ANBO Magazine 5 by ANBO-PCOB

5 WWW.ANBO.NL ● JULI 2015

ANDERS WONEN Verbouwen of verhuizen?

● DOSSIER: WONEN ● ANBO-WOONONDERZOEK ● HOE MAKKELIJK IS GELD LENEN NA JE 50STE? ANO_N5_01 1

23/06/15 15:05

WELKOM

Over vijftien jaar woont achter één van elke vijf voordeuren een 75-plusser. De senior van 2040 is gemiddeld vitaler, beter opgeleid, heeft een hoger inkomen en bezit vaker een eigen

ANBO-onderzoek:

woning dan die van nu. De honkvastheid neemt bovendien toe;

wordt het verbouwen

oudere mensen verhuizen nauwelijks. Dat is prima – we willen

of verhuizen?

immers allemaal graag langer thuis blijven wonen. Maar er zijn ook steeds grotere kwetsbare groepen, zoals mensen met dementie (500.000 in 2040), met een laag inkomen (700.000 ouderen met een inkomen beneden modaal) of met een zwak sociaal netwerk. Om ervoor te zorgen dat ook zij in de toekomst prettig kunnen blijven wonen, moet er nog heel wat gebeuren. De bouw van meer kleinschalige zorginstellingen

IS UW WONING KLAAR VOOR DE TOEKOMST? bijvoorbeeld, en het makkelijker maken om BEELD PATRICIA STEUR STYLING EMANUELA GIORGI KLEDING DONNA MODERNA

je woning aan te passen of naar een seniorenwoning te verhuizen. Want langer thuis wonen betekent niet per definitie in hetzelfde huis.

10 LEKKER

ANDERS WONEN

Het is dus zaak om tijdig over bijvoorbeeld woningaanpassingen na te denken. Per gemeente kan het erg verschillen of je daar goede (financiële)

Berlijn: stad van

hulp bij krijgt. Bij de ANBO Raadslijn melden zich

oud en nieuw

steeds vaker mensen die tegen een gemeentelijke muur aanlopen en daarom soms noodgedwongen naar een – duur – verzorgingshuis moeten. Dat kan anders en beter, vindt ANBO. Vandaar dat we het Hulpfonds woningaanpassingen zijn gestart. Als gemeenten in gebreke blijven, springt ANBO voor burgers in de bres en stellen wij uit dit hulpfonds een kleine bijdrage beschikbaar. Om dat te kunnen doen, is uw hulp hard nodig. Op www.anbo.nl/hulpfonds kunt u gemakkelijk doneren. Namens alle leden alvast bedankt!

Directeur-bestuurder Liane den Haan (47) is verantwoordelijk voor de collectieve belangenbehartiging, woordvoering en politieke lobby van ANBO. Reageren? Kijk op www.twitter.com/lianedenhaan of mail naar magazine@anbo.nl.

COLOFON EN SERVICE ANBO Hoofdredactie Marte van Santen Redactiecommissie Tabitha Poolen, Alex van Scherpenzeel, Renée de Vries Traffic management Tabitha Poolen Realisatie SPN bv, Baarn Bladmanagement Caroline van der Kooij Art direction Irene Crone Vormgeving Heleen Kurpershoek

Eindredactie Esther Speelman, Marije van der Haar-Peters Druk Roularta Copyright 2015 ANBO Magazine ISSN 1877-3427 Redactieadres ANBO, Postbus 2012, 3440 DA Woerden Tel (0348) 46 66 66 e-mail: magazine@anbo.nl Advertenties Media Plus bv, Baarn Tel (035) 692 59 99

ANBO ● NUMMER 5 ● 2015

ANO_N5_02 2

23/06/15 14:02

INHOUD

HET LEVEN BEGINT BIJ 55! Hoe ouder, hoe leuker

IN BEELD

Blij dat u rijdt?

MIJ EEN ZORG Politici over eigen ervaringen

ONDER DE LOEP Senior & junior aan het werk bij de reddingsbrigade

Geld lenen na je 55ste

LEERGELD MET ANBO NAAR BERLIJN OP DE WERKVLOER Senior & junior

DOSSIER WONEN

42 Feiten & fabels over

DOSSIER WONEN

geld lenen na je 55ste

Lid worden? Via www.anbo.nl of via het Servicecenter, tel (0348) 46 66 90 (ma. t/m vr. van 10.00 tot 15.00 uur). Aanmelden kan ook bij de dichtstbijzijnde afdeling. Contributie lidmaatschap € 38. Contributie tweede lid op hetzelfde adres € 33,80. ANBO-leden ontvangen in 2015 acht keer gratis ANBO Magazine. Lidmaatschap opzeggen? Doe dat vóór 1 december 2015 via servicecenter@anbo.nl of tel (0348) 46 66 90. Contributie wordt niet gerestitueerd. Hebt u vragen? Bel de ANBO Raadslijn, tel. (0348) 46 66 88 (werkdagen van 10.00-15.00 uur). Mailen kan ook: raadslijn@anbo.nl

Prijzen ANBO Magazine Losse nummers € 4,50. Abonnement voor bedrijven € 32,50 per jaar voor acht magazines. Wijzigingen Kunt u doorgeven aan het Servicecenter, tel (0348) 46 66 90, of via servicecenter@anbo.nl. Privacy ANBO legt gegevens van ANBO-leden vast. Uw adres kan gebruikt worden om u te informeren over producten en aanbiedingen van ANBO en zorgvuldig geselecteerde andere instanties. Stelt u hier geen prijs op? E-mail dan naar servicecenter@anbo.nl of stuur een briefje naar: ANBO, t.a.v. Servicecenter, Postbus 2012, 3440 DA Woerden.

32 41 42 47 48 52

LEKKER ANDERS WONEN

INTERVIEW MET POLITICUS MARNIX NORDER

ANBO’S WOON-ONDERZOEK: VERBOUWEN OF VERHUIZEN?

DAT KAN BETER, GEMEENTE!

EN OOK ANBO LOBBY

ANBO LEDENDAGEN

WERF EEN LID EN KRIJG HET BOEK VILLA BEGONIA

BESTEL DE ANBO AGENDA 2016

RAAD & DAAD

LEDENVOORDEEL

PRIJSPUZZEL

62 ANBO ● NUMMER 5 ● 2015

ANO_N5_02 3

23/06/15 14:03

SWING MEE MET

SHUMAN & ANGEL-EYE n

Tijdens de gratis ANBO Ledendage

Speciaal voor ANBO-leden geven Mr & Mrs Rock-’nRoll René Shuman en Angel-Eye vier spetterende concerten in november en december. Om u te bedanken dat u lid bent, trakteert ANBO op deze heerlijke theatershows met showband – inclusief violen, blazers en dansers.

FOTOGRAFIE ALWAYS-ONLINE BV

BESTEL NU UW GRATIS KAARTEN OP

SPECIAAL VOOR ANBOLEDEN

BEZOEKERS VAN DE ANBO LEDENDAGEN VAN 2014: “EEN DIKKE PLUIM” “GRANDIOOS” “VOOR HERHALING VATBAAR!”

WWW.ANBOTOUR.NL

WANNEER KOMT U? Zondag 8 november: Chassé Theater, Breda Zondag 15 november: Theater De Nieuwe Kolk, Assen Zondag 6 december: De Flint, Amersfoort Maandag 21 december: De Doelen, Rotterdam Geen internet? Bestel uw kaarten via (0348) 46 66 90 (op werkdagen tussen 10.00 en 15.00 uur).

ANBO ● NUMMER 5 ● 2015

ANO_N5_03 7

23/06/15 14:06

DOSSIER WONEN

HUIS VOOR DE TOEKOMST Aanpassen of verhuizen?

Drempels, trappen, een douche in het ligbad - niet elke woning leent zich voor ‘zo lang mogelijk thuis blijven wonen’. De grote vraag: zoeken we een nieuw huis, passen we de huidige woning aan of… kiezen we voor een heel andere woonvorm? ANBO ● NUMMER 5 ● 2015

ANO_N5_20 9

23/06/15 14:40

DOSSIER WONEN

LE KKER ANDERS Wonen zoals u dat wilt

Hoe wilt u wonen als u misschien meer zorg nodig hebt en minder mobiel bent? In de tuin van uw dochter? Met gelijkgestemden in een hofje? Ditty Eimers zocht uit wat kan en schreef het boek Villa Begonia. TEKST DITTY EIMERS BEELD NATHALIE WILLIS/SWEETNESS AND BITE

ANO_N5_21 10

23/06/15 14:42

ls tijdens een etentje met vrienden – allemaal vijftigers – het gesprek op onze ouders komt, gaat het daarna vaak over onze eigen toekomst. Dat die er anders uitziet dan die van de generatie voor ons, is duidelijk. Hoe moet dat straks, nu veel verzorgingshuizen sluiten en we meer voor elkaar moeten zorgen? De pessimisten roepen dan steevast: “Straks wordt het nóg slechter!” Waarop de positivo’s zeggen: “Kom op, wij regelen het toch lekker zelf? We gooien ons geld op een hoop, kopen een landhuis en huren een stel leuke verpleegsters in.”

WAAR WORD JE LEUK OUD? Een dag na zo’n etentje stelde ontwerper en buurtgenoot Piet van Os voor: “Zullen wij eens serieus onderzoeken hoe en waar je aangenaam oud kunt worden?” We besloten ons licht op te steken bij mensen die hun alternatief voor het verzorgingshuis al hadden gevonden. Of zelf bedacht en gebouwd. Een jaar lang reisden we kriskras door Nederland, op zoek naar het antwoord op vragen als: hoe is het om oud te worden tussen leeftijdgenoten? Waar kun je prettig wonen als je alleenstaand bent, gruwt van groepen of een kleine beurs hebt? Wat heb je nodig om je zelfbedachte droomhuis te realiseren? Woonvormen waar je leuk oud kunt worden, zijn niet dik gezaaid. Maar ze bestaan wel, ontdekten we. “Schuif de invulling van de derde helft van je leven niet eindeloos voor je uit,” drukte een 83-jarige ons op het hart. “Dat maakt de kans groter dat je een waardig leven kunt blijven leiden.” Een pientere vrouw van 75 vertelde ons dat ze vergeetachtig werd. Maar ze prees zich gelukkig dat ze twintig jaar eerder had besloten om met een club vrienden oud te worden. “Of je gezond blijft, kun je niet voorspellen,” zei ze. “Maar het geeft veel voldoening als je niet alleen maar afwacht wat er over je heen komt.”

STEEDS VROLIJKER In de loop van het jaar dat ik aan Villa Begonia werkte, werd ik steeds vrolijker. Dit boek bleek een medicijn tegen zwartgalligheid over mijn oude dag. Omdat ik geïnspireerd raakte door wat er mogelijk is als je zelf het heft in handen neemt. Maar ook omdat ik zag dat ouder worden niet alleen achteruitgang opleverde (bij iedereen in een ander tempo), maar ook levenservaring en levenslust. Zo bezocht ik een slechthorende avonturierster die op haar 80ste naar Frankrijk emigreerde, een 75-jarige voormalige appelboer die nog over muurtjes sprong, een 101-jarige die flirtte met zijn 89-jarige buurvrouw. Waarom zou je bang zijn voor wat komen gaat? En wat is er nou leuker dan dromen over hoe en waar je straks zou willen wonen?

ZO KAN HET OOK

BIJ DOC JE HT IN D ER E TUIN

Reijertje (73) en Arie Rijneveld (75) runden samen een fruitbedrijf, totdat Reijertje parkinson kreeg. Sinds twee jaar wonen ze in een mantelzorgwoning bij hun dochter Meta op het erf. De vrijstaande mobiele woning was binnen een dag geplaatst en oogt als een vakantiehuisje. Maar schijn bedriegt, want de woning is voorzien van de modernste snufjes. Het aanrecht is volledig verstelbaar zodat Reijertje, die in een rolstoel zit, zelf kan koken. Deuren en gordijnen zijn te openen met een afstandsbediening en in de aangepaste badkamer zit vloerverwarming. Ook is er een alarmsysteem, zodat Meta bij een ongelukje snel ter plekke kan zijn. “Het mooie is dat dit huis met ons meegroeit,” zegt Arie, die nog met gemak over een muurtje springt. “We willen zo lang mogelijk alles zelf doen. Wordt het moeilijker, dan kunnen we terugvallen op hulpmiddelen.” Ze hebben hun woning zo laten plaatsen dat ze geen zicht hebben op de boerderij van Meta en haar gezin. Reijertje: “Hoe goed je het ook samen kunt vinden, je hebt ook privacy nodig.” De drie kleinkinderen komen elke dag binnenstuiven. “Gezellig,” vindt Reijertje. “En wij hebben een fantastische oppas om de hoek,” zegt Meta. “De kinderen kunnen altijd bij mijn vader en moeder terecht.” Andersom, toen Reijertje laatst een week naar het ziekenhuis moest, kon Arie iedere dag bij Meta eten. Reijertje redt het nog zonder thuiszorg, Arie helpt haar ’s ochtends met wassen en aankleden. “Zelf de baas blijven, dat is het allerbelangrijkste.” ANBO ● NUMMER 5 ● 2015

ANO_N5_21 11

23/06/15 14:42

ZO KAN HET OOK

MET N VRIENDE OP EEN BOERENERF

Landschapskunstenaar Jeroen van Westen (59) en zijn vrouw Thea kochten samen met twee bevriende stellen een verwaarloosd boerenerf met 6 hectare grond. Daarop bouwden ze een mooi huis, geschikt voor fitte vijftigers én iets minder fitte tachtigers. Over het landgoed loopt een fiets- en wandelpad. Bij de kikkerpoel staat een bankje waar wandelaars en fietsers kunnen uitrusten. Jeroen: “We willen dat andere mensen ook van het landschap kunnen

‘ALS HET NODIG IS, HUREN WE GEZAMENLIJK ZORG IN’ genieten.” Hij en zijn vrouw wilden altijd al buiten wonen, net als vrienden in hun woonplaats Hengelo. Nu wonen ze met z’n zessen in een Sallands dorp. Hun moderne huizen zijn geïnspireerd op de boerenschuren die hier oorspronkelijk stonden. De achtergevel, op het zuiden, bestaat grotendeels uit glas. “Dat is zo fantastisch,” zegt Jeroen. “De lucht is een schilderij dat steeds verandert.” Alles is gelijkvloers en de wanden bestaan uit schuifpanelen, zodat de indeling eenvoudig kan worden aangepast. Het huis is duurzaam gebouwd. De zonnepanelen op het dak houden de energierekening laag, zodat ze niet te veel kosten hebben als ze straks met pensioen zijn. Een flink stuk van het land onderhouden ze zelf. “We houden er allemaal van om buiten bezig te zijn.” Jeroen hoopt hier oud te worden. “Uit ervaring met onze ouders weten we dat het scheelt als je elkaar als buren met kleine dingen kunt helpen. En als het nodig is, huren we gezamenlijk zorg in.”

H VRI OMO END ZO ELIJ CO RG- K MP LEX

Nanda Claessen (71) verhuisde op haar 63ste naar een zorgcentrum met levensloopbestendige appartementen. Mede door haar inspanningen kreeg het centrum een Roze Loper-certificaat, dat staat voor een homovriendelijke leefomgeving. Drie jaar eerder was ze gescheiden van haar vriendin, en ze voelde zich ongelukkig in de flat waar ze achterbleef. Vaak was de lift kapot en door longemfyseem kostte het haar een half uur om de trappen te beklimmen. In het zorgcomplex waar Nanda nu woont, is een restaurant, een kapper, een internetcafé en een kiosk. Ook voor mensen uit de buurt is het een ontmoetingsplaats. “Hier voel ik me opgenomen in een gemeenschap,” zegt Nanda. Toen ze hier net woonde, kwam een boek over roze ouderen uit waaraan zij had meegeschreven. Zo kwamen medebewoners achter haar geaardheid. “Ben jij d’r ook zo eentje?” vroegen ze. Het woord ‘lesbisch’ kregen ze niet over de lippen. Nanda’s standaardantwoord luidt: “Ik houd van mensen, maar vrouwen hebben de voorkeur.” Het management vroeg Nanda om een wekelijkse middag te organiseren waar ‘roze’ ouderen elkaar konden ontmoeten. Een plek waar ze zich veilig konden voelen en hun ervaringen konden delen.

‘IK VOEL ME HIER OPGENOMEN IN DE GEMEENSCHAP’ Na driekwart jaar was de Roze Salon al zo populair, dat de groep moest worden opgesplitst. Nanda: “Mijn leven is nog nooit zo leuk geweest. Als ik hier niet was komen wonen, was ik een zielig vogeltje gebleven op twaalf-hoog.” Haar nieuwe appartement bevindt zich op de tweede etage. Ze neemt de trap in plaats van de lift en wandelt dagelijks een uur. Op die manier heeft ze haar longinhoud verdubbeld. Nu heeft Nanda lucht.

ANBO ● NUMMER 5 ● 2015

ANO_N5_21 12

23/06/15 14:42

ZORG IN DE BUURT

Met haar buurtgenoot Kitty Hesen bedacht José Bielderman (63) de Zorg Samen Buurt in Eindhoven: ouderen die elkaar helpen met klussen en samen activiteiten organiseren. Op een dag besloten ze bij de 60-plussers in hun wijk langs te gaan met de vraag: waar wilt u graag oud worden? “In mijn eigen huis,” antwoordden de meeste mensen. De volgende

‘BIJ ONS VOELT NIEMAND ZICH VERPLICHT OM IETS TE DOEN’ vraag was: wat is daarvoor nodig? Meer contact met mensen in de buurt vonden de meesten het allerbelangrijkst. Maar op de vraag of ze daar zelf iets aan konden bijdragen, bleef het stil. José: “Daarom introduceerden we het principe van de rijdende trein. Je zit nergens aan vast en kunt elk moment inen uitstappen.” Vanaf dat moment stroomden de aanbiedingen binnen. Om mensen naar het ziekenhuis te rijden bijvoorbeeld, of Franse conversatieles te geven. De woningbouwvereniging stelde gratis een leegstaande woning beschikbaar om activiteiten te organiseren. Daar runnen 32 gastvrouwen en –heren nu al twee jaar de inloop, iedere werkdag van half elf tot half een. Er is ook een leesclub, een sportieve work-out, een breicafé en een voorleesuurtje voor peuters. Bij de buurttelefoon, die door dezelfde groep buurtbewoners wordt bemand, kunnen mensen uit de wijk met praktische hulpvragen terecht. Bijvoorbeeld voor het vervangen van de cartridge van de printer, tv-kanalen instellen of bij ziekte de hond een keer uitlaten. Het voordeel boven gewone burenhulp vindt José dat niemand zich verplicht voelt om iets voor een ander te doen. “Ook hulpvragers vinden dat prettig. Veel mensen zien er tegenop om steeds dezelfde buurman te moeten vragen.”

ECOWOON COMPL EX

In Culemborg wonen 35 ouderen samen in 24 appartementen als goede buren. Ze hebben het complex zelf laten bouwen. Het okergeel gebeitste houten gebouw, voorzien van groene vegetatiedaken, oogt vriendelijk. Het is in de vorm van twee bananen opgetrokken rond een binnentuin met wandelpaadjes, bloemperken en een terras. De bewoners onderhouden de tuin gezamenlijk. In de gemeenschappelijke woonkamer annex bar en bibliotheek ontmoeten ze elkaar. Iedereen kan gebruikmaken van de wasserette en de logeerkamer. Aan de rand van het complex staan de auto’s, die ze geregeld met elkaar delen. De voorbereiding kostte negen jaar. “Je moet met zoiets starten als je nog fit en dynamisch bent,” zegt bewoonster van het eerste uur Hannie Hanhardt-Boland (76). Door de uitgekiende ronde bouw krijgt ieder appartement zonlicht in de woonkamer en op het balkon. Al in het vroege voorjaar kunnen ze buiten zitten.

‘QUA VITALITEIT EN ENTHOUSIASME STEKEN WE ELKAAR AAN’ Met een gekleurde magneet op de brievenbus laten bewoners elkaar zien dat ze die dag hun brievenbus hebben geleegd. Alleenstaanden hebben een maatje: een vertrouwenspersoon bij wie ze terecht kunnen in bijzondere omstandigheden. Er zijn allerlei clubs, op vrijdagmiddag is het borreltijd en eens in de maand is er ‘Eten voor tien’. Een van de actiefste bewoonsters is 84 jaar. Zij staat elke ochtend om vijf uur op om kranten rond te brengen en bouwt al jaren composthopen van het tuin- en groenteafval. “Daar word je in meegetrokken,” vertelt Hannie, “qua vitaliteit en enthousiasme steken we elkaar aan.” ANBO ● NUMMER 5 ● 2015

ANO_N5_21 13

23/06/15 14:43

ANBO ● NUMMER 5 ● 2015

ANO_N5_22 16

23/06/15 14:45

MARNIX NORDER, VOORZITTER AANJAAGTEAM LANGER ZELFSTANDIG WONEN:

DOSSIER WONEN

WE MOETEN LEREN ZELFSTANDIG OUD TE WORDEN In 2040 woont achter elke vijfde voordeur een 75-plusser, zo is de verwachting. Want we willen – en moeten – met z’n allen steeds langer thuis blijven wonen. Dat is onze eigen verantwoordelijkheid, maar ook voor diverse instanties is een rol weggelegd. Werkt dat al een beetje? TEKST FLOOR VAN DIJCK EN MARTE VAN SANTEN BEELD HESTER DOOVE BEWERKING AAD GOUDAPPEL

m senioren langer thuis te laten wonen, moeten gemeenten, woningcorporaties en zorginstellingen goed samenwerken. De wetgeving die dat beoogt, is op 1 januari van kracht geworden, maar in de praktijk blijkt die nog lang niet altijd goed te werken. Tijd voor actie, aldus minister Stef Blok (Wonen en Rijksdienst) en staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid, Welzijn en Sport). Vorig jaar hebben zij in kaart gebracht wat er nodig is om te zorgen dat ouderen en kwetsbare mensen langer thuis kunnen blijven. De oplossingen moeten vooral

AANJAAGTEAM LANGER ZELFSTANDIG WONEN Het Aanjaagteam Langer Zelfstandig Wonen is medio 2014 ingesteld door minister Blok (wonen) en staatssecretaris Van Rijn (zorg). Voorzitter Marnix Norder en leden Wim Corsten (achtergrond in de zorg) en Ton Streppel (achtergrond in wonen) zullen zich tot eind 2015 inzetten om alle betrokken partijen in alle regio’s te stimuleren om met het onderwerp aan de slag te gaan.

ANBO ● NUMMER 5 ● 2015

ANO_N5_22 17

23/06/15 14:45

Marnix Norder over langer zelfstandig wonen van onderaf komen, luidde hun conclusie. Het gaat immers om wonen en zorg dicht bij de mensen, die moet worden gevonden in hun netwerk en in de buurt. Even tuele knelpunten daar moeten dus opgelost worden. Een speciaal Aanjaagteam Langer Zelfstandig Wonen helpt gemeenten, woningcorporaties en zorg instellingen hierbij op weg. ANBO vroeg voorzitter Marnix Norder wat we kunnen verwachten. Kunnen gemeenten en corporaties niet hun eigen boontjes doppen?

ijvoorbeeld vanuit de provincie te horen dat dat wegens b een bouwquotum niet mag. Dat kan natuurlijk nooit de bedoeling zijn. Wij stappen dan naar het provincie bestuur en adviseren ze om zo’n achterhaalde regel aan te passen of af te schaffen.” Hoe kan iedere oudere straks zo wonen als hij wil, inclusief eventueel de nodige zorg?

‘Ik noem ons graag de oliemannetjes: we smeren de radertjes van de samenwerking’

“Wij zijn aangesteld om de lokale samenwerking op het gebied van wonen, welzijn en zorg te stimu leren. Dat dat nodig is, blijkt wel uit het feit dat in de meeste gemeenten nog lang niet genoeg passende woningen zijn. Sterker nog, veel gemeenten hebben er nog nauwelijks over nagedacht hoe ze dat voor elkaar gaan krijgen. Bovendien blijken bijvoorbeeld woningcorporaties en zorgaanbieders in totaal andere werelden te leven en elkaars taal nauwe lijks te spreken. Daar komen wij om de hoek kijken. Ik noem ons graag de oliemannetjes: we smeren de radertjes van de samenwerking en trekken die vlot.”

“Allereerst kunnen veel b estaande woningen relatief makkelijk worden aangepast, zodat bewoners er langer kunnen blijven. In principe moeten zij dat zelf doen - we moeten als samenleving echt leren om zelf standig oud te worden. Zo nodig natuurlijk gesteund door de gemeente. Maar ook markt partijen zouden hierin een grotere rol kunnen spelen. Wie een baby verwacht, krijgt een Blije Doos. Waarom is er niet ook zoiets voor senioren, met gadgets en kortingsbonnen op het gebied van woningaanpassingen? En elke bouwmarkt zou wat mij betreft een afdeling moeten hebben met simpele aanpassingen om je woning veiliger en comfortabeler te maken.” Zelfs met aanpassingen kan of wil niet iedereen eeuwig in

Maar een aanjaagteam? Dat klinkt als een bureaucratische

zijn eigen huis blijven wonen.

papieren tijger…

“Klopt. Daarom moet er daarnaast worden geïnvesteerd in kleinschalige nieuwbouwprojecten waar wonen en zorg makkelijk en logisch samenkomen. Bijvoorbeeld in de vorm van een hofje nieuwe stijl. Daar kun je beschermd en beschut, maar toch zelfstandig wonen. Met gebruik van gemeenschappelijke diensten, het liefst door de bewoners en hun familie zelf georganiseerd. Op die manier combineer je de goede dingen van een verzorgingshuis, zoals veiligheid, comfort en een sociale ontmoetingsplaats, met de zelfstandigheid van deze tijd.”

“We gaan juist heel praktisch te werk, bijvoorbeeld door in kaart te brengen welke weten regelgeving belemmerend werkt. Een gemeente die een voormalig verzorgingshuis wil verbouwen tot zelfstandige appartementen, krijgt

Over Marnix Norder Marnix Norder (1965) was van 2004 tot 2014 PvdA-wethouder in Den Haag voor Stadsontwikkeling, Volkshuisvesting en Integratie. Eerder was hij lid van het college van Gedeputeerde Staten van

Moet alle nieuwbouw vanaf nu niet ‘levensloopbestendig’

Zuid-Holland. Sinds zomer 2014 is hij voorzitter

zijn, dus huizen met hoge toiletten en zonder drempels?

van het Aanjaagteam Langer Zelfstandig Wonen.

“In een ideale wereld wel. Ik heb prachtige model- woningen gezien, waar soms zelfs een bed de badkamer in kon worden gereden. Maar het lukt financieel gewoon niet om alle nieuwbouw van dat soort extra’s te voorzien.

Daarnaast is hij zelfstandig adviseur en actief als ambassadeur van het Expertteam Eigenbouw.

ANBO ● nummer 5 ● 2015

ANO_N5_22 18

23/06/15 14:45

We kunnen er dus beter op inzetten dat het makkelijker wordt om ‘bestaande’ woningen aan te passen. O verigens heb ik het afgelopen jaar veel mensen over hun wensen gesproken, en wat blijkt? Goede voorzieningen in de buurt worden veel belangrijker gevonden dan de hoogte van het toilet.”

Dit vindt ANBO Plannen genoeg, nu komt het op de uitvoering aan. Want de tijd dringt. Als het gaat om hun toekomstige woonbehoeften, hebben senioren een grote eigen verantwoordelijkheid. Gemeenten hebben de taak om mensen zich daarvan bewust

Hoe gaat u zorgen dat gemeenten en lokale partijen met

te maken en hen zo nodig te helpen, bijvoorbeeld

dit soort zaken aan de slag gaan?

als het gaat om een woningaanpassing. Ook z ouden

“Het kabinet heeft 54 zorgregio’s ingesteld. Per regio zitten zorgverzekeraars, zorgkantoren, gemeenten, zorg aanbieders, woningcorporaties, cliëntenorganisaties en beroepsorganisaties om de tafel. Sommige regio’s benaderen ons met de vraag of we willen helpen. Als we niets van regio’s weten of horen, gaan we er zelf achter aan. Allemaal met als doel dat de betrokken partijen eind 2015 afspraken hebben gemaakt over hoe ze ervoor gaan zorgen dat er de komende jaren genoeg geschikte woningen zijn voor mensen met een zorgbehoefte.”

eigenaars/bewoners makkelijker een k rediet moeten

Er staan nog 1300 traditionele verzorgingshuizen in o ns land, die naar verwachting binnen tien jaar bijna allemaal zijn opgeheven. Wat moet er met die gebouwen gebeuren?

“Zo’n 30 à 40 procent kan worden omgevormd tot verpleeghuis. Andere gebouwen zullen worden opge splitst in appartementen. En een deel wordt gesloopt.” Bent u al een goed voorbeeld tegen gekomen van hergebruik?

kunnen krijgen om hun huis leeftijdsbestendig te maken. Is een verhuizing onvermijdelijk, dan moeten mensen zo veel mogelijk zelf kunnen beslissen over de nieuwe woonsituatie.

op websites van gemeenten zoekopdrachten ingevuld. ‘Aanpassing woning’ bijvoorbeeld. Dan vind je dus niets, of je verzandt in onduidelijke verhalen. Het is allemaal aanbodgericht, in plaats van dat de vraag van de burger centraal staat. Dat moet echt anders, en snel ook. Welke woningaanpassingen zijn mogelijk? Wat krijg je vanuit de Wmo vergoed? Bij wie moet je zijn? Daar moet je snel en makkelijk antwoord op kunnen krijgen. Natuurlijk is het fijn dat ANBO met Raad & Daad in dit gat is gesprongen. Maar het ontslaat gemeenten niet van de plicht om inwoners fatsoenlijk te informeren.”

‘Gemeenten hebben de plicht om inwoners fatsoenlijk te informeren’

“In de gemeente Voorst zou een ver zorgingshuis gesloten worden, maar de bewoners wilden niet weg. De Voorstenaren namen toen het heft in eigen hand. Nu mogen jongeren gratis in het gebouw wonen als ze helpen klussen en activiteiten voor de ouderen organiseren. Zo is een nieuwe gemeen schap ontstaan waarin generaties samenkomen die anders waarschijnlijk nooit contact zouden hebben.” Uw opdracht loop tot het einde van het jaar. Wat wilt u in ieder geval nog bereiken?

“De informatie aan burgers door gemeenten moet abso luut beter. We hebben een paar keer ‘burger’ gespeeld en

Wat raadt u ANBO-leden aan, zodat ze langer thuis kunnen blijven wonen?

“Mijn belangrijkste tip: houd zelf de regie. Maak elke paar jaar een inven tarisatie van uw situatie en vraag u af: hoe ziet mijn leven er over vijf of tien jaar uit en hoe wil ik dan wonen? Kan dat in mijn huidige woning of wil ik bijvoorbeeld verhuizen zodat ik dichter bij voorzieningen woon? Het is natuurlijk vervelend om rekening te houden met een toekomst die minder gezond is, maar ik raad iedereen aan om daar toch voor te sparen. Daarnaast is het belangrijk om de zorg verlening in de buurt én uw vangnet in kaart te brengen. Zodat er snel geschakeld kan worden, mocht u of uw partner in de toekomst zorg nodig hebben.” ANBO ● nummer 5 ● 2015

ANO_N5_22 19

23/06/15 14:45

DOSSIER WONEN

VERBOUWEN OF VERHUIZEN? ANBO’s grote woon-onderzoek

Stel, u woont in een huis met verdiepingen en krijgt moeite met traplopen. Kiest u dan voor een traplift, of verhuist u naar een gelijkvloerse woning? ANBO zocht samen met Woonz.nl uit waaraan senioren de voorkeur geven. Én wat de gemeente kan doen. TEKST TABITHA POOLEN BEELD ISTOCK

anger thuis blijven wonen, dat is tegenwoordig het devies voor senioren. Vaak is dat mogelijk, en we vinden het ook prettig. Maar wanneer we écht een dagje ouder worden en onze gezondheid achteruitgaat, dringt de vraag zich toch op: kunnen we wel in deze woning blijven? In onze woon-enquête, waaraan zo’n 12.500 senioren meewerkten, vroegen we of verhuizen een optie is. 31 procent gaf aan niet na te denken over verhuizen. Vooral omdat het zorgprobleem nog niet speelt (47 procent), omdat ze met een paar kleine aanpassingen prima in dit huis kunnen blijven wonen (45 procent) of omdat de woning al levensloopbestendig is (24 procent). Dat laatste geldt voor meneer Huisman (67) uit Zwolle. Hij woont in een oud huis, waar hij een stuk aan kon bouwen toen hij erin trok. “We hebben een badkamer op de begane grond gebouwd. Het enige wat we nog moeten aanpassen als we in een rolstoel belanden, zijn de drempels. Die zijn niet zo hoog, maar 2,5 centimeter, dus dat is makkelijk te doen zonder al te veel kosten.”

STRENGE CRITERIA Soms zijn er meer aanpassingen nodig om te kunnen blijven wonen waar u woont. Dan kunt u de gemeente vragen een woningaanpassing te regelen op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning

ANBO ● NUMMER 5 ● 2015

ANO_N5_23.indd 20

23/06/15 14:49

AN N DE B RZ O O E

(Wmo), bijvoorbeeld voor een traplift of inloopdouche. Maar wat blijkt: gemeenten zijn niet zo happig op woningaanpassingen. Vrijwel allemaal hanteren ze strenge criteria, waardoor bijna niemand van de regeling gebruik kan maken. De helft van de gemeenten heeft ook helemaal geen budget voor woningaanpassingen gereserveerd. Verhuizen heeft bij hen de voorkeur. Dat blijkt uit een onderzoek waarbij zo’n dertig gemeenten onder de loep zijn genomen door ANBO samen met onderzoeksbureau Kien. Gemeenten weten trouwens ook vaak niet welke behoeften hun inwoners hebben als het gaat om woningaanpassingen. Slechts 24 procent van de gemeenten zegt dat wel te weten.

HOGE EIGEN BIJDRAGE Als een gemeente wel bereid is een woningaanpassing te verstrekken, is de eigen bijdrage vaak zo hoog dat het goedkoper is om de woningaanpassing zelf te regelen en te financieren. Dit geldt vooral bij trapliften, merken we uit reacties van leden. 42 procent van de senioren die onze enquête invulden zegt: ik pas mijn huis zelf wel aan als de gemeente het niet wil betalen. 32 procent zou in dat geval thuis blijven wonen zonder de aanpassingen. Van de huurders in ons onderzoek doet zelfs 47 procent dat. “Er kan dan een onveilige situatie ontstaan,” reageert ANBO’s directeur-bestuurder Liane den Haan. “Het val- en uitglijgevaar neemt bijvoorbeeld toe. En dan ben je nog verder van huis.”

GEMEENTEN ZIJN NIET HAPPIG OP WONINGAANPASSINGEN. BIJNA NIEMAND VOLDOET AAN DE CRITERIA LIEVER VERHUIZEN Dus dan misschien toch liever verhuizen dan het huis aanpassen? We legden deze vraag voor aan de mensen die eerder aangaven weleens na te denken over verhuizen. Ja, zegt 47 procent van hen. Zij verhuizen liever naar een al aangepaste woning. Slechts een kwart wil het huidige woonhuis aanpassen. “Begrijpelijk,” vindt Den Haan. “Er komt namelijk het nodige kijken bij zo’n aanpassing. Verhuizen is vaak makkelijker.” Voor deze groep is de belangrijkste reden om te verhuizen dat ze dan gelijkvloers kunnen wonen, dus zonder trappen en drempels. Vaak omdat ze minder mobiel worden of zorg nodig hebben. Astrid de Vries (62) uit Enschede is op zoek naar een gelijkvloerse woning: “We wonen nu in een eengezinswoning met twee verdiepingen. Traplopen is voor mij al best een probleem. We kunnen achter het huis niet uitbouwen, anders hadden we daar wel een slaapkamer en douche gecreëerd. En een traplift geeft problemen omdat we geen rechte trap hebben. Dan kost zo’n lift zo vijf- tot negenduizend euro.”

WOONZ.NL HELPT Bent u op zoek naar een nieuwe woning die beter past bij uw omstandigheden? Woonz.nl helpt u samen met ANBO een passende woning te vinden. Meer informatie via www.anbo.nl/wonenopmaat.

ANBO ● NUMMER 5 ● 2015

ANO_N5_23.indd 21

24/06/15 13:50

GOED VOOR DE DOORSTROMING

OVER DIT ONDERZOEK Het onderzoek naar wonen en verhuizen heeft ANBO in de periode van 27 februari t/m 30 maart uitgevoerd in samenwerking met woonwebsite Woonz.nl onder 12.545 leden en niet-leden. Daarnaast heeft onderzoeksbureau Kien samen met ANBO 75 gemeenten aangeschreven en geïnformeerd naar hun Wmo-beleid. Hieraan hebben 30 gemeenten meegewerkt. De Wmo-beleidsplannen zijn uitgepluisd op zoek naar beleid omtrent woningaanpassingen en seniorvriendelijke/levensloopbestendige woningen.

Nog even terug naar de gemeente, die eigenlijk vindt dat mensen maar moeten verhuizen als het in hun huidige woning niet meer gaat. Klinkt gek, maar toch valt daar wat voor te zeggen. Annemiek Schut van Woonz.nl: “Wanneer deze mensen verhuizen naar een appartement of seniorenwoning, komt er een eengezinswoning vrij voor starters of een jong gezin. Dat betekent meer doorstroming in de nu muurvast zittende woningmarkt.” Daarnaast is het voor senioren die zorg nodig hebben, vaak een stuk prettiger wonen in een levensloopbestendige woning of seniorenwoning. Maar volgens Liane den Haan is het niet de bedoeling dat gemeenten mensen verplíchten om te verhuizen. “Ook verhuizen is voor sommige mensen ingrijpend. Wat als je al vijftig jaar in een huis woont, goede buren hebt en kennissen of familie in de buurt, en plotseling weg moet?” Daarnaast is de praktische kant van verhuizen volgens ons onderzoek een opgave: het inpakken van alle spullen, een nieuw huis inrichten, er komt best wat bij kijken. Den Haan vindt dan ook dat de gemeente verschillende mogelijkheden moet aanbieden. “Zo kunnen mensen zelf kiezen of ze willen verhuizen of het huis laten aanpassen.”

VRAAG EN AANBOD Als gemeenten liever willen dat we verhuizen, mogen ze dat wat ANBO betreft best stimuleren. Dan is het natuurlijk wel belangrijk dat ze eerst goed in kaart hebben gebracht hoeveel woningen er beschikbaar zijn voor mensen die zorg nodig hebben, noem het seniorvriendelijke woningen. En dat ze weten hoeveel van hun inwoners daar naar op zoek zijn. Want dat is typisch iets wat een gemeente kan faciliteren. Slechts 60 procent van de gemeenten zegt het aanbod van seniorvriendelijke woningen in de huursector goed in zicht te hebben. Nog minder, namelijk 37 procent, zegt daarnaast ook goed te weten hoeveel behoefte er is aan dit soort huizen. Gemeente De Ronde Venen bijvoorbeeld. Frans de Jong, senior beleidsmedewerker afdeling Sociaal Domein: “Wij hebben een netwerk met de woningcorporatie en het welzijnswerk, door middel van seniorenhuisbezoeken. Verder doen wij regelmatig woonbehoefteonderzoek waarbij dit aan de orde komt.” De gemeente Zoetermeer huurde een extern onderzoeksbureau in dat de gevolgen van de hervormingen van de langdurige zorg voor wonen in Zoetermeer onderzocht.

PASSENDE WONING GEZOCHT Fijn, die voorbeelden waar het goed gaat. Maar het kan in veel gemeenten nog een stuk beter. Want één op de vier mensen die willen verhuizen, zegt dat niet te doen omdat er in de eigen woonplaats geen passend woningaanbod is. Dat merkt ook Jaap Kransse (68) uit

ANBO ● NUMMER 5 ● 2015

ANO_N5_23.indd 22

23/06/15 14:49

AN N DE B RZ O O E

Zoeterwoude. “We zijn nu nog vitaal en wonen in een huis met vier slaapkamers en honderd vierkante meter tuin. Maar met het oog op de toekomst willen we graag gelijkvloers gaan wonen in een etagewoning of een seniorenwoning. Helaas is er voor ons geen geschikt woningaanbod in Zoeterwoude.” Volgens de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) is er zelfs een schrijnend tekort aan geschikte seniorenwoningen. In 2013 ging het al om 84.000 woningen, en dat tekort wordt alleen maar groter. Al zouden we wíllen verhuizen, dat kán vaak niet eens. Liane den Haan: “De woningmarkt zit op slot en zal zonder goede seniorenwoningen niet in beweging komen. Gemeenten willen meer verhuizingen in gang zetten, maar dan moet er wel genoeg aanbod zijn.”

32% BLIJFT THUIS WONEN ZÓNDER AANPASSINGEN ALS DE GEMEENTE GEEN BIJDRAGE BETAALT GEEF MENSEN DE KEUS Verhuizen of de woning aanpassen, het blijft een moeilijke keuze. Maar wel een waar we op tijd over moeten gaan nadenken. Want, waarschuwt Astrid de Vries uit Enschede: “Wie weet waar je terechtkomt als je pas gaat kijken wanneer het echt moet.” Directeur-bestuurder Liane den Haan vindt dat het een het ander niet mag uitsluiten. “Gemeenten moeten zowel woningaanpassingen als verhuizingen mogelijk maken voor mensen die dat nodig hebben. Je moet als burger kunnen kiezen en niet verplicht zijn te verhuizen.” Gemeenten moeten dus aan de slag met het woningaanbod. “Als je wilt dat iemand verhuist, moet je als gemeente wel zorgen dat er een passende woning beschikbaar is.” ANBO houdt een vinger aan de pols. Via www.dezorgonzezorg.nl en de Raadslijn melden veel leden hun ervaringen met de veranderingen in de zorg. Niet alleen negatieve ervaringen, maar ook positieve. Den Haan: “We verzamelen alle meldingen en delen problemen die we vaker tegenkomen onder andere met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het ministerie van Wonen en Rijksdienst. Zo kunnen we een vuist maken richting de politiek. Deel uw ervaringen dus met ons.”

MEEDOEN AAN ANBO-ENQUÊTES? Wilt u ook meedoen aan onze enquêtes? Ga naar www.anbo.nl/ nieuwsbrief en meld u aan voor onze nieuwsbrieven. U krijgt dan automatisch ook de enquêtes toegestuurd.

ANBO ● NUMMER 5 ● 2015

ANO_N5_23.indd 23

24/06/15 13:50

Bijdrage in woningaanpassing gevraagd

DOSSIER WONEN

DAT KAN BETER

GEMEENTE!

Langer prettig thuis blijven wonen, dat is de bedoeling. Prima, zo houden we de regie over ons eigen leven. Maar dan moet de gemeente wel meewerken wanneer we noodzakelijke aanpassingen in huis niet zelf kunnen betalen. Twee ANBO-leden over hun ervaringen. TEKST TABITHA POOLEN BEELD ISTOCK “Mijn vrouw

WIM MEIJER (79) WOONT MET ZIJN VROUW IN HOOFDDORP.

en ik werkten jarenlang in de gezondheidszorg. Inmiddels zijn we gepensioneerd en heb ik onder meer een behoorlijke vergroeiing in mijn rug. Daarom is in november 2014 onze badkamer door de gemeente aangepast en kregen we eerder dat jaar een

traplift. Na bijna veertig jaar hard werken hebben we nu een netto-inkomen van zo’n 22.000 euro per jaar. En we hebben een extraatje gespaard. Daarom betalen we een eigen bijdrage van 188 euro per vier weken voor de aanpassingen in ons huis. Toen de badkamer werd aangepast, heb ik geïnformeerd of die eigen bijdrage hoger zou worden. ‘Nee meneer Meijer,’ zei de gemeenteambtenaar, ‘u zit al aan het maximum.’ Maar nu moeten we toch opeens 238 euro per vier weken betalen, want het maximumbedrag is dit jaar verhoogd! We gaan er dus 50 euro per maand op achteruit. Als ik dit eerder had geweten, had ik de aanpassing

‘INEENS MOET IK 50 EURO PER MAAND MEER BETALEN’ 24

zelf betaald. Dat was uiteindelijk voordeliger geweest.”

ANBO ● NUMMER 5 ● 2015

ANO_N5_25 24

23/06/15 15:03

“Onze ouders Jaap (93) en Ria (99) wonen ondanks hun hoge leeftijd nog altijd in een bescheiden huisje in het buitengebied van Uden. Ze zijn allebei zeer slecht ter been. Douche en toilet zijn ver van de slaapkamer en er liggen veel drempels in huis. Van hun laatste spaarcenten laten mijn ouders daarom een aanbouw maken. Helaas zijn door wat tegenslagen de kosten van de bouw opgelopen, waardoor er niet genoeg geld overblijft voor een o zo noodzakelijk aangepast toilet. Onze beide ouders zijn incontinent en in de praktijk moeten we ze nu steeds onder de douche zetten als het misgaat. Dat is een behoorlijke belasting voor ons mantelzorgers. We vroegen de gemeente het toilet te financieren, maar kregen ‘nee’ te horen. Op onze vraag waarom ze ons niet tegemoet kunnen komen, bleken ze daar een vreemde kijk op te hebben: ‘Ach meneer, op de begroting van de aanbouw stelt die 600 euro extra voor een spoeltoilet toch niks voor?’ We vragen niet om een vakantie of Armani-kleding, we hebben alleen gevraagd om een kleine tegemoetkoming in de kosten voor een noodzakelijke aanpassing om het werk van de mantelzorgers dragelijk te houden. De houding van de gemeente stuit ons enorm tegen de borst.”

ANBO WIL MENSEN DIE HULP NODIG HEBBEN FINANCIEEL STEUNEN HELPT U ANBO HELPEN? OF HEBT U ZÉLF HULP NODIG? ANBO wil gemeenten laten zien dat het anders moet en kan. Dat een kleine aanpassing het verschil maakt tussen thuis oud worden of in een zorginstelling. We geven daarom het goede voorbeeld en bieden mensen die hulp nodig hebben een kleine financiële bijdrage aan. Maar dat kunnen we niet alleen. We hebben daarvoor het ANBO Hulpfonds woningaanpassing opgericht. Wilt u ons helpen? Maak dan vandaag nog een bijdrage over op IBAN NL46 ABNA 0547 9036 50 t.n.v. ANBO, o.v.v. ‘Hulpfonds woning-

‘ZELFS EEN KLEINE TEGEMOETKOMING VOOR HET TOILET KAN ER NIET AF’

aanpassing’.

Ook

via

www.anbo.nl/

hulpfonds kunt u doneren. Zelf hulp nodig? Kijk dan ook op www.anbo.nl/hulpfonds voor de voorwaarden en mogelijkheden.

WAT ZIJN UW ERVARINGEN? Om uw belangen goed te kunnen behartigen, hebben we uw hulp nodig. We vragen u daarom om uw ervaringen met de veranderingen in de zorg bij ons te melden. De problemen die u tegenkomt, maar ook dingen die goed gaan. PAUL TESSER (56) WOONT ALS MANTELZORGER SAMEN MET ZIJN BROER IN BIJ ZIJN OUDERS IN UDEN.

We verzamelen alle meldingen, zodat we sterker staan in onze politieke lobby. Ga naar www.dezorgonzezorg.nl of bel de Raadslijn, tel. (0348) 46 66 88 (op werkdagen van 10.00 tot 15.00 uur). ANBO ● NUMMER 5 ● 2015

ANO_N5_25 25

23/06/15 15:03

IN BEELD

BLIJ DAT U RIJDT?

INFOGRAPHIC THEO SMIT

Veel 65-plussers genieten van de vrijheid die een eigen auto biedt. Maar hoe goed zijn we op de hoogte van alle verkeersregels? En weet u al wat die nieuwe borden betekenen?

8.000.000

personenauto’s telde Nederland in 2014.

122.000 400.000

oldtimers (40 jaar of ouder) reden in Nederland rond op 1 januari 2015.

nieuwe auto’s werden in 2014 in Nederland verkocht. Twee derde daarvan zijn kleine stads- of gezinsauto’s. In 29.650 gevallen ging het om een hybride of elektrische auto.

€ 28.500

is de gemiddelde aanschafprijs van een nieuwe auto. Dat is € 4000 meer dan 10 jaar geleden.

€ €

€ € € €

€ € € € € € € €

TOP 5 De meest verkochte personenauto’s in 2014:

1. Volkswagen 2. Peugeot 3. Renault 4. Opel 5. Volvo

40%

1200 KG weegt een nieuwe auto gemiddeld – net zo veel als twee koeien.

van de verkeersregels is de afgelopen 15 jaar veranderd.

ANBO ● NUMMER 5 ● 2015

ANO_N5_16 36

23/06/15 14:34

100

Wat zegt die streep? Op veel Nederlandse wegen staan strepen die aangeven of u mag inhalen, maar soms ook hoe hard u mag rijden. Kent u deze al? • Doorgetrokken streep: deze mag u niet overschrijden. • Dubbele witte middenstreep: u mag hier 80 km/u. • Dubbele witte middenstreep met groen ertussen: u mag hier 100 km/u. • Geen middenstreep: 80 km/u, tenzij langs de weg een bord staat met 60 km/u.

Snel- en snellerweg Ooit mochten we maximaal 100 km/u op de snelweg. In 1988 werd de maximumsnelheid verhoogd naar 120 km/u en sinds september 2012 mogen we 130 km/u. Dit is niet overal toegestaan. In de praktijk mag u op 50% van de snelwegen 130 km/u rijden.

Opgelet: een rouwstoet • Weggebruikers moeten op een gelijkwaardige kruising voorrang verlenen aan de volgauto’s van een rouwstoet, ongeacht van welke kant de rouwstoet komt en ongeacht of de rouwstoet rechtdoor gaat of afslaat. • Het eerste voertuig van de rouwstoet valt niet onder deze regeling, de bestuurder moet zich aan de normale voorrangsregels houden. • Op voorrangskruisingen, rotondes, kruispunten met verkeerslichten, invoegstroken en uitritten gelden voor de rouwstoet de normale voorrangsregels.

Stapvoets is 15 km/u

BRON CBS

In het Reglement verkeersregels en verkeerstekens (RVV) staat dat bestuurders binnen een woonerf niet sneller mogen rijden dan stapvoets. Maar hoe snel dat precies is, werd niet vermeld. In 1999 werd bepaald dat ‘stapvoets’ de minimale snelheid die een auto technisch kan halen is 15 km/u.

ANO_N5_16 37

23/06/15 14:34