Στο δωμάτιο αυτό γεννήθηκα το 1564. Ουίλλιαμ Σαίξπηρ το όνομά μου! Διάβασε περισσότερα για μένα πατώντας επάνω στα βιβλία μου!
Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ OΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΥΦΟΣ Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ ΠΗΓΕΣ ΕΜΠΝΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΡΩΜΑΙΟΣ ΚΑΙ ΙΟΥΛΙΕΤΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΣΑΙΞΠΗΡ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΡΓΟ ΤΟΥ
Η βιογραφία του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ
William Shakespeare
Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (William Shakespeare) Άγγλος ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και ηθοποιός, μία από τις κορυφαίες μορφές της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου, ενώ τα θεατρικά του παίζονται έως σήμερα, διατηρώντας αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού.
Νεανικά χρόνια Ο Σαίξπηρ γεννήθηκε στην Αγγλία, στο χωριό Στράτφορντ - απόν - Έιβον (ή απλά Στράτφορντ) τον Απρίλιο του 1564. Ήταν το τρίτο από τα οκτώ παιδιά του Τζων Σαίξπηρ και της Μαίρης Άρντεν, κόρης ενός εύπορου γαιοκτήμονα. Ο πατέρας του ήταν επιτυχημένος έμπορος (βυρσοδέψης), είχε όμως και πολιτικές γνωριμίες και αρκετές φορές διορίστηκε σε ανώτερες θέσεις (διετέλεσε και δήμαρχος της πόλης του). Πιθανότατα εκπαιδεύτηκε στο Νέο Σχολείο του Στράτφορντ, που ιδρύθηκε το 1553 από το βασιλιά Εδουάρδο ΣΤ' (King Edward VI Grammar School), και από μικρός έδειξε την κλίση του στα γράμματα.
Το πατρικό σπίτι του Σαίξπηρ
Νεανικά χρόνια Ο νεαρός Σαίξπηρ διάβαζε πολύ και μελετούσε την κλασική λογοτεχνία και τα Λατινικά απαγγέλλοντας απ' έξω μεγάλα ποιητικά αποσπάσματα. Ήρθε μάλιστα σε επαφή και με την τραγωδία του Ευριπίδη, μέσω μεταφράσεων των έργων του κωμωδιογράφου Μενάνδρου (330-260 π.Χ.) στα Λατινικά και μέσω της δραματουργίας του Ρωμαίου Σενέκα (4 π.Χ.- 65 μ.Χ.). Η συνεχής μελέτη του ακόνιζε τη μνήμη του και καλλιεργούσε την ομιλία του, εφόδια απαραίτητα για τη μετέπειτα πορεία του.
Ο γάμος του Το Νοέμβριο του 1582 ο Σαίξπηρ, σε ηλικία 18 ετών, παντρεύτηκε την κατά οκτώ χρόνια μεγαλύτερή του, Ανν Χάθαγουεϊ. Έξι μήνες αργότερα απέκτησαν μία κόρη, τη Σουζάνα, η οποία βαπτίστηκε στις 26 Μαΐου του 1583. Σχεδόν δύο χρόνια αργότερα, στις 2 Φεβρουαρίου του 1585, καταγράφεται η βάπτιση των δύο δίδυμων παιδιών τους, του Χάμνετ και της Τζούντιθ. Δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες σχετικά με την έγγαμη ζωή του εκτός από το τραγικό γεγονός του θανάτου του Χάμνετ από άγνωστα αίτια στις 11 Αυγούστου το 1596, σε ηλικία μόλις 11 ετών. Πηγές αναφέρουν ότι εργάστηκε ως παιδαγωγός στην περιοχή γύρω από το Στράτφορντ, λίγο πριν φύγει για το Λονδίνο.
Καριέρα στο Λονδίνο Τα χρόνια 1585-1592 θεωρούνται ως τα "χαμένα χρόνια" του Σαίξπηρ, καθώς χάνονται τα ίχνη του. Το 1592 μόνο αναφέρεται ως μέλος της θεατρικής σκηνής του Λονδίνου. Λέγεται ότι γύρω στο 1587 φεύγει από το Στράτφορντ με προορισμό το Λονδίνο προκειμένου να κάνει περιουσία. Εκεί δείχνει ενδιαφέρον για το θέατρο. Γίνεται ηθοποιός και αρχίζει να βοηθά θεατρικούς συγγραφείς στο γράψιμο χειρογράφων τους. Γύρω στο 1590 αρχίζει η συγγραφική σταδιοδρομία του. Η 1η αναφορά στ’ όνομά του είναι αρνητική, σε φυλλάδιο του 1592 από τον δραματουργό Ρόμπερτ Γκρην: «τυχάρπαστο κοράκι στολισμένο με τα δικά μας φτερά, με καρδιά τίγρης τυλιγμένη σε προβιά ηθοποιού, που νομίζει πως μπορεί να στομφάρει ανομοιοκατάληκτους στίχους όπως οι καλύτεροι από σας».
Καριέρα στο Λονδίνο Το 1594 γίνεται μέλος του σημαντικότερου Λονδρέζικου θιάσου, Lord Chamberlain's Men, που χρηματοδοτείται από τον λόρδο Chamberlain. Ο Σαίξπηρ, καθώς και όλη η θεατρική ομάδα, τελεί υπό την εύνοια της βασίλισσας Ελισάβετ Α' της Αγγλίας. Συχνά παίζουν μπροστά στη βασίλισσα και την αυλή της σε γιορτινές μέρες. Μετά το θάνατο της Ελισάβετ (1603), ο θίασος περνά στην προστασία του νέου φιλότεχνου βασιλιά Ιακώβου Α΄ με τη μετονομασία King's Men (Οι Άνθρωποι του Βασιλιά). Ο Σαίξπηρ συμμετέχει ως ηθοποιός και θεατρικός συγγραφέας. Το 1599, έχοντας κερδίσει αρκετά χρήματα, αποκτά με άλλα μέλη του θιάσου το δικό του θέατρο στον ποταμό Τάμεση, το Γκλομπ (Globe). Αργότερα, το 1608, αναλαμβάνουν μαζί και το θέατρο Μπλακφράιαρς (Blackfriars).
Καριέρα στο Λονδίνο
Θέατρο Globe
Συγγραφικό έργο Το έργο του περιλαμβάνει 37 θεατρικά έργα, 154 Σονέτα, δύο μεγάλα αφηγηματικά ποιήματα και αρκετά άλλα ποιήματα. Τα θεατρικά του έργα (1590-1613) χωρίζονται σε 3 κατηγορίες: • Ιστορικά δράματα (Ερρίκος ΣΤ΄, Ριχάρδος Γ΄, Βασιλιάς Ιωάννης, Ερρίκος Δ΄, Ερρίκος Ε΄ κ.α.) • Κωμωδίες (Η στρίγκλα που έγινε αρνάκι, Οι δύο άρχοντες της Βερόνας, Πολύ κακό για το τίποτα, Όνειρο θερινής νυκτός, Έμπορος της Βενετίας, κ.ά.) • Τραγωδίες (Ρωμαίος και Ιουλιέτα, Τίτος Ανδρόνικος, Οθέλλος, Άμλετ, Μάκβεθ, Βασιλιάς Ληρ, Κοριολανός κ.α.) Στο ποιητικό του έργο (1592-1600), συγκαταλέγονται τα Σονέτα, τα αφηγηματικά ποιήματα (Αφροδίτη και Άδωνις - Ο Βιασμός της Λουκρητίας) και διάφορα άλλα ποιήματα του (Ο Φοίνικας κι η Τρυγόνα).
Συγγραφικό έργο Ο Σαίξπηρ κατάφερε να χειριστεί με απόλυτη δεξιοτεχνία τόσο την κωμωδία όσο και το δράμα και την τραγωδία. Τα έργα του διαπνέονται από μία βαθειά κατανόηση της ανθρώπινης φύσης και παραμένουν επίκαιρα. Η επίδρασή του, ειδικότερα στην αγγλική λογοτεχνία, θεωρείται τεράστια. Η πρώτη έκδοση του πλήρους έργου του, γνωστή ως Πρώτο Φόλιο (First Folio) χρονολογείται στα 1623 και διατηρείται σήμερα στην βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές από τις ακριβείς χρονολογίες των έργων του Σαίξπηρ δεν είναι μέχρι σήμερα γνωστές. Ωστόσο, κάποιοι ακαδημαϊκοί μελετητές θεωρούν πιθανό το ενδεχόμενο ο Σαίξπηρ να μην αποτελεί το μοναδικό συγγραφέα των έργων του, γιατί την εποχή εκείνη πολλοί δραματουργοί και θεατρικοί συγγραφείς συνεργάζονταν στενά μεταξύ τους.
Η θρησκεία του Κατά την διάρκεια του 16ου αιώνα στην Αγγλία καθολικισμός και προτεσταντισμός εναλλάσσονταν για αρκετά χρόνια. Μερικοί μελετητές υποστηρίζουν ότι τα μέλη της οικογένειας του Σαίξπηρ ήταν Καθολικοί. Η μητέρα του προερχόταν από μια ευσεβή καθολική οικογένεια, αλλά στα έργα του Σαίξπηρ υπάρχουν πολλά στοιχεία τόσο υπέρ όσο και κατά του Καθολικισμού, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αποδειχθεί η αλήθεια. Ο συγγραφέας Martin Lings αναφέρει ότι ο Σαίξπηρ στην ηλικία των τριάντα ήρθε σε επαφή με διάφορα δόγματα.
Τα τελευταία χρόνια Μετά το 1606 ο Σαίξπηρ έγραψε λίγα έργα και κανένα δεν αποδίδεται σ' αυτόν μετά το 1613. Γύρω στο 1610 αποσύρθηκε στη γενέτειρά του, όπου έζησε ως επαρχιώτης άρχοντας. Πέθανε στις 23 Απριλίου του 1616, έχοντας ήδη συντάξει τη διαθήκη του. Τάφηκε δύο ημέρες μετά το θάνατό του, στο ιερό της εκκλησίας της Αγίας Τριάδας στο Στράτφορντ.
Τα τελευταία χρόνια Στον τάφο του τοποθετήθηκε έπειτα από δική του επιθυμία μία επιγραφή, σύνθεση πιθανώς του ίδιου, χωρίς ν’ αναφέρεται τ’ όνομά του. Σχετικά με την επιγραφή αυτή καλλιεργήθηκε ένας μύθος, σύμφωνα με τον οποίο αδημοσίευτα έργα του Σαίξπηρ πιθανόν να βρίσκονται εντός του τάφου. Μέχρι σήμερα δεν έχει διαπιστωθεί η αλήθεια αυτής της υπόθεσης. Λέγεται μάλιστα πως περιλαμβάνει μία κατάρα ενάντια στη μετακίνηση των οστών του, η οποία και αποφεύχθηκε επιμελώς κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης του ναού το 2008.
Η επιγραφή του τάφου Good friend, for Jesus’ sake forbear, To dig the dust enclosed here Blest be the man that spares these stones, But cursed be he that moves my bones.
Αγαθέ φίλε, στο όνομα του Θεού συγκρατήσου να ανασκάψεις την τέφρα που βρίσκεται εδώ μέσα. Ευλογημένος ας είναι όποιος λυπάται αυτές τις πέτρες Και καταραμένος ας είναι όποιος μετακινήσει τα οστά μου.
Λίγο αργότερα η οικογένεια ή οι φίλοι του έστησαν, στο βόρειο τοίχο του ναού της Αγίας Τριάδας, ένα μνημείο με λατινικό επίγραμμα, στο οποίο αποδίδεται στο Σαίξπηρ η σοφία του Νέστορα, η ευφυΐα του Σωκράτη και η ποιητική τέχνη του Βιργίλιου
Πηγές Εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα», τόμος 53 Ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια http://goo.gl/EFRFB Εφημερίδα Έθνος, 23.4.2009 http://goo.gl/4BaH5 Project “Μελετώντας τον Shakespeare” 8o ΓΕΛ ΤΡΙΚΑΛΩΝ 2011 http://goo.gl/ibbSp
Ομάδα εργασίας Δράμπαλης Κωνσταντίνος Μαρκόπουλος Νίκος
Λογοτεχνική γλώσσα και ύφος
William Shakespeare
Η γλώσσα του Σαίξπηρ Την εποχή του Σαίξπηρ, τα λατινικά εξακολουθούσαν να είναι η γλώσσα των επίσημων εγγράφων, της σοβαρής λογοτεχνίας και των επιστημονικών και φιλοσοφικών κειμένων. Από τους έξι χιλιάδες τόμους που είχε το 1605 η Μποντλιανή Βιβλιοθήκη της Οξφόρδης, μόνον οι τριάντα έξι ήταν στα αγγλικά. Η αγγλική γλώσσα έδινε αγώνα για να κερδίσει τον σεβασμό των ομιλητών της κι η δύναμη της σαιξπηρικής γλωσσικής έκφρασης συνέβαλε πολύ σ’ αυτό. Παλιές λέξεις άρχισαν να χρησιμοποιούνται με καινούργιους τρόπους. Ρήματα και επιρρήματα δημιουργήθηκαν από τα αντίστοιχα ουσιαστικά, ενώ επιρρήματα έγιναν επίθετα. Ιδιωματικές εκφράσεις άρχισαν ξαφνικά να χρησιμοποιούνται από πολύ κόσμο.
Η γλώσσα του Σαίξπηρ Την εποχή του Σαίξπηρ, τα λατινικά εξακολουθούσαν να είναι η γλώσσα των επίσημων εγγράφων, της σοβαρής λογοτεχνίας και των επιστημονικών και φιλοσοφικών κειμένων. Από τους έξι χιλιάδες τόμους που είχε το 1605 η Μποντλιανή Βιβλιοθήκη της Οξφόρδης, μόνον οι τριάντα έξι ήταν στα αγγλικά. Η αγγλική γλώσσα έδινε αγώνα για να κερδίσει τον σεβασμό των ομιλητών της κι η δύναμη της σαιξπηρικής γλωσσικής έκφρασης συνέβαλε πολύ σ’ αυτό. Παλιές λέξεις άρχισαν να χρησιμοποιούνται με καινούργιους τρόπους. Ρήματα και επιρρήματα δημιουργήθηκαν από τα αντίστοιχα ουσιαστικά, ενώ επιρρήματα έγιναν επίθετα. Ιδιωματικές εκφράσεις άρχισαν ξαφνικά να χρησιμοποιούνται από πολύ κόσμο.
Η γλώσσα του Σαίξπηρ Ο Σαίξπηρ χρησιμοποιούσε πιο σύγχρονη γλώσσα αποφεύγοντας αρχαιοπρεπείς τύπους (π.χ. προτιμούσε το spoke από το spake για τον αόριστο του «μιλώ» και το goes από το goeth για το τρίτο ενικό πρόσωπο του «πηγαίνω»), ενώ παράλληλα είχε μανία με τη χρήση του επαρχιώτικου ιδιώματος, εκφράσεις του οποίου καθιερώθηκαν λόγω της μεγάλης του επιρροής. Επίσης, ήταν γλωσσοπλάστης και δημιουργούσε συνεχώς νεολογισμούς· αυτοί, σύμφωνα με το αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης, έφτασαν σε αριθμό τους 2.035, ενώ οι λέξεις στα έργα του ξεπερνούν τις 17.000.
Η γλώσσα του Σαίξπηρ Τα πρώτα έργα του, βέβαια, γράφτηκαν σε μια τυποποιημένη γλώσσα, σύμφωνα με το συμβατικό ύφος του 16ου αι. Χρησιμοποιούνται επεκταμένες και περίτεχνες μεταφορές και ρητορικά σχήματα, με αποτέλεσμα ο λόγος να γίνεται δύσκαμπτος και να καθυστερεί η δράση. Σύντομα, όμως, άρχισε να προσαρμόζει το παραδοσιακό ύφος στους δικούς του σκοπούς γράφοντας μία πιο φυσική ποίηση. Οι μεταφορές και οι εικόνες του βαθμιαία συντονίζονταν όλο και περισσότερο με τις ανάγκες του έργου. Παρά το νέο, πρωτοποριακό στιλ γραφής του, του άρεσε να συνδυάζει και τα δύο είδη σε όλη τη σταδιοδρομία του, με τον "Ρωμαίο και Ιουλιέτα" να είναι ίσως το καλύτερο παράδειγμα αυτής της ανάμιξης.
Η γλώσσα του Σαίξπηρ Ρωμαίος: Αν και με το ανάξιό μου χέρι βεβηλώνω αυτό το άγιο εικόνισμα, δε θέλω ν’ αμαρτήσω: με τα χείλη μου, αυτούς τους δύο ντροπαλούς προσκυνητές, δηλώνω πως μ’ ένα τρυφερό φιλί το άγριο άγγιγμα το παίρνω πίσω.
Ιουλιέτα: Καλέ προσκυνητή, το χέρι σου το αδικείς γιατί το άγγιγμά του δείχνει μόνον ευλαβή ανατροφή: του άγιου το χέρι ασπάζεται ο προσκυνητής κι είναι γεμάτη ευλάβεια αυτή η επαφή.
"Ρωμαίος & Ιουλιέτα", απόσπασμα μετάφραση Ερρίκος Μπελιές
Η γλώσσα του Σαίξπηρ Η ποιητική φόρμα που χρησιμοποίησε αρχικά ο Σαίξπηρ ήταν η πιο παραδοσιακή: ανομοιοκατάληκτος στίχος σε ιαμβικό πεντάμετρο αποτελούμενος από δέκα συλλαβές, κατά τρόπο που να τονίζεται κάθε δεύτερη συλλαβή, και στροφές χωρίς ρίμα συνήθως. Μετά τον Άμλετ (1600-01) διαφοροποίησε περισσότερο το ποιητικό του ύφος, ιδιαίτερα στα πιο συναισθηματικά μέρη των τραγωδιών του, με ακανόνιστες παύσεις στους στίχους και ακραίες διαφορές στη δομή των προτάσεων. Στα τελευταία του έργα, μακριές και σύντομες προτάσεις εναλλάσσονται και λέξεις παραλείπονται, δημιουργώντας μία εντύπωση αυθορμητισμού.
Η γλώσσα του Σαίξπηρ ΑΜΛΕΤ Να ζεις. Να μη ζεις. Αυτή είναι η ερώτηση. Τι συμφέρει στον άνθρωπο Να πάσχει να αντέχει σωπαίνοντας τις πληγές από μια μοίρα πού τον ταπεινώνει χωρίς κανένα έλεος Ή να επαναστατεί. Να αντισταθεί στην ατέλειωτη παλίρροια των λυπημένων κόπων Να πεθάνεις. Να κοιμηθείς. Αυτό είναι όλο Να κοιμηθείς και να κοιμηθούν όλοι οι πόνοι που από αυτούς είσαι πλασμένος Να μη ξυπνήσουν πια ποτέ. Αυτόν τον ύπνο να εύχεσαι για σένα. Να πεθάνεις. Να κοιμηθείς. (μετάφραση Γιώργος Χειμωνάς)
Η γλώσσα του Σαίξπηρ Στον «κόσμο του Σονέτου» ο Σαίξπηρ δημιούργησε δική του σχολή. Το σονέτο γενικά είναι ένα ποιητικό είδος με σταθερή στιχουργική μορφή/αποτελείται από 14 στίχους. Εμφανίστηκε στην Ιταλία τον 13ο αι. και στη συνέχεια εξαπλώθηκε στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το ιταλικό σονέτο αποτελείται από δύο τετράστιχες και δύο τρίστιχες στροφές. Το σαιξπηρικό σονέτο χρησιμοποιεί τον ιαμβικό πεντάμετρο στίχο και έχει τη μορφή τριών τετραστίχων και ενός διστίχου. Η ομοιοκαταληξία του έχει τη μορφή αβαβ γδγδ εζεζ ηη. Οι κριτικοί χαρακτηρίζουν τα Σονέτα του ως μία βαθιά περισυλλογή σχετικά με τη φύση του έρωτα, το ερωτικό πάθος, το θάνατο και το χρόνο.
Μοιάζει χειμώνας ο καιρός που έχω φύγει και τη χαρά του χρόνου έχασα, εσένα πόσο σκοτάδι έχω νιώσει, πόσα ρίγη πόσο Δεκέμβρη σε τοπία ερημωμένα… (από σονέτο 97, μτφρ. Δ. Καψάλης)
Η γλώσσα του Σαίξπηρ Πολύς κόσμος θαύμασε και θαυμάζει την ποιητική τέχνη του Σαίξπηρ, από τον απλό αναγνώστη ή θεατή ως τον πιο ειδικό σε ζητήματα λογοτεχνικά, χωρίς να λείπουν φυσικά και οι επικριτές του. Ειπώθηκε ότι η γλώσσα του μοιάζει με λαρυγγισμούς αηδονιών, που σε συνδυασμό με τα λογοπαίγνια και την αμφισημία της μαγεύει το κοινό. Άλλοι χαρακτήρισαν το ύφος του σαν μια σύνθεση από παράφρονες εκφράσεις, τραχιές αντιθέσεις, υπερβολές, αποστροφές, επιφωνήματα αλλά και συσσώρευση εικόνων. Ο Άγγλος κριτικός της λογοτεχνίας Φράνκ Κερμόντ γενικά εκτιμά τον ποιητή, κυρίως λόγω της παγκοσμιότητας του έργου του. Ωστόσο, στο βιβλίο του «η γλώσσα του Σαίξπηρ»(2000) τονίζει πως η εμμονή του με τις λέξεις και τα νοήματά τους τον κάνουν συχνά ακατάληπτο στο ευρύ κοινό. Θεωρεί μειονέκτημα του τα αχρείαστα μπερδέματα και τις συστροφές της γλώσσας. Νωρίτερα, ο φιλόσοφος Hyppolyte Taine (19ος αι.) έγραψε: «Στα μάτια ενός συγγραφέα του 17ου αιώνα το ύφος του Σαίξπηρ είναι το πιο σκοτεινό, το πιο φαντασμένο, το πιο κουραστικό, το πιο βάρβαρο και το πιο παράλογο που υπήρξε ποτέ.»
Αποφθέγματα του Σαίξπηρ Η κακοτυχία δημιουργεί περίεργους συντρόφους . (Τρικυμία)
Ένα άλογο, ένα άλογο. Το βασίλειό μου για ένα άλογο. (Ριχάρδος Γ΄)
Κάτι σ άπιο υπάρχ ε ι στ ο βασίλε ι ο τ ης Δανίας . (Άμλε τ)
Ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός. (Ο Έμπορος της Βενετίας)
Την ζωή! αυτή την ασ ήμαντη. Στην τύχη, ευ καιρία για ένα άγνωσ άνεργο ηθοποιό, που το μέσα σε δέκα λέξεις, μέσα σε δέκα λέξεις, που είναι όλος κι όλος ο ρόλος του, και μόνο για μία, για μία παράσταση. Μέσα σε δέκα ανοησίες στριμώ χνει, ξεπουλάει όλη το την ψυχή, κι αυτό ήταν υ : τελείωσε. Και ο ρόλος και η ψυχή. Και μένει η ζωή. Και την ζωή τη ζει ένας γεννημένος ηλ ίθιος που χτυπιέται κα ι ουρλιάζει από θυμό, χω ρίς να ξέρει με τι. Γιατί θύμωσε. (Μάκβεθ)
Πηγές Εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια: http://goo.gl/EFRFB Εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια (Σονέτο): http://goo.gl/dNLnb Μπιλ Μπράισον “Σαίξπηρ: Όλη η αλήθεια για τη ζωή του”: http://goo.gl/Cy3UQQ Άμλετ, μτφρ. Γιώργος Χειμωνάς, Κέδρος: http://goo.gl/3BxeWU Εφημερίδα Καθημερινή “Η ερεβώδης γλώσσα του Σαίξπηρ”, Μάιος 2000 Μελετώντας το Σαίξπηρ: http://goo.gl/0URwvn Περιοδικό ΘΕΑΤΡΟ, τεύχος 17 Σεπτέμβρης Οκτώβρης 1964, Hippolyte Taine (μετάφραση Τάκη Δραγώνα)
Ομάδα εργασίας Βογόγια Κυριακή Κολοκυθά Μαρία
Η προσωπικότητα του
William Shakespeare
Η προσωπικότητα του Ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ αποτελεί μία μοναδική προσωπικότητα, όχι μόνο για τον αγγλικό κόσμο αλλά και παγκοσμίως. Άνθρωπος με ιδιαίτερα ταλέντα και δημιουργικό πνεύμα καλός ηθοποιός, εξαίρετος ποιητής, κορυφαίος δραματουργός. Η επίδρασή του, ειδικά στην αγγλική λογοτεχνία, θεωρείται τεράστια. Αποκαλείται εθνικός ποιητής της Αγγλίας και “Βάρδος του Έιβον” (λόγω της καταγωγής του από το χωριό Στράτφοντ – απόν – Έιβον).
Τι γνωρίζουμε για τον Σαίξπηρ Τα χιλιάδες σαιξπηρικά ζητήματα και οι αντίστοιχες βιογραφίες που έχουν εκδοθεί κατά καιρούς, αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα του πάθους των μελετητών του, που αγγίζει σε ορισμένες περιπτώσεις τα όρια της υπερβολής. Οι πρώιμες καταγραφές βιογραφικών στοιχείων χρονολογούνται μισό αιώνα μετά τον θάνατό του και περιορίστηκαν ως επί το πλείστον σε υπαινικτικές αναφορές, ενώ η πρώτη εκτενής βιογραφία γράφτηκε το 1709 από τον Νίκολας Ρόου. Από τον 18ο αιώνα μέχρι και σήμερα ακολούθησε ένα λυσσαλέο κυνήγι πληροφοριών, σημειώσεων, εγγράφων και σημειολογικών συσχετισμών, ώστε να διαχωριστεί ο μύθος από τον άνθρωπο και συγγραφέα Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Ο αμερικανός φιλόσοφος και δοκιμιογράφος του 19ου αιώνα Ραλφ Γουόλντο Έμερσον θεωρούσε τον Σαίξπηρ τον μοναδικό βιογράφο του Σαίξπηρ, υποδεικνύοντας δηλαδή στα σωζόμενα και αποδιδόμενα στον ποιητή θεατρικά έργα την κύρια πηγή άντλησης πληροφοριών. Υπάρχει όμως έτσι ο κίνδυνος για ασαφή κι αυθαίρετα συμπεράσματα.
Τι γνωρίζουμε για τον Σαίξπηρ Σύγχρονοι αφηγητές και βιογράφοι (21ος αι.) κάνουν προσπάθεια να διηγηθούν εκ νέου και χωρίς εντυπωσιασμούς τη ζωή του μεγάλου δραματουργού, παρά τις ελλείψεις βιογραφικών στοιχείων. Ο Βρετανός Πήτερ Ακρόιντ, στο βιβλίο του «Σαίξπηρ: Η βιογραφία», καταδεικνύει με γλαφυρό τρόπο τη σπουδαιότητα και την πνευματική παρακαταθήκη του άγγλου συγγραφέα, ενδυναμώνοντάς την με αδιάψευστα ιστορικά ντοκουμέντα και ανάλογες κοινωνικοπολιτικές αναφορές. Πρόκειται για ένα εγχειρίδιο έρευνας και μελέτης. Ο Αμερικανός Μπιλ Μπράισον, στο βιβλίο του «Σαίξπηρ – Όλη η αλήθεια για τη ζωή του», ζωντανεύει την Αγγλία του 17ου αιώνα φωτίζοντας την κοινωνία στην οποία ζούσε ο Σαίξπηρ. Συνοψίζει τι αληθινά γνωρίζουμε για το πρόσωπό του με βάση το σωζόμενο αρχειακό υλικό, πέρα από προκαταλήψεις ή συνωμοσιολογίες, συνδυάζοντας τη γλαφυρότητα με τον σκεπτικισμό.
Σαίξπηρ …ο ηθοποιός Στο Λονδίνο του 16ου αι., ένα «θερμοκήπιο δραματουργικού αυτοσχεδιασμού και θεατρικών παραστάσεων», ο Σαίξπηρ έδειξε ενδιαφέρον για το θέατρο. Μία ιστορία του 18ου αιώνα τον φέρει να ξεκινά τη θεατρική του καριέρα ως ιπποκόμος που κέρδιζε τα «προς το ζην» φυλάγοντας τα άλογα των πλούσιων θεατών και των αφεντικών των θεάτρων. Αργότερα έγινε ηθοποιός και βοηθός γραφής θεατρικών χειρογράφων. Οι βιογράφοι θεωρούν ότι η καριέρα του πρέπει να άρχισε μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1580. Πάντως, στα 28 του χρόνια ήταν ένας φτασμένος ηθοποιός. Το 1594 ο Σαίξπηρ εμφανίζεται να συμμετέχει στη θεατρική ομάδα Lord Chamberlain's Men, η οποία χρηματοδοτούνταν από τον λόρδο Chamberlain και τελούσε αρχικά υπό την εύνοια της βασίλισσας Ελισάβετ Α' και κατόπιν του Ιάκωβου Α΄ της Αγγλίας (ως King's Men). Ο ποιητής και θεατρικός συγγραφέας Μπεν Τζόνσον τον αναφέρει στους ηθοποιούς που έπαιξαν και σε δικά του έργα. Ήδη, βέβαια, ο Σαίξπηρ έχει αρχίσει να γράφει έργα του και κάποια είχαν ανέβει στη λονδρέζικη σκηνή από το 1592, σύμφωνα με αρχεία παραστάσεων της εποχής. Όντας κι ο ίδιος ηθοποιός, υπήρξε από τους ελάχιστους συγκαιρινούς του συγγραφείς που αντιλαμβανόταν τα μέλη του θιάσου ως ισότιμους συντρόφους, και όχι δραματουργικά εργαλεία.
Σαίξπηρ …ο ποιητής Ένα μέρος της παγκόσμιας λογοτεχνικής διάκρισης του Σαίξπηρ οφείλεται στα ποιήματα που έγραψε, σονέτα και πιο εκτεταμένα. Το διάστημα1593-94, όταν τα θέατρα στο Λονδίνο ήταν κλειστά εξαιτίας της πανούκλας, ο Σαίξπηρ δημοσίευσε δύο αφηγηματικά, επικολυρικά ποιήματα με ερωτικά θέματα, τα "Αφροδίτη και Άδωνις" (1194 στίχοι) και "Ο βιασμός της Λουκρητίας" (1855 στίχοι). Και τα δύο τα αφιέρωσε στον κόμη του Σαουθάμπτον. Στο πρώτο, ένας αθώος Άδωνις απορρίπτει τις ερωτικές προκλήσεις της Αφροδίτης ενώ στο δεύτερο, η ενάρετη Λουκρητία βιάζεται από τον λάγνο Ταρκίνιο, ένα βασιλόπουλο σφετεριστή τη εξουσίας. Σ’ αυτά ο Σαίξπηρ, επηρεασμένος από την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία, προβάλλει την ενοχή και την ηθική σύγχυση που προκύπτουν από μία ανεξέλεγκτη επιθυμία. Και τα δύο αποδείχθηκαν ιδιαίτερα δημοφιλή και ανατυπώθηκαν αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ζωής του Σαίξπηρ.
Σαίξπηρ …ο ποιητής Και τα δύο αυτά μακρόπνοα ποιήματα είναι άκρως θεατρικά. Η εκφραστική τέχνη, η περιγραφική δύναμη, η αισθησιακή αληθοφάνεια συνδυάζονται με τις ομοιοκατάληκτες μουσικές στροφές και δίνουν ένα ζωντανό αποτέλεσμα. Ο δραματουργός κι ο θεατρίνος είναι το ίδιο παρών, δίνοντας κατεύθυνση στον ποιητή.
Τώρα με πνεύμα βαρεμού αγκομαχάει το αγόρι με μάτι σκότεινο, βαρύ που οργή κι αηδία εκφράζει, με σμίξιμο φρυδιώνε που σκιάζει το ωριό του θώρι σαν αχνοσύγνεφο μουντζούρα στο γαλάζιο, κράζει με ξινισμένα μούτρα: «φτου, η αγάπη τι βαριά, ο ήλιος μου καίει το πρόσωπο,να φύγω άσε με πια!» “Αφροδίτη και Άδωνις”
Της έρχεται στον νου πως είναι κάπου κρεμασμένη μια εικόνα ωραίας τέχνης με του Πριάμου την Τροία. Μπρος της ο ελληνικός στρατός, που για την αρπαγμένη Ελένη θέλει να ριχτεί να πάρει με τη βία το Ίλιον, που τα σύννεφα φιλεί. Με μαεστρία τόσο περήφανο ο ζωγράφος το χει ζωγραφίσει, που λες πως σκύβει ο ουρανός τους πύργους να φιλήσει.» “Ο βιασμός της Λουκρητίας” (μετάφραση/Β. Ρώτας-Β.Δαμιανάκου)
Σαίξπηρ …ο ποιητής Τα Σονέτα του Σαίξπηρ, 154 ερωτικά ποιήματα, δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά στα 1609. Στοιχεία δείχνουν ότι έγραφε σονέτα σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του για ένα ιδιωτικό αναγνωστικό κοινό. Έτσι, είναι πιθανότερο να γράφτηκαν μεταξύ 1593 και 1600. Στα περισσότερα, κατορθώνει ο Σαίξπηρ να συλλάβει και να εκφράσει την αίσθηση της μεταβολής, το χρονικό, ρευστό και φευγαλέο στοιχείο της ύπαρξης. Μαζί με τον πλούτο, τη μουσικότητα και την πρωτοτυπία τους δημιουργείται μια ποίηση φιλοσοφική, που αποτελεί βαθύτατη μύηση στη Ζωή και στο Χρόνο. Μερικά μπορούν να ιδωθούν σαν μια συμβατική αναγεννησιακή απήχηση της πλατωνικής θεωρίας του έρωτα, δείγματα της οποίας υπάρχουν και στην Ιταλία, σε ανάλογα σονέτα του Μιχαήλ Αγγέλου. Αναγνωρίζεται επίσης στον Σαίξπηρ επίδραση του Άγγλου ποιητή Sidney. Ερωτικά ποιήματα του είναι επίσης «Ο Περιπαθής Προσκυνητής» (1599), «Ο Φοίνικας κι η Τρυγόνα» (1601) και «Το Παράπονο ενός Εραστή». Το τελευταίο τυπώθηκε στην πρώτη έκδοση των σονέτων του.
Σαίξπηρ …ο ποιητής William Shakespeare, Sonnet 116
Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Σονέτο 116
Let me not to the marriage of true minds Admit impediments. Love is not love Which alters when it alteration finds, Or bends with the remover to remove:
Κανένα εμπόδιο να ενωθούν πιστές καρδιές δεν παραδέχομαι· δεν είναι αγάπη αυτή που αλλάζει με της τύχης όλες τις στροφές και με το κάθε σκούντημα παραστρατεί
O no! it is an ever-fixed mark That looks on tempests and is never shaken; It is the star to every wandering bark, Whose worth's unknown, although his height be taken.
Όχι· είναι ένα σημάδι αιώνια σταθερό που απαρασάλευτο τις μπόρες αντικρίζει· του ναύτη το άστρο, που κι αν έχει μετρημό πόσο μακριά ‘ναι, δε μετριέται πόσο αξίζει
Love's not Time's fool, though rosy lips and cheeks Within his bending sickle's compass come: Love alters not with his brief hours and weeks, But bears it out even to the edge of doom.
Δεν είν’ η αγάπη ροδομάγουλα και χείλια, μπαίγνιο για το κυρτό δρεπάνι του καιρού· η αγάπη δεν πηγαίνει με ώρες και με μίλια, γιατί θα βρει την άκρη, πάντα και παντού.
If this be error and upon me proved, I never writ, nor no man ever loved.
Αν είναι πλάνη αυτό μ' απόδειξην εμέ, ούτ’ έγραψα, ούτε μ' αγάπησε άνθρωπος ποτέ.
Σαίξπηρ …ο δραματουργός Στον τομέα στον οποίο κυρίως διακρίθηκε ο Σαίξπηρ κι έγινε σταδιακά η αιτία της παγκόσμιας αναγνωρισιμότητάς του είναι η δραματουργική τέχνη. Τα θεατρικά του έργα άλλωστε είναι και τα περισσότερα σε αριθμό από οποιαδήποτε άλλα. Ο Σαίξπηρ γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια εποχή που οι ιδέες του Μεσαίωνα επηρέαζαν ακόμα την ανθρώπινη σκέψη, κυριαρχούσαν οι θρησκευτικές αλλαγές και οι διαπλοκές για εξουσία, βία, εγκληματικότητα κι επιδημίες συντάραζαν τον κόσμο. Ταυτόχρονα όμως νέες επιστημονικές ανακαλύψεις έκαναν την εμφάνισή τους, ενώ στην τέχνη και στην λογοτεχνία ήταν έκδηλος ο αέρας της Αναγέννησης. Χαρακτηριστικό, λοιπόν, της νέας εποχής ήταν η αλληλεπίδραση παλαιών και νέων ιδεών, κάτι που δημιουργούσε προβληματισμούς στον απλό λαό και περισσότερο σκεπτικισμό στους πιο ευφυείς. Κάτω από τέτοιες συνθήκες άρχισε να μεγαλουργεί ο Σαίξπηρ. Ζώντας στην Αγγλία του 16ου-17ου αι., σε μια ιεραρχημένη κοινωνία με επικεφαλής το βασιλιά αλλά με τάσεις οικονομικής και πνευματικής ανάπτυξης, βρήκε πρόσφορο έδαφος να εκφράσει τις απόψεις του γράφοντας, να παρουσιάσει γυμνή την πραγματικότητα, να σατιρίσει, να παραδειγματίσει, να διδάξει. Τα πρώτα του δράματα ήταν γραμμένα πρόχειρα, αλλά άρεσαν επειδή σκιαγραφούσε άψογα τους χαρακτήρες του. Σε αντίθεση με τους ομότεχνούς του, ήξερε το θέατρο από μέσα ως ηθοποιός, είχε δοκιμάσει να γράψει ποίηση και ήταν ικανός -όπως τον κατηγορούσαν- να «κλέβει» το έργο του Οβίδιου η του Πλούταρχου δίνοντάς τους νέα πνοή.
Σαίξπηρ …ο δραματουργός Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς άρχισε να γράφει ο Σαίξπηρ, πάντως έργα του άρχισαν να δημοσιεύονται από το 1594. Το 1598 είχε γίνει ήδη γνωστός, ενώ συνέχιζε και ως ηθοποιός. Τα πρώτα του έργα ήταν ιστορικά (Ερρίκος ΣΤ΄- Ριχάρδος Γ΄), καθώς το ιστορικό δράμα ήταν δημοφιλές τότε και ο ίδιος έντονα επηρεασμένος από τις ιστορικές εξελίξεις της εποχής. Κάποιοι μελετητές, ωστόσο, υποστηρίζουν πως στην περίοδο αυτή άρχισε να γράφει και κάποιες τραγωδίες και κωμωδίες (Τίτος Ανδρόνικος-Κωμωδία των Παρεξηγήσεων, Το ημέρωμα της Στρίγγλας). Τέτοιου είδους έργα, ιστορικά, τραγικά, κωμικά, ιλαροτραγικά, ρομαντικά, γράφει σε όλη τη διάρκεια της ζωής του (ως το 1613). Πιο ελαφρά κι ενθουσιώδη αρχικά, πιο μεστά κι ουσιαστικά στην ωριμότητά του. Γενικά: Τα ιστορικά του δράματα δίνουν μια διαυγή εικόνα της Αγγλικής ιστορίας. Οι κωμωδίες του εκτείνονται από τη γελωτοποιία του Πακ στο Όνειρο Θερινής Νυκτός ως το πιο λεπτό χιούμορ περιγράφοντας τα ήθη της εποχής. Στις μεγάλες του τραγωδίες, όπως "Άμλετ", "Μάκβεθ", "Βασιλιάς Ληρ", χρησιμοποίησε τη βαθειά του δραματική αντίληψη. Το μεγαλύτερο χάρισμά του ήταν ότι κατάφερνε να προσδώσει μεγαλείο ακόμη και σε κοινότοπες ιστορίες, όπως ο «Οθέλλος», ή σε ανούσια αφηγήματα, όπως το «Πολύ κακό για το τίποτε», και να δημιουργήσει συνταρακτικούς γυναικείους και ανδρικούς χαρακτήρες.
Σαίξπηρ …ο δραματουργός Αν και στο έργο του εντοπίζει κανείς πολλούς προβληματισμούς της Ελισαβετιανής εποχής (πολιτικούς, θρησκευτικούς, πνευματικούς, κοινωνικούς), ο ίδιος δεν έκανε ολοφάνερη τη γνώμη του για καταστάσεις και πρόσωπα της εποχής. Επεδίωκε να κατανοήσει τις παραμέτρους του εκάστοτε ζητήματος, με το οποίο καταπιανόταν, αποφεύγοντας να ευθυγραμμιστεί με κάποια προϋπάρχουσα αντίληψη. Ήθελε να διδάξει, όχι απλά να αναπαραστήσει γεγονότα ή να τέρψει. Κύριος σκοπός της θεατρικής του τέχνης δεν ήταν να θαμπώσει ή να πλημμυρίσει με συναισθήματα το θεατή, αλλά να τον οδηγήσει σε νέα πεδία γνώσης και συναισθηματικού πλούτου. Αυτό το πετύχαινε, κυρίως, με την θεατρική του γλώσσα, που με τον πλούτο και την ιδιομορφία της μετέτρεπε το λόγο σε μήνυμα. Εξάλλου, το αγγλικό θέατρο τότε ήταν δημόσιο, με κοινό απ’ όλες σχεδόν τις κοινωνικές τάξεις, και ιδιαίτερα δημοφιλές στα λαϊκά στρώματα. Μέσω των παραστάσεων ο απλός, αγράμματος πληθυσμός ρουφούσε πληροφορίες και αναζητούσε κάτι σταθερότερο από μια «γνώμη». Πολλές αναφορές του Σαίξπηρ σε έργα του, όπως στην Τρικυμία, στο Ριχάρδο Β΄, στον Άμλετ, φανερώνουν το συνειδητό ενδιαφέρον του για τις αντιδράσεις του κοινού.
Σαίξπηρ …ο δραματουργός Μεγάλο μέρος της θεατρικής του επιτυχίας, εκτός από τη συγγραφική του δεινότητα, τη δημοτικότητα του θεάτρου, τη βασιλική εύνοια (Ελισάβετ Α’- Ιάκωβος Α’), λέγεται ότι οφείλεται στην καλή και συνεχή συνεργασία του με τον ίδιο θίασο από το 1594 - Chamberlain's Men και King's Men. Έμαθε να γράφει έχοντας κατά νου τις ευαισθησίες και τις ικανότητές των μελών του, ενώ παράλληλα απέκτησε άμεση γνώση όλων των πλευρών της δουλειάς στο θέατρο. Το θέατρο άλλωστε είναι μια συλλογική τέχνη και μόνο κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες μπορεί να αναπτυχθεί μια ατομική ιδιοφυΐα.
Πηγές Εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»: http://goo.gl/wmNJG, http://goo.gl/DNKRj, http://goo.gl/HoXa0F Εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια: http://goo.gl/EFRFB Εφημερίδα Αγγελιοφόρος της Κυριακής: http://goo.gl/dRVR0 Ίδρυμα Ποίησης: http://goo.gl/EkZfL0 Μελετώντας το Σαίξπηρ: http://goo.gl/0URwvn «Σαίξπηρ όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε» του Germaine Greer (μτφρ. Βάσια Γιαννακοπούλου) Εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα», τόμος 53 W. Shakespeare «Τα ποιήματα», εκδόσεις Ίκαρος 1977 (μτφρ Β. Ρώτας-Β.Δαμιανάκου)
Ομάδα εργασίας Βουγιουκλή Ελένη Δομζαρίδου Ελισάβετ Κούρτη Ευτυχία
Εργογραφία
William Shakespeare
Εργογραφία του Σαίξπηρ Τα έργα του Σαίξπηρ παρουσιάζουν μια εκπληκτική ποικιλία τόσο στη μορφή, όσο στο ύφος και τις ιδέες. Καλύπτουν όλο το φάσμα από την τραγωδία ως την κωμωδία, χωρίς να λείπουν και δείγματα από το ιστορικό δράμα, την τραγικοκωμωδία, τη ρομαντική κωμωδία και το ποιμενικό δράμα. Ο Σαίξπηρ υπήρξε ένα καθολικό πνεύμα και μέσα στα έργα του τραγωδία και κωμωδία συμπλέκονται αξεδιάλυτα, όπως και στην ανθρώπινη ζωή.
Είδη έργων Τα σωζόμενα έργα του, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων συνεργασιών, αποτελούνται από 12 τραγωδίες 15 κωμωδίες 10 ιστορικά δράματα 154 σονέτα δύο μεγάλα αφηγηματικά ποιήματα διάφορα άλλα ποιήματα.
Τα έργα του (τραγωδίες) 1. Τίτος Ανδρόνικος (1593) 2. Ρωμαίος και Ιουλιέτα (1594-95) 3. Ιούλιος Καίσαρας (1599) 4. Άμλετ (1600-01) 5. Τρωίλος και Χρυσηίδα (1602) 6. Οθέλλος (1604) 7. Μάκβεθ (1605-06) 8. Ο Βασιλιάς Ληρ (1605-06) 9. Αντώνιος και η Κλεοπάτρα (1606-07) 10. Κοριολανός (1607-08) 11. Τίμων ο Αθηναίος (1607-08) 12. Κυμβελίνος (1609)
Τα έργα του (κωμωδίες) 1. Η κωμωδία των παρεξηγήσεων (1592) 2. Το ημέρωμα της Στρίγγλας (1593) 3. Οι δύο άρχοντες της Βερόνας (1593-94) 4. Αγάπης αγώνας άγονος (1594-95) 5. Όνειρο θερινής νυκτός (1595-96) 6. Ο έμπορος της Βενετίας (1596-97) 7. Πολύ κακό για το τίποτα (1598-99) 8. Όπως σας αρέσει (1599) 17.Οι εύθυμες κυράδες του Ουίνδσορ (1600-01) 18.Η δωδεκάτη νύχτα (1601-02) 19.Τέλος καλό, όλα καλά (1602-03) 20.Με το ίδιο μέτρο (1604-05) 21.Περικλής (1608) 22.Χειμωνιάτικο παραμύθι (1610-11) 23.Η Τρικυμία (1611)
Τα έργα του (ιστορικά) 1. Ερρίκος ΣΤ΄ (3 Μέρη, 1590) 2. Ριχάρδος Γ΄ (1592-93) 3. Ριχάρδος Β΄ (1595-96) 4. Βασιλιάς Ιωάννης (1596) 5. Ερρίκος Δ΄(2 Μέρη, 1597-98) 6. Ερρίκος Ε΄ (1599) 7. Ερρίκος Η΄ (1612)
Τα έργα του (ποιήματα) 1. 154 Σονέτα (1593-1600) 2. Αφροδίτη και Άδωνις (αφηγηματικό, 1592) 3. Ο Βιασμός της Λουκρητίας (αφηγ., 1593-94) 4. Ο Περιπαθής Προσκυνητής 5. Ο Φοίνικας κι η Τρυγόνα (1600-01) 6. Το Παράπονο ενός Εραστή
Έκδοση των έργων του Στην αρχή της σταδιοδρομίας του Σαίξπηρ εκδίδονται, γενικά, λίγα θεατρικά έργα σε βιβλία μικρού σχήματος, τα quartos (οκτασέλιδα). Οι θεατρικοί συγγραφείς συνήθως πουλούν τα έργα τους σ’ έναν θίασο, ο οποίος τα προστατεύει ως «κόρην οφθαλμού». Κάποτε κυκλοφορούν πειρατικές εκδόσεις από υπαγορεύσεις ηθοποιών, από σημειώσεις τους ή από τα «πρόχειρα» του συγγραφέα. Ορισμένα έργα του Σαίξπηρ πρωτοεκδίδονται με τέτοιους τρόπους. Η πρώτη πλήρης έκδοσή τους, γνωστή ως Πρώτο Φόλιο (First Folio), πραγματοποιείται μετά το θάνατό του (1623) από δύο συνεταίρους του στο θίασο (Τζ.Χέμιντζ – Χ. Κόντελ). Τίτλος του «Οι κωμωδίες, τα ιστορικά έργα και οι τραγωδίες του κυρίου Γ. Σαίξπηρ» και περιλαμβάνει όλα τα έργα του εκτός από τον Περικλή. Τα αφηγηματικά του ποιήματα εκδίδονται όσο ζει, μάλιστα φαίνεται ότι ο ίδιος δίνει τα χειρόγραφά του σε εκδότη. Τα Σονέτα δημοσιεύονται το 1609, χωρίς να είναι σαφές αν ο ίδιος ο Σαίξπηρ έχει ελέγξει την έκδοσή τους.
Θέματα έργων Τα έργα του Σαίξπηρ πραγματεύονται την πάλη για τη διαδοχή στην εξουσία, την άμετρη φιλοδοξία, τον πόλεμο, τη συνθηκολόγηση και τη διαφθορά, τη σκληρότητα του θύτη προς το θύμα, τη ρήξη των ιερών δεσμών, τα διλήμματα που φαίνεται να κάνουν τη βία αναγκαιότητα, συναισθήματα καθρέφτες που μας δείχνουν το είδωλό μας, την ανθρώπινη ψυχή και τα πάθη της.
Ηθικό υπόβαθρο έργων Στα έργα του Σαίξπηρ αναγνωρίζει και σήμερα ο θεατής τα επίκαιρα προβλήματα των χειραφετημένων σκηνικών προσώπων, με διλήμματα ήθους και πράξης που χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο ως μια και μοναδική κινητήρια δύναμη της ιστορίας της ανθρωπότητας, με ολοκληρωμένη προοπτική και συνείδηση των πράξεών του, απομακρυσμένο από την ασφάλεια της κοινωνίας και της θρησκείας του. Ακόμα και στα κωμικά του έργα, ο Σαίξπηρ δε χαρίζεται σε εύκολες λύσεις, σε ασφαλείς επιλογές και για μια ακόμα φορά, όπως και οι αρχαίοι τραγικοί, θέτει το ερώτημα «τι θα γινόταν εάν...».
Τεχνική των έργων του Από τεχνική πλευρά τα θεατρικά του έργα αποτελούνται από 5 πράξεις και δεν τηρούν συνήθως την ενότητα τόπου και χρόνου, όπως συνηθιζόταν στην ελισαβετιανή θεατρική σκηνή. Οι πράξεις διαιρούνται σε σκηνές, πράγμα που σημαίνει αλλαγή σκηνογραφίας. Άφθονοι στα έργα του είναι οι μονόλογοι, που διευκολύνουν την ανάπτυξη της δράσης. Συχνά πάλι, κατά το σύστημα των αρχαιοελληνικών τραγωδιών, τα έργα του έχουν πρόλογο κι επίλογο. Μολονότι, όμως, σπάει διαρκώς την τοπική και χρονική ενότητα, ο ποιητής φροντίζει να κρατήσει την αυστηρή ενότητα της δράσης, ακόμα κι αν αναπτύσσει συγχρόνως δυο μύθους ή παρεμβάλλει λυρικά επεισόδια για διασκέδαση περισσότερο του θεατή. Χαρακτηριστικό της τεχνοτροπίας του είναι η διαδοχή κι η αντίθεση του κωμικού και του δραματικού στοιχείου. Πετυχαίνει, έτσι, την εντονότερη και ακριβέστερη απόδοση των ανθρώπινων συναισθημάτων και παθών. Τα δράματα του είναι έμμετρα, όμως στα περισσότερα παρεμβάλλονται σκηνές σε πεζό λόγο.
Πηγές των έργων του Ο Σαίξπηρ εμπνεύστηκε τα έργα του από μια μακραίωνη προφορική και γραπτή λογοτεχνική παράδοση, που εκτείνεται από την κλασική ελληνική αρχαιότητα ως τις μέρες του. Βέβαια, δεν αντιγράφει, αλλά επιλέγει μέσα από ποικίλες αφηγήσεις εκείνες τις εκδοχές μεμονωμένων γεγονότων που ταιριάζουν καλύτερα στις δραματικές απεικονίσεις των θεμάτων του.
"Τα Έργα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ" (πίνακας του σερ Τζον Γκίλμπερτ, 1849)
Πηγές των έργων του Ο Σαίξπηρ αφού πρώτα αφομοιώνει και μετουσιώνει το υλικό που αντλεί, διαμορφώνει το σύνολο που προκύπτει βάσει της προσωπικότητας του αλλά, κυρίως, βάσει των απαιτήσεων της θεατρικής παρουσίασης του. Ο πρωταγωνιστικός ρόλος των έργων του ανήκει φυσικά στην ίδια την Αγγλία, η οποία δεν εκφράζεται μόνο μέσω της εξουσίας – ευγενών κι εστεμμένων – αλλά κυρίως μέσα από το ίδιο το κοινό, τον απλό λαό. Έτσι, το ίδιο ζήτημα εξετάζεται από πολλές πλευρές: βασιλιάς και λαός αλληλοεξαρτώνται, κάθε άτομο αποτελεί μικρογραφία του κράτους, τα κράτη -όπως και οι ανθρώπινες ψυχές- πρέπει να λυτρώνονται.
Ήρωες του Σαίξπηρ Οι ήρωες του Σαίξπηρ δεν καθορίζονται από τις πράξεις τους ούτε οι προσωπικότητες τους είναι άκαμπτες κατασκευές που εμποδίζουν την ικανότητα τους για δράση. Τα πρόσωπα του δεν αναζητούν ταυτότητα αλλά τρόπους να υπερβούν αυτήν την ταυτότητα,που είναι μεταβατική, και να ελευθερώσουν το πνεύμα, το πλασμένο καθ’ ομοίωση του Θεού, το οποίο είναι αιώνιο και αμετάβλητο. Ο δραματουργός δε ενδιαφέρεται να παρουσιάσει ήρωες μοναδικούς για την ιδιομορφία ή την ουσία τους, αλλά πειστικές εκδοχές ηρώων που κατανοεί τη συμπεριφορά τους και τους μετατρέπει σε αντιπροσωπευτικούς τύπους, ώστε να παραδειγματίζει και να διδάσκει τους θεατές.
Ήρωες του Σαίξπηρ Οι τραγικοί ήρωές του ιδίως παρουσιάζονται ως άνθρωποι σχεδόν καθημερινοί, με συναισθηματικές μεταπτώσεις και απροσδόκητες αλλαγές, με φυσικές παραμορφώσεις ή αδυναμίες, άνθρωποι που φιλοσοφούν, ερωτεύονται, διασκεδάζουν, αγωνιούν και θρηνούν. Ο τραγικός ήρωας του Σαίξπηρ «πλάθεται μέσα στην αλλαγή των κοινωνικών και ιστορικών συνθηκών της ζωής».
Βασιλιάς Ληρ
Πηγές Παγκόσμιο λεξικό των έργων, τόμος MUSSET ALF. ZWINGLI H. Εκδόσεις "SPIRITUS MUNDI", Αθήναι, σελίδες 2328-2343 Εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα», τόμος 53 «Σαίξπηρ όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε» του Germaine Greer (μτφρ. Βάσια Γιαννακοπούλου) «Ιστορία του θεάτρου» του Φύλλις Χάρτνολ, μετάφραση Ρούλα Πατεράκη Εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια: http://goo.gl/EFRFB To φόρουμ των τεχνών: http://goo.gl/JrQCv «Shakespeare: Η Αναγέννηση της τραγωδίας του Ευριπίδη;»: http://goo.gl/O3Wq3
Ομάδα εργασίας Κότιος Κων/νος Δημήτρης Παπαδόπουλος
Πηγές έμπνευσης και επιρροές
William Shakespeare
Πηγές έμπνευσης η ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα οι μεσαιωνικοί θρύλοι ο Αναγεννησιακός Ουμανισμός η σύγχρονή του λογοτεχνική παραγωγή
Σαίξπηρ και Αρχαία Ελλάδα Η αρχαία ελληνική τραγωδία και κωμωδία λέγεται ότι ήταν το μυστικό της μεγάλης επιτυχίας του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ. Η μελέτη των αρχαίων ποιητών, Αισχύλου, Σοφοκλή, Ευριπίδη, Αριστοφάνη, λόγω της κλασικής του μόρφωσης, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην δημιουργία του Μάκβεθ, του Άμλετ, του Βασιλιά Ληρ και των υπολοίπων έργων του.
Κατά τα αρχαία πρότυπα, οι σαιξπηρικοί ήρωες βρίσκονται συνήθως στα ακραία όρια της ανθρώπινης φύσης, δοκιμάζονται κι εξαρτώνται από τη Μοίρα. Συχνά τους χαρακτηρίζει η έλλειψη αυτογνωσίας (φτάνοντας στη γελοιότητα).
Σαίξπηρ και Ευριπίδης Ιδιαίτερη φαίνεται πως ήταν η επαφή του με την Ευριπιδική τραγωδία, κυρίως μέσω λατινικών μεταφράσεων.
Ο Σαίξπηρ, όπως κι ο Ευριπίδης, επιτείνει τη δραματικότητα της πλοκής με την τραγική ειρωνεία και την τεχνική της σταδιακής συναισθηματικής κορύφωσης · επιδιώκει τη σταδιακή αύξηση της αγωνίας του κοινού μέχρι την τραγική πτώση του ήρωα στο τέλος.
Ευριπίδης (5ος αι. π.Χ.)
Ουίλλιαμ Σαίξπηρ
Σαίξπηρ και Ευριπίδης Και στους δύο τραγικούς τα πρόσωπα που δρουν περίπλοκοι και ευμετάβλητοι συνήθως χαρακτήρες συνδέονται μεταξύ τους με συγγενικούς δεσμούς, ή στενές φιλίες. Η αλαζονεία της εξουσίας και οι σκοτεινές δυνάμεις του ασυνείδητου τους οδηγούν στην «ύβρη». Τα χορικά τους εκπροσωπούν τη φωνή του κοινού αισθήματος και της κοινής λογικής. Είναι η φωνή του λαού και της συνείδησης, προσπαθώντας να εκλογικεύσουν και να συνετίσουν τα πρόσωπα του έργου. Επίσης, η επιτυχημένη εναλλαγή του τραγικού και κωμικού στοιχείου είναι χαρακτηριστικό και των δύο δραματουργών.
Ευριπίδης (5ος αι. π.Χ.)
Ουίλλιαμ Σαίξπηρ
Σαίξπηρ και Ρωμαϊκή Αρχαιότητα Στα πρώιμα κυρίως θεατρικά έργα του (Τίτος Ανδρόνικος-Ημέρωμα της στρίγγλας) επηρεάστηκε από αρχαίους Ρωμαίους δραματουργούς και ποιητές όπως ο Πλαύτος, ο Τερέντιος, ο Σενέκας, ο Οβίδιος (3ος αι. π.Χ.-1ος αι. μ.Χ.), καθώς είχε γνώση της Λατινικής γλώσσας και γραμματείας, των κλασικών και ρητορικών μορφών λόγου. Κάποια έργα του μάλιστα ονομάζονται ρωμαϊκά, επηρεασμένα από τους «Βίους Παράλληλους» του Πλουτάρχου (Ιούλιος Καίσαρας - Αντώνιος και Κλεοπάτρα – Κοριολανός)
Kοριολανός - Γκραβούρα του J. Caldwell
Σαίξπηρ και Ουμανισμός Τα έργα του Σαίξπηρ ανακλούν μια διερεύνηση του ανθρώπινου χαρακτήρα και ένα καθρέφτισμα νου και ψυχής, όπως εκείνα των Ουμανιστών λογοτεχνών (Πετράρχης, Βοκάκιος, Μονταίν). Παρουσίαζε με έξυπνο και ρεαλιστικό τρόπο, όπως εκείνοι, τη σύγχρονή του πραγματικότητα. Υποστήριζε το επιχείρημά τους ότι η γλώσσα αποτελεί καρδιά του πολιτισμού και δείκτης της ψυχής. Απέφευγε όμως την ηθικολογία των Ουμανιστών, τον ορθολογισμό και την τάση τους για θεωρητικολογία. Ο Σαίξπηρ, μέσα από το έργο του, δήλωνε τον ανθρωπισμό της τέχνης, την ικανότητα της να αποτελέσει βασικό όργανο πολιτιστικής ανανέωσης, κάτι που συνέβαλε στη διάρκεια της ουμανιστικής παράδοσης.
Σαίξπηρ και Μεσαίωνας Στο Μεσαίωνα πίστευαν ότι η μάζα των λαϊκών ακολουθούσε την οδό της σωτηρίας, ενώ τα μοναστικά τάγματα και οι αδελφότητες ακολουθούσαν την οδό του καθαγιασμού. Ο Σαίξπηρ πιθανώς ήταν μέλος της αδελφότητας των Ροδόσταυρων ή των Τεκτόνων. Τα έργα του υπερβαίνουν κατά πολύ την ιδέα της σωτηρίας στην πιο περιορισμένη έννοιά της, κι αυτό δείχνει έμμεσα πως ο δημιουργός τους ακολουθούσε την οδό του Καθαγιασμού, μια οδό πνευματική, η οποία προϋποθέτει την επαφή με κάποιο τάγμα. Επίσης, ο μεσαιωνικός κόσμος πίστευε ότι κάθε ανθρώπινο ον ταιριάζει τέλεια με κάποιο του αντίθετου φύλου. Μπορεί να τα χωρίζει κάποτε ο χώρος και ο χρόνος, ή και να μη συναντηθούν ποτέ στη ζωή τους, αν όμως συναντηθούν, κανένα γήινο πάθος δεν μπορεί να συγκριθεί με την αγάπη που νοιώθει το ένα για το άλλο. Είναι φανερό πως μια τέτοια αγάπη είχε στο νου του, όταν σκιαγραφούσε χαρακτήρες όπως Ρωμαίος και Ιουλιέτα, Οθέλλος και Δυσδαιμόνα, Αντώνιος και Κλεοπάτρα.
Σαίξπηρ και Μεσαίωνας Γενικά, το μεσαιωνικό πορτραίτο είναι ένα παράθυρο που ανοίγει από το μερικό στο καθολικό, και ενώ τοποθετείται στην εποχή και τον πολιτισμό που το γέννησε, συγχρόνως χαρακτηρίζεται από κάτι που δεν ανήκει σε καμία εποχή. Ο Σαίξπηρ έκανε ένα άνοιγμα προς το καθολικό, γι’ αυτό τα έργα του ξεπέρασαν τα σύνορα της χώρας και της εποχής του. «Το να παρευρίσκεσαι σε μια επιτυχημένη παρουσίαση του Βασιλιά Ληρ δε σημαίνει απλά να παρακολουθείς, αλλά να γίνεσαι μάρτυρας, με μυστηριώδη τρόπο, της ιστορίας του ανθρώπινου γένους» λέει ο Martin Lings (Το Μυστικό του Σαίξπηρ).
Σαίξπηρ και οι σύγχρονοί του Γύρω στο 1580 μια ομάδα νέων από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και του Κέιμπριτζ άρχισαν να ζωντανεύουν το αγγλικό θέατρο, φέρνοντας την ποίηση εκεί που οργίαζαν οι παλιάτσοι και οι ταχυδακτυλουργοί. Οι πιο γνωστοί είναι οι Τόμας Κύντ, Κρίστοφερ Μάρλοου, Τζον Λύλλυ, Ρόμπερτ Γκρην. Θεωρούνται μάλιστα οι πατέρες του ελισαβετιανού δράματος, καθώς κατάφεραν και: •
απέδωσαν με σύγχρονο πνεύμα τους παλιούς μύθους
•
θέσπισαν τον ανομοιοκατάληκτο δεκασύλλαβο στίχο
•
θεμελίωσαν ένα θέαμα λαϊκό με άμεση ανταπόκριση από το ευρύ αγγλικό κοινό
•
δημιούργησαν επαγγελματικούς αντρικούς θιάσους και συντεχνίες
Ο Σαίξπηρ υιοθέτησε πολλά από τα παραπάνω στοιχεία προσαρμόζοντάς τα στους δικούς του σκοπούς και στην ιδιοσυγκρασία του. Ειδικότερα, από τον Μάρλοου υιοθέτησε την πεποίθηση ότι η γλώσσα είναι η κινητήρια δύναμη της θεατρικής δράσης, ενώ από τον Γκρην την ιδιαίτερη σύνθεση κωμικών και τραγικών στοιχείων όπως και τη λεπτομερή διαγραφή χαρακτήρων.
Σαίξπηρ και οι σύγχρονοί του Στις πρώτες σαιξπηρικές κωμωδίες (Το ημέρωμα της Στρίγγλας) λέγεται πως επηρεάστηκε από την ιταλική λαϊκή παράδοση της commedia dell' arte (16ος αι.) όσον αφορά στην τεχνική του αυτοσχεδιασμού και στη διάπλαση φυσικών κι αυθόρμητων χαρακτήρων. Στην Τρικυμία (1611-12), κωμωδία της ωριμότητάς του, ανιχνεύονται στοιχεία της μάσκας, ενός νέου τότε αυλικού είδους, όπως το διαμόρφωσε ο κωμωδιογράφος της εποχής Μπεν Τζόνσον (με αλληγορίες και θέματα μυθολογικά, εξωτικά)
Για τα ιστορικά έργα του κύριες πηγές του Σαίξπηρ θεωρούνται: τα Χρονικά της Αγγλίας,
Διακεκριμένων
της Σκωτίας και της
Οικογενειών του
Ιρλανδίας του Ραφαήλ
Λάνκαστερ και της Υόρκης
Χόλινσεντ
του Έντουαρντ Χολ
(1577-78)
(1548)
Επιρροή του έργου του Το έργο του Σαίξπηρ επηρέασε σημαντικά το θέατρο και τη λογοτεχνία. Επέκτεινε τις δραματικές δυνατότητες των χαρακτήρων, της πλοκής, της γλώσσας και του ύφους. Χρησιμοποίησε το μονόλογο, για να εξερευνήσει τις σκέψεις των χαρακτήρων και ενίσχυσε τη χρήση των ρομαντικών θεμάτων στις τραγωδίες. Απελευθέρωσε την τυποποιημένη αγγλική γραμματική, ορθογραφία και προφορά και βοήθησε στο σχηματισμό της σύγχρονης αγγλικής γλώσσας. Επηρέασε βαθιά τους κατοπινούς Άγγλους θεατρικούς συγγραφείς, όπως ο Μπεν Τζόνσον, ο Τζον Φλέτσερ, ο Φράνσις Μπωμόντ κ.α., κληροδοτώντας συν τοις άλλοις τους στοχασμούς του για τον άνθρωπο, τη συνείδηση και την ηθική του.
Επιρροή του έργου του Στη σφαίρα της επιρροής του ανήκουν και συγγραφείς όπως ο Κάρολος Ντίκενς, ο Τόμας Χάρντι, ο Γουίλιαμ Φώκνερ (19ος -20ς αι.). Οι μονόλογοι του Αμερικανού μυθιστοριογράφου Χέρμαν Μέλβιλ (19ος αι.) οφείλουν πολλά στον Σαίξπηρ. Οι μελετητές έχουν εντοπίσει 20.000 μουσικά κομμάτια που συνδέονται με τα έργα του Σαίξπηρ. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται δύο όπερες του Τζουζέπε Βέρντι, ο "Οθέλλος" και ο "Φάλσταφ", με μεγάλη κριτική αποδοχή. Ο Σαίξπηρ ενέπνευσε επίσης πολλούς ζωγράφους, συμπεριλαμβανομένων των Ρομαντικών και των Προραφαηλιτών. Μάλιστα ο Ελβετός Ρομαντικός καλλιτέχνης Χάινριχ Φύσλι (18ος -19ος αι.) μετέφρασε τον "Μάκβεθ" στα γερμανικά. Ο ψυχαναλυτής Σίγκμουντ Φρόυντ μελέτησε έργα του Σαίξπηρ, και ιδιαίτερα τον Άμλετ, για να αναπτύξει τις θεωρίες του γύρω από την ανθρώπινη φύση.
Επιρροή του έργου του Τα έργα του Σαίξπηρ παίζονται σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο και εξακολουθούν να αποτελούν πηγή έμπνευσης και πειραματισμού. Ο μεγάλος σκηνοθέτης Πίτερ Μπρουκ έγραψε ότι «στην Αγγλία το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα αντιμετωπίζει κανείς το εξοργιστικό γεγονός ότι ο Σαίξπηρ εξακολουθεί να είναι το πρότυπό μας».
Πηγές Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, τόμος 53 Εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια: http://goo.gl/EFRFB “Shakespeare: Η Αναγέννηση της τραγωδίας του Ευριπίδη;”: http://goo.gl/RJrhrl Το αγγλικό θέατρο στην Ελισαβετιανή εποχή: http://goo.gl/FC5yT5 Θέατρο – Θεατρική παιδεία (ΥΠΕΠΘ, 2008): http:// goo.gl/O3Wq3 «Σαίξπηρ όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε» του Germaine Greer (μτφρ. Βάσια Γιαννακοπούλου)
Ομάδα εργασίας Μαρία Γαϊδατζή Στεφανία Βόλακλη Χρύσα Λούτσκα
Ρωμαίος και Ιουλιέτα
William Shakespeare
Ρωμαίος και Ιουλιέτα Το έργο Ρωμαίος και Ιουλιέτα είναι ένα ρομαντικό δράμα για την εφηβεία, την αγάπη, το θάνατο και τον χρόνο, μια τραγωδία που έγραψε στην αρχή της καριέρας του ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, το 1595, για δυο νεαρούς κατατρεγμένους εραστές. Τα θέματά του, η γρήγορη πλοκή του, η φύση των ηρώων του, το τραγικό τέλος του το κατατάσσουν στα πιο δημοφιλή έργα του Σαίξπηρ στη διάρκεια της ζωής του και ένα από τα πιο συχνά εκτελούμενα μέχρι σήμερα. Οι χαρακτήρες του τίτλου ακόμα θεωρούνται ως αρχέτυπο των νέων εραστών.
Υπόθεση του έργου Δύο φεουδαρχικές οικογένειες της Βερόνας, οι Καπουλέτοι και οι Μοντέγοι είναι αιώνιοι εχθροί. Τα παιδιά τους, ο Μοντέγος Ρωμαίος και οι Καπουλέτοι Ιουλιέτα ερωτεύονται σε ένα χορό. Το ίδιο βράδυ εκείνος πηγαίνει κάτω από το παράθυρό της και την ακούει να μιλά για αυτόν. Της ομολογεί τον έρωτά του και την επόμενη μέρα παντρεύονται κρυφά με τη βοήθεια του Πατέρα Λαυρέντιου (Friar Laurence). Στο μεταξύ ο Τυβάλτος, ένας Καπουλέτος, μονομαχεί με έναν φίλο του Ρωμαίο, τον Μερκούτιο, και τον σκοτώνει. Ο Ρωμαίος εκδικείται δολοφονώντας τον Τυβάλτο. Εξορίζεται και, αφού περνά το βράδυ με την Ιουλιέτα, πηγαίνει στη Μάντουα.
Υπόθεση του έργου Εν τω μεταξύ, ο πατέρας της Ιουλιέτας θέλει να την παντρέψει με τον κόμη Πάρη αγνοώντας το μυστικό γάμο. Ο Πατήρ Λαυρέντιος της λέει να συμφωνήσει και της δίνει ένα φίλτρο, το οποίο θα την κάνει να μοιάζει νεκρή, ενώ στην πραγματικότητα θα βρίσκεται σε βαθύ ύπνο. Εκείνος σχεδιάζει να ειδοποιήσει το Ρωμαίο, ώστε να τη σώσει από τον τάφο της, αλλά το μήνυμα δε φτάνει στον προορισμό του. Μόλις ο Ρωμαίος μαθαίνει για το θάνατο της καλής του, πηγαίνει στον τάφο της και σκοτώνει τον Πάρη που είναι εκεί. Βλέπει την Ιουλιέτα, τη φιλά, πίνει δηλητήριο και πεθαίνει. Όταν εκείνη ξυπνά βλέποντας τι έχει συμβεί, αυτοκτονεί. Μετά την τραγωδία οι δύο οικογένειες συμφιλιώνονται. ιο ποτέ ιστορία π ξε ρ ή π υ εν δ ι «Γιατί ς Ιουλιέτας κα τη ν τή υ α ό π α θλιβερή του Ρωμαίου»
Πηγή έμπνευσης Η δραματική και συγκινητική ιστορία αγάπης του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας δεν είναι γνήσιο δημιούργημα του Σαίξπηρ. Όπως και με τα περισσότερα έργα του, άντλησε τα βασικά στοιχεία της πλοκής από τα κοινά ρεύματα της Ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Πηγή έμπνευσης του Σαίξπηρ ήταν ένα αγγλικό ποίημα του Arthur Brooke, που είχε εκδοθεί το 1562 με τον τίτλο: The Tragical History of Romeus and Juliet (Η τραγική ιστορία του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας), με τη σημείωση στον πρόλογο πως είχε δει ο ίδιος την ιστορία να διαδραματίζεται. Λέγεται όμως πως το ποίημά του αποτελούσε διασκευή διηγήματος του Ιταλού συγγραφέα Μασούκιο Σαλερνιτάνο (1476). Ο Σαίξπηρ ακολούθησε πιστά την πλοκή του Brooke, αλλά με το δικό του κείμενο δημιούργησε ένα μοναδικό μνημείο για τον έρωτα.
Θέματα του έργου αι τόσο ίν ε α ν ς α τ Γιατί ο έρω γλυκός πράξη ν η τ σ ι α κ η στ ην ό ψ ικός και ν ν α ρ υ τ ο σ ό να γίνεται τ ; .1 ι Ιουλιέτα,I άσπλαχνος Ρωμαίος κα
Ο Σαίξπηρ μέσα από το έργο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» κάνει κυρίως αναφορές στην αγνή αγάπη και στον πρωτόβγαλτο έρωτα… Ο ερωτευμένο ς μπορεί και π ερπατάει πάν ιστό αράχνης ω σε που αναδεύετ α ι ο κνός στο λάγν αεράκι του κα ο λοκαιριού χω ρίς να πέφτει: γιατί το μάταιο του έρωτα είν Ρωμαίος και Ιο αι πανάλαφρο υλιέτα,II.2 .
σου, ί ζ α μ ς ο ι ρ ς είναι άγ α τ ω ε εκείνον ρ έ σ ο ω γ ή Αν λ π : και εσύ υ ο τ ε ψ ε ί ε τον! ρ σ αγ η κ ί ν ι α κ ήγωσε που σε πλ ιέτα,I.4 αι Ιουλ Ρωμαίος κ
Θέματα του έργου Δείξε μου την ωρα ιότερη καλλονή: η ομορφιά της θα είναι σαν σημείωση σε π εριθώριο βιβλίου, όπου θα δ ιαβάζω πόσο ασύγκριτη είν αι η ομορφιά της άλλης. Ρωμαίος και Ιουλιέ τα I.1
στο νερό Μονάχα μέσα ι το ψάρι: μπορεί και ζε άχα ωραία ν ο μ ς ο φ ρ ο μ Κι ο ό πάρει. α ν ι ε π έ ρ π ο σύζυγ I.3 Ρωμαίος και Ιο
υλιέτα
μορφιά, ο ε σ ια σ ύ ο λ π ύ Ω, είναι πολ νει; αλλά τι να το κά στο μνήμα α σ έ μ ς τη το ύ ο τον πλ πεθάνει. θα ξοδέψει άμα ιέτα I.1 Ρωμαίος και Ιουλ
Οι ονειροπ ό λ ο ι λ έν ε ψέματα όμως, ότα ν κοιμούν ται, ονειρεύον τ αι αλήθει Ρωμαίος κ ες. αι Ιουλιέτα I.4
Θέματα του έργου Ο δραματουργός όμως είναι άνθρωπος της εποχής του, η οποία τον επηρεάζει άμεσα στο έργο του. Πέρα λοιπόν από τις ερωτικές αγωνίες και τα πάθη της νεανικής ηλικίας προβάλλει, άμεσα ή έμμεσα, θεσμούς και αντιλήψεις του 16ου αι., και της Ελισαβετιανής Αγγλίας, που σχετίζονται με: - την πίστη και αφοσίωση στο πρόσωπο του μονάρχη - την ιερή σχέση του λαού με τη θρησκεία - την ιεραρχημένη κοινωνία - την οικογένεια και τις σχέσεις των μελών της - τη θέση της γυναίκας σε ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον - το χάσμα των γενεών Δείχνει, γενικά, ο Σαίξπηρ πως οι άνθρωποι μεγαλωμένοι με στερεότυπα και κάτω από ηθικές επιταγές συχνά σκληραίνουν και αφήνουν τον εγωισμό, το μίσος και τη βία να διαφεντεύουν τη ζωή τους. Μέσα σε τέτοιες συνθήκες ο απόλυτος έρωτας των δύο νέων, η άδολη αγάπη, άρα η ίδια η ανθρώπινη ψυχή, νικά και απελευθερώνει υπερβαίνοντας κάθε χώρο και χρόνο.
Τα πρόσωπα του έργου Έσκαλος (Πρίγκιπας της Βερόνας) Πάρης (Νεαρός άρχοντας, συγγενής του πρίγκιπα) Μοντέγοι – Καπουλέτοι (Αντίπαλες αρχοντικές οικογένειες) Ρωμαίος (Γιος των Μοντέγων) Ιουλιέτα (Κόρη των Καπουλέτων) Μερκούτιος (Φίλος του Ρωμαίου, συγγενής του πρίγκιπα) Μπενβόλιο (Ξάδερφος και φίλος του Ρωμαίου) Τυβάλτος (Ανιψιός της κυρίας Καπουλέτου) Πατήρ Λαυρέντιος (Φραγκισκανός μοναχός) Παραμάνα (Της Ιουλιέτας) Σαμψών – Γκρέγκορυ (Υπηρέτες των Καπουλέτων) Αβραάμ (Υπηρέτης των Μοντέγων) Χορός Τα β α πρό σικότερ σω α τραγ πα της ωδία ς
Τα πρόσωπα του έργου Πατήρ Ιωάννης Βαλτάσαρ (υπηρέτης Ρωμαίου) Φαρμακοποιός Πήτερ (υπηρέτης της Παραμάνας) φρουροί υπηρέτες ακόλουθοι καλεσμένοι
οντες ύ ε ρ ε Δευτ λοι ρό
Κεντρικοί ήρωες Ο Ρωμαίος, ο μοναχογιός των Μοντέγων, είναι ένας ευπρεπής όμορφος νέος, ευγενικός, με αριστοκρατική ανατροφή, ο οποίος δεν μπλέκεται σε καυγάδες και φασαρίες μαζί με τους φίλους του. Είναι ανώριμος και επιπόλαιος συναισθηματικά, κάτι που δικαιολογεί η ηλικία του. Αποδεικνύεται όμως τολμηρός, καθώς πηγαίνει στο χορό του ορκισμένου εχθρού του (Καπουλέτου), και ταυτόχρονα γενναίος που μιλάει στην Ιουλιέτα, αν και μαθαίνει την καταγωγή της. Μαζί της ο λόγος του γίνεται πιο ποιητικός και παθιασμένος, για να εκφράσει την αγάπη του και τον σεβασμό του για αυτήν. Η συνάντηση κάτω από το μπαλκόνι μάς αποδεικνύει την ερωτευμένη καρδιά του Ρωμαίου. Μετά το γάμο είναι έτοιμος να αψηφήσει τα πάντα, ακόμα και την έχθρα των οικογενειών τους, αλλά ο παρορμητικός θυμός του τον φέρνει σε τσακωμούς και στο τέλος στην απερίσκεπτη αυτοκτονία του.
Κεντρικοί ήρωες Η Ιουλιέτα είναι ένα αθώο 14χρονο κορίτσι, από την αριστοκρατική οικογένεια των Καπουλέτων, και γαλουχημένο με τις συντηρητικές αρχές της εποχής, που θέλουν τη γυναίκα αιώνια υποταγμένη στους άνδρες της οικογένειας. Σεμνή και όμορφη - κατά τα αναγεννησιακά πρότυπα - και υπάκουη στους γονείς της, οι οποίοι θέλουν να την παντρέψουν με κάποιον της δικής τους επιλογής. Η παραμάνα της είναι ο πιο κοντινός της άνθρωπος, στην οποία εμπιστεύεται τα πάντα. Ο έρωτας της για τον Ρωμαίο και όλες οι δύσκολες καταστάσεις που τον ακολουθούν την μετατρέπουν τελικά σε μια ικανή γυναίκα, γεμάτη πάθος και αποφασιστικότητα. Τα λόγια και οι κινήσεις της δηλώνουν ότι συνειδητοποιεί απόλυτα την επιλογή της, την οποία και στηρίζει μέχρι τέλους. Δυστυχώς, οι συνθήκες συνωμοτούν εναντίον της. Όμως ακόμα και στις χειρότερες στιγμές η πίστη, το κουράγιο και η αγάπη της λάμπουν φανερώνοντας τη δύναμη της ψυχής της.
Υπόλοιποι χαρακτήρες Τα υπόλοιπα πρόσωπα του έργου, αριστοκράτες, λαϊκοί ή κληρικοί, αφεντάδες ή υπηρέτες, έχουν τα δικά τους ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, ανάλογα της καταγωγής, της παιδείας, του ήθους και της ηλικίας τους. Σε ολόκληρο το έργο μάλιστα δηλώνεται έμμεσα το χάσμα μεταξύ γεροντότερων και νεότερων. Οι πρώτοι εμφανίζονται γενικά πιο ήρεμοι, λογικοί και υπεύθυνοι λόγω ωριμότητας, ενώ οι δεύτεροι βιαστικοί, ορμητικοί και ανυπόμονοι. Ως αποτέλεσμα, η δυσκολία κατανόησης των μεν από τους δε και οι συχνές συγκρούσεις.
Ιουλιέτα - Παραμάνα
Μυστικός γάμος από τον πατέρα Λαυρέντιο
Η έννοια του γάμου κατά τον Σαίξπηρ Στη δυτική Ευρώπη του 16ου αι. ο γάμος ήταν μια σύμβαση και την απόλυτη διαχείρισή του είχαν οι γονείς των μελλόνυμφων. Στους αριστοκρατικούς κύκλους, ιδίως, γίνονταν γάμοι συμφερόντων, με βασικότερο κριτήριο τον πλούτο. Ο Σαίξπηρ, επηρεασμένος και από την Θρησκευτική Μεταρρύθμιση στη χώρα του, αναγνώριζε στους γονείς το δικαίωμα της άποψης πάνω σε υποθέσεις των παιδιών τους, χωρίς όμως να τα υποχρεώνουν να παντρεύονται παρά τη θέλησή τους. Γενικά, έβλεπε το γάμο ως το παράδοξο γεγονός της δημιουργίας ενός στέρεου κοινωνικού θεσμού διάρκειας, μέσα από την ρευστή φανταστική πρώτη ύλη των εραστών.
Η έννοια του γάμου κατά τον Σαίξπηρ Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα μας παρουσιάζει μία τραγική εκδοχή αυτής της ιδέας. Η αθώα Ιουλιέτα παραδίδει τον εαυτό της στον Ρωμαίο, ο οποίος επιπόλαια της λέει δεκάδες προσχεδιασμένους λόγους που προορίζονταν για κάποια άλλη (Ροζαλίνα). Η Ιουλιέτα είναι εκείνη που πρέπει να του διδάξει τη γλώσσα της αληθινής αγάπης, τη συναισθηματική αλλά και σταθερή. Η συνεχής αντίδρασή στην παράλογη έχθρα των οικογενειών τους, η κρυφή γαμήλια τελετή και ο τραγικός θάνατος τους φανερώνουν το είδος εκείνο της αγάπης που γεννήθηκε για να διαρκέσει στην αιωνιότητα.
Διαχρονικότητα του έργου Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα είναι από τα πλέον αγαπημένα έργα παγκοσμίως, που συγκίνησε και εξακολουθεί να συγκινεί το κοινό. Έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και στην ελληνική (Δ. Βικέλας, Β. Ρώτας, Δ. Καψάλης, Ερ. Μπελιές) και έχουν γίνει πολυάριθμες διασκευές του τόσο για το θέατρο όσο και για την όπερα, για το μπαλέτο, αλλά και για τον κινηματογράφο. Ενδεικτικά αναφέρουμε: Όπερες: Οι Καπουλέτοι και οι Μοντέγοι, του Βιντσέντσο Μπελίν (1830) Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Σαρλ Γκουνό (1830) Ρωμαίος και Ιουλιέτα του χωριού του Φρεντερίκ Ντήλιους (1907) Mπαλέτο: Ρωμαίος και Ιουλιέτα (1938) του Σεργκέι Προκόβιεφ (αργότερα η ίδια παραγωγή παρουσιάστηκε στη Μόσχα από το Θέατρο Bolshoi)
Διαχρονικότητα του έργου Κινηματογράφος: Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Ρόμπερτ Γουάιζ, 1961 10 βραβεία Όσκαρ Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Φράνκο Τζεφιρέλι, 1968 2 βραβεία Όσκαρ Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Μπαζ Λέρμαν, 1996 Ερωτευμένος Σαίξπηρ του Τζον Μάντεν, 1998 κ.α. Επίσης, έχει εμπνεύσει πλήθος συγγραφέων, εικονογράφων, γλυπτών, ζωγράφων και μουσικών, μεταξύ των οποίων η χορωδιακή συμφωνία Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Λουί Εκτόρ Μπερλιόζ (1839), η ουβερτούρα του Τσαϊκόφσκι (1875) και άλλων πιο σύγχρονων συνθέσεων (Έλβις Κοστέλλο).
Στην Ελλάδα, οι περισσότερες παραστάσεις του έργου έχουν ανεβεί στο Εθνικό θέατρο. Επίσης, ενώ πρόσφατα(2012 – 13) έχει παιχτεί και από το μπαλέτο της ΕΛΣ (και τον Ρενάτο Τζανέλα) στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Διαχρονικότητα του έργου
Ρωμαίος και Ιουλιέτα, Κέρινο Μουσείο Μαδρίτης
Romeo and Juliet with Friar Laurence, Henry W. Bunbury 1792-96
Ρωμαίος και Ιουλιέτα, από παράσταση στο Εθνικό Θέατρο, 1989
Romeo and Juliet Ford Madox Brown, 1867
Διαχρονικότητα του έργου
Η συμφιλίωση Μοντέγων – Καπουλέτων, Frederic Lord Leighton, 1854
λικ για επεξεργασία των στυλ του υποδείγμ
Δεύτερου επιπέδου
ρίτου επιπέδου
Τέταρτου επιπέδου Πέμπτου επιπέδου
Romeo and Juliet, Frank Dicksee. 1884
Δική μας κριτική Στο Ρωμαίος και Ιουλιέτα υπάρχουν πολλά στοιχεία που κεντρίζουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Ένα από αυτά που αξίζει να σχολιάσουμε είναι η έντονη δραματικότητα και η σύνθετη πλοκή που, σε συνδυασμό με τους περίτεχνους διαλόγους, κρατά το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο ως το τέλος. Ο ψυχισμός των ηρώων διαγράφεται μέσα από μια δραματική παρουσίαση των χαρακτήρων, που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως τραγικά. Χαρακτηριστικά είναι και τα κωμικά στοιχεία, όπως παρουσιάζονται μέσα από τους αφελείς λαϊκούς ήρωες, τους υπηρέτες των ευγενών και την παραμάνα της Ιουλιέτας. Πιστεύουμε ότι ένα από τα ωραιότερα σημεία του έργου εντοπίζεται τη στιγμή που η δράση κορυφώνεται: ο Ρωμαίος αυτοκτονεί πίνοντας το δηλητήριο, έχοντας άγνοια για το σχέδιο του πατέρα Λαυρέντιου. Η Ιουλιέτα μόλις συνέρχεται και αντικρίζει τον νεκρό αγαπημένο της αυτοκτονεί και βυθίζει στο πένθος τις δύο οικογένειες. Ένας θάνατος που λυτρώνει αλλά και δικαιώνει τους πρωταγωνιστές του.
Εικόνες
Πηγές Ρωμαίος και Ιουλιέτα (κείμενο), μτφρ. Ερρίκος Μπελιές (εκδόσεις Κέδρος) Βιβλίο «Σαίξπηρ όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε» του Germaine Greer
Βιβλίο «Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, ανθολόγιο» επιλογή κειμένων Ερρίκος Μπελιές (εκδόσεις Κέδρος) Ρωμαίος και Ιουλιέτα (εικονογραφημένο κόμικ) http://goo.gl/bXmWAi Ηλεκτρονική εφημερίδα «Euronews» (2013) http://goo.gl/0uo03l Εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια, http://goo.gl/4juM8 και http://goo.gl/MiaGz Εγκυκλοπαίδεια Παιδεία, http://goo.gl/8VGMh5 Εφημερίδα Lifo, http://goo.gl/ZA5wvG Wikimedia, http://goo.gl/MpSEb Project 2ου ΓΕΛ Ζακύνθου, http://goo.gl/TTBykp Πίνακες ζωγραφικής του έργου http://goo.gl/hRFfMq
Ομάδα εργασίας Βικτωρία Γαϊδατζή Νίκος Καρπιτσάρης Γιώργος Λιόλιος
Κριτική του Σαίξπηρ και του έργου του
William Shakespeare
Κριτική του Σαίξπηρ και του έργου του Γύρω από το έργο του Σαίξπηρ αναπτύχθηκε σταδιακά (από το 17ο αι.) μια τεράστια φιλολογική κριτική, θετική και αρνητική, που έθεσε μια σειρά ζητημάτων σχετικά με: - την ταυτότητά του (ήταν υπαρκτό πρόσωπο ή όχι;) - την πατρότητα των έργων που του έχουν αποδοθεί - τη λογοτεχνική αξία του ίδιου και του έργου του
Η ταυτότητα του Σαίξπηρ Ορισμένοι μελετητές αμφισβήτησαν έντονα την ύπαρξή του ως ιστορικού προσώπου, στηριζόμενοι κυρίως στο γεγονός ότι από την πένα του Σαίξπηρ, και σε χειρόγραφη μορφή, διασώζονται μόλις 14 λέξεις: έξι υπογραφές με το όνομά του και οι λέξεις «από εμένα» στη διαθήκη του. Η φήμη ότι τα χειρόγραφά του καταστράφηκαν, για να αποκρυφτεί η ταυτότητά του, μαζί με το μυστήριο γύρω από τη ζωή του ενίσχυσαν κάθε αμφισβήτηση.
Χαλκογραφία του Μ. Ντρούσχαουτ
Η ταυτότητα του Σαίξπηρ Η ύπαρξη δύο αυθεντικών πορτραίτων του μεγάλου δραματουργού έρχεται να διαψεύσει τις διάφορες εικασίες: μια προτομή του στην εκκλησία της γενέτειράς του (Στράτφορντ) λίγα χρόνια μετά το θάνατό του και μια χαλκογραφία, έργο του Φλαμανδού Μάρτιν Ντρούσχαουτ, που χρησιμοποιήθηκε στο εξώφυλλο της έκδοσης Φόλιο των έργων του το 1623. Υπάρχει και το πορτραίτο του στην Εθνική Πινακοθήκη Προσωπογραφιών του Λονδίνου (γνωστό ως πορτραίτο Τσάντος) που, αν και μοιάζει με τα άλλα καλλιτεχνήματα, θεωρείται επινόημα.
Η πατρότητα των έργων του Πολλές αμφιβολίες διατυπώθηκαν για το αν τα θεατρικά έργα και τα ποιήματα του Σαίξπηρ γράφτηκαν από τον ίδιο. Αυτές προκλήθηκαν κυρίως από την αντίφαση ανάμεσα στο μεγάλο λογοτεχνικό του έργο και την ταπεινή του καταγωγή, την σχετικά ελλιπή μόρφωσή του, την έλλειψη πληροφοριών για τη ζωή του. Η εξοικείωσή του με άλλες γλώσσες και λογοτεχνίες και οι ειδικές γνώσεις του από διαφόρους χώρους - νομικά, ιατρική, πολιτικές επιστήμες, ζωή της Αυλής, αρχαιότητα, ζωή στο εξωτερικό – θεωρήθηκαν ασύμβατες για έναν απλό ηθοποιό, γιο ενός επαρχιώτη εμπόρου.
Η πατρότητα των έργων του Εικάζεται ότι ο Σαίξπηρ δάνεισε το όνομά του σε κάποιο άτομο με μεγαλύτερο ταλέντο, το οποίο δεν μπορούσε να εμφανιστεί δημόσια ως θεατρικός συγγραφέας. Έτσι, από τα μέσα του 19ου αιώνα, στο απόγειο της παγκόσμιου θαυμασμού του, τα έργα του αποδόθηκαν σε διάφορους άλλους συγγραφείς, όπως: Φράνσις Μπέηκον, Κρίστοφερ Μάρλοου, Ουίλλιαμ Στάνλεϊ (6ος κόμης του Ντέρμπυ), Έντουαρτ ντε Βιρ (17ος κόμης της Οξφόρδης).
Κριτική των σύγχρονών του Στην εποχή του ο Σαίξπηρ αναγνωριζόταν ως ο αδιαμφισβήτητος δημιουργός των έργων του. Οι συνάδελφοι – συνέταιροι του ηθοποιοί (Τζον Χέμιντζ, Χένρυ Κόντελ) υπέγραψαν την έκδοση του Πρώτου Φόλιο των έργων του σημειώνοντας: «Το μυαλό και το χέρι του πήγαιναν μαζί και εκείνο που πίστευε το εξέφραζε με τέτοια ευκολία, που σχεδόν ποτέ δεν υπήρξε μουτζούρα στα γραπτά του». Οι σύγχρονοι του συγγραφείς και λογοτέχνες αναγνώριζαν, ως επί το πλείστον, την ευφυΐα και την τέχνη του. Ο Μπεν Τζόνσον (1572 - 1637), ο σημαντικότερος άγγλος δραματουργός μετά τον Σαίξπηρ, εγκωμίαζε τον ομότεχνό του και τον θεωρούσε προικισμένο συγγραφέα αλλά απείθαρχη φύση. Ήταν ο ίδιος που προφητικά υποστήριζε ότι ο Σαίξπηρ «δεν ανήκε σε μια εποχή, αλλά σε όλες τις εποχές». Από την άλλη, ο Τζον Μίλτον, Άγγλος λογοτέχνης (1608 – 1674), χαρακτήριζε τους σαιξπηρικούς στίχους κακότεχνους, απαίδευτους κι ακαλλιέργητους αναφερόμενος περισσότερο στις κωμωδίες του.
Κριτική του 18ου αιώνα Προς το τέλος του 17ου αι. γίνεται η πρώτη μεγάλη κριτική του σαιξπηρικού έργου από τον Τζον Ντράυντεν, Άγγλο δραματουργό, σατιρικό συγγραφέα και θεατρικό κριτικό. Αυτός εγκωμίαζε εν μέρει τον Σαίξπηρ για την τέχνη του, προβληματιζόταν όμως για τις καινοτόμες τεχνικές του. «Είναι ο Ιανός των ποιητών.», έλεγε. «Φοράει σχεδόν πάντα δυο πρόσωπα. Και μόλις αρχίζεις να θαυμάζεις το ένα, περιφρονείς το άλλο». Τα επόμενα 100 χρόνια φιλολογικές μελέτες ασχολήθηκαν με την ανάλυση των απόψεων του Ντράυντεν, που φαίνεται ότι προσέγγιζαν τις αρχές του Νεοκλασικισμού. Η τέχνη του Σαίξπηρ ήταν άλλωστε διαφορετική από εκείνη του Κορνέιγ ή του Ρακίνα – πρότυπα τότε – ώστε ήταν δύσκολο κάποιος να τον υπερασπιστεί πειστικά. Αρκετοί κριτικοί μάλιστα τον κατηγόρησαν για έλλειψη «ποιητικής δικαιοσύνης» στα έργα του, σε σημείο που συγγραφείς της εποχής άλλαζαν το τέλος μερικών έργων του επανορθώνοντας κάποιες «αδικίες» (π.χ. στο Βασιλιά Ληρ).
Κριτική του 18ου αιώνα Μία σειρά επιστημονικών εκδόσεων των έργων του Σαίξπηρ βοήθησε στην αυξανόμενη φήμη του και μέχρι το 1800 είχε καθιερωθεί ως εθνικός ποιητής. Μάλιστα, ο Σάμιουελ Τζόνσον – στην έκδοση του 1765 – απάλλαξε την αγγλική κριτική από τις νεοκλασικές θεωρίες για την ευπρέπεια, τις ενότητες, τον αμοιβαίο αποκλεισμό της τραγωδίας από την κωμωδία. Ερμήνευσε τον Σαίξπηρ ως ρεαλιστή τονίζοντας ότι μέσα στα έργα του εξέφραζε την πραγματική κατάσταση της ανθρώπινης ψυχής. Προς το τέλος του 18ου αι. η σαιξπηρική έρευνα επικεντρώθηκε στη διαγραφή των χαρακτήρων του έργου του, ευαισθητοποιημένη ίσως από την εξέλιξη του ρεαλιστικού μυθιστορήματος.
Κριτική του 19ου αιώνα Από το 18ο και ως τα μέσα του 19ου αι. η φήμη του Σαίξπηρ εξαπλώθηκε και στο εξωτερικό και κυρίως στην Ευρώπη. Τα έργα του άρχισαν σταδιακά να μεταφράζονται και να διασκευάζονται από όλα τα μεγάλα πνεύματα (Βίλαντ, Γκαίτε, Σίλλερ, Βολταίρο, Β. Ουγκώ, Μέτερλινγκ κ.α.), αν και δεν χαιρετίστηκαν το ίδιο θερμά απ’ όλους. «Ο Άμλετ είναι ένα άξεστο και βάρβαρο έργο..», έγραφε ο Βολταίρος. Οι Γερμανοί φιλόσοφοι Μαρξ και Χέγκελ υποστήριζαν ότι το σαιξπηρικό έργο αντανακλά, πέρα από κάθε άλλο, την παρακμή της φεουδαρχίας και την άνοδο της αστικής τάξης. Συγκεκριμένα, ο Μαρξ έγραψε ότι ο Σαίξπηρ είχε την ικανότητα να σκιαγραφεί τους χαρακτήρες με τα ζωντανά τους πάθη τα οποία, ενωμένα με τα ταξικά συμφέροντα, κυβερνούν τον άνθρωπο πολύ περισσότερο απ’ όσο η σκέψη και ο νους. Για τον Χέγκελ, ο Σαίξπηρ ήταν ρεαλιστής που γοητευόταν από τον παλμό, τον αναβρασμό και την πλούσια ποικιλία της ζωής.
Κριτική του 19ου αιώνα Ο μεγαλύτερος Άγγλος κριτικός του Σαίξπηρ, ο Σάμιουελ Τ. Κόουλριτζ, τον θεωρούσε ως διεισδυτικότατο ψυχολόγο και μεγάλο φιλόσοφο, αλλά υποστήριζε ότι ήταν ακόμη μεγαλύτερος τεχνίτης, η τέχνη του οποίου ήταν ασυνείδητη έκφραση της λογικής των σπλάχνων και όχι επίτευγμα συνειδητού σχεδιασμού. Την κριτική του 19ου αι. επηρέασε πολύ και η ρομαντική ποίηση, που αποκάλυπτε ενδόμυχα προσωπικά συναισθήματα. Ο Άμλετ λόγου χάρη θεωρήθηκε ότι εξέφραζε την ψυχή του ίδιου του συγγραφέα. Οι Ρομαντικοί συνέβαλαν γενικά στην εξής οπτική της έρευνας: να μην ασχολείται τόσο με τα ελαττώματα ή τις τελειότητες του δημιουργού, όσο με τη χαρά που προκαλούν σε θεατές και αναγνώστες τα έργα του Σαίξπηρ.
Κριτική του 20ου αιώνα Η μοντερνιστική επανάσταση στις τέχνες κατά τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα, όχι μόνο δεν απέρριψε τον Σαίξπηρ αλλά προσάρμοσε το έργο του στις ανάγκες της αβάν-γκαρντ (νέα πρωτοποριακή απόδοση του). Κατ’ αυτόν τον τρόπο στη Γερμανία και στη Μόσχα αναπαρήγαγαν τα έργα του (θέατρο – κινηματογράφος). Από τον Σαίξπηρ επηρεάστηκε και ο Γερμανός θεατρικός συγγραφέας ποιητής Μπέρτολτ Μπρεχτ (1898 – 1956), καθώς κι ο Αμερικανός ποιητής και κριτικός Τόμας Σ. Έλιοτ (1888 – 1965). Ο Έλιοτ μαζί με τους υποστηρικτές της Νέας Κριτικής δημιούργησαν ένα κίνημα για την πιο προσεκτική ανάγνωση των έργων του Σαίξπηρ. Επίσης, τοποθετήθηκε κατά του Ιρλανδού συγγραφέα Μπέρναρντ Σω, ο οποίος θεωρούσε τον Σαίξπηρ πρωτόγονο και παρωχημένο, λέγοντας ότι ο "πρωτογονισμός" του στην πραγματικότητα τον έκανε σύγχρονο.
Κριτική του 20ου αιώνα Τη δεκαετία του 1950 άνοιξε ο δρόμος για τις μεταμοντέρνες μελέτες του Σαίξπηρ, ενώ από το 1980 και μετά τα έργα του έγιναν αντικείμενα μελέτης: - του Γλωσσολογικού Στρουκτουραλισμού, για εμβάθυνση στη γλώσσα του και έρευνα της ενσυνείδητης ή μη γραφής του - του Φεμινισμού, λόγω της υπεράσπισης των ηρωίδων στα έργα του
Διαχρονικότητα Σήμερα τα πράγματα έχουν καταλαγιάσει στον ακαδημαϊκό κόσμο, με τους περισσότερους μελετητές να αποδέχονται το γεγονός ότι ο Σαίξπηρ έγραψε όσα έργα του αποδίδονται, χωρίς ευρύτατη συναίνεση ωστόσο. Όποιο και να είναι όμως το ύφος της εκάστοτε κριτικής, ένα είναι σίγουρο, ότι μαρτυρά πόσο έντονα έχει αφήσει ο Σαίξπηρ τη σφραγίδα του στα μεγαλύτερα πνεύματα της ανθρωπότητας, αποτελώντας παράλληλα το διαπρεπέστερο ίσως λογοτεχνικό μυστήριο παγκοσμίως. Συγγραφείς, ποιητές, ζωγράφοι, μουσικοί, χορογράφοι, σκηνοθέτες, ηθοποιοί ανά τον κόσμο εμπνεύστηκαν από τα έργα του και πειραματίστηκαν μαζί τους, κάτι που συνεχίζεται ως σήμερα.
Διαχρονικότητα Τα ποικίλα θέματα του έργου του, οι σπουδαίοι χαρακτήρες του, η ιδιαίτερη πλοκή, η ιδιόμορφη γλώσσα με την πολυσημία και τα έξυπνα λογοπαίγνιά της, κατέστησαν τον Σαίξπηρ διαχρονικό. Έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχει μεταφερθεί σε πολιτισμούς πολύ διαφορετικούς από εκείνον της Ελισαβετιανής Αγγλίας. Το παγκόσμιο κοινό εξακολουθεί να απολαμβάνει τις παραστάσεις του, που το φέρνουν αντιμέτωπο με τον συναισθηματικό του κόσμο δίνοντας στη θεατρική τέχνη το πλήρες νόημά της. "Ο σκοπός της τέχνης είναι να δώσει στη ζωή σχήμα" είχε πει ο ίδιος ο Σαίξπηρ. Το σίγουρο είναι ότι δεν έδωσε σχήμα μόνο στη δική του.
Εικόνες
εργασία των στυλ του υποδείγματος
πέδου
υ
υ ου
Πηγές Εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα», τόμος 53 Εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια, http://goo.gl/EFRFB Εφημερίδα Ελευθεροτυπία, http://goo.gl/jboN0 Το φόρουμ των τεχνών, http://goo.gl/JrQCv Εφημερίδα ΒΗΜΑ (Ερρίκος Μπελιές, 2009), http://goo.gl/UtPLr Εφημερίδα Έθνος (2009), http://goo.gl/ECXgF Ηλεκτρονική εφημερίδα «Πολίτης» http://goo.gl/4l0KY2
Ομάδα εργασίας Βικτωρία Γαϊδατζή Νίκος Καρπιτσάρης Γιώργος Λιόλιος