ANBO Magazine 3 2014

3 WWW.ANBO.NL ● MEI 2014

EUROPA DAAR ZIT WAT IN...

● DOSSIER: DE EUROPESE VERKIEZINGEN OP 22 MEI ● IN GESPREK MET MINISTER FRANS TIMMERMANS ANO3_03_01 1

22/04/14 11:23

WELKOM Als het over Europa gaat, is de kritiek niet van de lucht. Of het nu gaat over de euro, kromme komkommers of Poolse werknemers, het is allemaal bar en boos wat er in Brussel wordt beslist. Tenminste, zo lijkt het als je de discussies op straat hoort. Ik snap die scepsis heel

38

Hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen: ‘Bedrijven zijn geen pinautomaten voor banen’

goed. Eerlijk gezegd mopper

ER VALT ECHT WAT TE KIEZEN IN EUROPA

ik zelf ook regelmatig op de Brusselse bureaucratie.

Tegelijkertijd realiseer ik me hoeveel we aan de Europese Unie te danken hebben. Neem

de export van Nederlandse producten, die is dankzij de EU enorm gegroeid. Griekenland is bijvoorbeeld de grootste afnemer van onze melk en ons vlees. En Europese regels tegen leeftijdsdiscriminatie verbieden bedrijven om ouderen puur op basis van hun leeftijd af te wijzen. Zo zijn er, als je ze wilt zien, nog tientallen goede voorbeelden te noemen.

Natuurlijk, er kan – en moet – veel beter in Europa. Laten we daar dan met z’n allen de verantwoordelijkheid voor nemen.

Om te beginnen door te gaan stemmen op 22 mei. Er valt echt wat te kiezen, bijvoorbeeld als het gaat over de pensioenen, de arbeidsmarkt en het terugdringen van het aantal onnodige regels. Allemaal zaken die u en mij direct raken.

De EU opheffen is wat mij betreft in elk geval geen oplossing.

Als je ontevreden bent over wat er in je gemeente gebeurt, zeg je toch ook niet: weg met de stad? Dan kies je een ander bestuur, zoals minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans terecht zegt in het interview op pagina 14.

Hetzelfde geldt voor de Europese Unie. Deze verkiezingen geven ons de kans om Europa waar nodig bij te sturen, aldus Timmermans. Laten we die vooral benutten.

Directeur-bestuurder Liane den Haan (46) is verantwoordelijk voor de collectieve belangenbehartiging, woordvoering en politieke lobby van ANBO. Reageren? Kijk op www.twitter.com/lianedenhaan of mail naar magazine@anbo.nl.

2

18

Hier niet geboren, wel thuis in Nederland

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_02.indd 2

24/04/14 10:28

44

Wandelen en relaxen met uitzicht op de Achensee in Tirol

INHOUD IN BEELD Arbeidsparticipatie in Nederland

IEDEREEN EEN GEWONE BAAN? Hoogleraar Ton Wilthagen: ‘Ook mantelzorg kan banen opleveren’

MET ANBO OP REIS Naar wandel-walhalla Achensee

OP DE WERKVLOER Junior & senior

32 38 44 56

DOSSIER EUROPA HOE STAAT HET MET ALLE PENSIOENEN IN EUROPA?

14

MINISTER FRANS TIMMERMANS ‘Laten we Europa bescheidener én effectiever maken’

DOSSIER OSSIER UROPA EUROPA

7

7 8

MINISTER FRANS TIMMERMANS: ‘EUROPEES WAT MOET, NATIONAAL WAT KAN’

14

THUIS IN NEDERLAND

18

EVEN VOORSTELLEN: ONZE EUROPESE LIJSTTREKKERS

22

WIE DOET WAT IN BRUSSEL?

28

EN OOK ANBO LOBBY

4

COLOFON

29

ZO ZIT HET

35

WERF EEN LID EN KRIJG EEN SJAAL ÓF EEN KINZO MULTITOOL

52

LEDENVOORDEEL

61

PRIJSPUZZEL

62 ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_02.indd 3

3

24/04/14 10:28

ZINDEREND ZOMERVOORDEEL! Knip de bon(nen) van uw keuze uit en vergeet niet uw ANBO-pas te tonen wanneer u gebruikmaakt van deze aanbiedingen. Altijd op de hoogte van de laatste voordeel- & kortingsitems?

Abonneer u dan nu op onze gratis digitale nieuwsbrieven via www.anbo.nl/nieuwsbrief.

10%

KORTING

LEDEN VOORDEEL

VOORDEEL OP ELEKTRISCHE FIETSEN VAN MATRABIKE Matrabike is dé winkel voor goedkope fietsen. Voor ieder budget vindt u hier de mooiste, nieuwste modellen. VOORDEEL ANBO-leden krijgen 10% korting bij aankoop van een elektrische fiets bij Matrabike, zowel in een van de negen winkels in Nederland als in de webwinkel. Bovendien mogen ANBO-leden gratis proefrijden in een van de winkels op zaterdag 10, 17 of 24 mei. De koffie staat voor u klaar, net als experts op het gebied van elektrische fietsen. BESTELLEN Ga naar www.matrabike.nl/ANBO-ledenactie, bezoek een van de winkels of bel (0416) 34 20 12.

Actiecode: ANB20140416. Deze actie is geldig t/m 30 juni 2014.

20% KORTING

MUSICAL ‘SISTER ACT’ & OVERNACHTING BADHOTEL SCHEVENINGEN*** Genieten van een musical in het AFAS Circustheater en dan een hotelovernachting.

VOORDEEL ANBO-leden betalen € 99 p.p. o.b.v. tweederangskaart. Geldig op zondag-, woensdag- en donderdagavond t/m 30 december 2014 zolang de voorstelling wordt verlengd. Inclusief: driegangendiner, tweederangskaart ‘Sister Act’, overnachting in comfort tweepersoonskamer en ontbijt. Upgrade naar eersterangskaart: € 5 p.p.

Upgrade naar superior kamer: v.a. € 5 p.p. RESERVEREN O.b.v. beschikbaarheid, o.v.v.

‘ANBO Special’, via (070) 351 22 21 of www.badhotelscheveningen.nl.

,50 € 3 KORTING

ATTRACTIEPARK DUINRELL IN WASSENAAR Op Duinrell heb je uitdagingen voor stoere waaghalzen, maar er is ook speelplezier voor de kleintjes. Én er zijn attracties voor het hele gezin, zoals familieachtbaan Dragonfly. VOORDEEL ANBO-leden ontvangen € 3,50 korting p.p. op de entreeprijs van Attractiepark Duinrell (excl. Tikibad). Maximaal 4 personen per bon. Geldig t/m 26 oktober 2014. Niet geldig op 27 en 28 september 2014. PROFITEREN Lever deze bon in bij de kassa. Niet inwisselbaar tegen contanten en niet geldig i.c.m. andere kortingsacties en vouchers. Meer informatie: www.duinrell.nl of via (070) 515 52 55.

40% KORTING

FIETSARRANGEMENT OP DE VELUWE De natuur rondom de parken op de Veluwe leent zich uitstekend voor fiets- en wandeltochten. VOORDEEL ANBO-leden betalen voor een midweek of weekend vanaf € 175 p.p. (bij 2 personen), 3e t/m 6e persoon vanaf € 42 p.p. Geldig bij aankomst van 16 mei-30 juni 2014 (m.u.v. schoolvakanties en feestdagenperioden).

Inclusief: verblijf in standaard 4- of 6-persoonsbungalow, huurfiets, fietsroutes, opgemaakte bedden bij aankomst en keuken- en handdoekenpakket. Excl. toeristenbelasting en reserveringskosten. RESERVEREN Via Landal GreenParks, 0900-88 42 (€ 0,20 p.m.) of www.landal.nl/ANB18L. Actiecode: ANB18L.

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_12 61

61

22/04/14 13:16

DOSSIER OSSIER UROPA EUROPA

ZO WERKT HET IN EUROPA In dit dossier P. 8

ONS PENSIOEN IS EUROPA-PROOF

P. 14

MINISTER FRANS TIMMERMANS: ‘EUROPEES WAT MOET, NATIONAAL WAT KAN’

P. 18

BESTEMMING: NEDERLAND

P. 22

EVEN VOORSTELLEN: ONZE EUROPESE LIJSTTREKKERS

P. 28

WIE DOET WAT IN BRUSSEL?

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_20 7

7

22/04/14 13:44

DOSSIER OSSIER UROPA EUROPA

Hoe staat het met

onze pensioenen?

NEDERLAND HEEFT HET GOED VOOR ELKAAR

In Italië ging de AOW-leeftijd ineens naar 67 jaar. En in Frankrijk zitten ze straks met een pensioentekort van 20 miljard. Volgens pensioenlobbyist en CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt en Sibylle Reichert van de Pensioenfederatie is het in Nederland zo slecht nog niet geregeld. Nu is het zaak om dat zo te houden. Des te belangrijker om op 22 mei te gaan stemmen.

TEKST SUZANNE GEURTS BEELD THINKSTOCK

8

PENSIOEN-PROFS • PIETER OMTZIGT (1974) is sinds 3 juni 2003 lid van de Tweede Kamer voor het CDA. Hij behandelt er onderwerpen als pensioenen, belastingen en AOW. Van maart 2012 tot en met februari 2014 was hij de eerste Nederlandse pensioenrapporteur. Hij volgde de plannen van de Europese Commissie op de voet en sloot allianties met gelijkgestemde EU-landen.

• SIBYLLE REICHERT (1967) is sinds vier jaar lobbyist van de Pensioenfederatie, die de belangen behartigt van meer dan 300 Nederlandse pensioenfondsen en 5,6 miljoen deelnemers. Ze promoot ons pensioenstelsel en onderhoudt contact met Europese (pensioen)instellingen. Reichert woont en werkt in Brussel en reist één dag per week naar Den Haag.

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_21 8

22/04/14 13:48

PEN

Roemenie

Spanje

O

ns pensioenstelsel is een van de beste in Europa, en dat is geen borstklopperij. “Van pensioenuitvoerders tot ministers: binnen Europa wil iedereen graag horen hoe wij het aanpakken,” aldus Sibylle Reichert, die laatst nog op een bijeenkomst van een Baskische pensioenfondsorganisatie in Bilbao was om dit uit te leggen. De deelnemers hingen aan haar lippen toen ze vertelde over de Nederlandse pensioenhervormingen en de

IN NEDERLAND BOUWT 85 PROCENT VAN DE WERKENDEN PENSIOEN OP, TERWIJL HET EUROPESE GEMIDDELDE OP 40 PROCENT LIGT kracht van ons stelsel. Reichert: “Die zit in het uitgebalanceerde driepijlersysteem. De eerste pijler is onze AOW, die voor iedereen gelijk is en ongeveer 50 pr procent ocent van ons pensioeninkomen beslaat. Via de tweede pijler zorgt iedere werkende Nederlander voor een aanvullend pensioen van zo’n 45 procent. En als je wilt, kun je zelf voor extra inkomen sparen, bijvoorbeeld via een levensverzekering. Dat is de derde pijler van gemiddeld 5 procent.” Slechts 2,6

JAAR IN 2015

PENS

PEN

JAAR IN 2031

"

ENLEE IO

IJD FT

IJD FT

67

65

IJD FT

OENLEE SI

OENLEE SI

67 JAAR IN 2021

Nederland

procent van de Nederlandse ouderen is dan ook arm, een van de laagste percentages ter wereld. Hoe gesmeerd ons stelsel draait, zien we ook aan het totaalsaldo van de Nederlandse pensioenfondsen: ruim duizend miljard euro. Dat is veel, heel veel. “Zelfs meer dan alle Europese noodfondsen bij elkaar hebben,” weet Pieter Omtzigt. “Daarom is het zo belangrijk om onze pensioenpot te beschermen.” ANBO juicht toe dat specialisten als Omtzigt en Reichert zich hiervoor hard maken.

TE WEINIG GELD VOOR AOW Niet alle Europese landen hebben hun pensioenstelsel zo op orde.

De meeste lidstaten hebben wel zo’n driepijlersysteem, maar de verhouding tussen de pijlers verschilt fors. Zo leunt Zuid-Europa sterk op de AOW. Terwijl landen als Polen, Hongarije en Tsjechië nauwelijks een tweede pijler hebben. Door de vergrijzing en de economische crisis merken we dit allemaal: er is straks te weinig AOW-geld voor alle Europese gepensioneerden. Dit wordt versterkt door de slinkende beroepsbevolking, die voor zichzelf én die groeiende groep 65-plussers het pensioen betaalt. Daarom moeten we langer doorwerken (zie kader); in Nederland gaat de pensioenleeftijd stapsgewijs omhoog naar 67 jaar in 2021.

Toch blijft de Europese Unie (EU) bezorgd. Niet onterecht, vindt Sibylle Reichert. “Om de AOW-tekorten te compenseren, moet er meer aanvullend pensioen komen. Maar ook dit is lastig. In Nederland bouwt 85 procent van de werkenden pensioen op, terwijl het Europese gemiddelde op 40 procent ligt. Dat is nogal een verschil.” Daarom pleit de EU al jaren voor een betere afstemming tussen de lidstaten, met als doel tot toekomstbestendige pensioenen te komen.

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_21.indd 9

9

24/04/14 10:32

PENS

IJD FT

63 JAAR

Zweden

GLUREN BIJ DE BUREN

TUSSEN

61 -67 JAAR

Minister Suurhoff voerde in

gewend om voor hun 60ste

1957 de Algemene Ouder-

te

domswet in: iedere Nederlan-

Premier Monti verhoogde de

EIGEN ZAAK

der die 65 jaar werd, had recht

pensioenleeftijd in één keer

op een staatspensioen. Die

tot 66 jaar voor vrouwen en

leeftijd wordt nu verhoogd om

67 jaar voor mannen.

Hierover publiceerde de commissie in februari 2012 een Witboek, een discussiestuk met concrete voorstellen. Ook onze Tweede Kamer reageerde hierop. Ja, we moeten in Europa samen voor betaalbare pensioenen zorgen.

Maar het is niet de bedoeling dat ‘Brussel’ zich met onze nationale fondsen gaat bemoeien.

Sterker nog, officieel mag de EU dit helemaal niet. Daarom benoemde het parlement in maart 2012 Pieter Omtzigt tot pensioenrapporteur, de eerste in Nederland. Zijn taak zit er net op. “Een gezamenlijke pensioenvoorziening maken? Nee, dat is praktisch onmogelijk en buitengewoon onwenselijk. Tenslotte hebben alle 28 lidstaten andere stelsels en pensioenleeftijden. Zo gaan Zuid-Europeanen meestal eerder met pensioen dan Noord-Europeanen.” De afgelopen twee jaar reisde hij door Europa om op te komen voor de Nederlandse fondsen en bondgenoten te vinden: landen met eenzelfde soort pensioenstelsel als Nederland. “Ik sprak bijvoorbeeld met Britse en Duitse parlementariërs en hield een toespraak voor het Benelux-parlement. Soms verliep zo’n overleg ook via video, zoals bij de commissie

het betaalbaar te houden. Hoe

stoppen

met

werken.

• Tot 2016 houdt BELGIË het

zit het in de rest van Europa?

oude pensioenstelsel. Belgen

• In DUITSLAND is bijna een

gaan op hun 60ste verjaar-

op de drie inwoners 65 jaar

dag met de ‘vut’, mits ze

of ouder. Dat is veel. Daarom

35 jaar hebben gewerkt. Na

gaat de pensioenleeftijd om-

2016 gaat de AOW-leeftijd

hoog naar 67 jaar, net als in

naar 62 jaar, na een arbeids-

Nederland. De stijging gaat

verleden van 40 jaar.

voorlopig geleidelijk: elk jaar

• GROOT-BRITTANNIË

één maand erbij.

heeft

een jonge bevolking. Toch

• FRANKRIJK stond bekend

gaat de pensioenleeftijd om-

om het soepele pensioenstel-

hoog. In 2020 komt de eerste

sel. President Hollande heeft

verhoging naar 66 jaar, in

nu voorgesteld om het aantal

2026 de tweede naar 67 jaar

gewerkte jaren van 41,5 naar

en in 2032 de derde naar 68

43 jaar in 2035 te verhogen

jaar. Vrouwen kunnen nu nog

om een tekort te voorkomen.

op hun 60ste stoppen met

• ITALIË krijgt het zwaar, is de

werken, maar voor hen gel-

verwachting van de Europese Commissie. Italianen waren

10

OENLEE SI

IJD FT

PEN

Bulgarije

ENLEE IO

den straks dezelfde regels.

BRON: SER.NL EN NOS.NL

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_21.indd 10

24/04/14 10:33

PEN PENS I

PEN

JAAR

Portugal

Sociale Zaken van het Iers parlement.”

Nederland is vooral huiverig voor verscherpt Europees toezicht. Zo moeten de strenge kapitaaleisen voor verzekeraars ook voor pensioenfondsen gelden, vindt de Europese Commissie.

Maar in Nederland is aanvullend pensioen een sociale zekerheidsvoorziening en geen verzekeringsproduct, zoals in Frankrijk. Als de Europese plannen erdoor komen, zijn gepensioneerden de klos. Sibylle Reichert: “De EU wil dat pensioenfondsen grotere financiële buffers aanhouden.

Alleen al voor Nederland is dit minimaal tien miljard euro. En hoe groter de reserves, hoe minder uitkeringsgeld. Ook zouden ze veiliger moeten beleggen, bijvoorbeeld in staatsobligaties.

DE LOBBY IS EROP GERICHT OM LANDEN AAN ‘ONZE KANT’ TE KRIJGEN EN SAMEN EEN BLOK TE VORMEN Met het risico dat deze beleggingen te weinig opleveren om iemands verwachte pensioen te betalen.” De uitkeringen kunnen met tien procent dalen, blijkt uit berekeningen.

Volgens Pieter Omtzigt hebben landen als Nederland allang bewezen dat ze hun pensioenzaken zelf kunnen regelen. “Kijk maar naar onze

62

JAAR IN 2020 GrootBrittannie"

D TIJ

TIJD EF

65

JAAR

IJD FT

66

NLEEF OE

ENLE SIO

OENLEE SI

Letland

reactie op de crisis. De premies stegen, terwijl de pensioenen werden gekort en niet meer aan de inflatie werden aangepast.

Moeten daar nog extra Europese maatregelen bovenop? Geen goed idee. Pensioenen horen een nationale aangelegenheid te blijven.” De Pensioenfederatie en ANBO zijn het hiermee eens.

Uit een poll onder ANBO-leden blijkt dat 80 procent tegen ‘Brusselse inmenging in ons pensioenstelsel’ is.

BELANGRIJKE VERKIEZINGEN Omtzigts doel was om minimaal negen landen aan ‘onze’ kant te krijgen. Komt de Europese Commissie met een uitgewerkt voorstel, dan kunnen we samen een ‘gele kaart’ trekken. Met zo’n ingreep wordt de commissie voor het blok gezet: denk er nog maar eens goed over na. Vooralsnog mag de gele kaart in het borstzakje blijven, want voorlopig komt het nieuwe toezicht er niet, besloot EU-commissaris Michel Barnier van Interne markt en diensten in mei 2013. “Een teken dat onze internationale lobby indruk heeft gemaakt,” zegt Omtzigt, die zelf met Barnier sprak. Hij hoopt dan ook dat hij door een nieuwe pensioenrapporteur wordt opgevolgd.

Toch zijn de plannen niet definitief van tafel. Lobbyist Sibylle Reichert: “Op dit moment buigt EIOPA, de toezichthouder op Europese pensioeninstellingen, zich over de kapitaaleisen. Allerlei partijen mogen hun mening geven, van pensioenuitvoerders tot consumenten.” De resultaten verwacht ze pas in 2015, of zelfs later. Maar de aanstaande Europese parlementsverkiezingen zijn minstens zo belangrijk, benadrukt Omtzigt. “Welk land levert de opvolger van Barnier, dat wordt spannend. Komt hij of zij uit een lidstaat met een ‘Nederlands’ pensioenstelsel, zoals Duitsland of Groot-Brittannië? Dan kan het de goede kant opgaan.”

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_21.indd 11

11

24/04/14 10:33

14

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_22 14

22/04/14 13:52

DOSSIER OSSIER UROPA EUROPA

MINISTER FRANS TIMMERMANS:

EUROPEES WAT MOET,

NATIONAAL WAT KAN

Dankzij het werk van zijn vader bracht Frans Timmermans een groot deel van zijn jeugd door in Parijs, Rome en...

Brussel. Hij hield er een voorliefde voor Europa aan over.

Maar ook de minister van Buitenlandse Zaken vindt: niet álles hoeft op Europees niveau te worden bepaald.

TEKST MARTE VAN SANTEN BEELD HOLLANDSE HOOGTE BEWERKING AAD GOUDAPPEL

Frans Timmermans over de Europese Unie ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_22 15

15

22/04/14 13:52

Frans Timmermans over de Europese Unie

I

zijn werkkamer aan de Bezuidenhoutseweg in Den Haag serveert de secretaresse van Frans Timmermans (1961) koffie. Een Hollands bakje voor de bezoekers van ANBO, een straffe espresso voor de minister inister van Buitenlandse Zaken. Sinds hij in zijn puberteit pubert eit een aantal jaar in Italië woonde, heeft hij zijn hart aan het land – en de koffie – verpand. “Het eten, de familiebanden, de films, de kunstgeschiedenis, het natuurschoon; ik weet amper waar ik moet beginnen als u me vraagt wat me zo aan Italië fascineert.”

onbespreekbaar, maar er is een verschuiving gaande.

Wat Nederland betreft kan er veel meer aan de lidstaten zelf worden overgelaten. Dan ontstaat er ruimte om beter samen te werken op terreinen waar een slagvaardig Europa wél cruciaal is. Inmiddels zijn steeds meer lidstaten, waaronder Duitsland, Engeland, Denemarken, Zweden en Italië, het op dit punt met ons eens.”

Als uw plannen doorgaan, zullen sommige commissarissen hun positie moeten opgeven. Daar staan ze vast niet om te springen.

Door uw jeugd en uw werk voelt Europa voor u dichtbij. Maar voor veel mensen is het een ver-van-mijn-bed-show. Vijf jaar geleden ging zelfs maar 36,5 procent van de kiezers stemmen.

“Ik Ik snap dat best. Het lukt ons als politici nog onvoldoende om aan kiezers uit te leggen wat het belang van Europa is voor hun persoonlijke leven. En er heerst – terecht – onvrede over hoe de Europese Unie werkt. Wat mij betreft gaan we zo snel mogelijk aan de slag om Europa tegelijkertijd bescheidener en effectiever te maken. Niet voor niets heeft dit kabinet als motto: Europees wat moet, nationaal wat kan.”

Wat wilt u anders?

‘MET DEZE VERKIEZINGEN KRIJGEN WE DE KANS OM EUROPA WAAR NODIG BIJ TE STUREN’

“Op Op dit moment heeft elke lidstaat een commissaris. Achtentwintig in totaal, die allemaal hun eigen plannetjes lanceren. Dat is prima als het om grensoverschrijdende belangen gaat zoals de crisis, werkloosheid, energie, klimaat of migratie. Maar het kan ook gebeuren dat de Europese Unie restaurants probeert te verbieden om nog navulbare kannetjes olijfolie op tafel te zetten, zoals vorig jaar werd voorgesteld. Bedoeld om de consument te beschermen – er wordt nogal met de kwaliteit van olijfolie gesjoemeld – maar het is bij uitstek een voorbeeld van doorgeschoten regelgeving. Logisch dat burgers zich dan afvragen: waar zijn die mensen in Brussel mee bezig?”

Dit soort verhalen horen we al jaren. Hebt u er vertrouwen in dat het beter kan?

“Vijf Vijf jaar geleden was de inperking van Europese macht

16

“Macht Macht inleveren om vertrouwen te herwinnen, dat is het doel. Zonder vertrouwen is macht een lege huls. Burgers gaan pas weer in Europa geloven als we bewijzen dat de Unie zin heeft. Dat we grensoverschrijdende problemen samen moeten en kunnen oplossen. Let et wel: ik sluit mijn ogen niet voor de uitwassen van de Europese Unie.

Maar ik hoop dat burgers dat dan ook niet doen voor de positieve resultaten. Neem mijn eigen provincie, Limburg. Zonder arbeidsmigranten uit Oost-Europa zou veel van de tuinbouw daar al lang zijn verdwenen. Dat is óók het resultaat van de EU.” Afgelopen januari presenteerde Geert Wilders een onderzoeksrapport waaruit bleek dat Nederland er economisch bij gebaat zou zijn om uit de EU te stappen.

Deelt u die mening?

“Absoluut Absoluut niet. Ik vind die conclusie gebaseerd op drijfzand.”

Waarom? Het onderzoek is toch uitgevoerd door een gerenommeerd onderzoeksbureau?

“Een Een bureau dat zeer selectief informatie heeft gebruikt.

Eén voorbeeld. Nederland is na de Verenigde Staten de grootste exporteur van landbouwproducten. Onze belangrijkste afzetmarkt is de Europese Unie. Als we eruit stappen, zouden we invoerrechten moeten gaan betalen, waardoor onze producten veel duurder en dus betalen minder aantrekkelijk worden. Moet u zich voorstellen wat dat voor gevolgen zou hebben voor onze sterkste economische sector! Dat aspect is niet meegenomen.”

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_22 16

22/04/14 13:52

Als uit de EU stappen zo slecht is voor Nederland, waarom strijdt een partij als de PVV daar dan toch voor?

“Omdat Omdat die daar stemmen mee kan winnen. Met zo veel onvrede over Europa valt de boodschap ‘Weg ermee’ goed bij kiezers. Maar als je ontevreden bent over wat er in je gemeente gebeurt, zeg je toch ook niet ‘We heffen de stad op’? Dan kies je een ander bestuur. Hetzelfde geldt voor de Europese Unie. Met deze verkiezingen krijgen we de kans om Europa waar nodig bij te sturen.

Een en ander bezwaar dat ik heb, is dat de PVV alleen naar de economische aspecten kijkt. Maar de EU staat voor veel méér. Mijn ouders – ze zijn nu eind zeventig – herinneren zich een Europa waarin landen en volken elkaar naar het leven stonden. Dankzij de Europese integratie is dat ondenkbaar geworden.”

over. Anders gezegd: Nederlanders houden van Europa, maar niet van Brussel.”

ANBO-leden maken zich zorgen over de invloed van Europa op onze pensioenen. Komen die door de Europese regels in gevaar?

‘ER ZIJN WEINIG LANDEN DIE ZO VAN DE EUROPESE INTEGRATIE HEBBEN GEPROFITEERD ALS NEDERLAND’

Heeft de Europese Unie zich daarmee niet overbodig gemaakt?

“De De veiligheid en stabiliteit die we nu hebben, zijn niet vanzelfsprekend. Ik ben opgegroeid in een Europa dat doorkliefd werd door een muur, waarin veel burgers niet konden zeggen wat ze wilden. Dankzij de Europese Unie is dat verleden tijd. Maar wat door mensenhanden mensenhanden is gebouwd, kan ook door mensenhanden worden afgebroken. Kortom: het succes van de EU mag ons niet gemakzuchtig maken, we moeten eraan blijven werken.

Daar zijn we met z’n allen verantwoordelijk voor. Dat alleen al is reden om 22 mei naar het stemlokaal te gaan.”

De euroscepsis is in Nederland groter dan in veel andere

“Het Het Nederlandse pensioenstelsel is niet alleen een van de beste van Europa, maar van de hele wereld.

Nergens Nerge ns sparen mensen meer voor hun pensioen dan hier. Europese regels brengen dat op geen enkele manier in gevaar; het is eerder zo dat andere landen de kunst van ons afkijken. Maar aar Europa is wel op een andere manier belangrijk voor onze pensioenen. Dat onze pensioenfondsen zo goed zijn gevuld, komt doordat ze succesvol beleggen. Dat lukt het beste als er politieke stabiliteit is, en economische groei. Kortom: hoe beter Europa het als geheel doet, hoe hoger onze pensioenen zijn. Vandaar dat het zo belangrijk is dat we problemen als de enorme jeugdwerkloosheid in de Europese Unie gezamenlijk aanpakken.”

Ook als het betekent dat we daarvoor nationale soevereiniteit moeten inleveren?

“Als Als je met zo veel landen samenwerkt, moet je geven en nemen. Dat betekent dus ook: af en toe iets accep accepteren waar je minder blij mee bent. Uiteindelijk gaat het erom of je er per saldo beter van wordt. En er zijn weinig landen die zo van de Europese integratie hebben geprofiteerd als Nederland, zowel qua stabiliteit als qua economische groei.”

Europese landen. Hoe komt dat?

“Bij Bij ons heerst een cultuur van ‘eerst zien, dan geloven’. De politiek moet zich aan de burger bewijzen.

In Brussel is het andersom, daar zeggen politici: ‘Vertrouw ons maar, wij regelen het wel’. Zo’n houding valt hier niet in goede aarde. Overigens verigens blijkt uit de jaarlijkse Eurobarometer dat 70 procent van de Nederlanders vóór Europese samenwerking is. Maar de manier waarop die samenwerking vorm krijgt, dáár zijn we ontevreden

OVER FRANS TIMMERMANS Frans

Timmermans

(Maastricht,

1961)

heeft

een lange staat van dienst op het terrein van buitenlandbeleid. Sinds 2012 is hij minister van Buitenlandse Zaken.

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_22.indd 17

17

24/04/14 10:44

n e l l e t s r o o v n e v E

ONZE MENS

In Brussel gebeurt het. En ú bepaalt bij de verkiezingen op 22 mei wie er straks op die 26 Nederlandse stoeltjes zitten in het Europees Parlement. Een goed moment om de Europese lijsttrekkers van een aantal politieke partijen aan u voor te stellen.

TEKST EVA PRINS BEELD ANNEMARIE KLEYWEGT

22

PAUL TANG (PVDA):

‘MEER WERK, DAT IS GOED VOOR IEDEREEN’ Paul Tang is een nieuwkomer in het Europees Parlement.

Van 2007 tot 2010 was hij Tweede Kamerlid en financieel woordvoerder voor de PvdA. Daarna werd hij zelfstandig adviseur. “Het bestrijden van de werkloosheid is een van de grootste uitdagingen

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_17 22

22/04/14 13:38

NSEN IN...

voor Europa de komende jaren. Dat geldt voor jongeren die met hun diploma op zak niet aan een baan komen, én voor ouderen die hun vaste baan kwijtraken maar zich niet willen laten afschrijven. Meer werk is ook goed voor gepensioneerden, want werk vormt de basis van onze publieke voorzieningen zoals zorg en pensioenen. Europa moet en kan daar veel meer aan doen. Zo kan er vanuit het Europees Parlement een oproep aan de Europese Commissie worden gedaan om bij alle maatregelen rekening te houden met

werkgelegenheid. Dus ook in de manier waarop de begrotingsregels worden toegepast. Oftewel: minder rigide. Daarnaast kan Europa investeren in bijvoorbeeld infrastructuur.”

TEGEN UITBUITING “Ook ligt er een belangrijke taak in de aanpak van uitbuiting van met name Oost-Europese werknemers.

Arbeidsmigranten moeten dezelfde arbeidsvoorwaarden en lonen krijgen als andere werknemers. Anders is er sprake van uitbuiting en dus ook van oneerlijke concurrentie.”

DOSSIER OSSIER UROPA EUROPA

LES VAN DE CRISIS “Een andere prioriteit van de PvdA in Europa is stabiliteit op de financiële markten. Die is essentieel voor de economie en ook voor de pensioenen, want pensioenfondsen zijn voor hun beleggingsresultaten afhankelijk van een stabiele financiële markt. De les die we hopelijk van deze crisis hebben geleerd, is dat banken in de toekomst hun eigen problemen moeten kunnen oplossen. Daarvoor zijn goede buffers én strengere regels nodig. Dat is het gevecht dat we nu voeren.”

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_17 23

23

22/04/14 13:39

DENNIS DE JONG (SP):

‘NIET BEZUINIGEN, MAAR INVESTEREN!’ Dennis de Jong was ambtenaar op een aantal ministeries en medewerker bij de Europese Commissie voordat hij in 2009 voor de SP in het Europees Parlement kwam. “Formeel zijn het zorg- en het pensioenstelsel ‘nationale bevoegdheden’, maar in de praktijk heeft Europa er, via een omweg, wel degelijk grote invloed op. Door de eurocrisis is er nu verscherpt toezicht vanuit de Europese Commissie op het begrotingsbeleid

SOPHIE IN ’T VELD (D66):

‘LANDEN KUNNEN VAN ELKAAR LEREN’

van de lidstaten. Het tekort mag niet boven de drie procent komen, anders volgen flinke sancties.”

EN BEDANKT...

“Als SP hebben wij altijd geageerd tegen deze starre norm omdat Europa, zeker nu, juist flinke investeringen nodig heeft. Bezuinigingen leiden alleen maar tot een nog hogere werkloosheid en afbraak van publieke voorzieningen. Dat zie je het sterkst in landen als Spanje en Griekenland, maar ook in Nederland moeten mensen bijvoorbeeld steeds meer zelf betalen voor zorg.”

worden. Zij ziet dan ook meer in een staatspensioen aangevuld met een particuliere pensioenverzekering dan in een collectief pensioenstelsel zoals bij ons, waarbij werknemers verplicht sparen via hun werkgever.

Ik zit in de interne-marktcommissie van het Europees Parlement en merk dat andere landen soms vreemd tegen ons pensioenstelsel aankijken.

Gelukkig vinden de meeste partijen in Nederland ons pensioenstelsel een groot goed. Maar de druk vanuit Europa om alles te willen privatiseren, neemt toe.”

DIE NEDERLANDERS...

“Bovendien vindt de Europese Commissie dat zo veel mogelijk publieke diensten een ‘vrije markt’ moeten

tonen dat het stelsel solide en houdbaar is, ook op lange termijn. Dat is de enige eis die Europa stelt.”

SENIOREN OP DE AGENDA Sophie in ’t Veld draait draa it al twintig jaar mee in Europa. Eerst als medewerker van Europarlementariër Johanna BoogerdQuaak, sinds 2004 als lijsttrekker voor D66. “Er wordt vaak over de Europese Unie gepraat alsof het om een ‘externe macht’ gaat, maar wij doen en bepalen zelf mee. De angst dat ‘Europa’ onze pensioenen bedreigt, is dan ook ongegrond.

Hoe landen hun pensioenstelsel inrichten, daar bemoeit Europa zich niet mee – als we maar kunnen aan-

24

“Europa heeft niet zoiets als een ‘seniorenbeleid’, maar ik verwacht dat het onderwerp ouderen door de toenemende vergrijzing belangrijker zal worden. En dat een lobby-organisatie als AGE (waar ook de ANBO deel van uitmaakt, red.) meer gehoor vindt. Dan gaat het om vragen als: hoe houden we de ouderenzorg betaalbaar en sluiten we aan bij wat mensen zelf nodig hebben. En hoe zorgen we dat ouderen actief en betrokken kunnen blijven?”

STOK ACHTER DE DEUR “Ook hierin bepalen lidstaten overi-

gens hun eigen beleid, maar Europa kan wel doelstellingen afspreken.

Bijvoorbeeld om meer te investeren in mantelzorg, of in levenslang leren. Zulke afspraken zijn een stok achter de deur waar landen elkaar op kunnen aanspreken. En door het er in Europees verband over te hebben, kunnen landen van elkaar leren. Duitsland is nu bijvoorbeeld hard bezig om te zorgen dat gediplomeerde mensen, van binnen en buiten de EU, worden klaargestoomd voor een baan in de ouderenzorg.

Die tekorten dreigen hier ook.”

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_17 24

22/04/14 13:39

ESTHER DE LANGE (CDA):

‘JONG ÉN OUD ZIJN STRAKS HARD NODIG’ Esther de Lange is sinds 2007 voor het CDA lid van het Europees Parlement, waar ze zich onder andere bezighoudt met landbouw en voedselveiligheid.

“De visie van het CDA op Europa is: zaken die groot en ook grensoverschrijdend zijn, bijvoorbeeld milieuvervuiling, moet je groot regelen. Maar wat klein kan, in eigen land of buurt, moet je klein regelen.

Dat laatste geldt voor onderwerpen als wonen, zorg, mobiliteit én het pensioenstelsel. Door de eurocrisis

BAS EICKHOUT (GROENLINKS):

‘ONZE HELE ECONOMIE IS VERVLOCHTEN MET EUROPA’ Bas Eickhout zit sinds 2009 in het Europees Parlement voor GroenLinks, waar hij zich vooral bezighoudt met klimaat, de eurocrisis en de financiële markten. “Over de hoogte van ons pensioen heeft ‘Brussel’ niet direct iets te zeggen, maar indirect raakt het ons wel. Zo is de premiediscussie rechtstreeks terug te voeren op tegenvallende opbrengsten van pensioenfondsen, en dat heeft weer al-

houdt ‘Brussel’ nu strenger toezicht op de overheidsfinanciën. Maar de Europese Commissie kan hooguit adviseren om het pensioenstelsel te hervormen, ze kan het niet afdwingen. Bij dit soort onderwerpen, die landen prima zelf kunnen regelen, past geen Europese wetgeving.”

GEZOND OUDER WORDEN “Dat wil niet zeggen dat Europa niets kan of moet doen aan ‘seniorenbeleid’. Europa heeft bijvoorbeeld een groot onderzoeksbudget te verdelen.

Als CDA hebben we ons er hard voor gemaakt dat een flink deel daarvan gaat naar het onderzoeksprogramma Healthy Ageing over gezond ouder worden. Dat is belangrijk, want Europa vergrijst én ontgroent snel.

En ook met een kleiner wordende

les te maken met de eurocrisis.

GroenLinks vocht de afgelopen jaren in het Europees Parlement voor strengere regels voor financiële instellingen. Met succes. Strengere regels brengen de stabiliteit van en het vertrouwen in de euro terug.”

Europese bevolking willen we onze welvaart en economische kracht behouden. Dat wordt dé uitdaging voor de komende jaren.”

WAARDEVOLLE SENIOREN “Ik zie het als mijn opdracht om generaties te verbinden. Ook senioren zijn van enorme waarde voor de economie en samenleving. Kijk naar al hun vrijwilligerswerk en mantelzorg, en naar de rol die ze spelen bij het draaiend houden van gezinnen met twee werkende ouders – daar heb ik zelf dagelijks mee te maken.”

beleid van de lidstaten, en dwingender aanbevelingen kan doen.”

PANIEKBEZUINIGINGEN “In Europa hebben we één munt, maar geen gemeenschappelijk economisch beleid. De Europese Commissie kan maar op één ding sturen: het maximum van drie procent begrotingstekort. Maar dat leidt vooral tot paniekbezuinigingen op korte termijn, vaak op ‘kostenposten’ die belangrijk zijn voor ouderen, zoals de zorg en pensioenen. GroenLinks wil dat Brussel meer te zeggen krijgt over het sociaal-economisch

OM VOOR TE VECHTEN “Meer Europa. Ik weet dat het geen populaire boodschap is. Begrijpelijk; Europa is alleen in het nieuws als het misgaat. Toch hebben mensen meer aan Europa dan ze denken. Onze hele economie is ermee vervlochten.

Maar Europa staat ook voor een sociaal vangnet, persvrijheid, antidiscriminatie, duurzaamheid. Die waarden maken Europa voor mij iets om voor te willen vechten.”

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_17 25

25

22/04/14 13:40

HANS VAN BAALEN (VVD):

‘EERDER MINDER DAN MEER TAKEN VOOR EUROPA’ Vóór zijn overstap naar Brussel in 2009 zat Hans van Baalen tien jaar voor de VVD in de Tweede Kamer. “In Europa moeten we geen seniorenbeleid voeren, net zo min als een jongeren- of vrouwenbeleid. Dat kunnen landen goed op nationaal niveau regelen.

Beter zelfs. Europa is er voor grensoverschrijdende zaken zoals de vrije markt en internationale handel.”

NIKS MOET “Er is geen grensoverschrijdend

TOINE MANDERS (50PLUS):

‘MINDER ZOUT, SUIKER EN VET IN VOEDING’ Toine Manders zat vijftien jaar voor de VVD in het Europees Parlement. Nu is hij lijsttrekker voor 50PLUS. “Ouderenbeleid is geen specifieke taak van Europa. Maar indirect heeft Europa er wel degelijk invloed op, bijvoorbeeld door wetgeving, subsidies, investeringen, onderzoek etc. 50PLUS wil in de nieuwe Europese Commissie een commissaris die al het beleid toetst op de gevolgen voor ouderen en de vergrijzing in Europa.”

26

seniorenprobleem. Bij seniorenbeleid gaat het over mobiliteit, aanpassing van woningen, woningen, thuiszorg, sociale voorzieningen en pensioenen.

In elk land is de situatie anders, dus je moet die zaken niet Europees willen regelen. Dat geldt zeker voor pensioenen. Nederland heeft een van de beste pensioenstelsels van Europa. Als je dat Europees gaat regelen, zal het hier altijd slechter worden. Het klopt dat Eurocommissaris Olli Rehn aanbevelingen kan doen over aanpassingen van bijvoorbeeld pensioenstelsels. Maar er is geen Europese wetgeving die zegt dat we die moeten opvolgen. Wat de VVD betreft, komt die verplichting er ook niet. In Nederland worden de pensioenen door werknemers opgebouwd en niet uit de staatskas

VECHTEN VOOR PENSIOENEN “We hebben drie speerpunten: pensioenen, banen en zorg. Ik heb gestreden tegen wetgeving waardoor het Nederlandse pensioenstelsel verslechtert, en dat blijf ik doen.

Vorig jaar lag er een voorstel van de Europese Commissie om pensioenfondsen hetzelfde te behandelen als verzekeringsmaatschappijen en financiële instellingen. Pensioenfondsen zouden dan hogere reserves moeten aanhouden, en dat gaat ten koste van de pensioenuitkeringen.

Met mijn collega Ria Oomen (CDA) heb ik dat kunnen voorkomen.”

ONS VOORSTEL: TANDEMBANEN “De bestrijding van jeugdwerkloosheid is door Europa aangemerkt als topprioriteit. Terecht, maar

betaald. Dus Europa hoeft niet bij ons aan te kloppen.”

SLANK EN EFFECTIEF “Wij willen een slank en effectief Europa, met eerder minder dan meer taken. Wat wél goed kan, is informatie uitwisselen. Zo is er in Zweden veel aandacht voor het toegankelijk maken van het openbaar vervoer voor ouderen en gehandicapten.

En Duitsland heeft veel ervaring met aanpassingen van huizen zodat mensen langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Daar leren wij van.”

voeg daar de werkloosheid onder 50-plussers aan toe. Ons voorstel is om tandembanen in te voeren, waarbij een meester (senior) en een gezel (junior) een baan delen en van elkaars kennis, netwerk en ervaring profiteren. Europa kan dat stimuleren, bijvoorbeeld met proefprojecten. Voor zorg zetten we in op innovatie en preventie. Zestig procent van alle ziekten is leefstijlgerelateerd. Europa moet zorgen dat de voedingsindustrie minder zout, suiker en vet in producten stopt, zodat mensen langer gezond blijven.”

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_17 26

22/04/14 13:40

PUZZEL MEE

MAAK KANS OP MOOIE PRIJZEN! Geef uw oplossing vóór 11 mei door, bij voorkeur via www.anbo.nl/puzzel. Daar vindt u ook meer informatie over de prijzen. Of stuur een kaartje naar: ANBO Puzzels, Postbus 2012, 3440 DA Woerden. Vergeet niet uw naam, adres en telefoonnummer te vermelden.

HOOFDPRIJS

T.W.V.

€328

VERWENARRANGEMENT HOTEL BELLE-VUE IN LUXEMBURG Dit moderne ecologische hotel ligt aan de rand van het middeleeuwse stadje Vianden. U wint een overnachting voor twee personen in een luxe kamer met balkon en inloopdouche, inclusief viergangendiner, ontbijt, gebruik van binnenbad en sauna en een massage van dertig minuten. Kijk voor meer informatie op www.hotelbv.com of bel 0035-2-83 41 27.

22

62

21

16

2

28

41

37

14

44

13

HORIZONTAAL 1 Wat wij bij be-

VERTICAAL 2 Vorderaar 3 Eens-

langenbehartiging vooropstellen, naast zelfstandigheid 11 Zijrivier van de Donau 12 Luchtig baksel 13 Symbool voor selenium 14 Europese ruimtevaartorganisatie 15 Verder vooruit 17 Duitse zangeres 19 Beeldverhaal 20 Land in Afrika 22 Uiting van religie 24 Bron van proteïnen 25 Laag 27 Indiaan uit het zuiden van de VS 30 Dokter en vijand van James Bond 31 Plaats in Frankrijk met waterbronnen 34 Vader van het Smurfenlied 37 Muziekstuk 38 Rivier in Vlaanderen 39 Verschil tussen uitgaven en ontvangsten 41 Hit van ABBA 42 Niet later 43 Meertandige mestvork 46 Duivenverblijf 47 Bij ons verboden werk.

gezind 4 Symbool voor zink 5 Verbi causa (afk.) 6 Beweging waarvan Bob Marley lid was 7 Meetstandaard 8 Fel 9 Internationale norm (afk.) 10 Rangtelwoord 14 Waarvoor wij, net als voor schade en zorg, een collectief hebben 16 Gezongen toneelstuk 18 Internetextensie van Oostenrijk 19 Teken 21 Herkauwer 23 Klein kind 26 Ontzag (Fr.) 27 Organisatie die staat voor emancipatie en zeggenschap van senioren over hun leven 28 Ribbenstoot 29 Samenhang 32 Onbeschroomd 33 Windrichting 34 Slang 35 Reeds 36 Hartige knoflooksaus 40 Vadsig 44 Hij 45 Bazige vrouw 46 Terabyte (afk.).

TWEEDE PRIJS

T.W.V.

€ 24,99

5X BAKING SET VAN VACU VIN In deze als vintage kookboek vormgegeven doos zitten drie superhandige +Tools van Vacu Vin: Apple Corer+Knife, Whisk+Brush en Cake Server+Divider.

Met deze multifunctionele keukenhulpjes én het bijgeleverde recept maakt u zo een heerlijke appeltaart.

Oplossing vorige puzzel: belangen.

De prijzen worden onder de goede inzendingen verloot. Winnaars krijgen persoonlijk bericht.

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_13 62

22/04/14 13:19

DOSSIER OSSIER UROPA EUROPA

WIE DOET WAT IN BRUSSEL? Europa in ’t kort

‘Brussel’, zo heet in de volksmond die plek waar alle Europese regeltjes vandaan komen. Wie doet daar eigenlijk wat? ANBO zet het voor u op een rij.

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE

EUROPESE RAAD

Ook wel ‘Raad’ of ‘EU-Raad’ genoemd. Deze Raad is het

waar de staatshoofden en regeringsleiders van de EU-

forum van nationale ministers van elk EU-land. Gaat het

landen beleidsprioriteiten vastleggen en praten over

bijvoorbeeld over het economisch beleid, dan komen

belangrijke kwesties. Zo ging het tijdens de laatste top

de ministers van Economische Zaken en Financiën bij

in december onder andere over ingrijpen in Mali en de

elkaar. Gaat het over criminaliteitsbestrijding, dan

Centraal-Afrikaanse Republiek, en over samenwerking bij

bestaat de Raad uit de ministers van Justitie, enzovoort.

de ontwikkeling van nieuwe wapensystemen. Meestal zijn

Vanuit de Raad wordt onder andere gewerkt aan een

er vier ‘toppen’ per jaar. De Raad heeft geen wetgevende

eenduidig economisch beleid en aan een gemeenschap-

bevoegdheid. Besluiten worden over het algemeen

pelijke buitenland- en veiligheidspolitiek. Daarnaast

genomen op basis van een breed gedragen overeen-

heeft de Raad, samen met het Europees Parlement, het

stemming. De vaste voorzitter (president) is de Belgische

laatste woord over wetsvoorstellen van de Europese

oud-minister en oud-premier Herman Van Rompuy.

Ook wel ‘Europese top’ genoemd – en niet te verwarren met de EU-raad. De Europese Raad is een topconferentie

Commissie en over de EU-begroting. Vanaf 2014 is in de Raad het besluitvormingssysteem van ‘dubbele meerderheid’ ingevoerd. Dat wil zeggen dat voor een meerderheid minstens 15 landen nodig zijn, én deze landen moeten minstens 65 procent van de EUbevolking vertegenwoordigen.

28

N DE DE BEGROTING VA BEDROEG EUROPESE UNIE A R LIEFST VORIG JAAR MA EU RO. 150 MILJARD

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_24 28

22/04/14 14:04

COLOFON ANBO Hoofdredactie Marte van Santen Redactiecommissie Daniëlle Pels, Tabitha Poolen, Alex van Scherpenzeel, Renée de Vries Traffic management Tabitha Poolen

EUROPEES PARLEMENT Het Europees Parlement is de rechtstreeks verkozen

Realisatie SPN bv, Baarn Bladmanagement Caroline van der Kooij Art direction Irene Crone Vormgeving Heleen Kurpershoek Eindredactie Esther Speelman, Marije van der Haar-Peters

volksvertegenwoordiging van de Europese Unie. Om deze te kiezen, mogen alle burgers van de Europese Unie van 18 jaar en ouder eens in de vijf jaar stemmen.

Het parlement telt 766 leden uit alle 28 lidstaten van de Europese Unie. Hoe groter het land, hoe meer leden.

Nederland heeft er 26, verdeeld over vrijwel dezelfde

Druk Roularta Copyright 2014 ANBO Magazine ISSN 1877-3427 Redactieadres ANBO, Postbus 2012, 3440 DA Woerden Tel (0348) 46 66 66 e-mail: magazine@anbo.nl Advertenties Media Plus bv, Baarn Tel (035) 692 59 99

politieke partijen als in de Tweede Kamer. Partijen van vergelijkbare politieke stromingen – bijvoorbeeld de liberalen, groenen of socialisten – vormen fracties.

De belangrijkste taak van het Europees Parlement is het goedkeuren, afkeuren of wijzigen van wetsvoorstellen van de Europese Commissie, het dagelijkse bestuur van Europa. Daarnaast houdt het parlement toezicht op de Commissie: het moet de benoeming van commissarissen goedkeuren, het controleert de begroting en de uitgaven en kan de Commissie zelfs naar huis sturen.

EUROPESE COMMISSIE De Europese Commissie bestaat uit 28 commissarissen, uit elk land één. Voor Nederland is dat sinds 2004 Neelie Kroes (VVD). Zij beheert nu de portefeuille José Manuel Barroso.

De Commissie vormt het dagelijkse bestuur van de Europese Unie. Zij maakt en beheert de begroting (in 2013 bedroeg die 150 miljard euro), voert het EU-beleid uit, maakt wetsvoorstellen en controleert of alle EU-landen de EU-wetgeving juist toepassen. Ook vertegenwoordigt de Commissie de Europese Unie op internationaal niveau, bijvoorbeeld bij onderhandelingen met niet-EU-landen.

TEKST EVA PRINS BEELD THINKSTOCK

Digitale Agenda. De huidige voorzitter is de Portugees

Lid worden? Via www.anbo.nl of via het Servicecenter, tel (0348) 46 66 90 (ma. t/m vr. van 10.00 tot 16.00 uur).

Aanmelden kan ook bij de dichtstbijzijnde afdeling. Contributie lidmaatschap per jaar € 37,30. Contributie tweede lid op hetzelfde adres € 33,80. ANBO-leden ontvangen in 2014 acht keer gratis ANBO Magazine.

Lidmaatschap opzeggen? Doe dat vóór 1 december 2014 via servicecenter@anbo.nl of tel (0348) 46 66 90.

Contributie wordt niet gerestitueerd.

Prijzen ANBO Magazine Losse nummers € 4,50. Abonnement voor bedrijven € 32,50 per jaar voor acht magazines.

Wijzigingen Kunt u doorgeven aan het Servicecenter, tel (0348) 46 66 90, of via servicecenter@anbo.nl.

Privacy ANBO legt gegevens van ANBO-leden vast. Uw adres kan gebruikt worden om u te informeren over producten en aanbiedingen van ANBO en zorgvuldig geselecteerde andere instanties. Stelt u hier geen prijs op? E-mail dan naar servicecenter@anbo.nl of stuur een briefje naar: ANBO, t.a.v. Servicecenter, Postbus 2012, 3440 DA Woerden.

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_24 29

29

22/04/14 14:04

IN BEELD

BETAALD EN ONBETAALD WERK

INFOGRAPHIC THEO SMIT

Nederland heeft de hoogste arbeidsparticipatie in de Europese Unie (EU).

Maar hoe zit het met vrijwilligerswerk en mantelzorg?

IEDEREEN DOET MEE In 2012 deed 80% van de mannen en 70% van de vrouwen van 15 tot 65 jaar minimaal 1 uur per week betaald werk. Dit is ongeveer 11% boven het gemiddelde van de EU. De arbeidsparticipatie van Nederlandse mannen is de hoogste van Europa. Bij de vrouwen staat Nederland op plek 2, achter Zweden.

SENIOREN AAN HET WERK Onder 55- tot 65-jarigen is de arbeidsparticipatie in Nederland met 59% hoger dan het gemiddelde van de EU: 49%.

DEELTIJD IN NL Nederland heeft de meeste deeltijdwerkers van de EU. Ruim 26% van de Nederlandse mannen en 77% van de vrouwen heeft een parttimebaan. Het gemiddelde in de EU is 9%van de mannen en 33% van de vrouwen.

Arbeidsparticipatie ouderen (gemiddeld) 80

30 10 0%

EU

20

Duitsland

40

Zweden

50

Nederland

60

Denemarken

70

DEELTIJD IN EU Vrouwen in Duitsland, Oostenrijk, België en het Verenigd Koninkrijk hebben ook relatief vaak een deeltijdbaan: 40 tot 45%.Van de mannen in Denemarken, Zweden, Ierland en het Verenigd Koninkrijk werkt 13 tot 16% in deeltijd. In de ‘nieuwe’ EU-lidstaten zijn de percentages van het aantal mensen met een deeltijdbaan het laagst.

32

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_16 32

22/04/14 13:28

75+ Na het 75ste levensjaar neemt de maatschappelijke participatie van Nederlanders af. 1% doet nog betaalde arbeid, 17% doet vrijwilligerswerk, 15% geeft mantelzorg.

VRIJWILLIGERSWERK 1 op de 3 Nederlanders doet vrijwilligerswerk. 33% van de werkende senioren (55 tot 75 jaar) doet vrijwilligerswerk.

11

MANTELZORG Van de mensen tussen 55 en 75 jaar met een betaalde baan verleent 17% ook mantelzorg. Senioren met een baan van meer dan 28 uur per week, verlenen minder mantelzorg (13%) dan ouderen zonder baan (23%).

ld)

DUIZENDPOTEN Bijna 7% van de 55- tot 75-jarigen met een betaalde baan combineert dit met vrijwilligerswerk én mantelzorg.

LIEFDEWERK Nederlanders staan op nummer 2 als het gaat om vrijwilligerswerk.

1. Zweden 2. Nederland 3. Denemarken 4. Oostenrijk 5. Duitsland

BRONNEN: RIVM, CBS

LEES MEER OVER DE PARTICIPATIEWET OP PAGINA 38

ANO3_03_16 33

➔

33 22/04/14 13:28

Ton Wilthagen:

GEEF IEDEREEN KANS OP EEN GEWONE BAAN Met de Participatiewet die in 2015 van kracht wordt, wil het kabinet zo veel mogelijk mensen aan het werk helpen die daarbij ondersteuning nodig hebben. Hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen denkt mee hoe dat ook in de praktijk kan lukken.

TEKST DITTY EIMERS BEELD WENDY VAN SANTEN FOTOGRAFIE HESTER DOOVE

D

e voorstelling is afgelopen, iedereen loopt naar buiten, maar jij bent je telefoon vergeten en moet jezelf naar binnen boksen. Tegen de stroom in. “Zo voelen mensen met een arbeidshandicap zich die in crisistijd een baan moeten zoeken,” zegt hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen. Hij is geen studeerkamergeleerde, maar bedenkt praktische oplossingen voor arbeidsmarktvraagstukken. Zo bedacht hij twee jaar geleden op de fiets naar huis de Startersbeurs: geef een werkloze jongere een beurs van 500 euro per maand en laat hem ervaring opdoen bij een bedrijf. Meer dan honderd gemeenten voerden dit plan al uit. Als het aan Wilthagen ligt, komt er binnenkort ook een Meesterbeurs voor ouderen die in bedrijven mentoren opleidingswerk doen.

Wat vindt deze deskundige van de nieuwe Participatiewet? Op 1 januari 2015 komt er een gezamenlijke regeling voor werkzoekenden in de bijstand, de Wajong (voor mensen die op jonge leeftijd arbeidsongeschikt zijn geworden) en mensen

38

met een beperking. Geen gesubsidieerde werkplekken of sociale werkplaatsen meer, maar echte banen in gewone bedrijven.

Naar schatting een half miljoen mensen krijgen met deze wet te maken.“Mijn grote zorg is dat er niet voldoende werk is voor al die mensen,” zegt Wilthagen. “En ze mogen niet in het diepe worden gegooid.

Veel mensen uit deze groep hebben structuur en zekerheid nodig.”

125.000 EXTRA BANEN Wat ANBO betreft, krijgt de Participatiewet een kans. Er staan nu te veel mensen aan de kant die graag willen werken. Bijvoorbeeld 50-plussers met een bijstandsuitkering, Wajongers die al voor hun dertigste zijn afgekeurd, mensen die door psychi psychische sche problemen moeilijk een baan kunnen krijgen. Ook Wilthagen kan zich vinden in het idee achter de wet. Maar zal het lukken om

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_04 38

22/04/14 11:39

39 ANO3_03_04.indd 39

24/04/14 10:48

al die mensen aan een baan te helpen, vraagt hij zich af. “Het risico bestaat dat straks nog meer mensen in de bijstand terechtkomen. Of dat mensen die nu de zekerheid van een uitkering hebben, in flexbaantjes worden geduwd.”

Wie vanaf jonge leeftijd een handicap of ziekte heeft, kan vanaf 2015 alleen een Wajong-uitkering aanvragen als hij nooit meer zal kunnen werken. Anders wacht de bijstand.

De sociale werkplaatsen gaan op slot voor nieuwe werknemers. En gemeenten worden

een half miljoen mensen met beperkingen of anderszins weinig zicht op een baan.” Al helemaal omdat er door de crisis nóg 600.000 werkzoekenden in de rij staan. “Bedrijven zijn geen banenpinautomaten. Momenteel zijn ze alleen bezig met mensen ontslaan.”

Werkgevers aanspreken op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid, zet volgens hem geen zoden aan de dijk. “Ook goedwillende werkgevers nemen hooguit één of twee mensen aan omdat ze het zielig vinden.” Daar komt bij dat werken in Nederland topsport is.

Of je nu professor, IT-er of loodgieter bent, de werkdruk is hoog.

“Mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt trekken dat vaak niet. Daar moet je iets anders voor verzinnen.”

‘CREËER IN NIEUWE BEDRIJVEN WEER ‘MAKKELIJKE’ FUNCTIES, ZOALS WERK IN DE POSTKAMER’

WERK IN DE LUWTE

– met minder geld – verantwoordelijk voor de begeleiding van arbeidsgehandicapten naar een baan. Kabinet en werkgevers hebben samen voor de komende jaren 125.000 extra banen voor mensen met een arbeidsbeperking toegezegd. Wensdenken, aldus Wilthagen.

“Het is een illusie dat je door afspraken met werkgevers regulier werk kunt creëren voor

MR. ARBEIDSMARKT Ton Wilthagen (1960) is hoogleraar institutionele en juridische aspecten van de arbeidsmarkt aan de Universiteit van Tilburg en directeur van onderzoeksinstituut ReflecT. Zijn bijnaam: Mister Flexicurity. Want hij onderzoekt hoe je

de

flexibele

combineren

met

arbeidsmarkt sociale

kunt

zekerheid.

“Ik fiets tussen verschillende werelden

Dat kán, daar is hij van overtuigd. “Wat we nodig hebben, zijn minder veeleisende banen.” Vroeger waren die er in vrijwel elk bedrijf: volwaardige betrekkingen in de luwte. In de postkamer bijvoorbeeld, of als mentor van jonge medewerkers. “Die functies zijn uit kostenoverwegingen bijna allemaal weggesaneerd of aan anderen uitbesteed. We zullen ze opnieuw moeten creëren.”

Werk is er genoeg in de samenleving. Denk aan klussen in en om het huis waar hoogopgeleide tweeverdieners geen tijd voor hebben, aan zorg voor eenzame ouderen of voor mensen die buiten de maatschappij staan. “Nu wordt te veel afgewenteld op de mantelzorg.” Maar levert dat fatsoenlijke banen op? Wilthagen: “Zeker. Je moet dat slim organiseren, maar het is wel degelijk mogelijk om daar een systeem voor te bedenken. Door fiscaal aantrekkelijke regelingen bijvoorbeeld, waardoor het voor particulieren gunstig wordt om tegen fatsoenlijke voorwaarden mensen in te huren.” Het hoeft ook niet allemaal fulltime, vindt hij. “Niet iedereen is in staat om de hele week productief te zijn. Waarom geven we die mensen niet de kans om parttime te werken, aangevuld met een deeltijduitkering?”

Ook het terughalen van laagbetaald werk naar Nederland, vindt hij een interessante mogelijkheid. “Nieuwe economieën, zoals China, willen nu ook een pensioenstelsel zoals we hier hebben, dus daar stijgen de loonkosten sterk. Zorg dat je innoveert en gebruik daar het uitkeringsgeld voor. Dan kun je weer concurreren zonder dat het ten koste van de mensen hoeft te gaan.” Neem het bedrijf 077machining in het Limburgse Panningen. De eigenaar

door: wetenschap, jongeren, politici, vakbonden, economen, de straat,” zei hij vorig jaar in een interview in NRC Next. “Ik ben op zoek naar combinaties, niet naar compromissen. Ik wil dingen verenigen die tegengesteld lijken.”

40

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_04 40

22/04/14 11:39

‘DE NATUURLIJKE ROL VAN OUDEREN DIE KENNIS EN ERVARING OVERDRAGEN, IS VERLOREN GEGAAN’ heeft de volledige metaalafdeling van de sociale werkvoorziening overgenomen, inclusief de mensen. “Hij heeft geïnvesteerd in hightechmachines en werkt nu voor de Duitse auto-industrie,” vertelt Wilthagen. “De meest kritische klanten van Europa.”

Hij vindt het zonde dat Nederland de ‘maakindustrie’ heeft doodverklaard. “Er werd gedacht dat ons land beter een diensteneconomie kon worden. Maar wij hebben ook bedrijven nodig waar producten gemaakt worden. Waarom zou je met uitkeringsgeld geen biomassa- of windmolenindustrie opzetten?

Of een bedrijf dat kleding sorteert of saxofoons maakt? Dat kan kleinschalig, en je kunt dan stabiele banen creëren voor mensen die het in andere bedrijven niet redden.”

En 55-plussers die nu op de schopstoel zitten in bedrijven, zouden een grote rol kunnen spelen in deze nieuwe sociale economie.

“Er zijn zo veel ervaren mensen die anderen kunnen begeleiden en coachen. Nu mogen ze hooguit eens een collega inwerken. De natuurlijke rol van ouderen die kennis en ervaring overdragen, is verloren gegaan. Omdat iedereen zegt: jij moet ook 120 procent productief zijn. Waanzin!” Hoog tijd dat we dat menselijke kapitaal weer gaan benutten, vindt hij. De eerste tekenen van een opwaardering van de gildementaliteit ziet hij al. “Kijk naar ZZP’ers die zich verenigen om samen ziektekosten af te dekken. En naar de toegenomen waardering voor vakmanschap en ambachtskunst.”

we het minimumloon niet heilig verklaren.”

Het sterkste bewijs dat senioren nog prima kunnen functioneren op de arbeidsmarkt, vindt hij de 180.000 AOW’ers die betaald werk doen. “Hoor je ooit een werkgever uit ervaring zeggen dat AOW’ers niet productief zijn?”

Wat zou Wilthagen zelf doen als het moment komt dat iedereen naar hem kijkt met een blik van: zou jij niet eens stoppen? “Een minder veeleisende baan op de universiteit voor een lager salaris zou ik prima vinden. Maar dat soort banen zijn er helaas niet.” Misschien gaat hij vaker plaatjes draaien, zegt hij. Dat doet hij nu in het weekend, als deejay. “Top toch, als je nog een tijdje iets heel anders kunt doen dan het werk waarvoor je bent opgeleid?”

Over de participatiewet De Participatiewet gaat waarschijnlijk in op 1 januari 2015. De hoofdlijnen: • De overheid heeft met werkgevers afspraken gemaakt om meer mensen met een ziekte of handicap aan werk te helpen. Beide hebben beloofd om de komende jaren voor extra banen te zorgen voor deze groep. In totaal moeten er

ZINVOL EN STABIEL De sociale economie die Wilthagen voor zich ziet, komt er niet vanzelf. De overheid moet de juiste condities creëren. Zorgen dat uitkeringsgeld kan worden gebruikt om te investeren in nieuwe bedrijven, bijvoorbeeld. Minstens zo belangrijk: werkzoekenden die moeilijk aan werk komen, moeten uit hun comfortzone komen. “Zij zullen met minder dan het CAO-loon genoegen moeten nemen. Anders is die sociale economie niet te betalen.”

Maar niemand wil toch een minder betaald, tweederangs baantje?

Wilthagen: “Ik heb het over zinvol werk met zekerheid, waardering en een stabiel inkomen. We moeten mensen niet dwingen om tegen hun zin bollen te gaan pellen. Dan haken ze snel af, zoals we eerder hebben gezien.” Maar een salaris op of net onder het minimumloon, dat moet kunnen, vindt hij. Want door vast te houden aan verworven rechten, ontneem je niet alleen arbeidsgehandicapten de kans op een gewone baan, maar ook werkzoekende 55-plussers die zich graag nuttig willen maken. “Laten

de komende jaren 125.000 banen bij komen.

• Er kunnen geen nieuwe mensen instromen in de Wet sociale werkvoorziening. Mensen die niet zonder hulp kunnen werken, moeten de gemeente om hulp vragen.

• Mensen die na 1 januari 2015 een Wajonguitkering aanvragen, kunnen die alleen krijgen als zij al vanaf jonge leeftijd een handicap of ziekte hebben en nooit meer kunnen werken.

Zo niet, dan komen ze in de bijstand en moet de gemeente hen helpen bij het zoeken naar werk.

• Mensen die op 1 januari 2015 reeds een Wajong-uitkering hadden, houden daar recht op.

Wel worden zij opnieuw gekeurd. Vindt het UWV dat zij (gedeeltelijk) arbeidsgeschikt zijn, dan krijgen ze vanaf 2018 een lagere uitkering: 70 procent van het minimumloon (nu: 75 procent).

ANBO ● NUMMER 3 ● 2014

ANO3_03_04 41

41

22/04/14 11:40