùe .4

IQOÉÑŸG √òg ™qé°ûJ .á«dɪ°ûdG ÉcÒeGC ¢SQGóe É¡«a ∑QÉ°ûJ á≤HÉ°ùe ƒjó«ØdG äÉØ∏e ∫OÉÑàd Quantumshift.tv ™bƒe ≥∏WGC Qɵa’CG ∫OÉÑJh É¡d m ∫ƒ∏M OÉéjGE ≈∏Y ´hô°ûŸG Ö q µæ«a .á«YɪàLG ÉjÉ°†b ìô£J ƒjó«a äÉØ∏e êÉàfGE ≈∏Y º¡JòJÉ°SGCh IòeÓàdG .IôµàÑe QɵaÉCH êhôÿGh ácQÉ°ûŸG ≈∏Y ÜÉÑ°ûdG •É°ShGC õØqëj á≤HÉ°ùª∏d »°ùaÉæàdG ™HÉ£dG ¿qGC ¤GE IQÉ°T’EG ™e ,É¡dƒM m QGOÉÑe ¥ÓWGE º¡æe Ö∏£àj óx– ΩÉeGC º¡°ùØfGC ÜÉÑ°ûdG óéj ¿qGC ¤GE IQÉ°T’EG ™e ,ácQÉ°ûŸG ≈∏Y º¡©ªà› AÉæHGCh º¡°SQGóe πª– ä .âfÎf’EG ÈY ƒjó«ØdG äÉØ∏e √É≤∏J …òdG ÜhÉéàdG ºéM √Oóëj á≤HÉ°ùŸG ‘ RƒØdG QÉ«©e :á°nü∏nîà°ùŸG ôÑn©pdG ;IOhófi äɪ«∏©J Qó°üJ áfnôpe á«∏µ«g ‘ GƒcQÉ°ûj ¿GC ÜÉÑ°ûdG π°q†Øj ;ácΰûe ±GógGC …hP ±GôWGC IóY ácQÉ°ûe óæY ìÉéædG ¢Uôa OGOõJ .ábOh 샰Vh πqµH ´hô°ûŸG ±GógGC øY ìÉ°üa’EG …Qhô°†dG øe

âfÎf’EG ÈY Apathy is Boring IQƒ°U .5 .ÊóŸG πª©dG ‘ ÚWôîæŸG ÒZ ÜÉÑ°ûdG ¤GE ∫ƒ°Uƒ∏d äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ΩGóîà°SG ᫪gÉCH Apathy is Boring ᪶æe ôq≤J .…óæµdG »°SÉ«°ùdG ΩɶædG ‘ ºXÉ©àe QhO AGOGC ƒëf ÜÉÑ°ûdG Oƒ≤àd πFÉ°Sƒc É«LƒdƒæµàdGh ¿ƒæØdG ΩGóîà°SG ‘ ᪶æŸG ᪡e øªµJh É¡àeÓY hGC É¡JQƒ°U RGôHGE ‘ º¡°ùj ƒ¡a .Iójôa ¢üFÉ°üN Ió©H õjɪàjh ᪶æŸG πª©d á«°SÉ°SGC Iõ«cQ Êhεd’EG ™bƒŸG πqµ°ûj ¬©HÉ£H kÉ°†jGC ™bƒŸG º°ùàjh .á∏ª©à°ùŸG á∏«°SƒdGh ΩAÓàJ ᣫ°ùHh áë°VGh ádÉ°SôH å©Ñjh ,ÜÉÑ°ûdG π«ªà°ùj º«ª°üJ OɪàYÉH ábQÉØdG Aɪàf’ÉH k GQƒ©°T º¡jód »ªqæJ äGhOÉCH ºgOhqõjh ¬JÉjƒàfi AÉæZGE ‘ GƒªgÉ°ùj ¿GC Úeóîà°ùª∏d í«àj ¬f’C ,»cQÉ°ûàdGh »∏YÉØàdG ,πª©dG ≥jôa É¡H ™àªàj »àdG IOhóÙG á«æ≤àdG äGQÉ¡ŸG QÉÑàY’G ‘ òNÉCJ ™bƒŸG AÉ°ûf’E Iónªnà©ŸG äÉ«æ≤àdG ¿qGC ≈∏Y ORp .áYɪé∏d .¬æY ádhƒD°ùŸG ≈∏Y ∫ɵJ’G ¿hO øe ™bƒŸG åjó– ¤GE ÚØXƒŸG QGô£°VG á¡÷ :á°nü∏nîà°ùŸG ôÑn©pdG ;ÊóŸG πª©dG ‘ ÚWôîæŸG ÒZ ÜÉÑ°ûdG ¤GE ∫ƒ°Uƒ∏d ájƒ«M á∏«°Sh É«LƒdƒæµàdG ΩGóîà°SG Èà©j ÒãµdG Ö∏q£àj á«fhεd’EG äGhO’CG ôjƒ£J ¿q’C ¬«a ´hô°ûdG πÑb ájÉæ©H ´hô°ûe …qGC øY áÄ°TÉædG ∞«dɵàdG ôjó≤J øe óqH ’ ;∫ÉŸGh IÈÿGh âbƒdG øe QGôªà°S’Gh ¬àjƒ«M ≈∏Y ¬FÉ≤H’E áeRÓdG äGƒ£ÿG PÉîJG Öéj ,ÊhεdGE ™bƒe AÉ°ûfGE ‘ ∫ÉŸG øe ÒÑc ≠∏Ñe ∞«XƒJ óæY ;¬ãjó– ‘ .k GOó› ¬JQÉjR ≈∏Y Úeóîà°ùª∏d kÉ©«é°ûJ ,(Ωƒj πqc π°†a’CG πH ’) ´ƒÑ°SC’G ‘ Iôe ¬∏qbGC ™bƒŸG åjó– øe óqH ’ 16

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 21

ÚæWGƒª∏d »ŸÉY ióàæe .6 ∑Gô°T’E ábƒ°ûŸG πFÉ°SƒdG øe iôNGC á∏«°Sh äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ ΩGóîà°SG ∫É› ‘ äGQó≤dG õjõ©àd IóYÉ°ùŸG Ëó≤J ôÑnà©jo ∑Gô°TGE π«Ñ°S ‘ É«LƒdƒæµàdGh øqØdG ∫ɪ©à°SG ∫ƒM i k óàæe ‹hódG ¿hÉ©à∏d ƒjQÉàfhGC ¢ù∏› º¶q f ,2007 ΩÉ©dG »Øa .ÜÉÑ°ûdG Úeƒj á∏«W ôqªà°SG …òdG ióàæŸG π°†ØH ,ÜÉÑ°ûdG øe IOÉ≤dGh ¢ù∏ÛG AÉ°†YGC øqµ“ óbh .»YɪàL’G Ò«¨àdG ≥«≤–h ÚæWGƒŸG iôNGC á«LƒdƒæµJ πFÉ°Sh ∫ɪ©à°SG ‘h ,ƒjó«ØdG äÉØ∏e êÉàfGEh ‘GôZƒJƒØdG ôjƒ°üàdG øjOÉ«e ‘ º¡JGQÉ¡e AɉGE øe ,∞°üfh Gƒ∏ªY å«M á«∏ÙG º¡JÉ©ªà› øª°V Ú£°TÉf IQOÉÑŸG √òg ‘ GƒcQÉ°T øjòdG ÜÉÑ°ûdG ∫Gõj ’ .»YɪàL’G ΩÓY’EÉ`H á£ÑJôe ¤GE √ÉÑàf’G âØ∏j ¿GC ÜÉÑ°ûdG øjô°ù«ŸG ó«æŒ ∫ÓN øe ¢ù∏ÛG í‚ ,‹ÉàdÉHh .ióàæŸG ∫ÓN Égƒ‰q »àdG äGQÉ¡ŸG ≥«Ñ£J ≈∏Y .™ªàÛG ‘ Ò«¨J πeÉ©c ÜÉÑ°ûdG ô°üæY ܃µ°Shó«dÉc IGQÉÑe QÉWGE øª°V ,á«ŸÉY ÉjÉ°†b ∫hÉæàJ ƒjó«a ™WÉ≤e ∫É°SQGE ¤GE Góæc ÜÉÑ°T ƒYóJ »àdG IQOÉÑŸG √òg π°†ØH øY áÄ°TÉædG áØ∏µàdG ¿ƒµJ Ée kÉÑdÉZ πH ’ .É«LƒdƒæµàdG πFÉ°Sh ∫ɪ©à°SG øe Ωhôfi ÜÉÑ°ûdG ¢†©H q¿GC ¢ù∏ÛG ßM’ ,ƒjó«Ø∏d Éjƒ¨«e ¢ùàfQhGC ¢ùjôc iGCQ ∂dòch .äGQOÉÑŸG øe ´ƒædG Gòg ‘ ácQÉ°ûŸG øe º¡°†©H »æãj ,ábÉYGE πeÉY ƒjó«ØdG äÉØ∏e êÉàfGE ⁄ º¡fGC ƒd ,᪵◊Gh áaô©ŸG øe ÒãµdG Gƒeó≤«dh ,áHôéàdG √òg øe áªqL óFGƒa Gƒæé«d GƒfÉc Ú∏ªàÙG ÚcQÉ°ûŸG ¿qGC ¢ù∏ÛG øe .É¡àØ∏µJ ÖÑ°ùH IGQÉÑŸG êQÉN Gƒ≤Ñj :á°nü∏nîà°ùŸG ôÑn©pdG ,ácQÉ°ûŸG ™jƒæJ ≈∏Y Ék°UôM ,ÚæWGƒŸG ∑Gô°T’E mäGQOÉÑe OGóYGE óæY É¡«a ±ÉëLGE ’ á∏eÉ°T Iô¶f øe ¥Ó£f’G Öéj ,É¡«a ÜÉÑ°ûdG ácQÉ°ûe ≥«©J »àdG á∏ªàÙG πeGƒ©dG ∞∏àfl QÉÑàY’G Ú©H äGQOÉÑŸG √òg òNÉCJ ¿GC IQhô°V ¤GE Ék°†jGC IkQÉ°TGEh ∫ɪ©à°SG áØ∏µ˘J ,᢫˘°ùæ÷G π˘eGƒ˘©˘dG ,á˘jó˘°ù÷G äGQɢ¡ŸG ,‘ɢ≤˘ã˘dG iƒ˘à˘°ùŸG ,…Oɢ°üà˘b’G-»˘Yɢª˘à˘L’G ™˘°Vƒ˘dG :ɢ¡˘æ˘eh .É¡«dGE Éeh ,É«LƒdƒæµàdG

17

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 22

ÚLQqóàª∏d Alternatives ᪶æe áfhóe .7 ΩÓY’EGh äÉeƒ∏©ŸG É«LƒdƒæµJ »rnfGó«e ‘ êQÉÿG ‘ êQqóà∏d ÜÉÑ°ûdG øe k GÒÑc k GOóY Alternatives ᪶æe π°SôJ ,ΩÉY πqc »àdG πª©dGh ôØ°ùdG ÜQÉéàH øjôN’BG ∑Gô°T’E á°UÉÿG º¡JÉfhóe AÉ°ûfGE ≈∏Y »°VÉŸG ‘ ÚLQóàŸG ™éq°ûJ âfÉch .πjóÑdG Å°ûæJ ¿GC ᪶æŸG äQôb ,ΩɶàfÉH É¡ãjó– Ωó©d êQqóàdG IÎa ájÉ¡f ∫ƒ∏ëH äÉfhóŸG ¢†©H ∫ɪ©à°SG π£o Hn PGE ,øµdh .É¡fhÈàîj ,ÜQqóàdG ≈∏Y ™«é°ûàdGh ΩÉ©dG »YƒdG áYÉ°TGE ¤GE â©°S »àdG Iójó÷G á«Yɪ÷G áfhóŸG âfɵa .ÚLQóàŸG πqµd ácΰûe á«°VQGC .âfÎf’EG ÈY ô°nûæjo ÜQÉŒ πqé°ùH ᪶æŸG ójhõJ ™e ¬H ‹ój Ée ¿hGCô≤j øjòdG ÚLQqóàŸG iód ≈‰q ácΰûŸG áMÉ°ùŸG √òg AÉ°ûfGE ¿qGC Alternatives ≥jôa øe »æZÉJ øj’hQÉc iôJ .âfÎf’EG ÈY QGôªà°SÉH OqôdG ≈∏Y º¡©«é°ûàd ádÉ©a á∏«°Sh Ék°†jGC â∏qµ°Th ,áYɪ÷G ¤GE Aɪàf’ÉH k GQƒ©°T ¬«∏Y ¿ƒ≤∏q©jh º¡fGôbGC .´hô°ûŸG Gòg ∫É«M ¢SÉædG ΩƒªY iód »YƒdG IOÉjR πLGC øe á«éjhÎdG ÉgOƒ¡L áØYÉ°†e ¤GE ᪶æŸG áLÉM »Øæj ’ Gòg ,øµdh :á°nü∏nîà°ùŸG ôÑn©pdG áæjhóJ ô°ûf AÖY øe ºgÉ°ùŸG »Ø©Jh ájƒ«◊G øe ÈcGC Qó≤H ¢UÉî°T’CG øe ÒÑc OóY É¡«a ºgÉ°ùj »àdG áfhóŸG ™àªàJ ;´ƒÑ°SCG πqc IójóL ;IóMGh ô¶f á¡LƒH hGC óMGh ´ƒ°VƒÃ ¿ƒeõn∏oj ’ ÚM ácQÉ°ûª∏d ÈcGC k GOGó©à°SG ¿ƒªgÉ°ùŸG …óÑj ‘ ™«ª÷G óYÉ°ùJh ácQÉ°ûŸG ≈∏Y ÚªgÉ°ùŸG ™éq°ûJ É¡f’C äÉfhóŸG ô°ûf ∫ƒM πªY á°TQh º«¶æJ IQhô°†dG »°†à≤J .∫É©qam πµ°ûH IGO’CG √òg ∫ɪ©à°SG

18

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 23

:™HGôdG π°üØdG á∏ª©à°ùŸG á«LƒdƒæµàdG äÉë∏£°üŸÉH Oô°ùe IV. Glossary of Technologies Emailing List ájójôH

(áëF’) áªFÉb

™ªL äÉÑ∏Wh ,∑ôëàdG ¤GE äGƒYódGh ,á«fhεd’EG äGô°ûædG ∫É°SQ’E í∏°üJ ájƒ«M IGOÉCc É¡à«dÉ©a Êhεd’EG ójÈdG ™jRƒJ áªFÉb âàÑKGC ¤GE OôpJ …GC ,''º¡dRÉæe ¿ƒeRÓj ºgh'' Úeóîà°ùŸG øe ÒÑc OóY ¤GE π°üJ ¿GC ≈∏Y É¡JQób ‘ øªµàa ÉgóFGƒa ¤hGC ÉeGC .ïdGE ,∫Gƒe’CG .äÉeƒ∏©ŸG øY ÉkãëH ôNGB ¿Éµe ¤GE ∫É≤àf’G º¡æe »Yóà°ùJ ¿GC ¿hO øe ,Êhεd’EG ºgójôH ¥hóæ°U ¿GC Öéj ∂dòd .ájójÈdG ºFGƒ≤dG ∫ɪ©à°SG ‘ •Gôa’EG óæY áéYõŸG πFÉ°SôdG áØ°üH áYƒªÛG √òg ≠Ñ£°üJ Ée ¿ÉYô°S ,πHÉ≤ŸG ‘ ,øµdh IÒJƒd Ék©ÑJ ∫ÉæŸG á∏¡°S mᨫ°üH π°nSôJo ¿GCh ,´ƒ°VƒŸÉH á∏°üdG á≤«Khh ábƒ°ûe äÉeƒ∏©e IQƒcòŸG ºFGƒ≤dG ÈY ´RsƒJo »àdG πFÉ°SôdG øª°†àJ :™LGQ .É¡JÉjÉZ ≈°übGC ≥≤– ≈àM ,á°ShQóe ¿Gƒæ©H ,Êhεd’EG ójÈdG ∫ɪ©à°SG ø°ùM ∫ƒM π«dO Designing Effective Action Alerts for the Internet ¿Gƒæ©H ,∑ôëà∏d ∫É©qa ¬«ÑæJ OGóYGE ∫ƒM ádÉ≤e º˘«˘¶˘æ˘à˘dGh ∫ɢ°üJ’G ¢VGô˘Z’C Êhε˘d’EG ó˘jÈdG ΩGó˘î˘à˘°S’ ᢫˘°Sɢ°S’CG ó˘YGƒ˘≤˘dG :Êhε˘d’EG §˘°Tɢ æ˘ dG'' »ÑjQóàdG π«˘dó˘dG .''á©aGóŸGh Putting email to work

(LISTSERV) á«fhεd’EG ™jRƒàdG áªFÉb …qC’ í«àJ ™jRƒàdG áªFÉ≤a ,É¡«a ÚcΰûŸG ™«ªL ¤EG πFÉ°SôdG π°Sôj ¿CÉH áªFÉ≤dG §HÉ°†d ’qEG íª°ùJ ’ ájójÈdG áªFÉ≤dG âfÉc GPEG π©qØJ á«fhεdE’G ™jRƒàdG áªFÉ≤a .ºFGƒ≤dG ∂∏J ≈∏Y ∫Éãe ÒN ’qEG ''πZƒZ'' äÉYƒª› Éeh .É¡FÉ°†YCG ™«ªéH π°üàj ¿CG É¡«a ∑ΰûe Ék°†jCG øª°†J ÚcΰûŸG áªFÉb IQGOEGh ;≥FÉKƒdG ¢†©H áZÉ«°U óæY kÉ°Uƒ°üN ,™jQÉ°ûŸG iƒà°ùe ≈∏Y ¿hÉ©àdGh QhÉ°ûàdGh ≥«°ùæàdG Oƒ¡L .πª©∏d áæeBG áMÉ°ùe OƒLh

Electronic Discussion List

í∏£°üŸG ™LGQ) ¢TÉ≤ædG äÉjóàæŸ ÉkaÓNh .᪫∏°S má≤jô£H âepóîào°SG Ée GPEG ,ÒÑc óxM ¤EG ácQÉ°ûŸG õ«Ø– ‘ áªFÉ≤dG √òg º¡°ùJ .ΩGhódG ≈∏Y º¡d IóFÉa Qó°üe πµq°ûj Éà ,ºgójôH ¥hóæ°U øe ÉkbÓ£fG º¡JɪgÉ°ùe Ëó≤J øe ámdƒ¡°ùH ÚcΰûŸG øµq“ ,(√ÉfOCG º¡d º∏Y ’ Ú∏ªàfi Úcΰûe ¤EG ∫ƒ°Uƒ∏d má∏«°Sƒc Ωónîà°ùJo ÚM á«dÉY á«dÉ©ØH ™àªàJ ’ á«fhεdE’G ™jRƒàdG áªFÉb øqµd .É¡æ«eÉ°†Ã hCG áªFÉ≤dG OƒLƒH 19

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 24

Online Discussion Forum

âfÎf’EG ÈY ¢TÉ≤ædG äÉjóàæe

ácQÉ°ûe º¡d í«àJh ,ó©H øY º¡æ«H ¿hÉ©àdG ô°UGhGC óWq ƒJ »¡a .QƒØdG ≈∏Y º¡∏FÉ°SQ ô°ûf øe Úeóîà°ùŸG √òg ¢TÉ≤ædG áMÉ°ùe øqµ“ ,âfÎf’EG ÈY áYɪL øjƒµJ ¤GE ∫hƒDJ ᣫ°ùH äGQGƒM ΩÉeGC ÜÉÑdG íàØJ äÉjóàæŸG √òg ∫ɪ©à°SG ádƒ¡°S qπ©dh .AGQ’BG ∫OÉÑJh OQGƒŸG Generating Momentum ™bƒe Ωóq≤j .Ék«æeR IOhóÙG ÒZ äÉ°TÉ≤ædG á∏°UGƒÃ Ék°†jGC íª°ùj ¿GC ÉgOQƒJ »àdG äÉ≤«∏©àdG øjõîJ ¿ÉC°T øe .äÉjóàæŸG ∂∏J øY ∫Éãe ÒN Êhεd’EG (ºNõdG AÉ£YGE) ,âfÎf’EG ÈY ᣰTÉædG äÉYɪ÷G øe áÄØdG √ò¡H Qóéj ,Éæg øe .ÉgQGhR πq≤j á«°VGÎaG áMÉ°ùe øª°V ™≤J ÚM á«HPÉL Iƒb ¤GE äÉjóàæŸG êÉà– .ìhô£ŸG ´ƒ°VƒŸÉH á∏°üàe äÉjƒàfi ΩɶàfÉH GhOQqƒj ¿GC º¡ª¡j Úeóîà°ùe ácQÉ°ûe øqeƒDJ ¿GCh 샰VƒH ÉgOƒLh á∏qY Oó– ¿GC ,É¡MÉéæd kÉfɪ°Vh :™LGQ .É«LƒdƒæµàdG øe ºqgGC k Gõq«M ÚÑ°SÉæŸG ¢UÉî°T’CG ácQÉ°ûe É¡«a qπà– mIQOÉÑe …qGC øY Ék«M kÓãe ¢TÉ≤ædG äÉjóàæe ≈≤ÑJ Making Online Forums Work for Community Networks

Chat Room

¿Gƒæ©H ,äÉjóàæŸG ìÉ‚GE πÑ°S ∫ƒM ádÉ≤e

á°TOQódG ±ôZ

.í«JÉØŸG áMƒd ΩGóîà°SG Oôéà óMGh m¿GB ‘ º¡æ«H Ée ‘ π°UGƒàdÉH âfÎf’EG áµÑ°T »eóîà°ùŸ íª°ùJ álMÉ°ùe »g á°TOQódG ±ôZ .É¡æe ≥∏£æJ »àdG äÉKOÉÙG Gƒ©HÉàj ¿GC Úeóîà°ùŸG ≈∏Y Ö©°üj ɉGE ,∫ɪ©à°S’G á∏¡°Sh áØ∏µdG Ió«gR IGOGC óq©J ±ô¨dG √òg ¿qGC íl«ë°U m ÉbhÉCH äÉKOÉÙG á∏°UGƒe º¡d í«àJ ’ ,äÉjóàæª∏d kÉaÓNh äÉ°ù∏L TakingItGlobal ᪶æe ó≤©J ,¥É«°ùdG Gòg ‘ .áæeGõàe ÒZ ä .RójÓEd »ŸÉ©dG Ωƒ«dÉc áæ«q©e ÉkKGóMGC ⁄É©dG É¡«a ôcòà°ùj »àdG ΩÉj’CG ∫ƒM Iô°TÉÑe á°TOQó∏d Online Forms

á«fhεdGE äGQɪà°SG

,∫ɪ©à°S’G á∏¡°S »gh .âfÎf’EG ÈY äÉeƒ∏©ŸG ™ªL ¢VGôZ’Ch äÉYÓ£à°S’Gh ¢†FGô©dG ‘ ácQÉ°ûª∏d äGQɪà°S’G √òg πªn©à°ùJo .âfÎf’EG ÈY IQɪà°SG ÓCÁ ¿GC ¬©°ùj ÊhεdGE ójôH ∫É°SQGE ø≤àj øe πqc ¿q’C »àdGh ,ô≤ØdG ≈∏Y AÉ°†≤dG á∏ªM É¡à°VôY »àdG á«fhεd’EG äÉbÉ£ÑdG hGC ¢†FGô©dÉ`c ,''IóMGh Iô≤f'' ≈∏Y Iô°üà≤ŸG ∑ôëàdG ∫ɵ°TÉCa øeh .¥É£ædG ™°SGh »Ñ©°T ó«jÉCJ ó°û◊ áØ∏pµe ÒZh á©jô°S á∏«°Sh »g ,º¶q æe ∑ô– …q’C ÉkªYO ''É¡«a ácQÉ°ûŸG'' Úeóîà°ùŸG ≈∏Y π¡°ùj º¡WGôîfG ≥«ª©J ≈∏Y º¡qã◊ ,ÜÉÑ°ûdG ΩÉeGC ácQÉ°ûŸG ÜÉH ™«°SƒJ á«fɵeGE ™e Iƒ£ÿG √òg ≥aGÎJ ¿GC ,∫GƒM’CG ø°ùMGC ‘ ,≥ah’CG .áMhô£ŸG ÉjÉ°†≤dG ‘ º¡àjGQOh

20

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 25

Blog

áfhóŸG

ô°nûæojh º¡JɶMÓeh º¡JÉ≤«∏©J AGóHGEh ºgQɵaGC øY ÒÑ©àdG á«fɵeGE ÚªgÉ°ùŸG íæÁ ,á«eƒj IôµØà ¬Ñ°TGC ,ÊhεdGE ™bƒe »g áfhóŸG ô°ûæJ ¿ÉCH Úeóîà°ùŸG øe áÑîæd äÉfhóŸG íª°ùJ ,ä’ɪ©à°S’G IOó©àe IGOGC É¡àØ°üHh .»°ùµY »æeR Ö«JÎd Ék≤ah IkOÉY ¬fƒª°†e ,OQGƒŸG ÒaƒJh ä’É≤ŸG ô°ûfh ᣰûf’CG øY ¿ÓYÓEd Ωónîà°ùoJ ∂dòch ,Êhεd’EG ™bƒŸG ‘ É¡àªgÉ°ùe π¡q°ùJh …Qƒam πµ°ûH É¡JÉjƒàfi .QÉÑN’CG ô°ûæd á∏jóH áMÉ°ùªc É¡eGóîà°SG á«fɵeGE ÖfÉL ¤GE »Yóà°ùj Éà ,QGhõdG ΩɪàgG ≈∏Y Pƒëà°ùJ ≈àM º¶àæe åjó– ¤GE êÉà– »àdG äÉfhóŸG øY ∫Éãe ÒN ôaqƒj ÜÉÑ°ûdG áÄÑ©J ™bƒe πq©d :™LGQ .IQOÉÑŸG √ò¡d QGôªà°SÉH âbƒdG ¢ü«°üîJ 10 Ways Nonprofits Can Use Blogs ¿Gƒæ©H ,á«ëHôdG ÒZ äɪ¶æŸG ÖfÉL øe äÉfhóŸG ∫ɪ©à°SG πÑ°S ∫ƒM áfhóe Blogging Tips for Beginners

Wiki

¿Gƒæ©H ,ÚFóàѪ∏d íFÉ°üf Ωóq≤j π«dO

''»µjh'' ™bƒe

,áFQÉ£dG äÓjó©àdÉH πé°S ≈∏Y ®ÉØ◊G ™e É¡ë«≤æJ ‘ ™«ª÷G áªgÉ°ùeh º¡JÉjƒàfi ô°ûf øe Úeóîà°ùŸG øµqÁ ÊhÉ©J ÊhεdGE l™bƒe πîÑJ ’ »àdG ™bGƒŸG ∂∏J ¤GE õeôJ kÉ«eƒj ¿hÒãc É¡eóîà°ùj »àdG ''Éjó«Ñ«µjh'' áYƒ°Sƒªa .¬«dGE ∫ƒ°UƒdG π¡°ùj äÉeƒ∏©e õcôªc πª©jh íª°ùJ ¤h’CG ¿qGC ‘ øªµàa ™jRƒàdG ºFGƒb øY ''»µjh'' ™bGƒe õjÉ“ »àdG óFGƒØdG ÉeGC .Muppet wiki ™bƒe ƒgh ,¬Yƒf øe ójôa ôNGB ∫Éãà ɡJGP á≤«KƒdG ‘ äÉ≤«∏©Jh äÉë«ë°üJ øe ¬fhÉCJôj Ée ¿ƒLQój ÚªgÉ°ùŸG ™«ªL ¿Éc ÉŸqh .É¡ë«≤æJ ‘ GƒªgÉ°ùj ¿ÉCH Ék©«ªL Úeóîà°ùª∏d ᫵«eÉæjO IGOGC ™bGƒŸG √òg äóH ≈àM ,É¡«∏Y áFQÉ£dG äÓjó©àdG πqc Ö≤q©àH íª°ùJ ám≤jô£H É¡ª«ª°üJ iôL ó≤a ,ÖjƒdG áµÑ°T ≈∏Y :™LGQ .á«dÉY á«æ≤J äGQÉ¡e É¡dɪ©à°SG Ωõ∏à°ùj ’ ,áØ∏pµe ÒZh ¿Gƒæ©H ,''»µjh'' ⁄ÉY ±É°ûµà°SG ∫ƒM ádÉ≤e Wikis in Plain English ¿Gƒæ©H ,''»µjh'' ™bGƒe ∫ƒM ƒjó«a ™£≤e

Exploring the World of Wikis

Viral Marketing

»°ShÒØdG ≥jƒ°ùàdG

¿ƒ∏«ëj ÚM »°ShÒØdG ≥jƒ°ùàdG ¤GE ¢UÉî°TC’G ÉCé∏j .áëÑ°ùdG ôqµJ ºqK ,ÉghòM hòëj ¿Óah É¡JÉÑMÉ°U øe ÚàæKG ¤GE ÈÿG π≤æJ áfÓa äɵѰT ΩGóîà°SG ¿qGC ¢SÉ°SGC ≈∏Y ,ºgGƒ°Sh º¡JÓFÉY OGôaGCh º¡FÉbó°UGCh º¡FÓeR ¤GE ºgOôpJ »àdG (ƒjó«ØdG äÉØ∏e hGC) πFÉ°SôdG øe Ò°V ’ .âfÎf’EG áµÑ°T ÈY âa’ πµ°ûH º¡JQƒ°U RGôHGEh Úeóîà°ùŸG øe ∞YÉ°†e OóY ¤GE ∫ƒ°UƒdG á«fɵeGE º¡d í«àj º¡jô°UÉæe hGC ,IôKqƒDe hGC ,Iójôa É¡JÉjƒàfi ¿ƒµJ ¿GC ‘ øªµj πãe’CG πq◊G qøµdh ,øjôN’BG ¤GE É¡àdÉMÉEH Ékëjô°U kÉÑ∏W ¬àdÉ°SQ Ωoóîà°ùŸG øªq°†j ¿GC .…ƒØYm πµ°ûH É¡àdÉMGE ¤GE É¡ª∏à°ùj øe QOÉÑj ¿GC áLQód áØjôW 21

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 26

¤GE π«Ñ°S ’ ,øµdh .»°ShÒØdG ™jRƒàdG á∏ªëH ¥Ó£f’G πÑb èjhÎdGh ájÉYódG ∫É› ‘ IQÉÑL Oƒ¡L ∫òH »°ShÒØdG ≥jƒ°ùàdG Ωõ∏à°ùj :™LGQ .™jRƒàdG øe ܃∏£ŸG iƒà°ùŸG É¡Zƒ∏H ióeh ¢ShÒØdG QÉ°ûàfG (ÉkfÉ«MGC á«dÉY áØ∏µH) Ióq©ŸG äÉjƒàÙG QÉ°ûàfG ióà qø¡µàdG How to Sell Soap (an illustration of viral marketing)

¿Gƒæ©H ,»°ShÒØdG ≥jƒ°ùàdG á≤jô£H ¿ƒHÉ°üdG ™«H ∫ƒM ƒjó«a §jô°T

Podcasting

á«Jƒ°üdG äÉØ∏ŸG å q H hGC ''≠æà°SÉcOƒH'' áeóN

»ªbQ πq¨°ûe ≈∏Y ¬∏jõæJ øµÁ »©ª°S hGC »Jƒ°U iƒàfi …P ∞∏e ≈∏Y ád’ó∏d ¿É«M’CG Ö∏ZGC ‘ ''â°SÉcOƒH'' í∏£°üe Ωónîà°ùjo ÈY á∏°üdG äGP äÉjƒàÙG å q H IOÉYGE í«àJ ∂dòch .ô°TÉÑe m πµ°ûH Qƒ¡ª÷G áKOÉ٠䃰üdG ôë°S øe ó«ØJ á«æ≤àdG √ò¡a .∫ƒªfi Ú°ù–h ÜÉÑ°ûdG ádɪà°S’ á«∏°ùŸG πFÉ°SƒdG øe Ék°†jGC óq©j á«©ª°ùdG hGC á«Jƒ°üdG äÉØ∏ŸG êÉàfGE q¿GC QÉÑàYÉH ,AGƒ¡dG ≈∏Y hGC âfÎf’EG :™LGQ .Ió«gR áØ∏µH á«eÓY’EG º¡JGQÉ¡e ¿Gƒæ©H ,âfÎf’EG ÈY á«Jƒ°üdG äÉØ∏ŸG ∫ɪ©à°SG ∫ƒM ádÉ≤e How to Record, Edit, and Promote a Podcast ¿Gƒæ©H ,''â°SÉcOƒÑdG'' ô°ûfh π«é°ùJ ∫ƒM ádÉ≤e Podcasting in Plain English ¿Gƒæ©H ,''≠æpà°SÉcOƒÑdG'' ∫ƒM ƒjó«a §jô°T

An Introduction to Effective Use Audio on the Web

Text Messaging

…ƒ∏ÿG ÈY IÒ°ü≤dG ádÉ°SôdG áeóN

,ÉkfÉ«MCG .…ƒ∏ÿG ∞JÉ¡dG ÈY áÑ°†à≤e á«°üf πFÉ°SQ ∫É°SQEG ≥jôW øY øjôNB’G ™e kÉ«fBG π°UGƒàdÉH IÒ°ü≤dG πFÉ°SôdG áeóN íª°ùJ âfÎfE’G áeóN É¡«a ôaGƒàJ ’ »àdG ≥WÉæŸG ¢†©H ‘ âfÎfE’G øe Ék©Øf ióLCG ÜÉÑ°ûdG ÚH ádhGóàŸG √òg π°UGƒàdG á∏«°Sh ¿ƒµJ IójóL ∫ɵ°TCG ΩÉeCG ÜÉÑdG ák–Éa ,''™jô°S ∑ôqëàd ∞WÉN ™ªqŒ'' ¤EG ƒYóJ mäÉWÉ°ûf ‘ ÉgGhóL áeóÿG √òg âàÑKCG ó≤a .™jô°ùdG .§°TÉædG πª©dG øe ¢†©H øqµd .∑ôëàdG ¤EG äGƒYO ¬«LƒJ hCG ábôØàe äÉÑ°SÉæe ‘ πFÉ°SQ π≤f ᫨H á«YƒàdG äÓªM ‘ IGOC’G √òg OɪàYG Rƒéj É ¡ Ñ qJ ô J » à d G á Ø ∏ µ d G Ö Ñ ° ù H á c Q É ° û Ÿ G ø Y ™ æ à Á ô N B ’ G º ¡ ° † © H h , … ƒ ∏ ÿ G ¬ Ø J É g º b Q ø Y ì É ° ü a E ’ G ‘ k É f É « M C G O O Î j Ú e ó î à ° ù Ÿ G :™LGQ .¬«∏Y á©aGóŸG äÓªM ‘ …ƒ∏ÿG ∞JÉ¡dG ΩGóîà°SG :''∞«àcGC πjÉHƒe'' ᪶æe øY QOÉ°üdG ÊÉãdG äÉ«é«JGΰS’G π«dO

22

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:12 PM Page 27

Égô°ûf ᨫ°Uh QÉÑN’CG ôNGB áeóN hGC RSS áeóN

RSS Format and Web Feed

™e ¬JÉjƒàfi ∫OÉÑàj ¿GC ø«q©e ™bƒŸ í«àJ RSS áeóîa .kÉ«FÉ≤∏J ôNGB ™bƒe ‘ IOQGƒdG QÉÑN’CG ôNGB ô°ûæH áeóÿG √òg äÉfÉ«H ᨫ°U íª°ùJ øq«©e ÊhεdGE ™bƒe ∞°ûµà°ùj ¿GC øe Ò°V ’ .á∏Kɇ ™«°VGƒe ∫hÉæàJ ™bGƒe ¤GE k GOÉæà°SG ¬JÉjƒàfi çóqëj ¿GC hGC ,iôNGC ™bGƒe ôN’BG ™bƒŸG √ô°ûæj ójóL πqc ≈∏Y QGôªà°SÉH √QÉ°üfGC ™∏£Jo É¡fGCh ák°UÉN ,IOhófi √OQGƒe ¿ƒµJ ÚM áeóÿG √òg ÉgôaqƒJ »àdG äÉ«fɵe’EG :™LGQ .Êhεd’EG ºgójôH Gƒeóîà°ùj ¿GC ¤GE áLÉ◊G ¿hO øe 10 Reasons Nonprofits Should

¿Gƒæ©H ,á«ëHôdG ÒZ äɪ¶æŸG iód áeóÿG √òg ∫ɪ©à°SG ܃Lh ÜÉÑ°SGC ∫ƒM áfhóe Use RSS

¿Gƒæ©H ,áeóÿG √òg ∫ɪ©à°SG ¬LhGC ∫ƒM áëØ°U RSS in Plain English ¿Gƒæ©H ,áeóÿG √òg ∫ƒM ƒjó«a §jô°T

Feed factory

Social Networking

á«YɪàL’G äɵѰûdG è°ùf

ídÉ°üŸG ¿ƒcQÉ°ûàj øjòdG Úeóîà°ùŸG ÚH π°Uh Iõªg (''¢SƒãjQ{h ''∑ƒÑ°ùjÉa'' »r©nbƒe ∫Éãe ≈∏Y) á«YɪàL’G äɵѰûdG ™bGƒe Èà©J ™bGƒŸGh á«≤«°SƒŸG äÉØ∏ŸG ∫OÉÑàc ,äÉ≤«Ñ£àdG øe áYƒª› ΩGóîà°SG º¡dƒqîJh ,º¡eɪàgG ™«°VGƒÃ á∏°üàŸG äÉeƒ∏©ŸG π≤f π¡q°ùàa ,É¡JGP ¤GE ∫ƒ°UƒdGh ,ÉgÉjÉ°†b ájGQ ™aQh ,É¡JQƒ°U RGôHE’ áØ∏µe ÒZ ák∏«°Sh á«ëHôdG ÒZ äɪ¶æŸG É¡«a äGCQ ≈àM ;ÉgGóY Éeh Qƒ°üdGh á∏°†ØŸG äGhO’CG √òg âÑãJ ,¢UÉN m¬LƒHh ,''QÉÑN’CG πbÉæJ'' IôgÉX ≈∏Y É¡dɵJÉH ÉgQÉ°üfGC äɵѰT øe ™bGƒŸG √òg ó«ØJh .Ú∏ªàfi AÉ°†YGC .ÉkãjóM ÚLôîàŸGh ÜÓ£dG ¤GE ∫ƒ°UƒdG ‘ É¡à«dÉ©a IôFGO ™«°SƒJ Ωõ∏à°ùjh kÓjƒW kÉàbh Ö∏£àj É¡JÉfɵeGE ≈°übGC RGôHÉEa ,≥FÉbO ™°†H q’GE kIOÉY ¥ô¨à°ùj ’ ™bGƒŸG ∂∏àd áeÉY IQƒ°U øjƒµJ ¿Éc GPGE â°†b ,OGôWÉH äÉ≤«Ñ£àdG √òg OóY ójGõJh ,IOhóÙG OQGƒŸG øe âbƒdG QÉÑàYG π©ØH ,øµdh .IQƒ°üdG ∂∏J ‘ º¡FGƒàM’ ''AÉbó°U’CG'' .±ón¡à°ùŸG Qƒ¡ªé∏d áªFÓŸG äÉ≤«Ñ£àdG QÉ«àNÉH IQhô°†dG .áæ«q©e ᪶æe ∫ƒM âfÎf’EG ÈY ádOÉÑàŸG äÉeƒ∏©ŸG §Ñ°V ≈∏Y IQó≤dG ™LGôJ ¤GE á«YɪàL’G äɵѰûdG ™bGƒe ΩGóîà°SG Oƒ≤j ¿GC Rƒéj ‘ áXƒë∏e IOÉjR …qGC ¤GE kÉ©jô°S áHÉéà°SÓd áeRÓdG OQGƒŸG ôaGƒàJ πg :πªY …qÉCH ´hô°ûdG πÑb ôNGB ∫GƒD°S øY áHÉL’EG IQhô°V Éæg øe :™LGQ ?äÉeƒ∏©ŸG ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G äÉÑ∏W Should your organization use

¿Gƒæ©H ,á«YɪàL’G äɵѰûdG ™bGƒe ∫ɪ©à°SG ¤GE äɪ¶æŸG áLÉM ióe ∫ƒM ádÉ≤e social networking sites?

Social networking for social good

23

¿Gƒæ©H ™ªàÛG ÒN ¬«a ɪpd äɵѰûdG √òg ∫ɪ©à°SG ∫ƒM áëØ°U

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:13 PM Page 28

¿Gƒæ©H ,äɵѰûdG √òg á«dÉ©a ôq°S ∫ƒM ádÉ≤e A beginner’s guide to Facebook for non-profits ¿Gƒæ©H ,''∑ƒÑ°ùjÉa'' ΩGóîà°SÉH áFóàÑŸG á«ëHôdG ÒZ äɪ¶æª∏d π«dO A survey of most popular social networking sites ¿Gƒæ©H ,ák«Ñ©°T Ìc’ C G äɵѰûdG ™bGƒe ∫ƒM ´Ó£à°SG Eight Secrets Of Effective Online Networking

Social Bookmarking

á∏°†ØŸG ™bGƒŸG ¤GE ∫’óà°S’G

™e º¡jód á∏°†ØŸG âfÎf’EG äÉëØ°U ∫OÉÑJh ,∞«æ°üJh ,ÖjƒÑJh ,øjõîJ øe âfÎf’EG »eóîà°ùe áeóÿG √òg äÉ≤«Ñ£J øqµ“ ,áeóÿG √òg ¿qGC ôcòdÉH ôljóL .Diggh Del.icio.us »r©nbƒe ∫Éãe ≈∏Y ,É¡JGP áµÑ°ûdG øª°V ácΰûe ídÉ°üe º¡H º¡©ªŒ Úeóîà°ùe :™LGQ .Êhεd’EG ™bƒŸG åjó– ‘ º¡°ùJ ,QÉÑN’CG ôNGB á©HÉàe áeóîH ákfhô≤e 7 Things You Should Know About Social Bookmarking ¿Gƒæ©H ,áeóÿG ∂∏J øY ¬àaô©e Öéj Ée ∫ƒM ádÉ≤e Social Bookmarking in Plain English

Tagging

:¿Gƒæ©H ,áeóÿG ∂∏J ∫ƒM ƒjó«a §jô°T

äÉfÉ«ÑdG º°Sh

åëÑdGh É¡¶Ø◊ k GÒ°ù«J ,øq«©e º°SƒH hGC ìÉàØe áª∏µH âfÎf’EG áµÑ°T ÈY IQƒ°ûæŸG hGC IôaGƒàŸG äÉeƒ∏©ŸG §HQ ∫ƒM á«∏ª©dG √òg QhóJ äÉeƒ∏©e øY åëÑdG π«¡°ùàd ,á«°ù«FôdG á«fhεd’EG ™bƒŸG áëØ°U ≈∏Y ô¡¶j ™Hqôe øª°V áeƒ°SƒŸG äɪ∏µdG ™ªnéJo Ée ÉkÑdÉZ .É¡æY .É¡«dGE √ÉÑàf’G âØ∏j í«JÉØŸG äɪ∏µdG √òg πãà âfÎf’EG ÈY áæq«©e ᪶æe Égô°ûæJ »àdG äÉjƒàÙG ¥ÉaQGE q¿GC ‘ ∂ q °T ’ .IOófi Thirteen tips for effective Tagging

:¿Gƒæ©H ,º°SƒdG á«∏ªY π«©Øàd íFÉ°üf øªq°†àJ ádÉ≤e

Digital Storytelling

»ªbôdG »°ü°ü≤dG Oô°ùdG

,á«≤«°Sƒe ™WÉ≤à á≤aôŸG ᫵ÙG hGC áHƒàµŸG ájGhôdG ÚH ™ªŒ IÒ°üb á°üb Oô°S πLGC øe ᫪bôdG äGhO’CG …Oô°ùdG ´ƒædG Gòg ôîq°ùj ,º¡JGõéæe øY åjó◊G ¤GE É¡«a ÚYƒq£àŸGh äɪ¶æŸG ™aód ábƒ°ûe á∏«°Sh ᫪bôdG ¢ü°ü≤dG Èà©J .É¡¡HÉ°T Éeh ,ƒjó«a ™WÉ≤eh ,Qƒ°Uh ≈∏Y ,Ú°ûª¡ŸG ÜÉÑ°ûdG ±ƒØ°U ÚH ÉgGhóL âàÑKGC »àdG ácQÉ°ûŸG ∫ɵ°TGC øe Ókµ°T Ék°†jGC ó°qùŒh .á«YɪàLG á«°†≤H Ωɪàg’G IQÉK’Eh :™LGQ .(áaô©ŸG ™«°Sƒàd Qƒ°ùL) Bridges to understanding á«cÒe’CG ᪶æŸG ¬Jõ‚GC …òdG πª©dG øe ø«qÑJ Ée óqM ¿Gƒæ©H ,᫪bôdG ¢ü°ü≤dG Oô°S πMGôe ∫ƒM ádÉ≤e Eight Tips for Telling Your Story Digitally ¿Gƒæ©H ,᫪bôdG ¢ü°ü≤dG Oô°S ¿ÉC°ûH íFÉ°üf øªq°†àJ ádÉ≤e Digital Storytelling: A Tutorial in 10 Easy Steps

24

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:13 PM Page 29

Video Conferencing

âfÎf’EG ÈY ƒjó«ØdG äGô“ƒDe ó≤Y

.¬Ø«dɵJ hGC ôØ°ùdG AÉÑYGC πªq– ¤GE áLÉ◊G ¿hO øe äÉYɪàL’G ó≤Y ô°qù«J É¡f’C ó©H øY ¿hÉ©àdG ≥«≤ëàd áeÉg IGOGC á«æ≤àdG √òg πµq°ûJ óbh .ΩÉ©dG º«∏©àdG ¿Gó«e ‘ kÉeÉ“ k GójóL k Gó©H òîàJ ÉgOÉ≤©fG óæY πYÉØàdG AGƒLGCh IQƒ°üdG π≤æJ »àdG á«°VGÎa’G äÉYɪàL’G √ò¡a ¿GC ¿hO øe iôNGC á«dhO áeRGC hGC á«°†b hGC áaÉ≤K ¥ÉªYGC ¤GE ∫ƒNódG á°Uôa ÜÉÑ°ûdG íæ“ á«æ≤àdG √òg ¿qGC á«dhódG ƒØ©dG ᪶æe äGCQ .Ék«°üî°T º¡«∏Y ôqKƒDj çGóM’CG iô› ¿qÉCH ,»LQÉÿG ⁄É©dG ™e ô°TÉÑŸG º¡∏YÉØJ π°†ØH ,íLQ’CG ≈∏Y ºgô©°ûJh ,ôØ°ùdG á≤q°ûe GhóÑqµàj õjõ©àd âfÎf’EG ÈY äGô“ƒDŸG ó≤Y á«æ≤J (⁄É©dG ‘ ádÉMqQ áYƒª›) Global Nomads Group ᪶æe Ωóîà°ùJ ,¥É«°ùdG Gòg ‘ .⁄É©dG QÉ£bGC qπc ‘ ÜÉÑ°ûdG ÚH QGƒ◊G

Digital Video

»ªbôdG ƒjó«ØdG Ωɶf

GPGEh .ɪ¡¡HÉ°T Ée hGC ,Úæ«q©e ´hô°ûe hGC á«°†≤H º¡eÓYGE ≥jôW øY ÜÉÑ°ûdG ¤GE ∫ƒ°Uƒ∏d ádÉ©a á∏«°Sh ᫪bôdG ƒjó«ØdG äÉØ∏e å q H ôÑnà©jo ,äÉØ∏ŸG øe ´ƒædG Gòg ∫OÉÑàd á°ü°üıG ™bGƒŸG π°†ØH É¡àØ∏c å«M øe á«dÉ©a OGOõJ ,»©jRƒàdGh »LÉàf’EG É¡«r≤s°ûH ,á«æ≤àdG √òg âfÉc .ÜÉÑ°ûdG ΩɪàgÉH Ók©a ôKÉCà°ùJ äÉjƒàfi êÉàf’E äGQÉ¡ŸGh OQGƒŸG øe ÒãµdG IkOÉY Ö∏q£àJ »¡a ,''܃«Jƒj'' ™bƒªc Ée ≈∏Y ,äÉ≤HÉ°ùeh πªY ¢TQnhp º«¶æJ ∫ÓN øe ÜÉÑ°ûdG ¤GE Ék«∏©a ∫ƒ°UƒdG í«àJ á«°SɪM á∏«°Sh ƒjó«ØdG äÉØ∏e êÉàfGE Ék°†jGC ôÑnà©ojh √ò¡d áeóîà°ùŸG äÉ«›ÈdGh äGõ«¡éàdG áØ∏c qøµdh .¢ùdÉÛG ÚH ácΰûŸG áµÑ°ûdG É¡à≤∏WGC »àdG ƒjó«Ø∏d ܃µ°Shó«dÉc IGQÉÑe ¬à≤≤M :™LGQ .OQGƒŸÉH k Gô≤a óq°T’CG äÉYƒªÛG »∏㇠¢†©H áÁõY §Ñ– ób ájɨdG ¿Gƒæ©H ,ƒjó«ØdG äÉØ∏e ∫ɪ©à°SG ∫ƒM π«dO Photo and Video Editing Resources ¿Gƒæ©H ,Qƒ°üdGh ƒjó«ØdG äÉØ∏e í«≤æàd Ió«ØŸG OQGƒŸG ∫ƒM áæjhóJ Resources on Making and Uploading Digital Videos ¿Gƒæ©H ,᫪bôdG ƒjó«ØdG äÉØ∏e 𫪖h êÉàf’ E Ió«ØŸG OQGƒŸG ∫ƒM ádÉ≤e

Make Internet TV : Shoot, Edit, Publish and Promote Your Videos

Webcasting

âfÎf’EG ÈY å q ÑdG

¿óŸG êQÉN Úª«≤ŸG ¢UÉî°TÓCd ôaqƒj Éà ,âfÎf’EG áµÑ°T ÈY ,πé°ùe ΩGC »qM å q H ‘ ,ájô°üH hGC á«©ª°S äÉØ∏e qåÑH áeóÿG √òg »°†≤J ádÉ©qa á∏«°Sh ,äɪ¶æŸG …GCQ Ö°ùëH ,Ék°†jGC ôÑnà©oJh .º¡£«fi ‘ IôaGƒàŸG ÒZ á«ÑjQóàdG äGQhódG hGC äGô“ƒDŸG Qƒ°†◊ ádÉ©qa á∏«°Sh á«°ù«FôdG âfÉc GPGEh .Ék«fhεdGE É¡æjõîJh âfÎf’EG ÈY É¡ãqH ∫ÓN øe (ó©H Ée ‘h) çGóM’CG ´ƒbh óæY ¢UÉî°T’CG øe ÈcGC OóY ¤GE ∫ƒ°Uƒ∏d IôaGƒàŸG á∏«°SƒdG áæjÉ©e Öéj ,∂dòd .É¡JGP á«dÉ©ØdÉH πYÉØàdGh QGƒ◊G ô°qù«J ’ »¡a ,óMGh √ÉŒÉH äÉjƒàÙG π≤f ‘ ÌcGC ó«ØJ á«æ≤àdG √òg âfÎfÓEd OQƒØ°ùchGC ó¡©e q¿GC ôcnòjo .ƒjó«ØdG iƒàfi ájhDQ ¬d í«àJ É¡fGC øe ócqÉCà∏d ,âfÎf’EG áµÑ°ûH ∫É°üJÓd ±ón¡à°ùŸG Qƒ¡ª÷G iód .âfÎf’EG ÈY É¡qãH í∏°üj äÉØ∏e IóY Êhεd’EG ¬©bƒe ≈∏Y ¿õqN ób 25

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:13 PM Page 30

Webinar

âfÎf’EG ÈY äGhóf

RhÉéàH íª°ùJ ’ á«∏ªY IGOGC »¡a .ÚcQÉ°ûŸGh Úeó≤ŸG ÚH nπYÉØàdG âfÎf’EG ÈY IOƒ≤©ŸGh §FÉ°SƒdG IOó©àŸG ä o GhóædG √òg π¡q°ùJ :™LGQ .ácQÉ°ûŸG ™«°SƒJ ≈∏Y IQó≤dÉHh á«∏YÉØàdÉH º°ùqàJ á«ÑjQóJ áHQÉ≤e ≈∏Y …ƒ£æJ πH ,Ö°ùMh äÉaÉ°ùŸG What stinks about webinars (Where do webinars go wrong, and

¿Gƒæ©H ,äGhóædG √òg ≈∏Y òNÉBŸG ∫ƒM ádÉ≤e how can they be improved?)

Web Conferencing

âfÎf’EG ÈY äGô“ƒDŸG ó≤Y

™e πYÉØàj ¿GC ∑QÉ°ûe πqµd É¡«a ≈æq°ùàj ,âfÎf’EG ÈY Ωós≤oJ ¢VhôY hGC äÉYɪàLG øY IQÉÑY »g âfÎf’EG ÈY IOƒ≤©ŸG äGô“ƒDŸG B G IP voice ôJƒ«ÑªµdG èeÉfÈH hGC ,ƒjó«ØdG á«æ≤àH áeóÿG √òg Ú©à°ùJ ¿GC Rƒéj .É¡eÉeGC ¢ù∏éj »àdG ôJƒ«ÑªµdG á°TÉ°T ÈY øjôN’ ,á°TOQódG ±ôZh ,PowerPoint èeÉfôH ᣰSGƒH Ióq©ŸG ¢Vhô©dGh ,Êhεd’EG ¢†«H’CG ìƒ∏dÉc) iôNGC äGhOÉCH hGC (Skype èeÉfÈc) :™LGQ .(É¡«dGE Éeh Web-Conferencing Tools: Right for You?

¿Gƒæ©H ,äGô“ƒDŸG √ò¡d áeRÓdG äGhO’CG ∫ƒM ádÉ≤e

26

27

ó«dƒJ ≈∏Y ÚæWGƒŸG ™«é°ûJ äÉeƒ∏©ŸG á«°üî°T äÉbÓY ≈∏Y ®ÉØ◊G øjô°UÉæŸG ™e áeGóà°ùeh Ö«≤©àdG ≈∏Y ÚæWGƒŸG ™«é°ûJ èFÉàf º««≤Jh ,´ƒ°Vƒe …qGC ≈∏Y AGQ’BG ´Ó£à°SGh ,äGQOÉÑŸG ÒZ ÜÉÑ°ûdG ™e π°UGƒàdG Ú°ûª¡ŸG hGC ÚWôîæŸG …hP ÜÉÑ°T ™e äÓ°püdG áeÉbGE ácΰûe äÉeɪàgG áæjÉÑàe ™FÉbh ÚH Öjô≤àdG ó©H øY ¿hÉ©àdG π«¡°ùJ ºgh'' ÚæWGƒŸG ¤GE ∫ƒ°UƒdG GƒfÉc'' ɪæjGC hGC ,''º¡dRÉæe ¿ƒeRÓj ''á«°VGÎa’G ™bGƒŸG ÈY ¿ƒ©µ°ùàj ¬«dGE áLÉ◊G Qƒa »Ñ©°ûdG ó«jÉCàdG ó°ûM

á«YGóH’EÉH »∏qëàdG ≥ah’CG øe ,∂dòd .É¡ÑfGƒL πqµH §«ëj ¿GC ¿hO øe ,ÚæWGƒŸG ∑Gô°TGE ±GógGC ¢†©H ≥«≤– ‘ É¡à«dÉ©a âàÑKGC »àdG É«LƒdƒæµàdG πFÉ°Sh ∫hó÷G Gòg Oóëj !äÉKOÉÙG ‘ ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°TGE ≈∏Y ¢Uô◊Gh ...

ÜÉÑ°ûdG ∑Gô°T’E áªFÓŸG É«LƒdƒæµàdG πFÉ°Sh RÉéjÉEH ¢Vô©j »©Lôe ∫hóL

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:13 PM Page 31

ájójÈdG áªFÉ≤dG ÊhεdE’G ¢TÉ≤ædG áªFÉb »°ShÒØdG ≥jƒ°ùàdG ¢TÉ≤ædG äÉjóàæe á°TOQódG ±ôZ IÒ°ü≤dG πFÉ°SôdG áeóN ''»µjh'' ™bGƒe äÉfhóŸG (ïdGE ,äÉYÓ£à°SG ,¢†FGôY) á«fhεd’EG äGQɪà°S’G QÉÑN’CG ôNGB áeóN á«YɪàL’G äɵѰûdÉH á°UÉN äÉ≤«Ñ£J á∏°†ØŸG ™bGƒŸG ¤GE ∫’óà°SÓd äÉ≤«Ñ£J äÉfÉ«ÑdG º°Sh »ªbôdG »°ü°ü≤dG Oô°ùdG á«Jƒ°üdG äÉØ∏ŸG qåH hGC ô°ûf »ªbôdG ƒjó«ØdG Ωɶf âfÎf’EG ÈY ƒjó«ØdÉH äGô“ƒDe ó≤Y âfÎf’EG ÈY äGô“ƒDŸG ó≤Y âfÎfE’G ÈY Ihóf âfÎf’EG ÈY å q ÑdG

á«∏YÉØJ á«ÑjQóJ äGQhO º«¶æJ QGôªà°SÉH É«¡Ø°T QÉÑN’CG π≤f IôgÉX øe IOÉa’EG Qɵa’CG ∫OÉÑJh QGƒ◊G π«¡°ùJ á«Yɪ÷G ÒµØàdG á≤jôWh AGO’C áeRÓdG äGhO’CÉH ÜÉÑ°ûdG ójhõJ ÚæWGƒŸG ∑Gô°TGE Oƒ¡L ‘ πYÉa QhO äÉjƒàfi åjó– á«∏ªY π«¡°ùJ Êhεd’EG ™bƒŸG äÉÑ°SÉæŸGh ᣰûf’CG øY ¿ÓY’EG áeÉ©dG áæ«q©e ᪶æe hGC á«°†b RGôHGE âa’m πµ°ûH ÜÉÑ°ûdG ™e π°UGƒàdG hGC ∫É°üJ’G á«fɵeGE å«M) á«ØjôdG ≥WÉæŸG ‘ (IOhófi âfÎf’EG ΩGóîà°SG ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G á«fɵeGE IOÉjR ó©H øY äGÈÿG ∫Gƒe’CG Ö∏W äÉeƒ∏©ŸG ô°ûf

Strategic Use of IT_Layout 1 7/27/10 1:13 PM Page 32

ájójÈdG áªFÉ≤dG ÊhεdE’G ¢TÉ≤ædG áªFÉb »°ShÒØdG ≥jƒ°ùàdG ¢TÉ≤ædG äÉjóàæe á°TOQódG ±ôZ IÒ°ü≤dG πFÉ°SôdG áeóN ''»µjh'' ™bGƒe äÉfhóŸG (ïdGE ,äÉYÓ£à°SG ,¢†FGôY) á«fhεd’EG äGQɪà°S’G QÉÑN’CG ôNGB áeóN á«YɪàL’G äɵѰûdÉH á°UÉN äÉ≤«Ñ£J á∏°†ØŸG ™bGƒŸG ¤GE ∫’óà°SÓd äÉ≤«Ñ£J äÉfÉ«ÑdG º°Sh »ªbôdG »°ü°ü≤dG Oô°ùdG á«Jƒ°üdG äÉØ∏ŸG å q H hGC ô°ûf »ªbôdG ƒjó«ØdG Ωɶf âfÎfE’G ÈY ƒjó«ØdÉH äGô“ƒDe ó≤Y âfÎf’EG ÈY äGô“ƒDŸG ó≤Y âfÎf’EG ÈY Ihóf âfÎf’EG ÈY å q ÑdG 28

2030 M Street, NW, Fifth Floor Washington, DC 20036-3306 Tel: 202 728 5500 Fax: 202 728 5520 www.ndi.org