ANBO Magazine 4

ANBO

4

JULI/AUGUSTUS 2017

MAGAZINE

WWW.ANBO.NL

Dossier

Een gouden combinatie

Zรณ leuk is de ouderenzorg JONG GELEERD IS OUD VERZORGD

Zo bijzonder is zorgen voor ouderen ANO_N4_01.indd 1

ANBO DRAAIT MEE

in het verpleeghuis

6/06/17 09:36

ANBO

COLOFON & SERVICE ANBO Redactiecommissie Lidia van den Eijnde, Joyce Huls, Mandy Janssen, Alex van Scherpenzeel, Atie Schipaanboord, Renée de Vries

4

JULI/AUGUSTUS 2017

MAGAZINE

WWW.ANBO.NL

Realisatie SPN bv, Baarn Bladmanagement Caroline van der Kooij Vormgeving Marloes Maul Eindredactie Esther Speelman, Marije van der Haar-Peters Druk Roularta Copyright 2017 ANBO Magazine ISSN 1877-3427 Redactieadres ANBO, Postbus 2012, 3440 DA Woerden E-mail: magazine@anbo.nl Advertenties Media Plus bv, Baarn Tel (035) 692 59 99

ANO_N4_02.indd 2

7

Dossier

Een gouden combinatie

Zó leuk is de ouderenzorg BEELD COVER ISTOCK

Lid worden? www.anbo.nl/aanmelden of via de Ledenservice, tel. (0348) 46 66 90 (ma. t/m vr. van 09.00 tot 17.00 uur).

Het nieuwe ANBO-lid betaalt voor het eerste jaar het instaptarief van € 29,95.

Zie ‘10 redenen om lid te worden’ op www.anbo.nl/aanmelden.

Wijzigingen Kunt u doorgeven aan de Ledenservice, tel (0348) 46 66 90, of via ledenservice@anbo.nl.

Lidmaatschap opzeggen? www.anbo.nl/ opzeggen of via ledenservice@anbo.nl of postbus 2012, 3440 DA Woerden o.v.v. ‘opzegging’ en graag met vermelding van reden. U dient uiterlijk één maand vóór afloop van uw lidmaatschap op te zeggen.

Hebt u vragen over uw woonsituatie, inkomen of gezondheid? Bel de ANBO Raad & Daad Advieslijn, tel (0348) 46 66 88 (werkdagen van 10.00-15.00 uur). Mailen kan ook: raadendaad@anbo.nl.

Prijzen ANBO Magazine Abonnement voor bedrijven € 32,50 per jaar (acht magazines).

Privacy ANBO legt gegevens van ANBOleden vast. Uw adres gebruiken wij om u te informeren over onze diensten en producten en geven wij door aan zorgvuldig geselecteerde partners. Stelt u hier geen prijs op? E-mail dan naar ledenservice@ anbo.nl of stuur een briefje naar: ANBO, t.a.v. Ledenservice, Postbus 2012, 3440 DA Woerden.

Gesproken magazine Voor blinden en slechtzienden is er een ingesproken ANBO Magazine op cd beschikbaar. Meld u aan via ledenservice@anbo.nl of tel (0348) 46 66 90.

pag.

JONG GELEERD IS OUD VERZORGD

Zo bijzonder is zorgen voor ouderen

ANBO DRAAIT MEE

in het verpleeghuis

pag. 24

Inhoud

DOSSIER OUDERENZORG

8

12 18

MBO RAAD: ‘Laat zien hoe mooi het werk is’

34 36

VERPLEEGHUISZORG, MAAR DAN ANDERS

44

‘Bij ons is het bijna als thuis’ THEA WERKT AL 33 JAAR IN

IN EEN VERPLEEGHUIS

DE OUDERENZORG ‘Ik zou niet anders willen’

en werkten er drie dagen DE OPLEIDINGSADVISEUR: ouderenzorg opvijzelen’ ROC MIDDEN-NEDERLAND: ‘Veel jongeren hebben geen

24

38

ANBO’s Liane en Renée leefden

‘We moeten het imago van de

20

pag. 12

realistisch beeld van het vak’ ‘IK DOE DIT MET HART EN ZIEL’ Vijf verhalen uit de praktijk OP DE WERKVLOER ZORG VOOR DAG & NACHT De meestgestelde vragen

EN OOK

4 47 50 53 55 58 61 62

ANBO’S INZET RAAD & DAAD DAADKRACHT NIEUW! OP PAD WERF EEN LID EN KRIJG ALLEBEI EEN CKAART MET ANBO NAAR DE ALGARVE Knusse steden, strand & zee LEDENVOORDEEL PRIJSPUZZEL

6/06/17 10:07

58

DE ZON ACHTERNA Rondreis door de Algarve

8

TON HEERTS VAN DE MBO RAAD:

‘In de ouderenzorg kun je echt iets betekenen’

24

‘De gesprekken geven verdieping aan je werk’

Wist u dat er in Nederland zo’n 129.000 mensen in verpleeghuizen wonen? In een ervan logeerde ik drie dagen om te kijken hoe het écht gesteld is met de ouderenzorg in Nederland. En wat bleek: al is het imago van verpleeghuizen niet best, de zorg is dat wel.

Ik kom veel in zorginstellingen en spreek vaak bestuurders en werknemers. Steeds weer komen de frustraties boven over het beeld dat bestaat van verpleeghuiszorg, terwijl daar zo hard wordt gewerkt om mensen een mooie laatste levensfase te geven. Veel verpleeghuizen gaan uit van het welbevinden van bewoners.

Het was prachtig om te zien wat ‘de mens centraal’ in de praktijk betekent.

IN HET VERPLEEG- Het verslag van de HUIS VAN NU logeerpartij – in dit STAAT DE MENS magazine, in filmpjes CENTRAAL op onze website en op Facebook – moet het beeld van verpleeghuizen laten kantelen. Daarmee doe ik niet alleen de huidige zorgwerknemers een plezier, maar ook toekomstige, zoals mijn dochter Lotte. Zij begon in september aan de opleiding verpleegkunde aan het ROC Midden-Nederland. Omdat ik zelf verpleegkundige ben geweest, ben ik extra trots en blij dat zij voor dit mooie beroep kiest. In mijn huidige functie zie ik dat de werkdruk in de verpleeghuizen hoog is, en instroom van nieuw én herintredend talent is hard nodig. Dat blijkt ook uit de woorden van WimJan Egtberts, directeur van de verpleeghuizen van Zorgbalans: “Als hier morgen honderd gekwalificeerde verpleegkundigen voor de deur staan, kunnen ze allemaal aan de slag.”

In dit magazine leest u wat ANBO doet om de ouderenzorg in Nederland in een beter daglicht te stellen. Dat is ook goed voor de instroom van jongeren. Geef het door, zodat we al die duizenden zorgprofessionals recht doen.

BEELD PATRICIA STEUR STYLING EMANUELA GIORGI

Welkom

Directeur-bestuurder Liane den Haan (49) is verantwoordelijk voor de collectieve belangenbehartiging, woordvoering en politieke lobby van ANBO. Reageren?

Kijk op www.twitter.com/lianedenhaan of mail naar magazine@anbo.nl.

ANBO

ANO_N4_02.indd 3

3

6/06/17 10:07

ANBO’S INZET

OP DE BRES VOOR U ANBO maakt zich dagelijks hard voor uw belangen. In deze rubriek houden we u op de hoogte van wat er speelt. Kijk voor het meest actuele nieuws op www.anbo.nl.

Verkiezingsspreekuur

groot succes

Enkele dagen voor de Tweede Kamerverkiezingen organiseerde ANBO een telefonisch spreekuur met ­ tien politici op de kieslijst. ANBO-leden konden vragen stellen over onderwerpen die zij belangrijk vonden.

Een aantal zaken kwam tijdens het ­verkiezingsspreekuur opvallend vaak aan de orde. Zo waren er veel vragen over de eigen bijdrage voor verpleeghuiszorg. ­ Mensen met een klein vermogen maakten zich zorgen over de snelheid waarmee ze daarop interen wanneer v­ erpleeghuiszorg

nodig is. Maar ook onderwerpen zoals flexibele AOW en de indexering van ­ ­pensioenen kwamen vaak terug.

VERDIEPENDE GESPREKKEN De politici waren zeer te spreken over het initiatief. Een paar reacties: “Het waren ­intensieve, maar waardevolle gesprekken.”

“Omdat telefoongesprekken een-op-een zijn, kon je ook doorvragen.” “Ik had een

Nina de Ridder (SP)

pittig, maar zinnig g ­ esprek met een dame over de fiscalisering van de AOW.”

Henk Krol (50PLUS)

Ook Liane den Haan, directeur-bestuurder van ANBO, is tevreden. Ze sprak alle politici

Vera Bergkamp (D66) en Erik Ronnes (CDA)

voor de camera over hun inzet ná de ­verkiezingen. “Ik hoor dat de Kamerleden echt aan de slag willen met de beeld­ Liane den Haan in gesprek met Carla Dik-Faber (ChristenUnie) Linda Voortman

vorming van ouderen. De aanname dat ­ouderen een homogene groep zijn, moet van tafel. Een ander onderwerp is de werk-

(GroenLinks)

druk in verpleeghuizen en de stagnerende

BEELD JEROEN POORTVLIET

instroom van verpleegkundigen. Verder ­

4

merken we dat Kamerleden oprecht blij zijn Karen Gerbrands (PVV)

met verdiepende gesprekken met burgers.

Sommige gaven aan graag vaker aan de ­telefoon te zitten. Bijvoorbeeld bij ANBO’S Raad & Daad Advieslijn. Een mooi aanbod!”

Bekijk alle filmpjes op www.anbo.nl/­

Sharon Dijksma (PvdA)

verkiezingsspreekuur.

ANBO Arno Rutte (VVD)

ANO_N4_14.indd 4

6/06/17 10:43

WAT DOEN WE MET DE OVERWAARDE? ANBO-leden hebben meegewerkt aan het ontwikkelen van een nieuw concept voor het benutten van de overwaarde op hun woning. Het is in eerste instantie bedacht door een aantal mensen met kennis van de financiĂŤle wereld. Zij ontwikkelen oplossingen voor financiĂŤle problemen waar bestaande marktpartijen weinig oog voor hebben. Om dit concept te toetsen, interviewden zij een aantal ANBO-leden. Zij kregen daarbij infor-

BESTEED HET GELD VOOR OUDERENZORG GOED

Op 4 april stuurde ANBO samen met een aantal andere maat-

schappelijke organisaties en enkele gemeenten een oproep aan informateur Edith Schippers. Hierin wordt het nieuw te vormen kabinet gevraagd om het budget voor ouderenzorg goed te besteden. In de oproep staan de volgende zes aanbe-

matie over de mogelijkheden van het idee, dat keuzevrijheid, flexibiliteit en zekerheid biedt. Zodoende konden zij de inhoud rechtstreeks met de bedenkers bespreken. Zodra deze ontwikkeling op de markt komt, komen wij hierop terug in ANBO Magazine.

velingen:

1. Zet het budget voor kwetsbare ouderen met een indicatie voor een verpleeghuis ook buiten de muren van het verpleeghuis in. Iedereen met een complexe zorgvraag verdient liefdevolle zorg en hulp op maat, en steeds meer mensen willen tot het einde thuis blijven wonen. Als de eigen

bijdrage wat wordt verlaagd, is het voor meer mensen financieel mogelijk om met de juiste hulp op hun vertrouwde plek te blijven.

2. Versterk de ondersteuningsstructuur van dagbesteding, begeleiding, zorg thuis en huishoudelijke hulp.

3. Breid de capaciteit van de (goedkopere) eerstelijnsbedden in de wijken uit, om dure ziekenhuisopnames te voorkomen.

4. Stimuleer de bouw van de juiste woningen, ook voor meer beschut wonen.

5. Investeer in een goede beeldvorming van de langdurige zorg, zodat deze sector weer aantrekkelijk wordt om in te werken.

6. Investeer in beter onderwijs, zodat kwalitatief goede verzorgenden en verpleegkundigen worden opgeleid.

ANBO

ANO_N4_14.indd 5

5

6/06/17 10:43

DOSSIER OUDEREN ZORG

ZORGEN

voor morgen Waarom ANBO zich hardmaakt voor het werven van studenten mbo verpleegkunde voor de ouderenzorg? Omdat zij straks de onmisbare handen aan ons bed zijn. We kunnen dus niet zonder de mensen die met hart en ziel kiezen voor dit vak.

ANBO

ANO_N4_20.indd 7

7

6/06/17 10:53

Goede zorg is in het belang van onze leden

‘Jongeren moeten weer enthousiast worden over de ouderenzorg’

Door het slechte imago van de verpleeghuiszorg kiezen weinig jongeren voor een baan in deze sector. Dat moet veranderen, vinden ANBO directeur-bestuurder Liane den Haan en Ton Heerts, voorzitter van de MBO Raad. Hoe krijgen we meer jongeren in de ouderenzorg? TEKST DEBORAH LIGTENBERG BEELD ISTOCK

8

ANBO

ANO_N4_25.indd 8

6/06/17 11:26

DOSSIER OUDEREN ZORG

H

oewel er veel voor nodig is om het kiezen voor het zeker een baan in een verpleeghuis is niet populair. Om beroep van verpleegkundige of verzorgende in de te onderzoeken hoe dat komt, zijn wij op het mbo gaan ouderenzorg aantrekkelijker te maken, heeft kijken. Wat blijkt: studenten verpleegkunde lopen hun ANBO besloten om alvast klein te beginnen. In samen- allereerste stage in een verpleeghuis. Vroeger was dit werking met het ministerie van Volksgezondheid, Wel- een goed idee, omdat zij hier de basiszorg zoals wassen, zijn en Sport en woon-zorgorganisatie WelThuis, lopen aankleden en verzorging konden leren. Dat zijn de vaarvijf eerstejaars studenten mbo verpleegkunde van ROC digheden die je in het eerste jaar leert. Tegenwoordig woMidden-Nederland sinds begin dit jaar een bijzondere nen in een instelling alleen nog mensen die zwaar ziek stage in het verpleeghuis. Tijdens deze pilot krijgen zij zijn. En juist de speciale vaardigheden komen nog niet de begeleiding die alle studenten op hun stageplaats krij- aan bod in het eerste opleidingsjaar. Om beter voorbegen, maar daarnaast voeren zij ook gesprekken met Ka- reid te zijn op de stage in het verpleeghuis is het belangmerleden en ambtenaren, waardoor ze een beter beeld rijk om meer te leren over specifieke ziektebeelden zoals krijgen van de ontwikkelingen in hun vak. dementie, gedrag en ook over de effecten van een ligEind juni wordt het rapport van de pilot gepubliceerd, gend leven op het lijf. De stage is zwaar en studenten maar nu al is duidelijk dat het enthousiknappen hierdoor af. Twintig tot dertig asme van de meeste studenten flink is procent van de leerlingen stopt voortijEEN GOED aangewakkerd. Zij zijn tijdens hun staBEGELEIDE STAGE dig.” ge zeer gemotiveerd geraakt voor de Ton: “Een oplossing hiervoor zou kunBLIJKT VOOR zorg in het verpleeghuis. “Als ANBO VEEL STUDENTEN nen zijn dat ze later in hun opleiding zien wij dat er te weinig verpleegkundigen stage gaan lopen in de ouderenzorg.”

MOTIVEREND zijn, mbo én hbo, in de ouderenzorg,” Liane: “Precies. Dan kunnen ze het beTE WERKEN vertelt Liane den Haan aan Ton Heerts. ter aan. Ik hoor ook berichten dat stu“Dertig procent van de vacatures wordt denten niet goed worden voorbereid op niet ingevuld omdat er gewoon geen de praktijk. Wat vind jij hiervan?” mensen voor te vinden zijn. Het imago Ton: “Ik heb dit signaal niet gekregen van verpleeghuizen is niet goed en maar natuurlijk kunnen mbo-opleidinmede daardoor blijft de instroom in de gen in samenwerking met de leerbeopleiding achter. Zowel van instellingen als thuiszorgor- drijven kijken of verbetering in de voorbereiding op staganisaties hoor ik dat het fijn is dat het kabinet geld ges nodig is en hoe het dan handen en voeten moet vrijmaakt voor de verpleeghuiszorg. Maar als er geen krijgen. We hebben in Nederland de unieke structuur dat personeel te vinden is, kunnen zij niets met dat geld. De werkgevers- en werknemersorganisaties samen verantdirecteur van een verpleeghuis vertelde mij dat als ik woordelijk zijn voor de inhoud van de opleiding. We morgen honderd verpleegkundigen zou meenemen, hij moeten in gesprek met al die partijen. Jullie pilot helpt ze allemaal een baan kon geven.” om boven water te krijgen hoe we de opleidingen en Ton Heerts: “Ik kan me dat best voorstellen. Naast de leerbedrijven kunnen bijsturen.” bouw en de techniek is de zorg de sector met de meeste Liane: “Eigenlijk is het niet de taak van ANBO om zich te werkgelegenheid.” buigen over het personeelstekort in de verpleegzorg en Liane den Haan: “Toch kiezen weinig jongeren ervoor en het probleem van pas afgestudeerden die onvoldoende

ANBO

ANO_N4_25.indd 9

9

6/06/17 11:26

BEELD HOLLANDSE HOOGTE/WIEBE KIESTRA

voorbereid zijn op de praktijk. Maar noeg stageplekken en de kwaliteit van goede ouderenzorg is in het belang de opleiding verbeteren.” van onze leden, dus ik vind echt dat Liane: “Dat zou fantastisch zijn.” we dit moeten oppakken. Het is fijn Ton: “Wij willen niets liever dan dat als we daarvoor onze krachten kunonze studenten ­ goede werknemers nen bundelen. Dat is ook nodig, want worden.” er zijn zelfs zorgorganisaties die geen WIE IS Liane: “Wij hebben hetzelfde belang, mbo’ers meer willen. Zij kiezen liever TON HEERTS? dus laten we samenwerken. Laatst voor hbo’ers. Het is jammer dat het Ton Heerts (1966) is sprak ik een verpleegkundige die op mbo in de zorgsector blijkbaar geen een verjaardag niet meer durft te versinds september 2016 goede naam heeft. Dat is vreselijk zontellen over haar werk in een zorginstelvoorzitter van de MBO de van gemotiveerde leerlingen en ling. Want dan wordt ze meteen om de Raad. Daarvoor was hij vier een fantastisch vak.” oren geslagen met verhalen over plasjaar voorzitter van de FNV. Ton: “Daar gaan we na vandaag dan contracten en a­ llerlei andere ellendige Van november 2006 tot nóg harder aan ­werken. Het is duidedingen die incidenteel plaatsvinden. juni 2010 zat hij namens de lijk dat er extra geld wordt u ­ itgetrokken Dat raakt me. Het beeld dat veel menPvdA in de Tweede Kamer. voor de langdurige zorg. Nu moeten sen van de ouderenzorg hebben, klopt we er samen, met álle betrokken parniet. Incidenten halen de media, waartijen, voor zorgen dat het vak aantrekkelijker wordt.” door het lijkt alsof het overal verkeerd gaat. Het is inmidLiane: “Daarom heeft ANBO ook geadviseerd om die dels zo erg, dat oud wordt gekoppeld aan zorg en afge­honderden miljoenen niet alleen naar de verpleeg­huizen dankt. Hier moet een goede imagocampagne aan worden te laten gaan. De zo gewenste ‘handen aan het bed’ zijn gewijd.” er tenslotte niet. Verstandiger is om eerst te investeren Ton: “Dat begint al in het basisonderwijs. Bijvoorbeeld in een beter imago, de mogelijkheden om om- en bij te door kinderen te laten zien hoe het gaat in een verpleegscholen en de aansluiting van het onderwijs bij de nieu- huis en ze daar op bezoek te laten gaan. Laat leerlingen we praktijk.” van een middelbare school meelopen in de ouderenzorg, Ton: “Om ervoor te zorgen dat meer meisjes voor de tech- misschien onder de hoede van een enthousiaste student niek kiezen, hebben wij in het mbo de campagne ‘Meis- die vertelt waarom het een mooi vak is. Het is niet alleen jes en ­Techniek’ gelanceerd in 2008. Zoiets moeten we een kwestie van geld, ook van uitdragen hoe mooi dit ook voor de zorg doen: in een campagne laten zien hoe beroep is. Laten we er samen met de politiek en de zorg mooi dat werk is. Daarnaast moeten we zorgen voor ge- er de schouders onder zetten.”

Op weg naar betere ouderenzorg

10

Toen ANBO ter ore kwam dat het inge-

toekomstige verpleegkundigen. Een ­

interessanter te maken, maar ook ­

wikkeld was om stageplaatsen in de

baan in het ziekenhuis is favoriet. Maar

­beter te laten aansluiten op de nieuwe

ouderenzorg te vinden voor eerste-

in de verpleeghuiszorg is nieuwe in-

werkelijkheid in de langdurige zorg. ­

jaars mbo-studenten verpleegkunde,

stroom hard nodig, want de werkdruk

Daarnaast denken we mee over het

zijn we in ons eigen netwerk gaan

is er hoog. De oorzaak daarvan is niet

werven van zij-instromers, pleiten we

­zoeken en hebben we zes studenten

te weinig geld, maar een gebrek aan

voor een imagocampagne en bundelen

kunnen plaatsen bij instellingen van

beschikbaar personeel.

we de k ­ rachten met vele organisaties

WelThuis in Woerden, Linschoten en

Samen met de betrokken organisatie

uit het zorgveld- werknemers, zorg-

Schoonhoven. Bovendien grepen we

hoop ANBO met extra context, meer

aanbieders, ­ verzekeraars, mantelzor-

de kans aan om deze groep beter te

inzicht in dementie en andere ziekten

gers en gemeenten – om de prioritei-

volgen. Bekend is dat de ouderenzorg

én regelmatig overleg hopen we de

ten voor langdurige zorg beter op een

een slecht imago heeft, óók onder

verpleeghuiszorg binnen de opleiding

rij te k ­ rijgen voor politiek Den Haag.

ANBO

ANO_N4_25.indd 10

6/06/17 11:26

DOSSIER OUDEREN ZORG

ANBO gaat intern in een verpleeghuis

Het voelt bijna als thuis ANBO’s Liane den Haan en Renée de Vries wilden weleens weten hoe het er écht aan toegaat in een verpleeghuis. Zij gingen drie dagen ‘intern’ en spraken bewoners, hun familie en het ­personeel. Een eerlijk verslag.

TEKST RENÉE DE VRIES BEELD HESTER DOOVE

12

H

et is lunchtijd als we binnenlopen in De Heem­ haven, onze woon- en werkplek voor het komende weekend. Voor de bewoners is dit een normale leefomgeving, maar voor ons is het best een beetje ­spannend. Want in verpleeghuizen wonen mensen die ziek zijn, en misschien ook verdrietig of boos. Die hulp nodig hebben bij wassen, aankleden, eten en plassen.

En die tijdelijk ook een beetje van ons afhankelijk zijn.

Een vrijdag, zaterdag en zondag leven we mee met de bewoners en werken we met het personeel van een van de verpleeghuizen van de Noord-Hollandse (thuis)zorg­ organisatie Zorgbalans. Dat doen we omdat we bijna elke

ANBO

ANO_N4_09.indd 12

6/06/17 10:32

dag in de krant lezen dat de verpleeghuiszorg te wensen overlaat en bewoners geen recht doet. We gaan ons erin onderdompelen om te zien hoe het er écht is.

VRIJDAG

PERSOONLIJKE BAND

niet meer zo duidelijk kunnen verwoorden. We proberen zo goed mogelijk aan te sluiten bij wat ze gewend zijn.”

Minke laat ons onze kamer zien: een licht appartement op de hoogste verdieping, waar voor de gelegenheid twee bedden zijn geplaatst. Als welkom staan er gele tulpen en iets lekkers. In hun appartement houden de meeste mensen hun eigen meubels, om dat gevoel van thuis-zijn te versterken.

WimJan Egtberts geeft leiding aan de elf verpleeghuizen van Zorgbalans. Samen met verpleegkundige Minke ­Jaspers verwelkomt hij ons in De Heemhaven. Beiden drukken ons op het hart om eerlijk te zijn, ook als er iets ZATERDAGOCHTEND niet goed gaat. “In De Heemhaven moet het voor PYJAMADAG IS MEER WERK bewoners ‘net als thuis’ zijn. Ze kunnen niet meer Onze dag start om acht uur. De Heemhaven bestaat uit ­ ­zelfstandig wonen, maar ze hoeven hun zelfstandigheid drie woonlagen met elk zo’n 28 bewoners. Elke ochtend en zeggenschap niet op te geven. Iedere bewoner kan maken per verdieping vijf verpleegkundigen en zich vrij door het gebouw bewegen. We leggen geen ­verzorgenden de ronde om bewoners te helpen met uit ­dagindeling op en mensen mogen zelf beslissen of ze bed komen, wassen of douchen, wondverzorging en ­gezelschap zoeken in een van de huiskamers, of liever ­medicatie en aankleden. Daarnaast wordt er een broodje alleen zijn. De zorg past zich aan de gesmeerd, een kopje thee gezet, bewoners aan: we dragen hier geen ­ moeten de vuilnisbakken worden ­ BEWONERS witte jassen en bewoners zien zo veel ­geleegd en is er tijd voor een praatje.

MOGEN ZELF mogelijk dezelfde gezichten.” Al snel ­Liane helpt Carina, een doorgewinterde BESLISSEN HOE blijkt wat de visie van Zorgbalans is: verpleegkundige die al sinds haar 18e ZE HUN DAG ­alles draait om het welbevinden van de in de zorg werkt. “We beginnen de dag INDELEN, bewoners. Met liefdevolle zorg, geba­ bij iedereen met het zogeheten ‘In één DE ZORG VOLGT seerd op een p ­ ersoonlijke band tussen oogopslag’, een online document HUN RITME zorgverlener en bewoners, goede ­waarin precies staat wie iemand is, wat ­kwaliteitsafspraken en gezond verstand. “Maar ook hier iemand belangrijk vindt, welke afspraken er zijn g­ emaakt gaat weleens iets mis. Dat kan ook niet anders, het is en of er bijzonderheden zijn. Het is in te zien door zowel ingewikkeld als ­ ­ mensen ‘breekbaar’ worden. Voor de familieleden als personeel. Hoewel we zo veel mogelijk ­bewoners zelf, maar ook voor familieleden. We maken met vaste gezichten werken, ontkomen we er niet aan daarom goede afspraken, ook als mensen hun v ­ oorkeuren om flexibele krachten in te zetten. Door dit document

ANO_N4_09.indd 13

6/06/17 10:32

weet je al voordat je bij iemand binnenstapt met wie je te haar zin. “We richten ons hier niet op de beperkingen, maken hebt. Daar mag iedereen uniek in zijn. Sommige maar juist op wat mensen nog wel kunnen. Waar ze blij mensen accepteren geen nieuwe gezichten. Ze zouden van worden. We streven er elke dag naar om het beste uit het wel willen, maar ouderdom kan star maken. S­ oms de bewoners én onszelf te halen. We werken hard, maar raken ze echt van slag als er een onbekende ­binnenstapt, de band die je opbouwt is heel bijzonder. ­Vorige week is al zijn de bedoelingen nog zo goed.” een van ‘mijn’ bewoners overleden. ­Verdrietig, maar ook Bewoners mogen zelf beslissen hoe laat ze opstaan en mooi. Ik ben blij dat ik mag helpen om iemands leven tot hoe ze hun dag indelen, de zorg volgt hun ritme. Het het einde toe zo fijn mogelijk te maken.” stoort Carina hoe er in de media gepraat wordt over Na de ontbijtronde melden we ons voor koffie en thee in de ‘pyjamadagen’. “Er wordt gedaan alsof zo’n dag uit huiskamer. Atie, ook een oudgediende in de Heemhaven, ­ ­gemakzucht is, maar mensen willen het zelf en in feite is serveert. Dit doet zij samen met twee vrijwilligers die al het meer werk. We lopen dan wat vaker bijna twintig jaar actief zijn in het huis. binnen en zorgen dat de maaltijd naar de Ook voor hen is er veel veranderd de ‘WE RICHTEN kamer wordt gebracht.” ­laatste jaren. “Vroeger kon je hier komen ONS HIER Renée is ondertussen in de andere wonen als je gezelschap zocht of liever NIET OP DE ­vleugel van de derde verdieping, zij loopt BEPERKINGEN, niet meer zelfstandig wilde wonen. Dat mee met verzorgende Patricia. Nadat ze MAAR OP WAT kan nu niet meer, de meeste bewoners een kopje thee hebben gebracht naar een MENSEN NOG zijn dementerend of hebben zulke bewoonster die vandaag liever in bed WEL KUNNEN’ ­ernstige lichamelijke problemen dat ze blijft, gaan ze naar mevrouw Challa. doorlopend verzorging nodig hebben.”

Vroeger danste zij op hoog niveau en reisde ze door heel Het is niet makkelijk om vrijwilligers te vinden en Europa om op te treden. Nu zit ze in een rolstoel en zijn te behouden, vertelt Monique de Lange, activiteiten-­ haar handen en voeten vergroeid. Terwijl ze haar wassen begeleider en vrijwilligersbegeleider. “Er is veel en aankleden, maken ze een praatje met haar. Renée ­ veranderd. Vroeger was de gemiddelde vrijwilliger verzorgt het ontbijt, maar Patricia is streng: niet te veel ­iemand die wat ouder was en alle tijd had. Vrijwilligers helpen. De vergroeide ledematen van mevrouw moeten van nu zijn een stuk jonger en willen zich niet altijd in beweging blijven. ­vastleggen. Dat maakt het lastiger voor ons om een goed Patricia is ooit opgeleid als helpende, maar doorgegroeid programma rond te krijgen, we hebben die extra handen naar verzorgende individuele gezondheidszorg. Ze werkt wel nodig. Denk aan borrelmiddagen, een manicure of al zestien jaar in De Heemhaven en heeft het erg naar een busreisje.”

ANO_N4_09.indd 14

6/06/17 10:32

ZATERDAGMIDDAG

ADVOCAATJE EN NAGELS LAKKEN Na de lunch – er staat nasi op het menu – trekken de meeste bewoners zich even terug. Familieleden lopen in en uit. Wij hebben een afspraak met Nancy (89), die sinds acht jaar in De Heemhaven woont. Haar man is een paar weken geleden overleden. Er is veel veranderd in deze instelling en dat is voor Nancy en haar vriendinnen soms even slikken. “Er wonen hier twee groepen: mensen die hier al lang wonen en de nieuwere bewoners. De nieuwe bewoners zijn meestal dementerend. Ik vind het ­belangrijk om de verbinding te zoeken, zodat er niet twee groepen ontstaan. Maar het is wel minder gezellig ­geworden.” Toch is Nancy blij met haar stek. “Wij komen allemaal uit heel gewone gezinnen, na de oorlog moesten we opnieuw beginnen met niets. Als je dan ziet wat we nu hebben… Niet alle zorginstellingen zijn hetzelfde, maar wij hebben het hier heel goed.” Gaat er dan nooit iets mis? “Natuurlijk, overal gaat weleens wat mis, maar ik kan niet tegen dat eeuwige gemopper. Mijn zoon zegt: ‘Jullie hebben het hier zo goed, ik schrijf me alvast in!’”

De rest van de dag voeren we gesprekjes met bewoners.

We maken praatjes en bekijken foto’s, vullen glaasjes met advocaat of witte wijn. In de huiskamer lakt een van de vrijwilligers nagels.

Het avondeten, een broodmaaltijd, gebruiken de b ­ ewoners op hun kamer. Helpende Brigitte en nachtverpleger Marcel beginnen aan hun dienst en samen doen we de avond­ronde. We kijken het Achtuurjournaal en nemen de dag door. Bewoners beslissen zelf hoe laat ze gaan sla-

ANO_N4_09.indd 15

pen. Om elf uur maken we nog een praatje met Gerard, onze overbuurman. Hij laat zijn tekeningen zien en vertelt over zijn dochter en kleinzoon.

ZONDAG

VIJF KRANIGE DAMES We hebben als een blok geslapen. Renée meldt zich bij Suzanne, die de medicatie rondbrengt. Liane helpt helpende José. Voor de kerkgang hebben sommige ­bewoners wat meer haast, terwijl andere juist rustig ­opstarten. Het is bijzonder hoe we ons thuisvoelen, we leren de bewoners en verpleging echt kennen. Dat merkt ook Hester, de fotograaf die vandaag met ons meeloopt. Alle drie voegen we ons naar het leven van de bewoners.

Ook vandaag plannen we gesprekken tussen ons werk door. Met Nancy en haar vriendinnen bijvoorbeeld. Deze vijf kranige dames, tussen de 89 en de 96 jaar, wonen hier allemaal al lang. Hun leven is heel anders dan dat van de andere bewoners. Het is voor hen niet altijd ­makkelijk om te wonen tussen mensen die zo ziek zijn.

Ze hebben elkaar nodig voor gesprekjes en gezelligheid en prijzen zich gelukkig dat ze relatief gezond oud zijn geworden, op wat ‘mankementen’ na. Zij houden de ­leiding scherp. “Niet alleen het huis is veranderd, ook de benadering van de verpleegkundigen,” vertelt Magda.

“We moeten weer meer zelf doen, maar dat gaat niet ­altijd. Ik wil bijvoorbeeld elke dag douchen en daar heb ik hulp bij nodig. Daar moet ik soms over discussiëren.”

Andere kritiek richt zich op het beleid tegen ‘witte ­jassen’. De dames hebben liever herkenbare verpleging,

6/06/17 10:33

waardoor er ook wat meer afstand ontstaat. Verpleegkun­ dige Minke en Marjolein, manager van De Heemhaven, voegen zich bij het gesprek. Samen zijn zij verantwoor­ delijk voor al het reilen en zeilen. Voor de visie op zorg en de manier van werken, maar ook de personeels­ planning en het verwelkomen van familie en nieuwe ­bewoners. Dit is de eerste ‘manager’ die we zien sinds we hier zijn, terwijl de media vaak berichten over al het geld dat naar management en bestuurders gaat in plaats van naar handen aan het bed. Natuurlijk willen we daar alles over weten van Marjolein. In heel Zorgbalans is weinig overhead, blijkt. Maximaal 10 procent van het personeel bestaat uit management of ondersteunende functies.

“Ik help collega’s met welzijn en zorg, maar ook met ­facilitaire zaken, huisvesting, financiën en personeels­ beleid. Er werken tachtig mensen in De Heemhaven, elke ochtend starten we met vijftien collega’s. Het is ­belangrijk dat zij kunnen doen wat ze moeten doen.”

Ook in dit gesprek wordt duidelijk hoeveel er wordt ­nagedacht over het huis en de zorg. “We zijn geen thuis.

Als mensen thuis hadden kunnen blijven, hadden ze dat natuurlijk gedaan. Waar het om gaat, is dat je hier mag zijn wie je bent, alles op je eigen tijd en met wie jij dat wilt. We dringen geen protocollen op. Iedereen moet zelf kunnen beslissen hoe zijn dag eruitziet.”

Hierna nemen we uitgebreid afscheid van de bewoners.

Het is opvallend hoe snel je een band opbouwt als je ­‘samenwoont’. Jammer dat dit avontuur erop zit.

NAAR HUIS

BIJZONDER WEEKEND In de auto naar huis bellen we WimJan. We hebben een bijzonder weekend gehad en hoeven geen gebruik te ­maken van de aangeboden nazorg, er is niets gebeurd waar we ons vervelend over voelen. Wel is het ­confronterend om te zien hoe ziek en verward mensen kunnen worden. We citeren verpleegkundige Carina: “Het is niet vreselijk in een instelling, er komen mensen met vreselijke ziektes.” Zo is het. Het is zeker niet de zorg die tekortschiet. Sterker nog, de liefde van de medewerkers voor hun vak en voor de bewoners is ­ ­ontroerend. Maar in een verpleeghuis wonen nu ­eenmaal mensen die heel breekbaar zijn, en dat is soms moeilijk om aan te zien. Opname in een verpleeghuis is afscheid nemen van het leven, voor bewoners én voor familie. In De Heemhaven werkt iedereen heel hard om die laatste fase zo mooi mogelijk te maken.

VRIJWILLIGERS GEZOCHT “We kunnen nooit te veel vrijwilligers ­hebben,” zegt vrijwilligerscoördinator Monique de Lange van De Heemhaven. Lijkt het u leuk om te helpen?

Neem dan eens een kijkje in een zorginstelling in de buurt. Extra handen en extra aandacht maken de dagen van bewoners echt veel prettiger.

Meer zien van De Heemhaven? Ook kennismaken met WimJan, Maaike, Marjolein, Monique, Nancy, Magda, Patricia, Vincent, Carina en andere medewerkers en bewoners van De Heemhaven? Kijk op www.anbo.nl/heemhaven voor foto’s en filmpjes.

ANO_N4_09.indd 16

6/06/17 10:33

Opleidingsadviseur ouderenzorg Joyce Zuurveld:

‘ Jongeren zouden eens een dagje moeten meelopen’

Als jongeren niet weten wat ouderenzorg inhoudt, kiezen ze er ook niet voor, denkt Joyce Zuurveld. Zij is opleidingsadviseur bij WelThuis, een organisatie met ­zestien woonlocaties voor ouderen in Zuid-Holland en Utrecht. ‘Ik zou er zo op scholen over willen gaan vertellen.’ TEKST DEBORAH LIGTENBERG

O

ok als moeder merkt opleidingsadviseur Joyce ­Zuurveld dat er kansen blijven liggen om jongeren te interesseren voor de ouderenzorg: “Mijn eigen ­ ­dochter zit in mavo 3. Volgend jaar doet ze eindexamen en dit jaar mocht ze zich alvast oriënteren op haar studie­keuze. Het viel me op dat écht kennismaken met een beroep er niet bij was. Ik dacht aan mijn eigen vak, de ouderenzorg, waarin ik sinds 1980 werk. Eerst als verpleegkundige, nu als opleidings­ adviseur bij WelThuis. Jongeren van nu hebben geen flauw idee wat de ouderenzorg inhoudt en kiezen er daarom niet voor. Ze zouden gewoon eens een dagje ­moeten meelopen.

Grote kans dat ze er dan wél enthousiast voor w ­ orden. Het zou ook mooi zijn als middelbare scholen een verpleegkundige zouden uitnodigen om over het vak te ­vertellen. Mijn handen jeuken echt om dat te doen. Wat ik dan zou zeggen?

18

ANBO

ANO_N4_21.indd 18

6/06/17 10:54

DOSSIER OUDEREN ZORG

Dat de ouderenzorg het mooiste beroep van de wereld is, want net als veel van mijn collega’s lijd ik aan het ­Florence Nightingale-syndroom. Het is zo fijn om iets te betekenen voor een ander. Voor mijn dochter heb ik een stageplek in een woon-zorgcentrum kunnen regelen.

Niet dat ze er nu ook wil werken, haar hart ligt bij een baan bij Defensie. Maar ze kan nu tenminste een ­weloverwogen keuze maken.”

HEFTIGE ZAKEN

in vaste teams, waardoor je als verpleegkundige steeds voor dezelfde mensen zorgt. Dat is prettig voor het ­contact met cliënten, maar ook omdat je iemands ziektebeeld goed kunt volgen. Ik zie dat verpleegkundigen dat langdurige, intensere contact vaak waarderen. Daarnaast is het voor de bewoners ook fijner. Zij zien liever steeds dezelfde gezichten dan elke keer iemand anders aan hun bed. Dit geldt ook in de thuiszorg: ouderen die met hulp thuis blijven wonen, zien soms wel twintig verschillende mensen per week. Dat is eigenlijk niet te doen voor ze.

Door ook in de thuiszorg in vaste teams te werken, hebben onze verpleegkundigen hun eigen adressen. ­ Zij komen hierdoor meer toe aan datgene waarvoor de meesten van hen de zorg in zijn gegaan: er echt kunnen zijn voor ­anderen en ze een zinvolle dag geven.”

Een goede voorbereiding is belangrijk, weet de opleidingsadviseur. “Ouderen komen tegenwoordig ­ ­alleen in een zorgcentrum terecht als zelfstandig wonen echt niet meer gaat. Er is dan altijd sprake van één of meerdere ouderdomsziektes en complexe zorg. J­ ongeren die bij ons stage komen lopen, zijn daar niet altijd goed op voorbereid, terwijl die voorbereiding cruciaal is om NOOIT TE OUD… hen de ouderenzorg in te krijgen. Je wilt niet dat iemand “Ik denk dat iedereen het er wel over eens is dat er ­vanuit wordt overvallen door alles wat er bij ouderenzorg komt de politiek meer geld en aandacht naar de o ­ uderenzorg kijken. Het is voor ons als WelThuis moet. Meer handen aan het bed dus heel belangrijk om studenten goed ‘OOK EEN LAGERE ­verlaagt de werkdruk, waardoor het te begeleiden en op te leiden, geduldig WERKDRUK MAAKT voor jongeren aantrekkelijker wordt te zijn en ruimte te geven aan hun om de zorg in te gaan. We kunnen het OUDERENZORG emoties. Als je zo jong bent, is het toekomstige personeelstekort ook AANTREKKELIJKER ­ soms best heftig om met zaken als opvangen door zij-instromers een VOOR JONGEREN’ ­ dementie en overlijden te maken ­ kans te geven. Dertigplussers zijn te krijgen. Ik zie het als mijn taak om ervoor te zorgen dat vaak heel geschikt voor de zorg, zij hebben al het een en leerlingen daarin groeien en hun draai kunnen vinden. ander gezien in hun leven. De leeftijdsgrens voor het Het imago van de ouderenzorg opvijzelen, kunnen we ook mbo zou omhoog moeten, om deze mensen ook een deels zelf doen. Onder meer door leerlingen goed kans te geven. Zij kunnen gelukkig wel terecht in het te begeleiden en via social media succesverhalen te delen. BBL, de b ­ eroepsbegeleidende leerweg. Je solliciteert dan Hierdoor krijgen mensen een positiever beeld van wat bij een zorginstelling en volgt daar een opleiding die de we doen. Ook is het belangrijk om de zorg in onze centra instelling betaalt. Het voordeel is dat mensen vier jaar goed te organiseren. Zo bieden wij ons personeel lang puur worden opgeleid voor de ouderenzorg, waardoor ­opleidingen aan om hun deskundigheid te bevorderen. ze goed voorbereid aan het werk gaan. Bij ons ­solliciteren Dit is nodig, want de zorg wordt steeds complexer en de veel ouderen voor de BBL. De oudste is 60, een fantasti­kwaliteitseisen worden hoger. Ook werken we bij ­WelThuis sche kracht. Je bent dus écht nooit te oud om te leren.”

ANBO

ANO_N4_21.indd 19

19

6/06/17 10:55

20

ANBO

ANO_N4_22.indd 20

6/06/17 10:58

DOSSIER OUDEREN ZORG

Leren voor de ouderenzorg

‘ Je kunt echt een band met iemand opbouwen’

Veel studenten verpleegkunde hebben voorkeur voor werken in het ziekenhuis.

Dus moeten we laten zien hoe interessant de ouderenzorg is, vindt Patrick NohlCnossen van het ROC Midden-Nederland. Zijn school doet mee aan ANBO’s pilot om studenten enthousiast te maken. TEKST DEBORAH LIGTENBERG BEELD ©MOSUNO/STOCKSY UNITED

H

ij is afdelingsmanager verpleegkunde op het ROC avontuurlijke baan is. De realiteit is dat het in een Midden-Nederland in Utrecht, waar studenten op ­ ziekenhuis hard werken is, met weinig tijd voor mbo-niveau worden opgeleid. Deze school werkt ­ patiënten. Mensen moeten immers zo snel mogelijk mee aan de pilot van ANBO om studenten verpleegkunde weer naar huis. Dat is anders als je met ouderen werkt in enthousiast te maken voor de oudede thuiszorg of in een verzorgings- of renzorg en extra te begeleiden tijdens ‘KNAPPE DOKTERS? verpleeghuis. Daar heb je mensen hun stage. Patrick Nohl-Cnossen: IN EEN ZIEKENHUIS langer onder je hoede en kun je echt “Jongeren die bij ons verpleegkunde IS HET VOORAL HEEL een band met ze opbouwen. Veel komen studeren, kennen het vak jongeren realiseren zich dit niet, ­ HARD WERKEN’ meestal van televisie. Zij willen in omdat hun beeld over het werken ­ een ziekenhuis werken, liefst met baby’s en kinderen. Ze met ouderen grotendeels wordt gevormd door de media. kiezen voor nieuw leven in plaats van voor mensen die Die geven eenzijdige informatie over de ouderen- en oud zijn. Daarnaast hebben ze vaak het idee dat in een ­verpleeghuiszorg: hoge werkdruk, oubollig, ingrijpende ziekenhuis de hele tijd spannende dingen gebeuren. Dat ­ bezuinigingen... allemaal even negatief. Dat beeld er alleen maar knappe dokters werken en dat het een ­moeten we veranderen.”

ANBO

ANO_N4_22.indd 21

21

6/06/17 10:58

LEUKE SNUFJES

met een gigantisch probleem. Als opleiding hebben wij “Om de ouderenzorg aantrekkelijk te maken voor ­nieuwe de taak om dat voor te zijn. Daarom slaan wij de handen studenten, moeten eerst misverstanden uit de weg ineen met de thuiszorg, woon- en zorgcentra en de worden geruimd. Zoals de veronderstelling dat de ­politiek. Samen moet we zorgen dat er straks voldoende ­ ­ouderenzorg saai is, terwijl in ziekenhuizen met allerlei goed opgeleide mensen klaar staan om in de ouderenzorg interessante apparatuur wordt gewerkt. Maar neem aan de slag te gaan. Dit doen wij als ROC Midden-­Nederland ­domotica, technische snufjes waardoor mensen langer bijvoorbeeld door mee te doen aan de pilots van ANBO zelfstandig kunnen blijven wonen. Dat is heel i­ nteressant en WelThuis. In samenwerking met ANBO gaan de en geeft een extra dimensie aan de zorg. ­studenten naar de Tweede Kamer. Door gesprekken met Jongeren geven vaak ook aan dat ze in een ziekenhuis Kamerleden en ambtenaren hopen we dat zij een beter willen werken omdat dat gecompliceerder is. Maar beeld krijgen van de ouderenzorg en er gemotiveerd ­ouderenzorg is echt meer dan wassen en steunkousen aan- voor raken. trekken. Er moeten vaak allerlei medische handelingen Een andere pilot met ANBO speelt zich af in een zorginworden verricht. Daarnaast is het stelling. Wij merkten dat er een belangrijk om te onderzoeken wat tekort is aan stageplaatsen en dat ­ ‘WE MOETEN WAT deze cliënten nodig hebben om zich ­MISVERSTANDEN UIT ­studenten door de werkdruk in de beter te voelen. Dat is een mooie sector niet altijd goed kunnen w ­ orden DE WEG RUIMEN. taak, waarbij je echt een band met WANT OUDERENZORG begeleid. Een groep studenten van iemand kunt opbouwen. Studenten IS ALLESBEHALVE SAAI’ ons loopt nu stage bij een woondie voor de zorg kiezen, doen dat zorgcentrum, waar zij nauw contact vaak omdat ze iets voor een ander willen betekenen. hebben met een ouderejaars die er ook stage loopt.

Dat kan in de ouderenzorg heel goed. ­Allemaal onder toezicht van een werkveld- en praktijkDit soort dingen dragen wij uit aan onze studenten, maar begeleider. De studenten die meedoen aan deze pilot, ook tijdens open dagen voor middelbare scholieren. worden dus extra intensief begeleid en ondersteund. Dit We bieden een meeloopdag aan op onze school en is belangrijk, want voor jonge mensen is werken in de ­brengen scholieren in contact met studenten. Als die ouderenzorg soms best even wennen. Je kunt bijvooreen positief verhaal kunnen vertellen over hun stage in beeld te maken krijgen met allerlei emoties en gedrag de ouderenzorg en hoeveel ze ervoor terugkrijgen, is dat van cliënten, bijvoorbeeld als zij dementie hebben. Dat prachtig. Betere reclame kun je niet hebben.” kan heftig zijn. Door studenten goed te begeleiden en ondersteunen, kunnen zij hun stagewerk beter doen en 70.000 BANEN worden ze hopelijk enthousiast voor het vak. We hopen “De ouderenzorg aantrekkelijk maken, is noodzakelijk. dat studenten aan deze pilot een bredere werkveldoriënNederland vergrijst en de komende jaren zijn er 70.000 tatie overhouden, zodat ze een realistische afweging nieuwe verpleegkundigen in de ouderenzorg nodig. Daar kunnen maken bij het kiezen van hun toekomstige moeten we nu op anticiperen, anders zijn er straks grote ­beroep. En dat ze ontdekken dat de ouderenzorg veel personeelstekorten en zadelen we de maatschappij op leuker is dan ze op voorhand misschien denken.”

22

ANBO

ANO_N4_22.indd 22

6/06/17 10:59

Van links naar rechts: Kadisja, Vivian en Lissa.

ANO_N4_23.indd 24

6/06/17 11:11

Jong geleerd oud verzorgd

DOSSIER OUDEREN ZORG

ZO BIJZONDER IS ZORGEN VOOR OUDEREN

Hoe is het om als jonge mbo-student verpleegkunde voor ouderen te zorgen? Vijf verhalen uit de praktijk. TEKST DEBORAH LIGTENBERG BEELD RUUD POS

‘ Ik wil iets betekenen voor een ander’ Kadisja Kamara (25) is eerstejaars mbo verpleegkunde niveau 4.

“Tot een jaar geleden werkte ik in de kinderopvang. Leuk, maar ik wilde wat anders. Daarom ben ik verpleegkunde gaan studeren.

Mijn eerste stage in de ouderenzorg was wel even wennen. Met bejaarden werken is heel anders dan met kinderen, maar ik vind het echt leuk. Of we nu een potje sjoelen, ik de nagels van een mevrouw lak of iemand help met douchen, iedereen is blij dat ik er ben. Door dit werk realiseer ik me dat ik de zorg in ben gegaan omdat ik graag iets wil betekenen voor een ander, hoe jong of hoe oud ook. Ik ga nog stage lopen op andere plekken, maar ik kan me best voorstellen dat ik na mijn opleiding in de ouderenzorg ga

­ erken. Er zijn natuurlijk veel banen in, dat is w ook een voordeel. Laatst kwamen er leerlingen van een middelbare school kijken, om zich te oriënteren op hun beroepskeuze. Ik heb mijn best gedaan om ze enthousiast te maken.

Ik heb verteld dat het soms best zwaar is – ­ bijvoorbeeld als iemand met dementie moeilijk gedrag laat zien, of als er iemand ­ doodgaat – maar ik heb vooral benadrukt hoe leuk het is. De dankbaarheid van mensen vind ik bijzonder, dat heb je bij werken met kinderen veel minder. Ik hoop dat ik die jongeren heb kunnen inspireren om voor de ouderenzorg te kiezen. Dit beroep verdient mensen die er met hart en ziel voor gaan.”

ANBO

ANO_N4_23.indd 25

25

6/06/17 11:11

‘ Mijn hart ligt bij dementerende ouderen’ Emily Parlevliet (20) studeert mbo verpleeg-

kunde via de beroepsbegeleidende leerweg (BBL). Tijdens haar hele opleiding loopt ze stage in een verpleeghuis. “Als kind al wilde ik de ouderenzorg in, net als mijn moeder.

Ik vind het een mooi beroep omdat je mensen kunt stimuleren en begeleiden. ­ Heel anders dan in een ziekenhuis, waar vaak maar naar één aspect van een patiënt wordt gekeken. Ik vind het ook bijzonder om mensen fijne laatste levensjaren te ­bezorgen. Ik heb eerst twee jaar de ‘gewone’ opleiding mbo verpleegkunde gedaan. Maar omdat ik zeker wist dat ik voor de ouderenzorg wilde kiezen, ben ik overgestapt naar de BBL. Nu ga ik één dag per week naar school en de rest van de tijd werk ik.

Ik weet al veel over dementie en ouderdomsziekten, ik denk dat ik daardoor beter voorbereid ben op een baan. Mijn hart ligt bij dementerende ouderen. Ik begeleid ze en zorg dat ze zich prettig voelen. Soms is mijn werk lastig; mensen met dementie ­laten weleens moeilijk gedrag zien. Het helpt dan om mijn hart te luchten bij collega’s of bij mijn moeder. Over een paar maanden rond ik mijn opleiding af. Het verpleeghuis waar ik werk heeft me al een baan ­aangeboden. Ik kan niet wachten!”

Emily

‘ Bijzonder als mensen je zo dichtbij laten komen’ Romy Püttmann (17) is eerstejaars student mbo verpleegkunde,

­ iveau 4. “Ik had niet veel zin in een stage in de ouderenzorg, n maar nu ik eenmaal bezig ben, valt het best mee. Er zijn veel mooie momentjes, zoals laatst met een mevrouw van bijna 100 jaar die vaak moppert. Op een avond bracht ik haar naar bed en vertelde ze me opeens dat ze veel pijn heeft waardoor ze zich vaak niet ­lekker voelt. Opeens zag ik echt wie ze was, begreep ik waar ze last van heeft en waardoor ze soms onaardig is. Ik zag pijn en verdriet in haar ogen. Het was een intens moment. Het is mooi als mensen je zo dichtbij laten komen. Toch zorg ik later liever voor baby’s, dat spreekt mij meer aan. Al wil ik niet verder in de ouderenzorg, ik leer veel van deze stage. Ik had negatieve verhalen gehoord over de ouderenzorg, maar zie nu hoe het echt is. Mijn collega’s doen met veel liefde hun werk en maken zo veel mogelijk tijd vrij voor bewoners. De leuke en mooie ontmoetingen die ik hier heb, zal ik nooit vergeten.” Romy staat niet op de foto’s.

ANBO

ANO_N4_23.indd 27

27

6/06/17 11:11

‘ Bewoners zijn echt blij om je te zien’ Vivian Tax (20) is eerstejaars student mbo

verpleegkunde. “Mijn droom om in een ­ziekenhuis voor te vroeg geboren baby’s te zorgen, is door mijn stage in een verpleeghuis aan het wankelen gebracht. Bij mijn ­opleiding loopt iedereen in het eerste jaar stage in de ouderenzorg. Ik dacht dat je dan de hele dag oude mensen moest wassen en eten geven, en dat leek me saai. Maar dat beeld klopt totaal niet. Ik vind de ouderenzorg juist heel leuk, we praten over van ­alles en nog wat. Soms zijn het heel intense gesprekken, bijvoorbeeld als iemand bang is om dood te gaan. Dat geeft verdieping aan je werk. Bewoners zijn ook altijd echt blij om me te zien. Ik vraag me af of dat ook zo is als ik straks in een ziekenhuis stage loop. Daar willen patiënten zo snel m ­ ogelijk weg, terwijl mensen hier voor altijd blijven wonen. Ik heb me al aangemeld als flexen vakantiewerker. Ik wil tijdens mijn opleiding nog op andere plekken stage ­ ­lopen, maar het zou best kunnen dat ik hier terugkom. Het is echt fijn werk.”

ER KAN NOG MEER BIJ! ANBO is een pilot gestart om meer mbo-studenten verpleegkunde in de ouderenzorg te interesseren. U kunt hier meer over lezen op blz. 8.

28

‘ Op het eind van hun leven kun je ze nog een mooie tijd geven’ Lissa de Vries (22) is eerstejaars student mbo verpleegkunde.

“Ik heb al een opleiding sociaal-agogisch werk achter de rug, daar ontdekte ik dat ik het leuk vind om voor ouderen te zorgen. Het geeft mij voldoening om ze een goede dag te bezorgen, iets waarvoor ze hun huis of hun bed uit willen komen. Bijvoorbeeld omdat je ze helpt zelfstandig te zijn, iets leuks met ze doet of de tijd neemt om te luisteren. Het geeft mij een fijn gevoel als ik iemand aan het eind van zijn leven een mooie tijd kan geven. Op mijn school ben ik een van de weinigen die helemaal voor de o ­ uderenzorg gaan.

De meesten willen iets met kinderen doen, maar ik vind ouderen veel interessanter. Zij hebben al een heel leven achter zich en ­zitten vol verhalen.

Ik vind het jammer dat de ouderenzorg zo’n slecht imago heeft.

Oké, je kunt hier geen mensen beter maken zodat ze nog vijftig jaar voor de boeg hebben. Maar je kunt bij ouderen wel met heel kleine dingen veel bereiken. Een hand vasthouden, een liedje ­zingen met iemand die dement is en daardoor rustig wordt... het is allemaal even bijzonder.”

ANBO

ANO_N4_23.indd 28

6/06/17 11:11

DOSSIER OUDEREN ZORG

FEITEN & CIJFERS INFOGRAPHIC MARLOES MAUL BEELD ISTOCK

Zorg in beeld

Hoeveel mensen werken er in de sector zorg en welzijn? Hoe worden zij geschoold? Is het werk veranderd? De belangrijkste thema’s binnen de sector in beeld.

AANTAL MEDEWERKERS IN ZORG EN WELZIJN 2015

1.195.000 medewerkers

2014

1.205.000 medewerkers

2013

1.250.000 medewerkers

2012

1.300.000 medewerkers

AANTAL MEDEWERKERS OUDER DAN 55 JAAR 2014 - 21% 2013 - 19% 2012 - 18%

GEMIDDELDE LEEFTIJD WERKNEMERS IN ZORG EN WELZIJN

30

2014

42,2 jaar

AANTAL MEDEWERKERS JONGER DAN 35 JAAR

2013

41,6 jaar

2014 - 31,4%

2012

41,3 jaar

2013 - 32,7%

2011

41 jaar

2012 - 33,5%

ANBO

ANO_N4_16.indd 30

6/06/17 10:45

5%

92%

10%

is geschoold op mboniveau 1-2.

is op een ­andere manier geschoold.

Op niveau

28%

van de werknemers in de zorg is vrouw.

m/v

57%

van de werknemers in de zorg is geschoold op mbo-niveau 3-4.

8%

van de werknemers in de zorg is man.

heeft een opleiding op hbo-niveau.

STEEDS MEER OUDEREN

Aandeel ouderen 2011 2030

(65+)

2011 2030

17% ruim 25%

8werkenden per +er 75 4,3

De zorgvraag verandert, onder meer doordat het aantal ouderen toeneemt.

In 2011 was 17% van de Nederlanders 65 jaar of ouder, in 2030 gaat het om 25%.

Het aantal werkenden per 75-plusser neemt af van 8 in 2011 naar 4,3 in 2030.

Handen aan het bed gezocht

PROGNOSE

Verpleegkundige (hbo)

blijvend tekort

Wijkverpleegkundige (hbo)

blijvend tekort

Sociaalpedagogisch hulpverlener (hbo)

naar tekort in 2018

Maatschappelijk werker (hbo)

tekort vanaf 2016

Verpleegkundige (mbo niv. 4)

tekort vanaf 2016

Pedagogisch werker (mbo niv. 4)

tekort vanaf 2016

Medewerker maatschappelijke zorg (mbo niv. 4) naar tekort in 2018 Verzorgende (mbo niv. 3)

tekort vanaf 2017

Medewerker maatschappelijke zorg (mbo niv. 3) blijvend overschot Pedagogisch werker (mbo niv. 3)

blijvend overschot

Helpende (mbo niv. 2)

blijvend overschot

Zorghulp (mbo niv. 1)

blijvend overschot

WAT VINDEN ZORGPROFESSIONALS ZELF? 11% vindt zijn/haar kennis en vaardigheden verouderd.

32% vindt zijn/haar kennis en vaardigheden van hoger niveau dan het werk vereist.

24% werkt onder zijn/haar opleidingsniveau.

40% vindt dat andere kennis en vaardigheden nodig zijn door veranderingen in de zorg.

ANBO

ANO_N4_16.indd 31

BRON: ZORGPACT.NL

KWALIFICATIE

31

6/06/17 10:45

SENIOR & JUNIOR

OP DE WERKVLOER Marjon van Ankeren (50) verzorgt sinds vijftien jaar dementerende ouderen in een verpleeghuis. Cindy de Jong (20) is haar leerling.

Sr. Marjon: “Ik deed de

Sr. Marjon: “Oudere mensen

een crèche, daarna was ik een

graag naar hun verhalen. Ik doe

paar

­modeacademie en runde jaar

thuis

mijn

mijn werk met toewijding,

kinderen. Ik wilde weer iets ­

maar we krijgen steeds meer

doen en in een opwelling liep

taken. Ik krijg er energie van als

ik naar binnen bij dit verpleeg-

het lukt om alles voor elkaar

huis.

Toevallig

met

doen iets met me, ik ­luister

hadden

Jr. Cindy: “Het werk is zo dankbaar. Ik kan mensen

ze

te krijgen. Tegelijkertijd frus-

­iemand nodig, ik kon ­beginnen

treert het me dat er minder

blij maken met kleine dingen.

in de linnenkamer. Al snel

ruimte is voor de bewoners.”

Even iemands benen masseren of verwennen met een plakje

mocht ik mensen wassen en daarna ging ik de opleiding volgen tot v­erzorgende. Nu

Jr. Cindy: “Ik maak er in

cake met slagroom.”

deze situatie het beste Marjon: “Een bewoner

ben ik eindverantwoordelijke

van.

van een bewonersgroep. Dit

houden van vaste t­ijden en ­

werk voelt als thuiskomen.”

gewoontes. Wat mij betreft ­

zei: ‘Ik hou van je.’ Dat is zo

hoeven we niet stipt om

mooi. Het betekent dat hij

negen ­

Jr.

CINDY: ‘DIT IS HEEL DANKBAAR WERK’

Sommige

c­ ollega’s

voelt dat het goed is. Iemand een veilig gevoel geven, dat is

even wil blijven liggen, is dat

de basis van zorg bieden.”

met

ook goed. M ­ arjon staat open voor mijn ideeën.“

Sr. Marjon: “Het is goed om

een woning. In die huiselijke

enthousiast, ze gaat ervoor en

omgeving kunnen we hen

ze overziet dingen.”

Ik vind het interessant om door observatie te ontdekken waar dat gedrag vandaan komt. De uitdaging is dan om het te voorkomen.”

pakte laatst mijn hand en

iedereen

uur

met een frisse blik. Cindy is

bewoner boos of agressief.

Sr.

te ontbijten. Als i­emand nog

Jr. Cindy: “Onze bewoners delen met zes personen

goed begeleiden. Soms is een

34

Sr. MARJON: ‘IK BEN BLIJ MET CINDY’S FRISSE BLIK’

jonge collega’s te hebben

OUDERENZORG De zorg is qua werkgelegenheid de grootste sector in Nederland.

Ouderenzorg is met 439.000 banen de grootste werkgever binnen de zorg.

In 2016 telde Nederland 234.000 verzorgenden. Het overgrote deel hiervan is vrouw: 220.000, tegenover 14.000 mannen. Bron: CBS en www.volksgezondheidenzorg.nl

ANBO

ANO_N4_18.indd 34

6/06/17 10:49

ANO_N4_18.indd 35

6/06/17 10:49

TEKST MARGREET ALGRA BEELD RUUD POS

DOSSIER OUDEREN ZORG

Zorg voor dag & nacht Zo vindt u het juiste verpleeghuis

Soms is zelfstandig thuis blijven wonen echt niet mogelijk, bijvoorbeeld bij een ernstige ziekte zoals dementie. Wat komt er kijken bij de verhuizing naar een verpleeghuis? En hoe vindt u een instelling waar u zich thuis voelt?

Antwoord op de negen meestgestelde vragen. TEKST SUZANNE GEURTS Welke zorg biedt een verpleeghuis?

2

Wanneer is opname in een verpleeghuis nodig?

Verpleeghuiszorg wordt steeds vaker thuis

1 3 In een verpleeghuis krijgt u alle mogelijke zorg: van medische behandelingen en verpleging tot verzorging en begeleiding. Er werken niet alleen artsen, verpleegkundigen en verzorgenden,

aangeboden met hulp van de thuiszorg en mantelzorgers. Gaat dit echt niet meer?

Dan is een verpleeghuis een goede optie.

maar ook onder meer fysiotherapeuten en psychiaters. Bewoners krijgen 24 uur per dag hulp - ook bij een wasbeurt

of toiletbezoek. In Nederland zijn

­dementie, maar er zijn ook instellingen voor

particulier verpleeghuis? P ­ articuliere instellingen zijn vaak kleiner, maar

bijvoorbeeld

Ja, het Centraal Admi-

u betaalt de opname waarschijnlijk

­parkinson, een verstandelijke beperking

nistratie Kantoor (CAK)

wel zelf. Op www.kiesbeter.nl en

of de ziekte van Huntington. Weer

bepaalt deze bijdrage.

www.zorgkaartnederland.nl vindt u

­andere verpleeghuizen richten zich op

Ga naar de rekenhulp

­reguliere verpleeghuizen. Ga naar

bewoners met een specifieke culturele

op www.hetcak.nl voor

www.nevep.nl voor een overzicht

achtergrond (zoals Indonesiërs) of leef-

een schatting.

van particuliere instellingen.

mensen

met

stijl (zoals vegetariërs).

ANO_N4_08.indd 36

4

vraag: kiest u voor een regulier of

In de meeste wonen ouderen met

ANBO

Om dit vast te stellen, is de eerste

Moet u een eigen bijdrage voor Wlz-zorg betalen?

verschillende soorten verpleeghuizen. ­

36

Hoe vindt u een passend verpleeghuis?

6/06/17 10:11

8

5

Hoe checkt u de kwaliteit van een regulier verpleeghuis?

Op www.zorgkaartnederland.nl vindt u

Hoe regelt u de aanvraag en vergoeding voor een regulier verpleeghuis?

persoonlijke cliëntbeoordelingen per

De Wet langdurige zorg (Wlz) financiert

instelling. Op www.kiesbeter.nl staat ­

een permanente verhuizing. Hiervoor

bij diverse verpleeghuizen informatie

is een indicatie nodig, aan te vragen bij

over de basisveiligheid, vastgesteld

het Centrum indicatiestelling zorg (CIZ,

door de Inspectie Gezondheidszorg.

www.ciz.nl). Het CIZ bepaalt of u recht

Hier worden ook de richt­lijnen vermeld

hebt op een verpleeghuisopname of

waaraan goede verpleeghuiszorg moet

­verpleegzorg thuis. Krijgt u een indicatie?

voldoen. Uiteraard kunt u ook advies

Dan helpt het zorgkantoor u verder.

6 7 8 9 vragen aan het zorgkantoor in uw regio.

Mag een partner meeverhuizen naar een verpleeghuis?

Ja. Als partner hebt u geen indicatie nodig, maar betaalt u wel een

eigen bijdrage (zie www.hetcak.nl). Als de zorgbehoevende partner

overlijdt of naar een andere instelling gaat, mag u in het verpleeghuis blijven wonen. Kijk op www.zorginstituutnederland.nl voor meer informatie. Het verblijf regelt u rechtstreeks met de zorgaanbieder.

Ook een kort verblijf is mogelijk, bijvoorbeeld om te herstellen na een ziekenhuisopname

Is een kort verblijf in een verpleeghuis ook mogelijk?

Stel: u wilt niet naar een verpleeghuis.

Welke alternatieven zijn er?

Ja, bijvoorbeeld als er na een ziekenhuisopname

Met een Wlz-indicatie mag u ook thuis intensieve

geen goede opvang thuis beschikbaar is. U verblijft

zorg ontvangen. Mits u veilig thuis kunt wonen en

dan in een eerstelijnsverblijf of een zorgpension/

het verblijf in een verpleeghuis niet goedkoper is.

zorghotel. Dit wordt vergoed uit het basispakket van

U kiest bijvoorbeeld voor een ‘volledig pakket

de zorgverzekering. Het valt wel onder het eigen

thuis’, waarmee u dezelfde zorg krijgt als in een

risico en u hebt een medische indicatie nodig. Op

instelling. Een ‘modulair pakket thuis’ is eigenlijk ­

www.kiesbeter.nl en www.regelhulp.nl vindt u meer

een à ­ -la-­cartemenu: u bepaalt welke delen u uit het

informatie. Of bel ANBO’s Raad en Daad Advieslijn:

totaalpakket wilt. Voor beide vormen is een eigen

(0348) 46 66 88 (werkdagen van 10.00-15.00 uur).

bijdrage verschuldigd (kijk op www.hetcak.nl).

ANBO WIL DAT GELD VOOR VERPLEEGHUISZORG EVENWICHTIG WORDT VERDEELD Over verpleeghuizen is de laatste tijd veel politieke

belangrijk dat het geld dat beschikbaar is voor de langdu-

­commotie. Toch is de zorg er over het algemeen goed,

rige zorg, evenwichtig wordt verdeeld. Daarom is begin

en in de laatste jaren zelfs veel beter geworden. Maar

april een brandbrief gestuurd aan informateur Schippers,

sinds de zorghervorming van het tweede kabinet-Rutte

onder andere ondertekend door vele (thuis)zorgorgani-

wonen mensen langer thuis en krijgen ze ook dáár zorg

saties, mantelzorgorganisatie M ­ ezzo en de gemeente

en ondersteuning. Slechts 8 procent van de kwetsbare

Amsterdam. Samen pleiten we voor goede zorg en

ouderen woont in een zorginstelling. ANBO vindt het

­ondersteuning, of dit nu in het verpleeghuis of thuis is.

ANBO

ANO_N4_08.indd 37

37

6/06/17 10:11

DOSSIER OUDEREN ZORG

Een andere manier van zorgen

OUD

VERTROUWD Een statig herenhuis in een woonwijk in Epe. Aan niets is te zien dat het hier om een verpleeghuis gaat. Laurent de Vries, bestuurder van zorginstelling Viattence: ‘We proberen het leven hier zo gewoon mogelijk te laten zijn.’

TEKST SIGRID STARREMANS BEELD HESTER DOOVE, SHUTTERSTOCK

38

ANBO

ANO_N4_15.indd 38

6/06/17 11:29

W

aar wonen de ouderen van de toekomst? Als het aan Laurent de Vries ligt, is de tijd van grote verpleeghuizen met onpersoonlijke kamers, eetzalen en vaste eettijden voorbij. Met de opening van De Nieuwe Antoniehof, een paar maanden geleden, is de verwezenlijking van zijn ideale verpleeghuis een stuk dichterbij gekomen. In dit prachtige herenhuis in Epe zijn drie woongroepen voor ouderen met dementie en een woongroep voor mensen met lichamelijke aandoeningen. In totaal wonen er 29 mensen. De entree is een gezellige hal, in de woonkamers staan lekkere bankstellen en een tv, er zijn prachtige keukens, een serre, een tuin en zelfs een klushok. Ouderen schuifelen met hun rollator voorbij, parkieten kwetteren op de achtergrond. De Nieuwe Antoniehof voelt niet als een verpleeghuis. En dat is precies de bedoeling.

ZINTUIGEN GESTIMULEERD De Vries heeft een uitgesproken mening over wat goede zorg inhoudt. Zo vindt hij het essentieel dat het verpleeghuis en de zorgmedewerkers zich aanpassen aan de bewoners, en niet andersom. Die visie komt in De Nieuwe Antoniehof op allerlei manieren tot uiting. De Vries neemt bewoonster Liesbeth, die met haar rollator voorbijkomt, als voorbeeld. “Liesbeth houdt veel van muziek,” vertelt hij. “De krant kan ze vanwege haar dementie niet meer lezen. Maar pianospelen en bladmuziek lezen, lukt nog wel. Nu krijgt ze elke maandag muziekles. Die les is ze na vijf minuten weer vergeten, maar op het moment zelf zit ze met een grote glimlach te genieten. Dat is waar het om gaat.” Zo zijn van iedere bewoner de wensen in kaart gebracht: wanneer hebben ze rust nodig? Wanneer willen ze een activiteit?

In de woonkamers staan lekkere banken, op de achtergrond kwetteren parkieten Wanneer willen ze opstaan? Ook de inrichting van het huis, helemaal in jarenvijftigstijl, is afgestemd op de bewoners. Dat zit ’m niet alleen in de keus van banken en gordijnen en de nostalgische kleedjes op de tafels, maar ook in kleine dingen. Zoals een zwarte wcbril en een touwtje om door te trekken in plaats van een knop. Maar ook het gebruik van een fluitketel in plaats van een elektrische waterkoker. “Alle processen hier in huis zijn ingericht op herkenbaarheid en het blijven stimuleren van de zintuigen van de mensen,” vertelt De Vries. “Het is bekend dat mensen met dementie veel capaciteiten verliezen, maar dat hun zintuigen intact blijven. Als ze een fluitketel horen, weten ze dat de thee

ANBO

ANO_N4_15.indd 39

39

6/06/17 11:28

eraan komt. We koken ook zelf. Als je urenlang de geur van sudderend draadjesvlees ruikt, krijg je trek. En dat heeft effect.

Mensen eten beter en gaan vaker zelf naar het toilet. Ze blijven langer zelfstandig functioneren.”

BOVEN SLAPEN Bijzonder is ook dat de eigen zit- en slaapkamers van de bewoners een verdieping hoger liggen. “Uit efficiency-oogpunt is het makkelijker om alles gelijkvloers te hebben. Maar eigenlijk is dat raar. Je hebt altijd in een huis gewoond met beneden de woonkamer en boven de slaapkamer, en dan ben je 85 en dan wordt opeens alles anders. Terwijl juist bij dementie het bieden van een bekende structuur zo belangrijk is. Door alles gelijkvloers te maken, haal je die structuur overhoop. Op die manier stel je de mens absoluut niet centraal.” Ook hiervan is het effect volgens De Vries goed merkbaar. “Mensen slapen hier beter. Dat komt overigens ook doordat onze bewoners actiever zijn dan de bewoners in veel andere verpleeghuizen. Het verschil is soms duidelijk te zien bij mensen die van andere locaties komen.”

De vader van Gerda Smit heeft het naar zijn zin in De Nieuwe Antoniehof. Wegens fysieke aandoeningen woont hij al zeven jaar in verpleeghuizen. “Het is ontzettend fijn dat hij hier zijn

eigen appartementje heeft en het gezellig kan maken met zijn eigen spulletjes.” In het andere verpleeghuis was de verzorging ook goed, zegt ze, “maar hier is het gewoon gezelliger. Het gevoel is anders, ook voor de partners en kinderen die op bezoek komen.

We kennen elkaar allemaal en nemen weleens wat lekkers mee voor iedereen.

Of we doen een spelletje met de bewoners.”

Het eten vindt ze super. “Meestal kookt een vrijwilliger, die zegt dan: ‘Wat zullen we eens eten vanavond? Zal ik hutspot maken? Hoe maakten jullie dat vroeger?’ Dan zie je de dames al kijken en volgt er vaak een gesprek over het beste recept.”

ECHTE AANDACHT Hoe goed de zorg en faciliteiten ook zijn in De Nieuwe Antoniehof, Gerda Smit hoopt dat

Als bewoners de ketel horen fluiten, weten ze dat de thee eraan komt ANBO

ANO_N4_15.indd 41

41

6/06/17 11:29

Meestal kookt een vrijwilliger, die zegt dan: ‘Wat zullen we eens eten vanavond?’

KLEINSCHALIG WONEN MET ZORG IN OPKOMST We

spreken

42

kleinschalig

wonen als mensen die intensieve zorg

en

hebben,

er snel meer geld voor de ouderenzorg beschikbaar komt. “Er is meer personeel nodig. Ze hebben te weinig tijd om leuke dingen te doen en de mensen goed te observeren.” Daar is Laurent de Vries het deels mee eens. “Als er meer geld beschikbaar is, kunnen we nog meer inspelen op de behoeftes en verlangens van de bewoners. Maar ik ben niet zo met geld bezig. Goede zorg is niet afhankelijk van geld, meer van houding, gedrag en empathie. Communiceren op ooghoogte of echte aandacht geven door even naast iemand te gaan zitten, kost geen extra tijd of geld. Belangrijk is dat medewerkers weten dat ze hier niet zijn om taken te verrichten, maar voor het welzijn van de bewoners.”

Is dit het verpleeghuis van de toekomst? Als het aan De Vries ligt, worden verpleeghuizen uiteindelijk meer geïntegreerd in de samenleving. De Nieuwe Antoniehof is nog een biotoop die op zichzelf staat, vindt hij. “We gaan nu twaalf woningen voor mensen met dementie bouwen in een heel nieuwe wijk. Mijn hoop voor de toekomst is dat de deuren van het verpleeghuis zowel naar binnen als naar buiten openstaan. Dat een buurtbewoner de dementerende mevrouw Jansen bij de arm pakt als ze buiten loopt, en zegt: ‘Zullen we even teruglopen naar uw huis?’”

van

ondersteuning samenwonen

nodig in

een

kleine groep. Vaak koken de verzorgenden (of vrijwilligers, of familieleden) zelf. Dat geldt ook voor wassen en schoonmaken.

Kortom: de groep draait samen een huishouden. Het idee is dat de bewoners een zo normaal mogelijk leven kunnen leiden dat aansluit bij het leven zoals ze dat vroeger gewend waren. Er zijn allerlei varianten mogelijk. Kleinschalig wonen is niet automatisch beter dan wonen met zorg in een grootschalige(re) setting. Goede zorg is immers afhankelijk van meer factoren. Wel zijn de voorwaarden voor het verlenen van goede zorg in een kleinschalige woonvorm vaak gunstiger.

ANBO

ANO_N4_15.indd 42

6/06/17 11:29

DOSSIER OUDEREN ZORG

Thea:

‘ Er is veel verbeterd in de ouderenzorg’

Al 33 jaar werkt Thea Toering in de verpleeghuis- en ouderenzorg, waarvan 30 jaar in de Koperhorst in Amersfoort. Deze instelling biedt verschillende soorten wonen en zorg aan ouderen. TEKST DEBORAH LIGTENBERG BEELD ISTOCK Thea: “Ik kon niet wachten totdat ik 17 jaar en

7 maanden was, destijds de leeftijd waarop je in de zorg mocht gaan werken. Het was mijn roeping, en dat is het nog steeds. Er is veel veranderd, maar ik vind het er niet slechter op geworden. Oké, de ­papierwinkel zou wel wat minder mogen. We moeten echt álles registreren. Maar er is ook veel verbeterd.

Vroeger hadden mensen bijvoorbeeld een woonslaapkamer met een keukenblokje erin, nu hebben ze een aparte slaapkamer. En tot drie jaar geleden werkte ik op allerlei afdelingen: dan weer op etage vier, dan naar zeven en weer terug naar drie, de hele dag door. Dat gaf onrust. Sinds drie jaar werk ik op een vaste gang met circa tien appartementen, wat ik veel prettiger vind. Voor de bewoners is het ook fijner dat we nu werken met een vaste personeels­ poule, want ze zien nu steeds dezelfde gezichten.

De zorg is de afgelopen dertig jaar wel complexer geworden. Toen ik begon met werken, gingen mensen naar een bejaardenhuis omdat ze eenzaam waren of omdat ze het wel makkelijk vonden. Nu mag je alleen naar een verpleeghuis met een indicatie, dus

44

onze bewoners hebben echt zorg nodig. Dat maakt het werk intensiever. Ik heb dan ook meerdere bijscholingscursussen gedaan om mijn kennis op peil te houden, maar dat vind ik juist leuk. Het houdt je scherp. Daarnaast is de zorg intenser geworden, bewoners hebben je echt nodig en delen veel met je.

Heel bijzonder. Het is fijn om er echt voor iemand te kunnen zijn.

In de media lees je vaak over de enorme werkdruk in de ouderenzorg. Omdat alles hier zo goed georganiseerd is, heb ik daar nauwelijks last van.

Wel maak ik me soms zorgen of we genoeg personeel zullen blijven vinden. Veel jongeren werken liever met baby’s. Om ze enthousiast te maken voor de ouderenzorg, is het belangrijk om positieve verhalen te delen. Dus als we een vaardagje, een gezellige koffieochtend of een fijne knutselmiddag hebben gehad, plaatsen we berichtjes op Twitter en Facebook.

Zo kan iedereen zien dat de sfeer goed is en dat het fijn is om hier te werken. Of ik dit werk blijf doen tot mijn pensioen? Ja, zeker weten! Ik zou niet anders willen.”

ANBO

ANO_N4_24.indd 44

6/06/17 11:24

ANTWOORD EN ADVIES VAN ANBO Bij ANBO Raad & Daad kunt u terecht voor advies en hulp over inkomen, gezondheid en wonen. Ook een vraag? Kijk op www.anboraadendaad.nl of bel de Raad & Daad Advieslijn:

(0348) 46 66 88 (werkdagen van 10.00-15.00 uur). Mailen kan ook: raadendaad@anbo.nl

HUURVERMINDERING WEGENS GEBREK Bij een gebrek aan uw huurwoning kunt u recht hebben op huurvermindering tot het gebrek is verholpen. Een gebrek is, kort gezegd, een omstandigheid waardoor de huurder niet het volledige woongenot heeft van de woning.

Uiteraard is niet elk gebrek een reden voor huurvermindering. Voorbeelden van gebreken die dat wel kunnen zijn: (ernstige) vocht- of schimmelplekken, tocht door kieren van meer dan 8 millimeter, houtrot in ramen of kozijnen.

NATIONALE HYPOTHEEK GARANTIE OMHOOG De Nationale Hypotheek Garantie (NHG) biedt aanvullende zekerheid voor banken die hypotheken verstrekken, en beperkt voor kopers de financiële risico’s van een eigen koopwoning. Per 1 januari 2017 is de maximale hypotheek op basis van NHG verhoogd, waardoor het mogelijk is om woningen met een koopsom tot € 245.000 met NHG te financieren. In 2016 was dit bedrag vastgesteld op € 231.132.

Inkomen gestegen met 1,4%

Nederland blijft sparen, hoe snel de spaar-

HELFT SENIOREN VINDT HUIDIGE WONING NIET GESCHIKT OM TE BLIJVEN WONEN

rente ook daalt. Vorig jaar is ons totale

Uit onderzoek van Thyssen-

zoals

spaargeld met ruim 5 miljard euro gegroeid.

krupp Encasa dat in samen-

thuiszorg

Dat blijkt uit cijfers van de Nederlandsche

werking met Zembro en ANBO

hulp. Net als in 2014, toen het

Bank (DNB). Het reëel beschikbaar inkomen

is uitgevoerd, blijkt dat aan- en

onderzoek voor het eerst werd

van huishoudens is in 2016 met 1,4 procent

verbouw van de woning om

uitgevoerd, gaven zo’n 11.000

gestegen. Vooral de lonen van werknemers

langer thuis te kunnen blijven

respondenten van 50 jaar en

hebben aan de inkomensstijging bijgedragen.

wonen voor de meeste senioren

ouder antwoord op vragen over

Zowel de hoogte van de lonen nam toe, als

te duur blijkt te zijn. Senioren

gezondheid, langer thuis wonen

het aantal werkenden. De hypotheekschuld

hebben een sterke voorkeur

en

is, ondanks een afname in het vierde kwar-

voor andere oplossingen om

hulpmiddelen. Meer informatie

taal, in 2016 toegenomen. Dat meldt het

langer thuis te blijven wonen,

op www.anbo.nl/blijvenwonen.

de

mobiliteitsoplossingen, of

huishoudelijke

daarvoor

benodigde

CBS in de publicatie Nederland in 2016.

ANBO

ANO_N4_05.indd 47

47

6/06/17 09:55

ANTWOORD EN ADVIES VAN ANBO Bij ANBO Raad & Daad kunt u terecht voor advies en hulp over inkomen, gezondheid en wonen. Ook een vraag? Kijk op www.anboraadendaad.nl of bel de Raad & Daad Advieslijn:

(0348) 46 66 88 (werkdagen van 10.00-15.00 uur). Mailen kan ook: raadendaad@anbo.nl

Vervoersvoorziening

Ik heb een vervoersvoorziening van de gemeente. Die is alleen bestemd voor vervoer binnen de gemeente. Kan ik ook een voorziening aanvragen voor vervoer buiten de gemeente?

Mogelijk kunt u hiervoor gebruikmaken van Valys: vervoer voor sociaal-recreatieve uitstapjes naar plekken buiten de regio voor ­ ­reizigers met een mobiliteitsbeperking. U kunt Valys gebruiken als u verder reist dan 5 OV-zones vanaf uw woonadres. Zo komt u waar u

HOGERE WINTERSTERFTE ONDER OUDEREN In de winter van 2016/2017 zijn meer ­mensen overleden dan in dezelfde ­periode een jaar eerder. Vooral onder 80-plussers

met het lokale vervoerssysteem niet kunt komen. Dit vervoer valt niet onder de Wmo, maar wordt afzonderlijk door de rijksoverheid georganiseerd. Valys kunt u niet gebruiken voor reizen naar ­bijvoorbeeld werk of het ziekenhuis. Zie voor meer informatie en het aanvragen van een pas: www.anbo.nl/valys.

was de sterfte hoger. Dit meldt het CBS in het jaarlijkse nieuwsbericht over winter­ sterfte, op basis van de voorlopige sterftecijfers per week. Vanaf de eerste week van ­oktober 2016 tot en met de derde week van februari van 2017 zijn 62.900 personen overleden. Dat zijn 5300 sterfgevallen meer dan in hetzelfde ­tijdvak in de winter van 2015/2016.

RECHT OP BIJSTANDSUITKERING NA SCHEIDING

Legaat nalaten

Met een legaat krijgt een erfgenaam of buitenstaander een duidelijk omschreven goed of

Als u na een echtscheiding niet meer in uw levensonderhoud kunt

een bepaald geldbedrag. De spullen of het

voorzien, kunt u een bijstandsuitkering aanvragen. Ontving u ten

geld worden nagelaten aan de zogeheten

tijde van de scheiding al een bijstandsuitkering? Dan moet u de

­legataris, die niet dezelfde rechten heeft als

scheiding melden bij de gemeente waar u woont of gaat ­wonen.

een erfgenaam. Wel zijn de erfgenamen

De gemeente beoordeelt dan opnieuw of u afzonderlijk van

­verplicht om de legaten binnen een bepaalde

uw ex-partner nog recht hebt op de bijstandsuitkering. Want

tijd af te geven. Een legataris kan worden

­misschien ontvangt u door de scheiding veel geld, bijvoorbeeld

aangewezen via een legaatbepaling in het ­

door verdeling van vermogen of de overwaarde van het huis

testament. Zorg ervoor dat u duidelijk laat ­

dat verkocht wordt. Dit kan tot gevolg hebben dat u geen recht

omschrijven wie de ontvanger is, en wat u ­

(meer) hebt op een bijstandsuitkering.

­precies wilt geven.

ANBO

ANO_N4_05.indd 49

49

6/06/17 09:54

SAMEN STAAN WE STERK

Hebt u een vraag of advies nodig over inkomen, wonen en gezondheid? ANBO Raad & Daad staat voor u klaar. In elk ANBO Magazine belichten we een zaak die door ons is uitgezocht. Deze keer: mag een zorgverzekeraar weigeren om een trippelstoel te vergoeden?

DE ZAAK

‘WAAROM WORDT MIJN TRIPPELSTOEL NIET VERGOED DOOR MIJN ZORGVERZEKERING?’

50

Dick Kok (69) is vanaf zijn 3e invalide.

Hij heeft altijd zijn best gedaan om zichzelf te redden. Jarenlang werkte hij bij een energiebedrijf, waar hij gebruikmaakte van aangepaste stoelen. Na de beëindiging van zijn dienstverband mocht hij een van die stoelen meenemen: een trippelstoel met een aangepaste armleuning. Hiermee kon hij zich in huis goed verplaatsen en zijn rechterarm nog enigszins gebruiken.

Na jaren intensief gebruik heeft de stoel het begeven en vraagt Dick Kok een nieuwe aan. Maar VGZ, zijn zorgverzekeraar, wijst de aanvraag af.

ANBO

ANO_N4_19.indd 50

6/06/17 10:51

September 2016

9 Februari 2017

voor een trippelstoel, ondersteund door een rapport van zijn

Eerder schakelde hij zijn rechtsbijstandverze-

revalidatiearts en ergotherapeut. Zij verklaren dat lopen en

kering in, maar hij vindt dat er te weinig

­opstaan een te grote belasting voor zijn knieën vormen en dat

schot in de zaak zit. Liesbeth Boerwinkel,

dit uiteindelijk zal resulteren in grotere problemen.

­beleidsadviseur en jurist bij ANBO, neemt

Dick Kok wordt vervolgens thuis bezocht door een adviseur van

de zaak in behandeling. “Ik heb als eerste

­Medipoint. Deze leverancier van h ­ ulpmiddelen bepaalt namens

het Reglement Hulpmiddelen 2017 van VGZ

VGZ of een hulpmiddel nodig is. Diezelfde maand krijgt Dick

opgezocht. Dit is een algemeen reglement

Kok een brief: hij komt niet in aanmerking voor een trippelstoel.

dat veel verzekeraars hanteren. Tot mijn

Volgens de adviseur van Medipoint is het hulpmiddel niet

stomme verbazing las ik in dit ­reglement dat

­noodzakelijk. VGZ verwijst naar de Regeling Zorgverzekering.

voor de aanvraag van stoelen voorzien van

Hierin staat dat hulpmiddelen niet altijd voor een vergoeding in

een trippelfunctie helemaal geen vooraf-

­aanmerking komen, zelfs niet als een arts dit wel nodig vindt.

gaande toestemming nodig is.”

Dick Kok dient bij zijn zorgverzekeraar VGZ een aanvraag in

Dick Kok vraagt ANBO om ondersteuning.

16 maart 2017

17 februari

14 februari 2017

bezocht door een adviseur

de mail en biedt een

een mail aan Medipoint. Ze verwijst naar

van Medipoint. De ­volgende

­herbeoordeling aan door

het Reglement Hulpmiddelen en het oor-

dag belt de adviseur hem

een

adviseur.

deel van de revalidatiearts. Ze vraagt om

om te vertellen dat zijn

ANBO legt dit voorstel

een toelichting op de afwijzing en vermeldt

aanvraag is goedgekeurd. ­

voor aan Dick Kok, die

dat zij, afhankelijk van de reactie van Medi-

De stoel wordt besteld.

­akkoord gaat.

point, de heer Kok mogelijk zal adviseren

Dick Kok wordt opnieuw

Medipoint reageert via

andere

Liesbeth Boerwinkel stuurt namens ANBO

om een klacht in te dienen bij VGZ.

Dick Kok ontvangt zijn nieuwe trippelstoel.

REACTIE ANBO’S LIESBETH BOERWINKEL “Het belang van dit soort hulpmiddelen wordt vaak onderschat. Terwijl ­bijvoorbeeld een trippelstoel soms het verschil maakt tussen onafhankelijk en zelfstandig kunnen blijven wonen of niet. ANBO-leden die te maken krijgen met een afwijzing van een hulpmiddel door hun zorgverzekeraar, raad ik aan om als eerste het Reglement H ­ ulpmiddelen na te lezen op de website van de zorg­verzekeraar. Bellen met de zorgverzekeraar en vragen om uitleg kan natuurlijk ook. Komt u er als ANBO-lid niet uit, dan kunt u contact opnemen met onze Raad & Daad Advieslijn (tel. (0348) 46 66 88, werkdagen van 10.00-15.00 uur).”

REACTIE DICK KOK “Ik ben erg tevreden over de begeleiding door ANBO. Mijn belangen zijn uitstekend behartigd. ­ De trippelstoel ­gebruik ik volop. Ik wacht nog op de aanpassing voor de arm­ ondersteuning, die al wel is aangevraagd. Maar ik ben nu al veel mobieler. Ik betwijfel of ik dit zonder ANBO voor elkaar had gekregen. Ik denk het niet, in elk geval niet zo snel.”

TEKST MARGREET ALGRA

April 2017

ANBO

ANO_N4_19.indd 51

51

6/06/17 10:51

!

NieOPuwPAD

In elk magazine: een kijkje achter de schermen bij ANBO. Zodat u kunt zien hoe wij uw belangen behartigen.

BEELD JEROEN POORTVLIET

GELD VOOR LANGDURIGE ZORG Op 4 april roepen onder leiding van ANBO zestien organisaties (zorgaanbieders, gemeenten, zorgverzekeraars, de beroepsvereniging voor verpleegkundigen en de belangenvereniging voor mantelzorgers) informateur Schippers op om geld voor langdurige zorg goed te besteden. In verpleeghuizen én thuis.

Collega Liesbeth Boerwinkel volgt het debat in de Tweede Kamer.

In perscentrum Nieuwspoort staan op

9

maart

tien

Visie op vergrijzing

10 april: ‘En we leven nog lang en gelukkig!’ ANBO

kandidaat-

is het zat dat er zo negatief wordt gesproken

Kamerleden ANBO-leden telefo-

over vergrijzing, en leden zijn het met ons eens.

nisch te woord.

Kim Putter, directeur van het Sociaal en Cultureel

ANBO nam het

initiatief voor dit ‘spreekuur’ omdat

Planbureau,

er veel vragen waren – over de

Joris Slaets en staatssecretaris Martin van Rijn

eigen situatie of over beloften van

geven hún visie op een ouder wordende samen-

de politiek. Zo’n tachtig leden

leving. Van groot belang voor het nieuwe kabinet.

professor

BEELD MARGO VAN WIJK

VERKIEZINGSSPREEKUUR

ouderengeneeskunde

worden te woord gestaan.

HOEZO: ÉÉN CATERAAR? Op

15

april

steekt

ANBO

Bij V&VN

Een goed gesprek bij de beroeps-

de bewoners van de Vondelflat

vereniging van Verpleegkundigen

in Groningen een hart onder de

& Verzorgenden Nederland.

riem. Samen met Domino’s Pizza bezorgen we 160 pizza’s. Door contractafspraken

mogen

de

bewoners van deze serviceflat slechts bij één cateraar bestellen, onder dreiging van dwangsommen en rechtszaken. Dat bevalt hun niet.

Verpleegkundigen vertellen

Samen met een aantal verpleegkundigen gaat ANBO op 21 april naar het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport om te praten over de ouderenzorg. Hoe was het vroeger, hoe moet het worden? De verpleegkundigen geven waardevolle informatie over hun ervaringen als beginnend verpleegkundige.

ANBO

ANO_N4_17.indd 53

53

6/06/17 10:47

GRATIS CKAART Werf een nieuw lid en krijg allebei een kunst- en cultuurkaart

GUN UW VRIENDEN DE VOORDELEN VAN ANBO • Uw stem wordt gehoord in de politiek • Persoonlijk advies via ANBO Raad & Daad • Fikse korting op zorgpremie

T.W.V.

€8

,90

• Hulp bij belastingaangifte • Gratis 8x per jaar ANBO Magazine • Uitstekend verzekerd tegen schade • Besparen op uw energierekening • Korting op reizen, uitstapjes en sporten • Goedkope rijbewijskeuring • Toegang tot de beste klusdiensten

Vaak kost het genieten van kunst en cultuur meer dan u zou willen. De Ckaart biedt uitkomst! Hiermee krijgt u korting op de toegangsprijs van veel culturele activiteiten, musea, voorstellingen, tijdschriften, boeken, kunst en veel meer. Daarnaast kunt u gratis minimaal negen grote kunstbeurzen bezoeken. Ook maakt u voortdurend kans op toegangskaarten voor toneelvoorstellingen, muziekuitvoeringen, exposities en meer.

GA NAAR WWW.ANBO.NL/LIDWERFTLID OF VUL DE BON IN EN STUUR ‘M OP HUIDIG ANBO-LID

JA, ik maak iemand lid en krijg de Ckaart cadeau.

Voorletters

Tussenvoegsel

Huisnr.

Lidnummer

Extra informatie Deze actie is geldig tot 5 september 2017. U ontvangt één Ckaart per geworven lid en zolang de voorraad strekt. U krijgt de Ckaart in september thuisgestuurd, mits het nieuwe lid de contributie heeft voldaan. Ga voor de voorwaarden naar www.anbo.nl/lidwerftlid.

Straat

m/v

Geef uw gegevens bij voorkeur door via www.anbo.nl/ lidwerftlid. Of vul de bon in en stuur deze naar: ANBO o.v.v. ‘LWL’, Postbus 2012, 3440 DA Woerden. Wilt u meer dan één nieuw lid aanmelden, kopieer dan de bon of ga naar onze website.

Huisnr.

Postcode

Woonplaats

Geboortedatum E-mailadres Telefoonnummer

Ik machtig ANBO om de contributie automatisch af te schrijven*: IBAN

ANO_N4_10.indd 55

Tussenvoegsel

Achternaam

Achternaam Postcode

JA, ik word lid van ANBO en krijg de Ckaart cadeau.

N L

Datum __. __ / __. __ /20__ Handtekening: *Deelnemen aan deze actie kan alleen als u ANBO machtigt tot automatische afschrijving van het contributiegeld.

Ik word lid van ANBO vanwege (s.v.p. aankruisen): ❑ Belangenbehartiging ❑ Korting op energie ❑ Korting op zorgverzekering ❑ Overig ledenvoordeel ❑ Belastingservice ❑ Raad & Daad ❑ Schadecollectief

LWLI_01_MAG4_ANBMAG_1726_C

Voorletters

HET NIEUWE ANBO-LID BETAALT VOOR HET EERSTE JAAR HET INSTAPTARIEF VAN € 29,95.

6/06/17 10:35

ANBO REIZEN

Algarve

PORTUGAL

OP Z’N CHARMANTST

Dol op geschiedenis, lekker eten, relaxen in baaitjes en stedentripjes? Boek dan deze zonnige reis naar de Portugese provincie Alentejo, waarbij u begint in de Algarve én afreist naar Lissabon. TEKST RIANNE SEPERS Alentejo is minder bekend dan de zuidelijke streek Algarve en de noordelijker gelegen hoofdstad Lissabon, maar zeker zo mooi. En: een stuk minder toeristisch.

Centraal in deze provincie ligt Évora, een plaatje van een stad. Onder meer bouwwerken uit de renaissance en de neoklassieke tijd vullen de smalle straatjes en omringen de zonovergoten pleinen. Hoogtepunten zijn de Romeinse Augustustempel uit de eerste eeuw, het gigantische aquaduct dat dwars door de stad loopt en de ietwat bizarre Capela dos Ossos: een kapel waarin de botten van zo’n vijfduizend monniken in zuilen, muren en nissen zijn verwerkt.

58

Tegelijkertijd is Évora een bruisende stad waar u op het Praça do Giraldo tot in de late uurtjes van een drankje kunt genieten op de terrassen. Of proef regionale specialiteiten zoals schapenkaas, koude kabeljauw of varkenswangetjes in de cafeetjes waar ook de lokale bevolking ’s avonds eet.

HELDERBLAUWE LAGUNE Het landschap in Alentejo is glooiend, vol kurk- en olijfbomen, wijngaarden en weilanden met wilde bloemen. Het leven kabbelt er rustig voort, de dorpjes zijn klein en slaperig en er is geen hoogbouw of modern resorthotel te bekennen.

ANBO

ANO_N4_11.indd 58

6/06/17 10:36

Aanbieding

11-DAAGSE FLY/DRIVE NAAR DE ALGARVE, ALENTEJO EN LISSABON INCLUSIEF

U begint in de Algarve. • 10x overnachting in Daarna rijdt u door het

een tweepersoons-

fascinerende landschap

kamer, incl. ontbijt

van Alentejo en brengt • 10x 24 uur autohuur, u een bezoek aan

categorie MBMR

de historische stad

(Renault Twingo of

Évora. Via de rotsen

gelijkwaardig)

van Peniche, in het uiterste westen van Portugal, gaat de reis

• Driegangendiner in Lissabon • Fadoshow in Lissabon

naar Lissabon en weer • Wijnproeverij in terug naar de Algarve.

VERBLIJF 2x overnachting in Albufeira, 2x overnachting in Évora, 1x overnachting in Peniche, 3x overnachting in Lissabon, 2x

Évora • Lisboa Card (48 uur

€100 KORTING PER BOEKING

(bij te boeken via Pharos Reizen) • Nederlandstalige rondleiding in Évora • € 20 reserveringskosten VERTREKDATUM

gratis toegang tot 23 Dagelijks tot musea en beziens31 oktober 2017. waardigheden en onbeperkt OV)

Peniche

• ANWB-reisgids Lissabon

Óbidos Centro

overnachting in Lagos.

PRIJS Vanaf € 899 p.p. (hier krijgt u nog € 100 ANBO-korting over!).

PORTUGAL Évora Monsaraz

EXCLUSIEF Alentejo

• Calamiteitenfonds

Beja

€ 2,50 per boeking • Retourvlucht Faro Algarve

STERREN KIJKEN Ook de eerste ‘Starlight Tourism Destination’ is te vinden in deze regio. Geen betere plek om de sterren en het heelal te bewonderen dan het gebied rond het immense stuwmeer Alqueva. Daar is namelijk nauwelijks lichtvervuiling en elk jaar telt gemiddeld 286 onbewolkte nachten. Hét recept voor een prachtig schouwspel: de pikzwarte hemel wordt verlicht door miljoenen sterren in de mooiste kleuren, van diep donkerblauw tot groen en paars. Onze eigen Melkweg en buursterrenstelsels als Cassiopeia en Andromeda zijn er met het blote oog te zien. Sprookjesachtig.

Portalegre

Santarém

SPA NJE

DE RONDREIS

Sintra

Wel zijn er prachtige natuurparken, zoals het heuvelachtige Parque Natural da Serra de São Mamede. Hier liggen dorpjes die sinds de middeleeuwen amper zijn veranderd. Ook de moeite waard is de Atlantische kust met zijn uitgestrekte stranden, knusse baaitjes en azuurblauw zeewater. Een van de mooiste plekjes is Praia Santo André, een breed strand met aan de ene kant de krachtige golven van de Atlantische Oceaan en aan de andere kant een kalme lagune om heerlijk in te poedelen.

Ook bijzonder in Alentejo: de Portugese variant van Stonehenge. Net buiten Évora ligt de zogeheten Cromeleque dos Almendres, een dubbele steencirkel van 95 eivormige megalieten boven op een heuvel. Waarschijnlijk werd hier zevenduizend jaar geleden de zonnewende gevierd. Ook zijn er aanwijzingen dat de cirkel een astronomisch observatiepunt was. De weg ernaartoe wordt aangeduid met één menhir, die naar de zon wijst op de kortste dag van het jaar.

Albufeira

ANBO biedt u in samenwerking met Pharos Reizen de mooiste reizen aan.

INFORMATIE & BOEKEN:

www.pharosreizen.nl/gelezen-in/anbo of (023) 554 28 70, met kortingscode PH-ANBO17.

AANRADERS

➜ Een lokaal wijntje drinken met het mooiste uitzicht van de Portugese kust? Dat kan bij Bar da Praia in Odeceixe in het zuidwestelijke puntje van Alentejo.

➜ De gezelligste versmarkt van Alentejo is te vinden in Setúbal, aan de Avenida Luísa Todi.

➜ Sterrenkijken in Alqueva? Boek dan ook een van de nachtactiviteiten, zoals paardrijden bij volle maan of een workshop astrofotografie.

ANBO

ANO_N4_11.indd 59

59

6/06/17 10:36

EXCLUSIEVE LEDENAANBIEDINGEN Met ANBO kunt u flink besparen, ook dankzij onze exclusieve ledenaanbiedingen.

Als ANBO-lid profiteert u van aantrekkelijke acties. Ook dat is belangenbehartiging!

Altijd op de hoogte blijven van de laatste voordeelitems? Abonneer u dan op onze gratis digitale nieuwsbrieven via www.anbo.nl/nieuwsbrief.

LEDEN VOORDEEL

COMPACTE INVENTUMSTOFZUIGER De Inventum-stofzuiger ST154RZA is een compact en lichtgewicht model. Het volume van de stofzuigerzak bedraagt 1,5 liter. De stofzuiger is geschikt voor mensen met allergieën en zeer energiezuinig (energieklasse A).

Geschikt voor gebruik op harde vloeren én op tapijt. De stofzuiger heeft een actieradius van 8 meter en wordt geleverd met 2 gratis stofzakken en handige accessoires.

VOORDEEL ANBO-leden betalen € 49,99 i.p.v. € 69,99, inclusief verzendkosten.

BESTELLEN Via www.inventum.eu/anboactie.

25% KORTING

10% KORTING SECUSTRIPS TEGEN INBRAAK Voorkom dat inbrekers uw deur of raam openwrikken.

Een SecuStrip bestaat uit twee stalen profielen die op deur en kozijn worden gemonteerd. Bij het sluiten grijpen ze in elkaar en vormen zo een ijzersterke barrière. Een veilige en voordelige manier om inbraak te voorkomen.

Alle SecuStrips voldoen aan het Politiekeurmerk Veilig Wonen® en zijn onafhankelijk getest door SKG®.

Sterker nog: de nieuwe generatie SecuStrips zijn tot 3,5 keer sterker dan de norm voorschrijft!

VOORDEEL ANBO-leden ontvangen 10% korting op een SecuStrip Basic of Plus.

BESTELLEN Ga naar www.ijzerwarenunie.nl/anbo-actie en kies een SecuStrip van de actiepagina. Gebruik bij het bestellen de kortingscode ANBO1. Deze aanbieding is geldig t/m 5 september 2017.

GA VOOR MEER LEDENAANBIEDINGEN NAAR WWW.ANBO.NL/LEDENVOORDEEL

ANO_N4_12.indd 61

6/06/17 10:38

PUZZEL MEE

MAAK KANS OP MOOIE PRIJZEN! Geef uw oplossing vóór 1 september door, bij voorkeur via www.anbo.nl/puzzel. Daar vindt u ook meer informatie over de prijzen. Of stuur een kaartje naar: ANBO Puzzels, Postbus 2012, 3440 DA Woerden. Vergeet niet uw naam, adres en telefoonnummer te vermelden.

T.W.V.

HOOFDPRIJS

€125

OVERNACHTING IN B&B HET STALHUYS IN REEUWIJK Bed and breakfast Het Stalhuys, gevestigd in de voormalige koeienstal van een 200 jaar oude boerderij, c­ombineert ­authentieke details met het comfort van nu. Gelegen midden in het Groene Hart, nabij Gouda en de Reeuwijkse plassen, een ideale omgeving om te fietsen, te wandelen of gewoon helemaal tot rust te komen. U wint een overnachting voor 2 personen, inclusief luxe ontbijt, ­gebruik van fietsen en toeristen­belasting. www.bedbreakfastreeuwijk.nl

TWEEDE PRIJS

62

HORIZONTAAL 2 Uw g­rootste

VERTICAAL 1 Bijdrage in de ­kosten

goed 10 Vruchtbare plaats in een woestijn 12 Mening 13 Illegale doorverkoper van gestolen waar 14 Metaal 16 Twaalf dozijn 18 Uitroep van verbazing 19 Gestructureerde aanpak 22 Boomvrucht 24 Peulvrucht 25 Balsport 26 Boerenwerktuig 28 Doctor (afk.) 29 Per expresse (afk.) 30 Ziekte van het centrale zenuw­stelsel (afk.) 31 Bewaarplaats 33 Zwaardwalvis 36 Schoeisel 37 Gekorreld zetmeel van de cassave 40 Vuuroverblijfsel 41 Minder dan 42 Frans leven 44 Vaarrichting 45 Oppervlaktemaat 47 Koker 48 Werkverslaafde (Eng.).

van de basis zorgverzekering 2 Ziel 3 Alternatief voor een bel 4 Handvat 5 Nummer (afk.) 6 Verboden ­insecticide (afk.) 7 Sint 8 Lidwoord 9 In loco (afk.) 11 Klinisch syndroom 15 Autonoom 17 Dwarsmast 18 Hoofddeksel 20 Europeaan 21 Vierendeel 23 Knock-out 27 Luchtig weefsel 28 Duitse tv-serie met Horst Tappert 29 Babyvoeding 32 Muzieknoot 34 Hoofdstad van Afghanistan 35 Zeer kwaad 38 Letter 39 Symbool voor ­cerium 42 Afgelegen 43 Gekalmeerde Baskische separatisten 44 Is samengegaan met de NCRV 45 Koetsiersroep 46 Uiting van verwondering.

T.W.V.

€75

STUDIETEGOED NHA Altijd al willen leren kalligraferen of schilderen? Zin in een cursus filosofie of ­fotografie? Het kan (en nog veel meer) bij NHA. Gewoon thuis. Zelfs e ­ rkende opleidingen of modules daarvan zijn op deze manier te volgen, van mbo tot Master of Business Administration. Blijf mentaal fit en schrijf u in voor een van de ruim 500 ­cursussen. www.nha.nl Oplossing vorige puzzel: hulpfonds.

De prijzen worden onder de goede inzendingen verloot. Winnaars krijgen persoonlijk bericht.

ANBO

ANO_N4_13.indd 62

6/06/17 10:39