ANBO Magazine 7 - 2019 by ANBO-PCOB

7 MAGAZINE

Nº

DECEMBER 2019

GEZONDHEID INKOMEN WONEN VOORDEEL

LOSSE PRIJS € 5,95

DOSSIER GEZONDHEID

& ZORG

Jaaroverzicht

Wat hebben we dit jaar bereikt? Extra dossier

Pensioen DIEUWERTJE ‘ Ontroerende BLOK momenten zijn voor INTERVIEW

mij cadeautjes’

ANBO 1

Otolift, dé meest gekochte traplift van Nederland

k e le ra il n e e t s n u D t e r we re l d! � � � � �

Uw trapleuning blijft zitten Brede kant van de trap blijft vrij Niet goed = geld terug Huren, nieuw en tweedehands Slechts 48 uur levertijd

Ge l dig t /mb e r 3 1 d e c e 1m9 20

Stuur mij een gratis brochure Adres ANBO2019

Telefoon

Korting!

Bel gratis 0800 444 770 8

Naam Postcode/plaats

€750,-

Stuur deze bon in een ongefrankeerde envelop naar: Otolift Trapliften, Antwoordnummer 17014, 2810 VK Bergambacht

voor een gratis thuisadvies of om onze gratis brochure te bestellen.

www.otolift.nl

COLOFON & SERVICE

VOORWOORD

Onthaasten (en rap een beetje!)

Hoofdredacteur Jurriën Beerda Redactie Fleur Akersloot, Nienke van Asseldonk, Margot Eggenhuizen, Kirsten de Jonge, Lynn Kamphuis, Bernadet Naber, Willem Reijn, Marije Remmelink, Alex van Scherpenzeel, Atie Schipaanboord Fotografie Vera Diepeveen, Anouk De Kleermaeker, Shutterstock Vormgeving Houke Leupen Eindredactie Joost Marsman Realisatie Bureauvijftig BV, Zoetermeer Bladmanagement Yvonne Herman de Groot, Floris Venneman Druk en verspreiding PostNL Copyright 2018 ANBO Magazine, ISSN 1877-3427 Redactieadres ANBO, Postbus 2012 3440 DA Woerden, magazine@anbo.nl Advertenties Bureauvijftig BV, Zoetermeer, tel. 085 303 53 84 Lid worden? Dat kan natuurlijk altijd. Ga naar anbo.nl/aanmelden of bel onze Ledenservice via 0348 46 66 90 (bereikbaar op werkdagen tussen 10 en 15 uur). U betaalt per jaar € 48,-. Bekijk de 10 redenen om lid te worden op anbo.nl/ aanmelden. Voor bedrijven Een abonnement voor bedrijven bedraagt € 32,50 per jaar. Gegevens wijzigen Als u uw gegevens wilt wijzigen kan dit via de Ledenservice: bel ons op 0348 46 66 90 (bereikbaar van maandag t/m vrijdag tussen 10 en 15 uur) of stuur een e-mail naar ledenservice@anbo.nl. Lidmaatschap opzeggen? U dient uiterlijk één maand voor het einde van uw lidmaatschap op te zeggen. Dit kan via anbo.nl/opzeggen of via Postbus 2012, 3440 DA Woerden o.v.v. opzegging. U kunt ons via ledenservice@anbo.nl ook mailen. Uiteraard horen wij graag de reden van uw opzegging. Privacy ANBO legt gegevens vast van ANBOleden en abonnees van ANBO Magazine. Hierbij houden wij ons aan de weten regelgeving op het gebied van de bescherming van persoonsgegevens, zoals de AVG. Wij gebruiken uw gegevens onder meer om u te informeren over relevante producten en diensten van door ons zorgvuldig geselecteerde partners en aanbieders. Stelt u hier geen prijs op, stuur dan een e-mail naar ledenservice@anbo.nl, of een brief naar Postbus 2012, 3440 DA Woerden t.a.v. Ledenservice. Meer informatie: anbo.nl/privacyverklaring Gesproken magazine Voor blinden en slechtzienden is er uiteraard een ingesproken versie van het ANBO Magazine op cd beschikbaar. Meld u aan via ledenservice@anbo.nl of bel ons even via 0348 46 66 90.

Als u dit leest is het alweer december. Nog even en we zitten aan de kerstdis om enkele dagen later het nieuwe jaar in te luiden. Dat nieuwe jaar is het jaar 2020. Af en toe moet ik dat even hardop zeggen om daadwerkelijk door te laten dringen dat we alweer zover zijn in de 21ste eeuw. Nu hoorde ik toen ik jonger was altijd al dat de tijd sneller gaat naarmate je ouder wordt. Nu ik ouder aan het worden ben kan ik dat alleen maar beamen. Het leven lijkt wel voorbij te racen en dat is lang niet altijd leuk. Mijn goede voornemen is dan ook om hier iets aan te doen. Ik heb me laten vertellen dat daar twee mogelijkheden voor zijn: meer ‘in het moment’ leven en nieuwe ervaringen opdoen. Dat eerste klinkt misschien wat zweverig, maar is het niet. Het gaat erom dat je geniet van het hier en nu. Dat klinkt overigens makkelijker dan dat het is: gedachten gaan vaak al snel richting het verleden of de toekomst. Naar mooie (of minder mooie) momenten van vroeger of zaken die je graag nog wilt doen of bereiken in de toekomst. Terwijl genieten van het nu ook fijn is en bovendien rust geeft: wel zo goed voor de gezondheid. Ook goed voor de gezondheid zijn nieuwe dingen leren en nieuwe ervaringen opdoen. Dan sla je dus twee vliegen in één klap: je zorgt er immers ook voor dat de tijd minder snel gaat. Tot slot wil ik graag nog even stilstaan bij het feit dat dit alweer het laatste nummer van dit jaar is. Ik heb het afgelopen jaar weer met heel veel plezier gewerkt aan ANBO Magazine. Iets dat ik volgend jaar graag wil voortzetten. Dat kan niet zonder u: we maken het voor u en ook graag mét u. Dus blijf vooral uw tips en aanbevelingen met ons delen. Op naar een goed, gezond en iets minder snel voorbijgaand 2020!

Jurriën Beerda Hoofdredacteur PS Uiteraard hoor ik heel graag wat u van dit magazine vindt! Dat kan via:

j.beerda@anbo.nl

@JurrienBeerda

www.linkedin.com/in/jurrienbeerda

ANBO 3

Nº

Inhoud

OP DE COVER

DIEWERTJE BLOK

‘Soms is het zo lekker om even van jezelf te zijn.’ DOSSIER GEZONDHEID & ZORG 16

DIEWERTJE BLOK ‘Het zorgzame is altijd gebleven.’

22 PREVENTIE

Het draait om gedragsverandering

26 DORLY DEEG

FOTO ANOUK DE KLEERMAEKER

Expert

34 ZORG COLLECTIEF

40 FEITEN & CIJFERS

Gezond en wel (of niet?)

43 VERSCHILLEN IN

ZORGVERZEKERINGEN LEDENVOORDEEL

De ANBO Jubileumcruise, korting op dagjes uit, concerten, musea en nog veel meer.

TOT

70%

KORTING IN DE ANBO TICKETSHOP

4 ANBO

En ook

46 CHECKLIST ZORGVERZEKERING 54 ANBO EXPERTS

‘GEWONNEN JAREN’

Over gekorte AOW, nabestaandenpensioen en de Wmo

Professor Dorly Deeg

58 ANBO TIPT

Tips van hoofdredacteur Jurriën Beerda

61 MINI-DOSSIER PENSIOENEN

ELK NUMMER 3 Colofon en voorwoord 7 Column Liane den Haan 8 Op de bres 10 Raad & Daad 12 Opgelost 70 Senior & junior 72 Hobby 76 Ledenvoordeel 81 Werf een lid en krijg een Waterkoker cadeau 82 Puzzel

34 ANBO 5

NIEUW in Nederland

U kunt langer thuis blijven wonen! Voor het eerst een hoog-laag bed en boxspring in -1. Wie wil er nu een ‘ziekenhuis-achtig’ bed in huis? Ervaar het heerlijke comfort van een echte boxspring en het gemak van een zorgbed thuis en dat dan ook nog in een huiselijke sfeer! Keuze uit div. kleuren en 17 verschillende maten, want alles is maatwerk! Wegens overweldigend succes nu een tijdelijke actie; maak vrijblijvend een afspraak bij u thuis! Maak gebruik van de actie: lever uw oude bed in en ontvang tot max € 500,- retour bij aanschaf van een hoog-laag boxspring. Vraag naar de voorwaarden.

Makkelijker opmaken matras

Verrijdbaar

Alleen voor lezer van dit blad. Advies en opmeten aan huis volledig kosteloos.

PRug-/ benen elektrisch verstelbaar + hoog laag functie PGeen motoren zichtbaar PGeen kabels zichtbaar P1 jaar slaap garantie PVerrijdbaar middels onopvallende wieltjes met rem PIn- uitstap verlichting PErgonomisch maatwerk per individu

Onze leverancier doet mee aan het beste idee 2019!

Red Dot Awards.

Indien nodig zorgbed voor later

Nu een hoog-laag-boxspring ter introductie al voor *

€ 1995,-

i.p.v. € 3995,-

*Excl. matras. Maat o.b.v. 80x200cm

Makkelijk stofzuigen onder bed

158

mensen gingen u voor beoordeeld met

8,7

Tillift alsmede zijrekken geschikt!

De gildeslapen

010 333 04 60

info@degildeslapen.nl - www.degildeslapen.nl

Wat gaat de tijd toch snel. Elk jaar, net voor de kerstvakantie, denk ik weer hetzelfde: hoe kan het toch dat de tijd voorbij vliegt? Heeft u dat ook? Het is wel weer een mooi moment om even te reflecteren op het afgelopen jaar en door te kijken naar het nieuwe jaar. Dit jaar hebben we zoveel mooie dingen gedaan bij ANBO. De collega’s van Raad & Daad hebben weer veel leden geholpen met hun vragen en problemen. De vrijwilligers hebben veel bezoeken afgelegd om leden te helpen met hun belastingaangifte, zorgvraagstukken, financiën, veiligheids- en woonchecks. De collega’s van de afdeling Marketing & Communicatie hebben fantastische dingen gemaakt zoals het mooie ANBO Magazine dat u ontvangt, een nieuwe website en campagnes. Ook hebben zij natuurlijk weer allerlei voordelen en kortingen voor u bedongen. Onze belangenbehartigers zijn uw stem in Den Haag en strijden voor een goed pensioen, meer geschikte woningen voor ouderen en nog veel meer zaken. Persvoorlichting en woordvoering maakt ons zichtbaar in de media. De Ledenservice zorgt er voor dat

onze informatie over u up-to-date blijft. Onze mensen daar staan u daadkrachtig en goedgemutst te woord als u belt. Onze collega’s op de afdeling Bedrijfsvoering zorgen ervoor dat alle processen rondom de automatisering, financiën en logistiek op orde zijn. Want als dat niet goed is geregeld hebben we allemaal een probleem bij ANBO. Maar de allerbelangrijkste bijdrage levert u. Zonder leden geen ANBO. U geeft ons zoveel kennis, input en motivatie om ons werk goed te doen. Met uw contributie steunt u ons werk, met uw vragen en ook uw problemen geeft u ons inzicht in hoe zaken werken in onze samenleving. Met deze kennis kunnen wij gelegitimeerd uw stem laten horen in politiek Den Haag, bij de pensioenfondsen, woningbouwcorporaties, zorgaanbieders en al onze andere relaties. Wij bouwen kennis op, waardoor we nog meer ouderen kunnen helpen, bijstaan en ondersteunen. En dat is toch waar wij voor staan als ANBO: samen met, voor en door elkaar. Volgend jaar bestaan we als organisatie 120 jaar. We zijn dus al een echt ‘oudje’.

FOTO FALCO HASSINK

“Dat is waar wij voor staan als ANBO: samen met, voor en door elkaar.”

COLUMN LIANE DEN HAAN

We hebben kennis, levenservaring en senioriteit. We doen er toe. En dat maakt u, als lid, mogelijk. Wie jarig is trakteert. Dat gaan we volgend jaar dan ook zeker doen. Maar als je jarig bent krijg je ook een cadeautje. Ons grootste cadeau is uw steun! Het zou fantastisch zijn als u ons volgend jaar 1 nieuw lid cadeau doet. Gewoon, voor onder de kerstboom, een verjaardag of zomaar… omdat u een ander ook ANBO gunt. Voor nu wens ik u in ieder geval hele gezellige kerstdagen en een hele fijne jaarwisseling. Tot in 2020!

Liane den Haan Directeur-bestuurder ANBO

l.denhaan@anbo.nl www.twitter.com/lianedenhaan

ANBO 7

GESPREKSSTOF

OP DE

BRES

Achter de schermen helpen we leden dagelijks met advies en belangenbehartiging. In deze rubriek houden we u op de hoogte. Zelf een vraag? Ga naar anboraadendaad.nl of bel de Raad & Daad Advieslijn op 0348 46 66 88. Mailen kan ook: raadendaad@anbo.nl.

ANBO BETROKKEN BIJ UITWERKING PENSIOENAKKOORD ANBO wordt betrokken bij de nadere uitwerking van het pensioenakkoord en gaat deel uitmaken van de klankbordgroep. Deze gaat de stuurgroep voor de uitwerking van commentaar voorzien. De stuurgroep bestaat op haar beurt uit het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de werkgevers en werknemers, de Nederlandsche Bank en het Centraal Planbureau. De formele functie van de klankbordgroep is nog niet vastgelegd. Wij verwachten dat er geen formeel instemmingsrecht zal komen. Maar ANBO gaat ervanuit dat er wel naar onze achterban geluisterd zal worden. Europa schrijft namelijk voor de verplichtstelling in ons stelsel een breed draagvlak voor. Dat geldt dus ook voor het overgaan van de huidige rechten naar een nieuw stelsel. Stel dat gepensioneerden niets zien in de voorstellen, dan is er een serieus probleem. Lees meer over de pensioenontwikkelingen op pagina's 60 tot en met 67

Overwaarde verzilveren? Hier moet u op letten De krapte op de woningmarkt zorgt voor veel vraag naar woningen. Maar er is weinig aanbod. Dat betekent dat de huizenprijzen stijgen en steeds meer mensen een overwaarde op hun huis hebben. Veel ouderen informeren dan ook of zij deze overwaarde kunnen verzilveren, bijvoorbeeld voor een aanvulling op hun pensioeninkomen. Of omdat zij geld nodig hebben om hun woning aan te passen. Wat zijn de mogelijkheden om overwaarde te verzilveren en waar moet u op letten? Liane den Haan was vrijdag 27 september 2019 te gast bij een uitzending van het programma 'Kijkers aan Z' op RTL Z om hierover te praten. Ze schetste de verschillende opties, gaf

8 ANBO

aandachtspunten mee en handige tips. U kunt de uitzending terugkijken op: anbo.nl/overwaarde

GESPREKSSTOF

OPROEP AAN TWEEDE KAMER:

voorkom dat mensen zorg mijden ANBO wil een debat over drie onderwerpen: •

Verlaging zorgpremie, lager eigen risico en afschaffing zorgtoeslag: de zorgpremie is voor sommige mensen erg hoog, zeker als zij ook nog een eigen bijdrage voor medicijnen en hulpmiddelen betalen. Verlagen van de basispremie zodat iedereen die kan betalen, maakt het mogelijk om de zorgtoeslag af te schaffen.

De Tweede Kamer debatteerde onlangs over de eigen bijdragen in de zorg. ANBO heeft deze gelegenheid aangegrepen om de Tweede Kamerleden op te roepen om een debat te starten over de houdbaarheid en betaalbaarheid van de zorg. Zodat wordt voorkomen dat mensen zorg mijden. Nederland heeft een prachtig niveau van gezondheidszorg en langdurige zorg. Maar het is belangrijk dat dit ook zo blijft. En vooral dat mensen ook blijven ervaren dat dit zo is. In de praktijk zien wij dat de kosten stijgen; niet alleen de stapelende zorgkosten maar ook het feit dat de boodschappen duurder zijn geworden en de huur- en energiekosten zijn gestegen. Op het moment dat je beperkingen krijgt of langdurig ziek wordt, kan de stapeling van kosten fors oplopen.

•

Stand van zaken zorgval: mensen die zorg ontvangen vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz) moeten voor die zorg een eigen bijdrage betalen. Zij zijn angstig voor de gevolgen van de eigen bijdrage voor hun besteedbaar inkomen. Daardoor wachten ze te lang met het aanvragen van de zorg.

•

Informatievoorziening: er kan veel geld worden bespaard als de informatievoorziening over de eigen bijdragen verbetert. Ook is het belangrijk dat mensen van tevoren weten wat ze aan eigen bijdragen kunnen verwachten gezien hun zorggebruik. En iedereen met een kleine portemonnee moet weten dat zij de bijdrage voor het eigen risico gespreid kunnen betalen.

ANBO 9

GESPREKSSTOF

Raad&DAAD Eindejaarstips

voor uw inkomstenbelasting Zo tegen het einde van het jaar is het goed om alvast naar uw aangifte inkomstenbelasting over 2019 te kijken. Wellicht heeft u de aangiftebrief van de Belastingdienst al ontvangen. ANBO geeft u een aantal tips om de aangifte goed voorbereid in te vullen. ZORGKOSTEN Omdat veel ANBO-leden te maken hebben met zorgkosten, gaan we vooral in op die kosten. Sommige kosten die uw zorgverzekeraar niet of maar gedeeltelijk vergoed, kunt u namelijk in mindering brengen op uw inkomen.

U hebt dan in die periode 2.850 kilometers afgelegd: • 10 dagen 2 x 20 km per dag: 400 km • 35 dagen 2 x 35 km per dag: 2.450 km Uw aftrekpost is dan 2.850 x € 0,19 = € 541,50.

VOORBEELD 1:

VOORBEELD 3:

Volgt u een dieet op voorschrift van een arts, dan mag u (afhankelijk van het dieet) een vast bedrag opvoeren. Hebt u bijvoorbeeld Coeliakie en moet u van uw arts een glutenvrij dieet volgen, dan is uw aftrekpost in 2019 € 900.

Naast de heupoperatie van uw partner hebben u en uw partner ook verschillende artsen bezocht. De huisarts, de specialist en de fysiotherapeut. U deed alles met de auto en hebt voor deze reizen (heen en terug) 1.000 kilometer afgelegd. Ook deze kosten zijn aftrekbaar, maar hier gelden de werkelijke kosten. Als uw auto € 0,40 per kilometer kost, is uw aftrekpost hier € 400 (1.000 x € 0,40).

VOORBEELD 2: Uw partner was in verband met een heupoperatie en de daaropvolgende revalidatie ruim zes weken niet thuis. Tien dagen in het ziekenhuis en 35 dagen in het revalidatiecentrum. U hebt uw partner iedere dag bezocht. Als de afstand enkele reis meer dan 10 kilometer is, is uw aftrekpost € 0,19 per kilometer (als uw met de auto ging). Met openbaar vervoer zijn de werkelijke kosten aftrekbaar. Stel, het ziekenhuis lag op 20 kilometer en het revalidatiecentrum op 30 kilometer van uw huis. 10 ANBO

WAT LEVERT DAT OP? Stel, u heeft een totaal pensioeninkomen van € 25.000, uw partner € 10.000. Dan leveren deze drie aftrekposten u € 255 minder inkomstenbelasting op. Een volledig overzicht van de aftrekbare kosten vindt u op: anbo.nl/zorgkosten

GESPREKSSTOF

Belastingservice

Raad&Daad

Successen

Elke week laat ANBO Raad & Daad op Facebook zien wat er is bereikt. Een greep uit de successen.

Ziet u als een berg op tegen het invullen van de belastingaangifte? Maak dan gebruik van onze Belastingservice. Onze vrijwilligers komen bij u thuis. Meer informatie daarover vindt u elders in dit en komende magazines. Onze vrijwilligers helpen u graag tegen een kleine onkostenvergoeding van maximaal € 12 bij het invullen van uw aangifte. Voor maximaal € 17 is ook uw fiscaal partner geholpen. Zodat niemand geld laat liggen en u krijgt waar u recht op heeft. U kunt ook hulp krijgen bij het aanvragen van uw zorgen huurtoeslag. Om een afspraak te maken met een belastinginvuller bij u in de buurt kunt u bellen met onze ANBO Belastingservice: 0348 46 66 91. Bereikbaar op werkdagen van 10:00 uur tot 15:00 uur.

Doe altijd aangifte inkomstenbelasting Gepensioneerden die alleen AOW ontvangen, betalen geen belasting. Hun inkomen is daarvoor te laag. Veel mensen zien daarom af van het invullen van een aangiftebiljet. Dat is niet altijd verstandig. Want als u aftrekbare zorgkosten hebt, kunt u toch geld terugkrijgen van de Belastingdienst. Dit heet de Tegemoetkoming specifieke zorgkosten (TSZ-regeling). Wilt u meer weten? Kijk op: bit.ly/Belastingdienst-ANBO

CBR Onze Raad & Daad Advieslijn wordt nog altijd overstelpt met leden die onze hulp vragen bij de verlenging van het rijbewijs via het CBR. Omdat we nauw samenwerken met het CBR hebben we al heel veel mensen kunnen helpen. Daarop blijven heel veel leuke, lieve en blije berichten binnenkomen: per mail, telefoon en per post (zie foto).

Aan de lijn:

ANBO-medewerker Ria Engels Als u onze Raad & Daad Advieslijn belt, is de kans groot dat u Ria Engels aan de telefoon krijgt. Samen met haar collega’s helpt zij leden die allemaal hun eigen verhaal hebben. Een daarvan wilde haar voordragen voor een lintje, omdat ze hem zo goed geholpen had met de verlenging van zijn rijbewijs. De man hield woord. Een paar dagen later werd er een medaille van chocola bezorgd met een begeleidend schrijven: ‘met deze ludieke actie wil ik 'de aandacht vestigen op uw positieve bijdrage’. anboraadendaad.nl Raad & Daad Advieslijn: (0348) 46 66 88

ANBO 11

OPGELOST

De zaak Satter

Onze Raad & Daad Advieslijn werd benaderd door de familie Satter. Hoe een op het eerste gezicht simpele zaak over toeslagen uitliep op een slepend dossier. ANBO-vrijwilliger Wolf Spenke (op de foto) schoot te hulp.

12 ANBO

OPGELOST HET PROBLEEM In de zomer van 2018 ontving de familie Satter bericht van de Dienst Toeslagen van de Belastingdienst dat zij bijna € 2.800 aan huurtoeslag en € 200 aan zorgtoeslag over 2017 moesten terugbetalen. Eén van onze vrijwilligers bij de ANBO Belastingservice, Wolf Spenke, ging bij de familie op bezoek om uit te zoeken wat er aan de hand was. HOE ZIT HET? Spenke vond de oorzaak snel. De familie had een en/of rekening met hun zoon. Dat had tot gevolg dat de bank het volledige saldo van de bankrekeningen aan de Belastingdienst had doorgegeven. Dus niet alleen dat van de familie zelf, maar ook het saldo van de zoon. Het totaal van het spaargeld kwam daarmee boven de grens uit, zodat een (klein) deel van het vermogen belast werd. Op zich niet zo heel erg, maar het had wel grote gevolgen voor de huurtoeslag. Daar is namelijk bepaald dat je al bij 1 euro belast vermogen, géén recht op huurtoeslag meer hebt. Daarom moest de familie het gehele voorschot huurtoeslag terugbetalen. En ook nog een deel van de zorgtoeslag. DE OPLOSSING Spenke kon voor de familie aantonen welk deel van het vermogen aan de zoon moest worden toegerekend. Het vermogen van de familie zelf bleef onder de grens, zodat zij geen belast vermogen hadden. En dus alsnog recht op huurtoeslag. Opgelost, zou je zeggen. Maar toen kreeg de familie te maken met de ambtelijke molens van de Belastingdienst, in dit geval van de Dienst Toeslagen. Die draaiden niet eens langzaam, de molens stonden gewoon stil. Om de huurtoeslag terug te krijgen, moest de aanslag inkomstenbelasting 2017 worden herzien. Dus diende Spenke in oktober 2018 een verzoek om herziening in. Maar daar werd ondanks verschillende herinneringen tot juni 2019 niet op gereageerd. Om de rechten van de familie veilig te stellen, is wel bezwaar gemaakt tegen de beslissing over de huurtoeslag. Eigenlijk niet nodig, omdat die beslissing op zich juist was; het probleem zat in de vaststelling van het inkomen.

Uiteraard werd het bezwaar ongegrond verklaard. En omdat er nog steeds geen reactie kwam, werd beroep ingesteld bij de rechter. Dat beroep werd -ook terechtongegrond verklaard. In de uitspraak wees de rechter op de te volgen procedure. Maar ja, die was bekend en die procedure werd ook gevolgd; het verzoek om herziening van de aanslag 2017. DE UITKOMST Nadat de heer Satter in het voorjaar van 2019 onverwacht overleed, werd het belasting- en toeslagendossier overgedragen aan het Serviceteam nabestaanden van de Belastingdienst. En daar kregen we via het Projectteam van de ANBO Belastingservice eindelijk iemand te spreken met verstand van zaken én met oog voor wat er allemaal was gebeurd. Wolf Spenke kon toen in overleg met deze (uiterst behulpzame) ambtenaar de zaak in orde brengen. Op 20 september 2019 ontving mevrouw Satter de herziene aanslag inkomstenbelasting 2017 en daarin zijn de huur- en zorgtoeslagen weer toegekend. Bijna € 3.000 hoefde dus niet te worden terugbetaald. Na bijna een jaar kon het dossier worden gesloten. Mevrouw Satter was heel blij met het resultaat. Het Projectteam is Wolf Spenke dankbaar voor zijn bemoeienis en inzet.

OOK HULP NODIG? BEL OF MAIL ANBO RAAD & DAAD! Heeft u zelf een vraag? Of komt u ergens niet uit? Kijk dan op www. anboraadendaad.nl of neem contact op met onze ANBO Raad & Daad Advieslijn via 0348 46 66 88. Onze deskunige medewerkers zijn iedere dag bereikbaar van 10.00 tot 15.00 uur. Mailen kan uiteraard altijd: raadendaad@anbo.nl

ANBO 13

‘Ik wil straks een wereld nalaten met veel minder hersenaandoeningen.’ Nog elke dag mist mevrouw Willemsen haar man. Hij overleed in 2016 aan de ziekte van Parkinson. Zij weet als geen ander hoe een hersenaandoening je leven op zijn kop kan zetten. En zag haar sprankelende man stap voor stap achteruitgaan. Daarom besloot zij destijds samen met hem om de Hersenstichting op te nemen in hun testament. ‘Eén van de hobby’s van mijn man was miniatuurbootjes bouwen. Het laatste bootje dat hij maakte, draagt mijn naam. Hij vond het enig om te doen. En dan vergat hij ook dat hij de ziekte van Parkinson had. Dan zei hij: ‘Potverdorie, ik kan het nog hè?’ Ik bewonderde hem daarin; dat hij ondanks die beperkingen in zijn motoriek, toch nog een bootje ging bouwen. Een ijzeren wil zat erin. Hij móest en zou het klaren. Want hij wist wel; dit is het laatste dat ik kan.

Aan de grond genageld

Op een dag zei ik: ‘Albert, kom nou lieverd, ik wacht op je’. En hij zei: ‘Sophie, ik sta aan de grond genageld. Ik kan geen kant op; mijn benen willen niet meer.’ Het leek alsof hij bevroren was. Ik las grote angst op zijn gezicht. Want wat was er aan de hand? Waarom wilden zijn benen niet meer? Dat was het moment dat we beseften dat hij echt ziek was.

Met liefde

In de jaren daarna zag ik mijn man veranderen. Met het spreken. Het schrijven. Hij kon zichzelf niet meer aan- of uitkleden. Zijn mimiek was op een gegeven moment helemaal weg.

Ik denk dat hij in totaal zeven jaar ziek geweest is. Ik heb jarenlang voor hem gezorgd. Dat was heel zwaar, maar ik deed het met liefde. Totdat het niet meer ging. Toen moest hij naar een revalidatiekliniek. En daar is hij gestorven.

Voor onderzoek

Ik mis zijn aanwezigheid en zijn sprankelende persoonlijkheid. Het was heftig om zo’n dierbaar persoon langzaam te zien aftakelen. Stel nu dat ze voor een doorbraak kunnen zorgen in het onderzoek naar parkinson, of andere hersenaandoeningen…..dat zou toch een zegen zijn! Voor alle betrokken patiënten en naasten. Daarom hebben we besloten om een deel van ons vermogen aan de Hersenstichting na te laten. Dus dat doe ik later, samen met Albert. En dat voelt goed.’ Met de steun van mevrouw Willemsen kan de Hersenstichting straks nóg grotere stappen zetten op weg naar genezing van zoveel mogelijk hersenaandoeningen. Voor die nalatenschap willen we haar nu alvast van harte bedanken.

Ook als u er niet meer bent, kunt u er nog voor anderen zijn. Kijk op hersenstichting.nl/nalaten Heeft u liever persoonlijk advies? Neem dan vrijblijvend contact op met Henriëtte Hindriks, via 070-302 47 40 of hhindriks@hersenstichting.nl

DOSSIER GEZONDHEID & ZORG

Gezondheid

& Zorg Gezond maakt gelukkig. En we weten hoe we onze gezondheid kunnen beĂŻnvloeden: met goede voeding, voldoende beweging, stressmanagement en het onderhouden van een sociaal netwerk. Maar ook al zorg je nog zo goed voor jezelf, soms heb je gewoon extra zorg nodig. Sla snel om voor een dossier vol ervaringen en nuttige tips.

ANBO 15

DOSSIER GEZONDHEID & ZORG

16 ANBO

DOSSIER GEZONDHEID & ZORG

Presentator Dieuwertje Blok

‘ Ontroerende momenten zijn voor mij cadeautjes’ Op de vraag of ze wilde meewerken aan een interview kregen we een hele leuke reactie van presentator Dieuwertje Blok (62): ‘Natuurlijk wil ik op het ANBO-blad. Mijn ouders hebben dat jaren rondgebracht in mijn geboortedorp. Ik hielp wel eens.’ Blok is ook nu nog vaak in de weer voor anderen: Sinterklaasfeesten begeleiden, aan de slag voor de Hartstichting en Metakids, met muzikanten met een verstandelijke beperking op tournee naar Frankrijk. Maar af en toe moet ze even alleen zijn. ‘Dat heb ik dan echt even nodig.’ TEKST MARGOT EGGENHUIZEN FOTO’S ANOUK DE KLEERMAEKER

Er is nog nét een gaatje in haar agenda vrij, vlak voordat de Sinterklaasdrukte losbarst. In november en begin december is Dieuwertje Blok volledig in Sinterklaassferen: “Niet alleen vanwege de presentatie van het Sinterklaasjournaal, maar ook door Sinterklazige dingen eromheen, zoals het Sinterklaasfeest op de oude school van mijn kinderen. Zij zijn inmiddels 26 en 28 jaar, maar nog steeds ben ik erbij betrokken. Dat is het leukste wat er is, Sinterklaas vieren met kinderen die nog niet geland zijn. Het is een feest van verbeelding, en dat kun je niet vaak genoeg vieren.” Lachend: “En na 5 december ben ik er ook weer klaar mee.

Drie weken per jaar geloof ik volkómen in Sinterklaas. Daarna is het weer tijd voor andere dingen.” WIMPIE & DE DOMINO’S “Afgelopen zomer ben ik voor een nieuw tv-programma (zie kader, red.) met Wimpie & de Domino’s mee op tournee geweest naar Frankrijk. Het

‘Iets doen voor anderen, dat heb ik van huis uit meegekregen’ ANBO 17

DOSSIER GEZONDHEID & ZORG

‘Als vroeger de telefoon niet ging voor een nieuwe opdracht, kon dat mijn leven verstieren’ is een bijzonder gezelschap van tien muzikanten, waarvan zeven met een verstandelijke beperking, en ze hebben verschillende leeftijden en achtergronden. Via een videoboodschap nodigde een van de oud-bandleden die nu in Zuid-Frankrijk woont de groep uit voor een bezoek. Ze waren zo verrast! Daarna begonnen de voorbereidingen. Voor vertrek hebben ze een nummer bewerkt, Comment ça va. In Parijs maakten we een tussenstop om een videoclip op te nemen en vervolgens reden we met de bus naar Zuid-Frankrijk, waar de band geboekt stond voor een plaatselijk festival. Naar dat optreden hadden ze toegewerkt. Het was zo ontroerend, zo’n ontlading. Na de Wimpies kwam er nog een bandje, maar toen stroomde het plein leeg. Dat was wel bijzonder om te zien.” VERPLEEGSTERSPAKJE “Ik was met de band mee voor het programma, maar tegelijkertijd ben je ook hun vriendin en begeleider. Eigenlijk ging het tv maken vrij snel naar de achtergrond, ik vergat de camera’s. Iedereen werd onderdeel van het team, ook de cameramensen, en als er iemand naar de wc moest, dan hielpen we. Dat helpen ging me wonderbaarlijk vanzelfsprekend af. Ik heb echt genoten van het begeleiden. Misschien komt het doordat ik vroeger verpleegster wilde worden. Als klein meisje had ik ook een verpleegsterspakje. Nu denk ik: waarom wilde ik verpleegster worden en niet dokter? Achteraf vind ik dat heel raar. Op het moment dat ik echt een richting moest kiezen, trok de verpleging me niet meer. Maar dat zorgzame is wel altijd gebleven. Toen de kinderen het huis uit gingen, werd het zorgen iets minder -de koelkast hoefde niet meer altijd vol te zijn. Maar ik pik het ook gauw weer op als ze er zijn.” 18 ANBO

NORMALE TIJDEN THUIS “Regelmatig heb ik werkkansen laten schieten voor mijn gezin, zodat ik op normale tijden thuis kon zijn. Een van de redenen dat ik na zeven jaar met het programma Ontbijt TV stopte, was het vroege opstaan. Een paar dagen per week moest ik om kwart over vier mijn bed uit. In combinatie met een druk gezin was het niet meer te doen. Als ik vrij was, voelde ik me altijd ziek, zwak en misselijk. En als ik dan was opgeladen, kon ik weer beginnen. Soms denk ik weleens: wat is het oneerlijk verdeeld. Als je het druk hebt met bijvoorbeeld kinderen, wordt er ook vanuit je werk een groot beroep op je gedaan. Terwijl je als je ouder wordt meer tijd en energie hebt. Je bent als werkgever toch gek als je daar geen gebruik van maakt? Zelf ben ik er nu rustiger over als ik een tijdje wat minder werk heb. Als vroeger de telefoon niet ging voor een nieuwe opdracht, kon dat mijn leven verstieren. Nu ben ik op het punt: ik hoop dat ik nog heel lang werk, want ik vind het leuk om te doen, maar ik ga niet meer achter alles aan. Mensen weten wie ik ben en wat ik kan. Het gekke is: sinds ik het heb losgelaten, heb ik juist meer werk dan ooit.”

DOSSIER GEZONDHEID & ZORG GEEN KLAGENDE PATIËNT “Stoppen met werken, daar ben ik nog helemaal niet mee bezig. Als freelancer heb ik nooit in mijn hoofd gehad dat ik op mijn 65e met pensioen zou gaan. Voor mijn man ligt dat wat anders. Hij wordt volgend jaar 70, wij schelen acht jaar. Als je bijvoorbeeld twaalf en twintig bent, is acht jaar een enorm leeftijdsverschil. Daartussen maakt het een hele tijd niets uit, tot nu, merk ik. Bij deze overgangsfase naar stoppen met werken is het leeftijdsverschil weer een ding. Hij werkt nog deels omdat ik ook werk, maar het liefst zou hij nu maandenlang op een zonnige plek in het buitenland gaan wonen. Ik zie het nog niet zitten om me terug te trekken. Natuurlijk speelt ook mee hoe het lichamelijk met je gaat. Hij is hart- en vaatpatiënt. Maar hij ís niet zijn ziekte, hij is geen klagende patiënt. We hebben ontzettend veel plezier met elkaar en je zoekt naar dingen die wél kunnen. Zo had hij een elektrische fiets en zelf wilde ik die heel lang niet, omdat ik vond dat ik prima kon fietsen op een gewone fiets. Dan wordt het wel lastig om samen op pad te gaan. Als we een paar dagen weg gingen, trok ik bij aankomst mijn wandelschoenen aan en ging hij kranten lezen in het hotel. Inmiddels heb ik een trekhaak op de auto laten monteren, een fietsenrek gekocht en voor mijn verjaardag heb ik van hem een elektrische fiets gekregen. Dat maakt het leuker om samen op pad te gaan."

BIJZONDERE GESPREKKEN “In februari is mijn vader overleden en ik zit nu in een fase van dingen moeten loslaten. Dat valt niet mee. Wat moet er bijvoorbeeld met het ouderlijk huis gebeuren? Niemands kind meer zijn, dat is heel raar. De bodem wordt onder je weggeslagen, de muur die er altijd stond is weg. Geen onvoorwaardelijke liefde meer. De laatste jaren gaf ik hem voor zijn verjaardag mij en mijn auto cadeau; hij mocht dan kiezen waar we samen twee dagen naartoe zouden gaan. We hebben een keer een tocht door Twente gemaakt langs plekken waar hij met mijn moeder was geweest en de laatste keer waren we in Groningen voor een tocht in de provincie. We eindigden ons uitstapje altijd in een sterrenrestaurant. Hij kon vreselijk genieten van zo’n trip. Het leverde ook bijzondere gesprekken op. Ik vroeg hem een keer: ‘Wanneer was je het gelukkigst?’ Toen ik je moeder vroeg of ze met me wilde trouwen en zij ja zei, antwoordde hij. Zo mooi. Dat soort momenten zijn voor mij echt cadeautjes.”

SOCIAAL BETROKKEN “Door mijn mans ziekte ben ik ambassadeur geworden van de Hartstichting. Dat is iets wat ik van huis uit heb meegekregen, om iets te doen voor anderen. Altijd waren we in de weer met affiches, de Unicef-winkel, schrijfavonden voor Amnesty, blaadjes rondbrengen in het dorp. Ik weet niet beter. Zelfs tot op hoge leeftijd zetten ze zich nog in voor anderen. Ze waren sociaal betrokken en vonden: je bént de samenleving, daar ben je zelf medeverantwoordelijk voor. Ik zou me met liefde voor alles inzetten, maar kies wel de organisaties uit die dicht bij me staan. De Hartstichting, maar ook bijvoorbeeld Metakids, een stichting voor kinderen met een stofwisselingsziekte. Veertig jaar geleden werd mijn neefje met een metabole ziekte geboren en hij had het geluk dat ze daar snel achter kwamen na het hielprikje. Door een zwaar, volkomen eiwitloos dieet is hij gezond opgegroeid, hij heeft nu zelf een kind. Andere kinderen hebben minder geluk. De stichting kan nog zo’n verschil maken, daar zet ik me graag voor in.”

ANBO 19

DOSSIER GEZONDHEID & ZORG

‘Soms is het zo lekker om even van jezelf te zijn’

20 ANBO

DOSSIER GEZONDHEID & ZORG

Dieuwertje Blok & gezondheid en zorg WAAR GAAT JE HART SNELLER VAN KLOPPEN? “Van mooie, ontroerende dingen, zoals mooie muziek. Of van mijn kinderen of van de echo van de nog ongeboren baby van mijn stiefdochter. Dat zijn dingen waardoor ik geroerd word.”

HOE ONTSPAN JE? “Ik vind het heerlijk om buiten te zijn, om te wandelen. Het liefst in mijn eentje, er is dan niemand die je gedachten onderbreekt. Door mijn werk ben ik vaak aan het socializen en dat vind ik leuk, maar soms is het zo lekker om even van jezelf te zijn. Dat alleen-zijn heb ik af en toe echt even nodig.”

Dieuwertje

BLOK

WAAR KRIJG JE HOOFDPIJN VAN? “Die dingen ontloop ik. Sociale media bijvoorbeeld, daar kijk ik niet op. Ik weet niet wat er over mij of mijn programma’s wordt geschreven. Het rare is namelijk: vervelende dingen blijven hangen, terwijl je de leuke dingen snel vergeet. Daarom kun je soms beter niet-wetend zijn.”

WAT GEEFT JE NIEUWE ENERGIE? “Elke dag opstaan. Geen dag is hetzelfde en ik heb er altijd zin in. Zelfs als het buiten regent en grijs is, want ik ben niet beïnvloedbaar door het weer. Dan trek ik gewoon een kleurig vest aan!”

Wimpie & de Domino’s on Tour

FOTO: NTR/FRANK HOYINCK

Dieuwertje Blok ging voor een nieuw tv-programma met de band Wimpie & de Domino’s op tournee naar Frankrijk. Blok: “De groep bestaat uit mensen met een verstandelijke beperking. Alle emoties zijn aan de oppervlakte en er zit vaak geen rem op. Ze houden je echt een spiegel voor. De interactie tussen de Wimpies was zo mooi om te zien. En tijdens de reis zagen ze dat ze veel meer konden dan ze dachten. Op een positieve manier gingen ze over hun grenzen heen.” Wimpie & de Domino’s on Tour is vanaf 30 december vijf dagen lang te zien om 19.00 uur op NPO 1.

Dieuwertje Blok (1957) groeide op in het Noord-Hollandse dorp Nederhorst den Berg. Ze begon haar Hilversumse carrière op de redactie van het KRO-programmablad TV Studio. Al snel werd ze omroepster en presentator van verschillende programma’s, waaronder Ontbijt TV, het SchoolTV-weekjournaal, de 5 Uurshow en sinds 2001 het Sinterklaasjournaal. Ook op de radio was ze regelmatig te horen en nog steeds presenteert ze elke vrijdagmiddag het NTR-programma Podium op Radio 4. Ze spreekt regelmatig luisterboeken in en is ambassadeur van de Hartstichting en stichting Metakids. Blok is getrouwd met radiopresentator Peter de Bie. Ze heeft twee volwassen kinderen en twee volwassen stiefkinderen.

www.facebook.com/dewimpies

ANBO 21

DOSSIER GEZONDHEID & ZORG

Fit & fun De opmars van leefstijl-apps

Voorkomen is beter dan genezen. Een bekende waarheid waar we helaas niet vaak genoeg naar leven. Preventie richt zich vooral op het veranderen van gedrag. En juist gedrag is een van de moeilijkste dingen om aan te passen. Maar met moderne technologie wordt het makkelijker. En nog leuk ook. TEKST ATIE SCHIPAANBOORD

22 ANBO

DOSSIER GEZONDHEID & ZORG Dankzij gadgets als smart horloges, handige apps of interactieve websites kan gedragsverandering wél heel leuk worden. Er zijn inmiddels talloze apps gericht op leefstijl. Bijvoorbeeld de app van het Voedingscentrum om makkelijk gezond eten te kiezen, of inzicht te krijgen in uw eigen eetgewoontes. Als u een moeilijke slaper bent, zijn er apps om uw slaap te meten en te verbeteren met handige tips. Kijk eens op Shleep of Sleep Cycle. Er zijn apps die u helpen uw geheugen te trainen of om te gaan met stress, zoals een mindfulness-app van verzekeraar VGZ. Ook zijn er apps die u helpen prettig zelfstandig thuis te blijven wonen. De app Qthuis bijvoorbeeld. Deze maakt verbinding met spraakassistent Google Home en zorgt dat u bij een ongeval thuis met u stem 112, familie of vrienden kunt bellen. HOLLE BOLLE GIJS Aan dit soort leefstijl-apps ligt het zogeheten ‘nudging’ ten grondslag. Nudging is een vriendelijke manier om mensen hun gedrag te laten veranderen, zonder dat dit als dwingend wordt ervaren. Een voorbeeld van nudging is bijvoorbeeld een vrolijk bordje bij de trap naast de lift, met een tekst ‘als u mij kiest, verbrandt u calorieën’. Maar ook de smiley die lacht als u zich aan de voorgeschreven snelheid houdt. En we kennen natuurlijk allemaal Holle Bolle Gijs, met ‘papier hier’, uit de Efteling. TRACKERS EN MEDICATIE Er zijn trackers die mensen of dingen kunnen volgen; heel handig als u regelmatig uw sleutels of portemonnee kwijt bent. Maar ook mensen met dementie kunnen hiermee toch nog zelfstandig naar buiten blijven gaan. Er zijn ook apps voor goed medicatiegebruik. Die herinneren u eraan wanneer bepaalde medicijnen ingenomen moeten worden of delen gebruiksoverzichten met de zorgverlener. GEMAK Ook voor het onder controle houden van aandoeningen komen er steeds meer mogelijkheden, bijvoorbeeld bij het stellen van een diagnose. Denk aan het online checken van een bijzonder vlekje op de huid of het online doorgeven van waarden en testresultaten door patiënten. Mensen met diabetes kunnen via een app zelf hun glucosewaarde meten en doorgeven. Ze krijgen online de uitslag en indien nodig advies om de inname van medicijnen bij te stellen. De apps dragen zo bij aan meer zelfregie en gemak voor patiënten.

Voorwaarden voor gebruik Digitale toepassingen zijn persoonlijk, laagdrempelig en voor iedereen beschikbaar. Belangrijk is wel dat ze aan een paar basisvoorwaarden voldoen: • Ze moeten gebruiksvriendelijk zijn en zonder ingewikkelde instellingen direct doen wat ze beloven. • De afzender: zijn informatie en gegevens correct en betrouwbaar? Worden er persoonlijke adviezen gegeven? • Privacy: hoe wordt er met uw gegevens omgegaan. Wordt informatie gedeeld? Met wie en is dat nodig? • Is de toepassing gebaseerd op recente vakkennis of medische richtlijnen?

ANBO 23

10x voor € 62,50

€ 39,50

7x voor

€ 62,95

€ 42,50

€ 125,-

20x voor

€ 69,50

14x voor € 125,85

€ 79,50

Toeractief lezen betekent elke keer weer genieten van hét wandelen fietsmagazine van Nederland. Met zeven keer per jaar informatie over natuur en cultuur, én unieke wandelen fietsroutes in Nederland.

Alles over honden en hondensport leest u in het tijdschrift Onze Hond! Het grootste hondenblad van Nederland. Een goede mix van kynologie (fokken en showen), wetenschap, gedrag, opvoeding en medische zaken.

www.toeractief.nl/aanbieding

www.onzehond.nl/aanbieding

Speciale aanbieding! 8x voor

€ 71,95

€ 49,50

16x voor € 143,85

€ 89,50

9x voor

€ 62,90

€ 39,50

18x voor € 125,80

€ 69,50

Luister - Het magazine met alles over de boeiende wereld van klassieke muziek met nieuws, recensies, de concertagenda, interviews, luistertips en meer. Luister verschijnt acht keer per jaar.

Buitenleven is hét inspiratiemagazine op het gebied van tuin, huis en buitenleven. Vol met doehet-zelf-ideeën, tuinreportages, leuke uitjes en tips om optimaal te genieten van je vrije tijd en tuin. Buitenleven verschijnt negen keer per jaar.

www.luister.nl/aanbieding

www.buitenleven.nl/aanbieding

Let op! Deze aanbiedingen zijn geldig t/m 31 december 2019

Veilig douchen binnen 1 dag TOT

€1100 LEEFTIJDSKORTING*

Extra ondersteuning

Gisteren

Eigen productie en montageteam

Anti-slip proﬁel

Lage instap

Levenslange garantie op wandpanelen

Ruim 10.000 douches geplaatst

Geplaatst binnen 1 dag

Goedkoopste van de Benelux

Nature Line GRATIS BROCHURE ONTVANGEN?

WWW.VEILIGDOUCHEN.NL BEL GRATIS 0800 0200 962

Ja, ik ontvang graag het gratis informatiemagazine Pure instapbad NIEUW

Naam Straat + nr Postcode Telefoon

* Bekijk de algemene actievoorwaarde op onze website.

Plaats ANBO 10_12_19

Stuur deze bon in een envelop zonder postzegel naar: Zwaluw comfortsanitair Antwoordnummer 3035 - 3860VZ Zeewolde, Nederland

DOSSIER GEZONDHEID & ZORG

Golden years Professor Dorly Deeg over gezond en prettig oud worden Oud worden is normaal en we worden tegenwoordig ouder dan vroeger. Maar hoe kunnen we invulling geven aan die ‘gewonnen’ jaren? Professor Dorly Deeg doet al bijna dertig jaar onderzoek naar ouder worden en oud zijn in onze samenleving. Ze vatte haar bevinden samen in het boek ‘Gewonnen Jaren – Heldere Inzichten Over Hoe Wij Ouder Worden’, dat antwoord geeft op deze en vele andere vragen. TEKST MARIJE REMMELINK FOTO RUUD POS

26 ANBO

DOSSIER GEZONDHEID & ZORG

“Mensen boven de zestig voelen zich beter, hebben meer plezier en zijn tevredener” WAT HOUDT OUDER WORDEN EIGENLIJK IN? “Oud worden betekent dat dingen steeds minder goed gerepareerd kunnen worden. Je kunt dat merken aan het veranderen van het functioneren op vier verschillende pijlers: lichamelijk, cognitief, sociaal en emotioneel. Je lichaam bijvoorbeeld, dat zit heel mooi in elkaar maar is zo complex dat er altijd wel wat misgaat. Er zijn allerlei mechanismen die dat oplossen. Maar naarmate je ouder wordt gaan die mechanismen minder goed werken. En dan stapelen zich ongeregeldheden op die niet meer te compenseren zijn, waardoor je functioneren verandert. Lichamelijk merk je dat bijvoorbeeld aan hoe snel je loopt of hoe goed je de trap op komt.”

WELKE ASPECTEN VAN HET SOCIALE LEVEN VERANDEREN? “Sociaal gezien hoef je eigenlijk niet oud te worden, maar je sociale leven verandert wel. Een belangrijk aspect van ouder worden is het wegvallen van mensen, zoals vrienden, familie of je partner. Daar moet je mee om kunnen gaan. Bij het verlies van een partner mis je iets dat niet te vervangen is. Dat kan in eerste instantie leiden tot verdriet en eenzaamheid, maar vaak is je welbevinden na een paar jaar weer op het oude niveau.” EN WAT VERANDERT ER OP EMOTIONEEL GEBIED? “Op dit terrein zien we ook dat je meer ervaring krijgt naarmate je ouder wordt. Daardoor kun je beter

met je gevoelens omgaan. Uit onderzoek blijkt dat mensen boven de zestig zich in het algemeen beter voelen, meer plezier hebben en tevredener zijn. Ze ervaren, kortom, meer welbevinden. Op een gegeven moment zie je echter dat wanneer je cognitie (het vermogen tot het verwerven van kennis en het verwerken van ervaringen) verder achteruit gaat je, je gevoelens minder goed in banen kunt leiden. Of dat je last krijgt van een lichamelijke beperking. Daardoor kan het welbevinden omlaag gaan.” HOE VERSCHILT DE MANIER WAAROP WE OUD WORDEN TEGENWOORDIG MET DIE VAN DERTIG JAAR GELEDEN? “We zien vooral verschillen op de gebieden gezondheid en cognitief functioneren. Ik begin met gezondheid. Doordat de medische wetenschap vooruitgang heeft geboekt kunnen we met onze ziekte blijven leven in plaats van dat we eraan overlijden. Denk maar aan kanker of hartziekten. We worden ouder dan voorheen, maar we hebben wel vaker een chro-

WELKE COGNITIEVE FUNCTIES VERANDEREN? “Op latere leeftijd zien we dat het cognitieve vermogen achteruit gaat. De informatieverwerking, een basisvaardigheid voor de hersenen, gaat minder snel. Als die informatieverwerkingssnelheid minder wordt kun je dingen minder goed onthouden en informatie minder snel terughalen. Door je opgebouwde ervaring en het vaak doen van dingen in je leven kun je dat trouwens compenseren. En die ervaring wordt weer groter naarmate je ouder wordt.” ANBO 27

DOSSIER GEZONDHEID & ZORG

“Ervaring kan cognitieve achteruitgang compenseren” nische ziekte. Hoewel medicijnen ervoor zorgen dat we goed kunnen functioneren, moeten we wel leren leven met beperkingen en het idee dat we ziek zijn. Wat trouwens interessant is, is dat als je mensen vraagt hoe gezond ze zich voelen, dat over de tijd meer of minder hetzelfde blijft. Mensen met een ziekte gaan wel vaker naar het ziekenhuis en gebruiken andere zorgvoorzieningen, maar hun gevoel over hun gezondheid blijft vergelijkbaar met hoe het vroeger was.” WEET U HOE DAT KOMT? “Ouderen die een ziekte hebben gaan andere prioriteiten stellen. Zij zorgen er bijvoorbeeld voor dat zij genoeg dingen doen die voldoening geven en dan speelt gezondheid een minder grote rol. Daarnaast denk ik dat er meer acceptatie is van hulpmiddelen. Je ziet zoveel ouderen om je heen dat bijvoorbeeld een rollator gewoon wordt.” TERUG NAAR DE VERGELIJKING TUSSEN VROEGER EN NU. HOE VERSCHILT OUDER WORDEN OP COGNITIEF GEBIED VAN VROEGER? “De volgende generaties hebben een steeds betere opleiding. Door onderwijs en training in je jeugd 28 ANBO

ontwikkel je cognitieve functies. Daardoor bouw je meer cognitieve reserve op. Die opbouw vindt plaats tot in je twintiger jaren en neemt af vanaf je dertigste levensjaar. Doordat tegenwoordig meer ouderen beter onderwijs hebben gehad, hebben ouderen van nu betere hersencapaciteit. Ze profiteren van die extra hersenreserve.” IS ER OP HET SOCIALE VLAK OOK IETS VERANDERD? “Onder andere door ontkerkelijking en ontzuiling hebben ouderen tegenwoordig meer vrijheid om contacten

te leggen met andere mensen dan familie of mensen binnen hun ‘zuil’, zoals vroeger. In het sociale netwerk van ouderen zitten nu meer vrienden en leeftijdsgenoten. Dat geeft meer welbevinden. Ook zijn ouderen actiever in de maatschappij dan vroeger. Uit onze onderzoeken blijkt dat eenzaamheid onder ouderen afneemt. Het wegvallen van thuiszorg en het verhogen van de AOW leeftijd zou daar echter wel eens een negatief effect op kunnen hebben. In november krijgen we de gegevens van 2019 binnen, dan zien we hoe de eenzaamheid zich heeft ontwikkeld.”

DOSSIER GEZONDHEID & ZORG

“Ouderen van nu hebben meer vrienden en zijn actiever in de maatschappij” WAT LEVERT PLEZIER IN HET LEVEN OP? “Wat plezier oplevert zijn leuke dingen doen met vrienden en vrijwilligerswerk. Maar ook zorgen dat je altijd een plan B hebt. Dat als je even een slechte dag hebt, je iets kan doen wat je leuk vindt. Ook is het belangrijk om niet al te hoge doelen te stellen. Als je lichamelijk niet meer alles kan, stel dan kleine en behapbare doelen die makkelijker te bereiken zijn. Of als je nieuwe vriendschappen sluit, denk dan niet dat het gelijk op alle fronten moet klikken.”

Gelukkig en prettig oud zijn, zo doet u dat volgens Dorly Deeg: 1 Accepteer dat u ouder wordt, pas uw

verwachtingen en activiteiten aan en leer omgaan met beperkingen.

Wees niet bang om hulp te vragen. Als het niet lukt om u aan te passen, als bepaalde dingen niet meer gaan of wanneer mantelzorg teveel wordt. Praat erover en vraag om hulp.

3 Wees uw eigen beste vriend, luister naar

Over Dorly Deeg Professor Dorly Deeg was tot haar pensioenleeftijd wetenschappelijk directeur van Longitudinal Aging Study Amsterdam (LASA). Het LASA-onderzoek van de VU en het VUmc is een langlopend onderzoek op het gebied van veroudering in Nederland dat bestaat sinds 1991. Elke drie jaar vindt er een nieuwe meetronde plaats. Tot nu toe hebben meer dan 5000 mensen van 55 jaar en ouder eraan meegedaan. In 2004 richtte Deeg samen met haar Duitse collega Hans-Werner Wahl het tijdschrift European Journal of Ageing op. Bij de lintjesregen in 2016 werd ze, vanwege haar verdiensten voor het ouderenonderzoek in Nederland en daarbuiten, benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Op 26 juli van dit jaar kwam haar boek ‘Gewonnen Jaren – Heldere inzichten Over Hoe Wij Ouder Worden’ uit, dat al haar opgedane kennis bevat. Deeg schreef geen zelfhulpboek maar doet verslag van de veranderingen die optreden met het stijgen van de leeftijd. Ze laat zien hoe ouder worden ons welbevinden beïnvloedt én hoe je gelukkig en prettig oud kunt zijn. Daarmee biedt Deeg een andere, verfrissende en bemoedigende blik op ouder worden.

In samenwerking met Ambo|Anthos uitgevers geven we vijf exemplaren weg. Wilt u kans maken op een van de boeken? Kijk dan op pagina 58.

uzelf en wees eerlijk tegen uzelf.

ANBO 29

Maak uw woning toekomstbestendig en veilig

Gebruik uw energie voor leuke dingen, niet voor uw trap Wie in een fijn huis woont telt tegenwoordig zijn zegeningen. Het is niet zo makkelijk om naar een betere of even goede gelijkvloerse woning te verhuizen wanneer dat nodig is. Het toekomstbestendig maken van onze woningen wordt daarom steeds belangrijker. Wat kunt u doen waar u nu en later profijt van heeft?

30 ANBO

Het is een feit dat we tegenwoordig langer thuis moeten blijven wonen. De meeste huizen zijn echter niet gebouwd op verminderde mobiliteit. De trap en het bad kunnen obstakels worden die tot lelijke ongelukken kunnen leiden. De oplossing wordt vaak gezocht in verhuizen naar een gelijkvloerse woning. Terwijl u eigenlijk helemaal niet weg wilt uit uw vertrouwde omgeving. Alleen de begane grond van uw woning gebruiken is een optie ... maar wilt u dat echt? Het is gelukkig vaak ook niet nodig. VEILIG EN COMFORTABEL BINNEN EEN DAG U kunt zonder gedoe de twee meest kwetsbare plekken in uw huis veilig en toekomstbestendig maken. Met een traplift weet u dat u nog decennia gemakkelijk, veilig en zelfstandig naar boven en beneden kunt. Daarnaast kunt u denken aan een inloopdouche. Hierbij wordt uw bestaande bad vervangen door een zogeheten â&#x20AC;&#x2DC;monoblock-inloopdoucheâ&#x20AC;&#x2122;, waarbij de rest

MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR STANNAH

van de badkamer behouden blijft. Zowel de traplift als de inloopdouche zijn binnen een dag te installeren door ervaren monteurs. INLOOPDOUCHE De douche-oplossing van Stannah is de enige gepatenteerde monoblock-douche die de badkuip door één deel vervangt. Het verschil met alle andere oplossingen is dat de monoblock geen kitnaad-verbindingen heeft tussen de wanden en vloer van de douchebak. Een 100% waterdichte oplossing dus. Voor uw veiligheid is de douche uitgerust met een antislipvloer en antibacteriële hars. TRAPLIFT Een traplift wordt op maat voor u en uw trap gemaakt. Voor iedere trap is een oplossing, zelfs voor trappen buitenshuis. Stannah biedt een brede keuze uit zowel nieuwe als gebruikte trapliften. Een gereviseerde Stannah traplift betekent de zekerheid van een hoogwaardige traplift tegen een lagere prijs.

DOE DE TEST Twijfelt u of u een traplift of inloopdouche nodig heeft? Probeer zo eerlijk mogelijk antwoord te geven op de volgende vragen: Voelt u zich onveilig op de trap of in de badkamer? Gaat u op ongebruikelijke manieren de trap op en af, bijvoorbeeld op handen en voeten? Heeft u uw routine veranderd om te voorkomen dat u de trap gebruikt? Blijft u het grootste deel van de dag op één verdieping om uw trap te vermijden? Bent u zichzelf minder gaan wassen in bad? Wenst u thuis ouder te worden? Wanneer u één of meer van deze vragen heeft aangevinkt is een vrijblijvend en gratis thuisbezoek een goed idee. De adviseur informeert en adviseert u over de mogelijkheden en kosten. U heeft direct een helder beeld van hoe u uw woning toekomstbestendig kunt maken. Bel 0800-5066 voor een afspraak bij u thuis.

Over Stannah

Gratis brochure De Stannah-adviseur komt graag vrijblijvend bij u langs om u te informeren over wat voor uw trap, of voor uw badkamer de beste oplossing is. Tot het einde van het jaar profiteert u als ANBO-lid ook nog eens van € 500,- korting als u besluit over te gaan tot aanschaf. Eerst een gratis brochure ontvangen? Vraag ‘m aan via 0800-5066 of via www.stannah.nl.

Stannah is in 1867 door pionier liftbouwer Joseph Stannah opgericht. Door hard werken en solide kernwaarden te handhaven staat vandaag de dag, meer dan 150 jaar later, de vijfde generatie aan het roer. Inmiddels is de onderneming met 750.000 klanten wereldwijd uitgegroeid tot marktleider op het gebied van mobiliteitsproducten, waar kwaliteit en service nog altijd voorop staan. Stannah gelooft dat u pas een goede keuze kunt maken wanneer u alle informatie heeft. Daarom biedt het bedrijf gratis en vrijblijvend advies aan huis. Ontdek hoe ze ook u kunnen helpen om uw woning toekomstbestendig en veiliger te maken. Bel gratis met een adviseur (telefoonnummer 0800-5066) of kijk op www.stannah.nl voor meer informatie.

ANBO 31

Weten jouw dierbaren wat je wenst? Bij een overlijden is er veel te regelen. Helaas gebeurt het nogal eens dat, juist op een moment dat er sprake is van veel emoties, naar allerlei zaken moet worden gezocht. Om dit te voorkomen, is het raadzaam vooraf dingen vast te leggen. Dit kan via de Hartstichting in het ‘Erfenisdossier’. Dit voorkomt een zoektocht en misschien zelfs niet terug te draaien beslissingen. Bovendien geeft het invullen van het Erfenisdossier een gerust gevoel in de wetenschap dat alles goed geregeld is. Het Erfenisdossier is geen vervanging voor het testament, maar een handig hulpmiddel om alle bezittingen in kaart te brengen.

De Hartstichting vindt dat iedereen recht heeft op een gezond hart. Een hart dat je de kracht geeft om te groeien, te genieten, lief te hebben, te léven! Helaas is dit niet voor iedereen vanzelfsprekend. Als we niets doen, stijgt het aantal hartpatiënten de komende jaren aanzienlijk. Daarom werken we aan oplossingen om hart- en vaatziekten eerder te kunnen herkennen en opsporen én beter te behandelen. Kijk voor meer informatie op hartstichting.nl

www.hartstic hting.nl

Vraag het Erfenisdossier aan Weten nabestaanden waar ze gegevens kunnen vinden als je er zelf niet meer bent? Wat je voor je huisdier wenst? Hoe persoonlijke bezittingen verdeeld moeten worden? Welke verzekeringen dienen te worden opgezegd? In het Erfenisdossier leg je al deze zaken die nabestaanden bij een overlijden moeten regelen overzichtelijk vast. Al is het misschien een onderwerp waar je niet graag bij stilstaat, het is nooit te vroeg om hierover na te denken. Vraag daarom nu vrijblijvend het Erfenisdossier van de Hartstichting aan voor jezelf of iemand anders via de antwoordcoupon of email: erfenisdossier@hartstichting.nl Of vraag het boekje aan via onze website: www.hartstichting.nl/anbo

Hartstichting Postbus 300, 2501

Mijn Erfenisd

ossier

CH Den Haag

Antwoordcoupon

Ik ontvang graag gratis het Erfenisdossier van de Hartstichting. Naam: ............................................................................................................................................................................................................................. M / V

De antwoordcoupon graag sturen naar: Hartstichting, t.a.v. Team Nalatenschappen, Antwoordnummer 300 2501 VB Den Haag. Een postzegel is niet nodig. Meer informatie? Bel dan naar 070 - 315 55 74.

Adres: ............................................................................................................................................................................................................................................. Postcode: .....................................................................................Plaats:............................................................................................................................ Telefoonnummer: .................................................................................................................................................................................................................

✁

E-mail: ........................................................................................................................................................................................................................................... Geboortedatum: ..................................................................................................................................................................................................................

De Hartstichting gaat vertrouwelijk om met uw persoonsgegevens. Voor meer informatie verwijzen we u naar onze privacy statement zoals vermeld op onze website.

ANBOdec19

Ja, ik ontvang graag maandelijks per email nieuws over het werk en de activiteiten van de Hartstichting.

Hans Kazàn, overtuigd ambassadeur Molenaar Badkamers:

‘Kies ook voor een veilige badkamer van Molenaar!’ ‘Mijn dag start met een warme douche van Molenaar. Ik moet er niet aan denken dat heerlijke moment te moeten missen. En ik weet waar ik over praat. Nog niet zo lang geleden stond er nog een gevaarlijk bad in dezelfde doucheruimte. Toen moest ik nog over een hoge badrand klauteren om een douche te nemen. Ik zag daar steeds meer tegenop. Want stel je eens voor dat ik een uitglijer maak, dan kan ik mijn verdere carrière wel vergeten’.

De badkamer is één van de

deskundig advies aan huis, een

‘Een warme douche voor de

gevaarlijkste plekken in huis.

zorgvuldige inmeting en bekwame

Badmeesters van Molenaar.

Doe net als Hans Kazàn en zorg

voorbereiding wordt de oude

Molenaar verdient niet alleen

ervoor dat risico’s bij u thuis zoveel

gevaarlijke situatie in één dag

van Hans Kazàn een warme

mogelijk worden vermeden.

omgetoverd tot een nieuwe

douche. Meer dan 10.000 klanten

Begin vandaag al met de meest

veilige badkamer, voorzien van

waarderen Molenaar gemiddeld

gevaarlijke ruimtes aan te passen.

een praktische inloopdouche.

met ‘uitstekend’ als omschrijving.

De badkamer staat in de top van gevaarlijke ruimtes in huis. Heeft u voldoende ruimte en houvast? Wordt de vloer door spatwater glad? Is de opstaprand van de

Daarmee geven zij Molenaar de

Magisch, dat doe ik ze niet na!’, zoals Hans Kazàn dat zegt.

allerhoogste score in de branche. Blijf ook elke dag opnieuw van uw eigen veilige badkamer genieten. Neem contact op met Molenaar.

douche niet te hoog? Of erger… moet u net als Hans Kazàn vanuit een bad douchen? Dan is het hoog tijd voor de Badmeesters van Molenaar!

Truc van één dag! Nou ja, van de Badmeesters van Molenaar… Kies ook voor de veilige

Een veilige badkamer

badkamers van Molenaar.

in één dag. Magisch!

Een advies is vrijblijvend.

Een belletje naar de Badmeesters

Bel 0341-23 23 00 of kijk

van Molenaar is voldoende om

op www.molenaar.nl

uw badkamer-risico’s voor eens en voor altijd op te lossen. Na

Vrijblijvend thuisadvies of gratis inspiratiegids? Bel 0341 - 23 23 00, scan de QR-code met uw smartphone of kijk op www.molenaar.nl

DOSSIER GEZONDHEID & ZORG

Een zorg minder Besparen op uw zorgpremie

U weet heel goed wat u wilt en u maakt graag eigen keuzes. Ook als het gaat om uw zorgverzekering. ANBO helpt u op weg en biedt een zorgcollectief aan in samenwerking met zorgverzekeringsspecialist Heilbron. Via dit collectief heeft u de keuze uit verzekeringen van twaalf zorgverzekeraars, waaronder CZ, Menzis, VGZ en Zilveren Kruis, en profiteert u van een mooie besparing op de premie. 34 ANBO

DOSSIER GEZONDHEID & ZORG WIJZIGING KORTING BASISVERZEKERING Vanaf 1 januari 2020 wordt de collectiviteitskorting op de basisverzekering verlaagd tot maximaal 5 procent. De minister heeft eerder dit jaar dit besluit genomen. Voor veel mensen met een collectieve zorgverzekering heeft dat gevolgen voor de zorgpremie. Dus ook voor de leden van ANBO die meedoen aan het zorgcollectief. In november

ontving u van de zorgverzekeraar een nieuw voorstel voor 2020. Hierop staat mogelijk dus een gewijzigde korting ten opzichte van 2019. Veel verzekeraars gaan meer voordelen dan alleen korting aanbieden aan mensen die via een collectief verzekerd zijn. Mogelijk wijzigt er daarom ook iets in de dekking van uw zorgverzekering.

Nina van der Plas (68) Mevrouw Van der Plas had telefonisch contact met haar verzekeraar over de vergoeding van geneesmiddelen. De uitleg van de medewerker was zo summier en vol van verzekeringsjargon, dat mevrouw met veel vragen bleef zitten. Ze belde met de ANBO Heilbron Zorgadvieslijn voor uitleg over haar situatie en de vergoeding van haar geneesmiddelen. â&#x20AC;&#x153;Ik ben blij dat ik contact heb opgenomen met de zorgadvieslijn. Niet alleen nam de medewerker alle tijd voor me, maar werd de uitleg ook in gewone mensentaal gegeven. Ik heb immers geen kennis van alle regels en termen die men bij de verzekeraar gebruikt. Bovendien ontving ik na het telefoongesprek ook nog een e-mail met duidelijke uitleg. Ouderwetse service!â&#x20AC;? ANBO 35

DOSSIER GEZONDHEID & ZORG ZORGVERZEKERING 2020 • De zorgpremie stijgt over het algemeen licht. Sommige verzekeraars verlagen de bruto premie. Dit is de premie zonder collectiviteitskorting; • Een aantal vergoedingen zijn aan de basisverzekering toegevoegd, zoals logeervergoeding. zoals logeervergoeding als er sprake is van ten minste drie aaneengesloten dagen behandeling; • Het verplicht eigen risico blijft komend jaar hetzelfde als in 2019, namelijk € 385. De zorgtoeslag zal met de premie mee stijgen; • De eigen bijdrage voor medicijnen blijft € 250,-. Dit geldt voor medicijnen die opgenomen zijn in het gvs (geneesmiddelen vergoedingen systeem).

Door dagelijks de juiste keuzes te maken voor een gezonde leefstijl verbetert u uw kwaliteit van leven. Zo kunnen zorgverzekeraars op termijn de zorg voor heel Nederland betaalbaar te houden. Samen Gezond, van Menzis, daagt u uit om, in kleine stapjes, gezonder te leven. Op basis van uw wensen en persoonlijke situatie, zodat u het makkelijk vol kunt houden. Samen Gezond biedt wetenschappelijke informatie en coaching, onder andere op het gebied van beweging, voeding, ontspanning, slaap en stress. Ga de uitdaging aan en check www.samengezond.nl. GEZONDER LEVEN KUNT U LEREN De app Actify Vitaliteitscoach van Zilveren Kruis helpt u in ministappen uw gezondheid te verbeteren, zonder dat uw leven volledig op z'n kop staat. Kies persoonlijke mini's, verdien punten en wordt stap voor stap gezonder. De app is te downloaden voor zowel iPhone als Android. BETERE ZORG VOOR U Betere zorg voor u. Dat is zinnige zorg. Steeds meer zorgverleners maken de zorg beter en simpeler. Er zijn al veel initiatieven om de zorg zinniger te maken. VGZ verzamelt deze voorbeelden voor u op www. vgz.nl/zinnige-zorg. Zo is er een initiatief waarbij u maar 1 uur hoeft te wachten op de uitslag van een borstonderzoek in plaats van 10 dagen. Via dit collectief heeft u de keuze uit verzekeringen van twaalf zorgverzekeraars.

ANBO Heilbron Zorgadvieslijn Ga naar www.anbo.nl/zorg voor deelname en een overzicht van alle verzekeraars of bel voor een persoonlijk advies met de ANBO Heilbron Zorgadvieslijn via 088 - 121 02 02.

ALLES VOOR EEN GEZONDE LEEFSTIJL 36 ANBO

Wat levert deelname aan het ANBO Zorgcollectief u op? Als lid van ANBO en deelnemer van ons zorgcollectief profiteert u van: • De keuze uit verzekeringen van twaalf zorgverzekeraars • Een scherpe zorgpremie en uitgebreide dekkingen • 24/7 bereikbaarheid van de zorgadvieslijn • Wachtlijstbemiddeling • Begeleiding bij declaraties • Speciale aandacht én voordelen voor senioren

DOSSIER GEZONDHEID & ZORG

Het ANBOvoordeel op een rij

Korting basisverzekering

Verzekeraar

Korting aanvullende verzekering

Korting tandartsverzekering

17,50%

ZO DOET U MEE

2,5%

Profiteert u nog niet van korting op uw zorgverzekering via het ANBO Zorgcollectief? Ga dan naar anbo.nl/zorg of vul de bon in. Als u al deelneemt aan het collectief, hoeft u deze bon niet opnieuw in te vullen.

4% *

12% *

3% *

6% *

5% *

7% *

4% *

8-10% *

10% *

3% *

10%

2% *

* Bij deze verzekeraars geldt in een enkel geval een afwijkend kortingspercentage.

10%

dekking zit in

7% * aanvullende verzekering

JA, IK WIL BESPAREN OP MIJN ZORGPREMIE! Ik wil bij mijn eigen zorgverzekeraar blijven en profiteren van de voordelen van het ANBO Zorgcollectief. De korting en overige voordelen gelden alleen voor leden, inwonende partners en thuiswonende kinderen. EĂŠn lidmaatschap per huishouden voldoet. Ik ben lid met lidnummer ________________________________________________

Voorletter

Tussenvoegsel(s)

Mijn partner, wonend op hetzelfde adres, wil de korting ook. Voorletter

Tussenvoegsel(s)

Achternaam

Geboortedatum M/V

Straat Huisnr.

E-mailadres

Postcode

Huidige zorgverzekeraar

Woonplaats

Telefoonnummer

Polisnummer

E-mailadres

Datum en handtekening

Huidige zorgverzekeraar Polisnummer Datum en handtekening

Stuur de ingevulde bon naar ANBO Heilbron, Postbus 150, 2810 AD Reeuwijk. Vergeet niet een postzegel te plakken. Kifid 300.016043 | KvK 63453797 | Wft 12043333 | Heilbron

ZOCO_01_MAG7_ANBMAG_1948_C

Ik ben geen ANBO-lid. Ik word lid en betaal â&#x201A;Ź 48

Pas op voor de winterdip Vijf tips om de winter gezond en positief door te komen

38 ANBO

MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR STARTPAGINA.NL

De ‘r ’ zit al een tijdje in de maand en dat betekent herfst en winter in Nederland. De donkere dagen, kale bomen en de grauwe luchten leiden nogal eens tot neerslachtigheid: de beruchte winterdip. Gelukkig zijn er genoeg manieren om die te voorkomen. En daarvoor hoeft u echt niet naar de Costa Brava. Startpagina geeft u vijf tips ter inspiratie. TEKST JOOST MARSMAN

WANDEL UZELF FIT Behalve donkere dagen en guur weer heeft de natuur in het najaar en de winter natuurlijk ook genoeg moois te bieden. Geniet van een stevige wandeling op een mooie winterdag. Zoek het bos op of de heide. Wist u dat wandelen de beste manier van bewegen is om fit te blijven? Elke dag een half uurtje, of twee keer per week een langere wandeltocht, doet wonderen voor uw lichamelijke en mentale gezondheid. En u heeft er bijna niets voor nodig; met een paar stevige wandelschoenen en een lichtgewicht rugzak bent u klaar voor uw portie gezonde buitenlucht. VOOR ELK WAT WELLNESS Gezond, actief en in beweging blijven zijn de beste manieren om een winterdip te voorkomen. Ontspannen hoort daar natuurlijk ook bij. En wat is er nou ontspannender dan een dagje sauna of wellness in de koude maanden? Gelukkig is Nederland bezaaid met sauna’s, thermen en spa’s. Er is er dus altijd wel eentje in de buurt. De perfecte wellness voor een dagje gezond relaxen vindt u via: startpagina.nl/anbo VITAMINES EN MINERALEN In de winterperiode wordt een grote aanslag gedaan op onze weerstand. Vroeger gingen we het tekort aan vitamines te lijf met dagelijks een flinke lepel levertraan. Dat hoeft gelukkig niet meer want er zijn tegenwoordig voedingssupplementen in alle soorten en maten te vinden. Overigens blijft gezond, gevarieerd en vers eten uiteraard de belangrijkste bron van vitamines en mineralen. Meer informatie over vitamines en mineralen (én betrouwbare aanbieders van voedingssuplementen) vindt u via: startpagina.nl/anbo

ZOEK DE ZON OP Zoals gezegd hoeft u niet weg om de winterdip te ontlopen. Maar voor wie z’n dagelijks portie vitamine D graag rechtstreeks bij de bron haalt, zijn er natuurlijk mogelijkheden genoeg om in de winter de zon op te zoeken. Voor een midweek of een maand; er zijn talloze aanbieders van mooie, korte en langere reizen naar zonnige bestemmingen binnen en buiten Europa. En last minutes zijn vaak goedkoper dan u denkt! MAAK HET KNUS IN HUIS Geen zin in verre reizen naar de zon? Zorg dan dat uw huis u past als een warme jas in de winter. Maak er een project van; met de juiste accessoires en accenten tovert u uw huis om tot een warm winterpaleisje. Hang nieuwe gordijnen op, leg een extra dik kleed op de vloer, schilder een muur in warme tint en vooral: wees creatief met verlichting. Juist in de donkere dagen geeft het juiste licht sfeer, warmte en gezelligheid. Vind woonwinkels en laat u inspireren via: startpagina.nl/anbo

Startpagina is al 20 jaar een gebruiksvriendelijke partner voor veilig en gemakkelijk internetten. U vindt er altijd een overzichtelijk aanbod met links naar betrouwbare websites. Heeft u vragen, over welk onderwerp dan ook? Klik dan eens door naar het onderdeel GoeieVraag op www.startpagina.nl.

ANBO 39

FEITEN & CIJFERS

Gezond en wel (of niet?) Je leest en hoort het overal: we worden steeds ouder en de zorgkosten stijgen mee. Maar hoe zit het nou echt met de gezondheid en zorgconsumptie van 50-plussers? Welke klachten hebben we? En wat is de impact van vergrijzing op de zorg? Feiten en cijfers op een rij.

• 85% van de vijftigplussers ontvangt op dit moment geen zorg. • 65% van de vijftigplussers wil niet meer zorg en/of medicijnen dan strikt noodzakelijk is.

• 67% van de vijftigplussers regelt zorg zelf. • 78% van de vijftigplussers heeft geen idee wat zorg gaat kosten op het moment dat ze het nodig hebben.

• 64% van de vijftigplussers bereidt zich niet voor op het moment dat zijn/haar gezondheid achteruit gaat.

• 45% van de vijftigplussers neemt diensten aan huis af: bij 65% is dit een praktische dienst als een schoonmaker of glazenwasser.

• 25% van de 75-plussers ontvangt hulpmiddelen en diensten vanuit de Wmo (zoals woon- en vervoersdiensten).

40 ANBO

FEITEN & CIJFERS

Tussen de 50 en 70 jaar nemen vooral de volgende klachten toe:

• Minder goed kunnen horen • Minder goede conditie • Minder kracht • Stijve/broze botten • Minder goede seks

Impact van vergrijzing op de zorg

• Bezoek aan de eerste hulp door

85-plussers zal naar verwachting met 143% stijgen. Van 125.000 in 2015 naar 304.000 in 2040. Uitgaven aan ouderenzorg zal naar verwachting met 157% stijgen. Van 17 miljard euro in 2015 naar 43 miljard in 2040. Het aantal mensen met meerdere chronische aandoeningen tegelijk zal naar verwachting met 28% stijgen. Van 4,3 miljoen in 2015 naar 5,5 miljoen in 2040.

• •

Bronnen: Bindic Kenniscentrum (2012), Nationale 50Plus Panel (2019), Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (2018) en Sociaal en Cultureel Planbureau (2019).

ANBO 41

ANBO 7:Layout 1 10-11-2019 14:49 Page 1

aal

norm

,95

€ 249

NU vanaf SLECHTS

€ 159,95

p.p.

5-daagse Alles Inclusief Vakantie Op basis van eigen vervoer

• 4x overnachting • 4x ontbijtbuffet • 4x lunch • 4x diner in buffetvorm • Regelmatig entertainment en vermaak • Gratis dagexcursie per luxe touringcar • Gratis gebruik zwembad en sauna • U ontvangt een gratis uitstapjes-boekje! • Gratis gebruik van onze kegelbaan

NIEU de hele d W: ag koffie en GRATIS thee van onze koff iecorner e GRATIS gebaksb n uffet

• Inclusief alle drankjes (tussen 17:00 en 24:00 uur)

bij in! , hier zit alles is u th r a a m monnee Laat uw porte Januari 2020

zaterdag 4 januari zondag 12 januari maandag 20 januari vrijdag 28 januari

Prijs p.p Februari 2020 Prijs p.p € 159,95 € 159,95 € 159,95 € 159,95

Prijzen obv een standaardkamer

zat 1 februari woe 5 februari zon 9 februari maa 17 februari din 25 februari zat 29 februari

• Gratis WIFI • Kamers per lift bereikbaar • Eigen zwembad en sauna • Entertainment • Gezellige Engelse Pub • Luxe kamers met minibar • Kegelbaan • Gratis busexcursie • GEEN reserveringskosten • GEEN aanbetaling • GEEN 1-persoonstoeslag • GRATIS eigen parkeerplaats • exclusief evt. lokale toeslagen

Maart 2019

€ 169,95 woensdag 3 maart € 169,95 zondag 8 maart € 169,95 donderdag 12 maart € 179,95 maandag 16 maart € 229,95 vrijdag 20 maart € 179,95 dinsdag 24 maart zaterdag 28 maart

Prijs p.p € 199,95 € 199,95 € 209,95 € 199,95 € 199,95 € 199,95 € 199,95

Hotel Bilstein, Freiheit 40, 57368 Lennestadt-Bilstein T

0049-2721-9830 Nederlands gesproken www

hotelbilstein.nl

FINANCIEEL

Zoek de verschillen

Eigen risico versus eigen bijdrage Tot het eind van dit jaar kunt u overstappen van zorgverzekering, of uw huidige verzekering aanpassen. Doet u er verstandig aan om uw eigen risico te verhogen? En wat is precies het verschil met de eigen bijdrage? In ‘zoek de verschillen’ leggen we het uit.

Eigen risico

Eigen bijdrage

Hoe hoger het eigen risico, des te lager de maandelijkse premie (geldt niet voor aanvullende verzekeringen).

Geldt op bepaalde zorg uit het basispakket. De hoogte van de bijdrage bepaalt de overheid. Dit staat los van het eigen risico.

• • •

Vanaf 18 jaar verplicht eigen risico van € 385 per jaar Keuze vrijwillig eigen risico tot € 885 is mogelijk Let op: niet alle zorg valt onder het eigen risico!

• • •

Vastgesteld bedrag of percentage van de kosten, bijvoorbeeld voor medicatie, hoortoestel en kunstgebit Afhankelijk van de aanvullende verzekeringen Let op: eigen risico + eigen bijdrage is dus mogelijk!

Zoek de verschillen

Naturapolis versus restitutiepolis Welke polissen zijn er? Wat is het verschil tussen de naturaen restitutiepolis? En scheelt dit qua kosten? De grootste verschillen naast elkaar.

Naturapolis

Restitutiepolis

U kunt niet bij elke zorgaanbieder kosteloos terecht voor niet-spoedeisende hulp, maar alleen bij aanbieders waarmee de zorgverzekeraar een contract heeft. Anders mogelijk een lagere vergoeding.

Hierbij heeft u volledige keuzevrijheid qua zorgverlener. Is er geen contract? Dan kan het voorkomen dat u de rekening voor moet schieten en deze later kunt declareren.

• Afhandeling kosten door verzekeraar en aanbieder • Ook budgetpolis beschikbaar, maar slechts met een zeer beperkt aantal zorgaanbieders

• • •

Van invloed op geplande zorg, maar niet van toepassing op spoedeisende hulp Duurder dan naturapolis vanwege de keuzevrijheid Let op: in praktijk vaak een combinatie van naturaen restitutiepolis

ANBO 43

Binnenkijken bij ...

Nico & Ellen

Nico Phielix en zijn vrouw Ellen wonen sinds twee jaar met veel plezier in Velp (Gld). We kregen een kijkje in hun stijlvolle huiskamer en vroegen hen het hemd van het lijf over hun actieve leven.

44 ANBO

MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR PROMINENT

ALLEREERST BEDANKT DAT WE BIJ JULLIE LANGS MOCHTEN KOMEN. HOE ZOUDEN JULLIE JE INTERIEUR OMSCHRIJVEN? “Ons interieur is het best te typeren als een stijlvolle oase van rust, vertelt Nico. Nu we beiden met pensioen zijn willen we samen onze waardevolle tijd thuis zo ontspannen mogelijk doorbrengen. We houden van rust in huis. Om dit te creëren, zijn we subtiel omgegaan met de kleurstelling. De beige vloer en de witte muren maken de kamer in de basis ruimtelijk. En we kiezen altijd voor een mooie accentkleur, deze wisselt per seizoen.” Ellen - voorheen werkzaam in de beautybranche - is dolgelukkig met hun goed doordachte, rustgevende stijl: “We hebben een druk beroepsleven gehad, waardoor we weinig tijd voor elkaar hadden. We willen dat inhalen, en dat kan in onze fijne, rustige huiskamer. Lezen en muziek luisteren doe ik het liefst in de woonkamer op de bank. Dat is echt even een momentje voor mezelf.” VRIJHEID EN CREATIVITEIT Vrijheid is voor het tweetal een groot goed. Ellen: “We zijn allebei best eigenwijs en hebben een eigen stijl. Onze creativiteit willen we uiten, ook in onze meubelen. Bij Prominent hadden we daar de beste gelegenheid voor, omdat we onze bank en stoel daar helemaal zelf konden samenstellen.” De kleuren van de meubelen zijn geheel in balans met de kleurstelling van de rest van hun interieur: wit en bruin. Ellen en Nico kozen voor een wit en bruin leren combinatie voor hun stoelen en banken. Nico: "Zo fijn dat we alles zelf konden kiezen!” DE MEUBELEN PASSEN PERFECT IN DE KAMER Het stel heeft gekozen voor de relaxfauteuil Destinations en de bank T-501, beiden met een tweekleurige, lederen bekleding. “Deze meubelen passen perfect in onze kamer:

de smalle pootjes van de bank hebben ruimtewerking en de stoel is vooral erg chique,” vertelt Nico, die zelf lang in de meubelwereld heeft gewerkt. NA 15 MINUTEN BEN IK WEER FRIS, VROLIJK EN VOL ENERGIE! Waar Ellen zich de bank heeft toegeëigend, brengt Nico zijn rustmomenten vooral in de relaxstoel door. “Ik ben elke week nog actief als vrijwilliger bij Vitesse. Dit vind ik ontzettend leuk om te doen. Ook sport ik geregeld. Na het sporten ontspan ik graag in mijn zetel. Dan lig ik heerlijk achterover en zet ik op mijn tablet muziek aan. Na 15 minuten ben ik weer helemaal fris, vrolijk en vol energie!”

Thuisadvies Kom net als Nico en Ellen in beweging met een stoel van Prominent! Met ruim 40 winkels zit er altijd één winkel bij u in de buurt. Liever een adviseur aan huis? Dan kan ook! Bel 0341-783428 en maak een afspraak voor een gratis thuisadvies. Samen met één van onze adviseurs, gespecialiseerd in optimaal zitcomfort, doorloopt u de 7 stappen van de zitanalyse. Daarnaast ziet u gelijk hoe de stoel bij u thuis staat. In uw eigen omgeving en wanneer het u uitkomt. www.prominent.nu/ANBO

ANBO 45

GEZONDHEID

Hoe kiest u de juiste zorgverzekering? Checklist 2020 De keuze voor de juiste, bij uw behoeften én portemonnee passende zorgverzekering is lastig. Bij ANBO en Heilbron snappen wij dat en daarom hebben wij deze checklist voor u opgesteld.

Fysiotherapie

Medicatie

Een kunstgebit

Vakantieplannen

Gaat u vaak naar een fysiotherapeut? Hoeveel behandelingen wilt u vergoed krijgen? Fysiotherapie wordt voor chronische indicaties vergoed vanaf de 21ste behandeling. U kunt zich hier uiteraard wel aanvullend voor verzekeren. Uw premie wordt dan wel hoger.

Heeft u uw eigen (goede) gebit nog? Of heeft u een kunstgebit? Voor tandartskosten, bijvoorbeeld voor controles, kronen, bruggen en vullingen - en orthodontie, is het verstandig een zorgverzekering te kiezen die de juiste behandelingen vergoed.

Voetzorg

Uw voeten hebben veel te verduren. Maakt u regelmatig gebruik van een pedicurebehandeling? Deze wordt alleen vergoed vanuit de basisverzekering voor diabetespatiënten en Simm's klasse 1. En vanuit de aanvullende verzekering reumatoïde artritis of een dwarslaesie.

46 ANBO

Gebruikt u medicijnen? Check dan of deze wel worden vergoed. De meeste medicijnen vallen onder de dekking van de basisverzekering. Let op: voor alternatieve geneesmiddelen geldt vaak een maximale vergoeding per dag, vanuit de aanvullende verzekering.

Gaat u nog regelmatig op reis? En heeft u nog vakantieplannen voor het komende jaar? Let er dan bij het kiezen van uw zorgverzekering vooral op of het om Europa- of werelddekking van zorgaanbieders gaat, zodat u niet voor onvoorziene kosten komt te staan.

Bril of lenzen

Bent u alleen op zoek naar een aanvullende verzekering voor de vergoeding van uw bril of lenzen? Sluit dan geen aanvullende zorgverzekering af, want u betaalt dan meer aan premie, dan u aan brilvergoeding zult ontvangen. Zie deze dekking als een ‘extraatje’.

Ga naar www.anbo.nl/zorg voor meer informatie of bel voor een persoonlijk advies met de ANBO Heilbron Zorgadvieslijn via 088 - 121 02 02. Bent u nog geen lid maar wilt u wel gebruikmaken van het Zorgcollectief? Ga dan naar www.anbo.nl/lid-worden-zorg of bel met onze Ledenservice via 0348 46 66 90 (iedere werkdag bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur)

VRIJWILLIGERS FUNCTIE

Dankbaar werk ANBO Consulent Gijs Dorresteijn

ANBO is de ogen enoren van de samenleving. Wat speelt er en waar lopen ouderen tegenaan? Hoe zit het met pensioenen, de AOW of hoe vraag je Wmo-ondersteuning aan? Het ANBO Magazine, anbo.nl en de Raad & Daad Advieslijn helpen veel leden al op weg. Maar mocht u net wat meer hulp nodig hebben bij een ingewikkelder vraagstuk, dan kan de ANBO Consulent oplossing bieden. Zoals Consulent Gijs Dorresteijn (69) die huisbezoeken brengt aan ANBO-leden. TEKST FLEUR AKERSLOOT FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S ANOUK DE KLEERMAEKER

ANBO 47

VRIJWILLIGERS FUNCTIE

“Hulp geven is makkelijker dan hulp vragen” via de computer moeten invullen. Ze weten zich daar soms geen raad mee.”

Dorresteijn kan het niet genoeg benadrukken; vraag hulp als u ergens niet uitkomt. Er zijn talloze vrijwilligers en die zitten er niet voor niets. Dorresteijn wil mensen daarin echt aanmoedigen, want hij weet: hulp vragen is vele malen moeilijker dan hulp geven. AAN DE SLAG ALS CONSULENT Sinds anderhalf jaar is Dorresteijn ANBO Consulent. “Ik werkte in de financiële dienstverlening. Nadat ik met pensioen ging zocht ik een zinvolle invulling van mijn tijd. Ik heb gereageerd op een oproep van ANBO, er volgde een sollicitatie en na een opleiding ben ik aan de slag gegaan. Ik houd me bezig met de vraag hoe ouderen langer zelfstandig thuis kunnen wonen en geef hulp bij de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning). Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan en dus help ik mensen ook met hun inkomens- en vermogenspositie.” DEZELFDE PROBLEMEN, ANDERE ACHTERGROND “Als consulent kom ik van alles tegen. De problematiek is meestal hetzelfde, maar de achtergrond is anders. Vaak gaat het over hulp in huishouding, vervoer, pensioenen of bijvoorbeeld vragen over informatie van energieleveranciers. Maar ook een vraag om aandacht komt voor, want er zijn best wat mensen die in een sociaal isolement zitten. Of het zogenaamde ‘Hotel Mama’ waarbij ouders zich bekommeren om hun volwassen kinderen en voor ze blijven zorgen tot op hoge leeftijd. Ook lopen ouderen tegen nieuwe regels en systemen aan van instanties waarvan ze van alles 48 ANBO

KLEIN ZETJE “De verhalen hoor ik aan en vervolgens zoek ik mee naar oplossingen. Vaak is er maar een klein zetje nodig om mensen weer in hun kracht te zetten. Ik maak ze wat bekend met sites zoals mijnpensioenoverzicht.nl mijnoverheid. nl of mijnbelasting.nl. Of ik bel rond met instanties om het een en ander op te lossen. Meestal zijn de oplossingen eenvoudig. Veel mensen zijn al geholpen als de boel op een rijtje is gezet. Overzicht creëren haalt veel stress weg. De meesten komen met een beetje steun dan zelf met een oplossing.” WEGWIJS MAKEN “Ik maak mensen wegwijs in de hulp die ze mogen verwachten van bijvoorbeeld de gemeente. Ik bereid ook keukentafelgesprekken voor door de hulpvraag helder te krijgen en ervoor te zorgen dat mensen die ook daadwerkelijk stellen. Want ouderen doen zich vaak stoerder voor dan ze zijn. Met de kiezen op elkaar hebben ze hun leven lang hard gewerkt en zijn altijd zelfstandig geweest. En dan doen ze zich tijdens zo’n gesprek met een consulent van de gemeente vaak zelfstandiger voor dan ze zijn. En ik kan ze niet genoeg waarschuwen: de huidige situatie wordt waarschijnlijk niet beter maar eerder slechter. Ze zullen juist steeds meer hulp nodig hebben want we worden nou eenmaal ouder.” AARZEL NIET, VRAAG HULP! “Vaak zijn de problemen makkelijk op te lossen maar dat betekent niet dat het voor de mensen zelf eenvoudig is. Ze hebben schroom om de telefoon op te pakken. En daarom vind ik het al een hele stap dat ze met ANBO contact hebben opgenomen. Het is misschien maar het topje van de ijsberg wat wij te zien krijgen. Ik zou mensen echt willen aanmoedigen om hulp te vragen want er zijn zoveel vrijwil-

VRIJWILLIGERS FUNCTIE

‘Erg gezellig, mijn eigen spulletjes, mooie kunst!’

Raad & Daad Heeft u ook hulp nodig bij bijvoorbeeld uw administratie, een aanvraag bij de gemeente of het voorbereiden van een keukentafelgesprek? ANBO Raad & Daad biedt hulp op de volgende manieren: 1. Online: u kunt op www.anboraadendaad.nl de online vraagbaak raadplegen met vragen én antwoorden over inkomen, gezondheid en wonen. 2. Telefonisch: wilt u liever dat iemand u te woord staat? Onze Raad & Daad Advieslijn bestaat uit deskundige medewerkers die op de hoogte zijn van alle weten regelgeving. Zij kunnen leden helpen met het oplossen van concrete vraagstukken. De Raad & Daad Advieslijn is bereikbaar via telefoonnummer 0348 46 66 88 (iedere werkdag van 10.00-15.00) en per e-mail via: raadendaad@anbo.nl

3. Huisbezoek: komt u er telefonisch of per mail niet uit? ANBO Consulenten als Gijs Dorresteijn zijn deskundige vrijwilligers die gratis bij leden op huisbezoek komen. Indien u een huisbezoek door een van onze consulenten wenst dan kunt u dit aangeven bij de Raad & Daad Advieslijn via telefoonnummer: 0348) 46 66 88 (ma-vr 10.00 uur -15.00 uur) of via: raadendaad@anbo.nl

ligers die graag hulp bieden. Niet alleen van ANBO, maar ook bij de gemeente. Aarzel dus niet want ze zitten er niet voor niets!” DANKBAAR WERK “Hulp geven doe ik graag, het is juist fijn om iets te kunnen betekenen voor mensen. Je komt in contact met bijzondere mensen met interessante levensverhalen. Vaak zijn het ouderen die toch het een en ander overwonnen hebben in het leven en het hoofd boven water hebben weten te houden. Allemaal met een bijzonder verhaal en allemaal de moeite waard. Het meest dankbare is dat ik samen met deze mensen duidelijk krijg waar ze zitten en hoe ze verder moeten.”

Ook ANBO Consulent worden? Bent u geïnteresseerd om vrijwilliger te worden, bijvoorbeeld ANBO Consulent? Stuur dan uw motivatiebrief en curriculum vitae naar: vrijwilliger@anbo.nl. Na een screening krijgt u een opleiding aangeboden. Kijk voor meer informatie op: anbo.nl/consulent

ANBO 49

WERELDWIJNEN Houdt u van een goed glas wijn, maar staat u bij de slijter ook altijd te twijfelen? Welke wijn past nou eigenlijk bij welk gerecht? Hoe weet u of de prijs-kwaliteitverhouding in balans is? De experts van de Wijnbeurs weten wel raad met dit soort vragen. De Wijnbeurs is in 1976 opgericht door de broers Hans, Piet en Paul Walraven. Twee jaar later sloot de huidige Nederlandse wijndirecteur Franz Lampe zich aan. Zij importeren ieder jaar rechtstreeks wijnen van de beste producenten voor consumenten, zonder tussenkomst van andere partijen. Een directe en unieke werkwijze, waarmee ze liefhebbers konden voorzien van de mooiste wijnen met de beste prijs-kwaliteitverhouding. En dat is -in een notendop- tot op de dag van vandaag de succesformule van de Wijnbeurs. Rood, wit mousserend, droog, rond, fris of zoet; voor ieder seizoen, smaak en gerecht vindt u er een passende wijn. WELKE WIJN BIJ WELK GERECHT? Wijn bij eten kiezen is niet altijd makkelijk. Kiest u verkeerd, dan valt of het gerecht weg of smaakt de wijn niet meer zoals die hoort te smaken. Zo dendert een zware saus (bijvoorbeeld een pepersaus) met gemak over een lichte wijn heen. Welke wijn bij welk gerecht past is een delicate kwestie. Toch zijn er een paar basisregels die de keuze vereenvoudigen. Zoet, zuur, zout en bitter zijn basissma 50 ANBO

ken die we in elk gerecht tegenkomen. En die bepalen de keuze van de wijn. ZOET EN ZUUR Door een zoet gerecht smaakt wijn bitterder. Zorg ervoor dat bij een zoet gerecht de wijn net zo zoet is of zelfs zoeter. Zuur en wijn gaan goed samen. Witte wijnen gaan over het algemeen zelfs beter samen met zuur. Als de wijn een zoetje heeft, zal het zuur in het gerecht de wijn ook iets zoeter doen smaken. Een fruitige rode wijn zal door zuren in een gerecht vaak nog fruitiger worden. ZOUT, BITTER EN PIKANT Zout is een smaakmaker die vriendelijk is voor de wijn, mits met mate. Zout versterkt namelijk smaken. Bij een bitter gerecht kunt u beter geen wijn met veel tannines uitzoeken aangezien dit de bitters versterkt. Kies bij een bitter gerecht voor een zachte, ronde wijn. Pikante gerechten zien we vaak in de Aziatische keuken. Een witte, licht zoete wijn past hier het beste bij.

MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR WIJNBEURS.NL

SCHAALDIEREN Hierbij is een droge witte wijn met stevige zuren zoals een Sauvignon Blanc de beste optie. Zo gaan de delicate smaken niet verloren. Ons advies: Le Commandeur Sauvignon Blanc met frisse tonen en mineraalrijke vuursteentjes. Of de Fernand Girard Sancerre uit de Loire, bijzonder geconcentreerd van smaak volop fruit en ziltige en krijtige tonen. GEBAKKEN VIS Bij gebakken vis in een frisse saus drinkt u fris wit, zoals een Pinot Grigio of Verdejo. Bij romige saus kunt u beter gaan voor wit zoals een mooie Chardonnay. Ons advies bij gebakken vis in een frisse saus: Barón de Líon Verdejo-Sauvignon Blanc. Bij romige saus adviseren wij een mooie Chardonnay zoals de rijk geconcentreerde Montereau Beaudart Chardonnay uit de Pays d’Oc. WILD EN RUND Het wildseizoen is weer in volle gang. Ga hierbij voor krachtige rode wijn, zoals Barolo of Châteauneuf-duPape. Ons advies: de krachtige Barolo van Sangrato uit Piëmonte, vol Nebbiolo fruit en typerende specerijen. Drink bij een goed stuk rundvlees een rode wijn die wat rijker is aan tannine. Denk daarbij aan een Cabernet Sauvignon of een Toscaanse Sangiovese. Ons advies: La Pauline 'Voluptueuse' Cabernet-Merlot, al jaren de huisfavoriet van de Wijnbeurs. Gemaakt van de koningsdruiven van Bordeaux met Cabernet als ultieme ster. KIP & GEVOGELTE Houdt u van rode wijn? Ga dan voor een Pinot Noir. Liever wit? Dan is een blend van Chardonnay en Viognier een goede keuze. Ons advies: Mon Rêve Pinot Noir Réserve, heerlijk sappig van smaak vol rode kersen en kruidige Pinot Noir bessen. En Domaine de la Jasse ‘Blanc de Blancs’ Chardonnay-Viognier met veel concentraat en fruitige aroma's van perzik, citrus en appel. ZOETE DESSERTS En dan als laatste de zoete desserts. Drink hierbij een heerlijke mousserende dessertwijn. Ons advies: Fratelli A&R Moscato d'Asti met zijn friszoete smaak, en krachtige mousse vol abrikoos en nectarine, en fijne bubbels. Drink met deze regels in uw achterhoofd vooral wat u lekker vindt, maar zorg dat de intensiteit van de wijn en het gerecht aan elkaar gewaagd zijn.

Blind proeven De Wijnbeurs laat zich niet beïnvloeden door grote namen of excentrieke wijnboeren. Hoe wordt de kwaliteit van de wijnen dan beoordeeld? Heel simpel: er wordt een rij glazen neergezet en genummerd. Achter gesloten luikjes staat de bijbehorende fles. Aan het proefpanel de taak om deze wijnen blind te proeven en een score te geven aan de hand van het 20-puntensysteem. Alleen de wijnen met 16 punten of meer worden geselecteerd. Zo weet u zeker dat u de beste wijn krijgt, tegen een scherpe prijs.

WELKOMSTKORTING VAN €20

€ 20

Welkomstko

rting

UW ACTIECO DE

Ontdek nu zelf de mooiste wijnen voor de scherpste prijzen bij de Wijnbeurs. Online besteld is de volgende dag in huis. Als ANBO lid ontvangt u nu een welkomstkorting van €20*

AN BO 19

Minimale beste

lwaarde: €

Bestel nu op

NIET LEKKE R? GELD TERUG !

: WlJNBEU

RS.NL

2019-10 Vouch

VANDAAG BESTELD, MORGEN IN 100 JAAR HUIS PROEFERVA • Deze welko RING mstkorting kunt u eenm minimale bested alig per (e-ma ing van € 50 il) adres verzilv (niet geldig • Niet inwiss eren op wijnbe op cadeaubonn elbaar tegen urs.nl bij contant geld en, aanbie met ander dingen of wijnab • Geldig t/m e codes • Een 28-1-2020 resterend onnementen • Niet bedrag wordt ) inwisselbaar niet gerest in combinatie itueerd • Leveri ng alleen in Nederland.

er-WB-KVD

- ANBO.indd

Bestel nu op wijnbeurs.nl met kortingscode ANBO19 Deze welkomstkorting kunt u eenmalig per (e-mail) adres verzilveren via wijnbeurs.nl bij minimale besteding van €50,- (niet geldig op cadeaubonnen, aanbiedingen of wijnabonnementen).

* Niet inwisselbaar tegen contant geld. Geldig t/m 28-01-2020. Niet inwisselbaar in combinatie met andere codes. Een resterend bedrag wordt niet gerestitueerd. Levering alleen in Nederland.

8-11-2019 11:45:5 8

JAAROVERZICHT

ANBO’s jaaroverzicht 2019

Tijd voor een terugblik Het jaar zit er weer bijna op. Net als vorig jaar kijken we terug, want we hebben in 2019 veel voor u gedaan. In dit artikel vind u de korte terugblik; een uitgebreidere versie vindt u op www.anbo.nl/2019. vriendelijk. Van de 10.000 respondenten gaf maar liefst 98 procent aan dat ze moeite heeft om verpakkingen te openen en 55 procent is zelfs wel eens gewond geraakt toen zij noodgedwongen een verpakking openden met een hulpmiddel dat daar niet voor bedoeld was. Dat kan natuurlijk niet! Daarom zijn we in gesprek met levensmiddelenfabrikanten en verpakkingsproducenten om samen tot oplossingen te komen.

In januari hebben we samen met minister van VWS Hugo de Jonge, zorgbestuurders en zorgmedewerkers de Zorgvlogstafette afgetrapt. Zorgmedewerkers laten door middel van vlogs zien wat de bijzondere momenten in zorg zijn in een woonzorgcentrum of verpleeghuis. De onderliggende vraag was elke keer ‘wat doe jij om van een huis een thuis te maken voor de bewoners?’ De vlogjes worden gepost op een speciale Facebookpagina en geven inmiddels een leuk beeld van de alledaagse werkelijkheid van bewoners en zorg.

Eerste kwartaal

In maart publiceerden we – samen met Reuma Nederland - de resultaten van het onderzoek naar verpakkingen. En wat bleek? Verpakkingen zijn nog steeds gebruikson 52 ANBO

In april organiseerden we voor het tweede jaar de Veiligheids10Daagse. Samen met partners als Brandweer Nederland, Google, de Politie, Samsung, Sanoma en een aantal banken organiseerden we 10 bijeenkomsten in het land. Ruim 1000 mensen deden mee aan workshops om hun huis beter te beveiligen en om babbeltrucs, phishing

Tweede kwartaal

JAAROVERZICHT en andere vormen van online oplichting te voorkomen. Een groot succes dus, dat in april 2020 een vervolg krijgt. In mei en juni maakten we ons hard voor al die ouderen die hun rijbewijs moesten verlengen en daarbij stuitten op lange wachttijden bij het CBR. Die waren zo lang dat mensen nog geen uitsluitsel hadden over de verlenging van hun rijbewijs, terwijl hun oude rijbewijs al was verlopen. Om dat snel op te lossen, stuurden we in maart een brief naar de Tweede Kamer en maakten we in mei afspraken met het CBR. Mensen die echt in de problemen kwamen, konden zich bij ons melden en werden met voorrang behandeld door het CBR. Op die manier hielpen we het afgelopen jaar al ruim 1000 leden. Ook kwamen we in mei samen met FNV en CNV op het Malieveld in actie voor een goed pensioen. En in juni haalden we alle landelijke nieuwszenders en kranten met onze snelle reactie en onze achterban-raadpleging rond het pensioenakkoord. Uit die peiling bleek dat tweederde van de ouderen voorstander was van het principeakkoord voor de pensioenen. 70 procent van de ouderen vond het goed dat de AOW-leeftijd minder snel gaat stijgen en 67 procent was positief over de maatregelen voor zware beroepen. In juli stuurden we een persbericht naar alle huis-aan-huis-bladen over onze veiligheidsactie: we riepen mensen op om zich te melden en een training te volgen als veiligheidsconsulent, zodat ze onze leden konden adviseren over het verbeteren van hun online en offline veiligheid. En dat werkte goed: in totaal konden we 100 vrijwilligers opleiden!

Derde kwartaal

In september maakten we bekend dat mensen zich bij ANBO kunnen aanmelden voor een veiligheidscheck.

Eén van de 100 opgeleide veiligheidsconsulenten (zie juni) komt bij zo’n veiligheidscheck bij iemand thuis en geeft een advies op maat over de veiligheid in en om uw woning. De NOS besteedde er op radio en tv aandacht aan en dit nieuws werd door regionale omroepen en door de regionale kranten overgenomen. In november publiceerden we het woonopgave-onderzoek dat we samen met ActiZ hebben gedaan. Met dit onderzoek werd voor het eerst duidelijk wat de financiële impact van vergrijzing is voor het woningbeleid van gemeenten. Iets dat veel gemeenten zelf niet in beeld hebben. Uit het onderzoek bleek dat de kosten van aanpassingen aan woningen, zodat mensen er goed oud kunnen worden, voor heel Nederland worden geraamd op 13 miljard euro. Daarom pleiten ANBO en ActiZ ervoor om met spoed nieuwe woonzorgconcepten voor ouderen te ontwikkelen. Het AD en alle regionale kranten schreven over ons onderzoek en we werden door veel gemeenten benaderd die hierover met ons in gesprek willen. Wordt vervolgd!

Vierde kwartaal

In december deden bijna 10.000 mensen mee aan onze enquête en daarvan gaf 10 procent aan dat zij niet internetbankieren, terwijl ze wel over een computer beschikken. Bijna de helft doet dat niet omdat men internetbankieren niet veilig vindt. Tweederde van de respondenten betaalt in een winkel of supermarkt afwisselend contant of met de bankpas, ruim 11 procent rekent altijd contant af. We helpen deze maand duizenden leden met advies over hun zorgverzekering. Dat doen we via ons ANBO Zorgcollectief. Lees er meer over op pagina’s 34 tot en met 37 van dit ANBO Magazine of kijk op ANBO.nl/zorg.

Bekijk het volledige jaaroverzicht op anbo.nl/2019 ANBO 53

ANBO

EXPERTS

Dagelijks komen bij ANBO Raad & Daad veel vragen binnen over de meest uiteenlopende onderwerpen. Onze experts staan klaar om advies te geven. Een greep uit de vragen en antwoorden.

Vóór mijn verhuizing betaalde ik €17,50 per vier weken voor de Wmo. In de gemeente waar ik nu woon, is de bijdrage hoger. IK DACHT DAT DE €17,50 LANDELIJK GELDT. ATIE SCHIPAANBOORD,

ANBO EXPERT GEZONDHEID EN WONEN

“Nee, nog niet. De vaste bijdrage van €17,50 voor de Wmo geldt in 2019 alleen voor de zogenoemde 'maatwerkvoorzieningen'. Dat zijn voorzieningen, die voor u persoonlijk zijn. Bijvoorbeeld voor hulp in de huishouding. Sommige gemeenten beschouwen hulp in de huishouding niet als een maatwerkvoorziening, maar als een algemene voorziening. En voor algemene voorzieningen gelden de nieuwe bedragen voor de Wmo vanaf 2020. Dan zal voor u ook de vaste bijdrage gelden. Vanaf 2020 is die €19 per maand.”

Ik heb een gekorte AOW. Dat komt door het inkomen van mijn zoon die bij mij woont. DAT IS TOCH NIET RECHTVAARDIG? FATOS IPEK, BELEIDSADVISEUR

“U beschrijft een situatie die ANBO een ongelijke behandeling vindt; gepensioneerden die met een kind (vaak mantelzorgers) samenwonen. U ontvangt waarschijnlijk naast uw AOW aanvullende 54 ANBO

ANBO EXPERTS inkomensondersteuning (aio) van de Sociale Verzekeringsbank. Dat is een aanvulling waarvan de regels van bijstand gelden. Hierdoor heeft u te maken met de (strenge) regels van de bijstand. Als u met iemand anders woont die inkomen heeft, verlaagt de SVB uw aanvullende uitkering. Dit heet de kostendelersnorm. Alleen uw aanvulling wordt gekort, niet uw AOW. Als u een volledige AOW had gehad, zouden de inkomsten van uw zoon er niet toe doen. ANBO vindt dit een oneerlijk en onrechtvaardig verschil. Wij vinden dat iemand met gekorte AOW plus aio niet gekort mag worden als er andere inkomsten in het huishouden zijn.” Wilt u meer weten? Kijk op:

Heeft u een vraag? Komt u ergens zelf niet uit? Neem dan contact met ons op. Wij hebben diverse deskundige vrijwilligers die gratis bij leden op huisbezoek gaan. Als u een huisbezoek door een van onze ANBO (woon)consulenten of Sociaal Netwerkers wenst, dan kunt u dit aangeven bij de Raad & Daad Advieslijn via telefoonnummer: 0348 46 66 88. Of stuur een e-mail: raadendaad@anbo.nl

bit.ly/SVB-ANBO

Mijn vrouw is overleden. Omdat wij pas na onze pensioendatum zijn getrouwd, zegt haar pensioenfonds dat ik geen recht heb op een nabestaandenpensioen. DAT KLOPT TOCH NIET? WILLEM REIJN, ANBO EXPERT PENSIOENEN

“Helaas voor u klopt dit naar alle waarschijnlijkheid wel. Bijna geen enkele pensioenregeling kent namelijk partnerpensioen (nabestaandenpensioen) toe als je ná het bereiken van de AOW-leeftijd bent getrouwd. Als u wilt, kunnen wij uw situatie bekijken en oordelen of het pensioenfonds van uw vrouw gelijk heeft.”

ANBO 55

Onder de loep Bespaar op uw vaste lasten

Als u met pensioen gaat of minder gaat werken, verandert er nogal wat in uw persoonlijke situatie. U krijgt ineens veel vrije tijd om leuke dingen te doen. Soms twijfelen mensen of ze nog voldoende inkomen hebben om bijvoorbeeld een oude hobby op te pakken of de vaste lasten te kunnen blijven betalen. Dan is het tijd om uw financiĂŤn eens onder de loep te nemen. U kunt vaak (veel) besparen. Bijvoorbeeld op uw autoverzekering. Minder werken of helemaal met pensioen betekent ook vaak dat u uw auto niet meer dagelijks gebruikt. Of dat u er alleen nog korte ritjes mee maakt, bijvoorbeeld voor de wekelijkse boodschappen of het ophalen van uw kleinkinderen uit school. En soms een weekendje weg in eigen land. EEN AUTO IS DUUR MAAR ONMISBAAR Als u uw auto weinig gebruikt heeft u relatief hoge kosten. Reken eens uit: uw autoverzekering, de wegenbelasting, de brandstof, de jaarlijkse APK en het onderhoud. De auto wegdoen is geen optie, vanwege het gemak en de vrijheid die het biedt om te gaan en staan waar u wilt. Maar wegen de kosten nog op tegen het gebruik? Er zijn tegenwoordig goede oplossingen op de markt die beter passen bij uw persoonlijke situatie. EERLIJK: BETAAL VOOR GEBRUIK Betalen voor gebruik in plaats van bezit is een trend in Nederland. Huren en leasen van producten zijn de 56 ANBO

bekendste voorbeelden. Maar tegenwoordig kan dat ook met uw autoverzekering. U betaalt dan geen vast bedrag per maand maar alleen voor de kilometers die u rijdt. Een eerlijke vorm van verzekeren! Als uw auto veel stilstaat kunt u op deze manier waarschijnlijk geld besparen. Betalen voor gebruik is in dat geval een voordelig alternatief ten opzichte van een reguliere autoverzekering waarbij u maandelijks een vast bedrag betaalt, ongeacht hoeveel of hoe weinig u rijdt. VOORDELIGE OPLOSSING VOOR DE AF-EN-TOE RIJDER Bundelz Autoverzekering is een initiatief van Nationale-Nederlanden. Deze digitale verzekering is ontwikkeld voor automobilisten die de auto ĂŠcht heel weinig gebruiken. Wie minder dan 5.000 kilometer per jaar rijdt, komt vrijwel altijd uit op een besparing. Dat is niet alleen interessant voor af-en-toe rijders, maar ook voor huishoudens met een tweede auto. U betaalt per bundel van 1.000 kilometer. Pas als u 1.000

MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR BUNDELZ

kilometer heeft gereden betaalt u automatisch voor een nieuwe bundel. Vergelijk het maar met een prepaid telefoon: zodra het beltegoed op is, koopt u nieuw tegoed. Een klein kastje in de auto houdt de gereden kilometers bij en in de Bundelz app op uw smartphone heeft u inzicht in uw bundelverbruik.

1000 km

Je koopt een bundel van 1.000 kilometer

De kilometerteller in je auto houdt de gereden afstand bij

In de app heb je inzicht in het verbruik van je bundel

ONTDEK UW BESPARING Hoeveel rijdt u tegenwoordig nog in uw auto? Is dat de afgelopen jaren steeds minder geworden? Ontdek hoeveel u kunt besparen op www.bundelz.nl/anbo LEZERSACTIE Speciaal voor ANBO leden hebben wij een mooie lezersactie. Stapt u over op Bundelz Autoverzekering? Dan krijgt u 25% korting op de aanschaf van een TomTom navigatiesysteem naar keuze. Lees alles over deze mooie aanbieding op: www.bundelz.nl/anbo

Waarom kiezen klanten voor Bundelz • Gemiddelde besparing € 250 per jaar • 24/7 verzekerd, ook als de auto stil staat • Geen opzegtermijn • Handige overstapservice

83%

van onze klanten beveelt ons aan

Tel. 070 - 513 33 36 | hallo@bundelz.nl

"Het scheelt veel geld en dat kan ik nu goed gebruiken" Stein (67) woont in Breda, is alleenstaand en nog niet zo lang gepensioneerd. Alle tijd dus voor leuke dingen, maar ook om de financiën eens onder de loep te nemen. "Nu ik niet meer dagelijks naar mijn werk hoef, rij ik flink minder kilometers. Mijn auto is eigenlijk pure luxe, maar ik wil hem niet kwijt. Ik gebruik ’m voor de boodschappen, af en toe naar de hei en voor familiebezoek in de buurt. Zonder auto wordt dat een stuk lastiger, terwijl ik juist wil genieten van mijn vrijheid." Omdat Stein veel minder rijdt, scheelde dat direct in benzinekosten. Maar voor zijn autoverzekering betaalde hij nog net zo veel en daar baalde hij van. "Ik vond het veel geld voor een auto die vooral stil staat. Op internet zag ik de Bundelz autoverzekering voorbij komen: een online, digitale autoverzekering speciaal voor af-en-toe rijders. Daar wilde ik meer van weten." Stein verdiepte zich in Bundelz en vond het meteen een goede oplossing om slim geld te besparen. “Ik ben erg geïnteresseerd in moderne ontwikkelingen. Deze digitale autoverzekering is heel handig en makkelijk in gebruik. Een dongel in mijn auto houdt mijn gereden kilometers bij en in de app op mijn smartphone heb ik inzage in mijn bundelgebruik. Ik rekende uit dat ik € 300 per jaar kon besparen. Dat was niet mis. Ik dacht: ik probeer het gewoon, het scheelt veel geld en dat kan ik nu goed gebruiken."

Bundelz is een initiatief van

ANBO 57

ANBO TIPT

Er zijn oneindig veel producten, apps, uitjes en gadgets die het leven leuker, makkelijker en/of interessanter maken. In elk nummer van ANBO Magazine tipt hoofdredacteur JurriĂŤn Beerda zijn favorieten.

Het Geheim Van De Schildpad Hoe kan het dat een muis in twee jaar veroudert, een mens in tachtig jaar en een schildpad 255 jaar kan worden? Waarom verouderen sommige diersoorten langzamer dan andere? Wat is hun geheim? En wat kunnen wij er van leren?

Boek

In zijn nieuwe boek Het Geheim Van De Schildpad onderzoekt verouderingsarts David van Bodegom de biologie van lang leven. Hij laat de lezer kennismaken met diersoorten met bijzondere eigenschappen, zoals de brughagedis: een levend fossiel dat honderd keer zo oud wordt als andere hagedissen. Vleermuizen die tien keer zo oud worden als gewone muizen en kreeften die juist jonger lijken te worden naarmate ze verjaren. Aan de hand van fascinerende voorbeelden uit het dierenrijk, gecombineerd met de laatste wetenschappelijke inzichten uit verouderingsonderzoek, leren we onze eigen veroudering beter begrijpen. GeĂŻnspireerd op de dierenwereld biedt het boek nieuwe inzichten over eten, werken, sporten en slapen die ons kunnen helpen om langer gezond en gelukkig te leven. In samenwerking met uitgeverij Atlas Contact geven we tien exemplaren weg. Wilt u kans maken op dit boek? Mail dan naar: magazine@anbo.nl

Nationale GezondheidsBeurs

Event

Van donderdag 6 tot en met zondag 9 februari vindt de Nationale GezondheidsBeurs plaats in de Jaarbeurs Utrecht. Dat wordt alweer de dertiende editie. U kunt op deze beurs inspiratie opdoen voor een gezonde(re) levensstijl. U kunt zich inspannen met actieve workshops en ontspannen met een massage of het bijwonen van een kookdemonstratie. Meer informatie vindt u op www.denationalegezondheidsbeurs.nl. Als ANBO-lid krijgt u 50% korting op een toegangskaartje. Gebruik hiervoor de actiecode 'anbo2020' op: www.denationalegezondheidsbeurs.nl/tickets-bestellen

58 ANBO

ANBO TIPT

Boek

De Tweede Helft

Collega John de Wolf heeft een boek uitgebracht: Over Wilde Haren En Ervaren jaren – De Tweede Helft. In dit boek, geschreven door journalist Nathan Vos, geeft John de belangrijkste lessen door die hij in zijn leven (voor, tijdens en na het voetballen) heeft opgedaan. Een gewone, nuchtere Schiedamse jongen in een ongewone wereld. De belangrijkste les: als jij wat van de wereld verwacht, mag de wereld ook wat van jou verwachten. Als ouderenambassadeur, eerst voor het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en later ANBO, heeft hij de afgelopen jaren de beeldvorming over vijftigplussers helpen kantelen. Die zijn het hoogtepunt niet voorbij, maar juist in de bloei van hun leven. Dan moeten ze volgens John wel in beweging komen en blijven. Samen met Uitgeverij Unieboek | Het Spectrum geven we vijf exemplaren weg. Wilt u kans maken op dit boek? Mail dan naar: magazine@anbo.nl

Veel mensen vinden het moeilijk om na te denken over hun laatste wensen. Toch is het belang rijk dat wel te doen. Uw uitvaart, de verdeling van uw inboedel en de afwikkeling van uw nalatenschap. Het geeft veel rust als deze zaken van tevoren goed geregeld zijn. Wie in uw omgeving kan dat voor u doen?

 persoonlijk  zorgvuldig  betrouwbaar  met respect

Adres:

De Stichting Steunfonds Humanisme werft en beheert financiële middelen voor de diensten en activiteiten van het Humanistisch Verbond.

Telefoon:

, ik wil meer informatie over een executeur van het Steunfonds Humanisme. Vul de bon in of bel: 020 521 90 36 of vraag de brochure aan op: steunfondshumanisme.nl

Postcode / woonplaats:

Een van onze executeurs in gesprek

Naam:

Als u geen kinderen heeft, als er in uw omgeving niet direct iemand is om dit voor u te regelen, kunt u de Stichting Steunfonds Humanisme als executeur inschakelen. Het Steunfonds doet dit al meer dan 50 jaar integer en zorgvuldig. Zo kunt u erop vertrouwen dat uw zaken goed geregeld worden.

ANBO 59

Meer informatie over het Humanistisch Verbond vindt u op www.humanistischverbond.nl

EEN LAATSTE ZORG MINDER

Stuur deze bon in een envelop zonder postzegel naar: Steunfonds Humanisme, Antwoordnummer 10938, 1000 RA Amsterdam

m/v

Wie regelt alles na mijn overlijden?

ET ANBO 2019

t/m 28 december

400 ,INRUIL KORTING

Verbazend.

Verbazend slank. Verbazend comfortabel. Verbazend beweeglijk. Dat is de nieuwe C-serie van Prominent.

100% Verbazen. Dat is wat de nieuwe C-serie van Prominent met u doet. Verbazen door het ultieme zitcomfort. In de stoelen zitten maar liefst 7 FIL® comfortlagen, waardoor u beter zit dan ooit tevoren. Verbazen over de 30% slankere vormgeving. Laat u verbazen en vraag een thuisadvies aan. Bel 0341 - 78 34 28, ga naar prominent.nu of kom naar één van onze 42 winkels.

Introductieprijs vanaf 1390,-

MINIDOSSIER PENSIOEN

ONZE PENSIOENEN

Wat is er aan de hand? Omdat er momenteel zoveel te melden is rondom pensioen, staan we op de komende paginaâ&#x20AC;&#x2122;s uitgebreid stil bij dit onderwerp. Onze pensioenspecialist Willem Reijn heeft artikelen geschreven over onder meer korting op de pensioenen, de lage rente die de economie en ook de pensioenen ontwricht ĂŠn hoe wij voor en achter de schermen opkomen voor uw belangen.

ANBO 61

MINIDOSSIER PENSIOEN

Rust aan het front Samen de kortingen afgewend

Kortingen dreigden voor vele miljoenen Nederlanders. ANBO heeft zich, gesteund door haar leden, samen met anderen hard verzet tegen die kortingen en het verhogen van de pensioenpremies. Uiteindelijk heeft minister Koolmees de draai gemaakt. Slechts fondsen die er zeer slecht voor staan hoeven in te grijpen. Maar het uitstel is voor één jaar, dus er blijft werk aan de winkel. TEKST WILLEM REIJN

“Laten we wel wezen, ook wij accepteren kortingen als de pensioenuitkeringen ten koste zouden gaan van de pensioenen van onze kinderen en kleinkinderen”, zegt directeur-bestuurder Liane den Haan. “Maar nu korten zou onnodig, onwenselijk en oneerlijk zijn geweest. Daarom is het goed dat de minister naar ons heeft geluisterd.” ANBO heeft zich vanaf het eerste moment ingezet om samen met anderen de kortingen van tafel te krijgen. “De pensioenwereld kent veel betrokken partijen. De pensioenfondsen zelf, politieke partijen, werkgevers, vakbonden en ouderenorganisaties, om er een paar te noemen”, zegt Liane den Haan. “Wil je druk uitoefenen op de politiek moet je zoveel mogelijk met elkaar optrekken. En met name met partijen die niet voor een deelbelang

62 ANBO

opkomen, maar die de gedeelde belangen van alle generaties voor ogen houden.” ONBEGRIP EN BOOSHEID Over de mogelijke kortingen bestond breed onbegrip. De pensioenpotten zijn gevuld met € 1.500 miljard, de rendementen zijn uitstekend maar de meeste gepensioneerden staan al tien jaar stil. “En vergeet de werkenden niet”, zegt Den Haan. “Hun pensioenvooruitzichten staan ook stil en dat zijn wel de gepensioneerden van morgen. Het is dus een gemeenschappelijk belang dat er een goed pensioen komt.” ANBO heeft daarom het initiatief genomen om samen met andere ouderenorganisaties en vakcentrale FNV

MINIDOSSIER PENSIOEN acties voor te bereiden als de kortingen toch door zouden gaan. “De reacties van duizenden ANBO-leden bevestigden hoe het onderwerp speelt bij ouderen. Er is veel onbegrip en boosheid.” ONBETAALBAAR In een brief aan minister Koolmees lieten ANBO en de andere ouderenorganisaties nog eens weten hoe onredelijk de kortingen zouden zijn. “De negatieve rente is een ongekende economische omstandigheid, die tot kortingen zou leiden en bovendien tot grote stijgingen van de premie. Pensioen zou onbetaalbaar worden. En ondertussen werd overlegd met de polder over de uitwerking van het nieuwe stelsel. Daarmee zou de minister kunnen ingrijpen.”

Belangrijke pensioenbegrippen DEKKINGSGRAAD De dekkingsgraad geeft aan of een pensioenfonds aan de verplichtingen die zij heeft kan voldoen in de toekomst.

BELEGGINGEN VERPLICHTINGEN

“En als het nodig is komen we weer in verzet!”

X 100%

REKENRENTE De verplichtingen worden berekend met de rekenrente. Dat is volgens de huidige regels de marktrente. Met die rente wordt berekend hoeveel je nu in kas

En de vraag was vaak: waarom komt ANBO niet in beweging? “We hadden een goed draaiboek liggen, maar we wilden de minister eerst de kans geven om met een oplossing te komen. Mocht zijn reactie tegenvallen, zouden we met alle partijen tegelijk in actie komen. Maar we hadden al wel een oproep gedaan om ons te steunen, daar kwamen vele duizenden reacties op. Dat was niet voor niks: we hebben die alvast samen met de reacties van de vakcentrales FNV, CNV en VCP aangeboden aan minister Koolmees, vlak voordat hij zijn brief zou sturen.” SLAGEN MAKEN Dat de minister uiteindelijk overstag ging, was onzeker maar ook niet onverwacht. “De minister laat hiermee toch blijken hoe belangrijk het is om een breed draagvlak te creëren voor het nieuwe stelsel. Dat is voor iedereen van groot belang. Het uitstel is voor één jaar, maar in die tijd moeten we slagen maken. Najaar 2020 zien we waar we staan. En als het nodig is komen we weer in verzet!”

moet hebben om straks een uitkering te kunnen doen. Met een rekenrente van 0 procent moet je nu al € 10.000 in kas hebben om over 10 jaar € 10.000 uit te keren. Met een rente van 4% is slechts € 6.756 nodig. De regel geldt: hoe lager de rente, hoe hoger de verplichting. Hoe hoger de verplichting hoe lager de dekkingsgraad.

INDEXEREN Het meestijgen van het pensioen met de prijs- of looninflatie wordt indexatie of toeslagverlening genoemd. Indexatie is bijna altijd voorwaardelijk: uw pensioen wordt verhoogd als de financiële middelen van het pensioenfonds dat toelaten. En of die middelen aanwezig zijn, hangt af van de dekkingsgraad. In het huidige systeem mogen fondsen een beetje indexeren bij een dekkingsgraad vanaf 110% en pas geheel rond de 125%.

ANBO 63

MINIDOSSIER PENSIOEN

Een goed pensioen is harder nodig dan ooit Na druk van de hele polder heeft minister Koolmees besloten om kortingen op pensioenen voor 2020 te voorkomen. Ook hoeft de premie niet omhoog. Maar hoe kan worden voorkomen dat we volgend najaar weer in de penarie zitten? Een blik terug en een vooruit.

In juni stonden minister Koolmees, werkgevers en werknemers nog met brede lach rond voorzitter Mariëtte Hamer van de Sociaal-Economische Raad. Na tien jaar studie had de polder dan toch een nieuw pensioenstelsel gebaard. Nou ja, ze hadden samen vooral dingen geregeld die buiten de pensioenen zelf vielen. De AOW-leeftijd bleef even stilstaan en zou daarna minder snel omhoog gaan. De boete op eerder uittreden ging van de baan. Er zou een studie komen naar pensioenopbouw voor een kleine miljoen zzp’ers, die zich bovendien moesten verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid. En naar de ‘witte vlekken’, want liefst 850.000 mensen in loondienst bleken helemaal geen pensioen op te bouwen. IEDEREEN EEN BEETJE OPGELUCHT Maar dat nieuwe pensioenstelsel bleek vooral een schets te zijn voor twee modellen. Belangrijk: er zouden geen buffers meer nodig zijn. Dus bij dekkingsgraden boven de 100 procent mag er voortaan worden geïndexeerd, maar daaronder moet worden gekort. En als kers op de appelmoes: waar nu na vijf jaar zelfs gekort zou kunnen worden bij een dekkingsgraad tussen de 100 en 104,5 procent, zou 64 ANBO

dat als overgangsmaatregel niet meer hoeven. Iedereen een beetje opgelucht: de grote fondsen stonden rond die tijd net boven de 100. In augustus verging de polder het lachen. De toch al lage rente zakte onder 0. En de beurzen deden het ook minder. De gevolgen: de dekkingsgraden kelderden tot zelfs onder de 90. En bij die rente zouden de pensioenpremies met een procent of 50 omhoog moeten. Pensioen werd onbetaalbaar. Je kunt wel stellen: grote paniek. Behalve bij De Nederlandsche Bank: gewoon korten, vond president Klaas Knot. EVENWICHT Maar een nieuw stelsel creëren zonder draagvlak, is een uitzichtloze taak, begreep ook minister Koolmees. Al was het maar omdat de steun van de ‘constructieve oppositie’ (GroenLinks en PvdA) zou vervallen. Dus hij greep in (zie ook elders in dit mini-dossier). Los van de details: alleen pensioenfondsen met een dekkingsgraad van lager dan 90 procent moeten korten. Die grens is alvast ontleend aan het nieuwe pensioenstelsel. Met de standen van 31 oktober

MINIDOSSIER PENSIOEN

viel daarmee de dreiging voor de grote fondsen (ABP, Zorg en Welzijn, PME en PMT, Bouw was al veilig) weg. Met natuurlijk het voorbehoud dat in december de rente en beurzen niet mogen terugvallen. En evenzeer belangrijk: de premies hoeven niet omhoog. Daardoor is er evenwicht tussen werkenden en gepensioneerden. Ondertussen moet dus hard worden gestudeerd op het nieuwe stelsel. Ook ANBO werkt daaraan mee in de zogeheten â&#x20AC;&#x2DC;klankbordgroepâ&#x20AC;&#x2122;. Inzet: indexatie dichterbij brengen, voor gepensioneerden en werkenden. Want een behoorlijk inkomen is nodig om ouderen volwaardig te laten participeren, zoals ze nu ook doen met mantelzorg, oppassen en vrijwilligerswerk. En ook omdat ouderen steeds meer voor zichzelf moeten zorgen. Pensioen is geen financieel product, maar een voorwaarde om goed te kunnen leven.

Korten, hoe zit dat? Als pensioenfondsen per 31 december van dit jaar onder de 90 procent zakken, moeten zij onmiddellijk korten tot 90 procent. Dus bij een dekkingsgraad van 88 procent moet er 2 procent worden gekort. Dat mag gespreid, maar fondsen vinden dat vaak te ingewikkeld en vooral te duur. De meeste fondsen staan hoger, maar volledige zekerheid is pas op oudjaardag. Tegelijkertijd hoeven de pensioenpremies niet omhoog. Dat zorgt voor evenwicht tussen de generaties. Volgens de huidige wet zou er flink gekort moeten worden, dit en volgend jaar. De minister heeft zich bij zijn ingrijpen gebaseerd op artikel 142 uit de Pensioenwet. Hij mag dat als er bijzondere economische omstandigheden zijn en nogal wat pensioenfondsen kunnen worden getroffen. Bovendien vindt hij het uitwerken van het pensioenakkoord een bijzondere omstandigheid.

ANBO 65

MINIDOSSIER PENSIOEN

Rente: onbekend terrein

De lage rente ontwricht de hele economie Negatieve rentes: vijf jaar terug had nog niemand ervan gehoord. Nu bepalen ze de internationale financiĂŤle markten. De verklaring is simpel: er is te veel geld en er is te weinig vraag naar geld. En er is geen uitzicht dat dat voorlopig anders wordt. Wat betekent dat voor de betaalbaarheid van onze pensioenen? TEKST WILLEM REIJN

Ouderen herinneren zich het begin van de jaren tachtig. Wie rond 1981 een huis kocht, betaalde vlot 12 procent rente. Sindsdien daalt de rente al 45 jaar gestaag tot onvertoonde, ongelooflijke en onbegrijpelijke negatieve rentes. Je moet geld bieden om geld uit te lenen aan de Nederlandse staat! In de economische wetenschap heerste lang de theorie dat rente uiteindelijk is samengesteld uit twee elementen: inflatie en economische groei. Niet dus. Dan zou de rente momenteel rond de 3,5 procent moeten liggen in plaats van 66 ANBO

op 0,3 procent Dat zou een feest zijn voor pensioenfondsen, want het ABP zou de dekkingsgraad zien exploderen van 91 naar 127 procent. Niks korten, maar verhogen die pensioenen! Dat de theorie naar het oud vuil kan, is een gevolg van een wezenlijk verandering in de wereld. De wereldbevolking vergrijst â&#x20AC;&#x201C; eigenlijk overal behalve in Afrika. Japan was voorloper op dat gebied. Jitzes Noorman van BMO Global Asset Management laat zien hoe Japan keurig zestien jaar voorligt op Europa. Al voor de millenniumwisseling zakte

d van

MINIDOSSIER PENSIOEN de rente in Japan onder de 1 procent. De inflatie schommelt al dik twintig jaar rond de 0 procent. VERGRIJZING Europa en China hebben inmiddels ook te maken met vergrijzing. Amerika komt eraan. Vergrijzing betekent dat er veel geld is én wordt gespaard voor de oude dag. En er is weinig vraag, want waar vroeger werd geïnvesteerd in dure kapitaalgoederen voor de industrie, is het nu de dienstensector die een flink deel van de economie draagt. En die vergt minder geld. PROBLEEM Veel gespaard geld voor de oude dag -wij zijn er in Nederland kampioen in, door de enorme potten van € 1500 miljard die in de pensioenfondsen op een latere uitkering liggen te wachten. De pensioenfondsen kreunen nu onder de verplichtingen die zijn gebaseerd op de marktrente. Gewone spaarders zijn zwaar de dupe met een rente van 0,01 procent. En jongeren kunnen geen huis meer kopen. Alle grote beleggers -waaronder dus de pensioenfondsenhebben nu wel een probleem. Want waar kun je je geld laten renderen? Uw pensioenuitkering bestaat voor 70 procent uit rendement en slechts 30 procent uit ingelegde de wereld premies.

RISICO-OPSLAG Normaliter gaat het zo: je koopt een staatsobligatie van Nederland of Duitsland. Die geeft een lage rente, maar dat geld is honderd procent veilig. Beleg je je geld elders, in Griekse obligaties of in een bedrijf, dan wil je meer rendement want je loopt meer risico. En: leen je je geld langer uit, dan wil je er meer vergoeding voor. De extra vergoedingen heten de risico-opslag. We zitten met die enorme bergen geld van beleggers die overal zoeken naar rendement. De betrouwbare overheden hebben overschotten op de begroting en hebben dus weinig geld nodig. En omdat de Europese Centrale Bank bovendien nog eens extra geld schept om de economie te stimuleren, is de rente laag, lager, laagst en nu negatief geworden. LAGE RENTE, HOGE RENDEMENTEN Dus zoeken beleggers elders hun heil. Allemaal tegelijk. Gevolg: alle risico-opslagen zijn naar beneden. Leningen van grote bedrijven: negatieve rente. Zelfs Griekenland wist een leninkje tegen een negatieve rente te plaatsen. Aandelenbeurzen pakken records die in 17 jaar niet vertoond zijn. Risico’s worden niet of nauwelijks beloond. Je kunt ook stellen: de risico’s worden groter. only to be shown if not public Dat heeft rare gevolgenClassification: voor de pensioenfondsen. Ze haalden dit jaar al rendementen van 15 procent. Obligaties

10-jaars staatsrentes Nederland

18%

Duitsland Japan

16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% 1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

2010

2015

Bron: BMO Global Asset Management, Bloomberg, augustus 2019

ANBO 67

cenario – vergelijkbare start MINIDOSSIER PENSIOEN

Classification: only to be sh

10-jaar staatsrentes

sche

Duitsland 16 jaar vertraagd

Japan

8% 7%

Vastgoedb

6% 5% 4%

3% 2% 1% 0% -1% 1989

Kredietc 1994

1999

2004

stijgen in waarde als de rente daalt. Aandelen en alle andere beleggingscategorieën doen het prima – juist ook door die lage rente. Maar diezelfde lage rente heeft aan de andere kant de verplichtingen omhoog doen spuiten. Jammer: dat laatste verschijnsel gaat harder dan het eerste.

2009

2014

2019

Er zijn echter analyses waarbij de rente nog verder daalt door het wegzakken van de inflatie. In dat Japan-scenario van langdurige inflatie rond de 0, zou de rente nog eens met 1 tot 1,5 procent kunnen dalen, in ieder geval tot de grijze golf halverwege de 21e eeuw achter ons ligt.

Bron: BMO Global Asset Management, Bloomberg, augustus 2019

Negatieve rente is een volstrekt nieuw en tamelijk onbegrijpelijk fenomeen. Hoogleraar Lex Hoogduin, oud-directeur van De Nederlandsche Bank, denkt dat dit verschijnsel nooit lang kan duren omdat het totaal tegennatuurlijk is. Als hij gelijk heeft, stijgt de rente en daarmee de dekkingsgraden. Weliswaar kelderen de obligaties in waarde, maar de verplichtingen gaan nog veel harder naar beneden. Kortom, al het leed is geleden.

Wat betekent dat voor pensioenen? Het grote aanbod van geld en lage vraag leiden tot negatieve rentes. Geld vloeit naar andere beleggingscategorieën, waardoor de rendementen daar ook dalen en de risico’s toenemen. Wie wijst naar de rendementen van pensioenfondsen uit het verleden, moet dus ernstig rekening houden met het adagium dat rendementen uit het verleden geen garantie voor de toekomst bieden.

NIEUWE ECONOMISCHE NATUUR Maar misschien is het wel de nieuwe economische natuur. Pensioenfondsbestuurders – en niet alleen zij – hebben steeds gedacht dat de rente wel weer zou stijgen. Inflatie plus economische groei toch?

Daardoor komt er voor de pensioensector een serieus probleem bij, naast uitholling door niet indexeren en zelfs korten. Kunnen we pensioenen voor de toekomst betaalbaar houden als het rendement onder druk staat? Want de wijsheid blijft: pensioen = inleg + rendement.

68 ANBO

MINIDOSSIER PENSIOEN

Wat doet ANBO?

Dagelijks komen er vragen van leden binnen over wat ANBO doet in de pensioendiscussie. Een kleine inventarisatie. TEKST WILLEM REIJN

van lusten en lasten over alle generaties. ANBO probeert zoveel mogelijk partijen op één lijn te krijgen om het pensioensysteem te verbeteren. Daartoe gaan we in gesprek met Tweede Kamerleden, grote pensioenfondsen, jongeren en ouderen, vakbonden en werkgevers. PENSIOENOVERLEG Ook maakt ANBO deel uit van het pensioenoverleg tussen de verschillende ouderenorganisaties. We zijn vertegenwoordigd in de verantwoordingsorganen van een tiental pensioenfondsen. Onze mensen volgen daar kritisch of het pensioenfonds goed en evenwichtig wordt bestuurd. We houden twee keer per jaar overleg met de zogeheten pensioengroep, waarin de VO-leden en andere ANBO-leden zich buigen over de pensioenproblematiek.

ANBO heeft samen met andere organisaties actie gevoerd om kortingen te voorkomen. Wij rekenen daarbij op uw steun, want zonder onze leden kunnen wij geen vuist maken. Ga voor meer informatie: anbo.nl/stop-de-korting

KLANKBORDGROEP ANBO is samen met anderen in overleg gegaan met minister Koolmees om te kijken op welke manier kortingen te voorkomen zijn. ANBO maakt deel uit van de zogeheten klankbordgroep, die bekijkt of de uitwerking van het pensioenakkoord evenwichtig is en echt leidt tot een beter pensioenstelsel. Daarbij gaat het om een eerlijke verdeling

We publiceren op regelmatige basis artikelen op onze website over de actuele ontwikkelingen. Zie daarvoor www. anbo.nl en tik bij de zoekfunctie ‘pensioen’ in. Tot slot geven we elke maand een nieuwsbrief over pensioenen (en inkomen/koopkracht) uit, met daarin nieuws en een column van onze beleidsadviseur pensioenen Willem Reijn. Ontvangt u deze nieuwsbrief nog niet? Schrijf u in via: anbo.nl/nieuwsbrief

Stop de kortingen ANBO heeft samen met andere organisaties actie gevoerd om de kortingen op pensioenen te voorkomen. ANBO vindt kortingen onnodig, ongewenst en oneerlijk. Wilt u ons steunen in deze actie? Kijk voor de actuele informatie op:

anbo.nl

ANBO 69

INTERVIEW

Senior

Junior & Twee trainingsavonden per week en elke zaterdag staan ze samen langs de lijn. Vader Peter van Meurs (69) en zoon Patrick van Meurs (41) trainen en coachen het voetbalteam van hun 14-jarige (klein)dochter. Met zâ&#x20AC;&#x2122;n tweeĂŤn vinden ze de perfecte balans in het aanmoedigen, in toom houden en troosten van het team van 14 meiden. TEKST FLEUR AKERSLOOT

70 ANBO

INTERVIEW JR. Patrick: “Toen ik twee doch-

ters kreeg dacht ik niet dat ik langs de lijn zou komen te staan, maar dat liep toch even anders. Beide meiden zitten nu op voetbal bij UVV. Voor het team van mijn oudste van veertien was dit jaar geen trainer, toen ik me daarvoor opgaf zei mijn vader direct: ‘Dan doen we het samen!’.

Peter: “Gezag moet je afdwingen, ik heb daar geen moeite mee. Ik ben best direct, maar je kan niet twee hoofdcoaches op één veld hebben. Dus Patrick geeft de aanwijzingen en ik speel daarop in.”

SR.

Patrick: “Hij is apetrots op

JR. ons team en de eerste die na

de wedstrijd het veld oploopt om de meiden een high five te geven. Maar SR. mijn vader is ook van de emotie, dan reageert hij, naar mijn mening, iets te heftig als iemand de bal verkeerd doorgeeft. Daar spreek ik hem wel op aan want meiden voetballen anders dan jongens. Voor mij is meisjesvoetbal redelijk normaal maar voor Peter: “Twee keer in de week hem is dat nieuw en hij heeft nog een SR. geven we training. Ik help ‘jongensaanpak’. Hij vind mij nog Patrick want het is een grote groep. wel eens te lief en geduldig, dan zegt Bij oefeningen verdelen we de groep hij dat ik de meiden toch wat meer dan en werken we tegelijkertijd. Op moet aanpakken.” wedstrijddagen vlag ik ook vaak of sta ik te coachen langs de lijn. Maar SR. Peter: “Op zondag maken we Patrick is echt de coach en ik help.” het schema voor de trainingen. Dan zetten we de oefeningen op papier. Van dribbelen, bal aannemen JR. Patrick: “Het trainen is heel leuk maar 14 meiden zijn ook en doorpassen tot een wedstrijdje lastig. Met z’n tweeën redden we het aan het einde van de training. Al met prima. Mijn vader stelt zich echt op al neemt het best wat tijd in beslag, als assistent en geeft de meiden de maar wie A zegt moet ook B zeggen kleine een-op-een tips. Ik denk meer en ik heb sinds mijn pensioen best aan het grotere plaatje en ben strawat tijd over. Voor Patrick is dat tegischer. Mijn vader heeft echt de anders, die combineert het met zijn helpende rol, maar ik probeer in zijn baan.” flow mee te gaan. Ik zie wat hij doet en welke dingen hij oppakt en ik vul Patrick: “In het begin vond ik JR. de gaten daaromheen in. Het is toch het coachen best zwaar, maar je vader en om hem te commanderen, inmiddels heb ik de smaak te pakken daar voel ik me ongemakkelijk bij. en krijg ik er zoveel voor terug. Ik Andersom doet hij dat ook niet. Hij heb me voor volgend seizoen weer opziet mij echt als hoofdtrainer, zelf wil gegeven en ga via de club een cursus hij die verantwoording niet, dan zegt ‘coachen’ volgen.” hij: ‘Joh, ik ben zeventig.’”

“Patrick is echt de coach, ik help”

SR. Peter: “Ik vind het ontzettend

mooi om te doen. Ik zie dat die meiden plezier hebben en winnen blijft natuurlijk het leukst. Als we verliezen dan vragen we ze, ‘Wat kunnen we anders doen? Ze komen allemaal trouw op de training dus dat is een positief teken. Zolang ik fit ben sta ik, regen of wind, langs de lijn.

JR. Patrick: “De eerste paar

wedstrijden waren dramatisch, iedereen rende door elkaar heen. Ik probeer ze allemaal een rol te geven op het veld. Nu zien we dat dat effect heeft. Laatst hebben we eindelijk een wedstrijd gewonnen. Met 10 - 1 zelfs!”

JR.

“Hij is apetrots op ons team en de eerste om de meiden een high five te geven”

Rubriek Senior & Junior stopt Dit is de laatste keer dat we de rubriek Senior & Junior plaatsen in ANBO Magazine. Vanaf 2020 is het tijd voor een nieuwe rubriek.

ANBO 71

HOBBY’S

John Moens geeft damles aan jong en oud TEKST FLEUR AKERSLOOT

John Moens is een sportman in hart en nieren; als hij ergens voor gaat is hij niet meer te stoppen. Met zijn 82 jaar gaat hij volle kracht vooruit om zijn hobby dammen bij jong en oud onder de aandacht te brengen. Want dammen, dat is denksport. En daar schort het nogal eens aan, volgens John. “Ook je hersenen hebben training nodig. We gaan naar de sportschool en zitten in de schoolbanken maar je hersens laten kraken tijdens een potje dammen, daar wordt de grijze massa echt een stuk fitter van. En waarom is gymnastiek eigenlijk wel verplicht maar hersentraining niet?” BEKROOND “Tot mijn 75e ben ik op de Hogeschool van Rotterdam docent geweest. Ik begon als sportdocent, heb vervolgens sportpsychologie gedaan en gaf les in mental coaching. Daar heb ik toen het boek ‘De Weg naar Zelfvertrouwen en Succes’ over geschreven, dat zelfs bekroond is.”

72 ANBO

ACTIVITEITENLES “Ik heb altijd veel gesport op hoog niveau. Eerst voetbal, vervolgens rugby en later ben ik gaan wielrennen. Dat doe ik nog steeds, maar ik word natuurlijk wel wat ouder. Dus het dammen leek me leuk om op te pakken. Zelf heb ik van een oom leren dammen toen ik ongeveer tien was. Een jaar of drie geleden gaf ik activiteitenles bij een Marokkaanse gemeenschap hier in Maassluis. Daar heb ik het dammen geïntroduceerd, want dat is leuk voor jong en oud. Zodoende kwam ik in aanraking met iemand van de Dambond. Samen hebben we een damtoernooi georganiseerd. Daarvoor waren een aantal aanmeldingen, maar vooral ouderen zijn wat moeilijker te porren.

HOBBY’S SLIMME KINDEREN Jongeren zijn juist heel enthousiast. Omdat ik uit het onderwijs kom ben ik naar scholen toe gestapt om daar damlessen te geven en uiteindelijk een damtoernooi onder scholen te organiseren. Dammen en schaken zijn denksporten, echte fitheidstraining voor de hersenen. Ik merk dat de slimme kinderen graag dammen. En dat vind ik leuk om te begeleiden. Het denken in de stappen wat gaat er gebeuren als ik die en die zetten doe. Op de www.damz.nl kunnen kinderen door middel van oefeningen de eerste fase van dammen leren.”

“Ik ben nou eenmaal een aanpakker” GEZELLIG UURTJE “Ik geef ook clinics voor opa en kleinkind, want het mooie eraan is dat jong en oud samen kunnen dammen. Het is ook nog eens een goed middel tegen eenzaamheid. We dammen één keer in de twee weken met ouderen. Na afloop van een potje dammen hebben we nog het ‘Gezellige Uurtje’ met elkaar. Want na twee uur geconcentreerd dammen wil je ook gewoon even babbelen. Ik organiseer daar ook van alles omheen; laatst nog een tribute-avond voor Johnny Hallyday en een Midsummer-feest. Al met al best veel. Dus zegt mijn vrouw weleens tegen me dat ik het ook rustig aan moet gaan doen. Maar ja ik ben nou eenmaal een aanpakker!” WILT U OOK DAMMEN? U bent welkom om langs te komen op een van de dammiddagen in Maassluis. Kijk op www.jocodam.nl voor meer informatie. Kijk ook op https://www.damz.nl voor leuke damoefeningen.

Rubriek Hobby's stopt Dit is de laatste keer dat de rubriek Hobby's verschijnt in ANBO Magazine. In 2020 is het tijd voor een nieuwe rubriek.

ANBO 73

Blijf zelfstandig thuis wonen TE E R PROFI AN NU V

0,€5O0 RTI N G K

STANNAH TRAPLIFTEN

STANNAH INLOOPDOUCHE Van bad naar inloopdouche in 1 dag

Betaalbare traplift voor elke trap

Uw badkamer wordt niet ingrijpend verbouwd

Ruime keuze uit nieuw en gebruikt

100% waterdicht!

Ruimtebesparende, opklapbare stoel

Voorzien van antislipstructuur en antibacteriële hars

Levertijd vanaf 3 dagen

Verkrijgbaar in alle kleuren

Voor vrijblijvende informatie over de producten van Stannah stuurt u de ingevulde coupon in een ongefrankeerde envelop naar Stannah Trapliften B.V., Antwoordnummer 17006, 2170 VB, Sassenheim.

9132

’s Werelds meest gekozen merk trapliften

0800 - 5066

VOOR VRIJBLIJVENDE INFORMATIE. VRAAG NAAR TOESTEL 9132

Dhr/Mevr: Postcode:

BEL GRATIS

Huisnummer:

Tel. nummer: E-mail: Graag ontvang ik informatie over:

□ Trapliften

□ Inloopdouche

Stannah gaat zorgvuldig om met uw gegevens. www.stannah.nl/privacy

74 ANBO

WIJ ZIJN ER OM HET LEVEN GEMAKKELIJKER TE MAKEN

WWW.STANNAH.NL

ADVERTORIAL

“Ik ben enorm blij met de verbetering van mijn ogen en ik vertel al mijn vrienden hoe enthousiast ik ben over Blue Berry.”

Waar is uw

bril?

Mona, 65, is een gezonde vrouw die vol in het leven staat. Ze is nog zeer actief en heeft een druk sociaal leven. Een aantal jaren terug maakte ik mij zorgen over mijn gezichtsvermogen. Ik wilde dat dit gezond bleef.

Getipt over bosbessen Toevallig las Mona in een krant over het product Blue Berry en de vele mensen die met behulp van dit product met hun oogproblemen zijn geholpen. “Ik begreep dat Blue Berry een aantal bestanddelen bevat, welke allemaal een positief effect hebben op je ogen*. Van bosbessen en luteïne had ik gehoord, ik besloot het te proberen.”

Kleinkind ontdekte de verandering Mona merkte al snel enige verbetering. Iets grappigs gebeurde toen zij een uitstapje maakte met haar kleinkind. “Oma, u bent uw bril vergeten!” zei de 10-jarige, toen zij onderweg waren. Toen realiseerde Mona zich het goede effect van de Blue Berry tabletten. “Mijn opticien is erg tevreden over wat er met mijn ogen is gebeurd, en ik vertel aan al mijn vrienden, hoe blij ik ben met Blue Berry”, zegt Mona lachend.

Blue Berry - het originele Zweedse product Blue Berry is het originele product, geproduceerd in Zweden. In tegenstelling tot veel namaak bevat Blue Berry naast bosbessen en luteine ook andere natuurlijke bestanddelen welke tezamen een unieke samenstelling vormen. Deze is speciaal ontwikkeld met als doel de werking van de ogen te ondersteunen* wanneer men ouder wordt. New Nordic was de eerste producent die goudsbloem introduceerde, welke rijk is aan het natuurlijke pigment luteïne.

Voordelen van Blue Berry™ Tabletten • Bevat een hoog gehalte aan natuurlijke luteïne die zich ook in de macula van uw oog bevindt - het deel dat verantwoordelijk is voor het centraal gezichtsvermogen • Met oogvitaminen voor het behoud van een normaal gezichtsvermogen** • De enige bosbessentablet ter wereld met natuurlijk ogentroost extract • Geproduceerd met in Zweden WILDE BOSBESSEN uit Sca ndinavië

Verkrijgbaar bij:

*Het bosbessenextract en ogentroostextract helpen om de gezondheid van het oog te behouden. Evaluatie gezondheidsclaim is lopende. **Vitamine A en zink dragen bij aan het in stand houden van een normaal gezichtsvermogen. Voedingssupplementen kunnen geen gevarieerde en evenwichtige voeding vervangen, noch een gezonde levensstijl.

VRAGEN? Bel 010-204 55 28 of kijk op:

www.newnordic.nl

Als ANBO-lid profiteert u van aantrekkelijke voordelen. Leuke, interessante en aangename producten, uitstapjes, reizen en evenementen. Ook in dit nummer vindt u weer veel voordeel. En wist u dat uw ANBO-pas bij onze vaste kortingspartners het hele jaar door geld waard is?

Mandy’s aanraders ANBO’s Mandy Janssen regelt voordeel- en kortingsacties voor leden. “Als u op de hoogte wilt blijven van alle voordelen, kunt u zich aanmelden voor de nieuwsbrief. Ga naar anbo.nl/ nieuwsbrief en schrijf u in voor ANBO Actie. U ontvangt eens per twee weken een nieuwsbrief met daarin alle voordelen. Die wilt u toch niet missen?”

ANBO Agenda T/M 28 JANUARI

Geldig t/m 28 januari 2020

Korting op speciaal geselecteerde huishoudelijk apparaten van INVENTUM TOT

50%

In samenwerking met Inventum hebben we een KORT voordeelactie opgezet met diverse huishoudeING lijke apparaten. Onze leden krijgen tot 50% korting op een selectie van een aantal verschillende producten.

50% KORTING OP GESELECTEERDE INVENTUM PRODUCTEN 27 T/M 29 MAART 2020

ANBO JUBILEUMCRUISE 10 JUNI 2020

BUSREIS ANDRÉ RIEU IN WENEN T/M 10 JANUARI 2020

8-DAAGS ARRANGEMENT VAN KRAS IN ALGARVE T/M 28 JANUARI

BOOKCHOICE GEEFT 8 BOEKEN CADEAU T/M DECEMBER 2020

TOT 70% OP DIVERSE UITJES anbo.nl/ledenvoordeel

Inventum wil van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat het leven net even wat gemakkelijker en aangenamer maken. Met eenvoudig te bedienen producten goede kwaliteit en geschikt voor iedereen. De selectie bestaat uit bijvoorbeeld personenweegschalen, elektrische dekens, bloeddrukmeters, maar ook verschillende soorten keukenapparatuur, stofzuigers en strijkijzers. De selectie verandert regelmatig, zodat u altijd een interessant en relevant aanbod krijgt met een flinke korting! Bekijk en bestel via: www.inventum.eu/anbo-voordeel-2019

76 ANBO

27 t/m 29 maart 2020

LEDENVOORDEEL

ANBO Jubileumcruise

AL VANAF

op HS Switzerland II

€229*

ANBO bestaat volgend jaar 120 jaar en dat vieren we op heel veel manieren. Onder andere met de ANBO Jubileumcruise: een driedaagse cruise op een authentiek Hollands cruiseschip langs de mooiste plekken aan het IJsselmeer. Van Lemmer varen we via Urk, Enkhuizen en Hoorn naar Amsterdam. De HS Switzerland II is een klassiek, authentiek cruiseschip met een behaaglijk interieur. Hier bent u meteen thuis en dat gevoel wordt versterkt door de compleet ingerichte hutten: comfortabele bedden, airconditioning, radio en televisie, minibar en een eigen badkamer en toilet. Vaart u mee?

P.P.

Programma Dag 1 - Vrijdag 27 maart 2020 • Vertrek van diverse opstapplaatsen met Van der Valk Touringcar naar Lemmer • Vanaf 14.00 uur inschepen, welkomstlunch met soep, sandwiches, koffie, thee en zoetigheden • Lemmer-Urk (aankomst rond 17.30 uur). Diner aan boord en een stadswandeling door Urk.

Dag 2: Zaterdag 28 maart 2020 • Urk-Enkhuizen (aankomst rond 08.30). Ontbijt aan boord. Bezoek Enkhuizen op eigen gelegenheid. • Enkhuizen-Hoorn (aankomst rond 15.30 uur). Lunch aan boord. Bezoek Hoorn op eigen gelegenheid. • Hoorn-Amsterdam (aankomst rond 24.00 uur). Onderweg geniet u van een feestelijk Captains diner en entertainment aan boord.

Opstapplaatsen: 1. Woerden, ANBO Kantoor aan de Vijzelmolenlaan 2. Rotterdam, Metrostation Capelse Brug 3. Alphen aan den Rijn, Van der Valk Hotel Avifauna 4. Amsterdam, NS Station Sloterdijk (Piarcoplein) 5. De Bilt, Van der Valk Hotel de Bilt-Utrecht

Dag 3: Zondag 29 maart 2020 • Na een uitgebreid ontbijt checkt u uit (voor 10.00 uur) en voldoet u eventueel persoonlijke uitgaven aan boord. • De Van der Valk Touringcar staat klaar om u terug te brengen naar uw opstapplaats (aankomst afhankelijk van opstapplaats). Op deze unieke ANBO "120 jaar" Jubileumcruise is slechts plek voor 116 personen, dus boek op tijd! Boek bij onze partner Van der Valk Vakanties via tel. 0348 - 724 831. Let op: houd uw ANBO-lidmaatschapsnummer bij de hand.

U boekt deze ANBO Jubileumcruise al vanaf €229,per persoon. * Let op: bovenstaande prijs geldt alleen voor ANBO-leden. Bent u nog geen lid, maar wilt u wel graag mee met deze Jubileumcruise? Dan betaalt u een meerprijs van € 50,-. Hiervoor wordt u tevens automatisch lid van ANBO. Kijk voor meer informatie op: anbo.nl/jubileumcruise

ANBO 77

LEDENVOORDEEL Geldig t/m 10 januari 2020

8-daagse reis naar de Algarve verblijf in Hotel Casablanca Inn

VANAF

€355 P.P.

EXTRA

€20

KORTING Vertrek: 10 juni 2020

ANDRÉ RIEU IN WENEN 6-DAAGSE BUSREIS

Geniet van een bijzonder optreden van André Rieu in Wenen. De romantische muziekstad is de perfecte plek voor zo’n schitterend concert. Wenen kent een rijk muzikaal verleden met componisten als Strauss en Beethoven. Ontdek de mooie klassieke binnenstad van Wenen en ga mee naar het Wienerwald waar we het klooster Heiligenkreuz en de stad Baden bezoeken. Boek nu deze bijzondere reis! ANBO-leden betalen voor deze reis € 529,- per persoon (normale prijs is € 549,-). Aanbieding is inclusief concert van André Rieu in de Wiener Stadthalle, excursies en extra’s. Reserveer online via: www.peterlanghout.nl en zoek met reiscode BE44796, kortingscode: AnboRieu, of bel met Peter Langhout Reizen: 0172 46 88 00

Op slechts 200m van het strand en het centrum van Monte Gordo ligt Hotel Casablanca Inn. Een fijn boetiekhotel met onder meer een verwarmd overdekt zwembad. ‘s Avonds is er regelmatig een leuk activiteitenprogramma. Inbegrepen: retourvlucht Faro, retourtransfer, overnachtingen op basis van volpension, 2 x ½ dagexcursie per bus. Exclusief € 2,50 calamiteitenfonds en € 25,- reserveringskosten per boeking. Vertrek dagelijks. De vanafprijs is beperkt beschikbaar. Deze aanbieding is te boeken t/m 10 januari 2020. Voor informatie, prijzen en om te boeken gaat u naar www.kras.nl/LR83266. U kunt ook bellen met KRAS tel.: 088-0885886

Geldig t/m 28 januari

Lees een jaar lang met korting Laat u meeslepen door een goed boek! Bij Bookchoice ontvangt u elke maand acht boeken als e-book en luisterboek. Van romans tot thrillers en literatuur tot non-fictie, er is voor ieder wat wils. U leest en luistert de boeken gemakkelijk op uw e-reader, tablet, smartphone of via de Bookchoice app. En, na downloaden zijn de boeken helemaal van u!

€25

U betaalt als ANBO-lid slechts € 25 voor een jaar lang lees- en luisterplezier. Verzilver de code ABBW87SE46 op: www.bookchoice.com/promo/anbokorting om deze aanbieding te claimen.

78 ANBO

VAN € 47,88 VOOR

LEDENVOORDEEL Nieuw: ANBO ticketshop

Kortingen op dagjes uit, concerten, musea en nog veel meer TOT voor ANBO leden 70% KORTING In de ANBO ticketshop krijgt u onbeperkt kortingen op dagjes uit, theatervoorstellingen en nog meer. De kortingen lopen op tot wel 70%.

Ga samen met uw partner of vriendin naar de film met 32% korting. Of met uw kleinkinderen naar Corpus voor € 11,25 (normaal € 18,75). Neem snel een kijkje in de ANBO ticketshop en lees waar u allemaal van kunt profiteren. In het magazine en onze Actie nieuwsbrief houden wij u op de hoogte van de actuele aanbiedingen. Bestellen is eenvoudig: 1. Ga naar: anbo.nl/ticketshop 2. Bestel direct uw e-tickets met de actiecode AB2UGS79 en uw ANBO lidmaatschapsnummer 3. Geniet van de leukste uitjes met korting

Doorlopend ledenvoordeel Bedrijf:

Wat ze u bieden:

Bedrijfsfitnessonline

tot 26% korting op een abonnement

Dolfinarium

Toegangskaart € 15,50 in plaats van € 23,- (hoogseizoenprijs)

Heilbron

Voordeel op uw zorgverzekering via ANBO zorgcollectief

Holiday Suites

10% korting op een verblijf

Hulpmiddelwereld

5% korting op hele assortiment

Inventum

Tot 50% korting op geselecteerde huishoudelijke apparaten

NHA

10% korting op alle cursussen + welkomstcadeau

United Consumers

Korting op tanken met de speciale tankpas

ANBO 79

Voor fantastische reizen!

v.a. slechts

199,-

v.a. slechts

299,-

v.a. slechts

299,-

369,-

5 dagen Beierse Woud, Bayerisch Eisenstein, Passau

Het eiland Rügen, Noord-Duitsland

All-inclusive in Drenthe

Moezel en Rijn all-inclusive

Diverse vertrekdata in 2020

v.a. slechts

5 dagen

v.a. slechts

399,-

v.a. slechts

399,8 dagen

5 dagen

v.a. slechts

499,8 dagen

5 dagen

499,8 dagen

8 dagen

Lutago in Zuid-Tirol

Drielandenreis Zwarte Woud en Bodensee

Zuid-Engeland, Bournemouth

Salzburgerland, Kaprun all-inclusive

Diverse vertrekdata in 2020

v.a. slechts

499,-

v.a. slechts

499,-

Diverse vertrekdata in 2020

599,-

v.a. slechts

699,-

10 dagen

Dolomieten en meren

Italiaanse Bloemenrivièra

10 dagen Rondreis Schotse Hooglanden en Orkney-eilanden

Diverse vertrekdata in 2020

10 dagen

Adriatische Kust ‘light all-inclusive’

v.a. slechts

10 dagen

Bij Bolderman aanbetalen niet verplicht! Prijs p.p. o.b.v. 2 pers. kamer excl. Calamiteitenfonds & reserveringskosten

Brochure en boekingen:

(0318) 58 09 58 www.bolderman.nl

Drukfouten en prijswijzigingen voorbehouden.

Werf een nieuw lid en krijg allebei een...

TOMADO WATERKOKER CADEAU Gun uw vrienden de voordelen van ANBO

• Gratis het Startend Ontzorgd-abonnement van De Woningwachter • Uw stem wordt gehoord in de politiek • Persoonlijk advies via ANBO Raad & Daad • Fikse korting op zorgpremie • Hulp bij belastingaangifte • Gratis 7 x per jaar ANBO Magazine • Uitstekend verzekerd tegen schade • Besparen op uw energierekening • Korting op reizen, uitstapjes en sporten • Goedkope rijbewijskeuring

T.W.V.

€ 34,99

TOMADO WATERKOKER De Tomado glazen waterkoker heeft een inhoud van 1,7 liter. Door het hoge vermogen van 2200 watt kookt het water snel. De waterkoker heeft een glazen behuizing, voorzien van blauwe LED verlichting. Daarnaast is de waterkoker voorzien van een uitneembaar anti-kalkfilter, automatische uitschakeling en een droogkookbeveiliging. U kunt de waterkoker snoerloos bijvullen of uitschenken.

• 1,7 liter inhoud • 360° draaibaar op voetstuk • Glazen behuizing met LED verlichting

HET NIEUWE ANBO-LID BETAALT € 48 PER JAAR

HUIDIG ANBO-LID

JA, ik maak iemand lid en krijg een Tomado Waterkoker cadeau.

JA, ik word lid van ANBO en krijg een Tomado Waterkoker cadeau. Voorletters

Voornaam

Tussenvoegsel

Achternaam Postcode

Tussenvoegsel

m/v

Achternaam Straat Huisnr.

Huisnr.

Lidnummer

Postcode

Woonplaats

Geboortedatum E-mailadres Telefoonnummer

IBAN

N L

Datum Handtekening * Deelname aan deze actie kan alleen als u ANBO machtigt tot automatische afschrijving

Geef uw gegevens bij voorkeur door via anbo.nl/lidwerftlid. Of vul de bon in en stuur deze naar: ANBO o.v.v. ‘LWL’, Postbus 2012, 3440 DA Woerden.

van het contributiegeld.

Ik word lid van ANBO vanwege (s.v.p. aankruisen): Belangenbehartiging

Korting op energie

Overig ledenvoordeel

Belastingservice

Korting op zorgverzekering Raad & Daad

Schadecollectief

LWLI_01_MAG7_ANBMAG_1950

Ik machtig ANBO om de contributie automatisch af te schrijven* EXTRA INFORMATIE Deze actie is geldig tot 28 januari 2020. U ontvangt één waterkoker per geworven lid en zolang de voorraad strekt, mits het nieuwe lid de contributie heeft voldaan. U krijgt de Tomado Waterkoker begin februari thuisgestuurd. Ga voor de voorwaarden naar anbo.nl/lidwerftlid

PUZ ZEL

e e M

ZOMERKONINKJE

KERKGEZANG

MAAK KANS OP MOOIE PRIJZEN! WIER Geef uw oplossing vóór 28 januari 2020 door via anbo.nl/puzzel. Daar vindt u ook meer informatie over de prijzen. Of stuur een kaartje naar: 4 ANBO Puzzels, Postbus 2012, 3440 DA Woerden. JONGSTLEDEN Vergeet niet uw naam, adres enAANWIJZEND telefoonnummer VNW. te vermelden.

Hoofdprijs

INVENTUM ELEKTRISCH HOOFDKUSSEN

T.W.V.

€ 39,99

Het Inventum elektrische kussen, HNK147, heeft 3 warmtestanden waar u uw rug, schouders en buik heerlijk mee verwarmt. De warmte bevordert de doorbloeding en ontspant de spieren. Dit gevulde verwarmingskussen, 40 x 30 cm, is lekker om tegenaan te zitten of om op uw buik te leggen. Dankzij de afneembare schakelaar kunt u de hoes van het kussen wassen in de wasmachine. www.inventum.eu

Tweede prijs

T.W.V.

DRIE LEGPUZZELS € 14

,99

1000 stukjes formaat 68x48,5 cm, van Bullseye Entertainment.

Breughel / Rubens Het Aardse Paradijs

Johannes Vermeer Gezicht op huizen in Delft Jheronimus Bosch De Tuin der Lusten

82 ANBO

D A A E R D A S P P E E L S O C H I L O M E P S J D E

V M E S B O R T A E G A S E R E B T R R E K E I N N E M F T A L W I E C A S I A D L L U S O F T S T R E A A R A L M L E M G E N E

trusten

J L A M T M O U N D A F B R R O O N E T R E E K D B A A M A R

D O V I G C I A O K E T S E N A

B R O O K U M A T K M O S A E N A E R E S L O U Z K Z E R N K A A M A M A K P R E N A L A G A A I I P E S T E R B O N S N K T

K E I B O S E R O P L A R E S N K I E A L V O T I E N R A N S IJ Z N B O D O R R O O I E M O E E S B S T A I L E N K E N D E D E Y P E N

OPLOSSING PUZZEL NR. 6 De prijzen worden onder de goede inzendingen verloot. Winnaars krijgen persoonlijk bericht. De oplossing is: TRUSTEN

MOEDER WILHEL

uropeaan 14 strafwerktuig 17 vrouwelijk dier 20 snaarinstrument 21 samenboom 13 Europeaan 14 strafwerktuig 17 vrouwelijk dier 20 snaarinstrument 21 samenuten schot voor een venster 24 insnijding 27 bevestigingsmiddel 28 deel van zang 23 houten schot voor een venster 24 insnijding 27 bevestigingsmiddel 28 deel van urk 29 deel van een wijk 30 aardig 32 uiting van verkoudheid 34 in geen geval een trouwjurk 29 deel van een wijk 30 aardig 32 uiting van verkoudheid 34 in geen geval g van een rivier 37 tiende maand 40 valse vouw 41 clichématig 42 nietig 44 op 35 monding van een rivier 37 tiende maand 40 valse vouw 41 clichématig 42 nietig 44 op nd 46 gesloten groep 48 afwaswater 49 papegaai 51 voorportaal 52 boom grote afstand 46 gesloten groep 48 afwaswater 49 papegaai 51 voorportaal 52 boom KRUISWOORD Mede mogelijk gemaakt door Sanders Puzzelboeken cht 62 insnijding in een rok 63 schildergerei 64 eens 66 gesteente 68 stop op 60 steenvrucht 62 insnijding in een rok 63 schildergerei 64 eens 66 gesteente 68 stop op Griekse kaassoort 71 foefje 73 koude lekkernij 74 eigenhandig 75 deel van een een fles 70 Griekse kaassoort 71 foefje 73 koude lekkernij 74 eigenhandig 75 deel van een 7 edelsteen 79 keukenkruid 80 afstamming 82 langwerpige koek 84 reuzenveerboot 77 edelsteen 79 keukenkruid 80 afstamming 82 langwerpige koek 84 reuzenffiehuis 88 tongstreling 90 tocht 91 onderzoeksinstituut 93 deel van het over jaar naar de gelijkgenummerde vakjes van Breng de letters88 tongstreling uit de genummerde vakjes slang 86 koffiehuis 90 tocht 91 onderzoeksinstituut 93 deel van het jaar bordspel 96 ondersteek 97 rivier in Siberië 98 Universiteit Twente (afk.). de oplossingsbalk. Hierin leest u 98 Universiteit dan de oplossing. 95 oosters bordspel 96 ondersteek 97 rivier in Siberië Twente (afk.). 4

6 16

62 67

66 70

82 90

71 77

83 88

44 51

46 53 58

64 68

74 79

93 98

100

84 89

25 30

67 72

23 31

37 43

57 63

12 17

22 28

89 95

71 77

54 61

36 43

15 19

PUZZEL

HORIZONTAAL 1 tijdschrift voor vrouwen 8 begin 15 maatschappelijke stand 16 schuur 18 tropische vetplant 19 erfelijkheidsdrager 20 deel van een vinger 22 boerderijdier 23 vernis 25 plantje 26 bijwoord 27 min 29 koperen blaasinstrument 31 zangnoot 32 gekookte 9 33 niets uitvoeren 35 deel van een koe 36 meer dan meelballetjes wenselijk 38 klein kind 39 visnet 41 mestvocht 43 uitbouw 45 godshuis 47 kunstwerk 48 niet gespannen 50 drank 53 ogenblik 54 dun 55 dierenkost 56 gymnastiektoestel 57 zangstuk 58 groente 59 beroep 61 grappenmaker 63 medaille 64 in orde 65 rondreis 67 roofdier 68 gebaksoort 69 hoogleraar 71 buislamp 72 windvrije kant 74 pijler 76 rally 78 toetje 81 keurmerk op gewichten 83 ondeugend 85 vaartuig 86 kobalt (afk.) 87 inzinking 89 alfabet 90 bederf 92 telwoord 93 familielid 94 ongeëvenaard 96 muziekinstrument 98 Europese voetbalbond 99 harde tropische vrucht 100 zich bepalend tot de feiten.

VERTICAAL 1 voor het gerecht ontbieden 2 bloedvat 3 de mensen 4 oude lengtemaat 5 zonder zicht 6 reeds 7 scheepswerf 8 loflied 9 gecastreerde stier 10 proeftijd 11 dwarsmast 12 loofboom 13 Europeaan 14 strafwerktuig 17 vrouwelijk dier 20 snaarinstrument 21 samenzang 23 houten schot voor een venster 24 insnijding 27 bevestigingsmiddel 28 deel van een trouwjurk 29 deel van een wijk 30 aardig 32 uiting van verkoudheid 34 in geen geval 35 monding van een rivier 37 tiende maand 40 valse vouw 41 clichématig 42 nietig 44 op grote afstand 46 gesloten groep 48 afwaswater 49 papegaai 51 voorportaal 52 boom 60 steenvrucht 62 insnijding in een rok 63 schildergerei 64 eens 66 gesteente 68 stop op een fles 70 Griekse kaassoort 71 foefje 73 koude lekkernij 74 eigenhandig 75 deel van een veerboot 77 edelsteen 79 keukenkruid 80 afstamming 82 langwerpige koek 84 reuzenslang 86 koffiehuis 88 tongstreling 90 tocht 91 onderzoeksinstituut 93 deel van het jaar 95 oosters bordspel 96 ondersteek 97 rivier in Siberië 98 Universiteit Twente (afk.).

ANBO 83

Rijdt u ongeveer 100 km per week? Dan betaalt u vaak onnodig veel voor uw autoverzekering

Lezersactie

stap nu over op Bundelz en ontvang 25% korting op de aanschaf van een TomTom navigatiesysteem

Bereken uw voordeel op www.bundelz.nl/anbo

hallo@bundelz.nl 070 - 513 33 36

Bundelz is een initiatief van

www.bundelz.nl/anbo

Betaal geen vaste maandpremie maar alleen voor de kilometers die u rijdt