ANBO Magazine 8

8 www.anbo.nl ● december 2013

Het zal onze zorg zijn

Met goede hulp langer thuis

● Dossier lokale zorg ● maak uw huis veilig ● belasting: wat gaat er veranderen?

WELKOM Als ik in het land ben, vragen leden me steeds vaker waarom ANBO niet harder protesteert tegen de plannen van staatssecretaris Van Rijn van VWS om veel zorg- en welzijnstaken over te hevelen naar gemeenten. Ze vrezen dat ouderen

in

zorginstellingen

straks op straat worden gezet.

ONZE LEDEN WILLEN HET LIEFST THUIS BLIJVEN WONEN

Ik begrijp uw zorgen goed, maar ik geloof niet dat dat gaat gebeuren. Mensen die echt niet meer thuis kunnen wonen, zullen altijd in een verpleeghuis terecht kunnen.

Uit

ANBO-onderzoek

blijkt

echter dat ruim 90 procent van onze leden als het even kan liever thuis blijft wonen en zelf de regie houdt, ook als men

25

Met z’n allen wonen op de boerderij

zorg of hulp nodig heeft. Laat dat nu net het doel van Van Rijn zijn. In dat streven vinden we elkaar. Maar ANBO vreest wel dat veel gemeenten te weinig geld, expertise en menskracht hebben om de langdurige zorg op korte termijn op deze manier te organiseren. Vandaar dat we landelijk geldende kwaliteitseisen willen, zodat er geen ongelijkheid en willekeur ontstaat. En we pleiten voor meer tijd om de nieuwe plannen zorgvuldig in te voeren.

U heeft gelijk, we klimmen niet op de barricaden en gaan niet demonstreren. Onze leden verwachten namelijk dat we constructief overleggen en aan de vergadertafel onze invloed aanwenden, aldus ANBO-onderzoek. U kunt er zeker van zijn dat we daar alles op alles zetten om onze wensen voor elkaar te krijgen.

Liane Lees meer over de plannen met de langdurige zorg en ANBO’s standpunt daarover in het dossier vanaf pagina 7.

Algemeen directeur Liane den Haan (46) is verantwoordelijk voor de collectieve belangenbehartiging, woordvoering en politieke lobby van ANBO. Reageren? Kijk op www. twitter.com/lianedenhaan of mail naar magazine@anbo.nl.

2

ANBO ● NUMMER 8 ● 2013

36

Kunt u straks uw brief nog posten?

INHOUD NIEUWE BELASTINGREGELS Wie gaat wat betalen?

VEILIG IN & OM HET HUIS Tips om inbraak te voorkomen

50

Het Zwarte Woud: donkere bossen in een sprookjesachtig landschap.

POST VOOR IEDEREEN ANBO pleit voor bereikbare brievenbussen

MET ANBO OP REIS Naar het Zwarte Woud

DOSSIER LOKALE ZORG

DOSSIER LOKALE ZORG

7

8

28 32 36 50 7

ZORG NODIG? EVEN AAN DE GEMEENTE VRAGEN

8

HET ‘KEUKENTAFELGESPREK’ IN HUIZEN WERKT HET!

14

IK BLIJF THUIS

21

HOE ZIT DAT NOU MET DE AWBZ?

22

Wie helpt u straks als u zorg nodig heeft?

EN OOK ANBO LOBBY HULP AAN EEN ANDER COLOFON ZO ZIT HET WERF EEN LID EN ONTVANG EEN SLABESTEK ANBO ENERGIECOLLECTIEF

14

ANBO ZORGCOLLECTIEF Keukentafelgesprekken met de gemeente over zorg op maat

LEDENVOORDEEL PRIJSPUZZEL

4 26 43 46 57 58 61 62

ANBO ● NUMMER 8 ● 2013

3

EVEN NAAR HET HULPLOKET Gemeente bepaalt wat voor langdurige zorg u krijgt

Hebt u langdurige zorg nodig? Dan moeten gemeenten straks ‘ondersteuning op maat’ gaan bieden. Maar in de ene stad hebben ze daar misschien heel andere ideeën over dan in de andere, vreest ANBO. TEKST STEF VAN DELFT ILLUSTRATIES HELEEN KURPERSHOEK

8

ANBO ● NUMMER 8 ● 2013

V

anaf 2015 kunnen zelfstandig wonende ouderen veel minder een beroep doen op hulp vanuit de AWBZ. Onder meer dagbesteding en begeleiding bij het dagelijks leven, zoals huishoudelijke hulp en mantelondersteuning worden uitgevoerd door gemeenten.

Zij worden ervoor verantwoordelijk dat ouderen toch voldoende ondersteuning krijgen. Dat gaat niet meer zoals voorheen met indicaties en verzekerde rechten. Zij bepalen zelf hoe zij de ondersteuning organiseren, en dat zal leiden tot verschillen. De ene gemeente geeft bijvoorbeeld aan individuele mensen een scootmobiel, terwijl een andere vindt dat inwoners best een scootmobiel kunnen delen.

Zo kan het ook gaan met de dagbesteding voor beginnend dementerenden. In de ene plaats zal dit overeind blijven met betaalde professionals, elders zal men er voor kiezen meer vrijwilligers in te zetten.

ANBO maakt zich grote zorgen over de manier waarop ouderen vanaf 2015 zullen worden ondersteund, en over de verschillen die tussen gemeenten ontstaan. ANBO-directeur Liane den Haan: “Natuurlijk is het de toekomst dat mensen thuis ouder worden. Uit ons eigen onderzoek blijkt dat ook; 90 procent van de ruim 2000 ondervraagden wil thuis blijven wonen met zorg en ondersteuning. Met de visie van deze wet is dus niets mis.

Met de uitvoering kan wel van alles misgaan. Een voorbeeld: gemeenten zijn vaak niet deskundig op het terrein van zorg en ondersteuning, maar zij moeten er straks wel over beslissen.

Dat is riskant. In de ene gemeente zal het straks wél lukken die zaken goed te regelen, zoals in Huizen (zie het interview

WE MOETEN NAAR EEN CULTUUR WAARIN WE MEER VOOR ELKAAR WILLEN DOEN

DOSSIER LOKALE ZORG

op pagina 14), in de andere gemeente niet. Dat leidt tot rechtsongelijkheid en ik vind dat zorgwekkend.”

VREEMDE UITWASSEN Hoogleraar ouderengeneeskunde Rudi Westendorp vindt het hoog tijd dat de AWBZ grondig wordt herzien. “We hebben de afgelopen decennia een systeem opgebouwd dat elk jaar zo’n 28 miljard euro kost, maar dat niet naar behoren werkt. In de jaren vijftig en zestig gingen we mensen massaal onderbrengen in verzorgingsen verpleeghuizen. Hoe ouderen daar leefden, werd vanaf dat moment in hoge mate bepaald door anderen, professionals. Ouderen zijn daardoor geïnstitutionaliseerd en gemedicaliseerd. Nu wordt bijvoorbeeld gezegd: ‘Nee, mevrouw mag geen taartje van de diëtiste.’ Hoezo mag dat niet?

Laat die dame van 89 toch gewoon dat taartje eten!”

Volgens Westendorp zijn in de loop der jaren te veel zaken in de AWBZ terechtgekomen, met vreemde uitwassen als gevolg. “Ik noem altijd het voorbeeld van ‘medisch stofzuigen’. Dat moet tegenwoordig door een hoog opgeleide professional worden gedaan. Wat een onzin.

Stofzuigen laat je door een werkster doen, of door de buurjongen. Niet door een verpleegkundige.”

Alleen échte zorg mag nog uit een verzekering worden betaald, vindt Westendorp. Voor wonen, welzijn en leven moeten ouderen zelf betalen.

“Alleen op die manier blijft er voldoende geld over voor de echt noodzakelijke zorg, bijvoorbeeld voor mensen met dementie of mensen die verlamd zijn geraakt door een beroerte.” Zijn devies: verander het systeem nu, anders zakt het door zijn hoeven.

ANBO ● NUMMER 8 ● 2013

9

MEER VOOR ELKAAR DOEN Ook ANBO-directeur Liane den Haan vindt dat het systeem op de schop moet, maar zonder de haast die het kabinet nu ambieert. “Ik heb het al vaak tegen staatssecretaris Van Rijn (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) gezegd: het streven om mensen langer thuis te laten wonen, is prima. Zo houden ze zelf de regie over hun leven. En meer hulp van familie, naasten en vrijwilligers is lovenswaardig. ANBO is dan ook voorstander van de plannen: meer regie, minder zorg. Maar we maken ons zorgen over de snelheid waarmee de veranderingen worden doorgevoerd. Gemeenten hebben krap een jaar om beleid te maken en informatie over de doelgroep te verzamelen. En we maken ons ook zorgen over de grote verschillen die tussen de gemeenten zullen ontstaan. Bovendien vraagt de verandering om een cultuuromslag. Onze huidige samenleving is sterk op het individu ingesteld, maar we moeten naar een cultuur waarin we weer meer voor elkaar willen doen. En waarin we ons ook weer zelf verantwoordelijk gaan voelen, en niet alleen naar de overheid kijken voor hulp.”

Volgens ANBO moet je beginnen met die cultuuromslag, en niet met een radicale verandering van het systeem. Den Haan vindt het jammer dat toch voor dat laatste is gekozen. “Omdat de hervorming van het systeem een gevolg is van bezuinigingen, gaan de hakken in het zand. Terwijl mensen helemaal niet

meer in een zorginstelling willen wonen. Ik heb de staatssecretaris geadviseerd in ieder geval in een aantal gemeenten eerst pilots op te zetten. Met een nieuw computersysteem ga je toch ook eerst proefdraaien?”

Die proeven lopen nu in vijf gemeenten, maar dat neemt niet alle zorgen weg.

ELKE WIJK HET JUISTE TEAM Erik Dannenberg is wethouder in Zwolle én voorzitter van de commissie Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning) van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Hij kan zich ANBO’s bezorgdheid goed voorstellen, maar vindt tegelijkertijd dat gemeenten meer vertrouwen verdienen. “Gemeenten zijn koortsachtig in overleg met cliëntvertegenwoordigers, Wmo-raden, zorgorganisaties en verzekeraars. Daarnaast bereiden ze zich voor op het inkopen van hulp en zorg, en zoeken naar de beste manier. Het is duidelijk dat gemeenten niet alles zelf gaan doen. Dat werk besteden we deels uit.”

In dit verband wordt binnen de VNG en door gemeenten gesproken over ‘sociale wijkteams’ die hulp en ondersteuning gaan organiseren. Het zijn stichtingen waarin verschillende professionals zijn verenigd. Bijvoorbeeld wijkverpleegkundigen, verzorgenden, opvoedkundigen, ouderenconsulenten en maatschappelijk werkers. De wijkteams moeten passen bij de wijk. In de ene wijk wonen veel ouderen, daar zal steun aan dementerenden en hun partners meer aandacht krijgen. Elders wonen juist veel jonge gezinnen, daar is meer behoefte aan opvoedkundigen. Door hun kennis van de wijk kunnen teams ook bewoners met elkaar in contact brengen. “Dat biedt pas echt mogelijkheden voor maatwerk,” zegt Dannenberg. “Neem een gepensioneerde boekhouder die slecht ter been is en zijn tuin niet meer kan onderhouden. Een paar deuren verderop woont een jongeman die fysiek niets mankeert, maar wel schulden heeft en van zijn administratie een puinhoop maakt. Via een wijkteam kunnen zij met elkaar in contact komen en elkaar thelpen. Dat is toch prachtig?” Dannen-

IN DE ENE GEMEENTE IS ER WEL MANTELZORGONDERSTEUNING EN IN DE ANDERE IS DAAR MISSCHIEN HELEMAAL GEEN GELD VOOR

10

ANBO ● NUMMER 8 ● 2013

berg weet ook wel dat dergelijke matches lang niet altijd zo mooi te maken zijn, maar hij vindt wel dat er serieus naar gezocht moet worden.

NIEMAND TUSSEN WAL EN SCHIP Beleidsvrijheid voor gemeenten is volgens Dannenberg nodig om hulp en ondersteuning betaalbaar te houden. “Ik hoop niet dat alles alsnog in regels en plichten wordt vastgelegd.

Dat werkt niet. Gemeenten moeten bijvoorbeeld tegen vermogende bewoners kunnen zeggen dat ze hun eigen traplift moeten betalen.” Daar tegenover staat de angst van ouderen en cliëntenorganisaties. Want zonder stok achter de deur wordt het voor gemeenten wel erg makkelijk verantwoordelijkheden af te schuiven en cliënten richting de AWBZ

ANBO BLIJFT OPLETTEN: IS DE ZORG THUIS STRAKS WEL OVERAL GOED GEREGELD? te dirigeren, zodat ze geen kostenpost meer vormen voor de gemeente. “We moeten voorkomen dat we discussies gaan voeren over het hoofd van de klant heen. Daarom moeten er goede afspraken komen tussen gemeenten en zorgverzekeraars,” zegt Dannenberg.

“Die gesprekken worden in het hele land al gevoerd. Dan gaat het over analyses van de zorgbehoefte in een regio, welke zorg daarbij past en wie waarvoor verantwoordelijk is.”

ANBO blijft er intussen niet gerust op dat de zorg en ondersteuning aan ouderen straks overal even goed is geregeld. ANBO-directeur Liane den Haan: “Het zou beter zijn om per regio een visie te ontwikkelen, samen met gemeenten, verzekeraars én zorgaanbieders.

Wat leveren verzekeraars aan zorg, wat leveren gemeenten aan ondersteuning, wat is de rol van de zorgaanbieders? Maak daar regionale afspraken over, zodat niemand tussen wal en schip belandt. ANBO blijft zich daar komende tijd hard voor maken.”

HET MES IN DE AWBZ • Al vrij snel nadat de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) in 1968 van kracht werd, stegen de kosten snel. Tot nu toe lukte het niet dit een halt toe te roepen.

• Staatssecretaris Martin van Rijn van VWS wil nu grote onderdelen uit de AWBZ overhevelen naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Gemeenten worden dan verantwoordelijk voor begeleiding en het verdelen van persoonlijke verzorging. Ze krijgen echter veel minder geld voor deze taken dan er nu in de AWBZ omgaat.

• Het idee is dat gemeenten taken goedkoper uitvoeren, omdat zij die naar eigen inzicht invullen. Want begeleiding en verzorging zijn geen verzekerde rechten meer.

• Gemeenten zetten in op maatwerk: wat kan iemand zelf en waarbij is ondersteuning nodig? En kan die steun door de omgeving worden geleverd? Twee mensen met dezelfde beperking, bijvoorbeeld minder mobiel na een gebroken heup, kunnen straks op verschillende manieren worden ondersteund omdat ze in andere gemeenten wonen.

• De AWBZ wordt omgevormd tot de wet Langdurig Intensieve Zorg (LIZ). Alle mensen die echt niet meer thuis kunnen blijven wonen, ontvangen zorg vanuit de LIZ.

ANBO ● NUMMER 8 ● 2013

11

14

DOSSIER LOKALE ZORG

EN DAN KRIJG JE DE GEMEENTE OP DE THEE:

‘KUNNEN WE U HELPEN?’ Dit is de toekomst: een ‘keukentafelgesprek’ met de gemeente over de zorg die u wenst. In Huizen doen ze het al zes jaar zo. ANBO-belangenbehartiger Margo Brands vraagt aan wethouder Janny Bakker en Wmo-consulent Franca Bruyninckx: werkt het? TEKST DITTY EIMERS BEELD HESTER DOOVE ILLUSTRATIE AAD GOUDAPPEL

Margo Brands

Janny Bakker

Franca Bruyninckx

Margo Brands in gesprek met Janny Bakker en Franca Bruyninckx ANBO ● NUMMER 8 ● 2013

15

Margo Brands in gesprek met Janny Bakker en Franca Bruyninckx

A

an het begin van het gesprek vertelt Janny Bakker over haar tante. Die was al in de negentig toen ze van een verzorgingshuis in Huizen naar een verpleeghuis in Naarden moest. Maar in dat verpleeghuis mocht ze haar Huizer klederdracht niet meer dragen en haar vriendinnen uit Huizen kwamen niet meer op de koffie: het was te ver, te onhandig. “Ze werd in Naarden uitstekend verzorgd, maar ze was er doodongelukkig.”

Wat haar tante was overkomen, zou andere inwoners van Huizen bespaard blijven, besloot Janny Bakker toen ze zes jaar geleden wethouder van Huizen werd. Ze kondigde aan: we gaan hulpbehoevende mensen gewoon vragen wat ze nodig hebben om het leven te leiden dat zij het liefste willen. Desnoods verplegen we ze in een hotel! “Dat laatste was bluf,” lacht ze nu. Maar ze kreeg wel voor elkaar dat in Huizen niet langer het aanbod van zorginstellingen centraal staat, maar de zorgwensen van de inwoners zelf. “We kunnen mensen nu bieden waar ze echt behoefte aan hebben.”

Margo Brands: Vanaf 2015 worden gemeenten zelf verantwoordelijk voor de begeleiding van ouderen en hulpbehoevenden. Ze gaan dan, net zoals in Huizen al gebeurt, zogeheten keukentafelgesprekken

voeren.

Kunt

u

zich

voorstellen dat mensen bang zijn dat de gemeente zegt: vraag uw dochter maar om te helpen bij het aankleden of wassen?

ANBO ● NUMMER 8 ● 2013

Maatwerk is prachtig, maar die keukentafelgesprekken zijn toch ook bedoeld als bezuinigingsmaatregel?

Janny Bakker: “Toen wij dit systeem invoerden, speelde dat geen rol. Het geld klotste nog tegen de klippen, we hoefden niet te bezuinigen. Ik heb direct gezegd dat de gemeente geen ‘nee’ mag verkopen als iemand een voorziening echt nodig heeft. Dat doen we nog steeds niet.

En toevallig zijn we ook goedkoper uit dan voorheen, dat is mooi meegenomen.”

‘MENSEN ZIJN BANG DAT ER WORDT GEZEGD: VRAAG UW DOCHTER MAAR OM U TE WASSEN’

Janny Bakker: “Ik begrijp dat de nieuwe aanpak mensen onzeker maakt en veel vragen oproept. Maar ik denk dat de zorg bij gemeenten in goede handen is. Wassen, aankleden, zorg aan het lijf; dat moet natuurlijk door professionals gebeuren. Tenzij iemand mensen om zich heen heeft die dat willen doen, en de cliënt dat zelf ook prettig vindt.

In Huizen is een keukentafelgesprek geen gesprek waarbij de gemeente vertelt wat iemand voortaan zelf moet gaan oplossen en regelen. Ons uitgangspunt is altijd dat de mensen de regie hebben: zíj bepalen hoe ze hun leven willen inrichten en waar ze het meest behoefte aan hebben.”

16

Franca Bruyninckx is Wmo-consulent. Deze consulenten beoordelen de noodzaak van een voorziening op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en dragen zorg voor de behandeling en afhandeling van Wmo-aanvragen: “We vragen waar mensen tegenaan lopen en welke oplossingen hun voorkeur hebben.

Een man die zijn zieke vrouw graag zelf wilde wassen, maar geen tijd had om ook nog het huishouden te doen, kreeg huishoudelijke hulp. Vroeger kon dat niet, een gezond iemand moest zelf het huishouden doen. Maar we leveren geen zorg meer op de automatische piloot, we kijken per persoon wat echt nodig is. Dat is het grote voordeel.”

Mensen hebben toch niet ineens minder zorg nodig?

Janny Bakker: “We kwamen er ook achter dat zorginstellingen veel dingen organiseerden waar geen vraag naar was. Zo waren er diners voor mantelzorgers, maar de mantelzorgers die wij spreken, willen liever een keer uit eten met hun partner of een vriendin. Ook ondersteuning van maatschappelijk werk wordt veel minder gevraagd.”

Franca Bruyninckx: “Veel mensen die bij ons komen voor huishoudelijke hulp, haken af als ik vertel hoe hoog de eigen bijdrage is. Ze zeggen: ‘Dan kunnen we voor minder geld zelf hulp inhuren.’ We zien ook dat mensen die bij ons aankloppen, vooral bezorgd zijn: waar kan ik terecht als mijn man verder achteruitgaat? Als je garandeert dat zij hulp krijgen zodra het niet meer gaat, hebben ze aan één gesprek vaak genoeg.”

Toch stellen zorgorganisaties dat ze straks niet meer de zorg kunnen bieden die mensen nodig hebben.

Janny Bakker: “Er is een sterke lobby van zorgaanbieders en commerciële verzekeraars. Ze zijn doodsbang dat gemeenten straks minder zorg zullen inkopen. In Huizen is dat ook gebeurd, sommige instellingen zijn dertig procent van hun inkomsten kwijtgeraakt. Dat komt doordat ze vaak te hoog gekwalificeerd personeel in dienst hebben, en die dure krachten zetten ze ook in bij mensen die geen specialistische zorg nodig hebben.

Toen wij begonnen, zeiden zorginstellingen dat twintig procent van de mensen zware zorg nodig had. Uiteindelijk bleek dat maar anderhalf procent te zijn. Drie jaar geleden werd de ondersteunende begeleiding afgeschaft door het Rijk. ‘Nu komen zeker vijftig van onze cliënten in Huizen in de problemen,’ riep een grote thuiszorginstelling. ‘Ik wil ze allemaal spreken,’ zei ik. ‘Desnoods betalen we die begeleiding zelf.’ Ze kwamen uiteindelijk met zeven namen, van wie er maar één meneer kwam opdagen. Die heeft gekregen wat hij vroeg.”

door de systematiek van de AWBZ hebben ze vooral in hun hoofd wat ze zelf in de aanbieding hebben. ‘Uw man kan naar de dagopvang, dat is goed voor u,’ zeggen ze tegen de partner van een dementerende. En daar zeggen mensen ‘ja’ op, terwijl ze misschien liever twee keer per week een oppas willen, zodat ze even boodschappen kunnen doen. Voor hulpverleners is het moeilijk om op hun handen te gaan zitten, dat weet ik maar al te goed, want ik ben zelf verpleegkundige geweest. Ik had een keer een patiënt met Parkinson die vreselijk last had van doorligplekken. Na weken had ik voor elkaar dat die plekken genezen waren. Toen ik van vakantie terugkwam, was hij weg. Hij wilde dit leven niet meer en had gekozen voor euthanasie. Ik was verbijsterd, bijna beledigd. Pas later heb ik geleerd dat wat ík goed vind, niet altijd is wat mensen zelf willen. Pas als je daarvoor openstaat, kun je echt iets voor anderen betekenen. Die omslag moeten zorginstellingen ook maken.”

‘DE ZORG DIE JE KRIJGT, MAG TOCH NIET AFHANKELIJK ZIJN VAN DE GEMEENTE WAAR JE WOONT?’

Leidt dat niet tot ongelijkheid? De één krijgt een woningaanpassing omdat hij voor geen goud wil verhuizen. Iemand met dezelfde aandoening die daar geen punt van maakt,

Wilt u zeggen dat zorgaanbieders maar wat aanrommelen?

krijgt niets.

Janny Bakker: “Ze werken naar eer en geweten, maar

Janny Bakker: “Ambtenaren in Huizen waren daar ook bang voor. Maar nu zien ze dat ons systeem juist eerlijker is, omdat iedereen maatwerk krijgt. Als je de ziekte van Parkinson hebt, maakt het nogal uit of je iemand hebt die de boodschappen doet en je mee naar buiten neemt.

Is zo iemand er niet, dan heb je meer zorg nodig. Dat betekent dat je bij de ene Parkinson-patiënt zegt: die kan met minder voorzieningen toe. En voor een ander regel je juist iets extra’s.”

AAN TAFEL MET… Sinds 2006 is Janny Bakker (CDA) wethouder van de gemeente Huizen. Als wethouder Volksgezondheid, Wonen, Welzijn en Zorg is ze verantwoordelijk voor de invoering van de Wmo. Daarnaast heeft ze de portefeuille Financiën. Voordat Janny Bakker wethouder werd, was ze directeur van de

Kunnen jullie alles bieden wat mensen vragen?

Nierstichting.

Franca Bruyninckx: “Nee, maar we vinden wel altijd een oplossing. ‘Ik ben eenzaam en ik wil een hond van dat en dat ras,’ zei een vrouw onlangs. ‘We krijgen toch alles in Huizen?’ We hebben geen rashond gekocht, maar zijn wel met haar naar het asiel gegaan om een hondje uit te

Franca Bruyninckx werkt als Wmo-consulent bij de gemeente Huizen.

ANBO ● NUMMER 8 ● 2013

17

Margo Brands in gesprek met Janny Bakker en Franca Bruyninckx

‘WE KIJKEN PER PERSOON WAT NODIG IS, DAT IS HET GROTE VOORDEEL’

zoeken. En voor een zieke, oude man die dolgraag een maand naar zijn enige zus in Canada wilde, hebben we een computer betaald. Een vrijwilliger heeft hem geleerd hoe hij moet skypen. Nu drinkt hij elke avond achter de pc een kop koffie met zijn zus. Voor hem is dat heel waardevol.”

Durft iedereen wel om hulp te vragen? En vinden

sommige mensen het niet moeilijk om te verwoorden wat ze nodig hebben?

Janny Bakker: “Wij merken daar niets van. Mensen weten prima wat ze willen, al moet je soms doorvragen of een familielid erbij halen. Bij zorgmijders is het lastiger, maar ook bij hen geldt: luister naar wat ze willen. Als het vreselijk smerig is bij iemand, moet je er niet direct huishoudelijke hulp op afsturen.

Waarom zou je, als iemand zich prettig voelt tussen de rommel? Tenzij de brandweer zegt dat het onveilig is natuurlijk, of als de ratten naar de buren lopen.

Maar ook in dat geval gaan we altijd eerst in gesprek.

Dan komen we er bijvoorbeeld op uit dat er elk half jaar een schoonmaakploeg komt om de boel uit te mesten.”

Staatssecretaris Van Rijn van Volksgezondheid, Welzijn en Sport wil dat mensen vrijwilligerswerk doen in ruil voor zorg. ANBO vindt het ook belangrijk dat mensen zo lang mogelijk aan de maatschappij deelnemen, maar wil niet dat mensen gedwongen worden.

Janny Bakker: “Wij vragen altijd aan mensen wat ze zelf kunnen bieden. Het is geen verplichting, maar dat hoeft ook helemaal niet. Onze ervaring is dat mensen zich juist graag nuttig willen maken. Ze willen niet alleen patiënt zijn.”

Franca Bruyninckx: “Bij een vrouw met psychische problemen die zich thuis dood verveelde, hoefde ik alleen maar te zeggen: ‘U hebt zo’n prachtige stem!’

Nu gaat ze elke week voorlezen aan een blinde mevrouw. Voor het eerst sinds jaren voelt ze zich weer nodig, dat is zo mooi om te zien.”

18

ANBO ● NUMMER 8 ● 2013

Wie garandeert dat het straks in elke gemeente zo gaat als in Huizen? Wij van ANBO vinden dat de zorg die je krijgt, niet afhankelijk mag zijn van de gemeente waar je woont.

Janny Bakker: “Ik denk dat mensen niet bang hoeven te zijn dat ze te weinig zorg krijgen. Ik zeg: tel je zegeningen als de gemeente de zorg gaat organiseren!

Wij denken niet in volumes en Fte’s (fulltime-equivalent, rekeneenheid waarin de personeelssterkte wordt uitgedrukt, red.) zoals de AWBZ, maar in mensen. Wie vindt dat hij tekortkomt, kan zelf naar de gemeenteraad stappen: ‘Kijk eens wat mij is overkomen?’ Als dat gebeurt, roept de gemeenteraad de wethouder op het matje. Ik kan u verzekeren: dat is geen pretje. Het gaat tenslotte over mensen uit je eigen gemeente.”

ADVERTENTIE

ANBO

28

LEUKER ZE N E N N U K T E I N T HE ? r e k j i l r e e l e w MAKEN…

Het nieuwe belastingplan voor 2014 begon als een mix van PvdA- en VVDvoorstellen, die de oppositie uiteindelijk bijschaafde in het Herfstakkoord. Het resultaat: hier een meevaller, daar even slikken. ANBO checkt wat de gevolgen voor ú zijn van zes belangrijke wijzigingen. TEKST SUZANNE GEURTS BEELD THINKSTOCK

MINDER HOGE ALGEMENE HEFFINGSKORTING

HOGERE ARBEIDSKORTING (mits u nog werkt)

Onder het motto ‘de sterkste schouders moeten de zwaarste lasten dragen’ wordt de algemene heffingskorting verlaagd. Iedereen die het hele jaar in Nederland woont en belastingplichtig is, heeft recht op de algemene heffingskorting. Simpel gezegd: een vermindering op uw inkomstenbelasting. Had u in 2013 nog geen recht op AOW? Dan bedraagt de heffingskorting € 2001. Na het jaar waarin u de AOW-leeftijd bereikt (die is nu 65 jaar en één maand), is dit € 1034. Dit bedrag is lager omdat u als gepensioneerde minder premies afdraagt. De komende vier jaar wordt de korting in totaal met € 75 verhoogd. De verhoging is eigenlijk een ‘doekje voor het bloeden’,omdat er tegelijkertijd een inkomensafhankelijk afbouw plaatsvindt. Dus hoe meer u verdient, hoe minder heffingskorting u krijgt. Vanaf 2014 daalt de algemene heffingskorting met 2%, oplopend tot 3,05% vanaf 2016. Dit gebeurt als uw inkomen in de tweede, derde of vierde belastingtariefschijf valt. Maar anders dan de coalitie voorstelde, blijft de heffingskorting ook voor hogere inkomens (deels) bestaan. Het maakt niet uit of u werkt of al met pensioen bent.

De arbeidskorting is een belastingvrijstelling voor werkenden. De hoogte hangt af van uw leeftijd en inkomen.

Vanaf 2014 gaat de maximale arbeidskorting zélf omhoog: de komende vier jaar met € 836. Als uw inkomen hoger is dan 225% van het wettelijk minimumloon wordt dit verhoogde bedrag tegelijkertijd weer in stapjes verlaagd, net als bij de algemene heffingskorting.

Ook de reden is gelijk: het kabinet vindt dat ‘de sterkste schouders de zwaarste lasten’ moeten dragen. Daarom is ook deze verlaging inkomensafhankelijk: hoe meer u verdient, hoe minder arbeidskorting u krijgt.

Helaas profiteren senioren niet van de verhoogde arbeidskorting, simpelweg omdat ze meestal niet meer werken. Zo wordt de koopkrachtkloof tussen werkenden en gepensioneerden volgens ANBO nog groter.

HELAAS PROFITEREN SENIOREN NIET VAN DE VERHOOGDE ARBEIDSKORTING, SIMPELWEG OMDAT ZE MEESTAL NIET MEER WERKEN

REKENVOORBEELD

U krijgt AOW en uw

1

verzamelinkomen is € 18.000. Dan sti jgt uw algemene heffingskorting in 20 14 met € 47 naar € 1081.

REKENVOORBEELD 2

is uw Bent u jonger dan 65 jaar en ris) sala verzamelinkomen (uitsluitend mene € 18.000? Dan gaat uw alge naar oog heffingskorting in 2014 omh orting € 2100 en stijgt uw arbeidsk met € 374 naar € 2015.

AFBOUW HYPOTHEEKRENTEAFTREK De hypotheekrenteaftrek is een oer-Hollands fenomeen.

Met deze aftrek krijgt u belasting terug over de rente van uw hypotheekschuld, en dat scheelt flink in de maandANBO ● NUMMER 8 ● 2013

29

lasten. Voor de aftrek geldt het percentage dat u ook voor de inkomstenbelasting betaalt. Vanaf 2014 wordt het maximale percentage (alleen in de vierde inkomstenbelastingschijf van 52%) van de hypotheekrenteaftrek verlaagd. Dit gaat stapje voor stapje: met 0,5 procentpunt per jaar, verdeeld over 28 jaar. In 2041 bedraagt het percentage voor de hypotheekaftrek in de vierde schijf dus 38%. Ruim een kwart van de 65-plussers heeft zijn hypotheek nog niet afgelost, maar de maatregel treft vooral mensen met een fors inkomen en een hoge restschuld. Dit is onder oudere eigenwoningbezitters een zeer kleine groep. De impact van deze verandering is dus beperkt, verwacht ANBO.

TARIEFSCHIJF 1 INKOMSTENBELASTING OMLAAG In het begrotingsakkoord van oktober is onder andere afgesproken dat de eerste tariefschijf in de inkomstenbelasting met 0,75% daalt.

Uw inkomen valt in een van de vier belastingtariefschijven, of u nu loon, een uitkering, AOW of pensioen ontvangt. Net als dit jaar worden in 2014 de inkomensgrenzen van de tariefschijven niet aan de gemiddelde prijsstijging (inflatie) aangepast. Ook 65-plussers gaan dit merken. De maatregel betekent dat u van uw inkomen iets meer overhoudt. Maar alleen als uw inkomen boven de grens van de eerste tariefschijf uitkomt (ongeveer € 20.000).

REKENVOORBEELD

3

€ 19.600 betaalt u Met een inkomen van en 13 19,1% belasting als 65-plusser in 20 n). ge sief heffingskortin premie: € 3743 (exclu g 18,35%. Uw belastin Dat wordt in 2014 f sie n € 3596 (exclu en premie wordt da heffingskortingen).

WAT WILLEN ZE NOU, DAT WE SPAREN VOOR ONZE OUDE DAG OF DAT WE BELASTINGVRIJ SCHENKEN OM DE WONINGMARKT EEN ZETJE TE GEVEN? MEER RUIMTE OM BELASTINGVRIJ TE SCHENKEN Geeft u geld weg? Dan moet de ontvanger misschien belasting betalen. In 2013 is de vrijstelling al verhoogd: van € 24.676 naar € 51.407. Tot dit bedrag kunt u belastingvrij schenken. Maar dit geldt alleen als u aan uw kinderen (18-40 jaar) geeft én als zij het bedrag gebruiken om hun studie- of woningschuld te verlagen.

Van 1 oktober 2013 tot 1 januari 2015 wordt de vrijstelling extra verruimd naar € 100.000. Ook hoeft u niet per se aan uw kinderen te schenken, u mag kiezen aan wie u geld wilt geven, van kleinkinderen tot vrienden. Op één voorwaarde: dat zij het gebruiken voor hun eigen woning, bijvoorbeeld voor een renovatie of het aflossen van een restschuld. Het kabinet hoopt zo de vastgelopen woningmarkt een zetje te geven. Een sympathiek, maar tegenstrijdig gebaar, vindt ANBO. Aan de ene kant roept staatssecretaris Van Rijn van Volksgezondheid, Welzijn en Sport dat we moeten sparen om (straks) een deel van onze zorgkosten zelf te betalen. En nu ‘moeten’ we dit spaargeld in de woningmarkt stoppen. Kortom, duidelijker wordt het er niet op.

HARDERE AANPAK VAN FRAUDE MET TOESLAGEN Jaarlijks wordt er 60.000 keer fraude gepleegd met toeslagen voor bijvoorbeeld zorg of huur. De Belastingdienst is het zat en neemt maatregelen, zoals hogere boetes en strengere straffen. Ook de maximale beslistermijn wordt opgerekt. Vraagt u vanaf 2014 een toeslag aan, dan mag de Belastingdienst dertien weken over de uitspraak doen. Tenminste, als zij vindt dat er een verhoogd risico op fraude is. Die langere periode is dan voor extra onderzoek.

Maar geen paniek: bij het overgrote deel van de aanvragen krijgt de aanvrager gewoon binnen acht weken een reactie.

ANBO begrijpt deze maatregelen, maar zou liever zien dat Nederlanders helemaal geen aanvraag meer hoeven te doen.

De Belastingdienst beschikt tenslotte over zo veel persoonlijke informatie, dat best automatisch kan worden besloten of bijvoorbeeld huur- of zorgtoeslag terecht is.

Meer informatie vindt u op www.belastingdienst.nl.

Met medewerking van: prof. dr. Peter Kavelaars, hoogleraar Fiscale Economie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

30

ANBO ● NUMMER 8 ● 2013

IN BEELD

HOE BEVEILIG IK MIJN HUIS

INFOGRAPHIC THEO SMIT

De dagen worden weer donkerder en korter. Een goed moment om eens kritisch naar uw woning te kijken.

Dit kunt u doen om uw huis veiliger te maken tegen ongenode gasten.

Maak foto’s van waardevolle spullen.

Zorg voor een bewoonde indruk; laat planten staan en gebruik een tijdschakelaar voor verlichting.

Hang geen adreslabel aan de sleutelbos.

Maak geen melding op Twitter en Facebook dat u op vakantie bent.

Berg waardevolle papieren en sieraden goed op in een kluisje.

Houd struiken rondom de woning laag.

Buitenverlichting met schemersensor.

Goed hang- en sluitwerk.

Meld niet via uw voicemail of in e-mails dat u afwezig bent.

Zet ladders, vuilcontainers en vuilniszakken weg.

32

ANBO ● NUMMER 8 ● 2013

Plak geen afwezigheidsbriefje op de deur.

Deuren en ramen goed sluiten inclusief nachtslot voordeur.

Leg post uit het zicht.

TOP 3 VAN DIEFSTAL-DELICTEN IN 2011

TOTAAL AANTAL WONINGINBRAKEN

1. Diefstal uit/van een personenauto

100.000

2. Diefstal van een fiets 3. Woninginbraken

80.000 60.000

TOP 3 MEEST GESTOLEN SPULLEN € € €

40.000

€ €

20.000

€ €

1. Geld

0 2. Juwelen en sieraden

2008 2009 2010 2011 2012

3. Elektronica, dvd-spelers, spelcomputers etc

DE MEEST VOORKOMENDE INBRAAKMETHODES

1. Met een schroevendraaier deuren en ramen forceren

2. Het gebruik van een koevoet of breekijzer

3. De flippermethode: een pinpas tussen de deurpost en deur steken om de slotschoot weg te duwen

4. Het verwijderen van houten of kunststof glaslatten

TOP 5 VAN MEEST GESTOLEN GOEDEREN UIT EEN AUTO

5. Het ingooien of -slaan van een ruit

4. Laptop

5. Dvd-speler en/ of lcd-monitor

3. Auto- en mobiele telefoon

Kijk op e anbo.nl/schad op g in rt ko voor uw schadeverzekering

Ongeveer 30.000 auto’s worden er jaarlijks in Nederland gestolen, waarvan ongeveer 12.000 tijdens een vakantiereis.

Bronnen: CBS, www.politie.nl

Laat geen sleutels aan de binnenkant van de deur zitten.

1. Autoradio/ cd-speler

2. Navigatiesysteem en/of lcdmonitor

ANBO ● NUMMER 8 ● 2013

33

Alex van Scherpenzeel (links) en Arno van Bijnen

ANBO pleit voor bereikbare brievenbussen

36

KOSTEN

ANBO ● NUMMER 8 ● 2013

Meer dan de helft van die goeie ouwe brievenbussen verdwijnt, als het aan PostNL ligt. Hoe moet u straks de verjaardagskaart voor uw kleinkind posten als u niet zo mobiel bent? ANBO-belangenbehartiger Alex van Scherpenzeel vraagt het aan Arno van Bijnen, directeur Commercie en lid van de Raad van Bestuur van PostNL. TEKST MICHIEL ZONNEVELD BEELD HESTER DOOVE BEWERKING HELEEN KURPERSHOEK

I

n de hal van het Haagse hoofdkantoor staat er een: de vertrouwde oranje brievenbus. Symbool van de postbezorging in ons land. Maar dit jaar gaf het ministerie van Economische Zaken aan PostNL de ruimte om meer dan de helft van de 19.000 brievenbussen en het merendeel van de 2500 postkantoren te laten verdwijnen.

Alex van Scherpenzeel: Uw bedrijf doet het goed op de beurs. En PostNL verwacht dit jaar een winst van tussen de 50 en 90 miljoen euro. Waarom besluit u dan toch zo drastisch het aantal brievenbussen te verminderen?

Arno van Bijnen: “Omdat we tegelijkertijd zien dat mensen veel minder per post versturen. Per jaar verwachten we een daling van ongeveer 9 procent. Dat heeft niet alleen te maken met het feit dat mensen steeds minder brieven sturen, omdat ze ‘online’ zijn.

Bedrijven sturen hun rekeningen bijvoorbeeld steeds vaker per email. Gelukkig halen we wel een goede omzet met het versturen van pakketten. Maar om het bezorgen van de post in de toekomst bereikbaar, betaalbaar en betrouwbaar te houden, moeten we de kosten terugbrengen.”

DE NIEUWE POSTWET In de Postwet staat onder meer hoe groot de afstand van de voordeur tot een brievenbus maximaal mag zijn. In woonkernen met meer dan 5000 inwoners moet nu binnen een straal van 500 meter een brievenbus staan. Het kabinet wil dat, op verzoek van PostNL, veranderen in 1000 meter. In woonkernen met minder dan 5000 inwoners blijft de maximale afstand 2500 meter. In de wet staat ook binnen welke straal er voor de meeste inwoners een postvestiging moet zijn: 5 kilometer.

Hoeveel moet de operatie opbrengen?

“Het verminderen en verplaatsen van brievenbussen zorgt voor een besparing van 12 tot 13 miljoen euro. Die kosten zitten in het feit

POST

ANBO ● NUMMER 8 ● 2013

37

dat een brievenbus elke dag door onze mensen geleegd moet worden. U moet weten dat er duizenden brievenbussen zijn waarin nauwelijks nog post wordt gedaan. Als onze mensen ze leeghalen, vinden ze soms één briefkaart. De reden waarom we die brievenbussen handhaven, is dat de Postwet onder andere voorschrijft dat in woonkernen van 5000 inwoners of meer, binnen een straal van 500 meter van de voordeur een brievenbus moet staan.

Daarom zijn we in overleg gegaan met het ministerie van Economische Zaken over hoe we dit slim kunnen aanpakken.”

94,4 PROCENT VAN DE ANBO-LEDEN MAAKT GEBRUIK VAN DE ‘BRIEVENBUS OM DE HOEK’, BLIJKT UIT ONZE ENQUÊTE

echt is aangewezen op de brievenbus om de hoek. Dat zijn mensen die nou net niet zo handig zijn met internet en bovendien moeite hebben om zich te verplaatsen. Zij vragen zich af hoe ze straks hun post de deur uit moeten doen. Andersom bestaat de kans dat ze ook minder post krijgen als hun kinderen of kleinkinderen geen brievenbus meer in de straat hebben. Op die manier vergroot je het sociaal isolement.

“De meeste ouderen doen nog zelf hun boodschappen. Ook reizen veel van hen met het openbaar vervoer. Door brievenbussen op locaties te zetten waar mensen meerdere keren per week komen, verwachten wij, ook sociaal gezien, een goed alternatief te bieden voor ‘de brievenbus om de hoek’. Voor jong en oud. Natuurlijk zal dat even wennen zijn. Daarom is goede communicatie over die verandering belangrijk. En we gaan niet over één nacht ijs. Het gaat om een operatie die in 2018 is afgerond, dus de verandering zal geleidelijk plaatsvinden.”

Maar na 2018?

“We kijken scherp hoe we een optimale bereikbaarheid kunnen behouden. Daarover zijn we óók met ANBO in gesprek. Het uitgangspunt zal worden dat binnen een straal van een kilometer rond elke woning een brievenbus is. Dat is dus iets verder dan de

De bezuiniging gaat ten koste van ouderen en van mensen die zich vanwege een handicap niet zo goed kunnen verplaatsen.

“Maar ik hoef u niet te vertellen dat ook de meeste ouderen gebruikmaken van internet?”

Dat klopt. Tegelijkertijd blijkt uit de enquête die we naar aanleiding van jullie plannen onder onze leden hebben gehouden, dat zij nog altijd brieven per post versturen. Ik neem aan dat u dat ook nog doet?

“Zeker, vooral verjaardagskaarten en kerstkaarten. We realiseren ons ook heel goed dat we in een behoefte voorzien. We zouden ons als PostNL in de vingers snijden als we het aantal brievenbussen te drastisch zouden beperken. Gelukkig kunnen we winst boeken door brievenbussen op slimmere plekken neer te zetten. Bijvoorbeeld bij een treinstation, supermarkt of direct aan het begin van een wijk.”

Maar het gaat om meer dan de helft van de

ENQUÊTE ANBO-LEDEN & DE BRIEVENBU S

In juni hield ANBO een enquête onder ruim 1300 leden over de plannen van PostNL. Enk ele uitkomsten: • Vrijwel alle leden (94,4 procent) maken gebruik van de brievenbussen. De helft gaat per kwartaal 7 keer of meer naar de brievenbus.

• Meer dan 70 procent verw acht hinder te ondervinden van het halveren van het aantal brievenbussen.

Vooral ouderen in kleine dorpen maken zich zorgen.

Zij verwachten wel minder hind er als de resterende brievenbussen (en agentschappen ) zich op een centrale plek bevinden.

• De grote meerderheid gebruik t al internet. 30 procent verwacht meer gebruik te gaan maken van e-mail als de plannen van PostNL doorgaa n.

brievenbussen en postvestigingen! We zijn bang dat vergeten wordt dat er een groep bestaat die ANBO ● NUMMER 8 ● 2013

39

‘WE GAAN BRIEVENBUSSEN OP SLIMMERE PLEKKEN PLAATSEN, BIJVOORBEELD BIJ HET STATION OF DE SUPERMARKT’

WIST U DAT… • …de eerste Nederlandse Postwet dateert van 1850? Voor het eerst hoefden burgers niet meer naar het postkantoor

500 meter die nu in de wet staat. Bovendien gaan we strategisch bepalen waar we brievenbussen neerzetten, en dan houden we natuurlijk rekening met de belangen van ouderen. Bij woonzorgcomplexen zullen ze zeker blijven staan. En we onderzoeken ook de mogelijkheden om functies te combineren. In Leeuwarden experimenteren we bijvoorbeeld met het plaatsen van inleverbakken voor kleine elektrische apparaten onder de brievenbus.

Ook over de strategische verdeling van het aantal postkantoren denken we goed na. Nu heb je in één straat soms verschillende postkantoren waar je voor alles terecht kunt: van visakte tot het overschrijven van je kenteken. Dat worden er inderdaad minder.

Aan de andere kant zal het aantal ‘kleine postkantoren’ in Brunawinkels, Albert Heijns en Jumbo’s, waar je postzegels kunt kopen of postpakketten kunt afhalen en afgeven, sterk toenemen. Door de toename van online winkelen wordt pakketpost steeds belangrijker, ook voor ouderen.”

om hun brieven af te geven.

• …de eerste Nederlandse postzegel in 1852 verscheen? Op een brief plakte men een postzegel van 5, 10 of 15 cent, afhankelijk van gewicht en afstand. Nu is dat € 0,60.

• …in de Nederlandse Postwet ook werd geregeld dat er in elke gemeente een postkantoor moest zijn?

• …toen in de jaren 20 de postbode nog maar 3 keer per dag langskwam, dit tot veel protesten leidde?

• ...er in Nederland zo’n 5000 postbodes en 22.000 (parttime) postbezorgers werken?

ADVERTENTIE

van € 4,95

voor € 3,95

S Speciaal Spe voor u aals ANBO-lid: 20 feestelijke 2 kers k kerstkaarten

Beste nu op postkantoor.nl Bestel met aactiecode anbo2013 m

* actiecode geldig t/m 24 december 2013.

40

ANBO ● NUMMER 8 ● 2013