ANBO Magazine 6 - 2020

6

Nº

OKTOBER 2020

120 JAAR

UW GIDS VOOR GOED OUDER WORDEN LOSSE PRIJS € 5,95

DOSSIER

Seksuele diversiteit

Roze 50+

Strijden om jezelf te mogen zijn Mijlpalen

Hoe staan we ervoor?

‘‘ Van onrecht VICTORIA knal ik uit mijn FALSE pruik’’ INTERVIEW

ANBO 1

Wegens succes verlengd

400,+250,EXTRA JUBILEUM KORTING

Uw stijl, uw comfort.

Langzaam verkleurt de natuur in ons prachtige land. Tijd om naar binnen te gaan en daar te ontspannen. En dat doet u volop in uw fijne huis. Maar misschien is het tijd voor iets nieuws. Maak van uw lievelingsruimte een ĂŠchte plek om te genieten. Een op maat gemaakte Prominent past hier perfect bij. Ga stijlvol en comfortabel het najaar in met een prachtige Prominent.

Omdat we dit jaar 20 jaar bestaan, krijgt u van ons 400 euro + 250 euro ĂŠxtra jubileumkorting op uw nieuwe stoel of bank.

Bel 0341 - 27 40 90 of ga naar www.prominent.nu

50%

Jubileumkorting

A-100 relaxstoel In stof v.a. 1390,Nu v.a. 740,-

E-100 relaxstoel In stof v.a. 1490,Nu v.a. 840,-

Toscana sta-op stoel In stof v.a. 1995,Nu v.a. 1345,Ontvang ons gratis inspiratieboek, kijk op prominent.nu of bel 0341 - 27 40 90

Jubileum-set

3980,1990,-

Altijd een winkel in de buurt Kijk voor alle 43 adressen en de openingstijden op prominent.nu

COLOFON & SERVICE

VOORWOORD

Hoofdredacteur Jurriën Beerda Redactie Fleur Akersloot, Margot Eggenhuizen, Mandy Janssen, Kirsten de Jonge, Roy van der Marel, Bernadet Naber, Willem Reijn, Marije Remmelink, Alex van Scherpenzeel, Atie Schipaanboord Fotografie Anouk de Kleermaeker, Shutterstock Vormgeving Houke Leupen Eindredactie Joost Marsman Realisatie Bureauvijftig BV, Zoetermeer Bladmanagement Yvonne Herman de Groot, Floris Venneman Druk en verspreiding PostNL Copyright 2020 ANBO Magazine, ISSN 1877-3427 Redactieadres ANBO, Postbus 2012 3440 DA Woerden, magazine@anbo.nl Advertenties Bureauvijftig BV, Zoetermeer, mail: florisvenneman@bureauvijftig.nl Lid worden? Dat kan natuurlijk altijd. Ga naar anbo.nl/aanmelden of bel onze Ledenservice via 0348 46 66 90 (bereikbaar op werkdagen tussen 9 en 17 uur). U betaalt per jaar € 48. Bekijk de redenen om lid te worden op anbo.nl/aanmelden.

Voor bedrijven Een abonnement voor bedrijven bedraagt € 32,50 per jaar.

Gegevens wijzigen Als u uw gegevens wilt wijzigen kan dit via de Ledenservice: bel ons op 0348 46 66 90 (bereikbaar van maandag t/m vrijdag tussen 9 en 17 uur) of stuur een e-mail naar ledenservice@anbo.nl.

Lidmaatschap opzeggen? U dient uiterlijk één maand voor het einde van uw lidmaatschap op te zeggen. Dit kan via anbo.nl/opzeggen of via Postbus 2012, 3440 DA Woerden o.v.v. opzegging. U kunt ons via ledenservice@anbo.nl ook mailen. Uiteraard horen wij graag de reden van uw opzegging.

Privacy ANBO legt gegevens vast van ANBOleden en abonnees van ANBO Magazine. Hierbij houden wij ons aan de wet- en regelgeving op het gebied van de bescherming van persoonsgegevens, zoals de AVG. Wij gebruiken uw gegevens onder meer om u te informeren over relevante producten en diensten van door ons zorgvuldig geselecteerde partners en aanbieders. Stelt u hier geen prijs op, stuur dan een e-mail naar ledenservice@anbo.nl, of een brief naar Postbus 2012, 3440 DA Woerden t.a.v. Ledenservice.

Meer informatie: anbo.nl/privacyverklaring Gesproken magazine Voor blinden en slechtzienden is er uiteraard een ingesproken versie van het ANBO Magazine op cd beschikbaar. Meld u aan via ledenservice@anbo.nl of bel ons even via 0348 46 66 90.

Wat gij niet wilt dat u geschiedt Het is u vast niet ontgaan dat het dossier in dit nummer Seksuele Diversiteit is. Past dat bij ANBO? Ik zou zeggen: het zit ons als gegoten. Ik ben dolblij met de A van Algemeen in onze naam. Iedereen is welkom bij ons, ongeacht welke religie of politieke overtuiging u aanhangt, wat u etniciteit is, of uw seksuele voorkeur.

Uiteraard alles passend binnen de wet.

Over wetten en regelgeving gesproken, u weet vast nog wel dat Nederland wereldnieuws was toen het eerste huwelijk tussen mensen van gelijk geslacht werd gesloten.

Een moment om trots op ons land te zijn. Ook al is het nog maar 19 jaar geleden. Wist u dat homoseksualiteit in 72 van de 193 landen die lid zijn van de Verenigde Naties nog strafbaar is? En dat homoseksualiteit pas sinds 1973 niet meer als psychiatrische ziekte wordt gezien door de Amerikaanse Vereniging van Psychiaters?

Wat ik maar wil zeggen: aandacht voor niet heteroseksuele mensen was, is en blijft nodig. Niet in de laatste plaats voor ‘roze ouderen’ omdat die veelal in een maatschappij zijn opgegroeid die afkeurend stond tegenover homoseksualiteit. Ik ben opgevoed met het mantra ‘wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook de ander niet’. Een heel mooi uitgangspunt dat tevens de grenzen aangeeft van een ander schitterend gegeven: vrijheid van meningsuiting. Dát je alles mag zeggen betekent nog niet dat dat altijd maar moet.

En voor degenen die menen ‘dat je tegenwoordig ook helemaal niks meer mag zeggen’; je mag alles zeggen, totdat een rechter bepaalt dat je het niet had mogen zeggen.

Wat ik mis in deze ‘polariserende’ tijd is empathie en verdraagzaamheid. Probeer je eens in te leven in iemand anders. Iemand die niet hetzelfde is als jij, noch hetzelfde denkt of voelt. Daarom ben ik ook zo ontzettend trots op dit nummer en de mensen die hun verhaal doen. Sommigen hebben tientallen jaren niet kunnen zijn wie ze zijn. Kunt ú het zich voorstellen? Het lijkt me vreselijk. Ik vind mezelf een positief ingesteld mens (ik heb het glas het liefst helemaal vol, in plaats van halfleeg of halfvol) en ik wil ook graag positief eindigen: we hebben steeds meer uitgesproken positieve opvattingen over homo- en biseksualiteit. Kijk maar eens op pagina 43.

Jurriën Beerda Hoofdredacteur PS Uiteraard hoor ik heel graag wat u van dit magazine vindt! Dat kan via: j.beerda@anbo.nl

@JurrienBeerda

www.linkedin.com/in/jurrienbeerda

ANBO 3

6

Nº

Inhoud

OP DE COVER

VICTORIA FALSE

‘Drag is bovenal een feestje, zeg ik altijd’ DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT 16 VICTORIA FALSE

‘Ik kan niet tegen onrecht’

23 TWAALF JAAR ROZE 50+

Hoe staan we er voor?

30 MR & MRS PRIDE

Trotse roze vaandeldragers

FOTO ANOUK DE KLEERMAEKER

33 EXPERTINTERVIEW ROOS PIJPERS

38 MIL COLORES

16

Voor een diverse en inclusieve samenleving

40 FEITEN & CIJFERS

LEDENVOORDEEL

Met korting naar Corpus, een voordelige klushulp, goedkoop tanken bij ruim 600 tankstations en meer ...

€100 KORTING OP FINANCIEEL INZICHT GESPREK

70

4 ANBO

‘Ouderen vragen zich af of ze open kunnen zijn’

over roze ouderen

En ook

33

46 SABRINA TER HORST

ROOS PIJPERS

Is zielsgelukkig als vrouw

‘Roze oudere is een geuzennaam geworden’

50 SUHO SURVIBES

Activisten Lionel Jokhoe en Tieneke Sumter vertellen

54 65 JAAR IN DE KAST

De eenzame strijd van Mario Pot

56 ROZE 50+AMBASSADEUR

Margreet van Hensbergen

58 ANBO TIPT

Tips van hoofdredacteur Jurriën Beerda

ELK NUMMER 3 Colofon en voorwoord 7 Column Liane den Haan 8 Op de bres 10 Raad & Daad 12 Opgelost 62 ANBO Experts 68 Ledenvoordeel 73 Werf een lid en krijg

een waterkoker cadeau 74 Puzzel

56

54

40 ANBO 5

DIRECT INFORMATIE BIJ EEN NOODSITUATIE DANKZIJ NL-ALERT Natuurlijk kijkt of luistert niemand de hele dag naar het (lokale) nieuws. Maar met behulp van NL-Alert is iedereen gelukkig gelijk op de hoogte bij een ramp of dreigende noodsituatie in de directe omgeving.

Wat is NL-Alert?

NL-Alert is het alarmmiddel waarmee de overheid iedereen waarschuwt en informeert wanneer er zich noodsituaties, rampen of crises voordoen in Nederland. In een NL-Alert staat wat er aan de hand is, wat u moet doen en waar er meer informatie te vinden is. U ontvangt het NL-Alert op uw mobiel en daarvoor hoeft u zich niet aan te melden, niks te installeren en ook niks te betalen. Een NL-Alert komt vanzelf op de mobiele telefoon binnen. Zo gaan er geen belangrijke berichten aan u voorbij wanneer zich een noodsituatie voordoet.

Zo werkt het Een NL-Alert komt met een hard en doordringend alarmgeluid binnen. Dit geluid klinkt heel anders dan een whatsapp-bericht, sms of uw beltoon. Zelfs als het geluid van de mobiele telefoon uit staat klinkt de NL-Alert nog steeds op volle sterkte! Zet uw mobiel daarom op ‘stil’ en niet op de vliegtuigmodus of uit. Dan kan een NL-Alert niet binnenkomen en mist u belangrijke informatie.

Hulp vragen Bent u verminderd zelfredzaam en vraagt u zich misschien af hoe te handelen bij een NL-Alert? Praat dan van tevoren met familie, buren en zorgverleners, om te kijken hoe zij kunnen helpen. Zij kunnen u informeren wanneer zij een NL-Alert ontvangen zodat ook u op de hoogte bent en weet wat u moet doen.

Meer weten?

Kijk op www.nl-alert.nl

Wanneer ontvangen we een NL-Alert?

Er kan van alles gebeuren waarbij het belangrijk is dat we op de hoogte zijn. Bij een grote brand, bij onverwacht noodweer of als er een terroristische aanslag dreigt.

Of denk bijvoorbeeld aan afgelopen zomer, toen de situatie voor de Nederlandse kust gevaarlijk was voor zwemmers. Via NL-Alert werd toen iedereen in de buurt van de kust gewaarschuwd.

Twee jaarlijkse controleberichten Zo weet u hoe het is om een NL-Alert te ontvangen als er daadwerkelijk iets aan de hand is. Het controlebericht zendt de overheid uit op de eerste maandag in juni en december rond 12:00 uur.

Het eerstvolgende bericht zal u 7 december ontvangen.

NL-Alert zit zo in elkaar dat het ook werkt als het netwerk overbelast is. En dat is maar goed ook!

Deze campagne is mede mogelijk gemaakt dankzij een subsidie van het Fonds voor interne veiligheid van de Europese Unie in het kader van ‘Balancing Security and Mobility’.

COLUMN LIANE DEN HAAN

Hoe ouder

r e k k e g e o h Hoe ouder hoe gekker, zegt men weleens. En misschien is dat ook wel zo. De meeste mensen vinden het niet makkelijk om uit hun ‘comfortzone’ te komen en dat is natuurlijk ook best moeilijk. Maar op een of andere manier ben ik toch altijd iemand die dat probeert. Met het ouder worden vind ik dat steeds makkelijker.

“Mam, ik wil graag voor mijn verjaardag een motorrijles”, zei mijn zoon toen hij in mei 19 jaar werd. Nu heb ik zelf toen ik 25 jaar was geprobeerd mijn motorrijbewijs te halen, maar de avond voordat ik moest afrijden ging ik onderuit met als gevolg dat ik pas een maand of zeven later weer op de motor kon stappen. Helaas durfde ik niet meer. Maar altijd als ik motorrijders voorbij zag komen, helemaal met mooi weer, dan kriebelde het toch. Dus begreep ik de wens van mijn zoon en zei dat hij natuurlijk een motorrijles voor zijn verjaardag zou krijgen.

Hij had echter wel een voorwaarde.

Hij wilde heel graag met zijn moeder op motorrijles. Daar kreeg ik het eerlijk gezegd wel een beetje warm van. Enerzijds omdat het natuurlijk hartstikke lief is dat een stoere jongen van 19 jaar dit met zijn moeder van

53 jaar wil gaan doen, anderzijds ook omdat ik mij ineens weer haarscherp die val kon herinneren. Na even nadenken heb ik gezegd dat we samen wel een proefles konden gaan doen.

Als de angst dan zou toeslaan kon ik er mooi vanaf. Dan had ik het in ieder geval geprobeerd. Zo dacht ik.

Voor de proefles had ik flink wat buikpijn en waar ik bang voor was gebeurde. Tijdens de halve draaioefening viel ik om. Vanuit bijna stilstand. Dus zo erg was het niet en het hielp mij meteen over de eerste angst heen. We gingen daarna een stukje rijden en ik vond dat het best goed ging. Alhoewel mijn instructeur en zoonlief daar heel anders over dachten. “Mam, het is echt niet de bedoeling dat je stapvoets de bochten doorrijdt hoor.” Mijn instructeur zei dat iets harder dan vijf kilometer per uur best wel kon. Tsja ... ik voelde me ineens niet meer zo stoer.

Maar de aanhouder wint. Zoonlief is eind juli geslaagd voor zijn algemeen bijzondere verrichtingen en ik begin september. Da’s toch zo gek nog niet.

Nu gaan we samen verder voor het volgende examen want tegenwoordig is dat in twee etappes. Eind september zijn we gestart met de verkeers-

deelname lessen. Hopelijk slagen we dan snel en hebben we ons motorrijbewijs. Mijn zoon heeft een bepaald doel voor ogen: samen toeren en op vakantie met de motor. Dus als we ons motorrijbewijs hebben én er mag weer gereisd worden, dan kunt u ons zomaar eens in Noorwegen op de motor tegenkomen. Ach, een mens moet wat te dromen hebben toch?

Liane den Haan Directeur-bestuurder ANBO

l.denhaan@anbo.nl www.twitter.com/lianedenhaan

ANBO 7

GESPREKSSTOF

OP DE

BRES

Achter de schermen helpen we leden dagelijks met advies en belangenbehartiging. In deze rubriek houden we u op de hoogte. Zelf een vraag? Ga naar anboraadendaad.nl of bel de Raad & Daad Advieslijn op 0348 46 66 88.

Mailen kan ook: raadendaad@anbo.nl.

Verontrustende stijging aantal oudere verkeersdoden

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft onlangs cijfers gepubliceerd over het aantal verkeersdoden in Nederland in de periode 1999-2019.

Hoewel het totaalaantal doden afnam, is het gestegen aantal fietsdoden bij 70-plussers verontrustend.

Het aantal fietsdoden per 1 miljoen inwoners liet bij bijna alle leeftijdsgroepen een daling zien, behalve bij de 70-plussers. Het aantal omgekomen 70-plussers op de fiets (inclusief e-bikes) nam met 68 procent toe. Nu zijn 70-plussers ook veel mobieler geworden. Zowel het aantal gemiddelde autokilometers als fietskilometers nam toe. Maar dat verklaart nog niet de gemeten stijging.

ANBO vindt het belangrijk dat we mobiel blijven, ook als we wat ouder worden. Maar dat moet wel veilig kunnen. De (elektrische) fiets helpt prima bij onze mobiliteit. Deze cijfers laten echter wel zien dat het nodig is om maatregelen te nemen om de veiligheid beter te waarborgen.

ING laat trouwe klanten in de kou staan!

zaak, want er zijn nog steeds veel mensen die niet digitaal hun bankzaken kunnen doen.

ING gaat een kwart van hun bankfilialen versneld sluiten. Dit komt nog eens bovenop de sluiting van een groot aantal servicepunten.

Aanleiding is het sterk teruglopend aantal klanten dat een bankkantoor bezoekt. ANBO vindt dit een slechte 8 ANBO

Ouderen zijn kwetsbaarder in het verkeer. Zij lopen meer risico op vallen

ANBO vindt dat de ING met de snelheid onvoldoende oog heeft voor een groot deel van haar trouwste klanten: veel van onze leden waren al klant van ING toen het nog niet eens de Postbank was! Dat zijn dus niet de jongste mensen. En vaak ook niet de meest mobiele. Wij vinden dat ING daar

met ernstige verwondingen. ANBO wil dat er helderheid komt over de oorzaken. Is dat toenemende drukte, gedrag van verkeersdeelnemers of bijvoorbeeld gebrek aan ervaring bij nieuwe vervoermiddelen als een elektrische fiets? Als daar meer duidelijkheid over is, kunnen we naar passende maatregelen kijken.

meer rekening mee moeten houden.

De dienstverlening van ING, maar ook die van Rabobank en ABN-AMRO, gaat over naar Geldmaat. Die overgang moet eind dit jaar zijn afgerond.

Binnen Geldmaat komen, als alles klaar is, meer servicepunten beschikbaar. Maar dat duurt nog een tijd.

ING-topman Van Dusschoten wekte de indruk dat het allemaal wel

GESPREKSSTOF

Inzet op wonen en welzijn voorkomt zorgvraag bij senioren Van alle 65-plussers in ons land heeft 78 procent geen of bijna geen gezondheidsklachten. De overige senioren (22 procent) hebben gezondheidsklachten en moeite om de regie over hun leven te voeren. Dat blijkt uit een factsheet van Vektis, een organisatie die processen in de zorg in kaart brengt, zodat de zorg nog beter wordt.

Om te bereiken dat het grootste deel van de ouderen niet of nauwelijks een beroep op zorg hoeft te doen, moeten we volgens ANBO vooral inzetten op wonen en welzijn. De meeste senioren wonen tot op hoge leeftijd thuis. En die groep neemt snel toe. Volgens de laatste schattingen van het CBS zijn in 2030 bijna 4,3 miljoen mensen 65 jaar of ouder, dat zijn er 860 duizend meer dan in 2020.

Van die grote groep ouderen is slechts een relatief klein deel (17 procent) kwetsbaar. Van alle kwetsbare ouderen is tweederde vrouw. De zorguitgaven van deze ouderen liggen tot bijna vijf keer hoger dan bij niet-kwetsbare leef-

meevalt. Maar ANBO vindt de belofte dat klanten met de auto binnen 10 tot 15 minuten bij een ander kantoor kunnen zijn, veelzeggend. Want in de grote steden, waar kennelijk de meeste kantoren verdwijnen, hebben veel senioren geen auto. Zij reizen vooral met het openbaar vervoer. En dan is het – zeker als je niet mobiel bent – moeilijk om bij een ander bankfiliaal te komen.

tijdsgenoten. Logisch, want mensen met zware gezondheidsklachten bezoeken vaker de huisarts of een specialist in het ziekenhuis. Ook krijgen zij vaker hulp thuis vanuit de wijkverpleging.

ANBO vindt het fijn om te zien dat het overgrote deel van de senioren relatief vitaal is. Wij zijn er van overtuigd dat dit niet alleen te maken heeft met hun gezondheid, maar ook met wonen en welzijn. Als senioren in een geschikte woning kunnen wonen, met voorzieningen (zoals een supermarkt) en de mogelijkheid tot sociale contacten, draagt dat bij aan de vitaliteit. Aan goed ouder worden dus. En daarmee aan het beperken van de zorgkosten.

Snel investeren in wonen en wijken is noodzakelijk, want er is nu al een tekort van meer dan 80.000 seniorenwoningen. En dat aantal groeit alleen maar. We roepen gemeenten en woningcorporaties al jaren op om de handschoen samen op te pakken.

Gelukkig beginnen verschillende gemeenten nu in te zien dat zij aan

ANBO vindt ook dat ING niet goed nadenkt over de gevolgen van het sluiten van kantoren. Eén van onze leden ontving een brief van ING met de mededeling dat het kantoor bij hem in de buurt was gesloten. Geen vooraankondiging, maar een voldongen feit.

In de brief werd het lid verwezen naar een ander kantoor, maar dat filiaal is vrijwel onbereikbaar met het openbaar vervoer. Het laatste stuk van de halte tot het kantoor betekende een

de slag moeten met het bouwen van nieuwe, geschikte woonvormen voor senioren. Zo heeft Amsterdam onlangs een convenant gesloten om extra woningen voor ouderen te realiseren.

We hopen dat meer gemeenten dit voorbeeld volgen. Alleen zo kunnen we voorkomen dat ouderen snel meer zorg en ondersteuning nodig hebben.

wandeling van 20 minuten! Dat is voor mensen met bijvoorbeeld een rollator niet of nauwelijks te doen.

ANBO heeft ING dan ook opgeroepen meer oog te hebben voor haar klanten. Bijvoorbeeld door de ING-servicepunten pas te sluiten als de alternatieve servicepunten bij Geldmaat zijn geopend.

ANBO 9

GESPREKSSTOF

Raad&DAAD NIEUWE HUUR DOORGEVEN ALS U HUURTOESLAG ONTVANGT? gevallen geeft de verhuurder de nieuwe huur door aan de Dienst Toeslagen. U hoeft dan zelf niets te doen. Maar let op: dat gaat buiten u om en helaas geven niet alle verhuurders de nieuwe huur door.

Bij vrijwel alle huurders in Nederland is op 1 juli de huur aangepast. Ontvangt u huurtoeslag? Dan is de nieuwe huur van invloed op uw huurtoeslag. In de meeste

U kunt ervan uitgaan dat de woningcorporaties en andere instellingen die zich alleen met verhuur bezighouden, de nieuwe huur doorgeven. Bij particuliere verhuurders is dat niet altijd het geval. Wilt u het zeker weten? Kijk in MijnToeslagen, dan kunt u zien of het juiste huurbedrag is opgenomen. Of bel met de Belastingtelefoon (08000543) als u niet over MijnToeslagen beschikt. U kunt natuurlijk ook contact opnemen met uw verhuurder. Zo zorgt u dat u het juiste bedrag aan huurtoeslag ontvangt

VERKLARING VAN ERFRECHT NIET ALTIJD NODIG Regelmatig krijgen wij bericht van leden dat hun bank een verklaring van erfrecht vraagt als hun partner is overleden. De bank moet immers vaststellen wie recht heeft op de banktegoeden van de overledene. Zo’n verklaring kost geld én is niet altijd nodig om vast te stellen wie de erfgenaam is. Daarom is al een aantal jaren geleden met de Nederlandsche Vereniging van Banken (NVB) overeengekomen dat de bank in sommige gevallen kan uitbetalen zonder de verklaring van erfrecht.

De NVB heeft een gratis formulier ontwikkeld, dat u kunt gebruiken om te kijken of u een verklaring van erfrecht nodig hebt. Als u alle vragen met ‘nee’ kunt beantwoor 10 ANBO

den, heeft u geen verklaring van erfrecht nodig en kunt u het ingevulde formulier gebruiken. U vindt het formulier hier: http://bit.ly/NVB-ANBO Heeft u geen internet en bent u wel ANBO-lid? Dan kunt u het formulier opvragen bij ANBO Raad&Daad.

GESPREKSSTOF

Trap er niet in!

Checklist babbeltrucs Het aantal woningovervallen waarbij vooral senioren het slachtoffer zijn, blijft hoog. Vaak gaat aan dergelijke overvallen een zogeheten babbeltruc vooraf. Met verschillende smoezen wordt u verleid uw deur open te doen.

Vanuit het project ‘Senioren & Veiligheid’ geven wij voor de zekerheid deze tips: • Kijk voor u de deur open doet eerst wie heeft aangebeld.

• Open de voordeur bij woongebouwen met een centrale toegang alleen voor uw eigen bezoek.

• Zorg dat u de deur op een kier kunt zetten met bijvoorbeeld een deurketting of kierstandhouder.

• Laat nooit onbekenden uw huis binnen, hoe betrouwbaar of onschuldig ze ook ogen.

• Wilt u iets pakken, bijvoorbeeld uw telefoon of geld?

Laat mensen dan buiten wachten en doe uw deur dicht.

• Neem nooit uw portemonnee mee naar de deur.

• Komen onbekende met de vraag of ze het alarmnummer mogen bellen? Laat ze niet binnen. Bel zelf met 112.

• Laat vreemden geen gebruikmaken van uw toilet, verwijs naar een openbaar toilet.

• Loop nooit met iemand mee naar buiten, dieven komen vaak met z’n tweeën.

• Doe uw achterdeur op slot als u alleen thuis bent. Soms komt iemand via de achterdeur uw huis binnen, terwijl u aan de voordeur staat te praten.

• Geef nooit uw pinpas en/of pincode af.

• Bewaar uw pincode en pinpas apart.

• Betaal geen portokosten voor niet door uzelf bestelde pakjes.

Mocht het toch misgaan en u wordt overvallen, denk dan aan uw eigen veiligheid en pas het RAAK-principe toe: • Rustig blijven.

• Accepteren: accepteer wat wordt gezegd en gevraagd en volg bevelen snel en kalm op.

• Afgeven van het geld en/of de goederen waar om gevraagd wordt.

• Kijk goed (alleen wanneer dit zonder gevaar mogelijk is) en probeer een signalement van de dader(s) te onthouden.

DOE ALTIJD AANGIFTE Veel mensen schamen zich als ze zijn opgelicht aan de deur. Ze denken: we hadden beter moeten opletten. Dat is onzin. Oplichters kunnen zeer geraffineerd zijn. Doe daarom altijd aangifte! Dan kan de politie niet alleen op zoek naar de dader en kunnen volgende slachtoffers misschien vermeden worden, maar wordt ook duidelijker hoe vaak oplichting aan de deur voorkomt.

Aan de lijn: ANBO-medewerker Peter Spierings Als u onze Raad & Daad Advieslijn belt is de kans groot dat u Peter Spierings aan de lijn krijgt. Samen met zijn collega’s helpt hij maandelijks ongeveer 500 leden, die allemaal hun eigen verhaal hebben. anboraadendaad.nl Of bel de Raad & Daad Advieslijn via 0348 46 66 88

ANBO 11

OPGELOST

12 ANBO

OPGELOST

Onnodige woononderzoeken SVB

Dit is het verhaal van de heer Starink. Hij is alleenstaande en ontvangt daarom van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) een AOW voor een alleenstaande. Door omstandigheden had hij plotseling geen woonruimte meer. Een geluk bij dit ongeluk; hij kon snel bij een gezin met twee volwassen kinderen terecht. Omdat hij zich ook keurig op dat adres inschreef, ontving dhr. Starink van de SVB een formulier om te beoordelen of hij nog als alleenstaande was aan te merken.

In het formulier stonden allerlei vragen over het inkomen en andere privégegevens van het gezin. Of hij deze even -natuurlijk met bewijsstukken- wilde opsturen. De heer Starink wendde zich tot ANBO. Hij meende dat hij niets te maken had met bijvoorbeeld het inkomen van het gezin waar hij verbleef en dat hij die informatie -ook met het oog op privacy- niet van hen kon vragen.

OPLOSSING 1 De SVB moet natuurlijk onderzoeken of er geen misbruik van regelingen wordt gemaakt. Volwassenen die met elkaar samenwonen hebben geen recht op AOW voor alleenstaanden, maar op een (lagere) gehuwden-AOW. In die bepalingen zit echter iets geks. Woon je met één andere meerderjarige samen, dan is er sprake van een gezamenlijke huishouding.

Woon je met twee of meer andere meerderjarigen samen, dan behoud je de AOW voor alleenstaanden. Dat wordt het meerpersoonshuishouden genoemd.

Dhr. Starink wees de SVB met hulp

van ANBO op deze situatie. Hij woonde immers met vier andere volwassenen samen. Een onderzoek naar de woonsituatie was niet aan de orde en het formulier had nooit gestuurd hoeven worden. De SVB had dat overigens zelf al kunnen ontdekken; zij wisten hoeveel personen ingeschreven stonden op het bewuste adres.

De heer Starink ontving kort daarna bericht van de SVB dat hij zijn AOW voor alleenstaanden kon behouden.

OPGELOST DUS? HELAAS NIET. De heer Starink kon niet langer bij het eerste gezin blijven. Gelukkig kon hij terecht bij zijn dochter en schoonzoon (uiteraard beiden meerderjarig).

Niet lang daarna kreeg hij weer een formulier toegestuurd met dezelfde verzoeken als het eerste formulier.

Gelukkig nam de heer Starink weer contact met ANBO op. En wij klommen uiteraard weer in de pen.

OPLOSSING 2 We wezen de SVB erop dat er weliswaar sprake was van een ander adres, maar dat de situatie inhoudelijk niet was veranderd. Het ging ook hier

immers om een meerpersoonshuishouden, zodat het onderzoek -net als de eerste keer- overbodig was. Ook na de tweede brief ontving de heer Starink van de SVB bericht dat zijn AOW-situatie onveranderd zou blijven. Opgelost! Hopelijk doet de SVB vanaf nu eerst zelf goed haar huiswerk, voor er onnodige onderzoeken worden verricht.

Ook hulp nodig? Bel of mail ANBO Raad & Daad!

Heeft u een vraag? Of komt u ergens niet uit? Kijk dan op www.anboraadendaad.nl of neem contact op met onze ANBO Raad & Daad Advieslijn via 0348 46 66 88. Onze deskundige medewerkers zijn iedere werkdag bereikbaar van 10.00 tot 15.00 uur. Mailen kan uiteraard altijd: raadendaad@anbo.nl

ANBO 13

Otolift, dé meest gekochte traplift van Nederland

k e le ra il D u n st e we ne re l d! ter � � � � �

Uw trapleuning blijft zitten Brede kant van de trap blijft vrij Niet goed = geld terug Huren, nieuw en tweedehands Slechts 48 uur levertijd

Ge l dig t /mb e r 3 0 n o v e m0 202

Stuur mij een gratis brochure Adres ANBO2020

Telefoon

Korting!

Bel gratis 0800 444 770 8

Naam Postcode/plaats

€750,-

Stuur deze bon in een ongefrankeerde envelop naar: Otolift Trapliften, Antwoordnummer 17014, 2810 VK Bergambacht

voor een gratis thuisadvies of om onze gratis brochure te bestellen.

www.otolift.nl

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

Seksuele diversiteit Bij goed ouder worden hoort ook jezelf kunnen zijn, in alle omstandigheden. Dat is voor veel roze senioren helaas nog niet altijd vanzelfsprekend. Daarom een dossier over seksuele diversiteit.

Hoe staan we ervoor als het gaat om acceptatie van LHBTIouderen? Met feiten en cijfers, achtergrond en actualiteit. Maar vooral: vol vrolijke, aangrijpende en persoonlijke verhalen van roze ouderen.

ANBO 15

16 ANBO

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

Drag queen Victoria False

‘ Van onrecht knal ik uit mijn pruik’ De swingende shows van drag queens (travestieten) gaan vaak gepaard met de nodige glitter en glamour. Zo ook de optredens van de Amsterdamse Victoria False. Maar tussen het dansen, zingen en lachen door is er ook een serieuze missie: een lans breken voor roze ouderen.

TEKST MARGOT EGGENHUIZEN FOTO’S ANOUK DE KLEERMAEKER KLEDING ROEF ARLING HAAR JOHN GRAVEMAKER/JG ORIGINAL SIERADEN ELLY TEN NAPEL/MTN GIETHOORN

Tot in de puntjes gestyled is ze, de ambassadeur van het jaarlijkse festival Pride Amsterdam. Drag queen Victoria False, die tot leven is gewekt door Ger Poels, weet hoe ze zichzelf moet verwennen. Haute couture-kleding, een haarwerk van pruikenmeester John Gravemaker – ook wel ‘Haren Majesteit’ genoemd – en vakwerk-sieraden om, zoals een geluksring van onyx en zilver. False: “Ger is best wel trots op Victoria, dus ze wordt flink in de watten gelegd. Daarvoor moet je jezelf wel een en ander ontzeggen. Het is een fijne maar peperdure hobby.” Dat deze hobby meer is dan alleen een leuke vrijetijdsbesteding, blijkt uit de missie van Victoria False. De pumps gaan aan en de pruik gaat op om op te komen voor roze ouderen.

“Dat blijf ik doen tot mijn dood.”

IN SHOCK Dertien jaar geleden liep Ger Poels een bacterie op die alle kraakbeen tussen zijn heup en

‘Die pumps zijn een mix van vreugde en overwicht’ bekken aantastte. Tijdens zijn revalidatie leerde hij de eerste roze ouderen kennen en hoorde hun verhalen. “Ze vertelden over vroeger, hun levens, wat ze als homo of lesbienne hadden doorstaan in die tijd. Een belangrijk voorbeeld voor de ontwikkeling van Victoria is het verhaal van Rick die in de jaren negentig naar een bejaardentehuis zocht. Na een gezellig koffierondje in een zorginstelling nam hij afscheid met de woorden: ‘Nou, dat was een leuke kennismaking, ik denk dat ik hier wil wonen want jullie lijken me ook wel homo-vriendelijk en dat vind ik ook belangrijk.’ Toen viel er een stilte en sneerde een stem hem toe: ‘Ben je homo?

Dan zijn de moffen je vergeten mee te nemen ANBO 17

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

‘ Victoria gaat ervoor, ze windt er geen doekjes om’ dam.” Optredens in zorginstellingen waar vooral homo’s en lesbiennes wonen volgden en werden een succes, alle bewoners feestten mee. “Toen werd ik gevraagd te komen zingen tijdens de Tour d’Amour (zie kader, red.). Het waren de mensen met wie ik tijdens die optredens werkte die me ervan overtuigden dat Victoria een verhaal te vertellen had en een bijdrage kon leveren aan het voorkomen van discriminatie van roze ouderen. En zo kreeg de travestie van Ger een doel.”

in de oorlog, viespeuk.’ Daar sta je dan, dik in de zeventig en je partner net verloren na veertig jaar samenzijn. Pats, boem! Kun je je een hardere klap in het gezicht voorstellen?” Poels was in shock: “Zulke uitspraken had ik zelf nog nooit gehoord of ervaren, verschrikkelijk. Zo kwam ik te weten dat er heimelijk veel gepest werd in zorginstellingen zonder dat verpleging daarvan op de hoogte is, of erger: er zelf soms aan meedoet.”

ROZE LOPER “Victoria is er om een lans te breken voor roze ouderen, simpelweg omdat zij degenen zijn die het vroeger heel zwaar hebben gehad en zo geknokt hebben voor mijn vrijheid. Ja, ze leven nog, ook al zijn ze oud en vaak ziek en van hulp afhankelijk. Ik wil laten zien en vertellen dat hun strijd waardevoller is geweest dan ze zelf vaak denken, ik wil dat ze hun trots blijven behouden en zich niet terug hoeven te trekken op hun kamers in een zorginstelling omdat ze een andere levensstijl hebben dan de ‘normale’ bewoners. Want wat is dat eigenlijk, normaal? Heteroseksualiteit is over het algemeen, nog steeds, overal de norm en ik betwijfel of dat ooit echt zal veranderen. Maar in de zorg zijn er gelukkig wel veel veranderingen zichtbaar, zoals de Roze Loper, een ‘roze sleutel’ die aangeeft dat de zorginstelling bekend is met seksuele diversiteit en daar ook op kan inspelen als er problemen of pesterijen zijn. Er zijn veranderingen gaande, maar we zijn er nog lang niet.”

FEESTENDE BEWONERS Poels herstelde, de krukken en de scootmobiel konden de deur uit, en toen kwam daar een weddenschap met vrienden: durfde hij de liefhebberij uit zijn jongvolwassen jaren, travestie, weer op te pakken en na 22 jaar weer op de bühne te gaan staan? “Een maand later stond ik met Koninginnedag als toiletjuffrouw op de Amsterdamse Zeedijk, won de weddenschap, zong wat liedjes en toen was het hek van de

ZELFVERZEKERDE DAME Poels is vrij ingetogen, maar Victoria False treedt juist naar buiten, heeft een doel, laat van zich horen en hoort er helemaal bij. Die transformatie begint altijd met een vast ritueel: “Het magische moment is als ik mijn pumps aan doe, dan voel ik de verandering, de rechte rug, de zelfverzekerdheid. Die pumps zijn een mix van vreugde en overwicht, zo voelt het tenminste. Victoria is dan ook een zelfverze-

18 ANBO

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT kerde dame die weet wat ze wil en die van Ger de opdracht heeft gekregen op ludieke wijze aandacht te vragen voor roze ouderen in de samenleving en dan vooral in de zorg.

Victoria gaat ervoor, ze windt er geen doekjes om. Dat kan Victoria, Ger had die moed allang opgegeven en was niet meer strijdbaar. Die transformatie was nodig om weer in het leven te staan.”

den zijn, machines die moeten produceren! Ouderenzorg kost blijkbaar te veel geld. Daar wind ik me erg over op, ik kan niet tegen onrecht. En zeg dus nooit tegen iemand dat de moffen hem of haar vergeten zijn in de oorlog, want dan knal ik helemáál uit mijn pruik!”

MOOISTE MANTELPAKJE Er is een groot verschil met Poels’ travestieshows van vroeger en de optredens van Victoria False nu. “De eerste shows waren met een vriend en revue-achtig met veel verkleedpartijen. We hebben die shows destijds in heel Nederland gedaan en we waren nog geen twintig! Daarna werd het een zo zuiver mogelijke imitatie van Bette Midler. Het was een prachttijd van Amsterdam tot Manchester, Bloody Bette kwam overal.” Poels’ ouders moesten in eerste instantie niets weten van travestie. “Welke ouders in die tijd hadden wel staan juichen? Ik had al een tijdje geen contact meer met ze, tot mijn collega-drag en vriend ze in 1981 uitnodigde om naar een show te komen kijken. Mijn vader heeft erg trots staan applaudisseren en mijn moeder had het reuze druk met alle nichten om haar heen. Daarna is het geen probleem meer geweest. Mijn moeder gaf mij haar mooiste mantelpakje dat ze altijd bewaard had en dat ik vroeger wel eens stiekem aandeed. Ik hoop echt dat mijn moeder Victoria nog eens in actie kan zien en als mijn vader de show van De Roze Vlinders (zie kader, red.) had kunnen zien, was hij erg trots geweest. Zeker weten.”

BEN WAT JE BENT “Victoria is het vierde ‘typetje’ van Ger, maar ze is inmiddels erg ‘mens’ geworden. Ze heeft een duidelijke boodschap: ben wie je bent! Strijd voor je rechten en de rechten van alle mensen in de wereld. We vergeten dat de ouderen van nu ook allemaal jonge, krachtige mensen zijn geweest die keihard hebben gewerkt in hun leven. En bovenal dat deze generatie ons land opbouwde na de Tweede Wereldoorlog. Dat ze ervoor zorgden dat wij, hun kinderen en kleinkinderen, al 75 jaar in vrede leven. Zij zijn de basis van de vrijheden en weelde die wij nu genieten en worden zelf als mens wegbezuinigd. Daar word ik verdrietig van, ook politiek Den Haag vindt ze niet belangrijk, dat hebben we in de afgelopen acht jaar wel gezien. Wat niet produceert hoeft ook niet onderhouden te worden, is het motto geworden in onze beschaafde wereld. Alsof we robots gewor-

MOET DAT NOU? “De boodschap van niet discrimineren en pesten staat centraal tijdens de shows en die breiden we in korte speeches uit naar pesten in het algemeen. We vragen de mensen het te melden als ze merken dat iemand anders wordt gepest of uitgesloten. Maar bovenal zingen we de liedjes uit hun jonge jaren, de liedjes waarop ze dansten en schuifelden en die ze meezongen met de radio. Er is voor elk wat wils: cabaret, musical, de Amerikaanse jaren 50, de Franse chansons en natuurlijk de Nederlandse knallers. De show van De Roze Vlinders is een mooie drag queen-show voor zorginstellinANBO 19

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

‘ Drag is bovenal een feestje, zeg ik altijd’ gen en gaat dus niet over seks, wat mensen wel eens denken. ‘Moet dat nou?’, is soms een reactie, maar de meeste bewoners zijn nieuwsgierig en komen toch kijken. Vaak is er ook familie bij en na twee liedjes is het ijs gebroken. Nadat we vorige week in de tuin van een zorginstelling hadden opgetreden, zei een meneer: ‘Dit was nou eens een feestje! Daar heb ik al maanden op zitten wachten.’ Daar doe je het voor, mensen blij maken en iedereen erbij betrekken.

Leve de vrijheid.”

HET IS… SHOWTIME! Victoria False is te zien in twee verschillende shows. De Tour d’Amour, een initiatief van schrijfster Eveline van de Putte, reist sinds maart 2014 door Nederland en België om onder zorgmedewerkers aandacht te vragen voor seksuele- en genderdiversiteit.

Aan de hand van liedjes en discussies wordt aan het licht gebracht hoe zorgprofessionals kunnen omgaan met roze ouderen. Met de andere show, De Roze Vlinders, bouwt Victoria False samen met drag queen Ashley (Wesley de Ridder) een uitbundig en muzikaal feestje voor bewoners van zorginstellingen.

20 ANBO

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

VICTORIA FALSE EN SEKSUELE DIVERSITEIT WAT IS EEN DRAG QUEEN? “Op z’n Hollands een travestiet is iemand die zich middels kleding, make-up en nog veel meer hulpmiddelen transformeert tot een vrouwelijk wezen.

De term drag – het staat voor Dressed Resembling A Girl (gekleed als een meisje, red.) – werd gebruikt in tijden dat vrouwen niet mochten toneelspelen en dames rollen werden vertolkt door heren en jongens. Travestieten staan meestal graag op het podium, uitbundig, vol overgave. Drag is bovenal een feestje, zeg ik altijd. En als de hakken uit zijn is het feestje voorbij en zijn we weer gewoon jongens of mannen. Een drag queen is trouwens geen transgender, het is ook echt niet te vergelijken. En wist je dat de meeste drag queens homo en de meeste transgenders heteroseksueel zijn?”

LHBTQIA+ ZIEN WE IN DE MEDIA: WAT BETEKENT DIT? “Ja, het is me wat met al die letters en velen zeggen: moet dat nou? Lesbisch, Homo, Biseksueel, Transgender, Queer, Intersekse en A-seksueel, en de + staat voor letters die nog toegevoegd kunnen worden omdat er zoveel diversiteit in de wereld is. Ik ben zelf niet van de hokjes en de letter M van Mens geldt voor mij voor nagenoeg iedereen op aarde. Ik weet niet of we dan op den duur ook de H van hetero kunnen toevoegen. Haha, dan zijn we allemaal ‘normaal’!”

WAT IS DE STAND VAN ZAKEN IN NEDERLAND ROND SEKSUELE DIVERSITEIT? “Ik denk dat we echt op de goede weg zijn enerzijds. Vooral de jeugd is erg goed op de hoogte van hun eigen seksualiteit maar ook van de diversiteit die er is. Anderzijds zie je in de grote steden steeds meer discriminatie en in de provincie meer tolerantie, als je het mij vraagt. Het geloof is vaak het grootste struikelblok en bij jongens stoerdoenerij. Bovendien kan jaloezie en onwetendheid tot enorme agressie leiden. We moeten bruggen blijven bouwen, elke keer weer.”

WELK BOEK MÓÉTEN WE LEZEN OVER SEKSUELE DIVERSITEIT?

VICTORIA FALSE

Victoria False (‘voor altijd 60’) is tot leven gewekt door Ger Poels. Na succesvolle travestieshows als jongvolwassene in Nederland en daarbuiten, stopte Poels 22 jaar lang met travestie en focuste zich op zijn baan bij een bank, om na een weddenschap toch travestie weer op te pakken. Ontmoetingen met roze ouderen inspireerden hem om Victoria False ook een bijdrage te laten leveren aan het opkomen voor de belangen van roze ouderen, met name in zorginstellingen. Ze is te zien in twee verschillende shows. Bovendien is False vorig jaar ambassadeur geworden van Pride Amsterdam en dat blijft ze naar eigen zeggen tot aan haar dood. Het levensmotto van False is: ben wie je bent.

“De boeken Stormachtig Stil over roze ouderen en Nieuwe Namen over transgender ouderen, beide van Eveline van de Putte, zijn juweeltjes. Het zijn verhalen met diepgang, een geschiedenis door bijzondere mensen verteld. Leerzaam voor jong en oud.”

ANBO 21

Uw testament een hele puzzel?

Niet met ons werkboek!

Het Rode Kruis merkt dat veel mensen vragen hebben over het opstellen van een testament.

Daarom hebben we een handig werkboek gemaakt. U ontdekt stapsgewijs welke keuzes u kunt maken.

Een goed geregeld testament biedt rust, zowel voor uzelf als voor uw naasten.

Vraag het werkboek aan met de bon, via www.rodekruis.nl/5-stappen of door te bellen naar 070 - 44 55 678.

Al meer dan 45.000 keer aangevraagd

Ja, stuur mij gra�s het 5-stappenboekje Naam

LG 2 0 0 0 9

M/V

Adres Postcode

Woonplaats

E-mail Geboortedatum

Telefoonnummer

Ja, houd mij op de hoogte van hulpverlening of nieuws van het Rode Kruis.

Stuur deze strook als antwoordkaart of in een ongefrankeerde envelop naar het Rode Kruis | Antwoordnummer 10943 | 2501 WB Den Haag.

Het Rode Kruis gaat zorgvuldig om met uw persoonsgegevens. Kijk voor meer informatie op www.rodekruis.nl/privacy Als u dit boekje aanvraagt gaat u ermee akkoord dat wij u schriftelijk/telefonisch of per email benaderen om uw mening over het boekje en over het Rode Kruis te vragen.

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

Twaalf jaar Roze 50+

Strijden om jezelf te mogen zijn

Bijna iedereen in Nederland vindt dat homoseksuele mannen en lesbische vrouwen mogen leven zoals zij zelf willen. Maar onder specifieke groepen blijft de acceptatie achter. Dat geldt voor jongeren, mensen met een streng religieuze achtergrond en … 70-plussers. “ Je moet je kunnen voorstellen waar de huidige LHBTI-ouderen vandaan komen. Dat was een andere tijd.”

TEKST JOOST MARSMAN

ANBO 23

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

“Seksualiteit was al nauwelijks bespreekbaar, laat staan homoseksualiteit”

MANON LINSCHOTEN

In 2008 richtten ANBO, COC Nederland, Movisie (kenniscentrum voor sociale vraagstukken over welzijn, participatie en sociale zorg) en Vilans (kenniscentrum langdurende zorg) het Consortium Roze 50+ op. Dit samenwerkingsverband richt zich op het verbeteren van de leefsituatie, de psychische en fysieke gezondheid en het welzijn van lesbische, homoseksuele, biseksuele en transgender en intersekse 50-plussers (LHBTI) door bundeling van kennis, ervaring en belangenbehartiging. Zowel in de zorg als bij senioren zelf. Manon Linschoten was er vanaf het begin bij. Ze is sinds 2008 projectleider Roze 50+ vanuit het COC en is sinds vorig jaar ook die rol voor ANBO gaan vervullen.

REFERENTIEKADER “Als je bedenkt dat homoseksualiteit pas sinds 1973 niet meer als psychiatrische ziekte werd gezien door de Amerikaanse Vereniging van Psychiaters, dan weet je eigenlijk al genoeg,” aldus Linschoten. “LHBTI-ouderen van nu zijn opgegroeid in een tijd waarin seksualiteit al nauwelijks bespreekbaar was, laat staan homoseksualiteit of het je niet thuisvoelen in het geslacht van je geboorte. Dat is hun referentiekader, vanwaar zij kijken naar de wereld nu.”

HETERONORM In de mogelijke nasleep van vroegere denkbeelden over 24 ANBO

homoseksualiteit heerst er onder ouderen nog steeds een sterke heteronorm. Het onderwerp is vaak moeilijk bespreekbaar. Dat leidt tot een gevoel van uitsluiting en eenzaamheid onder LHBTI-55-plussers. Zij ervaren ook een gebrek aan ontmoeting met gelijkgestemden. Linschoten: “Veel roze ouderen zijn het niet gewend om open te zijn over hun seksuele voorkeur of genderidentiteit. Men is nog altijd bang om met de nek te worden aangekeken.

Vaak krijgen mensen bij het ouder worden sowieso al een kleiner sociaal netwerk. Er is ook nauwelijks mantelzorg want veel mensen die op latere leeftijd uit de kast zijn gekomen, hebben gebroken met hun familie omdat het niet geaccepteerd werd. Zij zijn aangewezen op communities van vrienden en gevoelsgenoten, wat we tegenwoordig ook wel de 'chosen family' (zie kader, red.) noemen. Maar vaak zijn dat leeftijdsgenoten die ook geen mantelzorg kunnen bieden op het moment dat het nodig is.”

VOORVECHTERS Roze ouderen moeten dus meer een beroep doen op professionele zorg. “En ze zijn bang voor uitsluiting wanneer ze naar een woonzorginstelling zouden moeten of afhankelijk worden van zorg thuis”, weet Linschoten. “Schaamte en onwetendheid leiden zo tot eenzaamheid en verdriet.

Terwijl juist deze mensen ook de voorvechters zijn geweest in de emancipatiestrijd. Zij hebben het voor de generatie erna mogelijk gemaakt zichzelf te kunnen zijn en het leven te leiden dat ze zelf willen.”

SIGNALEN OPVANGEN Een van de eerste activiteiten van Roze 50+ was de Roze belweek. “Daarmee introduceerden we het begrip 'roze' ouderen, maar het was vooral een inventarisatie om een beeld te krijgen van waar oudere LHBTI-ers tegenaan lopen, met welke problemen ze worstelen. Ze konden hun ervaringen doorgeven via een speciaal telefoonnum-

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

mer. Een signaal dat we kregen was dat er in veel verzorgingshuizen een homo-onvriendelijk klimaat heerste. Een ander was dat er veel eenzaamheid onder roze ouderen werd ervaren, ook buiten verzorgingshuizen. En tot slot werd aangegeven dat men graag meer aandacht voor zorgopleiding over het onderwerp wilde. Aan de hand van de resultaten van de Roze belweek zijn we in 2009 aan de slag gegaan met het masterplan ‘De onzichtbaarheid voorbij’.”

KEURMERK EN BIJEENKOMSTEN In dat masterplan staan drie punten centraal: het vergroten van de zichtbaarheid en de maatschappelijke acceptatie van LHBTI-ouderen, belangenbehartiging bij landelijke overheid en gemeenten en het vergroten van kennis over het onderwerp bij zorg-, welzijns- en vrijwilligersorganisaties. Alles draait om bewustwording, ontmoeting en empowerment van roze ouderen. Linschoten: “Vanuit het masterplan hebben we verschillende activiteiten ontplooid en projecten ontwikkeld. Zo zijn we begonnen met het bij elkaar brengen van roze ouderen door groepsbijeenkomsten te organiseren.”

Chosen Family Er zijn voor elkaar, omdat het gezellig is en omdat je elkaar kunt ondersteunen. Dat is de gedachte achter het in 2018 door Roze 50+ gelanceerde initiatief Support Your Chosen Family, bedoeld voor oudere LHBT-ers die in hun omgeving weinig familie of sociale contacten hebben.

De Groningse 'familie' Het Hogeland is een voorbeeld van een sociaal netwerk dat op die manier tot stand is gekomen. De groep bestaat uit zeven personen en komt elke drie weken samen. “Bij iemand thuis ontmoeten heeft als voordeel dat je in een veilige omgeving met elkaar kunt zijn. De huiselijke sfeer zorgt voor geborgenheid en nodigt uit tot mooie gesprekken – we gaan er van uit dat iedereen discreet is”, aldus één van de deelnemers. “Het is wel belangrijk dat de deelnemers redelijk dicht bij elkaar wonen. Om koffie te drinken, met iemand naar de film te gaan of een museum te bezoeken en zo nodig elkaar te helpen.” Het initiatief is mede mogelijk gemaakt door het Oranje Fonds, Fonds Sluyterman van Loo en Bavo Stichting.

ANBO 25

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT ONTMOETING EN ZICHTBAARHEID “De ontmoeting met gelijkgestemden is het begin van emancipatie. Daarin vind je de kracht om ook naar buiten te kunnen treden. En ontmoeten kan van kleine groepen tot internationale gezelschappen. In 2016 organiseerden we de eerste internationale conferentie en in 2019 hebben we in samenwerking met gemeente Amsterdam, Vilans en Movisie de tweede internationale conferentie georganiseerd. Vorig jaar waren daar zo'n 200 bezoekers uit 18 Europese landen. Daarnaast is de onzichtbaarheid een belangrijk issue. Sinds 2015 organiseren we de Roze Ouderendag en de laatste jaren hebben we daarin een verkiezing van Mister en Mrs. Senior Pride, actieve senioren die een bijdrage leveren aan de emancipatie van deze groep. Om hen in het zonnetje te zetten en aandacht te geven aan wat zij allemaal doen.”

GOEDE VOORBEELDEN Vanuit de behoefte van roze ouderen zelf is door Roze 50+ een training ontwikkeld voor de ambassadeurs, regenbooggemeenten en de lokale COC-lidverenigingen. Ook is een e-learning en toolkit beschikbaar om het voor de zorgmedewerkers makkelijker te maken het gesprek aan te gaan. Linschoten: “We laten ook graag goede voorbeelden zien. Waar LHBTI-ouderen vroeger vergeten en overgeslagen werden, is dat zeker bij instellingen met een Roze Loper-certificaat (meer over de Roze Loper op pagina 28, red.) veranderd. Dat heeft alles te maken met onze acties en vooral de tomeloze onze van onze ambassadeurs. Zij zijn de handen, ogen en de oren van alle projecten die we doen. Daar zitten trouwens ook hetero-ouderen tussen.

Wat hen bindt is strijdbaarheid en een sterke teamgeest.”

REGENBOOGOVERHEMD Over wat in al die jaren nou het meest indruk heeft gemaakt, moet Linschoten lang nadenken. “Eigenlijk maken alle verhalen die je hoort veel indruk. Wat me te binnen schiet is de eerste Roze75+boot die we georganiseerd hebben tijdens Pride Amsterdam. Eén van de opvarenden stond, ondersteund door twee begeleiders, de hele tocht aan de reling in zijn zelfgemaakte regenboogoverhemd.

Een enorm ontroerend moment was toen hij bij het afscheid de microfoon pakte en vertelde dat hij al jaren uit de kast is en daardoor veel in zijn leven heeft meegemaakt.

Hij had de Canadezen onthaald aan het eind van de oorlog, maar dat viel in het niet bij al die wuivende en

lachende mensen die hij die dag op de kade had gezien.

Heel ontroerend. Het was de zesde keer dat we meevoeren met Roze50+, maar nog nooit was er zoveel belangstelling voor onze deelname.”

WERK AAN DE WINKEL Dit soort verhalen illustreert hoe belangrijk en actueel het werk van Roze 50+ is. Linschoten denkt dat dat nog wel even zo blijft: “Het is goed dat er in kwaliteitskaders voor de zorg wordt vastgelegd dat alle zorginstellingen moeten voldoen aan standaarden voor diversiteit en inclusie. Maar we vinden het net zo belangrijk dat we ook binnen onze eigen gelederen meer diversiteit en inclusie krijgen. Dat we meer kleur krijgen in ons ambassadeursnetwerk. Ook zou er meer aandacht moeten komen voor specifiek transgenderouderen. Mede dankzij ons werk de afgelopen jaren is er inmiddels steeds meer acceptatie en bekendheid over homoseksualiteit en roze ouderen. Maar over de issues van transgenderouderen is nog niet zo heel veel bekend.

Het gesprek daarover wordt binnen de zorg nog te weinig gevoerd. Daar is werk aan de winkel.”

“Juist een hetero bondgenoot is een enorm belangrijke partner” BONDGENOOT Al is de maatschappelijke acceptatie van LHBTI'ers de afgelopen decennia veel groter geworden, er valt nog genoeg te verbeteren. Linschoten: “In de meest ideale wereld zouden we onszelf uiteindelijk overbodig maken, maar we leven helaas niet in een ideale wereld. Er zijn eigenlijk twee ontwikkelingen gaande momenteel. LHBTI-ers voelen zich steeds vaker onveiliger om zichzelf te uiten in het openbare leven. En aan de andere kant zie je, mede onder invloed van sociale media, dat er steeds meer mensen opstaan en zeggen: zo willen we niet met elkaar omgaan.

En die vinden dat we daar samen in op moeten treden.

Daarom is voor een organisatie als COC de samenwerking met ANBO ook zo belangrijk. Want juist een hetero bondgenoot is in die strijd een enorm belangrijke partner.”

BRONNEN: MOVISIE, SCP

26 ANBO

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

Nieuwe ambassadeurs gezocht Ambassadeurs van Roze 50+ zijn vrij om een eigen invulling te geven aan hun ambassadeurschap.

Sommigen vinden het leuk om gastcolleges te geven bij zorgopleidingen, anderen om op een beurs of informatiemarkt te staan. Er zijn ambassadeurs die binnen een sociaal wijkteam een presentatie te geven. Of een ontmoeting organiseren. Hun eigen talenten en voorkeuren zijn leidend.

Het aantal ambassadeurs schommelt de afgelopen jaren tussen de 80 en 100. Er is altijd behoefte aan nieuwe ambassadeurs. Wilt u ambassadeur worden?

Neem dan contact op met: info@roze50plus.nl

DE ROZE LOPER Tanja Ineke, bestuurder Libertas Leiden Een belangrijk initiatief van Roze 50+ is De Roze Loper, een keurmerk voor LHBTI-vriendelijke zorg. De Roze Loper richt zich in eerste instantie op de ouderenzorg zoals woonzorgcentra, verpleeghuizen en thuiszorginstellingen, maar is ook FOTO: RUBEN MEIJERINK FOTOGRAFIE toepasbaar op de zorg voor mensen met een beperking en voor welzijnsinstellingen.

Tanja Ineke, bestuurder van zorgorganisatie Libertas Leiden en voormalig voorzitter van COC Nederland hoopt er volgend voorjaar een te ontvangen.

“Libertas Leiden heeft nog geen Roze Loper inderdaad.

Maar we zijn bezig met een plan van aanpak om er een te kunnen behalen. Een wens die al wat langer sluimerde. Ik was zelf als voorzitter van COC Nederland heel actief betrokken bij Roze 50+. Dus toen ik voorzitter werd van een

zorgorganisatie, was een van de eerste wensen dat iedere bewoner die bij mij woont en iedere cliënt helemaal zichzelf kan zijn. Daar helpt nou precies zo'n Roze Lopertraject bij.”

OVER ZICHTBARE DIVERSITEIT “Er zijn ook voor mijn tijd wel wat losse initiatieven ontplooid. Toen ik drie jaar geleden hier kwam werken als bestuurder, heb ik dat weer nieuw leven ingeblazen.

We hebben de mensen bij elkaar gezocht die er destijds al bij betrokken waren en die uitgenodigd om een bijdrage te leveren aan het diversiteitsbeleid. Daar hebben zich spontaan vijftien mensen bij aangesloten. We zijn gaan zitten en dachten dat het mooi zou zijn om dat Roze Loper-Traject te starten, als een van de zichtbare tekenen van de diversiteit die we graag willen zien. Er wordt, zo bleek, vrijwel niet over gesproken. Dus het creëren van die cultuur waarin over seksualiteit en gender identiteit gesproken wordt is een van de belangrijke zaken die je direct al bereikt.”

“Een van de eerste activiteiten was de Tour D'Amour van Eveline van de Putte (zie elders in dit kader, red.). Nu zijn we het plan verder aan het uitrollen. Door corona heeft het allemaal wat vertraging opgelopen maar wij hopen in het voorjaar van 2021 die audit succesvol af te ronden.”

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT OVER DE KRACHT VAN SAMENWERKING “Ik vind het heel belangrijk dat er een consortium is waar ANBO en COC in samenwerken. Daardoor komt de boodschap niet alleen vanuit de eigen gemeenschap, maar ook vanuit een straight ally. Via ANBO bereiken we een veel

Tour d’Amour Sinds maart 2014 reist de Tour d’Amour door Nederland en België om aandacht te vragen voor seksuele - en genderdiversiteit. Dit gebeurt aan de hand van levensverhalen van LHBT-ouderen en bijpassende liedjes. De verhalen worden verteld door auteur Eveline van de Putte en een oudere ervaringsdeskundige. De muzikale omlijsting wordt verzorgd door drag queen Victoria False.

Zowel professionals als vrijwilligers binnen zorg- en welzijnsorganisaties, maar ook studenten, zijn zich niet altijd bewust van deze diversiteit. Dat is meestal geen onwil, maar onwetendheid.

LHBT-ouderen zijn opgegroeid in een tijd waarin ze niet over hun gevoelens konden praten. Uit angst voor peste-

groter publiek. Ik gebruik het als buitenboordmotor en als kennisbank. Het is fijn een organisatie te hebben die je kunt raadplegen en waarop je kunt terugvallen als het even stagneert.”

rijen en onbegrip doen ze dat nog steeds niet makkelijk, zeker niet in zorgafhankelijke situaties. Juist daarom is kennis over dit thema zo belangrijk. Pas dán krijgen álle ouderen zorg op maat en kan iedereen vrij over zijn of haar leven vertellen. Jezelf kunnen zijn is toch een recht van iedereen.

De Tour d’Amour is een initiatief van Eveline van de Putte in samenwerking met Roze 50+ en Empowerment Foundation.

Meer informatie is te verkrijgen via: bit.ly/tourdamour-roze50

Bekijk een filmpje over de Tour op: info@evelinevandeputte.com EVELINE VAN DE PUTTE

Spatoilet®, al 14 jaar de allerbeste toiletzitting met onderdouche Stop nu met vegen. Ga voor hygiëne en wellness!

9,5

• Prijs: € 745,- incl. btw en DRIE jaar garantie • Spatoilet® past op vrijwel iedere toiletpot • Installatie door ons zonder hakken en breken € 150,- inclusief btw, materialen en voorrijkosten Als je wacht tot je “eraan toe bent, is het te laat”. DOE HET NU! Eenvoudige installatie – gebruiksvriendelijk – met geurvreter – verwarmde zitting – warm water – met afstandsbediening – gratis 2 weken uitproberen – betalen na de proefperiode * Wij installeren op verzoek ook wc-liften; wc-verhogers; handgrepen; beugels e.d. * Informeer bij Uw gemeente of u voor vergoeding via de Wmo in aanmerking komt.

28 ANBO

Bel voor meer info of bestel: 072 – 5629 269 / 020 6141232 of via: www.spatoilet.com

NL-NON-00884

Bent u in 2020 tussen de 73 en * 79 jaar?

*D.w.z. dat u tussen 1 januari 1941 en 31 december 1947 bent geboren.

Dan ontvangt u dit jaar een uitnodiging voor vaccinatie tegen pneumokokken

Pneumokokken zijn bacteriĂŤn waar met name ouderen erg ziek van kunnen worden (o.a. longontsteking). Vaccinatie kan het risico op ziekte en sterfte door pneumokokken verlagen. Daarom adviseert de Gezondheidsraad 70 tot 79-jarigen vaccinatie tegen pneumokokken aan te bieden, te beginnen bij de oudsten. Dit najaar ontvangen alle volwassenen van 73 tot en met 79 jaar een brief van de huisarts waarin zij worden uitgenodigd voor vaccinatie tegen pneumokokken.1,2

Meer weten?

Kijk op www.prikwijzer.nl/pneumokokken 1. Gezondheidsraad. COVID-19 en vaccinatie tegen pneumokokken. Publicatienr. 2020/04. Den Haag 20 april 2020.

2. RIVM. Pneumokokken. Beschikbaar via https://www.rivm.nl/pneumokokken. Laatst geraadpleegd 27 aug. 2020.

MSD B.V. | Postbus 581 | 2003 PC Haarlem | www.msd.nl | 023-5153153 | info@msd.nl

ANBO 29

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

Mr en Mrs Senior Pride Roze 50+, het samenwerkingsverband van ANBO en COC Nederland, heeft de afgelopen jaren de onderscheiding Mr en Mrs Senior Pride uitgereikt. De prijs is bedoeld voor mensen die, meestal op de achtergrond, veel betekenen voor de LHBTI-ers in het algemeen en voor LHBTI-ouderen in het bijzonder.

Wij hebben de winnaars gevraagd om een korte reactie en uiteraard een foto.

MRS SENIOR PRIDE 2019 MARJET BOS MET RECHTS NAAST HAAR MR SENIOR PRIDE 2019 CLEM BONGERS.

MRS SENIOR PRIDE 2019 MARJET BOS “Het was verrassend en een hele eer om te worden uitgeroepen tot Mrs Senior Pride. Prachtige waardering van al het pionierswerk dat we als Roze 50+ Oldambt in Noordoost-Groningen tot dan toe hadden verzet. Het bracht een grotere bekendheid in de regio. Er was aandacht in het Dagblad van het Noorden en in de regionale media.

De wethouder van de gemeente Oldambt kwam bloemen brengen. Van deze regionale aandacht heb ik wel gebruik kunnen maken. Vooral wat betreft mijn liedjes- en verhalenprogramma “Aal goud?... elk en ain zichzulf?!” met de Groningse streektaalzanger Klaas Spekken en pianist Vincent Grit. Met dit programma vragen we aandacht voor de situatie van roze ouderen in zorg- en welzijnsin 30 ANBO

FOTOGRAAF GUUS BUITINK

stellingen. De regionale publiciteit daarover werd zelfs door de Volkskrant opgepikt. Klaas en ik werden door RTV Noord uitgenodigd om te vertellen over het belang van ons programma voor bewustwording en acceptatie van roze ouderen en we deden een aantal radio-interviews bij de NPO. Daar werd ik echt heel blij van!”

MRS SENIOR PRIDE 2018 DITTY SMIT “Het was super om uitgeroepen te worden tot Mrs Senior Pride 2018. Ik wist natuurlijk van de nominatie maar had er niet op gerekend dat ik het zou worden. Op zich was dat natuurlijk leuk, maar zo heel belangrijk vond ik het nou ook weer niet, een beetje een intern feestje van Roze 50+ (dacht ik) en voor mij een soort van erkenning dat

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT ouderen van 80 jaar en ouder was een bijzondere belevenis. Fantastisch om te zien hoe deze mensen genoten van het applaudisserende publiek en de vele mensen langs de kant.”

MRS SENIOR PRIDE 2018 DITTY SMIT MET NAAST HAAR MR SENIOR PRIDE 2018 KEES VAN DEN BERG. FOTOGRAAF GEERT VAN TOL

ik er (als hetero) toch ook bij hoorde. Maar om me heen bracht het veel teweeg! Omroep Zeeland hing binnen een uur aan de telefoon. De volgende dag werd het al gemeld in de PZC (Zeeuwse krant) en was er een radio-interview.

Later kwam er nog een paginagroot interview in de PZC en ook een heel uitgebreid interview in De Soroptimist, het landelijke blad van Soroptimist International (wereldwijde organisatie voor vrouwen met een beroep, red.). Als klap op de vuurpijl werd ik door het Paleis van de Verdraagzaamheid genomineerd voor de titel Ambassadeur van de Verdraagzaamheid. Door dit alles kwam er veel publiciteit voor Roze 50+ in Zeeland, een organisatie die hier lange tijd onbekend was.”

MRS SENIOR PRIDE 2017 MARGREET VAN HENSBERGEN “Het verraste mij volkomen. Ik was verbluft en achteraf vereerd. In de verste verte had ik dit niet verwacht. Ik kreeg enorm veel reacties en felicitaties. Het was echt een feestelijk gebeuren. Het meevaren op de boot met

MRS SENIOR PRIDE 2017 MARGEET VAN HENSBERGEN MET RECHTS VAN HAAR DE IN 1932 GEBOREN HENS VAN RIJSWIJK.

MR SENIOR PRIDE 2017 MARTIN MOERINGS “Ik vond het een hele eer om uitgeroepen te worden tot Mr Senior Pride. Het was een complete verrassing. Dat verklaart ook dat ik niet tijdig aanwezig was voor de uitreiking. Ik had en heb niet het gevoel dat ik iets bijzonders heb gedaan. Ik zie het veeleer als een kans om er (bijvoorbeeld) een Roze 50+ ambassadeur uit te pikken en op deze manier zichtbaar te maken wat vrijwilligers voor roze ouderen kunnen betekenen.”

MR SENIOR PRIDE 2017 MARTIN MOERINGS MET NAAST HEM SIMONE KUKENHEIM, WETHOUDER IN AMSTERDAM.

MR SENIOR PRIDE (TOEN NOG MISTER GREY PRIDE GEHETEN) 2012 TON VAN STEEN “Het was een mooie dag, van de uitreiking. Dat gebeurde voor het Paleis van de Weemoed op de Oude Gracht op donderavond 2 augustus 2012. Ik vond de ceremonie op zich afgeraffeld want ik mocht maar tien woorden spreken, geloof ik. Er moest opgetreden worden! Ik vond wel dat ik het verdiend had.

Zaterdags ben ik met de Gay Pride-boot van Roze 50+ meegevaren.”

MR SENIOR PRIDE (TOEN NOG MISTER GREY PRIDE GEHETEN) 2012 TON VAN STEEN.

ANBO 31

12 heerlijke desserts gratis!*

Thuis uit eten!

Met de heerlijke maaltijden van apetito is het alsof

u thuis uit eten gaat! Lekker voor uzelf óf voor degene voor wie u zorgt natuurlijk.

Ontdek nu extra aantrekkelijk het gemak van onze

maaltijdservice en probeer 5 maaltijden voor slechts € 19,95 en ontvang bovendien 12 heerlijke desserts t.w.v. € 11,99 gratis!

Runderlapje in jus met bloemkool en aardappelpuree

Nasi goreng met kipsaté

Macaronischotel

Ook natriumarm of glutenvrij, ar de informeer na n! mogelijkhede

Bestel nu en

ontvang 12 heerlijke desserts gratis!

apetito bezorgt vriesverse maaltijden aan huis zonder kosten en verplichtingen maar mét vaste chauffeurs zodat u altijd een vertrouwd gezicht aan uw deur heeft!

Runderhachee met rode kool en aardappelen

Grootmoeders kippannetje kippenpoot met groenten en gebakken aardappelen

Wilt u meer informatie of bestellen?

Ga naar apetito-shop.nl/desserts of bel gratis 0800 - 023 29 75 (ma-vr 08.00-18.00 u) Vermeld bij uw bestelling actiecode: 109-anbo1020

Wij wensen u alvast smakelijk eten! *Deze actie is enkel voor nieuwe klanten en geldig t/m 30 november 2020. Kijk voor de overige actievoorwaarden op apetito-shop.nl/desserts apetito behoudt zich het recht voor om de samenstelling van het proefpakket tussentijds te wijzigen.

20073 Apetito Adv Q4 ANBO Mag 210x130.indd 1

“Ook nu we afsłand houden słaan we alłijd naasł je.”

Ineke, consulent NVVE

Vragen over het levenseinde?

Wij zijn ervoor. NVVE.nl

26-08-2020 19:39

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

Onderzoeker Roos Pijpers:

‘Roze oudere is een geuzennaam geworden’

ANBO 33

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

Voor veel roze ouderen was het lastig om in hun jongvolwassen leven hun gevoelens kenbaar te maken. En vaak daarna ook nog. Terwijl het zo belangrijk is om er open over te kunnen zijn.

Roos Pijpers, hoofddocent Sociale Geografie aan de Radboud Universiteit, doet onderzoek naar de ervaringen van roze ouderen.

TEKST MARGOT EGGENHUIZEN BEELD DAPHNE HOEKSTRA

WAAR KOMT DE TERM ‘ROZE OUDERE’ EIGENLIJK VANDAAN? “In de Tweede Wereldoorlog was er de roze driehoek die mensen die als homoseksueel werden gezien verplicht moesten dragen. Later is het een geuzennaam geworden.

Het is een term die roze ouderen relatief goed bij zichzelf vinden passen, beter dan bijvoorbeeld queer, een term die nu populair is.”

HOEVEEL ROZE OUDEREN ZIJN ER IN NEDERLAND? “Vier tot zeven procent van de bevolking is op een of andere manier roze. Hoewel dat onder ouderen misschien niet altijd duidelijk en zichtbaar is. Ouderen met homoseksuele of lesbische gevoelens hebben soms lang gezwegen over hun geaardheid en zijn bijvoorbeeld getrouwd geweest met iemand van het andere geslacht. Maar het is aannemelijk dat het ook onder ouderen om zo’n vier tot zeven procent gaat.”

WAT HOUDT UW ONDERZOEK IN? “Ik onderzoek ervaringen van roze ouderen op het gebied van zorg en ondersteuning. Samen met collega’s kijk ik hoe ervaringen van roze ouderen van belang zijn voor hun zorgvraag. Dus hoe hun levensloop en situatie nu een rol spelen in hun zorgvraag. Welke aspecten komen daar bij kijken, bijvoorbeeld in het contact met een zorgverlener?”

34 ANBO

“De meeste verzorgenden staan positief tegenover roze ouderen” WAAROM IS HET BELANGRIJK DAT ZORGVERLENERS WETEN WAT IEMANDS SEKSUELE ORIËNTATIE OF GENDERIDENTITEIT IS? “Soms gaat het om direct relevante zaken, bijvoorbeeld als iemand in transitie (verandering van geslacht, red.) is geweest, dan verandert je lichaam en dat is voor een zorgverlener belangrijk om te weten. In sommige gevallen is de geaardheid van een oudere niet direct van belang voor de praktische zorg: een steunkous aantrekken bij een hetero of een homoseksuele oudere is dezelfde handeling. Maar vaak is het contact met een zorgverlener aan huis niet vluchtig, het gesprek gaat veel verder dan die steunkous.

Daarin kunnen dingen minder goed gaan, bijvoorbeeld als een zorgverlener vraagt naar een overleden vrouw terwijl de partner een man was. Dat contact is zo belangrijk voor de vervolgzorg. Als een oudere bij een zorgverlener ANBO 34

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT aan huis al het gevoel heeft dat hij zich niet vrij kan uiten over zijn geaardheid, hoe moet dat dan later in een verzorgingshuis met nog veel meer zorgmedewerkers? Ouderen vragen zich af of ze open kunnen zijn, en zo ja, wat dan een goede manier is.”

HOE OPEN-MINDED ZIJN ZORGVERLENERS OVER HET ALGEMEEN? “De meeste verzorgenden staan positief tegenover roze ouderen. Er kan natuurlijk iets misgaan – bijvoorbeeld als iemand bij een transgender de term ‘ombouwen’ gebruikt – maar over het algemeen staan ze er positief tegenover, alleen weten roze ouderen dat soms niet. Roze ouderen moeten elke keer, bij elk contact met een zorgverlener, weer aanvoelen of dat zo is.”

WAAROM WORSTELEN ROZE OUDEREN HIERMEE? ‘Het zijn mensen uit een generatie waarin homoseksualiteit niet vanzelfsprekend was. Vaak was het een taboe of werd het zelfs gezien als een psychische stoornis. Daar hebben veel ouderen vroeger last van gehad: is er iets mis met mij? Het zou fijn zijn als ouderen bij een zorgverlener meteen weten dat het oké is. Zonder overigens nog meer druk op de schouders van zorgverleners te leggen. Vaak kunnen zorgverleners aanwijzingen oppikken uit bijvoorbeeld de inrichting van iemands huis en daar een gesprek over aangaan. Als een oudere een regenboogvlaggetje heeft staan, zou je daar iets over kunnen vragen.”

VEEL ROZE OUDEREN ZIJN OPGEGROEID ROND DE OORLOG. WAT HEEFT DIE PERIODE VOOR EEN IMPACT GEHAD? “Het valt me op dat in veel gesprekken met roze ouderen de oorlog wordt genoemd. Ik hoorde van een vrouw die haar hele leven in de kast had gezeten en dat relateerde aan de oorlog: er werd in die periode, in haar puberteit, van alles verzwegen, bijvoorbeeld informatie over onderduikers. Ze moest voor haar gevoel alles bij zich houden, dus ook haar seksuele gevoelens. Pas op latere leeftijd heeft ze daar iets mee gedaan.”

WAARDOOR BENT U TIJDENS UW ONDERZOEK VERRAST? “Het blijkt soms dat als mensen een intake hebben gehad in een woonzorgvoorziening en een eerste periode ergens

wonen, ze alsnog op latere leeftijd besluiten om iets met hun gevoelens te doen. Omdat het toch al een nieuwe stap in hun leven is. Dat is dan een groot compliment voor de woonzorgorganisaties, blijkbaar is daar ruimte gecreëerd om het erover te hebben. Ik heb het idee dat dit vooral gebeurt als er een opening ontstaat, bijvoorbeeld door een intakegesprek met iemand die zelf homoseksueel is of openstaat voor roze ouderen. Die bevinding vind ik supermooi.”

“Ouderen vragen zich af of ze open kunnen zijn” IS EEN ZORGINSTELLING MET HET CERTIFICAAT ROZE LOPER (MET EXTRA AANDACHT VOOR SEKSUELE DIVERSITEIT) EEN GARANTIE VOOR EEN VEILIGE WOONOMGEVING? “Daar gaat veel goed, maar ook al heeft een huis een Roze Loper, dan nog kun je een buurman of buurvrouw treffen die nare opmerkingen maakt. Dus ook de instellingen met een Roze Loper zullen hieraan moeten blijven werken. Uit een onderzoek onder roze ouderen die thuis wonen bleek dat 40 procent nare ervaringen heeft met buren. Het ging om een divers palet aan ervaringen, van geterroriseerd worden door een buurman, die dat overigens ook bij anderen deed, tot mensen die volledig van slag raakten door een blik die werd toegeworpen. Heel subjectief, maar het blijkt wel dat dit een generatie is met veel negatieve ervaringen.”

KOMT ER MET DE GENERATIE MEER TOLERANTIE, DENKT U? “Ook veel niet-roze ouderen die nu in een woonzorgvoorziening wonen, hebben eerder in hun leven met afwijzingen te maken gehad. Bijvoorbeeld dat ze verliefd werden op een katholiek meisje, terwijl ze zelf protestant waren.

Als zoiets als de zuilen overwonnen kunnen worden, dan moet dat met seksuele diversiteit toch ook kunnen, dat we ANBO 35

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT meer begrip voor elkaar opbrengen? Het is werk dat nog niet af is en misschien normaliseert het, maar helemaal normaal wordt het nooit, denk ik. Misschien verandert het met de tijd. De barricade-generatie, de huidige 65-plussers, liep tijdens het opgroeien overal tegenaan en zijn misschien meer gewend aan openheid, tegenslagen en kritiek – in tegenstelling tot de stille generatie, de huidige 80-plussers, die veel voor zichzelf hielden.”

ZIJN ROZE OUDEREN EENZAMER DAN ANDERE OUDEREN? “Dat is een onderwerp waarin ik geïnteresseerd ben en waar ik verder in zou willen duiken. Misschien hebben roze ouderen minder familie om zich heen – wellicht geen eigen gezin of vanwege hun geaardheid gebroken met familieleden – maar hebben ze wel veel vrienden.

Hoe gaat dat dan met het zorgnetwerk, op wie kunnen ze bouwen? Hoe wordt bijvoorbeeld individuele zorg gegeven door vrienden en hoe ver gaan ze daarin? Ik ben benieuwd of hierin verschillen zijn tussen roze ouderen en niet-roze ouderen en hoop dat te kunnen onderzoeken.”

WAT KAN ER VOLGENS U VERBETEREN? “Ik ben ervan overtuigd dat het best heel goed gaat, maar er kunnen nog wel stappen worden gezet om de praktijk aan te laten sluiten op de ervaringskennis van zorgverleners. Een zorgverlener kan denken: mensen kunnen open zijn bij mij. Maar vervolgens laten ze het daarbij. Terwijl ze ook iets zouden kunnen dóén, een opening bieden om de zorgrelatie te verbeteren. Bijvoorbeeld een vraag stellen over een foto van een overleden partner. Of een zorginstelling kan een roze ambassadeur benoemen of iemand die op dit onderwerp kennis oppikt collega's laten informeren. Vaak zeggen organisaties: ‘Bij ons is iedereen heel open, het is hier geen issue meer.’ Maar het is echt een onderwerp waaraan organisaties moeten blijven werken.”

36 ANBO

Over Roos Pijpers Roos Pijpers (1978) is als hoofddocent Sociale Geografie verbonden aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Ze is gespecialiseerd in onderzoek naar welbevinden en ervaringen van ouderen in relatie tot hun woonzorgomgeving, zoals hun thuisomgeving, woonwijk, verzorgingshuis of dagbesteding.

Wie zijn de roze ouderen?

In de media duikt vaak de term LHBT op, is die ook van toepassing op roze ouderen? Roos Pijpers: “Meestal gaat het bij roze ouderen om LHB’ers – wat staat voor lesbiennes, homoseksuelen en biseksuelen – en in mindere mate T’ers, transgenders. Het is niet zo dat roze ouderen niet een andere seksuele geaardheid kunnen hebben, zoals aseksueel (gebrek aan seksueel verlangen, red.) of panseksueel (gevoelens voor andere mensen, ongeacht het geslacht, red.), maar zo omschrijven ouderen zichzelf niet vaak, in tegenstelling tot de jongere generatie.”

ANBO 36

ONTVANG NU

tot 750,-* korting op uw badkamer

Eigen productie en montageteam

Ruim 10.000 douches geplaatst

Goedkoopste van de Benelux

Geplaatst binnen 1 dag

Nature Line GRATIS BROCHURE ONTVANGEN?

WWW.VEILIGDOUCHEN.NL BEL GRATIS 0800 0200 962

Ja, ik ontvang graag het gratis informatiemagazine Naam

Pure instapbad

Straat + nr

NIEUW

Postcode Telefoon

* Bekijk de algemene actievoorwaarde op onze website.

Plaats ANBO 27_10_20

ANBO 37

Stuur deze bon in een envelop zonder postzegel naar: Zwaluw comfortsanitair Antwoordnummer 3035 - 3860VZ Zeewolde, Nederland

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

Mil Colores Van vriendinnenclub naar professionele organisatie

Mil Colores (letterlijk vertaald: duizend kleuren) is een stichting voor en door vrouwen, die staat voor een diverse en inclusieve samenleving. Daarmee doelen ze niet alleen op etnische achtergrond, maar juist ook op de diversiteit in seksualiteit. Zo geven ze alle vrouwen die zich bij hen aansluiten al 20 jaar het gevoel zichzelf te kunnen zijn.

TEKST ROY VAN DER MAREL

38 ANBO

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT Bestuursleden Ligya Wachter (67) en Ruth Gout (69) zijn nu al respectievelijk 20 en 18 jaar actief binnen Mil Colores. Zij weten als geen ander hoe belangrijk het is om een ontmoetingsplek te hebben voor LHBTI-vrouwen uit diverse etnische groepen. Wachter: “Twintig jaar geleden is Mil Colores ontstaan vanuit een vriendinnenclub. We merkten dat er bij het uitgaan in de vrouwen-scene heel weinig Zuid-Amerikaanse muziek als bachata, salsa en merengue gedraaid werd. Nu houd ik wel van veel verschillende soorten muziek, maar het is ook fijn als je lekker kunt swingen. Omdat dat niet mogelijk was hebben we zelf besloten een vrouwennetwerk op te richten. We zijn begonnen om één keer per jaar zelf een feest te organiseren.

Tien vrouwen, van verschillende leeftijden en verschillende nationaliteiten.”

om toe te kunnen voegen aan ons bestuur.

HET ROZE LEVEN Bij die jaarlijkse feesten alleen bleef het niet. De agenda van de stichting staat, met uitzondering van dit jaar, vol met activiteiten voor iedere vrouw die zich kan vinden in de missie van Mil Colores. Wachter legt uit: “In de loop der jaren zijn we ons meer gaan richten op de LHBTI-gemeenschap en zijn we in die rol zichtbaarder geworden. Nu organiseren we workshops, lezingen en verschillende activiteiten die te maken hebben met ‘het roze leven’.” Ruth Gout vult haar aan: “Toen wij begonnen wilde niet iedereen in een hokje ‘lesbisch’ of ‘biseksueel’ geduwd worden. In de loop der jaren zijn we daar toch meer voor gaan openstaan.

Als je bekend wilt worden en vrouwen naar je workshops wilt krijgen, moet je je toch gaan openstellen. Daar zijn we als groep naar toegegroeid.”

“De noodzaak om onze boodschap door te geven is er nog altijd”

OP ZOEK NAAR JONGEREN Hoewel de maatschappij is veranderd, zo erkennen ook Wachter en Gout, blijft het zaak om aandacht te geven aan hun doelstelling: volledige acceptatie voor iedereen om zichzelf te kunnen zijn. Wachter: “Je ziet tegenwoordig op tv en in films dat er steeds vaker lesbische of homoseksuele stellen in voorkomen. Dat is heel fijn, maar we zijn er nog lang niet. Als ik kijk naar 20 jaar geleden, dan was er voor ons heel weinig. En als ik kijk naar hoe jongeren er nu mee omgaan, dan vinden ze hun weg wel. In Amsterdam of Rotterdam zijn er genoeg plaatsen waar jongeren met een lesbische of biseksuele achtergrond naartoe kunnen. Maar de noodzaak om onze boodschap door te geven is er nog altijd. Daarom zijn we voortdurend op zoek naar jongeren

VOOR ALLE KLEUREN Twintig jaar na de oprichting is Mil Colores zakelijker van aard en een écht professionele organisatie geworden.

Maar de vriendschap tussen de bestuursleden is gebleven en het gevoel dat de stichting aan de vrouwen geeft is nog altijd hetzelfde. Wachter: “We zijn nog altijd een vriendinnengroep en daardoor een heel fijne groep om bij aan te sluiten. Sommige vrouwen die naar Mil Colores komen willen nog niet zichtbaar zijn, maar wij geven ze wél de ruimte om zichzelf te kunnen zijn.” En dat geldt niet alleen voor lesbische en biseksuele vrouwen, vertelt Gout: “Veel hetero vrouwen vinden eveneens hun weg naar ons, omdat zij het ook wel eens prettig vinden om als vrouw alleen met vrouwen te zijn, lekker vrij te kunnen dansen en te kunnen doen wat je wilt. Mil Colores staat voor álle kleuren. Dus we sluiten niemand uit.”

MEER TE WETEN KOMEN OVER MIL COLORES? Neem dan contact op via: info@milcolores.nl of kijk op www.milcolores.nl

ANBO 39

FEITEN & CIJFERS

50 jaar na de eerste demonstratie voor homorechten

HOE STAAN WE ERVOOR? In 1969 werd er in Nederland voor het eerst gedemonstreerd tegen discriminatie van homoseksuelen.

Inmiddels is de dialoog over seksualiteit en genderidentiteit verder geopend. Toch valt er nog veel te verbeteren.

Een aantal feiten en cijfers op een rij.

40 ANBO

1.000.000

FEITEN & CIJFERS

1 MILJOEN 4 tot 7 procent van de bevolking is lesbisch, homoseksueel, biseksueel, transgender of intersekse (LHBTI), dat zijn ongeveer één miljoen Nederlanders.

LHBTIQAP? De afkorting LHBTI verwerft steeds meer bekendheid. Er is ook een uitgebreidere versie van: LHBTIQAP. Dat staat voor: • Lesbisch: een vrouw die zich aangetrokken voelt tot vrouwen.

• Homoseksueel: een man die zich aangetrokken voelt tot mannen.

• Biseksueel: een man of vrouw die zich zowel aangetrokken voelt tot mannen als vrouwen.

• Transgender: parapluterm voor mensen die zich niet identificeren met het bij geboorte toegekende geslacht.

• Intersekse: parapluterm voor mensen waarbij het geslacht verschilt van wat medici als norm beschouwen voor mannen- en vrouwenlichamen.

• Queer: parapluterm voor mensen die hun seksuele voorkeur liever niet in een hokje plaatsen en zich dus niet identificeren als lesbisch, hetero, homo-, bi- of panseksueel.

• Aseksueel: mensen die zich niet aangetrokken voelen tot anderen.

• Panseksueel: mensen die zich aangetrokken voelen tot alle genderidentiteiten en biologische geslachten. Zij vallen dus op karakter of persoonlijkheid en niet op geslacht.

ANBO 41

FEITEN & CIJFERS

ROZE MIJLPALEN 1949 Oprichting COC (Cultuur en Ontspanningscentrum)

1969 Eerste homodemonstratie in Den Haag

tegen artikel 248bis (Artikel 248bis stond sinds 1911 in het Wetboek van Strafrecht en verbood seksueel contact met iemand van het gelijke geslacht onder de 21 jaar. Voor hetero's was die grens 16 jaar.)

1973 Homoseksueel gedrag als

psychiatrische stoornis uit de DSM (psychiatrisch handboek)

1979 Eerste Roze Zaterdag in Roermond en Amsterdam

1994 Algemene Wet Gelijke Behandeling wordt

ingevoerd met onder andere bescherming tegen discriminatie op homoseksualiteit

1996 Eerste Pride Amsterdam 1998 Partnerschapsregistratie voor paren

van gelijk geslacht

2001 Openstelling huwelijk voor paren

van gelijk geslacht

2009 Adoptie voor paren van gelijk geslacht

2014 Nieuwe transgenderwet die onder

andere mogelijk maakt geslacht in de geboorteakte te wijzigen

2019 In de Algemene Wet Gelijke Behandeling

42 ANBO

worden intersekse- en transgenderpersonen expliciet wettelijk beschermd tegen discriminatie

FEITEN & CIJFERS

UITGESPROKEN POSITIEF We hebben steeds meer uitgesproken positieve opvattingen over homo- en biseksualiteit:

92% van de Nederlanders vindt dat LHBT’s het

leven moeten kunnen leiden dat ze willen.

93% van de Nederlanders is positief over van

LHB’s, dat is een stijging van 8% ten opzichte van 2008.

57% van de Nederlanders is positief ten aanzien

van transgender personen, 34% neutraal en 9% negatief.

KUNNEN ZIJN WIE JE BENT Toch valt er nog veel te verbeteren: • Ongeveer 30% van de 55-plus LHB’s is tegen niemand open over zijn of haar seksuele voorkeur. 55-plus vrouwen zitten vaker in de kast dan de mannen.

• LHBT's voelen zich, vaker dan hetero's, niet veilig in hun woonomgeving.

• Ongeveer 20% van de LHB’s heeft in één jaar te maken gehad met negatieve reacties en geweld. Bij transgender personen is dit meer dan 50%.

• LHBTI 55-plussers lopen meer risico op eenzaamheid en psychische problemen, mede doordat zij vaak geen kinderen hebben en soms weinig tot geen contact met familie hebben.

AANDACHT VOOR SEKSUELE DIVERSITEIT IN DE ZORG In de zorg worden LHBTI-ouderen niet altijd als zodanig gezien: zorgverleners maken geen onderscheid of vragen niet naar seksualiteit. Terwijl het juist van belang is ieders specifieke leefstijl en wensen te onderkennen.

• 20% van de LHB-ouderen is bang voor negatieve reacties van medebewoners in zorginstellingen.

De cijfers zijn afkomstig uit verschillende onderzoeken, de afkortingen LHB’s, LHBT’s en LHBTI’s zijn per onderzoek gehanteerd.

Bronnen: COC (2019), Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2016), Movisie (2018; 2019), Van de Putte (2019), Roze 50+ (2020) en Sociaal Cultureel Planbureau (2018).

• Meer dan 50% van de LHB-ouderen vindt het belangrijk dat aan verzorgend en verplegend personeel informatie over homo- en biseksualiteit wordt verstrekt.

• Meer dan 80 Roze 50+ ambassadeurs zetten zich in voor de belangen van de LHBTI-gemeenschap.

• Inmiddels hebben meer dan 2 00 zorg- en welzijnsorganisaties een Roze Loper ontvangen voor hun LHBTI-vriendelijke zorg.

ANBO 43

69%

Een alternatief voor absorberend verband bij ongewild urineverlies

Van de mannen geeft de voorkeur aan het gebruik van een externe katheter boven het gebruik van absorberend materiaal.

Ger (66 jaar) raakte incontinent na de behandeling van prostaatkanker. “In 2011 werd bij mij prostaatkanker ontdekt. De behandeling was succesvol, maar helaas hield ik daaraan lichte incontinentieklachten over. Naarmate mijn onzekerheid groeide, werd mijn wereld steeds kleiner. Steeds was ik bang dat ik met een natte broek zou thuiskomen, ook al gebruikte ik absorberende verbanden. Per toeval ontdekte ik de condoomkatheter. Natuurlijk was het even wennen, maar ik vond er snel mijn eigen weg in. Ik ga weer met mijn vrouw naar de stad, zonder dat ik voortdurend alle beschikbare toiletten in de gaten houd. En ik lig als vanouds op mijn buik in de natuur, wachtend op het juiste moment om een mooie plaat te maken.“ Een alternatief voor absorberend verband

De condoomkatheter is een zachte huls die als een condoom over de penis wordt afgerold. Aan het trechtervormige uiteinde wordt een urine-opvangzak gekoppeld, die vervolgens weer wordt vastgemaakt aan het been en verborgen is onder de broek. Het gebruik van een condoomkatheter is gemakkelijk in te passen in uw dagelijks leven.

De voordelen van een condoomkatheter op een rij: Veilig Gemakkelijk in gebruik De condoomkatheter is gemakkelijk aan te brengen en hoeft slechts één keer per dag verwisseld te worden.

Met een condoomkatheter hoeft u zich geen zorgen te maken over nare geurtjes. Daarnaast is er een minimale kans op huidirritatie, omdat de urine uw huid niet raakt.

Vraag meer informatie aan over

condoomkatheters.

Coloplast is al meer dan 60 jaar producent van medische hulpmiddelen op het gebied van continentiezorg. Dit doen we vanuit een heldere missie: het leven gemakkelijker maken voor mensen met een blaas- en/of darmprobleem door voor iedereen een passende oplossing te vinden.

Speciaal voor mannen met ongewild urineverlies hebben wij een alternatieve oplossing voor absorberend verband.

Onopvallend/ Discreet

De condoomkatheter is minder zichtbaar onder uw kleding ten opzichte van absorberend verband.

+

=

✃

Ja, ik ontvang graag meer informatie over de condoomkatheter van Coloplast!

Naam: Adres: Postcode: Plaats: Telefoon: E-mail: Welke situatie is op u van toepassing?

O Ik heb last van urineverlies O Ik ben een zorgprofessional in de instelling O Anders, namelijk

О dhr. О mevr.

Zonder postzegel sturen naar Coloplast BV, Antwoordnummer 40, 3800 VB Amersfoort.

Door het verstrekken van uw persoonlijke informatie aan ons, geeft u akkoord aan Coloplast, inclusief door Coloplast aangestelde derde partijen, deze informatie op te slaan en te gebruiken om u op de hoogte te houden van producten en diensten van Coloplast middels telefoon, sms, e-mail, brief, social media en andere communicatiemiddelen. U kunt op elk gewenst moment contact met Coloplast opnemen voor het verwijderen van persoonlijke data of verzoeken om alle communicatie te stoppen. Meer informatie over uw rechten en hoe Coloplast met uw gegevens omgaat kunt u vinden op www.coloplast.nl, via nlcare@coloplast.com of bel 0800 022 98 98. Door het indienen van dit formulier bevestig ik dat ik meerderjarig ben en deze toestemmingsverklaring gelezen en begrepen heb.

44 ANBO

NL_CD_SAMPLE_OFFLINE_ADVERTISEMENT_ANBO_JUL20

Het Coloplast logo is een geregistreerd merk van Coloplast A/S. © 2020-09. Alle rechten voorbehouden Coloplast A/S.

Vraag meer informatie over de condoomkatheter aan via de antwoordcoupon of ga naar

www.coloplast.nl/anbo

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

Een roze uitvaart Afscheid met identiteit

De roze uitvaart is in opkomst. Uitvaartverzorgers Gita Beets en Johan Verhofstadt blazen het stof van de traditionele uitvaarten en verzorgen een afscheid dat past bij iemands levensstijl.

TEKST FLEUR AKERSLOOT

“Ik ondersteun graag mensen om hun uitvaart te organiseren op een manier die helemaal bij ze past”, vertelt Beets over haar werk. “Dat ze een afscheid krijgen dat aansluit bij hoe ze normaal hun leven leidden. Of dat nou uitbundig is of ingetogen. Ik heb ervaren dat mensen helemaal niets geks willen, maar vooral iets willen wat ze altijd deden. Dat geldt ook voor roze uitvaarten.”

“Alles is mogelijk bij een uitvaart, voor homo of hetero”, zegt Verhofstadt. “Je wil je identiteit ook aan het einde van je leven delen. In de laatste fase als mensen in een verzorgingshuis komen voelen ze zich vaak teruggeduwd in de kast. Dan is het belangrijk om iemand bij het afscheid te eren hoe hij of zij z’n hele leven is geweest.”

Beets: “Ik ben begonnen met dit werk omdat de uitvaartbranche destijds nog traditioneel was. Terwijl een afscheid zo persoonlijk is. Van de rouwkaart tot vervoer en van kist tot locatie, er kan en mag zoveel meer dan je denkt. Zeker bij de kleinere ondernemers omdat ze minder gebonden zijn aan regels van een grote organisatie. Wel zie ik dat de bekende instituten ook druk zijn met vernieuwen.”

“Een regenboog op de rouwkaart is soms al voldoende om stil te staan bij iemands levensstijl”, meldt Verhofstadt.

“De kleuring van de kist kan ook een teken zijn. Of de persoon in kwestie wil als drag queen in de kist. Muziek speelt altijd een grote rol. I am what I am is typisch een lied wat in de tekst al veel zegt. Of heel simpel, een regenboogvlag op de kist.”

OVER JOHAN VERHOFSTADT Johan Verhofstadt werkt zeven jaar als zelfstandig uitvaartverzorger. Zijn missie is de uitvaartbranche een nieuw gezicht te laten zien. Door het hele land verzorgt hij uitvaarten. www.johanuitvaartzorg.nl OVER GITA BEERS Gita Beets startte met haar uitvaartonderneming Betrokken Uitvaart in 2009. Destijds was zij één van de eerste vrouwen als zelfstandige in de uitvaartwereld. www.betrokkenuitvaarten.nl Diverse uitvaartondernemingen zijn te vinden op: www.rozeuitvaart.nl

SAMENWERKING DECIDEE Decidee is de nieuwe partner van ANBO als het gaat om het kiezen van een passende uitvaart. Kijk voor meer informatie op pagina 70.

ANBO 45

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

77-jarige Sabrina ter Horst:

“Men denkt gewoon: wat een leuke vrouw!”

Sabrina ter Horst komt ter wereld als jongen, maar heeft zich eigenlijk nooit zo gevoeld.

Tegenwoordig is ze zielsgelukkig als vrouw en is er in haar omgeving niemand meer die vreemd van haar verhaal opkijkt. Al was de weg ernaartoe een lange, zo vertelt ze. Haar TEKST ROY VAN DER MAREL

“Eigenlijk was ik er al heel vroeg bij”, begint Ter Horst over haar eerste ervaringen als vrouw. “Ik vond een paar jurkjes die een logé bij ons had laten liggen. Dat was razend interessant natuurlijk, dus ging ik me verkleden. Maar ik merkte dat het me veel meer deed dan zomaar andere kleren. Ik voelde me daar écht prettig in. Dus ik ging het herhalen.” Haar ouders accepteerden haar zoals ze was, maar als geboren jongen naar buiten gaan in een jurk was een ander verhaal. Zeker in 1944.

DE PRINSES Om het jubileum van haar lagere jongensschool te vieren werd door de leerlingen een toneelstuk opgevoerd. In dat stuk kwamen ook vrouwen voor, waaronder een prinses.

Een rol die op het lijf van Sabrina geschreven was: “Mijn houding en hoe ik door het leven ging maakten mij zeer geschikt voor zo’n statige prinsessenrol.” Ze krijgt de rol toegewezen en daarmee meer dan alleen een podiumplek.

Het wordt ook haar eerste ervaring om als vrouw/meisje gezien te worden: “Het leuke is dat kinderen met toneelspelen achter de coulissen doorgaan. Alle kinderen bleven mij beschouwen als ‘de prinses’. De grootste belhamels wilden opeens naast me op de schoolfoto staan. Wat wil je nog meer!?”

46 ANBO

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT graag wilden. Ik wilde allereerst zeker weten hoe mijn droom, om in onze samenleving als vrouw te worden gezien en geaccepteerd, er in werkelijkheid uit zou gaan zien. Maar als een man een jurk aantrekt en de straat op gaat, dan wordt hij niet als vrouw, maar als ‘man in jurk’ gezien en behandeld. Dus moet je eerst het nodige bedenken en oefenen om dat te voorkomen.” Allereerst die typische mannenstem. “Ik hoorde een imitator via de radio perfect een aantal bekende zangeressen nadoen.

Als hij dat kan moet ik toch ook wat kunnen? Dus ik ben achter de recorder gaan oefenen. Uiteindelijk ben ik het gaan testen op van die antwoordtelefoons, die je vroeger had. Die sloten voornamelijk af met ‘Dag mevrouw!’

Missie geslaagd.”

“De grootste belhamels wilden opeens naast me op de schoolfoto staan” LEVEN ALS BROER EN ZUS Dan slaat de pubertijd toe. Ze krijgt de baard in de keel, wat ze niet wil, en brengt haar gevoelens niet meer openlijk tot uiting. Ook niet tijdens haar studie in Delft, waar Sabrina een ingenieursdiploma behaalt. En zelfs niet wanneer ze een vrouw tegenkomt met wie ze trouwt, al wordt ook haar echtgenote door anderen ingelicht over haar gevoelens. “Met die gevoelens had mijn aanstaande echtgenote toen geen enkel probleem, want ‘die gaan natuurlijk over in het huwelijk’, zo dacht zij. Alleen bleven die gevoelens aanhouden. Zij wilde kinderen, maar ik had als kind de bof gehad en bleek daardoor onvruchtbaar. Toch behielden wij een zeer respectvolle relatie. Maar na zo’n tien tot twaalf jaar leefden we eigenlijk als broer en zus in hetzelfde huis.”

DE EERSTE STAPPEN NAAR HET VROUW-ZIJN “Op een gegeven moment wilde mijn vrouw toch af en toe een relatie met een ‘echte’ vent. Het waren inmiddels de jaren ‘80, het was allemaal niet meer zo onmogelijk en dat gaf mij de kans om te gaan kijken wat ik met mijn vrouwelijke gevoelens kon. Dus dat heb ik gedaan. Dat gaf voor beide partijen een ontsnapping naar iets wat wij

SCHRIKKEN VAN EEN WANGZOEN De eerste praktijkervaring als vrouw doet ze op tijdens een bijbaantje op de vrijdagavond in Amsterdam. Daar zagen velen haar al niet meer als ‘man in jurk’, maar gewoon als vrouw. Tot Sabrina op een feestje een vrouw die zij al eerder had ontmoet, een wangzoen gaf. Zij voelde op haar wang iets wat ze totaal niet verwachtte, schrok daar enorm van en slaakte een gil. Dat ‘verkeerde lichaam’ van Sabrina leende zich uitermate goed voor het leven als vrouw, maar die intense, donkere lichaamsbeharing moest wel eerst het veld ruimen. Meer dan 500 uren lag ze op epileertafels, waar ze elektrisch onthaard werd.

WEINIG NEGATIEVE ERVARINGEN Over acceptatie heeft Sabrina gelukkig nooit te klagen gehad. “Op fora heb ik regelmatig nare verhalen gelezen van anderen, maar zelf heb ik nooit wat gemerkt. Mijn geluk is dat ik niet opval als trans. Men denkt gewoon: wat een leuke vrouw. Je doet er goed aan om het de andere partij makkelijk te maken om jou als vrouw te zien. Als je als transgender in een gesprek stapt, wordt dat al snel een onderwerp. Bij mij gebeurt dat pas veel later en dan heb je samen toch al leuke gesprekken gehad.”

LIEFDE VOOR HET LEVEN En ook met de liefde is het helemaal goed gekomen. “In 1986 werd ik in de kroeg op mijn schouder getikt, door een hele leuke vrouw. Of ze naast me mocht komen zitten. Even. We hebben uiteindelijk vijf uur zitten praten.

Daarna zijn we afspraakjes gaan maken en om een lang verhaal kort te maken: die vrouw zit nog altijd naast me!”

ANBO 47

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

“ Ik was mijn kerk en mijn sociale omgeving kwijt”

48 ANBO

De late coming-out van een roze ambassadeur

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT Marijke van Mulken (75) is al 26 jaar lang een zeer bevlogen Roze 50+ ambassadeur.

Ondanks dat er in haar ogen nog veel werk te verrichten is, heeft ze aangegeven dat dit haar laatste jaar als ambassadeur wordt. Al zal ze altijd strijdvaardig blijven voor de Roze 50-plusser, “ik wil jonge, enthousiaste ambassadeurs niet meer in de weg zitten.”

TEKST ROY VAN DER MAREL

Haar strijdvaardige karakter zit er al van jongs af aan in.

Maar haar coming-out beleeft Van Mulken pas op latere leeftijd, vertelt ze. “Na een heterohuwelijk van twaalf jaar bleef ik achter met drie jonge kinderen. Omdat ik net thuiskwam na een rugoperatie kon ik niet erg veel, maar ik heb me staande proberen te houden. Tot ik écht opgenomen moest worden in een herstellingsoord. In dat oord viel ik als een blok voor de psychologe.”

PROFESSIONEEL AFGEWEZEN Haar gevoelens werden al snel opgemerkt door haar behandelaar. “Zij confronteerde mij op een vriendelijke, maar professionele manier met de vraag of ik voor haar kwam of voor de therapie. Ik weet nog dat ik gekscherend antwoordde: ‘Doe mij u maar, want die therapie krijg ik dan vanzelf wel!’ Ze heeft het heel professioneel afgewezen. Het was voor ons beiden belangrijk om mij op de been te krijgen. Daar heeft ze me mee geholpen en aan mijn gevoelens heeft ze geen gehoor gegeven.”

ROTTE SCHEIDING Na haar fysieke herstel bleef Marijke toch nog met een vraag zitten. Ze was op dat moment lid van het Leger des Heils en (eventuele) homoseksualiteit ging daar niet mee samen. Verward door haar gevoelens ging ze praten met de officieren van het Leger. “Daar kreeg ik de kous op de kop,” aldus Marijke. “Ze zeiden: ‘Wat moet er met je kinderen gebeuren als je hier iets mee gaat doen?’ En ook: ‘De kinderen hebben al een rotte scheiding achter de rug.

En nu dit!?’ Voor mij was het toen duidelijk: hier klopt iets niet. Na nog een paar gesprekken heb ik besloten uit het Leger des Heils te gaan. Op dat moment was de impact groot. Ik was mijn kerk en mijn sociale omgeving kwijt.”

THEOLOGIE Uiteindelijk kwam ze in 1982 bij een coming-out groep van COC in Eindhoven terecht. Dat blijkt een zegen te zijn. “Al mijn vraagtekens veranderden er in uitroepte-

kens. Ik ben in contact gekomen met een vrouw die daar stage liep en tegelijkertijd theologie studeerde. Zij heeft mij heel goed geholpen met het verenigen van mijn gevoelens voor vrouwen en mijn lijntje naar boven.” En, niet onbelangrijk: “In die groep zat ook Yolande, mijn huidige vrouw!”

“Dit is mijn moeder en dat is haar vriendin. Als dat je niet bevalt is dat jammer voor je” SAILLANT DETAIL In de periode dat haar kinderen thuis woonden hadden Marijke en Yolande een LAT-relatie. Daar is ze altijd open en eerlijk over geweest. “Ik weet nog dat mijn dochter met een vriendje aan kwam en tegen hem zei: ‘Dit is mijn moeder en dat is haar vriendin. Als dat je niet bevalt, dan is dat jammer voor je’. Die reactie is zó fijn!” Vorig jaar hebben ze hun 38-jarige relatie gevierd. Op 24 september 1999 was er een feestelijke partnerregistratie. Saillant detail: de inzegening hiervan werd verricht door een oude bekende: de stagiaire van het COC die inmiddels predikant was geworden.

ECHT WELKOM Met de steun van haar kinderen en omgeving heeft Marijke 26 jaar lang haar strijd voor Roze 50+ gestreden.

Nu is het tijd om het stokje door te geven. En voor haar opvolgers ziet ze nog wel een schone taak: “Er zijn verzorgingshuizen met een Roze Loper. Maar er zijn er ook die zeggen ‘ze wonen hier niet, maar iedereen is welkom’.

Dat is echter niet genoeg. Zet bijvoorbeeld op je website dat je Roze 50+ ondersteunt en draag openlijk uit dat je alle mensen gelijkwaardig behandelt, ongeacht hun voorkeuren. Daarmee geef je een belangrijke boodschap af en voelt ook de Roze 50+er zich bij jouw huis écht welkom.”

ANBO 49

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

“Als homoseksuele Surinamer voelde ik me dubbel gediscrimineerd” Suriname en homoseksualiteit zijn lang geen goede combinatie geweest. Activisten Lionel Jokhoe (69) en Tieneke Sumter (58) kunnen er alles over vertellen. “Je mag alles zijn, zolang je het maar niet benoemt. Want dan moet men er iets mee en wordt het een lastig verhaal.”

TEKST ROY VAN DER MAREL

ENHENEGOUWEN)

N BERG LIONEL JOKHOE (FOTOGRAAF: KEVI

TIENEKE SUMTER (FOTOG

RAAF: JOHAN JANSSE

Op jonge leeftijd merkte Jokhoe dat hij meer interesse had in jongens dan meisjes. Maar wat homoseksualiteit precies inhield wist hij niet. Voorlichting was er in zijn geboorteland Suriname niet en als gespreksonderwerp was het een groot taboe. “Wat ik ervan kende was dat het ‘hel en verdoemenis’ was. Een homo was erger dan een 50 ANBO

N)

misdadiger of een moordenaar. Ik heb nog meegemaakt dat mensen van wie gezegd werd dat ze ‘boelers’ waren, een zeer zwaar beladen woord voor homo’s in Suriname, bekogeld werden met grote bakstenen. Dus ik dacht: “Als dát homoseksualiteit is wil ik daar niks mee te maken hebben.”

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT DOORBREKEN VAN TABOE In het tijdschrift Panorama in 1968 leest Jokhoe dat het ook anders kan. Het bewuste artikel gaat over de vereniging COC, die in Nederland opkomt voor de rechten van homo’s. "Ik dacht: Nederland, daar moet ik zijn! Drie jaar later ben ik met die Panorama onder mijn arm op het vliegtuig gestapt.” In ons land krijgt Jokhoe de vrijheid waar hij naar op zoek was. Hij duikt het uitgaansleven in en leert zichzelf te accepteren voor wie hij is. Hij sluit zich aan bij COC Den Haag, maar treft daar een groep die al een aantal stappen verder is dan hij. Waar de Nederlandse leden zich richten op het verkrijgen van gelijke rechten, is Jokhoe nog bezig met het doorbreken van het taboe op homoseksualiteit onder Surinamers.

TUSSEN WAL EN SCHIP Wanneer Suriname onafhankelijk wordt, komt er een grote groep Surinamers naar Nederland en belandt Jokhoe tussen wal en schip. “Alle taboes die ik daar ontvlucht was, waren meegekomen. Ik werd niet begrepen door de Hollanders en werd door Surinamers niet geaccepteerd.

Ik voelde me dubbel gediscrimineerd.” Samen met jeugdvriend Max Lievendag richt hij de werkgroep Suho op waarmee de eerste zwarte homo-organisatie in Europa een feit is. Met Suho wil Jokhoe een brug slaan tussen de beide werelden waarin hij moet leven.

“Een homo was erger dan een misdadiger of een moordenaar” STOKJE OVERDRAGEN Enkele jaren geeft Suho voorlichting en organiseert trainingen om verschil in seksualiteit onder de aandacht te brengen, met name onder Surinamers. Maar door interne strubbelingen, verschil in inzichten en de aids-epidemie, worden halverwege de jaren ‘80 de activiteiten gestaakt.

Sinds een paar jaar is er de stichting Survibes, die in de geest van Suho verder is gegaan. “Ik noem het ook wel Suho 2.0”, zegt Jokhoe met een brede lach. Tieneke Sumter, het gezicht van Survibes, is een goede bekende van Suho en is zelf nog kortstondig voorzitter geweest.

Vandaag de dag kan zij terugkijken op veertig jaar activis-

me voor uiteenlopende doelen, waaronder de Surinaamse homo-emancipatie.

COMING-OUTDAG EN PRIDE SURINAME De situatie is sinds de actieve jaren van Jokhoe erg veranderd, vertelt Sumter. “Sinds 2011 is er heel veel gebeurd.

In dezelfde week dat wij bij de Nederlandse ambassade een bijeenkomst hadden over homo-emancipatie in Suriname, sprak parlementair lid Ronny Asabina in een parlementaire vergadering uit dat homoseksualiteit een ziekte was en met wortel en tak uitgeroeid moest worden.

Hij heeft zijn woorden terug moeten nemen en zijn excuses moeten maken, maar wij hebben als platform besloten om meer te gaan werken aan bewustwording.” Sindsdien is 11 oktober Coming-outdag in Suriname en heeft Sumter mede aan de basis gestaan voor Pride Suriname. “Dat is echt iets om trots op te zijn. Het mooie is dat jongeren naar die Coming-outdag toeleven om hun coming-out te maken.” Met een grote glimlach reageert Jokhoe. “Geweldig! Ik gloei van trots als ik dit hoor!”

Mikel Haman Award Ter nagedachtenis aan de aids- en homoactivist Mikel Haman, overhandigt Survibes elk jaar op Roze Zondag van het Kwaku Festival de Mikel Haman Award aan voorbeeldfiguren voor de LHBTgemeenschap. Haman zelf was (postuum) de eerste ontvanger van deze award. Het jaar daarop ging de award naar Lionel Jokhoe voor het grondwerk dat hij met Suho heeft verricht.

IN CONTACT KOMEN MET SURVIBES? Dat kan via de mail op: info@Survibes.nl of telefonisch via: 020-779 66 39 ANBO 51

Altijd durven lachen, Altijd beschermd.

Always Discreet.

Met Always Discreet ben je optimaal beschermd en kun je schaterlachen zonder je druk te maken om lekjes.

Ontdek nu bij

Always Discreet is een medisch hulpmiddel. Lees aandachtig de gebruiksinstructies.

‘Ik wil jou later niet met onverwachte kosten achterlaten.’

Vooruitbetalen van een uitvaart

Om te zorgen dat uw nabestaanden zich later niet druk hoeven te maken over onverwachte uitvaartkosten, is het goed om nu al zaken te regelen. Met het DELA GarantiePlan Uitvaart betaalt u de uitvaart vooruit. U regelt nu dat bij overlijden geld vrijkomt om het afscheid te betalen. Zo ontzorgt u de mensen van wie u houdt.

Wat is het DELA GarantiePlan Uitvaart?

Met het DELA GarantiePlan Uitvaart zet u eenvoudig geld opzij voor een uitvaart. Met dit bedrag regelt u de uitvaart van degene voor wie het garantieplan is aangevraagd. Bij overlijden komt het volledige bedrag van het garantieplan vrij om de uitvaartkosten te betalen.

Hoeveel geld moet u opzij leggen?

U bepaalt zelf de hoogte van de storting. U kunt dit bedrag in een keer opzij leggen, of in delen storten. Per garantieplan is de minimale inleg € 500 en de maximale inleg € 17.500.

Wat levert het DELA GarantiePlan Uitvaart u op?

Stel, u stort € 6.000. U ontvangt jaarlijks 1,50% rente. Na vijf jaar is dit bedrag € 6.464. En na vijftien jaar € 7.501.

Regel het direct Heeft u interesse in het DELA GarantiePlan Uitvaart of wilt u hulp bij het bepalen van de hoogte van uw storting? Kijk voor meer informatie op dela.nl/garantieplan of neem contact op met onze Klantenservice via 040 200 18 70 of via klantenservice@dela.org.

Het garantieplan valt niet onder het depositogarantiestelsel omdat DELA een verzekeraar is.

Daarom kiest u voor het DELA GarantiePlan Uitvaart √ √ √ √ √

Goed geregeld voor later, geen zorgen over uitvaartkosten Jaarlijkse rente tussen de 1,50% en 6% Voor iedereen: ongeacht leeftijd of gezondheid Vrije keuze van uitvaartonderneming Tot € 400 korting wanneer wij de uitvaart verzorgen

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

65 jaar in de kast De eenzame strijd van Mario Pot

Het heeft tot zijn 65ste moeten duren, maar Mario Pot kan sinds enkele jaren eindelijk zichzelf zijn. Hoewel het voor hem een ongelofelijke innerlijke worsteling is geweest, heeft hij zijn geaardheid zijn leven lang verborgen gehouden voor vrienden en familie.

Nu hoeft dat niet meer, tot zijn grote geluk. “Ik zat niet in de kast, maar in de kluis van de Nederlandsche Bank.”

TEKST ROY VAN DER MAREL BEELD MICK VAN KAMPEN FOTOGRAFIE, WALTHER VLAANDEREN

54 ANBO

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT Op jonge leeftijd is voor Mario Pot (nu 68) duidelijk dat hij op mannen valt en hij komt daar openlijk voor uit.

Zijn vader kan hier absoluut niet mee omgaan en zet de jonge Mario op straat. Een tweetal ongelukkige relaties later gaat Mario werken in de verpleging, waar hij ook intern kan gaan wonen. Daar wordt hij verliefd op een vrouw, met wie hij uiteindelijk 32 jaar getrouwd zal zijn.

Toch blijft er al die tijd iets aan hem knagen. “Zij wist dat ik in de kast was gegaan voor haar, al heb ik het huwelijk nooit als vlucht voor mijn geaardheid ervaren. Ik val niet op vrouwen, maar vond haar wel heel aardig. Zij wist van mijn verleden en dat was toch wel elke keer een issue in de relatie. Daardoor blijf je krampachtig in de kast zitten.”

HOUDEN VAN KAN OOK LOSLATEN BETEKENEN Ondanks zijn interne conflict was scheiden eigenlijk nooit een optie. “Ik ben iemand die niet zo gauw de handdoek in de ring wil gooien. Je belooft elkaar namelijk wel wat.

Om dan te gaan scheiden is lastig. Daarbij heeft bijna iedereen weleens een crisis in zijn relatie gehad. Die mensen moeten ook écht niet allemaal gaan scheiden. Je maakt afspraken en dan gaat het wel weer een tijdje goed. Bij ons ook. Maar later ging ik toch weer op zoek naar mannelijke aandacht. Je kan dat parkeren, maar raakt het nooit kwijt.

Daarmee verdween onze intimiteit ook steeds meer naar de achtergrond. We hadden eerder een broer-zus relatie gekregen. In 2007 zijn we uiteindelijk officieel gescheiden.

We hielden van elkaar, maar soms kan ‘houden van’ ook ‘loslaten’ betekenen.”

allebei een heel positieve reactie. Ik heb het best wel moeilijk gehad met mijn geaardheid, eigenlijk mijn hele leven.

Vanaf mijn 15e ben ik nooit mezelf geweest. Ik mocht geen homo zijn. Eerst niet van mijn vader. Toen niet voor mijn schoonfamilie. Daarna niet voor mijn kinderen. Ik was 65 toen ik weer uit de kast kwam.”

“Vanaf mijn vijftiende ben ik nooit mezelf geweest” MET GOED GEVOEL TERUGKIJKEN “Uiteindelijk hoef ik mezelf niet meer te verstoppen. Ik zat niet in de kast, maar in de kluis van de Nederlandsche Bank. Of tien kasten tegelijk. Allemaal zodat de kinderen er maar niet achter zouden komen. Die beperkingen zijn nu gelukkig weggevallen. Ik kan mijn leven leiden zoals mijn geaardheid is. Ik kan tegen mijn kinderen zeggen dat ik vrijwilliger ben bij Pride Amsterdam, stadscoördinator ben van Almere voor COC Amsterdam en omstreken en in het bestuur zit van de Stichting Winter Pride Almere.

En sinds kort ben ik ambassadeur van Roze 50+. Doordat ik dát nu ook ervaar kan ik met een goed gevoel op alles terugkijken. Het heeft wat pijn gekost om de draad weer op te pakken, maar ik ben nu wel wie ik ben. En dat is héél veel waard.”

OPZADELEN De scheiding betekende echter geen verlossing voor Mario. Een tweede keer uit de kast komen bleek door zijn jaren als hetero nog lastiger dan de eerste keer op jonge leeftijd. De mogelijke coming-out wordt zelfs een burnout. “Mijn volwassen kinderen kon ik niet opzadelen met een homo-vader. Ik heb het voor mijn familie proberen te verbergen. Sloot me thuis op, ging nergens naartoe. Dat maakte het nog eenzamer.”

IK MOCHT GEEN HOMO ZIJN “Drie jaar geleden kwam mijn zoon hier. Hij dacht dat mijn burn-out niet alleen door mijn werk kwam. Dat er meer aan de hand moest zijn. Toen hij bleef doorvragen heb ik het hem uiteindelijk verteld. Een paar dagen later vertelde ik het ook aan mijn dochter. Gelukkig gaven ze ANBO 55

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT

Roze 50+Ambassadeur Margreet van Hensbergen

Iedereen mag er zijn Margreet van Hensbergen (75) zet zich als Roze 50+ambassadeur MiddenNederland in voor het vergroten van zichtbaarheid en veiligheid van LHBTIouderen. Daarnaast is Van Hensbergen afgevaardigde van de ANBO Ledenraad.

“We maken ons hard voor het creëren van een veilige omgeving voor ouderen die afhankelijk zijn van zorg. Iedereen moet zichzelf kunnen zijn zonder ‘geaccepteerd’ te hoeven worden. Dat doen we door zorginstellingen te ondersteunen in het sensitief maken en bewustzijn te creëren voor sociale acceptatie van seksuele diversiteit van bewoners en/of de mensen die zorg nodig hebben.

Da gebeurt door middel van de zogeheten Roze Loper.

Dat is een certificaat dat uitgereikt wordt aan instellingen die kunnen aantonen dat seksuele diversiteit in de organisatie een vanzelfsprekendheid is. We praten dus met zorginstellingen, wijkteams en sociaal culturele instellingen. Goed luisteren en doorvragen is daarbij essentieel. Vragen waarom iemand zich ‘zus of zo’ voelt, gebeurt nog te weinig. Om te zorgen dat de juiste vragen worden gesteld is een ganzenbordspel ontwikkeld. Spelers worden uitgedaagd om het gesprek aan te gaan over lesbisch, homo- bi- trans- inter- en heteroseksualiteit.”

56 ANBO

DOSSIER SEKSUELE DIVERSITEIT DIALOOG OPENEN “Hulpverlening werkt vaak vraaggericht: vanuit een hulpverlenersvraag wordt actie ondernomen. Alleen vragen oudere mensen moeilijk of niet om hulp als het gaat over hun seksuele geaardheid. Zij zijn opgegroeid in een tijd dat dit of verboden was of als iets slecht gezien werd. Vroeger was homoseksualiteit een enorm taboe en iets dat genezen moest worden of waar je maar beter over kon zwijgen. Dit werd in de jaren zestig en zeventig in de verzuilde samenleving nog versterkt door de kerk. In de katholieke omgeving, waarin ik opgroeide, was homoseksualiteit onbespreekbaar en bestond het gewoon niet.

Maar natuurlijk was het er toen ook. Homoseksualiteit is van alle tijden. Mijn tweelingzus heeft op 23-jarige leeftijd zelfmoord gepleegd. Zij hield van vrouwen en dat kon niet bestaan in die tijd in mijn omgeving. Zij kon niet zijn wie zij was. Pas veel later besefte ik dat zij lesbisch was.

Familie en bekenden dachten toen dat zij overleden was aan kanker. De katholieke kerk verbood in die tijd dat zelfmoordenaars begraven werden in gewijde grond. Dus werd deze leugen opgediept. Dit mag en kan niet meer gebeuren. Mensen moeten te allen tijde kunnen zijn wie zij zijn. Daarom ben ik blij dat ANBO en COC Nederland zich verenigd hebben in het samenwerkingsverband Roze 50+ en de dialoog openen over het onderwerp: seksuele diversiteit.”

“Iedereen is verschillend, ik wil dat dat normaal wordt” NORMAAL “Tijdens mijn werk als maatschappelijk werker in een verzorgingshuis vertelde een dame mij: ‘Ik heb slecht geleefd, ik heb een vriendin gehad. Binnenkort ga ik dood en ik kom nooit in Jezus’ armen’. Mijn hart brak want we mogen er allemaal zijn zoals God ons geschapen heeft.

Deze dame, mijn zus en ikzelf. Er wordt mij weleens gevraagd: ‘Wil je geaccepteerd worden?’ Nee, helemaal niet!

Heteroseksuelen hoeven niet geaccepteerd te worden dus ik als lesbische vrouw ook niet. Iedereen is verschillend.

Ik zou graag willen dat dit normaal wordt. Vandaar dat wij ook ontmoetingsbijeenkomsten organiseren voor de LHBTI-gemeenschap om mensen te versterken in het idee dat iedereen mag zijn die hij is en dat dit geen uitleg

of excuus behoeft. Vooraf aan zo’n bijeenkomst bellen mensen me soms op om te vertellen dat zij het spannend vinden om zo’n ontmoetingsmiddag bij te wonen. Ik spoor ze dan aan om toch te komen. Zij die besloten hebben te gaan zijn altijd enthousiast over de ontmoeting tussen gelijkgestemden. Het voelt dan als thuiskomen. Er ontstaan zelfs relaties door zo’n middag.”

GEVOELENS VOOR VROUWEN “Ik ben op 21-jarige leeftijd getrouwd met een man waar ik twee prachtige kinderen bij kreeg. Op mijn 40ste kwam ik erachter dat ik gevoelens heb voor vrouwen. Alles wat ik heb meegemaakt zorgde ervoor dat ik besloot om, naast maatschappelijk werker, psycholoog te worden. Ik wilde meer begrijpen over levensvragen. Toen mijn huwelijk van 19 jaar eindigde kreeg ik een relatie met een leuke vrouw.

Inmiddels woon ik alleen, wie weet kom ik nog eens een lieve partner tegen. Hoewel dat niet echt nodig is. Na al mijn strijd om te mogen zijn wie ik ben, ben ik gelukkig met hoe ik leef en op de keper beschouwd kan ik zeggen: ik ben blij met wie ik ben.”

ANBO 57

ANBO TIPT Er zijn oneindig veel producten, apps, uitjes en gadgets die het leven leuker, makkelijker en/of interessanter maken. In elk nummer van ANBO Magazine tipt hoofdredacteur Jurriën Beerda zijn favorieten.

Verhalen vertellen blijft nodig Toen Eveline van de Putte een paar jaar geleden gevraagd werd om de verhalen van roze ouderen te beschrijven, aarzelde ze geen moment. “Want ook ik had in mijn tijd als ouderenadviseur maar weinig LHBT-ouderen ontmoet.

Dat is op zijn minst bijzonder. Want als we uitgaan van een gemiddelde van zeven procent van de bevolking, zouden er dus ook evenveel ouderen tot de doelgroep moeten horen.”

Diezelfde signalen hoort ze vandaag de dag nog van medewerkers in zorg en welzijn. ‘Roze ouderen? Die hebben we niet.’ En transgender ouderen? ‘Welnee, dat zijn toch alleen jongeren?’

Reden genoeg voor Van de Putte om “Stormachtig Stil, levensverhalen van roze ouderen“ te maken. Daarin vertellen 27 mensen over hun coming out, maar ook over de situatie vroeger. Het feit dat er geen informatie was, men er met niemand over durfde te praten en vooral ook dat er geen rolmodellen waren, zorgde ervoor dat veel mensen zichzelf jarenlang ontkend hebben. ‘Ik voelde me wel anders, maar ik had er nog geen woorden voor’, is een van de zinnen die ze vaak terug hoorde.

BOEK merkte Van der Putte dat het onbegrip over transgenders zo mogelijk nog groter is dan over homoseksuele ouderen. “Daar moest iets aan veranderen. Zo begon ik aan een serie indrukwekkende interviews met transgenderouderen. mannen en vrouwen. Pioniers die de kracht en de moed hadden en hebben om zichzelf te zijn. Dat resulteerde in het boek Nieuwe Namen – levensverhalen van transgenderouderen.

Via deze verhalen maakt de lezer kennis met een aantal LHBT-ouderen. Van de Putte: “Door hun ervaringen begrijp je als professional beter wat deze mensen hebben meegemaakt en wat ze nodig hebben. Het boek kan ook andere ouderen inspireren. ‘Toen ik dat verhaal van die 80-plus dame las, dacht ik: ‘Als zij het kan, kan ik het ook!’, aldus een 76-jarige mevrouw die net uit de kast was.”

Als lid van ANBO kunt u beide boeken aanschaffen met 2,50 euro korting. De kortingscode voor beide boeken is BRAINBOOKS2020. De code is te gebruiken tot en met 31 december 2020. De korting is alleen geldig bij aankoop van de boeken via de website van de uitgeverij:

Tijdens Tour d’Amour en trainingen over seksuele en genderdiversiteit voor professionals en studenten,

2. Stormachtig Stil:

58 ANBO

1. Nieuwe Namen: www.uitgeverijdebrouwerij.nl/nieuwe-namen

www.uitgeverijdebrouwerij.nl/stormachtig-stil

ANBO TIPT

Maak kans op hoortoestel van Oogvoororen

HOREN

Wilt u kans maken op een hoortoestel van Oogvoororen? In samenwerking met Oogvoororen mogen we één set weggeven. Mail naar magazine@anbo.nl. Meld daarbij waarom u blij bent om lid te zijn van ANBO. Oogvoororen.nl is audicien aan huis in heel Nederland en biedt met meer dan 700 soorten het grootste assortiment hoortoestellen. Alle hoortesten en aanpassingen kunnen aan huis gedaan worden met de beste mobiele meet- en aanpasapparatuur. Naast hoorzorg aan huis kunt u ook terecht bij één van de elf servicepunten.

Als Zwijgen Mag BOEK

Kijk voor meer informatie op: anbo.nl/oogvoororen

en

www.oogvoororen.nl/anbo

Wij zijn benaderd door de 80-jarige auteur Herry Vos. Hij schreef onder meer het boek Als Zwijgen Mag. Een in fictie gevatte beschrijving van een puber die vanwege haar gedragsproblemen gedwongen wordt om naar een psychotherapeut te gaan.

Vos schreef onder andere het volgende aan ons: ‘Met veel belangstelling las ik in het juninummer van ANBO Magazine het artikel 'Rob verloor zijn dochter aan een verslaving en wijst lotgenoten nu de weg vooruit'. Het grootste deel van mijn werkzame leven werkte ik als kinder- en jeugdpsychiater/psychotherapeut in de verslavingszorg. En dus ken ik uit eigen ervaring dergelijke tragedies. Echter, ik ken ook de andere kant: die van (jonge) mensen die het wel lukt hun verslaving achter zich te laten’. Vos is van mening dat zijn boek mensen kan laten zien dat er wel degelijk ook positieve verhalen te vertellen zijn over het overwinnen van een verslaving.

In samenwerking met de auteur en zijn uitgeverij Vosboek mogen we een exemplaar weggeven. Wilt u daar kans op maken? Mail dan naar: magazine@anbo.nl

ANBO 59

Word lid van SeniorWeb

Is uw computer opeens traag of geeft hij een rare foutmelding? Of wilt u graag meer leren doen met uw computer, tablet of smartphone? Met SeniorWeb hebt u altijd computerhulp binnen handbereik. Zelfs aan huis! Onze geduldige vrijwilligers nemen alle tijd voor u.

‘ SeniorWeb is al niet duur, en je krijgt écht waar voor je geld!’

Mevrouw Nijhof (69 jaar) uit Utrecht vertelt: ‘Ik heb al een paar keer een beroep

SeniorWeb is een vereniging zonder winstoogmerk met

gedaan op computerhulp aan huis van SeniorWeb. Erg handig, omdat ik alleen

150.000 leden. Leden zijn daarom voordelig verzekerd

woon en niet alles zelf kan oplossen. De vrijwilliger van SeniorWeb die bij mij

van persoonlijke computerhulp! Word vandaag nog lid,

thuiskwam, nam alle tijd en gaf mij heel duidelijke uitleg over mijn printer die

en profiteer van de volgende ledenvoordelen:

het niet goed meer deed. Hij liet mij stap voor stap zien hoe ik het probleem in de toekomst kan voorkomen. Alles is netjes opgelost, ik was zo blij! Het lidmaatschap van SeniorWeb is al niet duur, en je krijgt écht waar voor je geld!’

✔ Persoonlijke computerhulp per telefoon, via internet én zelfs bij u thuis ✔ 4 x per jaar tijdschrift Enter vol handige tips ✔ Stap-voor-stapcursussen op onze website

Word nu lid van SeniorWeb. U bent de laatste maanden van 2020 gratis lid!

Profiteer van de computerhulp en ondersteuning van SeniorWeb. Word nu lid en betaal in 2021 slechts € 34,-. Tevens krijgt u een puzzelboekje én het boek Veilig en vertrouwd online cadeau! Met dit boek leert u stap voor stap hoe u veilig gebruikmaakt van internet en uw apparaat goed beveiligt.

Meld u vandaag nog aan via www.seniorweb.nl/anbo of bel ons op 030 - 276 99 65 (werkdagen 9.00-17.00 uur) als u ons persoonlijk wilt spreken. Wij helpen u graag!

✔ Wekelijks informatieve nieuwsbrieven ✔ Deskundig advies bij verdachte e-mails

In tijden als deze zien we hoe fijn en veilig het is als je autonoom thuis kunt blijven wonen.

Mag ik nu op de traplift?

PROFITEER NU VAN

€500,KORTING

Stannah is dé wereldmarktleider in trapliften Voor iedere trap een betaalbare oplossing, ook buitenshuis Ruimtebesparende rail en stoel

BEL GRATIS

0800 - 5066

Groot aanbod aan jonge tweedehands liften met natrekbare historie

Naast bellen kunt u ook documentatie aanvragen via www.stannah.nl, per e-mail via info@stannah.nl of per post:

envelop naar Stannah B.V., Antwoordnummer 17006, 2170 VB, Sassenheim.

Dhr./Mevr.:

Postcode:

Tel.:

E-mail:

ANBO MAGAZINE

Ja, stuur me een brochure. Stuur de ingevulde coupon in een ongefrankeerde

ANBO

EXPERTS

Dagelijks komen bij ANBO Raad & Daad veel vragen binnen over de meest uiteenlopende onderwerpen. Onze experts staan klaar om advies te geven. Een greep uit de vragen en antwoorden.

Bij het googelen naar een nieuwe autoverzekering kwam ik erachter dat ik als 70-jarige meer premie betaal dan iemand van 40. Dat is toch leeftijdsdiscriminatie?

CLAUDIA COMPIER, JURIST

‘Er is hier inderdaad sprake van onderscheid naar leeftijd. Maar dat is in dit geval niet verboden, gek genoeg. Er is maar één wettelijke regeling die onderscheid naar leeftijd verbiedt en dat is bij arbeid. Zelfs in de Grondwet staat geen artikel waarin expliciet leeftijdsonderscheid wordt verboden.

Een ‘gerechtvaardigd onderscheid naar leeftijd’ (zoals het officieel heet) mag dus. Uiteraard zijn wij daar bij ANBO zeer op tegen. Daarom steunen wij ook een voorstel dat al enige jaren geleden bij de Europese Commissie is ingediend, waarin leeftijdsonderscheid bij producten en diensten binnen de gehele EU wordt verboden. Die wet gaat ook gelden bij verzekeringen maar is helaas nog niet in werking getreden. Tot dan moeten we het met de huidige systematiek doen. De eerlijkheid gebiedt wel te benoemen dat het gerechtvaardigd onderscheid ook voordelen kan opleveren. Korting op openbaar vervoer of entree bij bioscopen voor AOW-ers bijvoorbeeld.’

Sinds kort woon ik samen met een nieuwe partner. We gaan niet trouwen. Nu zeggen veel van mijn kennissen dat ik hem moet aanmelden bij mijn pensioenfonds. Is dat echt nodig?

WILLEM REIJN, ANBO-EXPERT PENSIOENEN

‘Het is zeker belangrijk om uw partner aan te melden bij uw pensioenfonds. Zou u overlijden, dan keert het pensioenfonds alleen 62 ANBO

ANBO EXPERTS

Heeft u een vraag?

uit als uw partner bij het pensioenfonds is aangemeld.

Houd wel rekening met de voorwaarden; die kunnen per pensioenfonds verschillen. In de regel moet u jonger zijn dan de AOW-leeftijd en is voor ongehuwde of niet-geregistreerde samenwoners een notariële samenlevingsovereenkomst verplicht. Neem voor de zekerheid contact op met uw pensioenfonds over de voorwaarden en de manier waarop u uw partner kunt aanmelden.’

Komt u ergens zelf niet uit? Neem dan contact met ons op. Wij hebben diverse deskundige vrijwilligers die gratis bij leden op huisbezoek gaan.

Als u een huisbezoek door een van onze ANBO Woon- of Veiligheidsconsulenten wenst, dan kunt u dit aangeven bij de Raad & Daad Advieslijn via telefoonnummer: 0348 46 66 88. Of stuur een e-mail: raadendaad@anbo.nl

Mijn moeder is overleden.

Bij het opruimen van haar huis kwamen wij nog een paar potjes tegen met guldens erin. Bij elkaar toch zo’n 1.000 gulden.

Kan ik daar nog iets mee?

ALEX VAN SCHERPENZEEL, ANBO-EXPERT FINANCIËN

‘Dat ligt eraan. Tot 1 januari 2032 kunt u guldenbiljetten nog inwisselen voor euro’s. Guldenmunten kunt u echter nu niet meer inwisselen. Voor het wisselen van biljetten moet u wel naar De Nederlandsche Bank in Amsterdam. DNB hanteert de officiële koers: 1 euro is 2,20371 gulden. Bestaan de door u gevonden guldens alleen uit bankbiljetten, dan ontvangt u bij het omwisselen dus 453,78 euro! Zeker een reisje naar Amsterdam waard. Denkt u er overigens aan dat het gevonden geld deel uitmaakt van de erfenis van uw moeder?’

ANBO 63

Huis & tuin winterklaar De dagen worden korter en het wordt langzaam kouder buiten; tijd om uw huis ĂŠn tuin klaar te maken voor donkere dagen en kille nachten. Breng warmte en sfeer in huis en zorg dat uw planten goed beschermd zijn tegen de vorst.

Startpagina.nl geeft zes tips; drie voor uw huis en drie voor de tuin. Laat Koning Winter nu maar komen!

TEKST JOOST MARSMAN

64 ANBO

MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR STARTPAGINA.NL

3X HUIS

3X TUIN

ISOLEREN EN VENTILEREN Niemand wil stoken voor de buitenlucht. Toch ontsnapt langs ramen en deuren veel warmte. Het plaatsen van tochtstrips helpt. Bij gas- of waterleidingen die van binnen naar buiten lopen, kunt u met siliconenkit het nodige doen. Wie het nog wat serieuzer wil aanpakken kan denken aan spouwmuur- en/of dakisolatie. Een grotere kostenpost maar tegelijk een investering voor de lange termijn. En dit soort maatregelen leidt ook tot een beter energielabel voor de woning! Let op: bij een goede isolatie hoort ook een goede ventilatie. Zorg dus dat de ventilatieroosters schoon zijn en openstaan.

VERWARMING ONTLUCHTEN In de zomer heeft hij waarschijnlijk nauwelijks gebrand en juist daarom is het nu tijd om wat extra aandacht te geven aan uw centrale verwarming. Bij weinig gebruik kunnen er namelijk luchtbellen ontstaan in de leidingen.

Daardoor wordt de radiator niet of nauwelijks warm.

Voordat u de verwarming aanzet is het belangrijk het hele systeem te ontluchten met een speciale ontluchtingssleutel.

Mocht u zo'n sleutel niet in huis hebben; iedere bouwmarkt heeft ze. Bonustip: u houdt extra warmte binnen door radiatorfolie achter de verwarming te plakken.

GEZELLIGHEID EN SFEER Donkere dagen en lange avonden vragen om sfeervolle verlichting. Kaarsen in kandelaars en op schalen maken het in een handomdraai gezellig in huis. En wees daarbij niet te zuinig; hoe meer kaarsen, hoe meer sfeer (en warmte!). Vervang felle witte lampen door (led)lampen met een warme lichtkleur, bij voorkeur dimbaar. Stijl tenslotte de bank en fauteuils af met warme plaids en een strategisch geplaatst extra kussen en u bent helemaal klaar om lekker te cocoonen deze winter.

Meer handige tips voor het winterklaar maken van uw huis vindt u via: startpagina.nl/anbo

PLANTEN BESCHERMEN De planten in uw tuin of op uw balkon beschermen tegen vorst is een werkje waar u op een regenachtige herfstdag niet echt zin in heeft. Maar in het voorjaar zult u er zeker profijt van gaan hebben. Mediterrane en exotische planten overwinteren het beste door ze binnen in een schuur, garage of andere onverwarmde kamer te plaatsen.

Overige potplanten kunnen buiten blijven, maar zet ze wel dicht bij elkaar, bijvoorbeeld tegen de muur. Wikkel een vliesdoek of noppenfolie rondom de potten. Zo blijft de kluit een stuk warmer en voorkomt u vorstschade aan de pot. Vaste planten in de tuin beschermt u met een laagje stro of houtsnippers aan de voet van de plant.

SNOEIEN MAAR! Snoeien doet groeien en bloeien, zeggen tuinmannen. Zolang het niet vriest is de winter een prima periode om te snoeien. De takken van een boom of struik zijn immers duidelijker te zien als er geen blad aan zit. Snoei een berk, kastanje, esdoorn, walnoot en druif als ze nog in blad staan, maar zeker vóór de kerst (om ‘bloeden’ van de snoeiwonden te voorkomen). Ook blauwe regen, (klim)rozen, leilindes en fruitbomen snoeien we in het najaar. Andere soorten kunnen ook prima in het voorjaar gekortwiekt worden.

BOLLEN PLANTEN Bloembollen, zoals narcissen, hyacinten, krokussen en tulpen mogen in het najaar geplant worden. Voordeel is dat de grond nog lekker los is. Er is trouwens een handig ezelsbruggetje om te onthouden hoe diep en hoe ver uit elkaar u bloembollen moet planten. Houd voor de plantafstand 3x de breedte van de bol aan. Voor diepte houdt u 3x de hoogte van de bol aan. Tulpen van 5 centimeter moeten dus 15 centimeter diep en 15 centimeter uit elkaar worden geplant. In het najaar bollen planten betekent in het voorjaar weer genieten van een heerlijke kleurenpracht!

Voor meer informatie over het winterklaar maken van uw tuin gaat u naar: startpagina.nl/anbo

Startpagina is al meer dan 20 jaar een gebruiksvriendelijke partner voor veilig en gemakkelijk internetten. U vindt er altijd een overzichtelijk aanbod met links naar betrouwbare websites. Heeft u vragen, over welk onderwerp dan ook? Klik dan eens door naar het onderdeel GoeieVraag op www.startpagina.nl.

ANBO 65

NIEUW in Nederland U kunt langer thuis blijven wonen!

De nieuwste type Boxspring voor senioren!

Voor het eerst een hoog-laag bed en boxspring in -1. Wie wil er nu een ‘ziekenhuisachtig’ bed in huis? Ervaar het heerlijke comfort van een echte boxspring en het gemak van een zorgbed thuis en dat dan ook nog in een huiselijke sfeer! Keuze uit div. kleuren en 17 verschillende maten, want alles is maatwerk! Wegens overweldigend succes nu een tijdelijke actie; maak vrijblijvend een afspraak bij u thuis!

Maak gebruik van de actie: lever uw oude bed in en ontvang tot max. € 500,- retour bij aanschaf van een hoog-laag boxspring. Vraag naar de voorwaarden.

Alleen voor lezer van dit blad.

Advies en opmeten aan huis volledig kosteloos.

BEKEND VAN TV WINNAAR BESTE IDEE 2020!

50% KORTING! ALLEEN VOOR LEZERS VAN DIT BLAD*

P

Nu een hoog-laag-boxspring ter introductie al voor *

€ 1995,-

i.p.v. €

3995,-

P

*Prijs o.b.v. 1 pers. Excl. matras. Maat o.b.v. 80x200cm

P P P P P

Levensloop bestendig bed conform vereisten “Langer thuis wonen, voor nu en later!”

158

mensen gingen u voor beoordeeld met

8,7

Makkelijk stofzuigen onder bed

Indien nodig zorgbed voor later

De gildeslapen

Rug-/ benen elektrisch verstelbaar + hoog laag functie Verrijdbaar middels onopvallende wieltjes met rem Geen motoren zichtbaar Geen kabels zichtbaar 1 jaar slaap garantie In- uitstap verlichting (optioneel) Ergonomisch maatwerk per individu

Tillift alsmede zijrekken geschikt!

Verrijdbaar

Makkelijker opmaken matras

010 333 04 60

info@degildeslapen.nl - www.degildeslapen.nl

Als ANBO-lid profiteert u van aantrekkelijke voordelen. Leuke, interessante en aangename producten, uitstapjes, reizen en evenementen. Ook in dit nummer vindt u weer veel voordeel. En wist u dat uw ANBO-pas bij onze vaste kortingspartners het hele jaar door geld waard is?

Mandy’s aanraders ANBO’s Mandy Janssen regelt voordeel- en kortingsacties voor leden. Wilt u op de hoogte blijven van alle voordelen?

Ga naar anbo.nl/nieuwsbrief en schrijf u in voor ANBO Actie. U ontvangt eens per drie weken een nieuwsbrief met daarin alle voordelen. Die wilt u toch niet missen?

TOT WEL

70% KORTING

ANBO Agenda ALLE AANBIEDINGEN ZIJN GELDIG T/M DECEMBER 2020

KORTING OP ACTIVITEITEN EN UITJES KORTING OP KLUSHULP 10% KORTING BIJ DE WONINGWACHTER KORTING OP FINANCIEEL INZICHT GESPREK VERGELIJK UITVAARTONDERNEMERS BIJ DECIDEE TANKEN MET KORTING

Geldig t/m december 2020

ANBO Ticketshop

Kortingen op activiteiten en uitjes Als ANBO-lid hoeft u zich niet te vervelen. Via de ANBO Ticketshop profiteert u als ANBO-lid van diverse kortingen op leuke uitjes en activiteiten. Het aanbod is zeer gevarieerd en gemakkelijk online te bestellen. U kunt bijvoorbeeld met korting naar: Corpus, Fletcher Hotels voor een 3-gangen diner of overnachting en naar bioscoop Kinepolis. Ook actieve uitjes zoals een wandel- of fietstocht met de GPS of één van de leuke thuisactiviteiten behoren tot de mogelijkheden.

Ga naar:

anbo.nl/ledenvoordeel

68 ANBO

anbo.nl/ticketshop

Bestel direct uw e-tickets met de actiecode AB2UGS79 en uw ANBO lidmaatschapsnummer

* ANBO is niet aansprakelijk en draagt geen financiële verantwoordelijkheid voor de totstandkoming en uitvoering van de overeenkomsten tussen aanbieders ledenvoordeel en ANBO-leden.

LEDENVOORDEEL Geldig t/m december 2020

UWassistent

klushulp voor kleine klussen in en om het huis

€ 23 PER UUR I.P.V. € 25

Bent u op zoek naar een klushulp die u kan helpen met kleine klusjes in en rondom het huis? UWassistent regelt voor u een betrouwbare klushulp! Het werkt als volgt: de lokale contactpersoon van UWassistent neemt contact met u op om uw wensen te bespreken. U kunt dan precies aangeven voor welke klussen u een klushulp nodig heeft. Zij gaan vervolgens voor u op zoek naar de geschikte klushulp. Hij of zij kan u helpen met verschillende klussen, zoals: • Vervangen of ophangen van een lamp • Laminaat leggen • Monteren/demonteren van meubels • Verven en behangen • Reparatiewerkzaamheden

anbo.nl/klushulp óf bel 0348 - 724 831 voor meer informatie. U dient uw ANBO-lidnummer te vermelden om gebruik te kunnen maken van de korting.

Geldig t/m december 2020

De Woningwachter in een nieuw jasje

Vraag uw klushulp met korting aan op:

10%

KORTING

De Woningwachter heeft de handen ineen geslagen met Mainstaete Vastgoedservice. Deze partij heeft jarenlange ervaring met het uitvoeren van werken bij particulieren.

Hierdoor kan De Woningwachter profiteren van de kennis en kunde van de 400 vaklieden van Mainstaete Vastgoedservice en de vaste poule van 150 zelfstandige vaklieden. Alle vaklieden hebben een gedragscode ondertekend, een soort verklaring omtrent goed gedrag.

U kunt nog steeds terecht bij De Woningwachter voor alle noodzakelijke en gewenste woningaanpassingen om zo lang mogelijk zelfstandig thuis te blijven wonen, van schilderwerk tot het aanpassen van uw badkamer of zelfs een complete renovatie.

ANBO-leden ontvangen 10% korting op de totale offerte.

U dient hiervoor uw ANB0-lidnummer te vermelden.

Meer informatie via: anbo.nl/dewoningwachter of bel op nummer 0800-1025

ANBO 69

LEDENVOORDEEL

€100

KORT IN

G

Geldig t/m december 2020

Lekker leven dankzij financiële rust met een Financieel Inzicht Gesprek van EBC Nederland

Met geld wilt u niet al te veel bezig zijn. Het is vooral een middel om te leven zoals u wilt, nu en in de toekomst.

En of die toekomst nog ver weg ligt of dichtbij is; een persoonlijk financieel plan geeft overzicht, inzicht en uitzicht. Plannen voor een verre reis, dromen die u nog wilt waarmaken? ANBO-leden krijgen € 100 korting op een Financieel Inzicht Gesprek met een adviseur van EBC Nederland. U betaalt geen € 697,50 maar € 597,50.

Dit bedrag is inclusief btw én een licentie van 1 jaar op het Persoonlijk Jaarverslag® Online, een handige tool

waarmee u en uw adviseur verschillende scenario’s kunnen doorrekenen en waarmee u overzicht heeft over al uw inkomsten en uitgaven, tot op het niveau van uw huishoudboekje! Voor meer informatie of aanmelden: anbo.nl/rust

U kunt ook telefonisch contact opnemen via: 0348-724236.

€100 korting Geldig t/m december 2020

Decidee

vergelijkt uitvaartondernemers bij u in de buurt Decidee is de nieuwe partner van ANBO als het gaat om het kiezen van een passende uitvaart. Via dit online platform krijgt u een overzicht van lokale uitvaartverzorgers, de mogelijkheden die zij bieden en de bijbehorende prijzen. Een uitvaart is niet het leukste onderwerp en misschien helemaal niet aan de orde van de dag, maar het is wél goed om alvast te weten wat er mogelijk is en wat uw wensen daarbij zijn.

Exclusief voor ANBO leden geeft Decidee een korting van € 100 op een uitvaart geregeld via ons platform. Daarnaast kunt u via Decidee altijd een gratis en vrijblijvende voorbespreking inplannen bij de uitvaartverzorger van uw keuze. Zo weet u vooraf waar u aan toe bent. Kijk voor meer informatie op: anbo.nl/uitvaart of bel naar 0348-724294.

70 ANBO

LEDENVOORDEEL Geldig t/m december 2020

Tanken met korting met de UnitedConsumers tankkaart

Met de UnitedConsumers tankkaart tankt u met korting bij ruim 600 tankstations in heel Nederland. Alle aangesloten tankstations zijn bemand, zodat u veilig kunt tanken en profiteert van de beste service. Met de tankkaart profiteert u van korting via twee kortingsgaranties: • •

U krijgt 6 – 10 cent korting per liter op de gemiddelde landelijke adviesprijs U krijgt daar bovenop 1 – 3 cent korting per liter op de pompprijs

ANBO-leden profiteren van nog een extra korting! Op de eerste tankbeurt krijgt u namelijk 10 cent per liter extra

EXTRA KORTING

korting. Hiermee bespaart u tot wel 23 cent per liter op uw eerste tankbeurt.

Vraag uw tankkaart aan via:

OP BR ANDSTOF

anbo.nl/tankkaart

Heeft u nog vragen? Bel dan 0348 238 084 (kies optie 5 in het keuzemenu).

Doorlopend ledenvoordeel Bedrijf:

Wat ze u bieden:

Bedrijfsfitnessonline

Tot 26% korting op een abonnement

EBC Nederland

Krijg grip op uw financiën, € 100 korting op een Financieel Inzicht Gesprek

De Woningwachter

10% korting op totale offerte

Heilbron

Bespaar tot € 60 op uw zorgverzekering via ANBO zorgcollectief

Inventum

Tot 50% korting op geselecteerde huishoudelijke apparaten

Ticketshop

Tot 70% korting op tickets

NHA

10% korting op alle cursussen + welkomstcadeau

UnitedConsumers

Gegarandeerde korting op alle brandstoffen met de unieke tankkaart

Dobbi Wasservice

5% korting

Hulpmiddelenwereld

5% korting

Interhome

10% korting

Vignetbestellen.nl

10% korting op Milieusticker en/of tolvignet

OogVoorOren

€ 100 korting

Prominent

20% korting

System Mechanic

€9,95 voor abonnement van 15 maanden

UWassistent

Korting op klus-, tuin- en huishoudelijk hulp

Van der Valk

Vanaf €109, voor 1 overnachting o.b.v. 2 personen

ANBO 71

PLUS nov + ANBO 6-20:Layout 1 22-9-2020 16:23 Page 1

aal

norm

,95

€ 269

NU vanaf SLECHTS

€ 159,95

p.p.

5-daagse Alles Inclusief Vakantie Op basis van eigen vervoer

• 4x overnachting • 4x ontbijtbuffet • 4x lunch • 4x diner in buffetvorm • Regelmatig entertainment en vermaak • Gratis gebruik zwembad en sauna • U ontvangt een gratis uitstapjes-boekje!

• Gratis gebruik van onze kegelbaan

• Inclusief alle drankjes (tussen 17:00 en 24:00 uur) ! zit alles bij in r ie h , is u th r monnee maa Laat uw porte JANUARI 2021 PRIJS p.p.

FEBRUARI 2021 maandag 4 januari € 159,95 donderdag 4 februari vrijdag 8 januari € 159,95 vrijdag 12 februari dinsdag 12 januari € 159,95 dinsdag 16 februari woensdag 20 januari € 159,95 zaterdag 20 februari zondag 24 januari € 159,95 woensdag 24 februari donderdag 28 januari € 159,95 zondag 28 februari Prijzen p.p. obv een standaardkamer

• Gratis WIFI • Kamers per lift bereikbaar • Eigen zwembad en sauna • Entertainment • Gezellige Engelse Pub • Luxe kamers met minibar • Kegelbaan • GEEN reserveringskosten • GEEN aanbetaling • GEEN 1-persoonstoeslag • GRATIS eigen parkeerplaats • exclusief evt. lokale toeslagen

PRIJS p.p. € 169,95 NIEUW: € 269,95 de hele dag GRATIS koffie en thee van € 269,95 onze koffiecorner € 229,95 en GRATIS gebaksbuffet € 229,95 € 199,95

Hotel Bilstein, Freiheit 40, 57368 Lennestadt-Bilstein T

0049-2721-9830 Nederlands gesproken www

hotelbilstein.nl

Werf een nieuw lid en krijg allebei een...

INVENTUM GLAZEN WATERKOKER Gun uw vrienden de voordelen van ANBO • Uw stem wordt gehoord in de politiek • Persoonlijk advies via ANBO Raad & Daad • Fikse korting op zorgpremie • Hulp bij belastingaangifte • Gratis 7 x per jaar ANBO Magazine • Uitstekend verzekerd tegen schade • Korting op reizen, uitstapjes en sporten • Goedkope rijbewijskeuring

INVENTUM GLAZEN WATERKOKER De Inventum glazen waterkoker HW717G heeft een inhoud van 1,7 liter. Door het hoge vermogen van 2150 watt kookt het water snel. De waterkoker heeft een glazen behuizing, voorzien van blauwe LED verlichting. Daarnaast is de waterkoker voorzien van een uitneembaar anti-kalkfilter,

T.W.V.

€ 34,99

automatische uitschakeling en een droogkookbeveiliging.

U kunt de waterkoker snoerloos bijvullen of uitschenken.

• 1,7 liter inhoud • 360° draaibaar op voetstuk • Glazen behuizing met LED verlichting

HET NIEUWE ANBO-LID BETAALT € 48 PER JAAR

HUIDIG ANBO-LID

JA, ik maak iemand lid: en krijg een Inventum glazen waterkoker cadeau Voornaam Tussenvoegsel

JA, ik word lid van ANBO en krijg een Inventum glazen waterkoker cadeau Voorletters Tussenvoegsel m/v Achternaam Straat Huisnr.

Achternaam

Postcode Postcode

Huisnr.

Woonplaats

Geboortedatum E-mailadres Telefoonnummer Ik machtig ANBO om de contributie automatisch af te schrijven*

E-mailadres

IBAN

N L

Datum EXTRA INFORMATIE Deze actie is geldig tot 8 december 2020. U ontvangt maximaal 1 glazen waterkoker, zolang de voorraad strekt, mits het nieuwe lid de contributie heeft betaald.

Handtekening

Geef uw gegevens bij voorkeur door via anbo.nl/lidwerftlid Of vul de bon in en stuur deze naar: ANBO o.v.v. ‘LWL’, Postbus 2012, 3440 DA Woerden.

Ik word lid van ANBO vanwege (s.v.p. aankruisen):

* Deelname aan deze actie kan alleen als u ANBO machtigt tot automatische afschrijving van het contributiegeld.

Belangenbehartiging

Korting op energie

Overig ledenvoordeel

Belastingservice

Korting op zorgverzekering Raad & Daad

Schadecollectief

LWLI_01_MAG6_ANBMAG_2043_C

Lidnummer

PUZ ZEL

e e M

MAAK KANS OP MOOIE PRIJZEN! Geef uw oplossing vóór 8 december 2020 door via anbo.nl/puzzel. Daar vindt u ook meer informatie over de prijzen. Of stuur een kaartje naar: ANBO Puzzels, Postbus 2012, 3440 DA Woerden.

Vergeet niet uw naam, adres en telefoonnummer te vermelden.

Hoofdprijs

5X KANS OP EEN ROYAL DELFT TEGELPAKKET Al sinds 1653 wordt bij Royal Delft Delfts Blauw met de hand gemaakt en beschilderd. Naast het bekende aardewerk, worden er ook Delfts Blauwe tegeltjes gemaakt. Met dit Royal Delft tegelpakket kunt u zelf een tegel schilderen met een persoonlijke boodschap. Begin meteen met dit complete tegelpakket. Op vertoon van uw penselen krijgt u ook nog eens 50% korting op uw bezoek aan het Royal Delft museum en de bijbehorende fabriek. Veel schilderplezier!

Kijk voor informatie en inspiratie op: www.royaldelft.nl

T.W.V.

€ 40

Tweede prijs 5 BOEKEN JOHAN CRUIJFF Johan Cruijff – Mijn verhaal is een heel persoonlijk boek, het enige met zijn eígen verhaal. In deze meeslepende autobiografie geeft hij zíjn visie op alles wat hem bezighield, op het voetbal en op het leven.

T.W.V.

€ 14

5 BOEKEN YVETTE VAN BOVEN Yvette van Boven- ‘Home Made Zomer’ is een boek vol zonovergoten recepten. De zomer heeft veel verse groenten en fruit vol smaak te bieden. Yvette weet als geen ander dat we met dat mooie weer wel iets beters te doen hebben dan lang in de keuken te staan. De recepten in dit boek kosten weinig tijd om te maken.

74 ANBO

OPLOSSING PUZZEL NR. 5 T.W.V.

€ 19,95

De prijzen worden onder de goede inzendingen verloot. Winnaars krijgen persoonlijk bericht.

ALS HET HUIS GEBOUWD IS, BREEKT MEN DE STELLING AF

38 plotseling 39 landbouwwerktuig 40 zeker 41 wreedaard 43 commando 45 wetenschappelijke verhandeling 47 eenmalig 48 zangstem 49 Tunesische munt 51 masker 55 tvscherm 57 laagtij worden 58 Balt 60 legerafdeling 62 lichaamsdeel 64 pose 66 sportuitblinker 67 plant 69 projectieplaatje 72 Nederlandse norm (afk.) 74 eenheid van weerstand 75 gabber 76 indiaanse tent 77 autoriteit 80 grondsoort 81 roofdier 82 hoge zangstem Mede mogelijk gemaakt door Sanders Puzzelboeken PUZZEL 84 zanik 85 familielid 86 ooit 88 sprookjesfiguur 90 bundel planten met aarde 91 bedrog WOORDZOEKER 93 tovergodin 95 lidwoord.

Breng de letters uit de genummerde vakjes over naar de gelijkgenummerde vakjes van de oplossingsbalk.

1

2

3

4

5

6

15 19

25

41

47

48

60

59 65

66

77 83

35

36

50

49

57

70 74

79 85

86

90

89

75

76

80

81

87 91

82

88 92

95

94

58 64

69

78

45 52

63

73

84

44

56

68

38

51

62

72

37 43

61

71

14

32

55

67

13

28

42

54

53

12

18

27

34

40

11

23

31

33

10

17

26

30

29

9

22

21

24

46

8

16

20

39

7

93 96

97

98

99 © Sanders puzzelboeken

62

52

89

44

74

HORIZONTAAL 1 vastberaden 6 geringe hoeveelheid 9 tijdschriftenportefeuille 15 bakbenodigdheid 16 deel van een jaargetijde 18 Zuid-Amerikaans lastdier 19 span 22 frisdrank 23 dulden 24 respect bewijzen 25 reuzenslang 27 persoonlijkheid 28 tijdelijk bestuurder 29 zot aan een vorstelijk hof 30 gegrild 7 schapenvlees 32 bloedgever 33 smalle weg 34 verzekeringspapier 37 tekenverhaal 40 knoest in hout 42 insluiting van een vesting 44 adellijk persoon 46 zoogdier 50 gistmiddel 52 herkauwer 53 bezittelijk voornaamwoord 54 hoog en smal glas 56 onbespreekbaar onderwerp 58 kunstwerk 59 kippenproduct 61 radio 63 Keniaanse stad 65 omstandigheid 68 steile helling 70 informatie-eenheid 71 ambtsketting 73 streek 75 flink gevorderd 78 neergaan 79 loofboom 81 topper 83 vrouwelijk dier 85 dunne deegwaar 87 bloeimaand 88 individu 89 duwtje 90 christelijk feest 92 keerzang 94 wagen 95 geestelijke 96 edelgas 97 ijzeren schuifbout 98 ratelpopulier 99 grote roofvogel.

47

95

86

28

98

16

VERTICAAL 1 tot nut zijn 2 vettige stof 3 tijdelijk gebruik 4 een weinig 5 deel van een moestuin 6 groei 7 werelddeel 8 visgerecht 9 onderwijs 10 bijwoord 11 gevechtsformatie 12 stof 13 slotwoord van een gebed 14 dameskledingstuk 17 Chinese staatsman 20 rest van een vergaan schip 21 boogbal 23 deel van het jaar 26 deugniet 28 vurig paard 30 tafelfles 31 nuchtere bestuurder 33 nagerecht 35 energiezuinige verlichting 36 oliehoudend gewas 38 plotseling 39 landbouwwerktuig 40 zeker 41 wreedaard 43 commando 45 wetenschappelijke verhandeling 47 eenmalig 48 zangstem 49 Tunesische munt 51 masker 55 tvscherm 57 laagtij worden 58 Balt 60 legerafdeling 62 lichaamsdeel 64 pose 66 sportuitblinker 67 plant 69 projectieplaatje 72 Nederlandse norm (afk.) 74 eenheid van weerstand 75 gabber 76 indiaanse tent 77 autoriteit 80 grondsoort 81 roofdier 82 hoge zangstem 84 zanik 85 familielid 86 ooit 88 sprookjesfiguur 90 bundel planten met aarde 91 bedrog 93 tovergodin 95 lidwoord.

ANBO 75

Brommobiel (rijbewijs AM) Canta (rijbewijsvrij)

Rijden ZONDER (auto)rijbewijs vanaf € 199,- per maand*

76 ANBO