2 WWW.ANBO.NL ● MAART/APRIL 2014
KLEUR BEKENNEN UW STEM TELT!
● DOSSIER: DE GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN ● IN BALANS ● OUD EN JONG OP DE WERKVLOER ANO_N2_01 1
17/02/14 17:19
WELKOM Voor mijn werk ben ik vaak in Den Haag. Ik praat met ministers en Tweede Kamerleden, staatssecretarissen en beleidsmakers. Belangrijk en nuttig,
12 ANDRÉ
KROUWEL ‘Ouderenpartijen gaan het goed doen op 19 maart’
maar wel ver weg van het dagelijkse leven. Dus toen ik acht jaar geleden een oproep zag
voor
gemeenteraads-
leden in de plaatselijke krant, reageerde ik meteen. Dit leek
WAT EEN LEERZAME JAREN HAD IK ALS RAADSLID...
me dé manier om te ervaren wat al die van hogerhand opgelegde wetten en regels in de praktijk betekenen. Tot mijn verbazing werd ik nummer 2 op de kieslijst van
mijn partij, en een paar maanden later woonde ik met twee fractiegenoten mijn eerste raadsvergadering bij. Ik moet eerlijk zeggen: dat viel niet mee. Ik had onderschat hoeveel informatie er op je afkomt als je raadslid bent. Hoe lastig en tijdrovend het is om je al die omvangrijke, vaak ingewikkelde dossiers eigen te maken. Laat niemand zeggen dat gemeenteraadsleden uit zijn op snel geld. Het is hard werken. Maar het is ook: veel leren en plezier maken. Want toen ik eenmaal van de schrik was bekomen, en gewend aan de bureaucratische rompslomp, had ik een fantastische tijd. Ik sprak mensen die ik anders nooit had ontmoet, ik bezocht plekken waar ik anders nooit was gekomen. Ik ontdekte hoe abstracte politieke besluiten ons allemaal raken. En daar heb ik in mijn werk voor ANBO nog dagelijks plezier van. Na vier jaar als raadslid heb ik het stokje aan een ander overgegeven. Het werk was niet meer te combineren met mijn drukke baan en een gezin met drie jonge kinderen. Maar wie weet stel ik me na mijn pensioen opnieuw verkiesbaar.
Directeur-bestuurder Liane den Haan (46) is verantwoordelijk voor de collectieve belangenbehartiging, woordvoering en politieke lobby van ANBO. Reageren? Kijk op www.twitter.com/lianedenhaan of mail naar magazine@anbo.nl.
2
44
Bezoek de mooiste plekjes in Noord-Italië
ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_02 2
17/02/14 16:54
INHOUD DOSSIER OS
GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN
7
ANBO MAX GOEDE DOELEN PRIJS Vlinders, gefeliciteerd!
31 ZO HE HELPT U VLINDERS
STRIJD TEGEN OVERGEWICHT Tips van hoogleraar Marjolein Visser
MET ANBO OP REIS Naar de parel van Noord-Italië
ANBO ENERGIECOLLECTIEF 11 vragen én antwoorden
OP DE WERKVLOER Junior & senior
DOSSIER GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN
16
31
44 54 58 7
DAAROM LAAT IK MIJN STEM HOREN
8
INTERVIEW MET ANDRÉ KROUWEL VAN KIESKOMPAS
12
IK STEM!
16
Gemeentelijke politici over de
38
verkiezingsdag
LOKAAL BELANG! Verkiezingsprogramma’s door de ANBO-bril
20
NAAR DE STEMBUS!
24
EN OOK ANBO LOBBY
4
38
e
Waarom gezond eten helpt
ë
bij gezond ouder worden
4
COLOFON
24
ZO ZIT HET
33
WERF EEN LID EN BEZOEK DE ORCHIDEEËN HOEVE
52
LEDENVOORDEEL
61
PRIJSPUZZEL
62 ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_02 3
3
19/02/14 10:33
puzzel mee
en maak kAns op een Tefal ActiFry Mini! Geef uw oplossing vóór 13 mei door, bij voorkeur via www.anbo.nl/puzzel. Daar vindt u ook meer informatie over de prijs. Of stuur een kaartje naar: ANBO Puzzels, Postbus 2012, 3440 DA Woerden. Vergeet niet uw naam, adres en telefoonnummer te vermelden.
hoofdprijs
3x kans!
t.w.v.
€169,95 TefaL ActiFry Mini
88
2
35 77 35
18 18
42 42 1313 4848 2323
horizontaal 1 Onderwijs 8
vertiCaal 2 Arabisch emi
Zwemplaats 11 Roofvogel 12 Onverge lijkelijk, uniek 14 Deel van een fiets 16 Kloosteroverste 17 Film met Sylvester Stallone 19 Mestvocht 21 Wijnsoort 22 Getijde 23 Rivier in Canada en film met Marilyn Monroe uit 1953 25 Sandwich gerecht 26 Uitroep van pijn 27 Verbin dingsweg 29 Door de Vesuvius verwoeste stad 32 Geliefde van Zeus 33 Muziek uitgeverij 36 Geestelijke 39 Amerikaanse ziekenhuisserie (1994-2009) 40 Vorst der gevallen engelen 41 Land in Afrika 42 Zuiver gewicht 44 Etappe 45 Menselijke bouwsteen (afk.) 46 Vleesspies 49 Het ding hier 50 Opvolger van de videotape 51 Zinnelijkheid suggererend.
raat 3 Deel van een brommer 4 Symbool voor chloor 5 Overdreven 6 Land in Azië 7 Kippenproduct 9 Tentakel 10 Schuld 13 Primitieve woning 15 Beweeglijkheid 16 Sup plementair zoals een pensioen 18 Kleinste deeltje van een stof 20 Tangens (afk.) 21 Koffiedik 24 Streling 28 IJzeraantasting 29 Schaakstuk 30 Familielid 31 Groot gebrek aan geld 34 Roofvogel 35 Land in Azië 36 Italiaanse dichter (1265-1321) 37 Ter nagedachtenis van (Lat. afk.) 38 Keur 43 Ter at tentie van (afk.) 47 Brandafval 48 Voegwoord 49 Hit van Peter Maffay.
ANBO ● nummer 2 ● 2014
Met deze multicooker bereidt u in een handomdraai tot 0,6 kilo knapperige frietjes met slechts 3 procent vet. Ook een heerlijke maaltijd met vlees, vis, groenten en zelfs een dessert is zo ge maakt, want de unieke combinatie van heteluchtcirculatie en een pendelarm zorgt voor een perfect eindresultaat. U krijgt er een receptenboekje bij vol met lekkere gerechten. Gezond koken was nog nooit zo eenvoudig! De Tefal ActiFry Mini is geschikt voor twee personen. Door het compacte formaat is hij gemakkelijk op te bergen. Op www.tefalgezondenlekker.nl vindt u extra productinformatie.
Oplossing vorige puzzel: koopkracht. De prijzen worden onder de goede inzendingen verloot. Winnaars krijgen persoonlijk bericht.
DOSSIER OS
GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN
MEESTE STEMMEN GELDEN In dit dossier P. 8
DAAROM GA IK STEMMEN
P. 12
ANDRÉ KROUWEL VAN KIESKOMPAS: ‘50-PLUSSERS LATEN VAN ZICH HOREN’
P. 16
IK STEM! • DE BURGEMEESTER • HET GEMEENTERAADSLID • DE WETHOUDER
P. 20
DEZE VERKIEZINGEN ZIJN VAN BELANG VOOR ÁLLE LEEFTIJDEN ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_20 7
7
17/02/14 16:58
DOSSIER OS
GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN
Gemeenteraadsverkiezingen:
DAAROM LAAT IK MIJN STEM HOREN Gemeenten krijgen er steeds meer taken bij. Tijdens de verkiezingen over twee weken kunt u mede bepalen hoe die taken worden ingevuld. Hoofdredacteur Marte van Santen weet zeker: haar stem telt straks mee. TEKST MARTE VAN SANTEN BEELD ANNEMARIE KLEYWEGT
8
ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_21 8
17/02/14 17:00
I
k herinner me het als de dag van gisteren. Trots als een pauw was ik, en ook een beetje zenuwachtig, toen ik bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2 maart 1994 voor het eerst mijn stem mocht uitbrengen. Vijf maanden eerder was ik vol idealen aan mijn studie politicologie begonnen. Nu mocht ik, wereldverbeteraar in de dop, eindelijk zelf deelnemen aan het democratisch proces. Het voelde als een grote verantwoordelijkheid. Vooraf had ik me uitgebreid verdiept in de standpunten van de partijen in mijn gemeente, zodat ik op die koude woensdag een weloverwogen kruisje met het rode potlood kon zetten. Opgetogen verliet ik het stemlokaal in de plaatselijke school. Ik had de strijd van mijn voorouders voor algemeen kiesrecht eer aangedaan. Nu, twintig jaar later, houd ik me als journalist en hoofdredacteur van ANBO Magazine nog dagelijks met politieke thema’s bezig. Mijn kijk op het reilen en zeilen van het lokale bestuur is in die jaren een stuk realistischer geworden, mijn grootste dromen heb ik teruggebracht tot praktische idealen. Maar nog altijd voelt het als een voorrecht om te mogen stemmen. Helaas denkt lang niet iedereen er zo over. Bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen ging slechts 54 procent van de Nederlanders naar de stembus. Een historisch dieptepunt. En dat terwijl het belang van lokale verkiezingen alleen maar toeneemt. Het recht van inwoners om het bestuur van hun gemeente te kiezen, is een relatief recent fenomeen. Pas bij de grondwetswijziging van 1848 kwam de gemeenteraad aan het hoofd van de gemeente te staan en mochten burgers de raadsleden rechtstreeks kiezen. Het raadslidmaatschap voor het leven werd vervangen door een termijn van zes jaar (later teruggebracht naar vier).
ÉÉN POT NAT? Aanvankelijk hadden alleen mannen van 23 jaar en ouder die een bepaald bedrag aan belastingen betaalden kiesrecht. Gaandeweg werd dat uitgebreid, tot in 1917 alle mannen (23 jaar en ouder) en twee jaar later ook vrouwen mochten stemmen. Nadat de opkomstplicht in 1970 was afgeschaft, daalde het aantal stemmers snel. Maakte bij de gemeenteraadsverkiezingen in 1966 nog
10.000 plekken zijn er ongeveer in Nederland waar stembureaus komen te staan.
94 procent van de mensen de gang naar de stembus, in 1974 nam dat af tot 69 procent. In 2010 stemde nog maar 54 procent van de kiesgerechtigden. Voor een deel valt die daling te verklaren uit de ontzuiling en het loslaten van tradities. De tijd dat hele families vanwege hun geloof of overtuiging vanzelfsprekend op dezelfde partij stemden, is voorbij. En hoe meer mensen twijfelen over hun politieke voorkeur, hoe groter de kans dat ze hun stem-
ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_21 9
9
17/02/14 11:37
recht ongebruikt laten. “Maar er zijn meer redenen voor dat tanende animo,” weet Julien van Ostaaijen, die zich als bestuurskundige aan de Tilburgse School voor Bestuur en Politiek (Tilburg University) al meer dan tien jaar met lokale verkiezingen bezighoudt. “Het is een combinatie van onwetendheid, onverschilligheid en onvrede. De meeste burgers hebben geen idee wat er lokaal speelt, en ze vinden het lastig om aan goede informatie te komen. Bovendien zijn de verschillen in standpunten lokaal vaak minder groot. Dan denken mensen al gauw: het is één pot nat. Het cynisme over de landelijke politiek werkt ook door naar de lokale verkiezingen.”
44%
was de laagste opkomst bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen. Sowieso worden de uitslagen van gemeenteraadsverkiezingen tegenwoordig grotendeels bepaald door de landelijke politiek, blijkt uit Van Ostaaijens onderzoek. “Lokale thema’s doen er in het stemhokje nauwelijks toe. Het zijn meestal de landelijke standpunten die de
10
doorslag geven, ook al zijn die in veel gevallen moeilijk door te vertalen naar de gemeentepolitiek. Alleen als een lokale politicus in de voorafgaande periode heel goed of juist heel slecht heeft gepresteerd, wil de uitslag voor zijn of haar partij nog weleens van de landelijke electorale trend afwijken.”
LOKAAL SUCCES Als het om gemeenteraadsverkiezingen gaat, is er nog een belangrijke ontwikkeling: het succes van lokale partijen is de afgelopen decennia flink toegenomen. Samen bezetten zij nu ongeveer een kwart van alle raadszetels in Nederland. De verwachting is dat dit aantal bij de komende verkiezingen verder stijgt. Hoe is dat te rijmen met het feit dat landelijke thema’s steeds dominanter zijn in de plaatselijke politiek? “Het klinkt tegenstrijdiger dan het is,” zegt Eddy Habben Jansen, adjunct-directeur van ProDemos, een organisatie die burgers informeert over de democratische rechtsstaat en ze stimuleert om hier een actieve rol in te spelen. “De toenemende onvrede met de landelijke politiek is namelijk een van de redenen dat lokale partijen aan populariteit winnen. Hoe meer mensen zich vervreemd voelen van wat er in Den Haag gebeurt, hoe groter de kans dat ze op een lokale partij stemmen.” Iets anders is dat lokale partijen zich dikwijls focussen op één herkenbaar thema dat veel burgers raakt, zoals een gemeentelijke herindeling of grootschalige investeringen. Zij worden daarbij niet gehinderd door de standpunten van een landelijke organisatie waar ze zich aan moeten houden. Habben Jansen: “Denk aan Leefbaar Utrecht, een partij die zich nadrukkelijk verzette tegen de plannen
ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_21 10
17/02/14 11:38
voor de herinrichting van het centrum. Lekker duidelijk voor kiezers die niet goed wisten op welke partij ze moesten stemmen. En lokale partijen hebben vaak ook nog een lijsttrekker met een groot netwerk.”
STEEDS MEER TAKEN Van Ostaaijen en Habben Jansen vinden het zorgelijk dat steeds minder mensen voor de gemeenteraad stemmen. “Het lokale beleid hoort een afspiegeling te zijn van de voorkeuren van de inwoners van een gemeente,” aldus Van Ostaaijen. “Maar door de lage opkomst is dat nauwelijks nog het geval.” Daar komt bij dat gemeenten steeds meer te zeggen krijgen. “Door fusies zijn veel gemeenten de afgelopen decennia groter geworden,” zegt Habben Jansen. “Tegelijkertijd hebben ze steeds meer taken en bevoegdheden gekregen. Denk aan de ouderenzorg en de Wet maatschappelijke ondersteuning, Wmo. Vanaf 2015 komt er nog veel meer op het bord van de gemeente te liggen, bijvoorbeeld op het terrein van de thuiszorg, de jeugdzorg en de hulp aan werklozen.” Habben Jansen wil maar zeggen: van uitvoerders zijn gemeenten medebeleidsmakers geworden. En dat betekent dat inwoners meer te kiezen hebben dan ooit: “Hoe meer ze zelf mogen bepalen, hoe groter de verschillen tussen gemeenten worden. Zeker ook omdat er tegelijkertijd flink moet worden bezuinigd. De verkiezingen op 19 maart zijn hét moment
VAAK GEVEN LANDELIJKE STANDPUNTEN DE DOORSLAG, MAAR DAT IS NIET TERECHT
16,7 UUR is een raadslid gemiddeld per week kwijt aan raadswerk. om invloed uit te oefenen op de keuzes die straks in uw gemeente worden gemaakt.” Ook ANBO vindt het belangrijk dat zo veel mogelijk mensen stemmen. Directeur Liane den Haan: “Per 1 januari 2015 krijgen gemeenten er zoals gezegd veel taken bij, vooral op zorggebied. Na de verkiezingen gaan de nieuwe gemeenteraden en colleges bepalen hoe ze de uitvoering daarvan willen organiseren. ANBO maakt zich daar grote zorgen over. Onervaren gemeenteraadsleden en bestuurders worden dan voor het blok gezet. Zij moeten in korte tijd enorme veranderingen gaan doorvoeren. Nu al zeggen wethouders: we hebben de benodigde kennis en middelen niet. Als burgers moeten we ons er hard voor maken om belangrijke voorzieningen in stand te houden, of op een verantwoorde wijze opnieuw in te richten. Kortom: laat uw stem horen!” Op pagina 20 leest u meer over ANBO’s verkiezingsstandpunten, en waar u bij het uitbrengen van uw stem op kunt letten.
ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_21 11
11
17/02/14 11:38
NORG
UTRECHT
PUTTEN
TILBURG
12
ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_22 12
19/02/14 10:35
DOSSIER OS
GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN
RG
POLITICOLOOG ANDRÉ KROUWEL
DE TIJD VAN
PARTIJTROUW IS VOORBIJ
Steed meer senioren maken gebruik van de mede door politicoloog André Krouwel (49) ontwikkelde stemhulp Kieskompas. Hij schat in dat 50-plussers goed van zich laten horen bij de gemeenteraadsverkiezingen. TEKST MICHIEL ZONNEVELD BEELD WENDY VAN SANTEN
In gesprek met politicoloog André Krouwel ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_22 13
13
17/02/14 17:02
In gesprek met politicoloog André Krouwel
Waarom denkt u dat senioren zijn oververtegenwoordigd tijdens de verkiezingen?
“De verwachting is dat de opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen laag is. We hoeven er niet van op te kijken als die maar 40 procent is. Een groot deel van de stemmers zullen senioren zijn, omdat zij over het algemeen trouwer naar de stembus gaan. Daarnaast komen de meeste volksvertegenwoordigers uit oudere generaties. Ook wat dat betreft zijn senioren oververtegenwoordigd.” Merken we dat straks ook in de uitslag?
“In elk geval stemmen oudere kiezers niet meer automatisch op de grote partijen. De tijd van verzuiling en partijtrouw is ook bij hen definitief voorbij. Ik verwacht dat nog meer kiezers van 50 jaar en ouder deze keer op lokale partijen zullen stemmen. Die partijen hebben op dit moment 2500 van de in totaal ruim 9000 raadszetels. Veel meer dan CDA, PvdA en VVD. Het is mogelijk dat lokale partijen dit keer wel 3500 zetels behalen.”
bovendien bekend in de gemeente en ze zijn gemiddeld een paar jaar ouder dan de kandidaten van de landelijke partijen. Wat ook zal meespelen, is dat deze partijen dikwijls tegen verhoging zijn van de onroerendezaakbelasting (OZB, een belasting voor huizenbezitters, red.). En veel oudere kiezers hebben een eigen huis. Dat de PVV in bijna geen enkele gemeente meedoet, speelt de lokale partijen extra in de kaart. Een groot deel van die stemmen gaat nu naar hen. Daar zitten ook weer veel 50-plussers bij, want uit ons onderzoek blijkt dat die zijn oververtegenwoordigd onder de PVV-kiezers.” En dan heb je ook nog de ouderenpartijen.
“In gemeenten waar ouderenpartijen meedoen, zullen ze zetels winnen. In veel plaatsen worden zelfs stembussen in verzorgingscentra geplaatst. Dat werkt in het voordeel van die partijen. Eigenlijk is het vreemd dat zij zo worden geholpen, het vertekent de verkiezingsuitslag.”
‘HET IS EEN MISVERSTAND DAT SENIOREN ALS GROEP SLECHTS ÉÉN GEMEENSCHAPPELIJK BELANG HEBBEN’
Het wordt dus een koud kunstje om die winst na de Waarom zijn lokale partijen populair bij oudere kiezers?
verkiezingen te verzilveren?
“Lokale partijen zijn sterk geworteld in de plaatselijke gemeenschap. Ze zijn meestal opgericht uit bezorgdheid over lokale kwesties, en dat zijn vaak zaken die van direct belang zijn voor senioren. Zij zijn immers meer aangewezen op voorzieningen in de directe omgeving: of de bibliotheek open is, of je in de buurt van de winkels kunt parkeren. Kandidaten van lokale partijen zijn
“Die mogelijkheid is er in principe. Met een lage opkomst kan een goed georganiseerde minderheid onevenredig veel macht gaan uitoefenen. Dat zie je in de Verenigde Staten, waar het de rechtse Tea Party-beweging is gelukt. Maar ik zie dat in Nederland niet zo heel snel gebeuren.”
WAT ZAL IK STEMMEN? Online stemhulpen zoals het Kieskompas en de StemWijzer laten zien welke partijen standpunten hebben die dicht bij uw opvattingen staan, en welke juist niet. Niet voor elke plaats is een dergelijke stemhulp beschikbaar in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen; gemeenten bepalen zelf of ze deze laten ontwikkelen.
14
Waarom niet?
“Wat de ouderenpartijen betreft: die hebben eerlijk gezegd een niet al te beste reputatie. In de Tweede Kamer hebben we in het verleden al eens twee ouderenpartijen gehad die aan onderlinge strijd ten onder gingen. En er zijn nu problemen met de partij 50PLUS. Dat patroon zie je ook bij de lokale ouderenpartijen, hoewel er positieve uitzonderingen zijn, hoor. Iets anders is dat zulke partijen vaak afhankelijk zijn van een enkele kandidaat. En ze blijken moeite te hebben om een gemeenschappelijk doel te vinden.”
ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_22 14
17/02/14 11:41
Maar er zijn toch veel senioren die boos zijn over
Het Kieskompas helpt stemmers om bij de verkiezingen
bezuinigingen en lastenverzwaringen?
met dit soort zaken rekening te houden. Maar zijn het
“Die boosheid is er zeker onder oudere kiezers, en die verklaart in elk geval deels het verlies van VVD en PvdA. Maar gedeelde boosheid is iets anders dan een gemeenschappelijk politiek doel. Overigens vind ik niet dat senioren onevenredig zwaar zijn getroffen. De voorzieningen in ons land behoren nog steeds tot de beste in de wereld.”
niet vooral jongeren die hier gebruik van maken?
Maar er zijn ook veel senioren
“Ja, maar senioren zijn met een inhaalslag bezig. Van de meer dan 2 miljoen mensen die in 2012 gebruikmaakten van een online stemhulp (methoden om politieke standpunten te vergelijken zoals het Kieskompas en de StemWijzer), was bijna 30 procent boven de 50 jaar.”
‘IN GEMEENTEN WAAR OUDERENPARTIJEN MEEDOEN, ZULLEN ZE ZEKER ZETELS WINNEN’
met bijvoorbeeld alleen AOW en geen eigen huis. ANBO waarschuwt dat deze groep in de problemen raakt.
“Dat klopt. Mijn eigen moeder heeft slechts AOW met een klein aanvullend pensioen. Zij vraagt zich terecht af of ze straks nog recht op thuiszorg heeft, en ze ziet intussen alles duurder worden. Maar het is de vraag of het haar veel helpt als een ouderenpartij of lokale partij het voor het zeggen heeft in de gemeente. Het is een misverstand dat senioren als groep slechts één gemeenschappelijk belang hebben. Er dreigt juist een klassenstrijd tussen degenen die in staat zijn zorg in te kopen, en degenen die op openbare voorzieningen zijn aangewezen. Daarmee heb je precies de kwestie te pakken die in de lokale politiek speelt. Door de decentralisatie van voorzieningen gaat het om keuzes als: verlagen we de lokale lasten? Of doen we dat niet en houden we zo gemeenschappelijke voorzieningen in stand? Ik ben bang dat die laatste verder onder druk komen te staan.”
Hebt u uw eigen ouders aan het Kieskompas gekregen?
“Dat is me niet gelukt. De emoties over politiek liepen in ons gezin nogal hoog op. Ik kom uit een rood nest, mijn vader was havenarbeider en mijn moeder werkte als schoonmaakster. Maar mijn vader was de laatste jaren van zijn leven een fan van Fortuyn en Wilders. Het is wel jammer dat hij het Kieskompas nooit heeft ingevuld, ik weet zeker dat er een andere partij uit was gekomen.” En uw moeder?
“De laatste keer zei ze dat ze PvdA had gestemd. Waarschijnlijk is ze, zonder het tegen mijn vader te zeggen, die partij altijd trouw gebleven.”
WIE IS ANDRÉ KROUWEL? Al jong was André Krouwel (49) geïnteresseerd in de politiek. Voor een opstandig kind uit een rood arbeidersgezin in het toen gereformeerde dorp Vianen was dat bijna vanzelfsprekend, vertelt hij.
Wat moet er gebeuren om dat te voorkomen?
“Het was sappelen. Ik vroeg me af waarom andere
“Je moet die tweedeling tegengaan. Dat lijkt me overigens geen zaak van alleen senioren, want ook dertigers met een laag inkomen zijn op lokale voorzieningen aangewezen. Op gemeentelijk niveau zou je je verder kunnen inzetten voor woningen die geschikt zijn voor alle leeftijden, zodat je op een bepaalde leeftijd niet gedwongen wordt om te verhuizen. Dat is iets wat ook jongere generaties aanspreekt. Zij zijn immers de senioren van de toekomst.”
gezinnen het beter hadden.” Dat hij nu als universitair hoofddocent verbonden is aan de afdeling politicologie van de van oudsher gerefomeerde Vrije Universiteit Amsterdam, is een bijzondere speling van het lot. Krouwel ontwikkelde met collega’s en dagblad Trouw www.kieskompas.nl, een online stemhulp waarmee u kunt achterhalen welke partij qua standpunten het best bij u past.
ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_22 15
15
17/02/14 11:42
DOSSIER OS
GEMEENTERAADS VERKIEZINGEN
Drie lokale politici over hun keus
IK STEM ‘DIE EERSTE KEER VERGEET IK NOOIT’
16
Peter Corsius (52) is CDA-raadslid
naar Luik, waar ik werk. Raadsleden
ik VVD, omdat mijn ouders dat ook
in Maastricht.
hebben doorgaans gewoon een baan.
deden. Ik dacht er verder niet over
“Het kan zijn dat ik op de verkiezings-
‘s Avonds ga ik naar de verkiezings-
na. Daar kan ik me nu niets meer bij
dag ook de stem van mijn vader uit-
bijeenkomst om te horen hoe het is
voorstellen.
breng, dat heb al ik vaker gedaan. Dan
gegaan.
Mensen zeggen weleens dat ze niet
zeg ik: ‘Ik wil best voor je stemmen,
Ik kan me nog herinneren dat ik voor
stemmen omdat die ene stem toch
maar wel CDA’. Het stemlokaal is vlak
het eerst mocht stemmen, tijdens de
niets verandert. Ik zeg altijd: iedereen
bij mijn huis, in de bibliotheek. Daar
eerste verkiezingen voor het Euro-
is een korreltje zand, maar samen
ben ik om acht uur en dan rijd ik door
pees Parlement in 1979. Toen stemde
vormen we een mooie zandbak.”
ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_23 16
17/02/14 17:03
Hetty Hafkamp (61) van GroenLinks is burgemeester van Bergen. “Toen ik voor het eerst mocht stemmen en aan mijn ouders vroeg wat hún voorkeur was, wilden ze dat niet zeggen. Bizar, maar zo ging dat in die tijd. Mijn politieke bewustzijn kwam later tot ontwikkeling. Gemeentelijke politiek vind ik het leukst, die staat het dichtst bij de kiezers. Tijdens de verkiezingsdag ga ik de stembureaus langs om met de mensen te praten die achter de tafel zitten. Campagne voeren mag ik niet als burgemeester. Stemmen is een voorrecht, onvoorstelbaar als mensen daar geen gebruik van maken. Het is toch een kleine moeite het ergens niet mee eens bent, is dit hét moment om dat kenbaar te maken.”
‘HET WORDT PENDELEN TUSSEN DE FEESTJES’
‘IK GA LANGS BIJ ÁLLE STEMBUREAUS’
Eric van den Burg (48) is wethouder
TEKST MANDY KLEEWEIN BEELD MARLIES HOFSTEDE, JOHN DUMMER, NATIONALE BEELDBANK
om naar de stembus te gaan? En als je
in Amsterdam voor de VVD. “Ik ben lijsttrekker, dus de afgelopen maanden stonden in het teken van campagne voeren. Spreken in zaaltjes, debatteren, de straat op, dat soort dingen. Op de verkiezingsdag stem ik meteen om half acht, zodat ik de rest van de dag nog de strijd kan aangaan. ‘s Avonds ga ik naar de verkiezingsavond in het stadhuis en naar het feestje van de VVD, iets verderop. Dat wordt op en neer pendelen. Het rood kleuren van het vakje blijft iets bijzonders. Vorige keer kon ik op mijn zoon stemmen, dat heb ik gedaan. Politiek beïnvloedt ons dagelijks leven. Of het nu gaat om vuilnis, de hoogte van uitkeringen of hoe hard je mag rijden. Eén stem kan het verschil maken.” ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_23 17
17
17/02/14 11:45
DOSSIER OS
GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN
TOEGANKELIJK WMO-LOKET EH, WELK LOKET?
MEER SCHULDHULPVERLENING DAT KAN IK NIET BETALEN…
KNEL- Bij het Wmo-loket van de gemeente PUNT
KNEL- In 2012 klopten 84.000 Nederlanders PUNT
Bijvoorbeeld als u uw woning rolstoelvriendelijk
11 procent meer dan het jaar ervoor, blijkt uit
wilt maken of als u een scootmobiel nodig hebt.
cijfers van NVVK. Ook het aantal senioren met
Slechts een derde van de Nederlanders weet dat
schulden neemt toe. Mensen met een bijstands-
dit loket bestaat en dat is veel te weinig, zeker nu
uitkering of alleen AOW zijn extra kwetsbaar,
het in de toekomst nog belangrijker wordt.
zeker nu de zorgkosten zo hard stijgen.
ANBO ZEGT: DAT KAN KLANTVRIENDELIJKER
ANBO ZEGT: VOORKOMEN IS BETER DAN GENEZEN
Wij pleiten voor een laagdrempelig, deskundig
Zet meer schuldhulpverleners in om kwetsbare
en klantgericht Wmo-loket. Naast een digitaal
groepen, zoals senioren met alleen AOW en hoge
loket, via de website van de gemeente, moet er
zorgkosten, te begeleiden bij het op orde houden
altijd een ‘echt’ loket zijn. Ook is het belangrijk
van hun huishoudboekje. Goed getrainde vrijwil-
dat de gemeente goed communiceert com over de
ligers kunnen hierbij helpen. Investeer in hen, is
loketdiensten, zeker als het h gaat om moeilijk
ons advies. Met elke euro die de gemeente in een
bereikbare doelgroepen doelg zoals laag-
vrijwilliger investeert, bespaart de gemeente vol-
kunt u (zorg)voorzieningen aanvragen.
geletterden en migranten.
aan bij de schuldhulpverlening. Dat is
gens ANBO drie euro op de schuldhulpverlening.
Het Wmo-loket is
Álle financieel kwetsbare groepen hebben baat
er voor álle mensen
bij extra schuldhulpverleners. Denk ook aan
m met een beperking.
alleenstaande (bijstands)moeders.
LOKAAL BELANG! 20
ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_24 20
17/02/14 17:05
BETER OPENBAAR EN WMO-VERVOER ZO KOMEN WE NERGENS
GOEDE SENIORENWONINGEN HAD IK MAAR EEN HUIS
KNEL- Senioren willen zo lang mogelijk PUNT
KNEL- ZONDER TRAP… PUNT
onderzoeken. Het is natuurlijk niet de bedoe-
te weinig woningen voor senioren, blijkt uit
ling dat zij ‘achter de geraniums’ belanden, en
onderzoek van ANBO en het ministerie van
dan is goed openbaar vervoer noodzakelijk.
Binnenlandse Zaken. In verband met de vergrij-
En natuurlijk het Wmo-vervoer, waarbij mensen
zing zouden er jaarlijks 40.000 bij moeten komen,
met een Wmo-indicatie kunnen reizen tegen een
door nieuwbouw of verbouwingen.
zelfstandig blijven, blijkt uit allerlei
In 56 procent van de gemeenten zijn
lager tarief, eventueel met begeleiding. Maar door de bezuinigingen krimpt het aanbod, zeker
ANBO ZEGT: BOUWEN!
in kleinere gemeenten – zonder auto kun je in
Wanneer er meer ‘nultredenwoningen’ worden
sommige wijken al niet meer komen.
gerealiseerd zonder buitentrap en met alle primaire ruimten op dezelfde woonlaag, kunnen
ANBO ZEGT: ZORG VOOR BETAALBAAR VERVOER
65-plussers langer sociaal actief blijven. Ons
Wij geloven in samenwerking tussen gemeenten
plannen. Waar hebben zij behoefte aan? Ook als
en regionale vervoersaanbieders. Samen kunnen
we naar zorgvoorzieningen kijken? Zo ontstaat
zij het aanbod verbeteren, terwijl de kosten
een goede match tussen vraag en aanbod.
advies: betrek als gemeente senioren bij de bouw-
beheersbaar blijven. Meer aanbod van seniorenwoningen stimuleert Ook scholieren, studenten en mensen met een
de doorstroom op de woningmarkt, doordat
beperking zijn afhankelijk van goed openbaar
het 65-plussers stimuleert om te verhuizen.
vervoer.
Daar profiteren ook starters en gezinnen van.
Weet u nog niet welke partij uw stem krijgt bij de gemeenteraadsverkiezingen? Bekijk de verkiezingsprogramma’s eens door de ANBO-bril. In ons manifest ‘Geschikt voor álle leeftijden!’ staan de belangrijkste agendapunten, voor jong en oud. Een selectie. TEKST SUZANNE GEURTS BEELD HOLLANDSE HOOGTE, THINKSTOCK
ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_24 21
21
17/02/14 11:48
INVESTEREN IN ARBEIDSPARTICIPATIE WIE NEEMT NOG 50-PLUSSERS
KNELPUNT AAN?
ZELFSTANDIGHEID VAN BURGERS ZORG GEZOCHT
KNELPUNT Gemeenten hebben veel extra taken
Door de crisis is de werkloosheid
gekregen, die ze met minder geld
historisch hoog. Met name 50-plussers komen
moeten uitvoeren. Bijvoorbeeld de persoonlijke
maar lastig aan een baan. Uit een peiling van
verzorging aan huis, die nu nog onder de AWBZ
www.overgeld.nl blijkt dat 9 op de 10 Neder-
valt. Door de bezuinigingen kunnen bestaande
landers zich zorgen maken over oudere werklozen.
voorzieningen, zoals de dagbesteding, onder druk komen te staan. Dus straks moet u meer
ANBO ZEGT: RE-INTEGREREN
zorg zelf organiseren.
Gemeenten moeten meer werk maken van de re-integratie van 50+-werklozen met een
ANBO ZEGT: REGEREN IS VOORUITZIEN
uitkering. Samenwerking met het bedrijfsleven
Gemeenten moeten een duidelijke visie op
kan nieuwe arbeidsplaatsen opleveren. Breng
langdurige zorg en ondersteuning ontwikkelen,
vraag en aanbod bij elkaar door bijvoorbeeld
waarbij ze precies weten welke behoeften
banenbeurzen te organiseren. Vooral in kleinere
cliënten hebben. Tijdige voorlichting is cruciaal:
gemeenten gebeurt dit nog te weinig.
hoe vergroot u uw zelfstandigheid? Is uw huidige woning geschikt als u zorg nodig hebt? Ook
Uit vergrijzende gemeenten met stijgende werk-
onderwerpen als sparen en het opbouwen van een sociaal netwerk zijn belangrijk.
loosheid vertrekken de jonge gezinnen. Een actief arbeidsmarkt-
De nieuwe zorgtaken van de gemeenten raken jong en oud. Bovendien zullen door de
beleid is goed voor het
bezuinigingen jongeren straks hun ouders,
vestigingsklimaat.
buren of kennissen vaker moeten helpen.
LEES, KIES, STEM! Benieuwd naar ANBO’s overige zeven agendapunten? Op www.anbo.nl/manifest kunt u het manifest ‘Gemeente geschikt voor álle leeftijden!’ downloaden.
22
ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_24 22
17/02/14 11:48
ANBO-belangenbehartiger Henk Hartveld:
DE NOODZAAK OM TE STEMMEN IS GROTER DAN OOIT Nu de gemeenten er taken op het gebied van de Wmo bij hebben gekregen, is het zaak dat er een gemeenteraad zit waar u op kunt bouwen. Daar kunt ú voor zorgen, zegt ANBO’s Henk Hartveld. Wat doet ANBO voor de komende gemeenteraadsverkiezingen?
“Al in april vorig jaar ontvingen alle ANBOafdelingen ons manifest ‘Gemeente geschikt voor álle leeftijden!’. Een overzicht van aandachtspunten waarmee ANBO-leden de verkiezingsprogramma’s kunnen beïnvloeden. Op 10 september trapten we onze campagne groots af in de Jaarbeurs in Utrecht.”
De deelnemende ANBO-leden zitten vaak ook in de lokale Wmo-raad, dus zij zijn goed ingewerkt. Er zijn al netwerken actief in de regio’s Noord, Noord-West, Midden en Zuid-West. Vanuit ons landelijke bureau ondersteunen we hen bijvoorbeeld met inhoudelijk advies en trainingen, zoals: ‘Hoe behartig je lokale belangen?’” Hebt u een paar voorbeelden van aansprekende
Waarom ‘geschikt voor alle leeftijden’?
acties in het land?
“Gemeenten moeten bezuinigen, terwijl ze er juist taken bij krijgen op het gebied van langdurige zorg, arbeidsparticipatie en jeugdzorg. Dat wringt. Natuurlijk heeft ANBO extra oog voor het welzijn van ouderen. Maar we maken ons hard voor goede, betaalbare Wmo-voorzieningen. En die zijn er voor iedereen.”
“ANBO Roermond organiseert in vijf plaatsen politieke cafés, en ANBO Zaltbommel houdt een debat. Dat zijn mooie initiatieven. De gemeenteraadsverkiezingen leven meer dan vier jaar geleden, merk ik.” In 2008 ging 58 procent van de stemgerechtigden naar de stembus, in 2010 nog maar 54,1 procent. Waarom is stemmen zo belangrijk?
De campagne draait vooral om de Wmo. Hoe koppelt ANBO de landelijke aan de lokale belangenbehartiging?
“Regionale samenwerking, daar geloven wij in. Zodat niet elke gemeente het wiel opnieuw hoeft uit te vinden. Daarom richten we in elke ANBOregio onder meer Wmo-netwerken op, met mensen die meedenken over de uitvoering van de decentralisatie.
“Door de decentralisatie en forse bezuinigingen verschralen de Wmo-voorzieningen. Wie heeft straks recht op hulp uit de Wmo? En wie moet het zelf gaan regelen? Daar draait het om. Tegelijkertijd kampen we in Nederland met een stijgende werkloosheid, vergrijzing en in sommige regio’s zelfs met bevolkingskrimp. Kortom: de noodzaak om te stemmen is groter dan ooit.”
23 ANO_N2_24 23
17/02/14 11:48
DOSSIER OS
GEMEENTERAADS VERKIEZINGEN
NAAR DE STEMBUS
Feiten en cijfers rond de gemeenteraadsverkiezingen, toen en nu.
26% van de wethouders in 2013 was van lokale partijen.
21
werd in 1963 de nieuwe
kiesleeftijd. In 1972 werd dit verlaagd naar 18 jaar.
45
leden telt de grootste gemeenteraad van Nederland (>200.000 inwoners). De kleinste heeft er 9 (<3000 inwoners). ROOD POTLOOD hier stemmen we sinds de verkiezingen van 1922 mee.
1956 tot dit jaar mochten
op stembiljetten geen partijnamen staan, alleen lijstnummers.
403 gemeenten hebben we nu in Nederland. In 1970 waren dat er nog 913.
24
82% was de hoogste opkomst tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in 2010. De eer ging naar Schiermonnikoog.
oneven
COLOFON ANBO Hoofdredactie Marte van Santen Redactiecommissie Daniëlle Pels, Tabitha Poolen, Alex van Scherpenzeel, Renée de Vries Traffic management Tabitha Poolen Realisatie SPN bv, Baarn Bladmanagement Caroline van der Kooij Art direction Irene Crone Vormgeving Marloes Maûl Eindredactie Esther Speelman, Marije van der Haar-Peters Druk Roularta Copyright 2013 ANBO Magazine ISSN 1877-3427 Redactieadres ANBO, Postbus 2012, 3440 DA Woerden Tel (0348) 46 66 66 e-mail: magazine@anbo.nl Advertenties Media Plus bv, Baarn Tel (035) 692 59 99 Lid worden? Via www.anbo.nl of via het Servicecenter, tel (0348) 46 66 90 (ma. t/m vr. van 10.00 tot 16.00 uur). Aanmelden kan ook bij de dichtstbijzijnde afdeling. Contributie lidmaatschap per jaar € 37,30. Contributie tweede lid op hetzelfde adres € 33,80. ANBO-leden ontvangen in 2014 acht keer gratis ANBO Magazine. Lidmaatschap opzeggen? Doe dat vóór 1 december 2014 via servicecenter@anbo.nl of tel (0348) 46 66 90. Contributie wordt niet gerestitueerd. Prijzen ANBO Magazine Losse nummers € 4,50. Abonnement voor bedrijven € 32,50 per jaar voor acht magazines. Wijzigingen Kunt u doorgeven aan het Servicecenter, tel (0348) 46 66 90, of via servicecenter@anbo.nl. Privacy ANBO legt gegevens van ANBO-leden vast. Uw adres kan gebruikt worden om u te informeren over producten en aanbiedingen van ANBO en zorgvuldig geselecteerde andere instanties. Stelt u hier geen prijs op? E-mail dan naar servicecenter@anbo.nl of stuur een briefje naar: ANBO, t.a.v. Servicecenter, Postbus 2012, 3440 DA Woerden.
is het aantal raadsleden - en dus zetels - altijd.
ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_25 24
17/02/14 17:06
Voorjaarskortingen, speciaal voor u! Knip de bon(nen) van uw keuze uit en vergeet niet uw ANBO-pas te tonen wanneer u gebruikmaakt van deze aanbiedingen. Altijd op de hoogte van de laatste voordeel- & kortingsitems? Abonneer u dan nu op onze gratis digitale nieuwsbrieven via www.anbo.nl/nieuwsbrief.
€25 korting
leden voordeel
MATTHÄUS PASSION DOOR THE BACH CHOIR & ORCHESTRA OF THE NETHERLANDS Pieter Jan Leusink dirigeerde Bachs Matthäus Passion al meer dan 350 keer. Bij zijn authentieke uitvoeringen wordt gebruik gemaakt van instrumenten uit Bachs tijd. VOORDEEL ANBO-leden betalen € 45 p.p. i.p.v. € 70 p.p., keuze uit diverse concertlocaties (Concertgebouw Amsterdam € 50 p.p. incl. consumpties en GVBvervoersbewijs). Geen verzend- en administratiekosten t.w.v. € 6. RESERVEREN Via www.pieterjanleusink.nl of 0900-81 91 (€ 0,45 p/m) o.v.v. ANB44. Niet geldig i.c.m. andere acties. Kaarten worden toegezonden met factuur.
20%
korting
UW JAAR IN BEELD Aan welk jaar hebt u warme herinneringen? Bestel uw favoriete deel uit de dvdserie ‘Uw jaar in beeld’ (u kunt kiezen uit de jaren 1929 t/m 2012) en geniet van ruim een uur uniek beeldmateriaal. Welke personen en gebeurtenissen bepaalden het nieuws? Ook leuk als cadeau! VOORDEEL ANBO-leden betalen € 9,99 per deel (incl. verzendkosten) i.p.v. € 12,50. BESTELLEN Via www.winkelvandenostalgie.nl of (035) 677 27 59. Gebruik bij het afrekenen van uw winkelmandje de kortingscode ANBO.
€25 korting
3-DAAGS ARRANGEMENT IN GOLDEN TULIP VAL MONTE BIJ NIJMEGEN Dit viersterrenhotel ligt vlak bij het bos, op vijf minuten van Nijmegen. Arrangement: 2x overnachting incl. ontbijt, 1x tweegangendiner, late check-out (tot 18 uur) op zondag. VOORDEEL ANBO-leden betalen € 89 p.p. i.p.v. € 114. Excl. € 1,50 toeristenbelasting en € 5 reserveringskosten. Geen eenpersoonstoeslag bij Moderate eenpersoonskamer. RESERVEREN Via info@goldentulipvalmonte.nl of (024) 684 20 00, o.v.v. ANBO-arrangement. Geldig tot en met 31-8-2014 o.b.v. beschikbaarheid, m.u.v. 14-18 juli. Meer informatie: www.goldentulipvalmonte.nl.
25%
korting
klompen appart Het Internationaal Klompenmuseum in Eelde bezit de grootste collectie ter wereld: klompen uit 43 landen! Jaarlijks wordt een thema-tentoonstelling ingericht. Vanaf april zijn heel bijzondere exemplaren te zien in de expositie ‘klompen appArt’. In verband met het jubileum ‘200 jaar Koninkrijk der Nederlanden’ maakten diverse kunstenaars kunst op een klomp. VOORDEEL ANBO-leden betalen € 3 entree p.p. i.p.v. € 4. RESERVEREN Alleen noodzakelijk voor groepen via (050) 309 11 81. Meer informatie: www.klompenmuseum.nl.
ANBO ● nummer 2 ● 2014
0
IN BEELD
WAT ZETTEN ZELFSTANDIG WONENDE 65-PLUSSERS OP TAFEL?
INFOGRAPHIC THEO SMIT
We weten best wat gezond is, maar uit de cijfers blijkt dat we er niet altijd naar handelen. Ligt er toch een pak koekjes in de winkelwagen in plaats van een zak appels. Ons eetgedrag in beeld. 10%
6%
53% 53% VAN DE SENIOREN HEEFT (ERNSTIG) OVERGEWICHT
• 13% drinkt te veel alcohol (drie of meer glazen per dag). • Vrijwel alle senioren kiezen twee keer per dag voor ongezonde tussendoortjes zoals chocola, koek en kaas. • Minder dan de helft eet volgens de Schijf van Vijf.
Het advies luidt: 2 stuks fruit per dag. Van de volwassenen tot 69 jaar houdt 10% van de vrouwen zich daaraan, en 6% van de mannen.
5%
LET OP: ZOUT
Twee ons groente per dag wordt aanbevolen. Daar houdt slechts 5% van alle volwassenen van 69 jaar en ouder zich aan.
70-plussers eten minder vlees, sauzen en graanproducten en drinken minder alcohol dan vijftigers en zestigers. Van fruit, suiker en zoetigheid eten ze juist meer.
26
• Maximaal 6 gram zout per dag is het advies voor volwassenen. 85% krijgt meer binnen: mannen gemiddeld 9,9 gram, vrouwen 7,5 gram. • Zo’n 80% van het zout dat we consumeren, zit in kant-en-klaar eten. Ook een boterham bevat al 0,4 gram zout. De overige 20% voegen we toe bij het koken of aan tafel. • Zoutconsumptie in de gaten houden? Lees de verpakking en vermenigvuldig het natriumgehalte met 2,5. Dus een product met 2 gram natrium bevat 2 x 2,5 = 5 gram zout per 100 gram product.
VITAMINE D zorgt voor sterke bottten. Slechts 25% van de 70-plussers volgt het advies op om extra vitamine D te slikken.
ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_16 26
17/02/14 11:27
MM RICHTLIJNEN GOEDE VOEDING 50-70 JAAR
Minimaal eens per week vette vis eten, is de aanbeveling. Slechts 60% van de 65-plussers doet dit.
• Dagelijks 150-200 gram groente en 200 gram fruit. • Dagelijks 30-40 gram vezels, met name afkomstig van groente, fruit en volkoren graanproducten. • Per week twee porties vis (à 100-150 gram), waarvan ten minste een portie vette vis. • Maximaal 6 gram keukenzout per dag. • Dagelijks 500 ml melkproducten.
HOEVEEL CALORIEËN HEBT U NODIG? Mannen 50+
Vrouwen 50+
• Niet fysiek actief: circa 2000 calorieën per dag. • Enigszins actief: 2200-2400 calorieën per dag. • Zeer actief: 24002800 calorieën per dag.
• Niet fysiek actief: circa 1600 calorieën per dag. • Enigszins actief: circa 1800 calorieën per dag. • Zeer actief: circa 2000 calorieën per dag.
Bronnen: Voedingscentrum, RIVM
50 KILO PER PERSOON
VOEDSELVERSPILLING
IK PROEF NIKS... 6% van de senioren gebruikt medicijnen die de eetlust beïnvloeden door bijwerkingen zoals misselijkheid, droge mond, verandering van smaak en reuk.
LEES MEER OVER GEZOND ETEN OP PAGINA 38 ➜ ANO_N2_16 27
• 14% van de boodschappen in Nederland belandt ongebruikt in de vuilnisbak. • We gooien ieder jaar per persoon zo’n 50 kilo voedsel weg. Dat is voor circa 2,6 miljard euro aan eten, ruim € 155 per persoon.
ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
27
17/02/14 11:28
Hoogleraar Marjolein Visser:
BENT U AL IN
BALANS? 38
ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_04 38
19/02/14 10:36
Elk jaar een pondje erbij, is dat nou zo erg? Ja, zegt Marjolein Visser, hoogleraar Gezond Ouder Worden. Wel als u lekker wilt ravotten met de kleinkinderen en zo lang mogelijk zelfstandig wilt blijven wonen. De oplossing: meer bewegen en gezond eten. TEKST DITTY EIMERS BEELD JIRI BÜLLER, THINKSTOCK
H
et eerste onderzoek van voedingsdeskundige en epidemioloog Marjolein Visser ging over bierbuikjes van jonge mannen, het tweede over 70-plussers en overgewicht. Daar was ze nog geen twee maanden mee bezig, toen ze besloot: voor deze mensen ga ik het doen. Omdat, merkte ze, mensen met levenservaring mooie verhalen hebben en kunnen relativeren. En ja, ze heeft een missie. Van haar hoeven 55-plussers zich niet massaal te bekeren tot het Dukan-dieet (waarbij je vooral veel proteïne moet eten, red.), liever niet. Maar ze wil er graag aan bijdragen dat mensen straks tien jaar langer in hun eigen huis kunnen blijven wonen. Dat ze kunnen doen wat ze leuk vinden zonder pijn bij het lopen, zonder incontinentie en andere ongemakken. Want veel kwalen waarvoor artsen nu pillen en poeders voorschrijven, zijn volgens Visser te voorkomen door gezonde voeding en genoeg beweging. “Echt, het leven wordt zo veel leuker als je daar serieus aandacht aan besteedt.”
BOLLE TRUI Bij overgewicht gaat het meestal over te dikke kinderen. Vreemd, vindt Visser. “De meeste mensen met overgewicht zijn ouder dan 55. ”Dat zou je niet zeggen als je al die slanke 55-plussers in de sportschool ziet. Maar de grote groep die op de bank zit en ongezond eet, is veel minder zichtbaar.” Ondergewicht komt ook voor, bij ongeveer 7 procent van de 70-plussers. Visser: “Gelukkig is daar steeds meer aandacht voor, vooral bij de kwetsbare ouderen in ziekenhuizen of zorginstellingen. Maar overgewicht is een probleem dat
veel meer mensen treft.” Uit een studie die het RIVM afgelopen november publiceerde, blijkt dat 70-plussers te veel zout, zoetigheid en ongezond vet eten. En te weinig volkoren producten, fruit en vis. Het verbaast Visser niets. Al drie jaar geleden bleek uit een langlopend onderzoek aan de Vrije Universiteit onder
‘IEMAND MET EEN SLANK GEZICHT EN VRIJ DUNNE ARMEN EN BENEN KAN TOCH VEEL TE ZWAAR ZIJN’ meer dan 5000 ouderen dat 60 procent van de mensen boven de 55 jaar overgewicht heeft. Daarvan is sprake wanneer de BMI (Body Mass Index: het gewicht in kilo’s gedeeld door de lengte in meters in het kwadraat) meer dan 25 is. Bijna een op de zeven is obees (BMI meer dan 30). Waar zijn die te zware senioren dan? Volgens Visser is er een grote groep bij wie het overgewicht niet wordt opgemerkt. Omdat de lichaamsbouw verandert bij 55-plussers, vallen extra kilo’s minder op. “Iemand met een slank gezicht en vrij dunne armen en benen, kan toch veel te zwaar zijn. Het vet verplaatst zich naar de romp. Eigenlijk zie je dat alleen ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_04 39
39
19/02/14 10:36
aan een jurk of trui die behoorlijk bol staat.” Wat haar de meeste zorgen baart, is dat overgewicht de bewegingsvrijheid ernstig beperkt. Doordat de spierkracht op latere leeftijd vermindert en gewrichten gevoeliger zijn, zorgen extra kilo’s dan eerder voor problemen: zere knieën, de trap niet meer op kunnen, incontinentie. Dat ze misschien een paar jaar korter leven, nemen de te zware mensen die ze spreekt meestal voor lief. “Maar dat ze niet meer met hun kleinkind naar het park kunnen of gedwongen moeten verhuizen, dat vinden ze erg.”
KOEKJE ERBIJ Veel mensen denken dat het erbij hoort, dat de weegschaal ieder jaar een streepje verder uitslaat. Daar zit een kern van waarheid in, want met de jaren neemt het energieverbruik van het lichaam in rust af. Het heeft minder voedsel nodig om op gewicht te blijven. Ook het spierweefsel verandert: al vanaf het 25ste levensjaar beginnen de spieren af te nemen en een beetje te vervetten. “Gedurende je leven verander je langzaam van een biefstuk in een doorregen lap. Mensen die sluipenderwijs twintig kilo aankomen, zijn geen uitzondering.” Vaak zit het in kleine dingen: iedere dag drie koekjes bij de koffie, elke avond nog een paar blokjes kaas bij de borrel. De lift of de roltrap nemen in plaats van de trap. De was niet meer buiten ophangen, maar in de droger stoppen die naast de wasmachine staat.
‘WEER ZELF DE TRAP OP KUNNEN, DAT IS TOCH WINST?’ Toch is op gewicht blijven mogelijk. “Als je maar weet hoe je het moet aanpakken.” Visser zou graag zien dat de huisarts
40
OVER MARJOLEIN VISSER Marjolein Visser (1966) is epidemioloog en voedingsdeskundige. Ze doet sinds 1992 onderzoek naar ouderen en lichaamsgewicht en sinds 2007 is ze hoogleraar aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Haar leerstoel heet ‘Gezond ouder worden’, een breed onderwerp: alcohol, roken, bewegen, gewicht en voeding vallen eronder. “Uiteindelijk ben ik op zoek naar een leefstijl waarmee je zo optimaal mogelijk oud kunt worden. Met de nadruk niet op zo oud mogelijk, maar op optimaal.”
bij iedere 55-plusser die zich op het spreekuur meldt, de weegschaal tevoorschijn haalt. Overgewicht? Dan krijg je hulp bij het afvallen. “Stel dat je een paar kilo kwijtraakt en weer zelf de trap op kunt, dat is toch enorme winst?” Misschien zijn 55-plussers wel beter te motiveren om gezond te leven, denkt ze. “Zij zitten immers dichter bij het moment dat ongezonde leefgewoonten echt problemen gaan opleveren bij het dagelijks functioneren.” Maar gezonde ouderen die willen afvallen, kunnen vaak nergens terecht, is Vissers ervaring. “Het is normaal dat u wat dikker wordt op uw leeftijd, wordt er dan gezegd. Huisartsen zijn ook helemaal niet opgeleid om goed afslankadvies te geven. Dat kan alleen de diëtist.” Fanatiek op dieet gaan, is echter niet verstandig. Wie op die manier snel afvalt, verliest niet alleen vet maar ook spieren botweefsel. Met iedere tien kilo lichaamsgewicht verdwijnt 2,5 kilo spiermassa en neemt de botmassa met 1 tot 2 procent af. “Voor een veertiger is dat misschien niet zo’n probleem, maar als het lichaam ouder wordt, moet je spieren en botten juist goed op peil houden.”
UIT DE STOEL Het kan ook anders: bijna 100 procent vet kwijtraken en maar een klein beetje spier- en botmassa. Om dat te bereiken, is lichaamsbeweging het belangrijkst. “En sporthaters hoeven echt niet te puffen in de sportschool,” zegt Visser. Een half uur per dag stevig doorstappen of fietsen en het tillen van zware boodschappentassen is al voldoende intensieve beweging en training van de spieren. En beperk het zitten! “Al voldoe je iedere dag aan de beweegnorm, de tijd die je in een stoel doorbrengt, telt ook mee voor gezondheid en gewicht.” Dit vrij nieuwe inzicht is speciaal voor 65-plussers van belang omdat zij relatief veel zitten: gemiddeld tien uur per dag. Terwijl vrijwel iedereen - ook mensen die door gezondheidsklachten niet kunnen sporten - het zitten kan
ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_04 40
17/02/14 11:19
beperken. Dat gebeurt al door wat meer in huis te rommelen, door de afstandsbediening naast de tv te leggen, of door tijdens het reclameblok naar de keuken te lopen voor een glas water. “Als je iedere tien minuten even gaat staan, gebruik je al veel meer spieren dan wanneer je blijft zitten.” Alle beweging is sowieso goed. “Al steek je maar een arm in de lucht.”
AARDAPPELS, GROENTE, VLEES Ook een uitgebalanceerde voeding met voldoende calcium, vitamines, vezels en eiwitten is belangrijk. Dus volkoren producten, magere melk in plaats van volle, voldoende fruit en groente, meer (vette) vis dan vlees, plantaardige vetten. “En als je dan wat minder eet dan je gewend bent, val je vanzelf af,” zegt Visser. Ze zwijgt even en nuanceert dan: “Nou ja, we weten allemaal hoe ingewikkeld het in de praktijk is.” Zelf probeert ze ook gezond te leven. Ze sport veel, de snacks in de kantine raakt ze niet aan, en in de keuken gebruikt ze geen pakjes en zakjes omdat ze weet dat daar veel zout in zit. Maar ze is geen heilige. “Ik snoep weinig, maar net als iedereen ben ik soms inconsequent. Dan heb ik toch ineens een brok chocola te pakken.” Nog een complicerende factor om gezond te eten, is dat veel mensen minder proeven als ze ouder worden. Rond je 25ste bereiken de smaakpapillen een piek, vertelt Visser. Daarna wordt het langzaam minder. Dat zou kunnen verklaren waarom veel 55-plussers dol zijn op zoetigheid en eerder de zoutpot pakken om de smaak op te peppen. “Maar dat is ook een gewoonte,” denkt Visser. Bij veel mensen ziet ze de fles Maggi op tafel staan. “En ik hoor vaak: we eten vandaag kliekjes. Of soep met een boterham. Lekker makkelijk.” Dat begrijpt ze wel, het is best een gedoe om elke dag een warme maaltijd te bereiden, zeker als je alleen woont of kwakkelt met je gezondheid. “Maar een voedzame maaltijd
HET ZIT ’M VAAK IN KLEINE DINGEN: KOEKJES BIJ DE KOFFIE, ’S AVONDS WAT BLOKJES KAAS... is zo waardevol voor 55-plussers, dat ze die eigenlijk niet mogen overslaan.” Groente, vlees of vis en aardappels leveren bijna alle voedingsstoffen die je nodig hebt. En vezels, niet te vergeten. “We zien steeds weer dat 55-plussers qua vezels echt aan de ondergrens zitten en weinig drinken. Daardoor hebben ze onnodig veel last van constipatie.” Ook het advies om vitamine D te slikken, wordt weinig opgevolgd, terwijl dat zo belangrijk is om het risico op botbreuken te verminderen. Slechts een op de twintig 70-plussers slikt de juiste dosering (20 microgram per dag), blijkt uit haar onderzoek. Marjoleins advies: “Laat die dure pot met multivitaminen staan, daar zit vrijwel altijd te weinig vitamine D in. Koop liever voor een paar euro alleen vitamine D en eet gevarieerd en gezond. Dan krijg je alles binnen wat je nodig hebt en verminder je het risico op botbreuken aanzienlijk.”
TIPS OP UW GEZONDHEID!
4 Schaf soep uit een blik of zakje af. Die bevat te veel
1 Ga regelmatig op de weegschaal staan en trek aan de
zout en weinig voedingsstoffen.
bel als u merkt dat u steeds wat zwaarder wordt of juist
5 Eet iedere dag een warme maaltijd van zo veel moge-
ongewenst veel afvalt.
lijk verse ingrediënten. Eet een royale portie groenten en
2 Volg niet op eigen houtje een streng dieet, vraag
zorg voor een goede eiwitbron: vlees(vervanger), vis of ei.
liever een verwijzing naar een diëtist.
6 Vervang de multivitaminen door vitamine D. Kijk op de
3 Fiets of wandel minimaal een half uur per dag en
verpakking hoeveel u moet slikken om aan 20 microgram
beperk het zitten.
per dag te komen. ANBO ● NUMMER 2 ● 2014
ANO_N2_04 41
41
17/02/14 11:19