1 WWW.ANBO.NL ● JANUARI /
FEBRUARI 2014
PITTIGE TIJDEN Krijgt u straks de gepeperde rekening?
● DOSSIER: 2014 ● CRISIS GEEFT NIEUWE KANSEN ● KOOPKRACHT SENIOREN ZWAAR ONDER DRUK ANO_N1_01 1
20/12/13 16:15
WELKOM Het jaar 2013 was zwaar voor gepensioneerden. Maar zo bar en boos als uit ons koopkrachtonderzoek is gebleken? Dat overtrof zelfs mijn slechtste verwachtingen. Maar liefst 80 procent van onze leden ging er het afgelopen jaar op achteruit, van wie 62 procent meer dan
IN TIJDEN VAN CRISIS IS ER MEER TE WINNEN DAN OOIT
30 euro. Ongelooflijk veel geld voor als u weinig te besteden heeft. De last van de crisis en de bezuinigingen moet door alle generaties
samen
worden
gedragen, vindt ANBO. Dus ook door senioren. Maar het is wat anders als 65-plussers
36
Senioren zwemmen in het geld... (zeggen ze in Den Haag)
het extra hard te verduren krijgen omdat ze volgens politici ‘zo rijk zijn’. De werkelijkheid is namelijk veel genuanceerder, zo blijkt maar weer uit ons eigen onderzoek. Vandaar dat ANBO zich in Den Haag (en daarbuiten) keer op keer hard maakt voor een eerlijke verdeling van de pijn. Aan het begin van het nieuwe jaar lijkt ons land heel voorzichtig uit het economische dal te gaan klimmen. Maar het grote herstel laat vooralsnog op zich wachten. Dat betekent dat we ook in 2014 weer flink wat bezuinigingen voor onze kiezen zullen krijgen. Voorlopig nog geen vollere portemonnee dus. Toch is dat voor ANBO geen reden om bij de pakken neer te gaan zitten. Sterker nog, we kunnen niet wachten om er in 2014 samen volop tegenaan te gaan. In tijden van crisis is er immers meer te winnen dan ooit. Ik wens u een heel gezond, gelukkig en inspirerend jaar toe.
14
KIJKJE IN DE GLAZEN BOL
Lees meer over ANBO’s koopkrachtonderzoek op pagina36.
Directeur-bestuurder Liane den Haan (46) is verantwoordelijk voor de collectieve belangenbehartiging, woordvoering en politieke lobby van ANBO. Reageren? Kijk op www.twitter.com/lianedenhaan of mail naar magazine@anbo.nl.
2
ANBO ● NUMMER 1 ● 2014
ANO_N1_02 2
20/12/13 16:10
21
INHOUD
Grainne wordt dorpsdokter in
BELASTINGAANGIFTE 2013
Frankrijk
Zo haalt u eruit wat erin zit
DORP VERSUS STAD Waar bent u beter af?
DE PROFITERENDE BABYBOOMER Bestaat die eigenlijk wel?
MET ANBO OP REIS Naar de natuurpracht van Rügen
SCHADECOLLECTIEF Samen goed en voordelig verzekerd
DOSSIER 2014
8
DOSSIER 2014
7
De kracht van de crisis
46
DE KRACHT VAN TEGENSLAG
30 32 36 46 52 7 9
DIT WORDT MIJN JAAR
13
ECONOOM, OPINIEPEILER, HISTORICUS EN FUTUROLOOG OVER DE TOEKOMST
15
ANBO-ANALYSE VAN WERK, INKOMEN EN ZORG IN 2014
25
Flaneren langs de kust van het Duitse eiland Rügen
EN OOK ANBO LOBBY
4
COLOFON
28
ZO ZIT HET
41
WERF EEN LID EN KRIJG EEN DVD VAN UW GEBOORTEJAAR
56
LEDENVOORDEEL
61
PRIJSPUZZEL
63 ANBO ● NUMMER 1 ● 2014
ANO_N1_02 3
3
20/12/13 16:00
DOSSIER 2014
DE KANSEN VAN DE CRISIS Een nieuwe auto, een ander huis, die verre reis... Zit het economisch tegen, dan doen we dat even niet. Maar de recessie kan ook nieuwe kansen bieden. Wat zeggen de deskundigen ervan? TEKST SUZANNE GEURTS ILLUSTRATIE HELEEN KURPERSHOEK
C
osmeticafabrikant Estée Lauder signaleerde na de aanslagen van 11 september 2001 iets opmerkelijks: gaat het economisch slechter, dan stijgt de verkoop van lippenstift. De firma noemde dit ‘het lippenstifteffect’. Als vrouwen minder te besteden hebben, kopen ze meer lippenstift. Betaalbare luxe als ze wat extra zelfvertrouwen nodig hebben. En zelfvertrouwen, dat kunnen we (vrouwen én mannen) wel gebruiken als we de laatste berichten over de Nederlandse economie lezen. Ondanks het gestegen consumentenvertrouwen en voorzichtig herstel van de economie, is nog altijd dik 80 procent van de Nederlanders bezorgd over hun financiële toekomst, meldde het Sociaal en Cultureel Planbureau in oktober.
SLECHTE VERLIEZERS Op dit moment zitten ruim 80 duizend Nederlanders in een uitzichtloze financiële situatie, blijkt uit onderzoek van het tv-programma ‘Hollandse Zaken’. Bijvoorbeeld omdat iemand zijn
baan is kwijtgeraakt, te weinig inkomen heeft en de ene schuld op de andere stapelt. Er geen gat meer in zien, kan leiden tot depressieve gevoelens. Er is zelfs al een naam voor: debtpression, een Engelse samenvoeging van debt (schuld) en depression (depressie). Kirsten Rohde, hoogleraar gedragseconomie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam: “Verlies voelen we twee keer zo zwaar als winst. En verlies kan van alles zijn: van een negatieve ervaring tot inkomensdaling.” Verliesaversie noemt ze dat. Daarom kunnen onze hersenen veel ‘kleine’ tegenslagen minder goed verwerken dan één grote klap. “We zien dat iemand die steeds opnieuw slecht nieuws te verwerken krijgt, minder veerkracht heeft om de situatie aan te kunnen.” Niet vreemd dat veel mensen met financiële zorgen zich schamen en zich terugtrekken in hun eigen wereldje. Maar dat moeten ze juist niet doen, waarschuwt Arie Dijkstra, hoogleraar gezondheidspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. “Mensen die hun situatie onder ogen zien en accepteren, krabbelen vaak sneller op. Vergelijkbare reacties zien we bij patiënten die moeten leren leven met een chronische aandoening, zoals diabetes.” Zijn advies is dan ook: kijk kritisch naar het huishoudboekje, schrap onnodige uitgaven en wees ook eerlijk tegenover vrienden en familie. Zij kunnen juist steun bieden. ANBO ● NUMMER 1 ● 2014
ANO_N1_21 9
9
20/12/13 12:18
Volgens Dijkstra is de oorzaak van onze huidige onzekerheid op de werkvloer te vinden. Heb ik straks nog wel een baan, vraagt iedereen die werkt zich af. Hoewel de werkloosheid in augustus en september voor het eerst sinds lange tijd ietsje is gedaald, zijn economen het erover eens dat verder herstel nog even op zich laat wachten.
Lenige geest Jongeren tot 34 jaar én 50- tot 65-jarigen ervaren door deze onzekerheid de meeste spanning, blijkt uit onderzoek van organisatiebureau Leaufort. Er zijn twee manieren waarop mensen daarmee omgaan, weet Dijkstra. “Werknemers die graag controle houden, gaan extra hun best doen. Met hogere werkdruk en meer stress tot gevolg. Tegelijkertijd zien we dat voorzichtig ingestelde medewerkers beter letten op hun welzijn en ‘gewoon’ doen wat ze moeten doen, vanuit de gedachte: ik mag nu niet ziek
Als werk wegvalt, realiseren veel mensen zich hoe belangrijk hun gezondheid is worden, want dan lig ik er straks misschien uit. Die tegenstelling zien we ook in cijfers terug. Zo steeg het aantal burn-outgevallen de laatste jaren en ervaren twee op de vijf werknemers extra werkstress, terwijl in 2012 het totale ziekte verzuim in Nederland op een laagterecord van 4 procent uitkwam. Volgens Rohde is de reden van bijvoorbeeld ontslag sterk bepalend voor de manier hoe iemand ermee omgaat. “Komt het door een reorganisatie en zijn collega’s ook de klos? Dan relativeren mensen meer: gelukkig, het ontslag heeft niets met mij persoonlijk te maken. Als je collega mag blijven en jij op straat staat, loopt je zelfvertrouwen een grotere deuk op en neemt de kans op somberheid toe.” Gelukkig kunnen mensen over het algemeen wel tegen een stootje. Juist in onzekere tijden merken we hoe lenig onze geest is.
10
“Bij persoonlijke tegenslag verschuiven onze waarden. Valt één zekerheid weg, zoals een baan, dan gaan we op zoek naar een nieuwe,” legt Dijkstra uit. “Zo realiseren veel mensen zich nu hoe belangrijk en kwetsbaar hun gezondheid is. Als ik maar gezond blijf, komt het allemaal weer goed, is de redenering. Sporten bijvoorbeeld, geeft ons het gevoel dat we grip op een deel van ons leven krijgen.” Maar het moet allemaal niet te veel kosten. Dat v erklaart waarom sportscholen en sportverenigingen het zwaar hebben, maar bijvoorbeeld hardlopen populair is; met doorzettings vermogen, een trainingsschema en de juiste schoenen kun je aan de slag. Uit onderzoek van sportschoenenfabrikant Asics blijkt dat we in Europa sinds de kredietcrisis meer zijn gaan hardlopen, waarbij de Britten met 13 procent – letterlijk – voorop lopen.
Creatief met zorg Hoewel we meer op onze gezondheid letten, bezuinigen we juist op zorgkosten. Dat is een gevolg van het geschaaf aan bijvoorbeeld onze zorgverzekering, verklaart gezondheidspsycholoog Dijkstra. Vooral ouderen met een AOW-uitkering en eventueel een klein aanvullend pensioen voelen in hun portemonnee dat het eigen risico verhoogd is, of dat sommige behandelingen niet meer vergoed worden. Daarom stappen we minder snel naar een zorgverlener en kopen we bepaalde medicijnen niet meer. Zo is de verkoop van maagzuurremmers, die alleen nog in sommige gevallen vergoed worden, de afgelopen jaren ingezakt. Met 16 procent meer maagbloedingen tot gevolg, is de voorzichtige conclusie van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM). Dijkstra: “Patiënten hebben vastomlijnde ideeën over oplossingen voor hun klachten. Door de bezuinigingen moeten ze dat beeld bijstellen. En dat geeft onzekerheid.” Maar hij ziet ook een tegenbeweging: mensen worden zelfstandiger en creatiever. De crisis heeft nog meer positieve effecten. Al hangt het af van de manier waarop je met veranderingen omgaat of je dit zo ervaart, nuanceert Dijkstra. “Hoe beter je andere waarden omarmt, hoe groter de kans dat je je gelukkiger voelt.” Zo zien we dat mensen steeds meer waarde hechten aan relaties, aan persoonlijk contact. Vergeleken met drie jaar geleden willen we meer tijd doorbrengen met ons gezin, onze vrienden en familie. Cocoonen, samen thuis zijn, is weer populair, blijkt uit onderzoek van marktonderzoeksbureau Ipsos onder 5690 Europeanen tussen de 16 en 64 jaar. Volgens Dijkstra speelt die waardenverschuiving bij 65-plussers minder. “Omdat ze niet meer werken, voelen ze geen ontslag dreiging en hebben ze hun persoonlijke doelstellingen al versmald. Bij deze groep staan waarden als gezondheid en aan-
ANBO ● nummer 1 ● 2014
ANO_N1_21 10
20/12/13 12:18
dacht voor je dierbaren vaak al op een gedeelde eerste plek.” Mooie bijkomstigheid: omdat we in een recessie meer tijd met familie doorbrengen, krijgen ouderen extra aandacht en zorg. Daarom concludeert kenniscentrum Leyden Academy on Vitality and Ageing dat de sterftekans van ouderen in economisch mindere tijden juist afneemt. De onderzoekers analyseerden hiervoor het sterfterisico tussen 1950 en 2008 in negentien ontwikkelde landen, waaronder Nederland.
Leuker leven Ook dwingt de crisis ons naar nieuwe mogelijkheden te kijken, wat creativiteit losmaakt. Sommigen starten als zelfstandig ondernemer, anderen gaan vrijwilligerswerk doen. Sterker nog, volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek doet 42 procent van alle 50-plussers vrijwilligerswerk. Kijk bijvoorbeeld naar het grote succes van het Repair Café (www.repaircafe.nl), bijeen komsten waar mensen samen gratis kapotte spullen repareren. Van kleding en meubels tot fietsen en speelgoed. Je bespaart op een reparatie of een nieuwe aankoop, terwijl – veel oudere – mensen zich als vrijwillige reparateur inzetten en zo weer ‘collega’s’ krijgen. Sinds de start in 2011 zijn in Nederland al 160 Repair Cafés opgericht.
Op de vraag hoe de crisis ons uiteindelijk zal veranderen, antwoordt gedragseconoom Rohde: “We krijgen een reëler referentiepunt. Groei en ‘meer-meer-meer’ zijn niet meer de norm. Daarom zijn we sneller tevreden met wat we hebben.”
Omdat we in een recessie meer tijd met familie doorbrengen, krijgen ouderen extra aandacht Ook gezondheidspsycholoog Dijkstra ziet het zo. “De luchtbel, die illusie waar we jaren in h ebben geleefd, is geknapt. We belanden met b eide benen op de grond en staan bewuster stil bij andere waarden, zoals familie en gezondheid. Iets wat veel 65-plussers eigenlijk al doen - zeker als ze de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt. Want vergeleken met die tijd is ‘onze’ crisis van een totaal andere orde.”
3x Kracht in de crisis
1
2
3
Bijna de helft van alle vrijwilligers Zorg voor grip op uw geld.
vindt dat vrijwilligerswerk goed is
Hebt u slecht nieuws gekregen,
Kijk eens kritisch naar uw uit-
voor hun gevoel van eigenwaarde,
bijvoorbeeld over uw werk? Ga
gaven: welke zijn echt nodig?
blijkt uit onderzoek van Plus Maga-
dan eens praten met bekenden die
Op www.nibud.nl vindt u tips
zine. Of u nu gepensioneerd bent of
hetzelfde hebben meegemaakt,
en handige hulpmiddelen om
bijvoorbeeld uw baan kwijtraakte, kijk
en die er positief mee omgaan.
uw huishoudboekje op orde te
eens op www.vrijwilligerswerk.nl voor
Doe inspiratie op - goed voor-
krijgen én te houden.
vacatures bij u in de buurt.
beeld doet goed volgen.
Tip: In elke gemeente zijn (vrijwilligers)organisaties die u kunnen helpen als u het overzicht op uw financiën dreigt te verliezen. Kijk daarvoor eens op de sites van Humanitas of het landelijk steunpunt thuisadministratie. Ook de website van uw gemeente kan uitkomst bieden.
ANBO ● nummer 1 ● 2014
ANO_N1_21 11
11
20/12/13 12:18
PUZZEL MEE
MAAK KANS OP MOOIE PRIJZEN! Geef uw oplossing vóór 11 maart door, bij voorkeur via www.anbo.nl/puzzel. Daar vindt u ook meer informatie over de prijzen. Of stuur een kaartje naar: ANBO Puzzels, Postbus 2012, 3440 DA Woerden. Vergeet niet uw naam, adres en telefoonnummer te vermelden.
HOOFDPRIJS
T.W.V.
€250
WEEKEND VOOR TWEE IN HOTEL DE OUDE BROUWERIJ Op een prachtige plek, in hartje Mechelen, ligt het sfeervolle hotel De Oude Brouwerij. Geniet van het mooie Limburgse heuvellandschap en de zuidelijke gastvrijheid. Inclusief overnachting en ontbijt. Geldig t/m 31 maart 2014 o.b.v. beschikbaarheid. Meer informatie op www.deoudebrouwerij.nl.
TWEEDE PRIJS
T.W.V.
€33,99
5X RUMMIKUB XXL 13 16 16 3131 1818 13
42 42
HORIZONTAAL 1 Het deelnemen 11 Kraakbeenvis 12 Overal 13 Handvat 15 Ruimte met tralies 16 Italiaanse pasta 18 Noorse hoofdstad 20 Geboortelitteken 21 Kaartenboek 23 Reisweg 25 Zuinig lampje 27 Oekraïne (op auto’s) 28 Hectoliter (afk.) 29 Lid van verdienste 31 Prikkelbaar 34 Koolstofmonoxide 35 Stad in de VS (afk.) 36 Herkauwer 37 Slavische vorst 39 Radio, tv, pers, enz. 41 Twist 42 Beengewricht 44 Seriositeit 47 Zijrivier van de Donau 48 Sprookjesfiguur 49 Vervoermiddel 52 Op grote afstand 53 Vitaal, opgewekt. VERTICAAL 2 Griekse oorlogsgod 3 Vleesgerecht 4 Tangens (afk.)
33 2121 3434 28 28 49 49 5 Ongeveer (Lat. afk.) 6 Heldendicht van Homerus 7 Italiaanse rivier 8 Slechts 9 Elektrisch geladen deeltje 10 Zeer lange tijd 14 In opstand komen 15 Gezamenlijk 17 Lofrede 19 Bijbeldeel (afk.) 20 Voeg 22 Werkschuw 24 Drank waar de Engelsen tijd voor vrijmaken 26 Griekse liefdesgod 30 Schoeisel 31 Duits-Zwitserse kunstschilder (1879-1940) 32 Scheepsstuur 33 Hard gesteente 38 VVD-politicus 39 Frygische koning met ezelsoren 40 Persoonlijk vnw. 43 Kruisopschrift (afk.) 45 Openbare wanordelijkheid 46 Ontkenning 50 Symbool voor radon 51 Milliliter (afk.) 52 Land van Obama.
Het bekende, gezellige familiespel, maar dan met extra grote speelplanken en speelstenen. Ideaal voor als uw zicht wat minder is. Een spel dat inzicht, durf en tactiek combineert. Wie legt de slimste combinaties? Voor 1 tot 4 spelers vanaf 6 jaar. Meer informatie op www.goliathgames.nl.
Oplossing vorige puzzel: rentedekking. De prijzen worden onder de goede inzendingen verloot. Winnaars krijgen persoonlijk bericht. ANBO ● NUMMER XX ● 2013
ANO_N1_13 63
63
20/12/13 11:56
ANO_N1_22 14
20/12/13 16:18
DOSSIER 2014
WAT HEEFT 2014 VOOR ONS IN PETTO?
KIJKJE IN DE GLAZEN BOL Zal de economie zich herstellen? Houdt het kabinet het nog een jaar vol? Wie zorgt er voor ons als we ziek worden? We vroegen een econoom, een opiniepeiler/ politiek analist, een historicus en een futuroloog om een professionele blik in de toekomst. TEKST EVA PRINS BEELD JIRI BÜLLER ILLUSTRATIES AAD GOUDAPPEL
Geld - politiek - samenleving - werk in 2014 ANBO ● NUMMER 1 ● 2014
ANO_N1_22 15
15
20/12/13 12:33
Geld - politiek - samenleving - werk in 2014
DE ECONOOM: TIJD VOOR HERBEZINNING Esther-Mirjam Sent (46) is hoogleraar Economische Theorie en Economisch Beleid aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Daarnaast is ze onder meer Eerste Kamerlid voor de PvdA.
“Aan voorspellingen waag ik me niet. Een van mijn favoriete uitspraken is: een econoom is een expert die morgen weet waarom de voorspelling die hij gisteren heeft gedaan, vandaag niet is uitgekomen. Al die cijfers over groei of krimp bieden schijnzekerheid. Het Centraal Planbureau (CPB) geeft zelf toe dat het niet goed kan voorspellen. Wat ik wel kan doen, is een aantal trends signaleren. Zo lijkt er een fragiel economisch herstel te zijn ingezet. Maar er blijven grote punten van zorg, zoals de stagnerende woningmarkt, de oplopende werkloosheid en de betaalbaarheid van de pensioenen en de zorg. De meeste economen zijn het erover eens dat dit kabinet te sterk is gericht op het terugbrengen van het begrotingstekort naar onder de 3 procent, dat het te fors bezuinigt en de lasten verzwaart. Maar politiek spelen er ook andere zaken, zoals betrouwbaarheid en geloofwaardigheid – Nederland heeft zich altijd sterk gemaakt voor die 3 procent. Meer dan om cijfers en voorspellingen vraagt deze crisis om een herbezinning op wat wij van waarde vinden. De maatschappij is lang gericht geweest op zo veel mogelijk uitgeven. Dat leidt tot een hoog Bruto
Binnenlands Product (BBP) en dat is voor beleidsmakers en politici een hele tijd het ultieme doel geweest. Maar een hoog BBP is maar heel zijdelings gerelateerd aan geluk. De boodschap van dit kabinet dat we geld moeten laten rollen, is dan ook kortzichtig. Politici en beleidsmakers blijven mensen zien als calculerende consumenten die je financieel moet prikkelen. Dat is achterhaald. Langzaam begint het besef te komen dat economie geen doel is, maar een middel, een van de middelen, voor ons welbevinden. Je ziet nu bijvoorbeeld dat steeds meer bedrijven diensten aanbieden in plaats van producten. Denk aan deelauto’s. We willen mobiliteit, maar hoeven niet per se een auto te bezitten. Deze manier van kijken en denken vinden we nu nog vooral bij de jongere generatie. Ouderen waren gewend om hard te werken, om rond te komen en te zorgen dat hun kinderen het beter kregen. We hebben nu zo’n hoog welvaartsniveau bereikt - met dank aan de ouderen dat jongeren het zich kunnen veroorloven om zich te richten op andere waarden.”
‘DE BOODSCHAP VAN HET KABINET DAT WE ONS GELD MOETEN LATEN ROLLEN, IS KORTZICHTIG’
16
DE OPINIEPEILER: ZÓ VEEL PARTIJEN… Maurice de Hond (66) is onze bekendste opiniepeiler en politiek analist. ANBO vroeg hem: haalt het kabinet het eind van 2014? En wat gebeurt er met de partij 50PLUS?
“De gemeenteraadsverkiezingen en de verkiezingen voor het Europees Parlement in 2014 kunnen zorgen voor behoorlijke verschuivingen én voor spanning bij de huidige coalitie. Ik verwacht dat bij de gemeenteraadsverkiezingen vooral de lokale partijen veel stemmen zullen halen. De opkomst zal laag zijn en dat geldt
ANBO ● NUMMER 1 ● 2014
ANO_N1_22 16
20/12/13 12:33
nog sterker voor de verkiezingen voor het Europees Parlement. Dat is een nadeel voor de PVV, een partij waarvan ik verwacht dat die het dan goed zal doen – áls ze haar kiezers weet te mobiliseren om te gaan stemmen. Ik betwijfel of 50PLUS de crisis nog te boven komt. Er is zeker ruimte voor een ouderenpartij, maar wel één waarin rust heerst, met een aansprekende lijsttrekker. Of de afsplitsing OPA gaat profiteren van de huidige situatie? Dat verwacht ik niet. Kiezers houden niet van gedoe en afsplitsingen. Regeringspartijen PvdA en VVD zullen bij beide verkiezingen flink verliezen. Maar zolang het kabinet de steun houdt van D66, ChristenUnie en SGP, zal het 2014 wel uitzingen. De grootste hobbel komt in 2015, als er een nieuwe Eerste Kamer wordt gekozen. Ik acht de kans groot dat de VVD en PvdA daar 10 zetels verliezen. Dan hebben ze nóg meer partijen nodig om een meerderheid te krijgen; dat lijkt me onwerkbaar. Vervolgens krijgen we weer verkiezingen en daarna zal het nog moeilijker worden om een kabinet te vormen. De kans is groot dat in 2015 de PVV en de SP veel zetels in de Eerste Kamer krijgen. Dan is het na de eerstvolgende Tweede Kamerverkiezing, ongeacht de uitslag, eigenlijk niet mogelijk een stabiele regering te vormen zonder een van deze twee partijen. Ons politieke systeem draait zo almaar vaster. Ik pleit daarom al jaren voor een drastische hervorming. Ons systeem dateert nog uit een tijd waarin grote groepen kiezers als vanzelfsprekend op een bepaalde partij stemden. Dat is al lang niet meer zo. En omdat het in Nederland vrij makkelijk is om een politieke partij op te richten en je maar 5 procent van de stemmen nodig hebt voor een zetel in de Tweede Kamer, hebben we een gefragmenteerd en instabiel politiek landschap - met veel partijen en veel kiezers die bij elke verkiezing op een andere partij stemmen. Mijn wens zou zijn om de Eerste Kamer af te schaffen en de premier rechtstreeks te laten kiezen. Die vormt
vervolgens een kabinet dat door de Tweede Kamer wordt gecontroleerd. Strandt een voorstel in de Tweede Kamer, dan biedt een referendum uitkomst. Dat verhoogt de urgentie om er samen uit te komen en het vergroot de invloed, en dus ook het vertrouwen, van de kiezers.”
‘HET ZAL STEEDS MOEILIJKER WORDEN OM EEN KABINET TE VORMEN’
DE HISTORICUS: HEFT IN EIGEN HAND Han van der Horst (64) is historicus en schrijver. Recent verscheen zijn boek ‘1950-2000 - De mooiste jaren van Nederland’. Volgens hem noopt de terugtrekkende overheid de komende jaren tot zelforganisatie.
“De verzorgingsstaat zoals die in de jaren 60 is opgebouwd, staat ter discussie. De nieuwe ideologie is de participatiesamenleving: mensen moeten én willen voor zichzelf en voor elkaar zorgen. De overheid biedt alleen een vangnet voor uiterste nood. Als ouderen in de jaren 50 in financiële problemen kwamen, kregen ze steun van de gemeente. Die probeerde dat vervolgens op de familie te verhalen, wat soms leidde tot enorme familieruzies. Ik denk dat veel van mijn leeftijdsgenoten daarom wat wantrouwend zijn over de participatiemaatschappij. Ons grote schrikbeeld is dat er een ambtenaar van de gemeente langskomt die gaat vragen of de buren je ramen niet kunnen lappen, en of je kinderen niet wat vaker kunnen komen helpen. Maar we komen er niet met kwaad of verdrietig zijn,
‘ALS BURGERS MOETEN WE SAMEN HET GAT DICHTEN DAT DE OVERHEID LAAT VALLEN’
ANBO ● NUMMER 1 ● 2014
ANO_N1_22 17
17
20/12/13 16:17
Geld - politiek - samenleving - werk in 2014
we zullen alternatieven moeten bedenken. Als burgers moeten we samen het gat dichten dat de overheid laat vallen. 2014 moet het jaar zijn van voorbereiding op wat ons te wachten staat. Wat we van het verleden kunnen leren, is dat je het alleen niet redt. We moeten ons organiseren, elkaar helpen, maar wel op een moderne manier. Dus door netwerken te vormen van mensen die een beroep op elkaar kunnen doen, bijvoorbeeld voor een ritje naar de dokter, boodschappen of een maaltijd. Opdat we zo lang mogelijk het leven kunnen leiden dat we willen, onafhankelijk van de overheid of van onze kinderen. Internet kan daar handig bij zijn, dat is gelukkig ook tot de 60-plussers doorgedrongen. Deze generatie senioren is zelfbewuster, beter opgeleid en brutaler dan de vorige. Ik ben dan ook optimistisch. Als we dit willen, dan kunnen we dit. Kijk naar de geschiedenis: geestkracht en geloof in de toekomst creëerden uiteindelijk de mooiste jaren van Nederland. Dat geeft ons de moed om de toekomst met vertrouwen tegemoet te zien. Als we samenwerken, zijn de mooiste jaren van Nederland nog lang niet voorbij.”
DE FUTUROLOOG: (DOOR)WERKEN VOOR JE PLEZIER Justien Marseille (45) is futuroloog. In 1999 richtte ze The Future Institute op. De komende jaren ziet ze met name de rol van werk radicaal veranderen. Juist voor senioren.
“Mijn voorspelling is dat de senior van morgen niet zal stoppen met werken. Niet omdat hij langer door móet werken, maar omdat hij langer door wíl werken. Arbeid wordt steeds minder gezien als plicht en meer als pret,
18
als een belangrijk onderdeel van iemands persoonlijke ontwikkeling. Daarbij zijn we lichamelijk steeds beter in staat om tot op hoge leeftijd actief te blijven. Nu zijn het nog vooral de kunstenaars en intellectuelen onder de senioren die het recht op werk – en daarmee op zingeving – opeisen. Maar de technologische ontwikkelingen maken het mogelijk dat straks het gros van de gepensioneerden lol en profijt blijft houden van zijn kennis en ervaring. Dat is waar we naartoe gaan. Misschien nog niet in 2014, maar wel de komende jaren. Het huidige systeem waarin we op ons 65ste stoppen met werken, is niet geschikt voor de situatie van nu, waarbij steeds minder kinderen voor steeds meer en langer levende senioren moeten zorgen. Dat is niet vol te houden. Maar ik denk dat het ook de wens van veel mensen is om langer door te werken. Een baan hoeft niet meer, niet voor het geld althans. Maar gepensioneerden zullen taken op zich nemen waar ze plezier aan beleven, ervaring in hebben en waardoor ze zichzelf nuttig voelen. Nieuwe technologie maakt het mogelijk om dat te doen, waar en wanneer ze maar willen. Die brengt onder andere vraag en aanbod bij elkaar. Wereldwijd. Zo kan een gepensioneerde techneut vanuit huis lesgeven aan jongeren op het platteland van Kenia in het repareren van dieselmotoren. Live, via Skype bijvoorbeeld. Of door middel van een eerder opgenomen filmpje. Of via de chat. Nu al maken steeds meer senioren gebruik van deze technologische mogelijkheden. Over 5 jaar heeft meer dan 80 procent van de senioren een tablet - die voorspelling durf ik wel aan. Ik voorzie ook dat de senior van morgen het recht op de dood opeist. De generatie babyboomers verliet als eerste de kerk én gebruikte de pil. Daarmee kregen ze het recht op leven en dood, een van de grootste culturele verschuivingen ooit. Ik geloof niet dat ze dat opgeven. Ze willen zelf de regie blijven voeren, tot het eind.”
‘SENIOREN VAN NU ZULLEN ZELF DE REGIE OVER HUN LEVEN WILLEN VOEREN, TOT HET EIND’
ANBO ● NUMMER 1 ● 2014
ANO_N1_22 18
20/12/13 12:34
EEN WINTER VOL LEDENVOORDEEL Knip de bon(nen) van uw keuze uit en vergeet niet uw ANBO-pas te tonen wanneer u gebruikmaakt van deze aanbiedingen. Altijd op de hoogte van de laatste voordeel- & kortingsitems? Abonneer u dan nu op onze gratis digitale nieuwsbrieven via www.anbo.nl/nieuwsbrief.
25% KORTING
LEDEN VOORDEEL
KUREN IN HISTORISCH BAD PYRMONT In het wellnesscenter van het luxe Duitse Steigenberger Hotel & Spa Bad Pyrmont***** kunt u genieten van de baden, spa en grote tuin. VOORDEEL 3- of 5-daagse Short Spa Break, inclusief overnachtingen, ontbijt, diners, bezoek aan de zoutgrot (45 min.), massage of gezichtsmasker (20 min.) vanaf € 169 p.p. i.p.v. € 249 (3-daags) of vanaf € 349 p.p. i.p.v. € 439 (5-daags) o.b.v. gedeelde tweepersoonskamer. Toeslag alleengebruik van de kamer: € 13 p.p. per nacht i.p.v. € 40. RESERVEREN Via (020) 573 03 50 of via www.puurenkuur.nl. Exclusief boekingskosten à € 9,50 en calamiteitenfonds à € 2,50. Boekingsperiode tot 31 maart 2014.
MAIL & WIN
ORGANIZER ‘MIJN ZAKEN OP ORDE!’ Bij ingrijpende gebeurtenissen zoals scheiding, ziekte of overlijden van een partner of ouder, moeten belangrijke beslissingen worden genomen. Vaak blijkt dan dat de administratie niet op orde is. De praktische organizer ‘Mijn zaken op orde!’ biedt uitkomst. VOORDEEL ANBO geeft 5 exemplaren weg van ‘Mijn zaken op orde!’ t.w.v. € 19,95. MEEDOEN Ga naar www.anbo.nl/mailenwin voor het actieformulier. Op www.mijnzakenoporde.nl vindt u meer informatie over de organizer.
€8,50 KORTING
GEZELLIG DAGJE VOLENDAM In restaurant Pieterman, aan de oever van het IJsselmeer, krijgt u koffie/thee en appeltaart. Vanaf hier wandelt u over de bekende Volendammer dijk naar het gezellige centrum aan de haven, eventueel via een puzzeltocht. In Uniek Volendam krijgt u een eigentijdse presentatie van de Volendamse cultuur. Zanger Jan Smit is uw virtuele gastheer. Nog even rondsnuffelen in de vele winkeltjes en tot slot lekker ‘Eindeloos eten bij Bram’ in restaurant Pieterman. VOORDEEL ANBO-leden betalen € 27 p.p. i.p.v. € 35,50. RESERVEREN Via (0299) 32 33 92 of mail naar info@horecamarinapark.nl. Aanbieding geldig t/m 1 mei 2014.
€10 KORTING
OP NAAR EEN GEZOND GEWICHT Van een weegschaal mag u verwachten dat hij nauwkeurig en consequent is. De Consumentenbond nam begin 2013 de proef op de som en de Inventum personenweegschaal PW720BG kreeg het predicaat ‘beste uit de test’. Naast het gewicht kunt u met deze BMI-weegschaal ook het percentage vocht, vet en spiermassa berekenen. VOORDEEL ANBO-leden betalen € 29,95 incl. verzendkosten i.p.v. € 39,95. BESTELLEN Via 0900-468 36 88 of www.inventum.eu/anboledenvoordeel. Aanbieding geldig t/m 31-03-2014.
ANBO ● NUMMER 1 ● 2014
ANO_N1_12 61
61
20/12/13 11:51
DOSSIER 2014
DIT BRENGT 2014 ONS
Minder te besteden, wel een paar voordeeltjes Dat de koopkracht in 2014 verder daalt, wist u waarschijnlijk al. Maar wat staat u dit jaar verder te wachten als het om inkomen, zorg en wonen gaat? TEKST STEF VAN DELFT FOTOGRAFIE THINKSTOCK
uw pensioenfonds mogelijk onvoldoende reserves heeft.
PERIODIEKE GIFTEN AAN GOEDE DOELEN Sinds 1 januari is het niet meer nodig om periodieke giften aan goede doelen vast
KOOPKRACHT DAALT
te leggen bij de notaris. Tot nu toe was dat
Voor het vierde achtereenvolgende jaar gaan ouderen er in koopkracht
verplicht, om zo voor belastingaftrek in aan-
op achteruit. Lichtpuntje: het had erger kunnen zijn. Als de oorspronke-
merking te komen. Voortaan volstaat een on-
lijke plannen van Prinsjesdag waren doorgegaan, was de koopkrachtda-
derhandse akte. Dat scheelt notariskosten.
ling van gepensioneerden veel groter geweest. Dankzij het Herfstak-
Op de website van de Belastingdienst staat
koord dat het kabinet in oktober sloot met D66, ChristenUnie en SGP,
een voorbeeld van zo’n onderhandse akte.
blijft de schade nu beperkt. Zo had het kabinet bedacht dat zorgkosten
Zie www.belastingdienst.nl.
die niet door de verzekering worden gedekt, in 2014 geen aftrekpost
ONTSLAGVERGOEDING
akkoord geschrapt. Verder gaat het tarief van de eerste belastingschijf
Als u wordt ontslagen en u spreekt met uw
met driekwart procent naar beneden. Iedereen die belasting betaalt,
werkgever af dat u een ontslagvergoeding zult
profiteert van deze maatregel, die is bedoeld om de
ontvangen, dan moet u sinds 1 januari over
koopkracht enigszins op peil te houden. Toch gaan
het hele bedrag direct belasting betalen. Dat
ouderen er in koopkracht op achteruit, gemiddeld
komt in de praktijk vaak neer op een tarief van
4,5 procent. ANBO zou liever meer duurzame maat-
52 procent. Tot nu toe kon u de ontslagver-
regelen zien die tot stabielere inkomens van ouderen
goeding onderbrengen in een stamrecht-bv,
leiden. Zoals het op peil houden van de AOW en zorg
om het bedrag later periodiek te laten uitkeren
dragen voor stabiele pensioenfondsen. Die stabiliteit is er nu in elk geval nog niet. Ook dit jaar loopt u het risico op een verlaging van uw pensioen, omdat
ANO_N1_17 25
EN
meer zouden zijn voor de belastingen. Deze maatregel is in het Herfst-
I N KO M
tegen een gunstiger belastingtarief. Als u voor 15 november 2013 de ontslagvergoeding al hebt ondergebracht in een stamrecht-bv, kunt u dat tegoed vanaf dit jaar in één keer opnemen tegen het lagere belastingtarief. ANBO ● NUMMER 1 ● 2014
25
20/12/13 12:09
HUUR MAG OMHOOG Er komt meer ruimte om de huur extra te verhogen wanneer de huurder een hoog inkomen heeft. Op die manier wil het kabinet ‘scheefwonen’ tegengaan (mensen met een goed inkomen die blijven hangen in goedkope huurwoningen).
ZO
De hoop is dat meer betaalbare woningen beschikbaar komen voor mensen met lagere inkomens. Om dezelfde reden moeten woningcorporaties zich weer richten op hun kerntaak: zorgen voor betaalbare woningen voor mensen die daar-
RG
voor in aanmerking komen. Het toezicht op de corporaties wordt verscherpt, zodat zij zich aan de afspraken houden.
BELASTINGVRIJ SCHENKEN Van 1 oktober 2013 tot 1 januari 2015 kunt u tot 100.000 euro belastingvrij schenken aan familieleden. Voorwaarde is dat de ontvanger de schenking be-
EIGEN RISICO OMHOOG, PREMIE OMLAAG
steedt aan zijn of haar woning. Dat kan een extra aflossing zijn, een verbouwing of betaling van de restschuld. Niet alleen is het belastingvrije bedrag hoger dan voorheen, ook kunnen bijvoorbeeld grootouders nu makkelijker belastingvrij een schenking doen aan kleinkinderen. De leeftijd van de ontvanger is niet aan
Op het gebied van zorg blijft
een maximum gebonden. Natuurlijk zijn er ook beperkingen. Als u bijvoorbeeld
het redelijk rustig. Het eigen
al eerder een dergelijke schenking heeft gedaan, wordt dat bedrag afgetrokken
risico
stijgt
van deze 100.000 euro, zelfs al was de vorige schenking tien jaar geleden. Het
licht: van 350 naar 360 euro.
voor
de
zorg
is hoe dan ook raadzaam om advies in te winnen bij een notaris wanneer u een
De zorgtoeslag gaat omlaag
schenking wilt doen.
met maximaal 5 euro per maand. De basispremie zorg-
VOORWAARDEN AOW VOOR SAMENWONERS
verzekering zal voor de meeste
De regels voor samenwonen wanneer u een AOW-uitkering hebt, worden een-
mensen iets lager uitvallen,
voudiger. Per wanneer is nog niet duidelijk. Deze voorwaarden waren onduide-
maar het is de vraag of dat ook
lijk en ingewikkeld, waardoor ongetrouwde stellen al snel werden beschouwd
voor de aanvullende verzeke-
als samenwonend. Straks geldt: heeft uw partner een zelfstandige woning waar-
ring geldt.
voor hij of zij huur of hypotheek betaalt? Dan houdt u beiden recht op AOW
Overigens is deze relatieve rust
voor alleenstaanden. Dat bedrag is hoger dan AOW voor samenlevenden. Een
een stilte voor de storm, want
financieel voordeeltje dus.
voor 2015 heeft het kabinet grote wijzigingen op stapel staan. De uitvoering van de AWBZ wordt dan grotendeels overgeheveld
naar
gemeen-
ten. Begeleiding, ondersteuning en persoonlijke verzorging verdwijnen dan als verzekerde rechten. Gemeenten zullen zelf invulling geven aan de verzorging en ondersteuning van ouderen. De Tweede én Eerste Kamer moeten nog wel hun oordeel geven over deze ingrijpende wetswijziging.
26
W O N E N
ANBO ● NUMMER 1 ● 2014
ANO_N1_17 26
20/12/13 12:10
DIT HEEFT ANBO BEREIKT IN 2013
ANBO-directeur Liane den Haan en de belangenbehartigers zijn bijna dagelijks in Den Haag om voor uw belangen op te komen.
6500
mensen meldden zich toen ANBO een petitie uitschreef voor simpelere regels rond de AOW en samenwonen. Door deze succesvolle campagne heeft staatssecretaris Klijnsma de regels aangepast.
PENSIOEN OP SCHOP ANBO praat mee bij het Ministerie van SZW over de herziening van het pensioenstelsel.
GEACHTE TWEEDE KAMER In het eerste half jaar schreef ANBO 25 brieven aan de Tweede Kamer.
ANBO verzamelde 4000 reacties over de hogere eigen bijdrage ABWZ. Mede door onze lobby is de regeling voor de eigen bijdrage AWBZ verbeterd.
770
Dankzij ANBO is de overbruggingsregeling over verhoging GECERTIFICEERDE van de AOW-leefANBO-LEDEN HEBtijd verruimd. Meer BEN DE BELASTINGvroeggepensioneerFORMULIEREN BIJ den kunnen er nu ANDERE LEDEN INGEVULD. gebruik van maken.
15.000
ANBO-leden hebben al deelgenomen aan het energiecollectief.
ANBO vertegenwoordigt gepensioneerde leden in deelnemersraden van drie pensioenfondsen, waaronder ABP.
110.000
3500
keer is ANBO in de eerste zes maanden van het jaar in de media geweest.
ANBO-leden besparen gemiddeld 100 euro per jaar via het zorgcollectief ANBO ● NUMMER 1 ● 2014
ANO_N1_25 27
27
20/12/13 12:43
Het ANBO Energiecollectief
Honderden euro’s besparen op uw energierekening? Schrijf u nu vrijblijvend in voor het 5e ANBO Energiecollectief. Ontvang uw persoonlijke besparing. Ruim 80.000 Senioren gingen u voor. U bespaart honderden euro´s met een vast laag tarief voor een jaar. Geen tussentijdse prijsstijgingen. Wij kunnen alleen volledig ingevulde formulieren in behandeling nemen.
Ik ben ANBO-lid, met lidnummer Ik ben geen ANBO-lid VOORLETTERS
TUSSENVOEGSELS
ACHTERNAAM
• Op 11 april wordt de leverancier met de scherpste tarieven bekend. • Schrijf voor 11 april in en ontvang een persoonlijk aanbod! • U bekijkt wat het u oplevert. • Dan beslist u over deelname. • Op 31 mei sluit deelname aan het collectief. • Hoe meer inschrijvers, hoe scherper de tarieven, laat ook uw familie en vrienden vrijblijvend inschrijven. Hoe kom ik aan mijn persoonlijke besparing? • Ga naar www.anbo.nl/amenergiecollectief. • Bel de ANBO Energielijn (088) - 669 90 60. • Of vul de bon hiernaast in.
M/V
ADRES + NR POSTCODE en PLAATS E-MAILADRES TELEFOONNUMMER
Huidige leverancier elektriciteit Ik heb een dubbele meter PIEKVERBRUIK kWh
DALVERBRUIK kWh
Ik heb een enkele meter VERBRUIK ELEKTRICITEIT kWh HEEFT U EEN CONTRACT VOOR EEN BEPAALDE TIJD?
JA
NEE
JA
NEE
Huidige leverancier gas 3
JAARVERBRUIK GAS m
HEEFT U EEN CONTRACT VOOR EEN BEPAALDE TIJD?
Regel uw korting nu. Stuur het ingevulde formulier, voor 11 april, in een gesloten envelop naar: ANBO Energiecollectief, antwoordnummer 47359, 1070 WC AMSTERDAM (postzegel niet nodig). Inschrijving is vrijblijvend. Als u gebruik wilt maken van de korting en deel wilt nemen aan het collectief moet u ANBO-lid zijn.
Dé belangenorganisatie voor senioren
ENCO 01 AM januari 2014
IN BEELD
DORP VERSUS STAD
INFOGRAPHIC THEO SMIT
Op het platteland is het groener, meer mensen hebben een koopwoning en er is minder overlast. In de grote steden is er altijd een bakker in de buurt en zijn de mensen over het algemeen hoger opgeleid. Waar u beter af bent? Het is maar net wat u belangrijk vindt!
In mooi gelegen dorpen is het leven beter dan in dorpen met een minder fraaie omgeving. De bewoners zijn er welvarender, ze ervaren minder overlast en het gemeenschapsleven floreert. Dorpsbewoners wonen ruimer en ‘groener’ dan stedelingen en hebben vaker een eigen huis.
In kleine, afgelegen dorpen verdwenen de afgelopen jaren voor 2% van de bewoners in een straal van 1 kilometer de laatste bakker/ slager/groentewinkel en het café. Kleine, afgelegen dorpen in krimpgemeenten ontwikkelden zich minder gunstig dan vergelijkbare dorpen in gemeenten zonder krimp.
In afgelegen dorpen is meer werkloosheid dan in dorpen bij steden. Er komt ook meer armoede voor (5,5% tegen 4,6-4,7%).
32
7% van de bewoners van kleine, afgelegen dorpen heeft geen auto, al zijn de voorzieningen ver weg. Dit zijn overwegend oudere vrouwen.
ANBO ● NUMMER 1 ● 2014
ANO_N1_16 32
20/12/13 12:07
De leefsituatie op het platteland is de afgelopen 10 jaar verbeterd, maar minder dan in de steden. Er is nog nauwelijks verschil tussen platteland en stad. Het percentage bewoners van dorpen rond de stad dat minimaal maandelijks naar de kerk gaat, daalde het afgelopen decennium (naar 19-20%), maar bleef in afgelegen dorpen op peil (25-27%).
In de stad zijn meer mensen hoogopgeleid (32%) dan in kleine, afgelegen dorpen (19%).
Opvallend veel bewoners van kleine, afgelegen dorpen doen vrijwilligerswerk (35%).
Bron: SCP
Tweeverdieners in dorpen rond de stad leggen per dag minder kilometers af (42) dan tweeverdieners in de stad (46). In de overige dorpen is dat 55-58 kilometer.
In afgelegen dorpen spreken meer bewoners dialect of streektaal (58-62%) dan in dorpen rond de stad (33-40%).
Dorpsbewoners hebben meer en prettiger contact met buren en buurtgenoten dan stedelingen. ANBO â—? NUMMER 1 â—? 2014
ANO_N1_16 33
33
20/12/13 12:08
36
ANBO ● nummer 1 ● 2014
ANO_N1_19 36
20/12/13 12:14
Zwemt u in het geld of bijt u op een houtje? Kunnen senioren echt zo royaal rondkomen als de politiek beweert, of schuilt er toch een adder onder het gras? ANBO-directeur Liane den Haan: “Geld dat in je huis zit, daar koop je geen brood van.” tekst annegreet van bergen beeld wendy van santen
B
abyboomers zwemmen in het geld. Of toch niet? Het is een onschuldige en misschien zelfs vermakelijke discussie wanneer die aan de borreltafel plaatsvindt. Het wordt andere koek wanneer de regering meedoet en zwaait met een onderzoek van het Centraal Planbureau waaruit blijkt dat 65-plussers er tussen 1990 en 2010 flink op vooruit zijn gegaan. ANBO-directeur Liane den Haan vindt dat deze onderzoeksresul taten weinig zeggen. “Dat waren gouden jaren voor bijna alle Nederlanders. De grootste klappen voor senioren zijn juist ná 2010 gevallen. Vooral tweeverdieners met AOW en een klein aanvullend pensioen worden getroffen door een opeenstapeling van maat regelen. Zij zien hun koopkracht soms met wel 7 tot 10 p rocent dalen. En ze hadden het al niet breed, waardoor ze weinig reserves hebben om op terug te vallen. Bovendien zijn ze te oud om hun verliezen nog te kunnen bijspijkeren.”
Koopkracht onder druk De koopkracht van ouderen staat op twee fronten zwaar onder druk, zo blijkt uit recent ANBO-onderzoek (zie kader). Bijna 80 procent zag zijn netto maandinkomen dalen en wordt
geconfronteerd met stijgende kosten, vooral voor gezondheidszorg. Neem de verhoging van het verplichte eigen risico van 220 euro in 2012 tot 350 euro dit jaar. Iedereen weet dat de ouderdom met gebreken komt: je hoeft niet gek veel te mankeren om dat bedrag te moeten ophoesten. Bijna 90 procent moest (een deel van) het verplichte eigen risico afrekenen met de zorgverzekeraar. En maar liefst 40 procent van hen moest in de eerste 9 maanden van 2013 al het hele maximumbedrag van 350 euro op tafel leggen. Liane den Haan: “Dat tikt aan, zeker bij de laagste inkomens. Het eigen
ze bestaan wel, maar lang niet alle 65-plussers hebben een goed pensioen en een afbetaald huis risico geldt per persoon. Een echtpaar met alleen AOW dat in het begin van het jaar 2 keer 350 euro moet betalen, moet soms wachten op het vakantiegeld voordat ze het gat van 700 euro in de begroting hebben gedicht. En kijk eens naar de zorgtoeslag. Niet alleen hebben mínder senioren die ontvangen, van degenen die hem wél kregen, is bij meer dan de helft het bedrag gedaald. Bij een laag inkomen voel je een korting van 5 of 10 euro per maand ANBO ● nummer 1 ● 2014
ANO_N1_19 37
37
20/12/13 12:14
keihard in je portemonnee. Het beeld van de profiterende babyboomer gaat hiermee aan diggelen. Deze groep wordt zwaar getroffen door de stapeling van maatregelen. Dit omdat zij onder álle maatregelen lijden. Andere groepen hebben het ook zwaar, maar dit is de enige groep die doorgaans een grote zorgvraag heeft, wordt getroffen door een opeenstapeling van koopkrachtmaatregelen én te maken heeft met een inkomensdaling als gevolg van pensioenkortingen.”
38
Eemlander en koos daarna voor een freelancebestaan. Aan die ene vaste baan hield hij een piepklein pensioen over: in totaal 529 euro in 2012. “Wij raakten niet echt van streek toen het pensioenfonds in een brief omstandig uitlegde dat mijn pensioen met 2 euro zou worden gekort,” zegt Kees lachend. Tot voor kort werkte zijn vrouw Nelleke Hooijschuur (62) als creatief therapeut op een PAAZ (Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis). Door een fusie van twee ziekenhuizen werd zij ‘herplaatsbaar’. Met andere woorden: ze kon vertrekken. Op 1 maart 2013 volgde officieel ontslag. De inkomensgevolgen vallen vooralsnog mee, want ze kreeg een goede afvloeiingsregeling. Daar kan ze haar WW-uitkering mee aanvullen, en ze heeft een deel gebruikt voor een opleiding tot supervisor. Daarnaast is ze een eigen praktijk gestart. Liane den Haan ziet ook dat de groep ouderen die het goed heeft, gelukkig steeds groter wordt. “Vooral ABP en Zorg en Welzijn hebben goede pensioenregelingen. Maar wie veertig jaar in de metaal heeft gezeten en zich letterlijk de vonken uit de schoenen heeft gewerkt, is doorgaans minder goed af. Bij kleine bedrijfspensioenfondsen krijgen weduwen een nabestaanden-
‘MOETEN WE ONS SPAARGELD NOU WEGGEVEN, OF BEWAREN VOOR ALS WE ZELF ZORG MOETEN INKOPEN?’ pensioen van vaak niet meer dan 30 procent. Dat is weinig, vooral omdat een groot deel van de huidige generatie 65-plusvrouwen zelf geen pensioen heeft opgebouwd.”
GROTE VERSCHILLEN
LEKKER ETEN, MINDER CADEAUS
Wie beweert dat senioren van nu in het geld zwemmen, kijkt waarschijnlijk vooral naar de nieuwe gepensioneerden. De generatie die niet meteen na de lagere school ging werken, maar een vervolgopleiding deed. De generatie die zelden of nooit van baan veranderde en daardoor een volledig pensioen opbouwde. Een gepensioneerde onderwijzer of verpleegkundige die zijn huis heeft afbetaald, houdt waarschijnlijk genoeg geld over om goed van te leven. Maar ook binnen deze groep zijn er grote verschillen. Kees Schoonderwoerd (72) studeerde een paar jaar politicologie voordat hij journalist werd. Hij werkte bij De Gooi- en
Ook Nelleke was ‘herintreedster’, zij krijgt straks geen volledig pensioen. Hoe dat financieel uitpakt, weet ze nog niet, maar een vetpot zal het niet zijn. Alleen al daarom wil ze haar eigen praktijk na haar 65ste voortzetten. Haar man Kees is destijds na zijn 65ste gestopt bij zijn vaste opdrachtgevers. “Ik doe een enkele keer nog een eindredactioneel klusje. Vorig jaar heb ik daar 950 euro mee verdiend, dat zal dit jaar minder zijn. De grootste verandering als ik het vergelijk met de tijd waarin ik nog werkte, is dat ik van mijn AOW niet meer kan sparen. Maar dankzij de spaarpot uit mijn werkzame leven kunnen we nog steeds de spreekwoordelijke kapotte wasmachine vervangen. Wij bezuinigen op kleren en cadeaus, niet op eten of op bezoekjes aan de kleinkinderen. En met vakantie gaan we tegenwoordig naar de Harz in plaats van naar Corsica. We hebben een eigen huis met een hypotheek en betalen 450 euro per maand. Raar hoor: toen ons inkomen daalde,
ANBO ● NUMMER 1 ● 2014
ANO_N1_19 38
20/12/13 12:14
profiteerden we minder van de renteaftrek en waren we netto meer aan de hypotheek kwijt. Maar goedkoper dan hier kunnen we niet wonen.” Vooral door de waardestijging van het eigen huis zijn de vermogens van ouderen tussen 1990 en 2010 toegenomen, bleek uit het al genoemde CPB-onderzoek. Daar plaatst Liane den Haan een aantal kanttekeningen bij. “Na 2010 zijn de huizenprijzen fors gedaald, dus ook de vermogens. Maar dan nog: dat vermogen bestaat vooral op papier, het zit in stenen en daar kun je als bezitter moeilijk bij. Met die stenen kun je geen brood kopen.”
Zijn senioren nu wel of niet goed af? Liane den Haan: “Het beeld van de rijke oudere wordt te pas en te onpas geschetst om impopulaire maatregelen goed te praten. Het wordt tijd dat er eens naar de feiten wordt gekeken, in plaats van dat er beleid wordt gemaakt op basis van vooroordelen van de senior als profiteur of de senior als slachtoffer.”
TEGENSTRIJDIGE SIGNALEN Sinds kort telt het eigen vermogen na twee jaar mee voor de eigen bijdrage aan de AWBZ, ook wanneer het vastzit in een moeilijk te verkopen eigen huis. “Dat kan mensen in de problemen brengen. Het is wat anders wanneer iemand veel geld op de bank heeft staan. Dan vinden wij dat hij een deel van dat vermogen moet kunnen aanspreken voor zijn zorgvraag. Maar het kabinet spant het paard achter de wagen door de bijtelling van het vermogen niet geleidelijk in te voeren. Mensen krijgen dan de neiging hun spaargeld weg te geven. Intussen hebben we de rare situatie dat aan de ene kant staatssecretaris Van Rijn van Volksgezondheid senioren waarschuwt dat ze in de toekomst meer zélf voor hun zorg moeten betalen en dat ze daarvoor geld moeten bewaren. Aan de andere kant staat minister Dijsselbloem van Financiën ouderen toe eenmalig 100 duizend euro belastingvrij aan de kinderen te schenken. Zo wil hij de economie stimuleren. Het kabinet geeft dus tegenstrijdige signalen af.”
KOOPKRACHT OUDEREN 2013 IN CIJFERS
46%
van de senioren kreeg in 2013 zorgtoeslag - in 2012 was dat nog 55%. En van de groep mét toeslag daalde bij ruim de helft het ontvangen bedrag. Bij een derde van hen bedroeg de daling meer dan € 20.
60%
Van steeg de maandelijkse zorgpremie. Bijna 60% van hen moest meer dan € 10 extra per maand betalen.
Het netto maandinkomen daalde van
77%
2/3
leverde meer dan € 30 netto in.
Bron: Koopkrachtonderzoek onder senioren, ANBO-2013 ANBO ● NUMMER 1 ● 2014
ANO_N1_19 39
39
20/12/13 12:14