Geo-Bencana Dalam Perancangan Guna Tanah by R&D, JPBD

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

ISI KANDUNGAN

MUKA SURAT

1.0

PenDaHULUan 1.1 Definisi Geo-Bencana 1.2 Definisi Banjir 1.3 Definisi Tanah Runtuh 1.4 Definisi Kebakaran Hutan

1 1 1 1 1

2.0

PeRUnTUKan aKTa Dan GaRIS PanDUan PeMBanGUnan

3.0

PUnca BanJIR, TanaH RUnTUH Dan KeBaKaRan HUTan 3.1 Punca Banjir 3.2 Punca Tanah Runtuh 3.3 Punca Kebakaran Hutan

DaSaR PeMBanGUnan DI KaWaSan BeRISIKo Bencana 4.1 Dasar Umum di Kawasan Berisiko Bencana 4.2 Dasar Pembangunan di Kawasan Berisiko Banjir 4.3 Dasar Pembangunan di Kawasan Berisiko Tanah Runtuh

4.0

5.0

6.0

2 4 5

7 8 10

KaJIan Geo-Bencana DaLaM RancanGan PeMaJUan 5.1 Kawalan Geo-Bencana di Peringkat Rancangan Fizikal Negara (RFN) 5.2 Penyediaan Pelan Umum Risiko Geo-Bencana di Peringkat Rancangan Struktur Negeri (RSN) 5.2.1 Kaedah Penentuan Kawasan Berisiko Berlaku Geo-Bencana di Peringkat Rancangan Struktur Negeri (RSN) 5.3 Penyediaan Pelan Strategik Risiko Geo-Bencana di Peringkat Rancangan Tempatan (RT) 5.3.1 Penentuan Tahap Risiko Geo-Bencana di Peringkat Rancangan Tempatan (RT) 5.4 Penilaian Risiko Geo-Bencana di Peringkat Laporan Cadangan Pemajuan (LCP)

SKoP PenILaIan RISIKo Geo-Bencana 6.1 Banjir 6.2 Tanah Runtuh 6.3 Kebakaran Hutan 6.4 Pihak Berkelayakan

37 37 43 49 54

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

14 14 16

17 17 33

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

ISI KANDUNGAN 7.0

MUKA SURAT

caDanGan PeLaKSanaan ReKa BenTUK ‘LoW IMPacT DeVeLoPMenT (LID)’ 7.1 Konsep dan Matlamat ‘Low Impact Development’ (LID) 7.2 Teknik dan Amalan Pelaksanaan ’Low Impact Development’ (LID) Dalam Rekabentuk Tapak 7.2.1 Teknik Bioretention 7.2.2 Teknik Permeable Pavers 7.2.3 Teknik Green Roofs 7.2.4 Teknik Tree Box Filters 7.2.5 Teknik Rain Barrels and Cisterns 7.3 Penerapan Teknik dan Amalan ’Low Impact Development’ (LID) Dalam Permohonan Cadangan Pemajuan

8.0

caDanGan PenaMBaHBaIKan ManUaL RancanGan PeMaJUan SeDIa aDa

9.0

KeSIMPULan

LaMPIRan

GLoSaRI

SUMBeR RUJUKan

54 55 55 61 66 69 70 76

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

SENARAI JADUAL NO

TAJUK JADUAL

MUKA SURAT

5.1

Perincian Peruntukan Aspek Geo-Bencana Mengikut Peringkat Rancangan Pemajuan.

5.2

Kajian Geo-Bencana Di Peringkat Rancangan Fizikal Negara.

5.3

Kandungan Pelan Umum Risiko Geo-Bencana Dalam Rancangan Struktur Negeri (RSN) (Di Bawah Rajah Subjek KSAS).

5.4

Ciri-Ciri Penentuan Tahap Risiko Berlaku Banjir.

5.5

Klasifikasi Keterdedahan Dan Vulnerability Risiko Banjir Kepada Komuniti / Manusia.

5.6

Syarat-Syarat Umum Kebenaran Pembangunan Di Dataran Banjir Dan Kawasan Sekitar Dataran Banjir.

5.7

Langkah-Langkah Untuk Mengurangkan Risiko Banjir Di Kawasan Yang Telah Dibangunkan.

5.8

Contoh Amalan Tambakan Tanah Yang Diguna Pakai Di Daerah Koo Wee Rup, Melbourne.

5.9

Ciri-Ciri Penentuan Tahap Risiko Berlaku Tanah Runtuh.

5.10

Amalan Pembangunan Yang Baik Di Kawasan Berbukit.

5.11

Ciri-Ciri Penentuan Tahap Risiko Kebakaran Hutan.

5.12

Penambahbaikan Manual LCP Sedia Ada.

5.13

Agensi Yang Terlibat Dalam Penilaian Risiko Geo-Bencana.

6.1

Contoh Skop Penilaian Banjir Dan Hasil Penilaian.

6.2

Contoh Kriteria Kadaran (Rating) Bencana Kebakaran Hutan.

6.3

Penilaian Oleh Jabatan Teknikal.

7.1

Amalan Reka Bentuk Pelaksanaan Teknik Bioretention Di Kawasan Pembangunan.

7.2

Amalan Reka Bentuk Pelaksanaan Teknik â&#x20AC;&#x2DC;Permeable Paversâ&#x20AC;&#x2122; (Permukaan Turapan Telap Air) Di Kawasan Pembangunan.

7.3

Amalan Reka Bentuk Pelaksanaan Teknik Green Roofs Di Kawasan Pembangunan.

7.4

Amalan Reka Bentuk Pelaksanaan Teknik Rain Barrels and Cisterns Di Kawasan Pembangunan.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

iii

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

TAJUK JADUAL

MUKA SURAT

7.5

Ringkasan Amalan Reka Bentuk LID Dan Faedahnya Dalam Pengurusan Air Hujan (Stormwater Management).

7.6

Penerapan Teknik Dan Amalan LID Mengikut Kesesuaian Jenis Permohonan Cadangan Pemajuan.

8.1

Cadangan Penambahbaikan Kandungan RSN Yang Berkaitan Kajian Geo-Bencana.

8.2

Cadangan Penambahbaikan Kandungan RT Yang Berkaitan Kajian Geo-Bencana.

8.3

Cadangan Penambahbaikan Kandungan LCP Ubah Jenis Kegunaan Tanah (LCP 1) Berkaitan Kajian Geo-Bencana.

8.4

Cadangan Penambahbaikan Kandungan Laporan Cadangan Pemajuan Pelan Susunatur (LCP 2) Yang Berkaitan Kajian Geo-Bencana.

SENARAI FOTO NO

TAJUK FOTO

MUKA SURAT

Bencana Banjir Mengakibatkan Kerosakan Harta Benda Dan Nyawa.

Pembangunan Di Kawasan Dataran Banjir, Kota Bharu, Kelantan.

Bioretention Di Kawasan Berdensiti Tinggi.

Bioretention Di Kawasan Berdensiti Rendah.

Sistem Saliran Bioretention.

Senario Semasa Air Hujan Bertakung Di Tempat Letak Kereta.

Contoh Green Roof Roof.

Contoh Tong Simpanan Air Hujan Yang Disediakan Pada Setiap Unit Rumah.

Contoh Tangki Simpanan Air Atas Tanah.

Tangki Simpanan Air Hujan Digunakan Untuk Menyirami Tumbuh-Tumbuhan.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

SENARAI RAJAH NO

TAJUK RAJAH

MUKA SURAT

3.1

Kesan Proses Perbandaran dan Peningkatan Permukaan Tidak Telap Air Ke Atas Aliran Puncak

5.1

Cadangan pengurusan geo-bencana mengikut peringkat perancangan.

5.2

Dataran banjir 100 tahun

5.3

Keratan Rentas Fill Pad.

5.4

Penilaian Risiko Geo-Bencana Dalam Proses Kebenaran Merancang

7.1

Konsep Bioretention (Sebagai Penapis Dan Penyerap Air Larian Permukaan).

7.2

Peratus Kadar Air Hujan Berbanding Kadar Air Larian Permukaan.

7.3

Contoh Ilustrasi Reka Bentuk Kawasan Tempat Letak Kenderaan Yang Menggunakan Bahan Telap Air Dan Gabungan Teknik LID Yang Lain.

7.4

Keratan Rentas Green Roof Roof.

7.5

Penggunaan Tree Box Filters Untuk Mengurus Air Hujan

7.6

Contoh Pelaksanaan Reka Bentuk LID Di Kawasan Perbandaran.

7.7

Contoh Pelaksanaan Reka Bentuk LID Di Kawasan Perumahan Berdensiti Tinggi.

7.8

Contoh Teknik LID Di Sekitar Jalan Raya Dan TLK (Boleh Diterapkan Pada Pelan Jalan Dan Parit)

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

1.0 PenDaHULUan Dalam konteks perancangan guna tanah di Malaysia, instrumen pengurusan ke atas alam semula jadi yang berkesan adalah melalui Rancangan Fizikal Negara (RFN), Rancangan Struktur Negeri (RSN), Rancangan Tempatan (RT), Rancangan Kawasan Khas (RKK) dan Laporan Cadangan Pemajuan (LCP). Walau bagaimana pun apabila berdepan dengan masalah geo-bencana, kajian ini mendapati bahawa kaedah-kaedah sedia ada dalam perancangan RFN, RSN, RT, RKK serta kelulusan LCP perlu dikemaskini. Justeru, kajian ini menumpukan 3 jenis geo-bencana iaitu banjir, tanah runtuh dan kebakaran hutan yang perlu diambilkira dalam perancangan guna tanah. 1.1 Definisi Geo-Bencana Secara umumnya, ‘Geo-bencana’ adalah malapetaka jenis geologi atau hidrologi yang boleh mengakibatkan kerugian dan kerosakan harta benda. Mengikut United Nation International Strategy for Disaster Reduction (UNISDR), ‘Geo-bencana’ ditakrifkan sebagai“ Proses semula jadi bumi/fenomena yang boleh menyebabkan pengorbanan nyawa, kerosakan harta benda, gangguan sosial dan ekonomi ataupun kemerosotan alam sekitar. Bencana geologi atau pun dikenali sebagai geo-bencana merangkumi proses dalaman bumi, seperti gempa bumi, aktiviti kegagalan geologi (geological fault activity), tsunami, aktiviti gunung berapi. Proses luaran seperti tanah runtuh, rockslides, rock falls or avalanches, surfaces collapses, expansive soils and debris or mud flows. Bencana jenis geologikal boleh merupakan kejadian tunggal atau berterusan” (UNISDR http://www.unisdr.org/eng/library/lib-terminology-eng% 20home.htm, dilayari pada 31 Mac 2004). 1.2 Definisi Banjir Aliran air yang banyak yang melimpah keluar daripada tebing (sama ada saliran semula jadi atau pun saliran buatan manusia) dalam mana-mana bahagian anak sungai, sungai, kuala, kolam atau empangan dan air larian permukaan sebelum memasuki saliran (Guidelines and Procedure for the Assessment of Flood Damages in Malaysia, Jabatan Pengairan dan Saliran (JPS) Malaysia, 2003). 1.3 Definisi Tanah Runtuh Gelinciran tanah yang menyebabkan bahan-bahan pembentuk cerun (batuan, tanah, bahan tambakan atau gabungan bahan-bahan tersebut) bergerak menuruni atau keluar dari cerun. Bahan-bahan pembentuk cerun ini bergerak secara jatuhan, terbalikan, gelinciran, rebakan, rayapan atau aliran. 1.4 Definisi Kebakaran Hutan Berdasarkan rujukan di laman web http://www.state.sd.us/DOA/fire/glossary.htm yang dilayari pada 1 Feb. 2008, kebakaran hutan didefinisikan sebagai kebakaran yang tidak terkawal di kawasan hutan.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

2.0 PeRUnTUKan aKTa Dan GaRIS PanDUan PeMBanGUnan Beberapa peruntukan akta, dasar dan garis panduan berkaitan dengan kajian ini telah dirujuk untuk memahami kehendak dan inspirasinya bagi membolehkan cadangan yang dikemukakan selari dan sesuai dengan keperluan semasa serta pada masa hadapan. Peruntukan akta dan garis panduan pembangunan berkaitan geo-bencana ialahi. Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976 (Akta 172); ii. Akta Jalan, Parit dan Bangunan 1974 (Akta 133); iii. Garis Panduan Perancangan dan Pembangunan Sejagat; iv. Garis Panduan Pemuliharaan dan Pembangunan Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS) Serta Kawasan Sekitarnya; v. Garis Panduan Perancangan Kawasan Rizab Sungai Sebagai Sebahagian Tanah Lapang Awam; vi. Garis Panduan Kawasan Kolam Takungan Sebagai Sebahagian Tanah Lapang; vii. Garis Panduan Perancangan Pembangunan Di Kawasan Bukit dan Tanah Tinggi; dan viii. Manual Saliran Mesra Alam (MSMA).

3.0 PUnca BanJIR, TanaH RUnTUH Dan KeBaKaRan HUTan 3.1 Punca Banjir Didapati bahawa jenis banjir yang berlaku di Malaysia adalah banjir monsun dan banjir kilat. Punca-punca berlakunya banjir telah dikenalpasti seperti berikut: i.

Hujan lebat yang berterusan Banjir monsun dan banjir kilat berlaku apabila hujan lebat turun secara berterusan. Pada tahun 2004, negeri Pahang Timur mengalami banjir yang serius ekoran daripada hujan lebat di mana kebanyakan stesen hujan mencatat jumlah hujan melebihi 400 mm dalam tempoh lima hari.

Foto 1: Bencana Banjir Mengakibatkan Kerosakan Harta Benda dan Nyawa

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

ii.

Pembangunan di kawasan dataran banjir Pilihan penduduk untuk mendiami dan membangunkan kawasan dataran banjir khasnya di bandar-bandar besar merupakan antara punca utama meningkatnya kes kejadian banjir. Foto 2 menunjukkan pembangunan komersial di lembangan sungai yang merupakan kawasan dataran banjir. Tindakan ini menyebabkan peningkatan paras banjir sekaligus mengakibatkan keluasan dataran banjir menjadi lebih besar.

Foto 2: Pembangunan di Kawasan Dataran Banjir, Kota Bharu, Kelantan

iii. Peratusan muka bumi tidak telap air yang tinggi Kepadatan penduduk serta jumlah permukaan tidak telap air berkait rapat dengan kejadian banjir kilat yang serius di sekitar bandar besar seperti Kuala Lumpur, Georgetown dan lain-lain. Rajah 3.1 menunjukkan kesan proses perbandaran dan permukaan tidak telap air apabila berlakunya hujan lebat di kawasan bandar. Rajah 3.1: Kesan Proses Perbandaran dan Peningkatan Permukaan Tidak Telap Air Ke Atas Aliran Puncak

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Kajian menunjukkan bahawa pembangunan guna tanah yang pesat telah mengubah kitaran hidrologi semulajadi. Sebelum sesuatu kawasan tadahan dibangunkan, kebanyakan air hujan (stormwater) stormwater) akan meresap ke dalam tanah stormwater dan hanya sejumlah kecil yang akan wujud sebagai air larian permukaan. Apabila sesuatu kawasan dibangunkan, sebahagian besar daripada permukaan diturap dan membentuk lapisan tidak telap air seperti jalan, bumbung rumah, tempat letak kereta dan seumpamanya menyebabkan sebahagian daripada air hujan akan terus menjadi air larian permukaan. Situasi ini menyebabkan aliran puncak di saliran akan meningkat dalam masa yang lebih singkat. iv. Masalah penyelenggaraan sistem perparitan Sistem perparitan yang tidak sistematik dikesan menjadi punca berlakunya banjir disebabkan aliran air yang tidak dapat mengalir dengan sempurna. Sistem pengaliran air sungai yang bermula melalui parit-parit dan longkang-longkang di kawasan perumahan perlu dibina dengan betul dan bersistematik agar saliran air pada waktu hujan bergerak dengan lancar dan tidak menyebabkan berlaku takungan. 3.2 Punca Tanah Runtuh Kebanyakan kes tanah runtuh di Malaysia dicetuskan oleh hujan lebat yang berpanjangan dan majoritinya kegagalan cerun berlaku pada musim hujan. Faktorfaktor semulajadi yang dikenalpasti adalah-

Geologi Faktor geologi seperti jenis batuan, kandungan mineral, tekstur dan saiz butiran, kesemuanya mempunyai pengaruh terhadap sifat dan kelakuan bahan bumi (batuan dan tanah). Sebagai contoh sesetengah mineral tertentu (seperti montmorillonite, smektit) boleh menyebabkan bahan pembentuk cerun mengembang dan mengalir menuruni cerun apabila basah dan tepu; sebaliknya mengeras hingga merekah apabila kering.

ii.

Geomorfologi Kedudukan cerun pada morfologi kawasan bukit atau gunung amat mempengaruhi proses geomorfologi (permukaan) yang bertindak ke atas cerun lalu mempengaruhi kestabilan dan jenis potensi kegagalan cerun. Proses geomorfologi yang dominan adalah proses susutan darat (mass-wasting) seperti hakisan, tanah runtuh dan sebagainya. Pengetahuan mengenai geomorfologi dan proses geomorfologi amat penting dalam pemilihan lokasi, reka bentuk dan orientasi pemotongan sesuatu cerun.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

iii. Perluluhawaan Proses pereputan batuan atau perubahan fizikal dan kimia menyebabkan batuan terurai dan mereput hingga akhirnya menjadi tanah. Dalam keadaan iklim tropika lembab seperti di Malaysia, faktor luluhawa kimia menyebabkan cerun-cerun potongan batuan terluluhawa (terutamanya batuan metamorf dan batuan sedimen) terurai dan semakin lemah hanya beberapa tahun selepas ia terdedah ke atmosfera. Apabila jasad batuan terluluhawa, struktur-struktur ketakselanjaran tetap terpelihara di dalam jasad tanah dan ia kenali sebagai ketakselanjaran relikta. iv. Struktur geologi dan ketidakselanjaran Kelakuan geomekanik jasad batuan pembentuk cerun sangat dipengaruhi oleh keadaan struktur geologi, khususnya struktur ketakselanjaran. Struktur-struktur ketakselanjaran yang biasa ditemui ialah satah perlapisan, folisasi, retakan, kekar dan zon-zon ricihan. Kebolehakisan air larian permukaan (surface surface run-off run-off) pula bergantung kepada keterdedahan dan kecuraman cerun. Semakin curam dan botak sesebuah cerun, semakin laju dan semakin tinggi kebolehakisannya. v.

Curahan hujan/air larian permukaan/air bawah tanah Ketiga-ketiga faktor ini (hujan, air larian dan air bawah tanah) amat berkait rapat antara satu sama lain. Air dikenalpasti sebagai faktor pencetus pada kebanyakan kes tanah runtuh dan kegagalan cerun.

vi. Aktiviti seismos Walaupun Semenanjung Malaysia bebas daripada ancaman langsung gempa bumi, namun kedudukannya yang berjiran dengan negara-negara yang dibatasi oleh Lingkaran Api Pasifik (Pacific Ring of Fire) telah memusatkan semua aktiviti gempa bumi di rantau ini dan terdedah kepada ancaman gegaran gempa bumi. 3.3 Punca Kebakaran Hutan Secara amnya, terdapat 3 faktor utama yang mempengaruhi api merebak kebakaran iaitu bahan bakar, cuaca dan topografi. i.

Bahan Bakar Kebakaran hutan terjadi kerana wujudnya bahan bakar yang terdiri daripada bahan organik sama ada yang hidup atau mati di atas permukaan tanah, dalam tanah dan udara yang boleh terbakar. Tanah gambut antara salah satu bahan yang mudah terbakar kerana kandungan karbonnya yang tinggi. Bahan bakar

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

ii.

ditentukan oleh ciri-ciri bahan tersebut dan gabungannya dengan bahan lain iaitu: • Isipadu bahan bakar; • Kelembapan bahan bakar; • Kesinambungan bahan bakar; dan • Kepadatan bahan bakar. Cuaca Cuaca adalah fenomena alam yang tidak boleh dikawal dan diselenggara oleh manusia tetapi perlu difahami sebaik mungkin. Cuaca yang panas di Malaysia iaitu sekitar 28°C hingga 32°C terutamanya ketika monsun barat daya, memudahkan lagi berlakunya kebakaran kerana keadaan persekitaran menjadi kering. Fenomena ini sangat mempengaruhi kawasan hutan terutamanya hutan gambut kerana keadaannya yang sensitif dengan perubahan cuaca panas menyebabkan tanah, tumbuhan dan sisa-sisa tanaman menjadi kering dan mudah terbakar. Elemen cuaca lain yang mempengaruhi penyerebakan kebakaran ialah: a. Angin : Tiupan angin membantu kebakaran dengan menambah dan menggantikan bekalan oksigen sekaligus menyebabkan lapisan tanah terbakar. Arah tiupan juga akan menentukan arah pemerebakan api ke kawasan yang berhampiran. b. Suhu : Kebakaran hutan yang terjadi pada musim kering berlaku pada suhu yang tinggi sekitar jam 10 pagi sehingga 6 petang berbanding waktu malam. c. Kelembapan : Apabila kelembapan menurun kepada 30%, keadaan Bandingan adalah sesuai untuk berlaku sesuatu kebakaran, dan sekiranya kelembapan bandingan menurun kepada 10%, bahaya kebakaran menjadi lebih kritikal.

iii. Topografi Topografi merujuk kepada keadaan muka bumi dari segi kecuraman atau kecerunan kawasan hutan. Kecerunan tanah mempengaruhi kadar dan arah pemerebakan api. Kebakaran lebih mudah dan cepat merebak dari bawah ke atas di tempat yang berkecerunan tinggi dan perlahan di tempat yang mendatar.

4.0 DaSaR PeMBanGUnan DI KaWaSan BeRISIKo Bencana Kajian ini melihat kepada amalan dan instrumen perancangan sedia ada untuk mencadangkan aspek berkaitan geo-bencana atau menambahbaik pada mana-mana bahagian yang sesuai.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

4.1 Dasar Umum di Kawasan Berisiko Bencana Dasar pembangunan di kawasan berisiko bencana adalah bermatlamat untuk mengawal dan mencegah bencana daripada berlaku dengan lebih kerap dan lebih serius terutamanya di kawasan yang telah dimajukan. Ia terdiri daripada dasar umum (merangkumi semua jenis bencana yang dikaji), dasar banjir, dasar tanah runtuh dan dasar kebakaran hutan. Setiap dasar mempunyai beberapa strategi untuk memandu arah perlaksanaan dasar tersebut seperti berikut: DaSaR UMUM (DU)

STRaTeGI DaSaR UMUM (SDU)

DU : Kawasan Berisiko bencana perlu dipelihara, dilindungi, dipulihara dan sebarang jenis pembangunan harus dikawal mengikut kesesuaian jenis kawasan risiko.

SDU 1 : Pembangunan di kawasan bencana berisiko tinggi tidak dibenarkan sama sekali kecuali aktiviti penyelidikan dan pelancongan (low impact nature tourism). SDU 2 : Pembangunan di kawasan bencana berisiko sederhana perlu permohonan kebenaran merancang yang disertakan dengan kajian penilaian risiko bencana.

aGenSI PeLaKSana • • • • • • • •

JAS JPS JMG JKR JPBD PBT Jab. Perhutanan Jab. Pertanian

SDU 3 : Langkah-langkah pemeliharaan, perlindungan, pemuliharaan dan pembangunan di kawasan berisiko bencana hendaklah diperincikan mengikut kesesuaian jenis rancangan pemajuan iaitu di peringkat RSN, RT dan RKK.

Penentuan kawasan risiko merujuk kepada tahap kemungkinan berlakunya bencana contohnya kawasan berisiko tinggi bermaksud kemungkinan berlaku bencana adalah tinggi dan begitulah sebaliknya. KaWaSan RISIKo

PeneKanan

Kawasan risiko tinggi

Pemeliharaan, perlindungan, pemuliharaan

Kawasan risiko sederhana

Pembangunan terkawal berserta dengan penilaian risiko bencana

Kawasan risiko rendah

Pembangunan terkawal

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

4.2 Dasar Pembangunan Di Kawasan Berisiko Banjir DaSaR BanJIR (DB) DB 1 : Langkah-langkah mestilah diambil untuk mengelak dan mengurangkan risiko berlakunya banjir di kawasan pembangunan.

STRaTeGI (S) DB 1 S1; Semua jenis pembangunan atau aktiviti yang mengganggu aliran semula jadi banjir tidak dibenarkan.

aGenSI PeLaKSana • • • •

PBT JPS JPBD PTD

• • • •

PBT JPS JPBD JAS

DB 1 S2: Memastikan pembangunan dijalankan secara teratur dan mengambil langkah-langkah untuk menghalang aliran air berlebihan yang boleh mengakibatkan banjir. DB1 S3: Sebarang pembangunan tidak dibenarkan di tanah rizab saliran yang dicadangkan oleh JPS bagi memudahkan kerja-kerja penyelenggaraan.

DB2: Pengurusan air larian permukaan mestilah mengamalkan prinsip pembangunan mampan.

DB2 S1: Menggunapakai sepenuhnya konsep MSMA yang mempraktikkan kawalan di punca (control at source) seperti penyediaan kawasan takungan air dan penggunaan bahan telap air ke atas pembangunan baru sebagai syarat kelulusan kebenaran merancang. DB2 S2: Mengamalkan prinsip-prinsip Low Impact Development (LID) dalam pembangunan baru untuk tujuan pengawalan dan pengurangan air larian.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan DaSaR BanJIR (DB) DB3: Memastikan perancangan guna tanah masa hadapan yang mampan.

STRaTeGI (S) DB3 S1: Kawasan pembangunan perlu menyediakan sistem saliran dan infrastruktur yang berkesan dalam mengawal air larian permukaan.

aGenSI PeLaKSana • • • • •

PBT JPBD JPS JKR Jab. Perhutanan

DB3 S2: Menyedia dan melaksanakan pelan induk sistem saliran bagi program jangka panjang kawasan banjir dengan mengambil kira perancangan guna tanah masa hadapan. DB3 S3: Memastikan zon penampan disediakan atau dikekalkan dalam perancangan guna tanah di kawasan muara sungai atau pesisiran pantai. DB3 S4: Mengamalkan prinsip dan teknik LID dengan lebih optimum di kawasan pembangunan tanah gambut. DB4: Penambahbaikan sistem pengurusan banjir di kawasan pembangunan sedia ada.

DB4 S1: Menyediakan sistem ramalan dan amaran banjir di kawasan pembangunan sedia ada.

• PBT • JPBD • JPS

DB4 S2: Menjalankan kerja-kerja retrofit ke atas sistem saliran yang bersesuaian. DB4 S3: Penanaman pokok dan rumput di kawasan lapang sedia ada seperti di pembahagi jalan. DB4 S4: Menggalakkan penyediaan rain barrel di kawasan perumahan, institusi dan komersial.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan DaSaR BanJIR (DB)

STRaTeGI (S)

aGenSI PeLaKSana

DB4 S5: Tambakan tanah (fill pad) dilaksanakan untuk menaikkan paras bangunan di kawasan berisiko banjir. DB4 S6: Pemulihan kawasan dataran banjir kepada kawasan tanpa pembangunan melalui pengambilan tanah di mana yang bersesuaian. DB5: Menggunakan Decision Support System (DSS) dalam pengurusan banjir.

DB5 S1: Menggubal Decision Support System (DSS) dalam melaksanakan pengurusan banjir yang lebih berkesan di peringkat persekutuan dan negeri.

• • • • •

PBN NRE JPS JPBD Agensi Remote Sensing Malaysia

4.3 Dasar Pembangunan Di Kawasan Berisiko Tanah Runtuh DaSaR TanaH RUnTUH (DTR) DTR1: Aktiviti pembangunan dan pemotongan cerun tanah dan batuan di kawasan berbukit mestilah mengikut Garis Panduan Perancangan Pembangunan Di Kawasan Bukit dan Tanah Tinggi.

STRaTeGI (S) DTR1 S1: Mengekalkan kawasan yang berada di aras 300 meter (984 kaki) dan ke atas sebagai kawasan berbukit/ kawasan alam semula jadi, termasuk tanah-tanah yang diwartakan di dalam Akta Pemeliharaan Tanah 1960 (Warta Tanah Bukit).

aGenSI PeLaKSana • JMG • Cawangan Cerun JKR • PBT • PTG • JPBD

DTR1 S2: Sebarang pembangunan pembandaran yang meliputi perumahan, perhotelan, resort, perdagangan dan perindustrian; serta aktiviti pertanian tidak dibenarkan bagi: • Kawasan tanah tinggi yang diwartakan di bawah Akta Pemeliharaan Tanah 1960, • Sebarang tapak yang berada pada aras melebihi 300 m (984 kaki).

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan DaSaR TanaH RUnTUH (TR)

STRaTeGI (S)

aGenSI PeLaKSana

Kecuali di kawasan pengurusan khas (SMA) yang dinyatakan dalam RFN (IP 11), yang meliputi kawasan: â&#x20AC;˘ Cameron Highlands-Kinta-Lojing; â&#x20AC;˘ Genting Highlands-Bukit Tinggi-Janda Baik; dan â&#x20AC;˘ Bukit Fraser. DTR1 S3: Meningkatkan usaha penguatkuasaan bagi mencegah dan menghentikan aktiviti pertanian dan pembangunan tanpa permit (kebenaran) di kawasan berbukit dan menghadkan pertanian di kawasan tanah tinggi yang melebihi ketinggian 150 meter (492 kaki) kepada tanaman kekal sahaja selaras dengan peruntukan Akta Pemeliharaan Tanah 1960. DTR1 S4: Memastikan kawasan berkecerunan antara 15o hingga 35o dengan ketiadaan tanda-tanda hakisan dan ketidakstabilan cerun dibangunkan hanya untuk pembangunan berkepadatan sederhana dan memenuhi syarat-syarat yang telah ditetapkan. Bagi kawasan berkecerunan melebihi 35o semua jenis pembangunan tidak boleh dibenarkan kecuali sistem perhubungan infrastruktur dan utiliti yang tidak boleh dielakkan. DTR1 S5: Mewartakan semua kawasan bukit yang sensitif dari segi ekologi dan alam sekitar sebagai tanah bukit/kawasan alam semula jadi dan tidak dibenarkan untuk sebarang pembangunan. DTR1 S6: Meningkatkan kawal selia dan pemantauan terhadap tahap keselamatan pembangunan di kawasan lereng bukit sedia ada. Nota : Cadangan garis panduan ini hendaklah dibaca bersama dengan akta/undang-undang Persekutuan dan Negeri, serta garis panduan yang berkaitan.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

5.0 KaJIan Geo-Bencana DaLaM RancanGan PeMaJUan Rajah 5.1 menunjukkan peruntukan aspek geo-bencana dalam setiap proses perancangan dan pihak yang bertanggungjawab melaksanakannya. Peruntukan mengenai kajian geobencana dalam sistem perancangan yang dicadangkan ini dipetik dan diubahsuai daripada Planning Policy Statement 25 (PPS25) iaitu pendekatan proses penilaian risiko banjir yang digunapakai di London. Dalam proses ini, Kerajaan Persekutuan, Pihak Berkuasa Negeri (PBN), Pihak Berkuasa Tempatan (PBT) serta agensi-agensi yang berkaitan turut terlibat. Kerjasama di antara pihak-pihak tersebut adalah amat penting bagi memastikan kajian dan pengurusan geo-bencana dilaksanakan dengan lancar dan berkesan. Usaha ini bertujuan untuk memastikan kajian dan pengurusan risiko geo-bencana dapat dilaksanakan secara lebih sistematik malah isu percanggahan tugas dan ketidaklengkapan pengumpulan data juga dapat dikurangkan. Rajah 5.1: Cadangan Pengurusan Geo-Bencana Mengikut Peringkat Perancangan.

Rancangan Fizikal Negara

Senarai Lokasi & Peristiwa Geo-Bencana

Rancangan Struktur Negeri

Pelan Umum Risiko Geo-Bencana

Rancangan Tempatan Rancangan Kawasan Khas Kebenaran Merancang (Laporan Cadangan Pemaju)

Pengenalpastian Lembangan Sungai Utama yang Perlukan Kajian Tebatan Banjir Peta Pengezonan Kawasan Risiko Geo-Bencana

Pelan Strategik Risiko Geo-Bencana

Peta Pengezonan mengikut Tahap Risiko Geo-Bencana

Penilaian Risiko Geo-Bencana

Agensi Pelaksana Kerajaan Persekutuan

Kerajaan Negeri

Pihak Berkuasa Tempatan

Jabatan Teknikal

Pemaju

Petunjuk: Amalan proses perancangan semasa Cadangan memasukkan aspek berkaitan risiko bencana Sumber : Diubahsuai daripada Development and Flood Risk â&#x20AC;&#x201C; A Practice Guide Companion to Planning Policy Statement 25 (PP25) (2005), laman web: http://www.communities.gov.uk/ http://www.communities.gov.uk//,, dilayari pada 28 Mac 2007.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Penyediaan pelan kawasan risiko geo-bencana seperti yang dicadangkan dalam Rajah 5.1 adalah langkah untuk menangani ketidakseragaman dan kekurangan kajian yang disebut sebelum ini. Kandungan dan perincian pelan-pelan risiko geo-bencana ditunjukkan dalam Jadual 5.1. Jadual 5.1: Perincian Peruntukan Aspek Geo-Bencana Mengikut Peringkat Rancangan Pemajuan PeRInGKaT PeRancanGan

PenILaIan RISIKo Geo-Bencana

Rancangan Fizikal Negara (RFN)

• Menyenaraikan peristiwa dan lokasi geo-bencana yang pernah berlaku. • Menentukan kawasan kajian lembangan sungai utama (khusus untuk kajian banjir) di bawah dasar RFN 34: ‘Tanah bagi kegunaan perparitan utama, sungai dan anak sungai perlu dijadikan rizab parit atau sungai.’

Rancangan Struktur Negeri (RSN)

• Mencatatkan peristiwa-peristiwa geo-bencana yang pernah berlaku di Semenanjung Malaysia. • Mengenal pasti geo-bencana yang pernah berlaku dalam negeri. • Menentukan kawasan berisiko geo-bencana secara umum berdasarkan maklumat daripada agensi dan jabatan teknikal yang berkaitan dengan geo-bencana berkenaan. • Menentukan kawasan khas berisiko geo-bencana, di mana kajian terperinci (rancangan kawasan khas) perlu dilaksanakan.

Pelan Umum Risiko Geo-Bencana)

Rancangan Tempatan (RT) (Pelan Strategik Risiko Geo-Bencana) Rancangan Kawasan Khas (RKK) (Pelan Strategik Risiko Geo-Bencana) Laporan Cadangan Pemajuan (LCP) (Penilaian Risiko Geo-Bencana)

• Menentukan kawasan berisiko geo-bencana mengikut tahaptahap risiko tertentu. • Menentukan jenis pembangunan yang bersesuaian dengan kawasan risiko geo-bencana. • Mengenal pasti kawasan berisiko geo-bencana yang tidak sesuai untuk dibangunkan. • Penilaian risiko geo-bencana secara spesifik. • Mengenal pasti kaedah-kaedah khusus untuk meminimumkan risiko geo-bencana tersebut dari berlaku. • Mengenal pasti aktiviti-aktiviti yang sesuai dijalankan di kawasan khas dan syarat-syarat pemeliharaan yang harus dipatuhi. • Keperluan penyediaan LCP di mana pemohon dikehendaki merujuk kepada rancangan pemajuan di kawasan tersebut sama ada RSN, RT atau RKK (jika ada) apabila permohonan kebenaran merancang dijalankan. • Laporan penilaian risiko geo-bencana perlu disediakan sebelum permohonan kebenaran merancang dikemukakan jika kawasan permohonan berada di dalam kawasan berisiko geo-bencana.

Sumber : Diubahsuai daripada Development and Flood Risk – A Practice Guide Companion to Planning Policy Statement 25 (PP25) (2005), laman web: http://www.communities.gov.uk/ http://www.communities.gov.uk//,, dilayari pada 28 Mac 2007.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

5.1 Kawalan Geo-Bencana Di Peringkat Rancangan Fizikal Negara (RFN) Kawalan geo-bencana di peringkat Rancangan Fizikal Negara (RFN) adalah melalui pengkelasan tanah mengikut keutamaan dan kepentingan sektor-sektor berkaitan dalam perancangan pembangunan termasuklah tanah yang boleh menyebabkan sensitiviti alam sekitar. Senarai peristiwa dan lokasi geo-bencana harus dimasukkan ke dalam RFN sebagai rekod dan rujukan. Jadual 5.2: Kajian Geo-Bencana Di Peringkat Rancangan Fizikal Negara KaJIan

PeneRanGan

Kajian Lembangan Sungai Utama

• Penentuan lembangan sungai utama di peringkat RFN. • Kajian lembangan sungai utama secara bersepadu (di antara negerinegeri) menggariskan peraturan dan langkah untuk pemeliharaan dan pemuliharaan keseluruhan kawasan lembangan sungai. • Berfungsi sebagai kawasan takungan air semulajadi untuk simpanan air, mengurangkan banjir akibat limpahan air sungai dari muara sungai, memelihara dan memulihara kawasan tadahan air serta habitat hidupan flora dan fauna. • Kajian lembangan sungai utama perlulah dijalankan bersama-sama dengan JPS dan JAS.

5.2 Penyediaan Pelan Umum Risiko Geo-Bencana Di Peringkat Rancangan Struktur Negeri (RSN) Kajian Risiko Geo-Bencana dimasukkan di bawah Sektor Alam Sekitar dan Pengurusan Sumber Semula jadi (KSAS). Pelan Umum Risiko Geo-Bencana perlu disediakan sebagai Rajah Subjek KSAS merangkumi geo-bencana banjir, tanah runtuh dan kebakaran hutan. Kandungan pelan tersebut merangkumi kawasan yang berisiko berlaku geobencana dan kawasan khas hendaklah ditentukan sebagai kawasan RKK yang perlu disediakan di peringkat tempatan. Kandungan Pelan Umum Risiko Geo-Bencana di bawah Sub Sektor Kajian Risiko Geo-Bencana ditunjukkan dalam Jadual 5.3. Jadual 5.3: Kandungan Pelan Umum Risiko Geo-Bencana Dalam RSN (di bawah Rajah Subjek KSAS) KanDUnGan Kawasan 1 (Kawasan yang pernah mengalami geo-bencana)

PeneRanGan • Kawasan yang pernah mengalami geo-bencana (termasuk banjir, tanah runtuh dan kebakaran hutan). • Rumusan kekerapan berlaku geobencana, saiz, punca kejadian dan tahap kemusnahan turut dinyatakan dalam pernyataan bertulis RSN.

MaKLUMaT YanG DIKeHenDaKI Maklumat kejadian geo-bencana termasuk lokasi, tahap keseriusan bencana, kemusnahan yang dialami dan puncapunca berlaku geobencana.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan KanDUnGan Kawasan 2 (Kawasan berisiko berlaku geobencana)

PeneRanGan Kawasan berisiko geo-bencana yang dikenal pasti berasaskan maklumat daripada agensi-agensi dan jabatan teknikal.

MaKLUMaT YanG DIKeHenDaKI Maklumat mengenai ciri-ciri geo-bencana seperti: a) Banjir Data-data yang diperlukan untuk menentukan kawasan dataran banjir 100 tahun seperti ketinggian permukaan bumi, jarak dari sungai, pembangunan guna tanah (nisbah ketidaktelapan permukaan), kecerunan, jumlah curahan air hujan, saiz perparitan dan saliran semulajadi. b) Tanah Runtuh Kecuraman cerun, geologi (jenis tanah tanih dan batuan), maklumat paras air bumi, tahap pemendapan tanah, tahap gangguan atas permukaan semula jadi. c) Kebakaran Hutan Kecerunan, jenis lapisan tumbuh-tumbuhan, jenis bahan bakar (fuels), jenis bahan binaan bangunan, zon penampan dan kepadatan pembangunan dalam kawasan hutan.

Kawasan 3 (Kawasan khas mitigasi geo-bencana)

• Kawasan yang dikenal pasti sebagai kawasan di mana rawatan khusus dan pemeliharaan yang rapi diperlukan. • RKK perlu disediakan. • Ia boleh bertindih dengan Kawasan 1.

Maklumat daripada agensi pelaksana mengenai kawasan risiko geo-bencana di mana pengawalan dan mitigasi khusus diperlukan.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

5.2.1 Kaedah Penentuan Kawasan Berisiko Berlaku Geo-Bencana Di Peringkat RSN Terdapat dua kawasan dalam Pelan Umum Risiko Geo-bencana. Kawasan 1 adalah kawasan berisiko geo-bencana atau pun kawasan berkemungkinan berlakunya geo-bencana, manakala Kawasan 2 akan dikenal pasti oleh jabatan-jabatan teknikal untuk menentukan kawasan khas yang memerlukan rancangan mitigasi geo-bencana secara mendalam. Ciri-ciri kawasan berisiko banjir hendaklah dikenal pasti bagi menentukan kawasan berisiko berlaku geo-bencana dalam negeri. Walau bagaimanapun, ciri-ciri umum sahaja dapat dikemukakan dalam cadangan ini. Ciri-ciri khusus dan kaedah-kaedah khusus untuk penentuan kawasan berisiko gen-bencana adalah bergantung kepada jabatan-jabatan teknikal yang berkenaan. Ciri-ciri kawasan berisiko banjir, tanah runtuh dan kebakaran hutan yang telah dikenal pasti ialah: i. Banjir Kawasan berisiko geo-bencana ditentukan secara umum melalui penentuan kawasan dataran banjir 100 tahun atau kawasan yang mempunyai 1% kemungkinan banjir dalam tempoh masa setahun. Secara umum, 1% kemungkinan berlaku banjir (dataran banjir 100 tahun) adalah ukuran yang selalu digunakan untuk menentukan kawasan banjir (Defined Flood Area - DFA) di kebanyakan negara (Rajah 5.2). Rajah 5.2: Dataran Banjir 100 Tahun

Sumber : Subdivision Design in Flood Hazard Areas, Marya Morris, American Planning Association, 1997.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Kawasan Banjir (DFA) adalah kawasan yang bersebelahan dengan sistem saliran semula jadi seperti sungai dan kolam. Ia terdiri daripada laluan banjir (floodway) floodway floodway) dan pinggiran banjir (flood fringe). Laluan banjir mempunyai aliran air yang paling laju, paling dalam dan paling memusnahkan pada waktu berlakunya banjir. Pinggiran banjir pula sekadar menerima tempias daripada fenomena banjir ini. Kadar aliran dan kedalaman air di kawasan pinggiran banjir kurang berpotensi untuk menyebabkan kemusnahan yang tinggi.

ii. Tanah Runtuh Penentuan kawasan berisiko berlaku tanah runtuh adalah bergantung kepada hujan, kecerunan, ketinggian dan jenis geologi. Ciri-ciri penentuan kawasan berisiko berlaku tanah runtuh adalah seperti berikut: • kawasan bercerun ≥15o; • kawasan perbukitan dan tanah tinggi, yang lazimnya berketinggian topografi >150m; • geologi yang tidak stabil; • proses geomorfologi yang aktif; • paras air bumi; dan • sifat-sifat kejuruteraan.

iii. Kebakaran Hutan Di Malaysia, kebakaran hutan tanah gambut yang telah dikeringkan dan hutan ladang acacia mangium mempunyai risiko tinggi mengalami kebakaran. Ia adalah bergantung kepada bahan bakar dan keadaan cuaca. Keadaan cuaca adalah sukar untuk diterjemahkan dalam pelan, maka penentuan kawasan berisiko berlaku kebakaran hutan adalah bergantung kepada bahan bakar (fuels). Oleh yang demikian, kawasan yang berisiko berlaku kebakaran hutan ditentukan melalui ciri-ciri berikut: • hutan gambut kering; • hutan ladang acacia mangium; dan • lain-lain kawasan hutan yang terdapat bahan mudah terbakar (fuels).

5.3 Penyediaan Pelan Strategik Risiko Geo-Bencana Di Peringkat RT Pelan Strategik Risiko Geo-bencana di peringkat RT merupakan perincian Pelan Umum Risiko Geo-Bencana yang disesuaikan dengan keperluan tempatan. 5.3.1 Penentuan Tahap Risiko Geo-Bencana Di Peringkat RT Oleh kerana kawasan yang dikenal pasti sebagai kawasan berisiko geo-bencana dalam Pelan Umum Risiko Geo-bencana di peringkat RSN adalah bersifat umum, maka ia akan dikaji dengan terperinci di peringkat RT.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

i. Banjir Tahap risiko banjir ditentukan berdasarkan kepada maklumat dataran banjir, laluan banjir (floodway) dan pingiran banjir (flood fringe). Jenis pembangunan yang sesuai dengan setiap tahap risiko yang dinyatakan dalam Jadual 5.4 dan Jadual 5.5. Selain itu, pembangunan di kawasan berisiko berlaku banjir juga boleh dipertimbangkan melalui tahap keterdedahan pembangunan kepada bencana. Hanya guna tanah yang bersifat water compatible sahaja yang dibenarkan dibangunkan di kawasan tahap risiko tinggi seperti infrastruktur kawalan banjir, pelabuhan dan sebagainya. Manakala guna tanah yang sesuai dibangunkan di kawasan tahap risiko sederhana hanya bersesuaian dengan guna tanah keterdedahan kepada bencana yang rendah dan sederhana sahaja. Jadual 5.6 menunjukkan syarat-syarat umum kebenaran pembangunan di dataran banjir dan kawasan sekitar dataran banjir. Jadual 5.7 menunjukkan langkah-langkah yang boleh dilaksanakan untuk mengurangkan risiko banjir di kawasan yang telah dibangunkan.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

(Tahap risiko sederhana)

Kawasan 2:

(Tahap risiko rendah)

Kawasan 1:

TaHaP RISIKo BanJIR

Kawasan pinggiran banjir (flood fringe).

Kawasan dataran banjir 50 hingga 100 tahun.

•

Kawasan dataran banjir 100 tahun dan ke atas.

•

• Kawasan flood-free/ luar dataran banjir.

cIRI-cIRI

Zon penampan. Pelancongan. berkepadatan rendah. Pertanian yang sesuai.

•

Kawasan lapang dan landskap.

•

• Rekreasi.

• Sebarang pembangunan yang dilaksanakan seperti perumahan, komersial dan rekreasi perlu sesuai dengan keadaan fizikal dan persekitaran.

JenIS/ aKTIVITI

Reka bentuk bangunan perlu mengambil kira risiko banjir dan flood proof. Pembangunan berdensiti rendah sahaja dibenarkan. Memastikan sebarang struktur yang dibina tidak menghalang laluan air (channel).

• •

Tertakluk kepada syarat-syarat umum kebenaran pembangunan di kawasan sekitar dataran banjir.

•

Perlu mematuhi keperluan (MSMA dan memastikan tiada perubahan aliran puncak sama ada sebelum atau selepas pembangunan.

•

Jenis kegunaan yang tidak menyebabkan pencemaran sumber air.

Perlu menerapkan konsep LID dalam pembangunan seperti penyediaan kemudahan mengumpul air hujan.

•

Mengurangkan peratusan permukaan tidak telap air dalam kawasan pembangunan.

Memaksimumkan peratusan kawasan hijau dan rekreasi dalam kawasan pembangunan (terutamanya di kawasan rendah).

•

SYaRaT PeMBanGUnan

Tertakluk kepada undangundang dan peraturanperaturan sedia ada.

• Rujuk keperluan dan garis panduan JPS.

•

• Rujuk keperluan dan garis panduan JPS.

RUJUKan BeRSaMa

JenIS/ aKTIVITI PeMBanGUnan YanG DIBenaRKan DenGan SYaRaT

Jadual 5.4: Ciri-Ciri Penentuan Tahap Risiko Berlaku Banjir

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Kawasan laluan banjir (floodway).

Kawasan dataran banjir 50 tahun.

•

cIRI-cIRI

Pembangunan terhad dan terkawal, tertakluk kepada penilaian risiko banjir yang disokong oleh JPS.

Pertanian yang sesuai.

• Pemuliharaan.

Kawasan terbuka.

•

Kawasan lapang dan landskap.

•

• Rekreasi.

•

JenIS/ aKTIVITI

Pembangunan di kawasan rizab sungai tidak dibenarkan dan perlu mengikut garis panduan MSMA JPS dan Kajian Lembangan Sungai Bersepadu JPS.

•

• Tertakluk kepada syarat-syarat umum kebenaran pembangunan di dataran banjir.

• Pembangunan di kawasan rizab sungai tidak dibenarkan dan perlu mengikut MSMA dan Kajian Lembangan Sungai Bersepadu oleh JPS.

• Struktur tidak kekal yang dibina mestilah tidak menghalang laluan air (channel).

• Sebarang struktur kekal tidak dibenarkan.

• Mengadakan pembinaan struktur (structural works) seperti flood mitigation dams, tetambak, lintasan banjir (by-pass flood), memperbaiki saluran air keluar dan membentuk takungan air sebagai pilihan kedua sekiranya langkah-langkah bukan berstruktur kurang berkesan.

Bahan pembangunan hendaklah jenis flood proof untuk mengurangkan tahap kemusnahan pada waktu banjir.

Langkah kawalan tebatan banjir yang ketat perlu dilaksanakan di kawasan ini.

•

Penyediaan infrastruktur saliran yang berkesan.

•

SYaRaT PeMBanGUnan

•

Tertakluk kepada undangundang dan peraturanperaturan sedia ada.

• Rujuk keperluan dan garis panduan JPS.

• Tertakluk kepada undangundang dan peraturanperaturan sedia ada.

RUJUKan BeRSaMa

JenIS/ aKTIVITI PeMBanGUnan YanG DIBenaRKan DenGan SYaRaT

Sumber : Diubahsuai daripada Floodplain Management In Australia, Best Practice Principles and Guidelines, Collingwood, Australia, 2000, laman web: http://www.publish.csiro.au dan http://www.rivernetwork.org/~rivernet, tt, dilayari pada 4 Mei 2008.

(Tahap risiko tinggi)

Kawasan 3:

TaHaP RISIKo BanJIR

sambungan

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

Pembangunan yang Water-Compatible

Kerapuhan Rendah

Kerapuhan Sederhana

Kerapuhan Tinggi

Infrastruktur Penting

TaHaP KeRaPUHan*

• • • • • • •

•

• • • •

•

• • •

•

Infrastruktur kawalan banjir. Stesen pengepam, kemudahan penyaluran air dan kemudahan pembetungan. Pelabuhan, tanjung, jeti. Tempat membaiki kapal, memproses ikan serta lain-lain bangunan di tepi laut. Stesen penyelamat tepi pantai. Kawasan rekreasi, hutan rekreasi, kemudahan sukan luaran, tandas. Kemudahan untuk menampung keperluan staf seperti bilik rehat (tertakluk kepada rancangan perpindahan tertentu).

Bangunan untuk kegunaan seperti kedai, perkhidmatan pakar dan seumpamanya, kedai makan, pejabat, industri umum, stor penyimpanan dan pengagihan, tempat perhimpunan, institusi bukan kediaman yang tidak disenaraikan dalam kategori ‘vulnerability vulnerability tinggi’.

Institusi perkhidmatan penduduk seperti pusat penduduk, pusat penjagaan kanak-kanak, penjara, asrama. Bangunan untuk kediaman, dewan, restoran, hotel. Bangunan untuk kegunaan perkhidmatan kesihatan, sekolah, tadika. Tapak pelupusan sisa pepejal. Kawasan untuk rekreasi seperti tapak perkhemahan (tertakluk kepada rancangan perpindahan tertentu).

Balai polis, balai bomba dan hospital. Emergency dispersal point seperti sekolah, dewan dan sebagainya. Perumahan beraras tingkat bawah tanah.

Kemudahan pengangkutan (termasuk laluan perpindahan kecemasan) yang perlu melalui kawasan berisiko, kemudahan utiliti yang strategik, termasuk stesen jana kuasa elektrik, grid dan pencawang elektrik.

JenIS PeMBanGUnan aTaU GUna TanaH

Sumber : Diubahsuai daripada PPS25, Development and Flood Risk (Disember 2006), UK, laman web: http://www.communities.gov.uk/ http://www.communities.gov.uk//,, dilayari pada 28 Mac 2007.

*: Vulnerability (kerapuhan) bermaksud: keadaan yang ditentukan oleh fizikal, sosial, ekonomi dan faktor alam sekitar yang mana akan meningkatkan keterdedahan sesuatu komuniti terhadap impak bencana: Sumber: UNISDR (http://www. unisdr.org/eng/library/lib-terminology-eng%20home.htm)

(Tahap risiko tinggi)

Kawasan III:

(Tahap risiko sederhana)

Kawasan II:

(Tahap Risiko rendah)

Kawasan I:

TaHaP RISIKo BanJIR

Jadual 5.5: Klasifikasi Keterdedahan Dan Vulnerability Risiko Banjir Kepada Komuniti / Manusia

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Jadual 5.6: Syarat-Syarat Umum Kebenaran Pembangunan Di Dataran Banjir Dan Kawasan Sekitar Dataran Banjir PeMBanGUnan DI DaTaRan BanJIR Pembangunan tidak dibenarkan kecuali pembangunan tersebut mempunyai kepentingan tinggi atau memenuhi syarat berikut: • Pembangunan di atas tanah yang telah dibangunkan serta dilindungi oleh flood defence ataupun terdapat flood defence dalam pembinaan. Walau bagaimanapun, kegunaan yang mudah terdedah kepada banjir tidak dibenarkan.

PeMBanGUnan BeRDeKaTan DenGan DaTaRan BanJIR Kebenaran pembangunan boleh dipertimbangkan apabila permohonan tersebut disertai dengan cadangan pendekatan untuk mengurang dan mencegah banjir seperti berikut: • Tidak meningkatkan risiko banjir di kawasan sekitar. • Tidak mendatangkan kesan yang kurang baik terhadap pemandangan ataupun ciri-ciri lanskap tempatan.

• Perubahan guna tanah di kawasan luar bandar yang tidak mendatangkan impak risiko banjir.

• Tidak mendatangkan kesan yang kurang baik terhadap kepentingan alam semula jadi.

• Pembangunan yang penting seperti utiliti dan kemudahan infrastruktur yang perlu dibina di kawasan tersebut.

• Penilaian sistem perparitan diperlukan semasa memohon kebenaran merancang.

• Guna tanah seperti sukan dan rekreasi, kawasan lapang serta aktiviti pemeliharaan kawasan semula jadi yang tidak akan mendatangkan impak risiko banjir. • Aktiviti perlombongan serta kemudahan lain yang diperlukan dalam kegiatan perlombongan tersebut dan tidak meningkatkan risiko banjir. • Kegunaan untuk tujuan sementara seperti caravan ataupun tapak perkhemahan yang tidak meningkatkan risiko banjir. Sumber : Diubahsuai daripada Development and Flood Risk – A Practice Guide Companion to Planning Policy Statement 25 (PP25) (2005), laman web: http://www.communities.gov.uk/ http://www.communities.gov.uk//,, dilayari pada 28 Mac 2007.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Jadual 5.7: Langkah-Langkah Untuk Mengurangkan Risiko Banjir Di Kawasan Yang Telah Dibangunkan LanGKaH

TInDaKan

Menukar permukaan tidak telap air kepada permukaan telap air seperti lorong belakang, tempat letak kereta dan tapak permainan kanak-kanak.

Menanam pokok dan rumput di kawasan lapang sedia ada.

Menukar sistem perparitan konkrit kepada swale.

Menyediakan bio-retention di kawasan yang sesuai simpanan air hujan.

Menggalakkan penduduk mengamalkan penggunaan rain barrels untuk mengurangkan air larian.

Menggalakkan infiltasi air larian melalui penggunaan rain gardens di halaman rumah atau infiltration trench di kawasan lapang berturap seperti tempat letak kereta.

Panambakan tanah (fill fill pad pad) untuk menaikkan paras bangunan (perlu dijalankan bersama dengan konsep penyediaan kolam takungan) untuk mengurangkan kesan berlakunya banjir terhadap kawasan sekitar.

Pemulihan kawasan dataran banjir atau kawasan rendah melalui proses pengambilan tanah.

sebagai kawasan

â&#x20AC;˘ Langkah 1 hingga 6 : Konsep LID yang diamalkan dikebanyakan negara maju seperti Amerika dan Australia bertujuan untuk mengurangkan kuantiti air larian permukaan pada waktu hujan. Oleh itu, kejadian banjir kilat terutamanya di kawasan bandar dapat dikurangkan dengan berkesan. â&#x20AC;˘ Langkah 7 : Tambakan tanah (fill pad) adalah langkah mencegah kemusnahan akibat banjir yang sesuai untuk diamalkan di kawasan bandar yang rendah atau berada di dalam kawasan paya. Langkah ini telah digunapakai di Daerah Koo Wee Rup, Melbourne. Hampir semua kawasan Daerah Koo Wee Rup adalah terletak di dalam dataran banjir. Oleh kerana fenomena banjir berkemungkinan besar berlaku di kawasan sedemikian, maka paras tanah ditinggikan melalui tambakan tanah. Jadual 5.8 menunjukkan contoh syarat-syarat tambakan tanah dan jenis bahan bangunan yang dibenarkan di Daerah Koo Wee Rup. Ketinggian tambakan adalah bergantung kepada kedalaman banjir dan ketinggian permukaan bumi. Syarat-syarat fill pad seperti ketinggian tambakan dan anjakan bangunan perlu disesuaikan dengan keadaan kawasan tertentu secara spesifik oleh pihak berkuasa berkenaan.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

â&#x20AC;˘ Langkah 8 : Melibatkan pengambilan tanah bagi kawasan yang dikenal pasti berisiko berlaku banjir atau di dataran banjir. Tindakan ini bertujuan untuk mengelakkan kerugian akibat banjir. Pampasan perlu dibayar kepada penduduk di kawasan tersebut dan tiada pembangunan yang dibenarkan di atas tanah yang diambil balik. Namun begitu, langkah ini dilihat sebagai alternatif yang terakhir selepas semua cara penyelesaian yang lain tidak memberi kesan. Rajah 5.3: Keratan Rentas Fill Pad

Sumber: Guidelines For Development Within The Koo Wee Rup Flood Protection District (2003).

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

Tambakan diperlukan. Kesan banjir perlu diambilkira.

LoT < 800M2 UnTUK KaWaSan TePU BIna

Zon

Fill pad sekurangkurangnya 1000m2 dan minimum 450mm atas aras tanah.

Fill Pad tidak diperlukan.

Fill pad yang menutupi bangunan sebanyak 450mm atas aras tanah.

Fill Pad tidak diperlukan.

LoT > 1 Ha

Fill pad (Rujuk Rajah 4.7) yang menutupi bangunan sebanyak 450mm atas aras tanah.

LoT < 1 Ha

PecaH SeMPaDan

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

Bangunan perlu dibina di atas fill pad yang menganjak 5m daripada bangunan dan terletak sekurang-kurangnya 150mm di atas aras banjir.

•

• Lantai bangunan perlu berada di atas aras banjir sebanyak 300mm.

Lantai bangunan perlu dibina sekurang-kurangnya 600mm di atas aras banjir.

Bangunan perlu dibina di atas fill pad yang menganjak 5m daripada bangunan dan terletak sekurang-kurangnya 150mm di atas aras banjir.

•

Lantai bangunan perlu dibina sekurang-kurangnya 600mm di atas aras banjir.

•

KeDIaMan

• Outbuilding perlu dibina dengan aras tanah yang sekurang-kurangnya 300mm di atas aras banjir untuk lantai konkrit dan 150mm di atas aras tanah untuk lantai tanah.

OUTBUILDINGS

KeBenaRan BanGUnan (BUILDING PERMITS)

Jadual 5.8: Contoh Amalan Tambakan Tanah Yang Diguna Pakai Di Daerah Koo Wee Rup, Melbourne

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Tambakan diperlukan. Kesan banjir perlu diambilkira.

Fill pad sekurangkurangnya 1000m2 dan minimum 450mm atas aras tanah.

Fill Pad tidak diperlukan.

LoT > 1 Ha

Fill pad yang menutupi bangunan sebanyak 450mm atas aras tanah.

LoT < 1 Ha

• Outbuilding perlu dibina dengan aras tanah yang sekurang-kurangnya 300mm di atas aras banjir untuk lantai konkrit dan 150mm di atas aras tanah untuk lantai tanah.

• Lantai bangunan perlu dibina sekurang-kurangnya 300mm di atas aras banjir.

• Lantai bangunan perlu berada di atas aras banjir sebanyak 300mm.

• Bangunan perlu dibina di atas fill pad yang menganjak 5m daripada bangunan dan terletak sekurang-kurangnya 150mm di atas aras banjir untuk lot >800m2.

OUTBUILDINGS

KeDIaMan

KeBenaRan BanGUnan (BUILDING PERMITS)

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

*Outbuilding bermaksud bangunan yang berasingan/ berpisah dengan bangunan utama seperti stor, garaj, reban ayam dan lain-lain ternakan. Sumber : Guidelines for Development within the Koo Wee Rup Flood Protection District (2003).

Tambakan diperlukan. Kesan banjir perlu diambilkira.

LoT < 800M2 UnTUK KaWaSan TePU BIna

PecaH SeMPaDan

Zon

sambungan

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

ii. Tanah Runtuh Berdasarkan Garis Panduan Perancangan Pembangunan di Kawasan Bukit dan Tanah Tinggi 2010, tanah tinggi dibahagikan kepada 4 kelas iaitu Kelas I, II, III, dan IV. Justeru, klasifikasi ini boleh dijadikan panduan untuk menentukan tahap risiko tanah runtuh (Jadual 5.9). Jadual 5.9: Ciri-Ciri Penentuan Tahap Risiko Berlaku Tanah Runtuh. Kelas

Ketinggian Tanah Rendah (bawah 150m)

Kelas I Pembatasan geoteknikal yang rendah seperti berikut: ■ Terain in-situ dengan kecerunan <15°; dan

Boleh dipertimbangkan untuk semua jenis pembangunan tertakluk kepada rancangan tempatan / rancangan pemajuan.

Tanah Bukit (150m-300m)

Tanah Tinggi (300m - 1,000m)

Gunung (atas 1,000m)

Boleh dipertimbangkan untuk semua jenis pembangunan tertakluk kepada rancangan tempatan / rancangan pemajuan.

Boleh dipertimbangkan untuk pembangunan eko-pelancongan berimpak rendah dan rekreasi

Tidak dibenarkan sebarang pembangunan kecuali pembinaan infrastruktur seperti jalan, terowong, jambatan, telekomunikasi, elektrik berkepentingan nasional yang berintensiti rendah.

■ cerun yang dipotong dengan kecerunan < 15°, Pembatasan geoteknikal dan penyelarasan keperluan teknikal seperti geomorfologi, saliran dan pengairan dan lain lain.

- Pelancongan Chalets (Single) - Plinth - Nisbah Plot

25% 1:0.5

Tapak Perkhemahan

Impak Rendah

- Kemudahan Masyarakat berimpak rendah boleh dipertimbangkan mengikut keupayaan tampungan kawasan.

* Syarat-Syarat Dokumen yang perlu dirujuk: (a) Akta 172, kaedah-kaedah, RFN, RS, RT, RKK, garis panduan dan piawaian perancangan, kawalan perancangan; (b) Undang-Undang Kecil Bangunan Seragam, 1984; (c) Garis Panduan Kawalan Hakisan dan Kelodakan, 1996 (JAS); (d) Panduan Pembangunan Pertanian di Tanah Bercerun, 2000 (Jabatan Pertanian Malaysia); (e) Bab 47 dalam Manual Saliran Mesra Alam Malaysia 2000 (JPS); (f) Garis Panduan Zon Bahaya bagi Bukit Batu Kapur, 2003 (JMG); (g) Garis Panduan Pembangunan di Kawasan Tanah Tinggi 2005 (KSAS), (JPBD); (h) Guideline on Slope Maintenance In Malaysia, JKR August 2006. (i) Manual Pemetaan Geologi Terain, 2006 (JMG); dan (j) Slope Design Guideline, 2009 (JKR). Laporan-laporan teknikal yang perlu disertakan: (i) Laporan Penyiasatan Geoteknikal dan Analisis Kestabilan Cerun disediakan oleh jurutera geoteknik (soil structure); (ii) Laporan Pemetaan Geologi dan Geomorfologi disediakan oleh ahli Geologi yang berdaftar dengan Lembaga Ahli Geologi; (iii) Laporan Saliran dan Pengairan mengikut Manual Saliran Mesra Alam (MSMA) yang disediakan oleh jurutera hidrologi yang berdaftar dengan Jabatan Pengairan dan Saliran (Hidrologi); dan (iv) Laporan EIA disediakan oleh perunding EIA yang berdaftar dengan Jabatan Alam Sekitar bagi pembangunan melebihi 50 hektar. (v) Pelan Kerja Tanah disediakan oleh Jurutera yang berdaftar dengan Lembaga Jurutera Malaysia. Bagi Kelas I dan Kelas II, hanya projek pembangunan yang tertakluk di bawah Seksyen 34A, Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974 perlu disediakan Laporan EIA. Bagi Kelas III, Laporan EIA perlu disediakan untuk semua projek pembangunan. Manakala Kelas IV, Laporan EIA terperinci perlu disediakan untuk semua projek pembangunan.

* Nota : Syarat-syarat tambahan rujuk muka surat 30.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan Ketinggian Kelas Kelas II Pembatasan geoteknikal yang sederhana seperti berikut:

Tanah Rendah (bawah 150m)

Tanah Bukit (150m-300m)

Pembangunan yang dipertimbangkan:

• Perumahan kepadatan tinggi

Kepadatan

40-80 unit/ekar

■ Terain in-situ dengan • Perniagaan Deret kecerunan Plinth 100% > 15° hingga < 25° dengan Nisbah Plot 1:2 ketiadaan Bergantung kepada tanda-tanda keperluan dan tadahan hakisan dan penduduk ketidakstabilan cerun; • Pejabat (Free Standing)

Plinth 25%■ Terain in-situ 50% dengan kecerunan Nisbah Plot 1:5 < 15° dengan Bergantung kepada tanda-tanda keperluan dan tadahan wujudnya penduduk hakisan dan ketidakstabilan • Pelancongan cerun; ■ Puncak Bukit atau rabung (ridges) ■ Terain in-situ dengan kecerunan < 15° yang terdiri dari koluvium atau bahan geologi yang sensitif; dan ■ Kawasan ancaman banjir.

Pembatasan geoteknikal dan penyelarasan keperluan teknikal seperti geomorfologi, saliran dan pengairan dan lain lain.

Hotel - Plinth

- Nisbah Plot Chalets (Single) - Plinth - Nisbah Plot

25%50% 1:5

25% 1:0.5

• Institusi Latihan

Kepadatan

40-80 unit/ekar

• Perniagaan Deret Plinth

100%

Nisbah Plot

1:2

Bergantung kepada keperluan dan tadahan penduduk • Pejabat (Free Standing) Plinth

25%50%

Nisbah Plot

1:5

Bergantung kepada keperluan dan tadahan penduduk • Pelancongan Hotel - Plinth - Nisbah Plot

25%50% 1:5

Chalets (Single) - Plinth - Nisbah Plot

25% 1:0.5

• Institusi Latihan

Plinth

25%50%

Plinth

25%50%

Nisbah Plot

1:0.5

Nisbah Plot

1:0.5

- Kemudahan Masyarakat bergantung kepada keperluan dan tadahan penduduk.

Tanah Tinggi (300m - 1,000m)

Gunung (atas 1,000m)

Boleh dipertimbangkan untuk pembangunan eko-pelancongan berimpak rendah dan rekreasi

Tidak dibenarkan sebarang pembangunan kecuali pembinaan infrastruktur seperti jalan, terowong, jambatan, telekomunikasi, elektrik berkepentingan nasional yang berintensiti rendah.

- Pelancongan Chalets (Single) - Plinth - Nisbah Plot

25% 1:0.5

Tapak Impak Perkhemahan Rendah - Kemudahan Masyarakat berimpak rendah boleh dipertimbangkan mengikut keupayaan tampungan kawasan.

* Syarat-Syarat Dokumen yang perlu dirujuk: (a) Akta 172, kaedah-kaedah, RFN, RS, RT, RKK, garis panduan dan piawaian perancangan, kawalan perancangan; (b) Undang-Undang Kecil Bangunan Seragam, 1984; (c) Garis Panduan Kawalan Hakisan dan Kelodakan, 1996 (JAS); (d) Panduan Pembangunan Pertanian di Tanah Bercerun, 2000 (Jabatan Pertanian Malaysia); (e) Bab 47 dalam Manual Saliran Mesra Alam Malaysia 2000 (JPS); (f) Garis Panduan Zon Bahaya bagi Bukit Batu Kapur, 2003 (JMG); (g) Garis Panduan Pembangunan di Kawasan Tanah Tinggi 2005 (KSAS), (JPBD); (h) Guideline on Slope Maintenance In Malaysia, JKR August 2006; (i) Manual Pemetaan Geologi Terain, 2006 (JMG); dan (j) Slope Design Guideline, 2009 (JKR). Laporan-laporan teknikal yang perlu disertakan: (i) Laporan Penyiasatan Geoteknikal dan Analisis Kestabilan Cerun disediakan oleh jurutera geoteknik (soil structure); (ii) Laporan Pemetaan Geologi dan Geomorfologi disediakan oleh ahli Geologi yang berdaftar dengan Lembaga Ahli Geologi; (iii) Laporan Saliran dan Pengairan mengikut Manual Saliran Mesra Alam (MSMA) yang disediakan oleh jurutera hidrologi yang berdaftar dengan Jabatan Pengairan dan Saliran (Hidrologi); (iv) Laporan EIA disediakan oleh perunding EIA yang berdaftar dengan Jabatan Alam Sekitar bagi pembangunan melebihi 50 hektar; dan (v) Pelan Kerja Tanah disediakan oleh Jurutera yang berdaftar dengan Lembaga Jurutera Malaysia. Bagi Kelas I dan Kelas II, hanya projek pembangunan yang tertakluk di bawah Seksyen 34A, Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974 perlu disediakan Laporan EIA. Bagi Kelas III, Laporan EIA perlu disediakan untuk semua projek pembangunan. Manakala Kelas IV, Laporan EIA terperinci perlu disediakan untuk semua projek pembangunan.

* Nota : Syarat-syarat tambahan rujuk muka surat 30.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan Ketinggian Kelas Kelas III Pembatasan geoteknikal yang tinggi seperti berikut: ■ Terain in-situ dengan kecerunan > 25° hingga < 35° dengan ketiadaan tanda-tanda hakisan dan ketidakstabilan cerun; ■ Terain in-situ dengan kecerunan > 15° hingga < 25° dengan tanda-tanda wujudnya hakisan sederhana hingga teruk dan ketidakstabilan cerun; ■ Terain in-situ dengan kecerunan > 15° hingga < 25° yang terdiri dari koluvium atau bahan geologi yang sensitif; ■ Terain in-situ dengan kecerunan < 15° yang terdiri dari koluvium atau bahan geologi yang sensitif dengan mempunyai tanda-tanda ketidakstabilan cerun; ■ Kawasan yang terdiri dari batu kapur, paya, tanah gambut dan bekas lombong; dan ■ Kawasan ancaman banjir lumpur

Tanah Rendah (bawah 150m)

Tanah Bukit (150m-300m)

Pembangunan yang dipertimbangkan:

• Perumahan kepadatan sederhana

Kepadatan

7-39 unit/ekar

• Perniagaan Deret Plinth

100%

Nisbah Plot

1:2

Kepadatan

7-39 unit/ekar

• Perniagaan Deret Plinth

100%

Nisbah Plot

1:2

Bergantung kepada keperluan dan tadahan penduduk

• Pejabat (Free Standing)

Plinth

25%

Nisbah Plot

1:2

Bergantung kepada keperluan dan tadahan penduduk • Pelancongan Hotel - Plinth - Nisbah Plot Chalets (Single) - Plinth - Nisbah Plot

Plinth

25%

Nisbah Plot

1:2

Bergantung kepada keperluan dan tadahan penduduk • Pelancongan

25% 1:2

Hotel - Plinth - Nisbah Plot

25% 1:2

25% 1:0.5

Chalets (Single) - Plinth - Nisbah Plot

25% 1:0.5

• Institusi Latihan

Plinth

25%

Plinth

25%

Nisbah Plot

1:0.5

Nisbah Plot

1:0.5

- Kemudahan Masyarakat bergantung kepada keperluan dan tadahan penduduk.

Tanah Tinggi (300m - 1,000m)

Gunung (atas 1,000m)

Boleh dipertimbangkan untuk rekreasi berimpak rendah yang tidak melibatkan mendiri struktur pembinaan. Contohnya boleh dipertimbangkan bagi tapak perkhemahan dan lain-lain aktiviti pemeliharaan.

Tidak dibenarkan sebarang pembangunan kecuali pembinaan infrastruktur seperti jalan, terowong, jambatan, telekomunikasi, elektrik berkepentingan nasional yang berintensiti rendah.

* Syarat-Syarat Dokumen yang perlu dirujuk: (a) Akta 172, kaedah-kaedah, RFN, RS, RT, RKK, garis panduan dan piawaian perancangan, kawalan perancangan; (b) Undang-Undang Kecil Bangunan Seragam, 1984; (c) Garis Panduan Kawalan Hakisan dan Kelodakan, 1996 (JAS); (d) Panduan Pembangunan Pertanian di Tanah Bercerun, 2000 (Jabatan Pertanian Malaysia); (e) Bab 47 dalam Manual Saliran Mesra Alam Malaysia 2000 (JPS); (f) Garis Panduan Zon Bahaya bagi Bukit Batu Kapur, 2003 (JMG); (g) Garis Panduan Pembangunan di Kawasan Tanah Tinggi 2005 (KSAS), (JPBD); (h) Guideline on Slope Maintenance In Malaysia, JKR August 2006; (i) Manual Pemetaan Geologi Terain, 2006 (JMG); dan (j) Slope Design Guideline, 2009 (JKR). Laporan-laporan teknikal yang perlu disertakan: (i) Laporan Penyiasatan Geoteknikal dan Analisis Kestabilan Cerun disediakan oleh jurutera geoteknik (soil structure); (ii) Laporan Pemetaan Geologi dan Geomorfologi disediakan oleh ahli Geologi yang berdaftar dengan Lembaga Ahli Geologi; (iii) Laporan Saliran dan Pengairan mengikut Manual Saliran Mesra Alam (MSMA) yang disediakan oleh jurutera hidrologi yang berdaftar dengan Jabatan Pengairan dan Saliran (Hidrologi); (iv) Laporan EIA disediakan oleh perunding EIA yang berdaftar dengan Jabatan Alam Sekitar; dan (v) Pelan Kerja Tanah disediakan oleh Jurutera yang berdaftar dengan Lembaga Jurutera Malaysia. Bagi Kelas I dan Kelas II, hanya projek pembangunan yang tertakluk di bawah Seksyen 34A, Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974 perlu disediakan Laporan EIA. Bagi Kelas III, Laporan EIA perlu disediakan untuk semua projek pembangunan. Manakala Kelas IV, Laporan EIA terperinci perlu disediakan untuk semua projek pembangunan.

* Nota : Syarat-syarat tambahan rujuk muka surat 30.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan Ketinggian Kelas Kelas IV Pembatasan geoteknikal yang ekstrem seperti berikut : ■ Terain in-situ dengan kecerunan > 35° dengan ketiadaan tandatanda hakisan dan ketidakstabilan cerun; ■ Terain in-situ dengan kecerunan > 25° hingga < 35° dengan tandatanda wujudnya hakisan dan ketidakstabilan cerun; ■ Terain in-situ dengan kecerunan > 15° hingga < 25° yang terdiri dari koluvium atau bahan geologi yang sensitif; ■ Terain in-situ dengan kecerunan > 15° hingga < 25° yang terdiri dari koluvium atau bahan geologi yang sensitif dengan mempunyai tanda-tanda ketidakstabilan cerun; dan ■ Kawasan ancaman banjir puing (debris flow).

Tanah Rendah (bawah 150m)

Tanah Bukit (150m-300m)

Tanah Tinggi (300m - 1,000m)

Gunung (atas 1,000m)

Tidak dibenarkan sebarang pembangunan kecuali pembinaan infrastruktur seperti jalan, terowong, jambatan, telekomunikasi, elektrik berkepentingan nasional yang berintensiti rendah.

* Syarat-Syarat Dokumen yang perlu dirujuk: (a) Akta 172, kaedah-kaedah, RFN, RS, RT, RKK, garis panduan dan piawaian perancangan, kawalan perancangan; (b) Undang-Undang Kecil Bangunan Seragam, 1984; (c) Garis Panduan Kawalan Hakisan dan Kelodakan, 1996 (JAS); (d) Panduan Pembangunan Pertanian di Tanah Bercerun, 2000 (Jabatan Pertanian Malaysia); (e) Bab 47 dalam Manual Saliran Mesra Alam Malaysia 2000 (JPS); (f) Garis Panduan Zon Bahaya bagi Bukit Batu Kapur, 2003 (JMG); (g) Garis Panduan Pembangunan di Kawasan Tanah Tinggi 2005 (KSAS), (JPBD); (h) Guideline on Slope Maintenance In Malaysia, JKR August 2006; (i) Manual Pemetaan Geologi Terain, 2006 (JMG); dan (j) Slope Design Guideline, 2009 (JKR). Laporan-laporan teknikal yang perlu disertakan: (i) Laporan Penyiasatan Geoteknikal dan Analisis Kestabilan Cerun disediakan oleh jurutera geoteknik (soil structure); (ii) Laporan Pemetaan Geologi dan Geomorfologi disediakan oleh ahli Geologi yang berdaftar dengan Lembaga Ahli Geologi; (iii) Laporan Saliran dan Pengairan mengikut Manual Saliran Mesra Alam (MSMA) yang disediakan oleh jurutera hidrologi yang berdaftar dengan Jabatan Pengairan dan Saliran (Hidrologi); (iv) Laporan EIA disediakan oleh perunding EIA yang berdaftar dengan Jabatan Alam Sekitar; dan (v) Pelan Kerja Tanah disediakan oleh Jurutera yang berdaftar dengan Lembaga Jurutera Malaysia. Laporan EIA terperinci di kawasan > 1,000m dan Kelas IV untuk pembangunan infrastruktur berkaitan disediakan oleh perunding EIA dengan kelulusan Jabatan Alam Sekitar. Semua laporan teknikal perlulah disemak oleh Jabatan Teknikal yang berkenaan.

* Syarat-Syarat Tambahan : i. Pembangunan-pembangunan lain selain yang diperuntukkan di bawah subseksyen 22(2A) Akta 172, boleh dipertimbangkan oleh Pihak Berkuasa Negeri dan perlu diangkat ke MPFN untuk mendapat nasihat; ii. Hendaklah menjalankan perancangan kejuruteraan dan kajian seni bina yang menyeluruh; iii. Hendaklah menggunakan teknologi terkini yang mesra alam sekitar; iv. Pembangunan yang hendak dilaksanakan perlu mengambil kira aspek penyelenggaraan, penyeliaan, pemantauan dan penguatkuasaan; v. Pemaju hendaklah mengambil insurans atau bon supaya bertanggungjawab terhadap pembangunan yang dijalankan; vi. Pemaju hendaklah bertanggungjawab ke atas cerun-cerun yang dibina dan syarat ini hendaklah dimasukkan sebagai salah satu syarat semasa permohonan kebenaran merancang dipertimbangkan; vii. Perunding yang menjalankan kajian di atas hendaklah mempunyai kepakaran, berwibawa dan mempunyai pengalaman serta kelayakan yang sesuai; viii. Pertimbangan perlu diberikan terhadap loading factor pembangunan di kawasan berbukit ; dan ix. Syarat-syarat kejuruteraan hendaklah diperketatkan ke atas pembangunan di kawasan tanah tinggi, manakala cerun hendaklah dibuat pemeriksaan setiap 5 tahun. Sumber : Kelas Pembangunan adalah berdasarkan kepada Garis Panduan Pembangunan di Kawasan Tanah Tinggi, Kementerian Alam Sekitar dan Sumber Asli, 2005 manakala Ketinggian Tanah mengikut World Wild Fund for Nature (WWF) dan Unit Perancang Ekonomi, 2002.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Amalan pembangunan yang baik sangat diperlukan apabila mendirikan bangunan di kawasan berbukit, terutamanya jika cerun bukit tersebut mempunyai risiko ketidakstabilan. Contoh amalan pembangunan di kawasan berbukit oleh Australian Geomechanics Society, 2007 untuk mengurangkan risiko kegagalan cerun akibat ketidakstabilan cerun boleh dijadikan sebagai syarat-syarat yang perlu dipatuhi apabila melibatkan pembangunan di kawasan berisiko berlaku tanah runtuh. Jadual 5.10 : Amalan Pembangunan Yang Baik Di Kawasan Berbukit ReKa BenTUK

aMaLan BaIK

Jalanraya & kawasan TLK

Diturap dan dilengkapi dengan pembahagi jalan (kerbs) yang menghalang air dari mengalir terus ke kawasan cerun.

Potongan cerun

Disokong dan distabilkan dengan dinding penahan.

Dinding penahan (retaining walls)

Direka bentuk untuk menampung beban lateral dan surcaj yang dijangkakan dan dilengkapi dengan longkang dan sistem saliran untuk menghalang pembentukan tekanan air tanah di bahagian tambakan.

Sistem kumbahan (sewage)

Sama ada kumbahan yang dirawat atau tidak, disalurkan melalui paip atau dibendung dengan baik di dalam tangki yang kukuh supaya tidak meresap ke dalam tanah.

Air permukaan (surface water)

Sama ada dari bumbung / atap dan permukaan-permukaan lain, disalurkan ke titik keluar yang sesuai dan tidak dibiarkan meresap ke dalam tanah. Sebaiknya titik keluar air tersebut ditempatkan di alur semula jadi di tempat air bawah tanah keluar bukannya masuk ke dalam tanah. Longkang cetek yang dilapik di permukaan tanah boleh digunakan untuk tujuan tersebut.

Beban di permukaan

Beban permukaan perlu diminimumkan dan tiada bahan tambakan dibina. Bangunan pula terdiri daripada struktur yang ringan (lightweight). Beban pendasarannya (foundation load) ditarik ke bawah paras di mana kemungkinan berlakunya tanah runtuh, sebaik-baiknya ke dalam batuan. Kaedah pembinaan seperti ini mungkin tidak dapat dilakukan pada cerun tanah.

Struktur yang fleksibel

Struktur yang fleksibel digunakan kerana ia boleh bertolak-ansur dengan sejumlah pergerakan yang tertentu dengan tanda-tanda ketidakstabilan yang minimum dan mengekalkan fungsinya.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan ReKa BenTUK

aMaLan BaIK

Pembersihan tumbuh-tumbuhan

Pembersihan tumbuh-tumbuhan di atas cerun tanah perlu dibuat seminimum yang mungkin. Ini kerana pokok dan tumbuhan renek, menyerap sejumlah air yang banyak daripada tanah setiap hari dan membantu merendahkan paras muka air tanah sekaligus dapat mengekalkan kestabilan cerun. Penebangan hutan/ pokok secara besar-besaran boleh menyebabkan peningkatan muka air tanah dan meningkatkan kemungkinan berlakunya tanah runtuh. Pengecualian mungkin perlu dilakukan pada cerun batuan yang curam, di mana pokok-pokok mempunyai kesan yang sedikit sahaja kepada paras muka air tanah, sebaliknya akar-akar pokok tersebut boleh mendorong berlakunya tanah runtuh (atau jatuhan batuan) apabila memasuki satah rekahan pada jasad batuan.

Sumber : Australian Geomechanics Journal and News of the Australian Geomechanics Society, Volume 42 No 1, March 2007.

iii. Kebakaran Hutan Hutan gambut kering dan hutan ladang acacia mangium adalah kawasan paling berisiko berlaku kebakaran. Justeru, tahap risiko berlaku kebakaran hutan ditentukan mengikut kriteria-kriteria yang dinyatakan dalam Jadual 5.11. Jadual 5.11: Ciri-Ciri Penentuan Tahap Risiko Kebakaran Hutan TaHaP RISIKo

cIRI-cIRI PenenTUan

SYaRaT PeMBanGUnan

Kawasan I: (Tahap risiko rendah)

• Di luar kawasan 2 dan 3.

•

Melaksanakan pembangunan yang bersesuaian dengan keadaan fizikal dan persekitaran.

Kawasan II: (Tahap risiko sederhana)

• Kawasan 100 meter dari sempadan Kawasan 3.

• •

Densiti sederhana. Menyediakan zon penampan di antara kawasan pembangunan dengan Kawasan 3. Pembangunan yang tidak menggalakkan kebakaran/ letupan, no draining-off, tidak mengganggu tahap kelembapan tanah dan tidak melibatkan bangunan kekal.

•

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan TaHaP RISIKo

cIRI-cIRI PenenTUan

Kawasan III: (Tahap risiko tinggi)

• •

Hutan gambut. Hutan ladang acacia mangium.

SYaRaT PeMBanGUnan • • • • •

Densiti rendah. Menyediakan zon defensible di antara bangunan dengan tumbuh-tumbuhan. Menggunakan bahan binaan bangunan yang tidak mudah terbakar/ meletup. Menyediakan laluan kecemasan dan laluan bomba. Mengekalkan tahap air bawah tanah supaya tidak mudah kering (untuk kawasan hutan gambut).

5.4 Penilaian Risiko Geo-Bencana Di Peringkat LCP Peringkat permohonan kebenaran merancang merupakan proses yang berhubung secara langsung dengan perancangan dan pelaksanaan pembangunan baru. Pemohon dikehendaki menyediakan LCP dalam permohonan kebenaran merancang dan ubah syarat tanah (LCP 1) dan pelan susunatur (LCP 2). Terdapat bahagian-bahagian yang perlu ditambahbaik dalam LCP iaitu (Jadual 5.12). Jadual 5.12: Penambahbaikan Manual LCP Sedia Ada JenIS PeRMoHonan

PenaMBaHBaIKan ISI KanDUnGan LaPoRan caDanGan PeMaJUan

Kebenaran Merancang Ubahsyarat Tanah (LCP1)

Bahagian 4.0, Para 4.1: Keadaan Tapak dan Sekitar Maklumat asas mengenai guna tanah sekitar dalam lingkungan 100 meter daripada sempadan perimeter tapak.

Bahagian Perancangan Bandar dan Desa (PBT)

Penyediaan Laporan Penilaian Risiko Bencana: Jika terdapat kawasan berisiko geo-bencana seperti tanah bercerun, tanah air bertakung, kawasan hutan dalam dan sekitar (dalam lingkungan 100 meter) tapak cadangan, maka langkah-langkah pemeliharaan tapak daripada memberi kesan negatif kepadanya perlu disenaraikan.

Jabatan Teknikal: JPS, JMG, JKR, JMM

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

aGenSI PeLaKSana

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan JenIS PeRMoHonan

PenaMBaHBaIKan ISI KanDUnGan LaPoRan caDanGan PeMaJUan

aGenSI PeLaKSana

Kebenaran Merancang Pelan Susunatur (LCP2)

Bahagian A, Bab 4.0, Para 4.1: Keadaan Tapak dan Sekitar Maklumat asas mengenai guna tanah sekitar dalam lingkungan 100 meter daripada sempadan perimeter tapak.

Bahagian Perancangan Bandar dan Desa (PBT)

Bahagian A, Bab 7.0, Para 7.2: Konsep Pembangunan Menerapkan konsep pencegahan geo-bencana dalam penyediaan konsep pembangunan (termasuk susunatur dan guna tanah) dan langkah-langkah mengawal dan melindungi kawasan pembangunan daripada berlakunya geo-bencana.

PBT dan Jabatan Teknikal

Bahagian B, Bab 3.0: Alam Sekitar Peta rupa bumi yang disediakan oleh JMG atau peta yang disediakan dengan menggunakan teknik yang sama dengan JMG disertakan dalam bahagian ini. Kawasan cerun yang perlu diberi pengawalan harus ditunjukkan dalam peta tersebut dan disertakan dengan penerangan langkah-langkah pencegahan bencana.

Jabatan Teknikal: JPS, JMG, JKR, JMM

Nota : Jadual 4.13 perlu dilihat bersama dengan Manual Laporan Cadangan Pemajuan untuk mengetahui keseluruhan kandungannya. Sumber : Manual Laporan Cadangan Pemajuan, Jabatan Perancangan Bandar dan Desa serta Pertubuhan Perancang Malaysia, April 2001.

Rajah 5.4 menunjukkan proses permohonan Kebenaran Merancang yang telah diintegrasikan dengan aspek penilaian bencana dan risiko bencana. Penilaian risiko geo-bencana yang dicadangkan ini diubahsuai daripada Pendekatan â&#x20AC;&#x153;Pengurusan Bencana dan Risikoâ&#x20AC;? yang telah dilaksanakan di beberapa negara maju, contohnya di Australia ((Australian Geomechanics Society, 2007).

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Rajah 5.4: Penilaian Risiko Geo-Bencana Dalam Proses Kebenaran Merancang.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Pendekatan Penilaian Bencana dan Risiko bencana ini secara amnya boleh diringkaskan kepada lima (5) peringkat utama iaitui. Peringkat 1 : Pengenalpastian Bencana; ii. Peringkat 2 : Analisis Bencana; iii. Peringkat 3 : Analisis Risiko; iv. Peringkat 4 : Penilaian Risiko; dan v. Peringkat 5 : Mitigasi dan Pemantauan. Bagaimanapun, beberapa penambahbaikan perlu dilakukan untuk memperhalusi prosedur “Penilaian Bencana dan Risiko” agar ia dapat disesuaikan dengan situasi di Malaysia. Penambahbaikan prosedur yang dicadangkan ini perlu dilakukan dengan mengambilkira kewujudan dan peranan agensi-agensi kerajaan sedia ada (contohnya JPS, JMG, JKR, JPBD, JAS, JPBD, Jabatan Perhutanan, Pihak Berkuasa Tempatan dan sebagainya) seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 5.13 supaya tidak berlaku pertindihan skop dan bidang kuasa, serta mengoptimumkan sumber manusia dan kepakaran. Usaha juga perlu dilakukan untuk memuatkan prosedur-prosedur “Penilaian Bencana dan Risiko” ke dalam instrumen kawalan pembangunan yang sedia ada. Jadual 5.13: Agensi Yang Terlibat Dalam Penilaian Risiko Geo-Bencana PeRanan/ TanGGUnG JaWaB

aGenSI YanG TeRLIBaT

Menjalankan kajian.

Pemaju dan perunding

Membekalkan informasi dan data yang diperlukan untuk menjalankan kajian.

PBT, JPS, JAS, JMG, JMM, JKR, Jabatan Perhutanan

Memberi nasihat (sama ada kepada mereka yang menjalankan kajian, menyemak proses atau mengambil keputusan) berkenaan dengan risiko geo-bencana dan bagaimana untuk menjalankan kajian.

PBT, JPS, JAS, JMG, JMM, JKR, Jabatan Perhutanan

Menyemak ke atas proses yang telah dijalankan dan memastikan kaedah dan hasil kajian adalah betul dan tepat.

PBT, JPS, JAS, JMG, JMM, JKR, Jabatan Perhutanan

Bertanggungjawab untuk memberi pertimbangan kepada aspek risiko bencana banjir dan pembangunan serta faktor-faktor lain semasa mempertimbangkan kelulusan permohonan.

PBT Jawatankuasa Pusat Setempat (OSC)

Sebelum mengemukakan permohonan untuk pembangunan baru, pemohon perlu merujuk kepada Pelan Strategik Risiko Geo-bencana yang disediakan di peringkat RTD. Jika kawasan pembangunan yang dicadangkan terletak dalam kawasan berisiko

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

geo-bencana, maka penilaian risiko geo-bencana perlu dijalankan dan diserahkan kepada pihak berkuasa tempatan sebagai Laporan Sokongan kepada penyediaan LCP. Sekiranya tapak cadangan tidak tertakluk di bawah kawasan berisiko geo-bencana, permohonan tersebut perlu merujuk kepada jabatan-jabatan teknikal sama ada berada di dalam kawasan berisiko geo-bencana. Dalam keadaan sebegini, keperluan menyediakan laporan penilaian risiko geo-bencana adalah bergantung kepada jabatan teknikal berkaitan. Laporan penilaian risiko geo-bencana yang disediakan oleh profesional berkelayakan perlu disokong oleh jabatan teknikal berkaitan sebelum cadangan pemajuan dihantar dan dibawa ke mesyuarat Jawatankuasa OSC untuk kelulusan kebenaran merancang. Jika tiada halangan, pemaju dikehendaki menghantar pelan susunatur muktamad kepada pihak berkuasa tempatan. Pihak berkuasa tempatan akan mengemukakan perakuan kepada pemohon berserta dengan syarat-syaratnya.

6.0 SKoP PenILaIan RISIKo Geo-Bencana 6.1 Banjir Skop penilaian risiko banjir merujuk kepada kajian yang dijalankan untuk mengukur kemungkinan banjir berlaku, kemusnahan yang boleh terjadi akibat banjir dan kesan daripada banjir. Selain itu, langkah-langkah pencegahan risiko banjir juga perlu disertakan dalam laporan ini. Konsep asas bagi penilaian risiko banjir adalah seperti berikut: Risiko Banjir = Bencana banjir X Tahap vulnerability kawasan* X Tahap vulnerability manusia** X kawasan yang menerima kesan banjir * : Tahap vulnerability kawasan ialah keterdedahan berlakunya kemusnahan akibat banjir kepada kawasan berkenaan. ** : Tahap vulnerability manusia ialah keterdedahan berlakunya kemusnahan terhadap komuniti akibat banjir.

Jadual 6.1 menunjukkan senarai contoh maklumat yang diperlukan untuk penilaian risiko banjir. Penilaian faktor risiko di tapak cadangan terbahagi kepada tiga peringkat iaitu penilaian keadaan semasa, pra pembangunan (kerja tanah) dan pengurusan. Ini bertujuan untuk menilai tahap risiko banjir semasa dan kebolehan risiko banjir dikurangkan kepada tahap yang boleh diterima selepas langkah-langkah pencegahan atau pengurusan banjir dijalankan.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Langkah-langkah pencegahan atau pengurusan banjir yang dikemukakan oleh pihak perunding haruslah dinilai oleh JPS berdasarkan kepada skop yang disebutkan. Tambahan lagi, perunding/pemaju digalakkan menggunakan konsep LID dan MSMA dalam pembangunan baru untuk mencegah dan mengurus banjir seperti amalan sistem perparitan mesra alam, penyediaan kolam takungan yang bersepadu, menyediakan rain barrel pada bangunan-bangunan baru dan sebagainya. Komponen-komponen utama dalam aspek pengurusan bencana dan risiko banjir terbahagi kepada 6 peringkat utama seperti berikut: PeRInGKaT 1: PenGenaLPaSTIan Bencana Tujuan/ kaedah:

â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘

â&#x20AC;˘

Ia melibatkan kajian atas meja (desk studies), pengumpulan maklumat daripada literatur dan kajian lapangan. Tenaga profesional tempatan amat diperlukan kerana pengalaman tempatan amat penting dalam menghasilkan penilaian yang lebih tepat. Data-data yang dihasilkan mestilah bersifat site specific, tidak hanya bergantung kepada kes-kes daripada sumber sekunder.

Perkara yang perlu dilaksanakan :

Pengenalpastian bencana banjir melibatkan: i. Maklumat peristiwa-peristiwa banjir yang pernah berlaku di kawasan kajian dan sekitar serta tahap keseriusannya (kesan kepada manusia dan alam persekitaran). ii. Pemahaman terhadap ciri-ciri yang mempengaruhi bencana banjir seperti data hujan, ketinggian permukaan bumi, sistem saliran semula jadi dan perparitan, perubahan guna tanah dan sebagainya. iii. Aspek-aspek yang menyebabkan banjir seperti tahap ketidaktelapan permukaan kawasan, saiz dan kedalaman sungai / parit, guna tanah kawasan kajian dan sekitar, dsb. iv. Reka bentuk awal pembangunan yang dirancang perlu disediakan supaya proses penilaian bencana dapat dilaksanakan dengan lebih menyeluruh dan tepat.

Pihak berkaitan:

Prosedur pengenalpastian geo-bencana banjir ini seharusnya dilakukan oleh ahli profesional yang berpengalaman dan terlatih dalam bidang sistem saliran dan mitigasi banjir.

PeRInGKaT 2 : anaLISIS Bencana Tujuan/ kaedah:

Unjuran risiko bencana melibatkan pelbagai analisis berdasarkan data yang dikumpul daripada proses pengenalpastian bencana termasuk analisis ketelapan permukaan, analisis intensiti hujan, analisis aliran puncak, analisis kelajuan aliran permukaan dan analisis kekerapan banjir.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan Perkara yang perlu dilaksanakan:

Analisis Ketelapan Permukaan : Ini merujuk kepada peratus permukaan tidak telap air selepas pembangunan dilaksanakan. i. Secara amnya, permukaan telap air berkurangan akibat pembangunan baru, ini akan mengubah jangka masa serapan air hujan di kawasan kajian dan mempercepatkann tempoh masa mencapai aliran puncak jika langkah-langkah spesifik tidak dijalankan. ii. Aspek-aspek yang perlu dianalisis termasuk nisbah kawasan telap air dan tidak telap air sebelum dan selepas pembangunan dan penggunaan bahan binaan sistem saliran, jangkaan aliran puncak selepas pembangunan dan lain-lain. iii. Analisis ini memerlukan maklumat mengenai reka bentuk pembangunan untuk mengurangkan ralat analisis. Analisis Kekerapan Banjir : Kekerapan banjir boleh dinyatakan dalam bentuk berikut: i. Bilangan kejadian banjir dengan ciri-ciri banjir di dalam kawasan kajian per tahun; ii. Tahap keseriusan banjir termasuk kedalaman banjir dan keluasan kawasan yang terlibat; dan iii. Ini perlu dilakukan untuk setiap jenis banjir (banjir kilat / banjir monsun) yang telah dikenalpasti.

Pihak berkaitan:

Jurutera profesional yang berpengalaman dan terlatih dalam bidang sistem saliran dan tebatan banjir.

PeRInGKaT 3 : anaLISIS RISIKo Tujuan/ kaedah:

Menganggarkan risiko akibat bencana terhadap individu atau masyarakat, harta benda atau alam sekitar, dengan menggunakan maklumat-maklumat sedia ada. Analisis risiko banjir melibatkan langkah-langkah berikut: i. Pengenalpastian bahaya (ancaman); ii. Penganggaran kebarangkalian kejadian banjir; iii. Penilaian ketahanan unsur-unsur yang berisiko; dan iv. Pengenalpastian akibat-akibat banjir dan Penganggaran risiko (risk estimation).

Perkara yang perlu dilaksanakan :

â&#x20AC;˘

Penilaian yang dijalankan perlu bersesuaian dengan risiko yang mungkin dihadapi dari segi skala, ciri-ciri fizikal (topografi, hidrologi, geologi) dan lokasi pembangunan. Mempertimbangkan risiko banjir yang akan berlaku terhadap pembangunan baru dan pembangunan sedia ada (di kawasan kajian dan sekitar). Memberi pertimbangan ke atas infrastruktur pengurusan risiko banjir termasuk penyediaan saluran, benteng, flood storage area dan lain-lain struktur buatan manusia dan penilaian risiko ke atas situasi di mana infrastruktur tersebut gagal untuk berfungsi.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan

Tujuan/ kaedah:

•

Selain itu, langkah-langkah pengurusan air hujan boleh dicadangkan seperti aplikasi MSMA yang melibatkan kaedah berorientasikan takungan, pemuliharaan dan pemeliharaan tanaman dan akuatik, dan sebagainya.

•

Penilaian risiko menentukan sama ada risiko-risiko banjir yang dikenalpasti di Peringkat 3 boleh ditoleransi atau sebaliknya. Lazimnya, risiko banjir yang boleh ditoleransi perlu diintegrasikan dengan langkah-langkah mitigasi banjir.

PeRInGKaT 4 : PenILaIan RISIKo (RISK ASSESSMENT/ RISK EVALUATION) Perkara yang perlu dilaksanakan :

• •

•

Manusia atau masyarakat adalah golongan sasaran dalam penilaian risiko. Penilaian risiko haruslah dibuat dengan mengambil kira perkara-perkara yang berikut (rujuk Lampiran I: contoh Pengiraan Risiko Banjir): i. Melibatkan kerugian harta benda dan kewangan; dan ii. Melibatkan kehilangan nyawa. Masyarakat perlu tahu tahap risiko bagaimana yang boleh diterima dalam persekitaran kehidupan, pastinya mereka mahu risiko lebih rendah terhadap harta benda dan keselamatan.

PeRInGKaT 5: PeRaWaTan/ MITIGaSI RISIKo

Tujuan/ kaedah:

•

Perkara yang perlu dilaksanakan :

Pilihan rawatan adalah seperti berikut: i. Mengurangkan kemungkinan : Lazimnya memerlukan langkah untuk mengawal punca kejadian banjir, seperti mengurangkan permukaan tidak telap air dan mengekalkan keadaan semulajadi di koridor sungai. ii. Mengurangkan kesan: Melibatkan langkah-langkah perlindungan atau penempatan semula pembangunan ke lokasi yang lebih sesuai untuk mencapai keadaan risiko yang boleh diterima atau bertoleransi. iii. Sistem amaran awal : Dalam keadaan tertentu pemasangan sistem amaran awal boleh digunakan untuk mengurus risiko secara sementara atau kekal. Kaedah mitigasi banjir secara umum terbahagi kepada 2 bahagian utama iaitu: i. Kaedah struktur : Kaedah perawatan bencana yang paling lazim digunapakai. Kaedah-kaedah tersebut boleh dirujuk daripada sumber sekunder berkenaan tebatan banjir seperti penyediaan kolam takungan, melebarkan sungai, dan tambakan tanah.

Perawatan atau mitigasi risiko bencana ditakrifkan sebagai pengunaan kaedah-kaedah yang sesuai dan prinsip-prinsip pengurusan untuk mengurangkan risiko dan mengelakkan kehilangan nyawa serta kewangan.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan ii. Kaedah bukan struktur : Menggunakan pendekatan berbentuk peraturan, undang-undang, akta, garis panduan pembangunan, seperti penggunaan prinsip LID, pendidikan dan kesedaran awam. PeRInGKaT 6: PeManTaUan Dan PenILaIan SeMULa (REVIEW) Tujuan/ kaedah:

•

Perkara yang perlu dilaksanakan :

• •

Pemantauan pelan rawatan dan risiko amat diperlukan untuk memastikan pelan tersebut berkesan dan sebarang perubahan keadaan tidak akan mengubah risiko. Faktor yang mempengaruhi kemungkinan risiko banjir boleh berubah mengikut masa, contohnya peratus permukaan telap air akan berkurangan akibat pembangunan dari semasa ke semasa. Oleh itu, penilaian semula yang berterusan adalah penting dalam proses pengurusan risiko banjir. Setiap tahap analisis dan penilaian serta keutamaan perlu dipertimbangkan semula semasa pelaksanaannya. Kerja-kerja pemantauan dan penilaian semula perlu dipertanggungjawabkan kepada pihak berkuasa dan juga agensi-agensi berkenaan.

Sumber : Diubahsuai daripada Australian Geomechanics Society, 2007. www.water.gov.my/division/river/stormwater/chapter_3.ht ‘ Development and Flood Risk – www.water.gov.my/division/river/stormwater/chapter_3.htm A Practice Guide Companion toPPS25’ (2007).

Jadual 6.1: Contoh Skop Penilaian Banjir Dan Hasil Penilaian aSPeK PenILaIan

eLeMen YanG DInILaI

HaSIL PenILaIan

Ciri-ciri kejadian banjir

• • •

Kedalaman (D) Velocity (v) Debris Factor (DF)

Rating Bencana Banjir (RB) = [ (v + 0.5) X D ] + DF

Tahap Vulnerability kawasan

• •

Sifat kawasan (jenis pembangunan) Skor amaran banjir (3 - [ P1 X (P2 + P3) ], Di mana: P1 = % Amaran banjir adalah tepat P2 = % Masa amaran dan sasaran adalah tepat P3 = % Tindakan kecemasan adalah tepat) Skor kelajuan semasa tercetus

Tahap Kawasan (VK) = Sifat Vulnerability kawasan + Skor amaran banjir + Skor kelajuan semasa tercetus

•

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan aSPeK PenILaIan

eLeMen YanG DInILaI

HaSIL PenILaIan

Manusia yang terdedah kepada risiko

• •

Populasi (N) Peratus manusia yang terdedah kepada risiko

Manusia yang terdedah kepada risiko = n X (RB X VK) ÷100, Di Mana: N = Populasi dalam kawasan yang dipertimbang RB = Rating bencana banjir VK = Tahap Vulnerability Kawasan

Tahap Vulnerability manusia

• •

Umur > 75 (%) Orang kurang upaya / penyakit (%)

Tahap Vulnerability Manusia (VM) = % orang kurang upaya/ penyakit + % Penduduk berumur >75

Cedera dan mati

•

Faktor Risiko

No. Orang cedera (Ninj) (2X N X RB (VK/100) X VM, Di mana: N = Populasi dalam kawasan yang dipertimbang RB = Rating bencana banjir VK = Tahap Vulnerability Kawasan VM = Tahap Vulnerability Manusia) • Kadar kematian • No. Orang mati

No. orang mati (Nd) = 2 X ninj X (RB/100), Di mana: Ninj = No. orang cedera RB = Rating bencana banjir

Faktor Risiko = RB X VK X n/ az [ Y ( Z + W )] Di mana: RB = Rating bencana banjir VK = Tahap Vulnerability Kawasan N = Populasi dalam kawasan yang dipertimbang Az = Kawasan yang dipertimbang Y = Peratusan manusia yang terdedah kepada risiko Z = Peratusan manusia yang mati W = Peratusan manusia yang cedera

Sumber: i. Planning Policy Guidance Note 25: Development and Flood Risk, 2005, laman web: http://www. communities.gov.uk//,, dilayari pada 8 Januari 2007. communities.gov.uk/ ii. Flood Risk Assessment Guidance for New Development, laman web: http://www.hrwallingford.co.uk/ http://www.hrwallingford.co.uk/, /, dilayari pada 19 Mac 2007. iii. Making Space for Water: Taking forward a new Government strategy for flood & coastal erosion risk management, laman web: http://www.defra.gov.uk/ http://www.defra.gov.uk//,, dilayari pada 19 Mac 2007.http://www.planningapplications.co.uk//,, dilayari pada 20 Mac 2007. applications.co.uk/

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

6.2 Tanah Runtuh Komponen-komponen utama dalam aspek pengurusan bencana dan risiko tanah runtuh terbahagi kepada 6 peringkat utama seperti berikut: PeRInGKaT 1: PenGenaLPaSTIan Bencana Tujuan/kaedah :

â&#x20AC;˘

â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘

â&#x20AC;˘

Perkara yang perlu dilaksanakan :

Pengenalpastian bencana tanah runtuh pada amnya hampir menyamai konsep Penyiasatan Tapak (Site Investigation) yang biasa dipraktikkan dalam kebanyakan projek kejuruteraan awam dan geoteknik. Ia melibatkan kajian meja (desk studies), pengumpulan maklumat daripada literatur dan kajian lapangan. Tenaga profesional tempatan perlu diutamakan kerana pengalaman tempatan amat penting dalam menghasilkan penilaian yang tepat. Data-data yang dihasilkan mestilah bersifat site specific, tidak hanya bergantung kepada kes-kes kajian atau peta-peta geologi/ topografi/ hidrogeologi.

Pengenalpastian bencana tanah runtuh: i. Melaporkan atau menghasilkan pemetaan taburan, saiz, jenis (pengkelasan), geometri, lokasi dan lain-lain ciri fizikal dan geologi tanah runtuh sedia ada dan sejarah. ii. Pemahaman terhadap proses-proses yang bertindak pada cerun dan perkaitannya dengan geomorfologi, geologi, hidrogeologi, dan mekanisme kegagalan, cuaca dan tumbuhtumbuhan. Geo-bencana tanah runtuh boleh dikelaskan mengikut sistem pengkelasan oleh Varnes (1984) yang diubahsuai oleh Cruden & Varnes (1996). Sistem pengkelasan ini diterima pakai secara meluas di seluruh dunia dan Malaysia. Sesebuah cerun boleh dipengaruhi lebih daripada satu jenis tanah runtuh; contohnya gelinciran tanah yang perlahan berubah menjadi suatu bahagian dan jatuhan batuan dan aliran debris yang pantas di bahagian bawahnya. Justeru, penilaian unjuran fizikal bagi setiap potensi tanah runtuh termasuk lokasi, unjuran kawasan dan isipadu. iii. Untuk memahami kelakuan tanah runtuh sebelum dan selepas kegagalan, aspek-aspek yang menyebabkan tanah runtuh iaitu ciri-ciri fizikal bahan yang terlibat (seperti jenis batuan/ tanah), kekuatan ricih, tekanan liang, dan mekanisme gelinciran perlu dikenalpasti.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan iv. Kenalpasti tanda-tanda ketidakstabilan yang mungkin boleh dipantau. Senaraikan kemungkinan bahaya-bahaya tanah runtuh. Pertimbangkan juga bencana-bencana yang terletak di luar dan di dalam kawasan tapak projek kerana tanah runtuh di bahagian atas dan bawah cerun boleh memberi kesan kepada unsur-unsur yang berisiko (seperti bangunan dan penduduk). Kesemua jenis bencana, (daripada tanah runtuh yang kecil tetapi berkekerapan tinggi, hinggalah kepada yang besar tetapi berkekerapan rendah) perlu diambilkira selanjutnya dalam analisis risiko. v. Pengaruh pembangunan yang dicadangkan di sesebuah kawasan juga dipertimbangkan kerana aktiviti pembangunan boleh mengubahsuai keadaan dan kekerapan potensi berlakunya tanah runtuh. Oleh itu, reka bentuk awal pembangunan yang dirancang perlu disediakan dahulu supaya ia dapat diambilkira dalam proses penilaian. Pihak berkaitan :

•

Prosedur pengenalpastian bencana tanah runtuh ini seharusnya dilakukan oleh ahli geologi kejuruteraan atau jurutera geoteknik profesional yang berpengalaman dan terlatih dalam bidang tanah runtuh dan proses-proses cerun. Mereka juga perlu terlibat sama dalam peringkat analisis kerana sebarang pengabaian atau terkurang / terlebih anggaran terhadap kesan-kesan tanah runtuh boleh mengubah keputusan analisis.

PeRInGKaT 2 : anaLISIS Bencana Tujuan/ kaedah :

• •

Perkara yang perlu dilaksanakan :

•

Analisis bencana merupakan lanjutan daripada proses pengenalpastian bencana tanah runtuh. Ia melibatkan pelbagai analisis antaranya: i. analisis kestabilan cerun; ii. menganggarkan impak bencana dan unjurannya; iii. analisis kekerapan kejadian (kebarangkalian tahunan); dan iv. Rumusan faktor-faktor penyebab dan tafsiran mekanisme kegagalan cerun/tanah runtuh. Sebahagian besar analisis berkaitan tanah runtuh adalah prosedur rutin dalam amalan geologi kejuruteraan/kejuruteraan geoteknik cerun. Bagaimanapun, satu lagi analisis penting yang perlu diambilkira dalam analisis bencana ialah analisis kekerapan seperti berikut berdasarkan AGS (2000, 2007). Analisis Kekerapan (IUGS, 1997): i. Bilangan dan ciri-ciri tanah runtuh yang mungkin wujud di dalam kawasan kajian per tahun; ii. Kebarangkalian suatu cerun mengalami tanah runtuh dalam suatu tempoh yang diberi; e.g. setahun;

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan

â&#x20AC;˘

iii. Kebarangkalian daya-daya pemacu melebihi daya-daya rintangan dan kekerapan kejadian yang ditentukan dengan mengambilkira kebarangkalian tahunan tekanan air liang kritikal yang berlebihan di dalam analisis; dan iv. Ini perlu dilakukan untuk setiap jenis tanah runtuh yang telah dikenalpasti. Terdapat beberapa cara untuk mengira kekerapan bencana tanah runtuh, USGS (1997). Antaranya ialahi. Data-data mengenai sejarah kejadian tanah runtuh atau kawasan yang mempunyai ciri-ciri yang sama dari segi geologi, hidrogeologi dan geomorfologi; ii. Kaedah empirikal berdasarkan kepada korelasi dengan sistem pentarafan ketakstabilan cerun; iii. Menggunakan bukti-bukti geomorfologi (yang diintegrasikan dengan data-data sejarah), atau berdasarkan kepada pertimbangan pakar (expert expert judgement judgement); iv. Perkaitan kejadian tanah runtuh dengan kekerapan dan keamatan penyebab, seperti hujan, gempa bumi; v. Penggunaan kaedah kebarangkalian, dengan mengambilkira ketidaktentuan pada geometri cerun, kekuatan ricih, mekanisme kegagalan, dan tekanan piezometrik. Ini boleh dilakukan samada dengan kerangka kerja yang boleh dipercayai, atau mengambilkira kekerapan kegagalan (sebagai contoh tekanan berdasarkan kekerapan); vi. Gabungan kaedah-kaedah yang tersebut di atas; vii. Dalam kebanyakan analisis bencana, penentuan kekerapan berdasarkan kepada data-data sejarah, bukti-bukti geomorfologi, perkaitan kejadian tanah runtuh dengan kekerapan faktor penyebab dan sebagainya, adalah lebih bermakna berbanding dengan analisis-analisis kebarangkalian terperinci kerana melibatkan terlalu banyak limitasi data; dan viii. Sesetengah faktor penyebab ketidakstabilan cerun juga mungkin tidak dapat dimasukkan dalam analisis konvensional seperti pengaruh topografi terhadap aliran air-permukaan. Kenyataan ini khususnya untuk ceruncerun yang kecil dan tanah runtuh yang melibatkan cerun semulajadi. Ini kerana amat sukar untuk menentukan tekanan air liang dan apabila terdapatnya kepelbagaian pada kekuatan bahan, geometri cerun dan berbagai anomali geologi yang boleh mempengaruhi hasil analisis. Biasanya agak sukar untuk mendapatkan data yang secukupnya untuk memodelkan faktor-faktor seperti auto-korelasi antara satu parameter dengan parameter yang lain. Kecenderungan sesetengah pihak untuk menggunakan maklumat-maklumat umum juga boleh menyebabkan model yang dihasilkan tidak mewakili keadaan sebenar di lapangan.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan Pihak berkaitan :

Ahli geologi kejuruteraan atau jurutera geoteknik profesional yang berpengalaman dan terlatih dalam bidang tanah runtuh dan proses-proses cerun.

PeRInGKaT 3 : anaLISIS RISIKo Tujuan/ kaedah :

Menganggarkan risiko akibat bencana terhadap individu atau masyarakat, harta benda atau alam sekitar, dengan menggunakan maklumat-maklumat sedia ada. Analisis risiko selalunya mengandungi beberapa tahap seperti berikut: i. Takrifan skop; ii. Pengenalpastian bahaya (ancaman); iii. Penganggaran kebarangkalian kejadian untuk menganggarkan bencana; iv. Penilaian kerentanan unsur-unsur yang berisiko; v. Pengenalpastian akibat (consequences); dan vi. Penganggaran risiko (risk estimation).

Perkara yang perlu dilaksanakan :

Analisis risiko boleh dibahagikan kepada dua jenis utama, iaitu: i. analisis Risiko Kualitatif (Qualitative Risk Analysis): Analisis yang berupa penjelasan atau skala pengkadaran nombor untuk menjelaskan magnitud potensi akibat dan kemungkinan berlakunya akibat-akibat tersebut. ii. analisis Risiko Kuantitatif (Quantitative Risk Analysis): Analisis yang berasaskan nilai-nilai angka mengenai kebarangkalian dan akibat.

PeRInGKaT 4 : PenILaIan RISIKo (RISK ASSESSMENT/RISK EVALUATION) Tujuan/ kaedah :

•

Perkara yang perlu dilaksanakan :

•

Penilaian risiko mempertimbangkan nilai-nilai dan ciri-ciri toleransi risiko untuk menentukan samada risiko-risiko tersebut cukup rendah untuk dikategorikan sebagai bertoleransi ataupun sebaliknya, terlalu tinggi untuk ditangani. Objektif utama adalah untuk menentukan samada untuk menerima atau merawat risiko-risiko yang telah dikenalpasti, dan menetapkan tindakan yang akan diambil. Hasil daripada Penilaian Risiko ialah samada: a) Risiko tersebut adalah bertoleransi (tolerable), ataupun boleh diterima (acceptable) dan tidak memerlukan sebarang pilihan mitigasi; atau b) Risiko tersebut tidak boleh diterima (untolerable), dan memerlukan beberapa alternatif mitigasi. Terdapat beberapa faktor yang perlu diambil kira dalam proses membuat keputusan, antaranya faktor-faktor politik, sosioekonomi, perniagaan atau pendapat awam, alam sekitar dan perundangan.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan •

•

Pihak berkaitan :

•

Lazimnya pemilik dan pihak berkuasa yang bertanggungjawab untuk membuat keputusan. Keputusan seharusnya dibuat melalui perundingan dengan orang awam dan pihak-pihak berkepentingan. Penilaian risiko lazimnya dibuat dengan mengambil kira perkara-perkara berikut: i. Yang melibatkan kerugian hartabenda dan kewangan; dan ii. Yang melibatkan kehilangan nyawa. Risiko yang boleh diterima (acceptable risks): Masyarakat perlu mengetahui tahap risiko yang boleh diterima dalam persekitaran kehidupan mereka. Pemilik atau pihak berkuasa perlu melantik perunding yang profesional untuk memberi khidmat nasihat atau menjalankan kajian / analisis. Pihak yang melaksanakan analisis mestilah terlibat sama dalam proses membuat keputusan.

PeRInGKaT 5 : PeRaWaTan/MITIGaSI RISIKo Tujuan/ kaedah :

•

Perkara yang perlu dilaksanakan :

•

Perawatan atau mitigasi risiko bencana ditakrifkan sebagai pengunaan kaedah-kaedah yang sesuai dan prinsip-prinsip pengurusan untuk mengurangkan kemungkinan berlakunya kejadian atau kesan-kesan yang buruk kepada manusia, aktiviti, harta benda dan alam sekitar fizikal. Mitigasi risiko adalah berkenaan kaedah pengawalan risiko. Di akhir prosedur penilaian, keputusan sama ada menerima risiko atau tidak atau memerlukan kajian lanjutan adalah terserah kepada pihak berkuasa untuk menentukannya. Pilihan Rawatan adalah seperti berikut: i. Menerima risiko: Kebiasaannya untuk risiko yang berada dalam lingkungan boleh diterima dan bertoleransi. ii. Mengelak risiko: Melibatkan pembatalan atau pengabaian pembangunan dan mencari kawasan alternatif, atau mengubah bentuk pembangunan hingga risiko tersebut menjadi boleh diterima atau bertoleransi. iii. Mengurangkan kemungkinan: Lazimnya memerlukan langkah-langkah penstabilan untuk mengawal punca kejadian tanah runtuh, seperti pengubahsuaian geometri permukaan cerun, sistem saliran air bawah tanah, strukturstruktur pengukuhan cerun seperti anchors, soil nails, dan lain-lain struktur perlindungan cerun. iv. Mengurangkan kesan: Melibatkan peruntukan langkahlangkah perlindungan, mengubah sifat bencana atau penempatan semula pembangunan ke lokasi yang lebih sesuai untuk mengurangkan risiko kepada tahap yang boleh diterima.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan

•

v. Sistem pemantauan dan amaran awal: Dalam keadaan tertentu pemantauan (seperti lawatan tapak yang kerap, atau dengan kajian), dan pemasangan sistem amaran awal boleh digunakan untuk mengurus risiko secara sementara atau kekal. vi. Memindahkan risiko: Meminta suatu pihak lain untuk menerima risiko atau untuk menanggung risiko, contohnya insurans. vii. Menangguhkan keputusan: keputusan tidak sepatutnya dibuat jika terdapat ketidakpastian terhadap risiko berlakunya tanah runtuh. Keputusan boleh ditangguh sehingga penyiasatan lebih lanjut dilakukan dan gambaran tentang risiko diperolehi dengan jelas dan langkah-langkah mitigasi yang sesuai diperolehi. Kaedah mitigasi bencana tanah runtuh secara umum terbahagi kepada 2 bahagian utama iaitu: i. Kejuruteraan Keras (Hard Engineering): Kaedah perawatan bencana yang paling lazim digunapakai. Kaedah-kaedah tersebut boleh dirujuk daripada kebanyakan rujukan berkenaan kejuruteraan cerun seperti Geotechnical Engineering Office Hong Kong (GEO, 1984, etc), Hoek & Bray (1981), Walker et al. (1985) dan lain-lain. ii. Kejuruteraan Lembut (Soft Engineering): Menggunakan pendekatan berbentuk peraturan, undangundang, akta, garis panduan pembangunan, pendidikan dan kesedaran awam serta sistem amaran awal.

PeRInGKaT 6 : PeManTaUan Dan PenILaIan SeMULa (ReVIeW) Tujuan/ kaedah :

•

Perkara yang perlu dilaksanakan :

•

Pemantauan pelan-pelan rawatan dan risiko amat diperlukan untuk memastikan pelan tersebut berkesan dan sebarang perubahan keadaan tidak akan mengubah risiko. Faktor-faktor yang mempengaruhi kemungkinan, akibat dan risiko bencana boleh berubah mengikut masa, contohnya cerun yang pada awalnya stabil mungkin semakin tidak stabil akibat luluhawa dan hakisan. Oleh itu, penilaian semula yang berterusan tentang perawatan cerun yang digunapakai sangat penting dalam proses pengurusan risiko bencana tanah runtuh. Model-model bawah tanah yang telah ditentukan kemungkinan tidak sesuai setelah data-data tambahan diperolehi apabila langkah-langkah penstabilan dilaksanakan. Oleh itu reka bentuk cerun dan pembangunan yang telah dirancang perlu diubahsuai dan risiko-risikonya perlu dinilai semula. Setiap peringkat analisis perlu dipertimbangkan semula semasa pelaksanaannya. Hasil pemantauan dan penilaian semula boleh memberi maklumbalas kepada penilaian semula risiko.

Sumber: Diubahsuai daripada Australian Geomechanics Society, 2007.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

6.3 Kebakaran Hutan Jadual 6.2 menunjukkan contoh kriteria kadaran (rating) bencana yang digunakan di Colorado dan dikebanyakan kawasan lain di luar negara untuk mengawal dan mengurangkan risiko kebakaran hutan. Kriteria ini telah dipilih mengikut kesesuaian keadaan di Malaysia. Jadual 6.2: Contoh Kriteria Kadaran (Rating) Bencana Kebakaran Hutan a. SUBDIVISION DESIGN

KaDaR (RATING)

1. Jalan keluar/ masuk  Dua atau lebih jalan laluan utama

 Satu jalan, jalan utama, laluan alternatif

 Satu jalan keluar/ masuk

2. Lebar jalan utama  Minimum 20 kaki

 Kurang dari 20 kaki

3. aksessibiliti  Jalan rata, cerun < 5%

 Jalan tidak rata, cerun > 5%

4. Jalan Secondary  Loop/ culdesac dengan pusingan jejari >45 kaki

 Pusingan balik di culdesac < 45 kaki

 Panjang jalan mati < 90 meter

 Panjang jalan mati > 90 meter

5. Densiti  0.5 unit/ ekar

 1 unit/ ekar

 2 unit/ ekar

6. Tanda jalan  Ada tanda jalan

 Tiada tanda jalan

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan KaDaR (RATING)

B. TUMBUH-TUMBUHan 1. Jenis bahan mudah bakar (fuels)  Rumput

 Sampah

 Ranting kering

 Sampah pembalakan

2. Defensible Spaces  Lebih daripada 70% daripada tapak

 Antara 30% hingga 70% daripada tapak

 Kurang daripada 30% daripada tapak

10 KaDaR (RATING)

c. ToPoGRaFI 1. cerun  0 hingga 10%

 11% hingga 30%

 Lebih besar daripada 30%

D. PeRLInDUnGan KeBaKaRan/ PenceGaHan KeBaKaRan

KaDaR (RATING)

1. Masa tindakan (response)  Dalam masa 15 minit

 Dalam masa 16-30 minit

 Lebih daripada 31 minit

2. Kesediaan Sumber air (luar lot)  Sumber dalam masa 20 minit (pergi-balik)

 Sumber dalam masa 21-45 minit (pergi-balik)

 Sumber dalam masa lebih 45 minit

3. Kesediaan Sumber air (dalam lot)

 300 gpm paip kecemasan (hydrant) pada jarak 300 meter

 Paip kecemasan tapak untuk diambil oleh helikopter atau sumber/ punca air mengalir

 Tiada paip kecemasan/ tiada sumber

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan KaDaR (RATING)

e. STRUKTUR 1. Bahan binaan  Atap dan bahan dinding bukan daripada kayu

 Dinding kayu

 Atap daripada kayu

F. UTILITI (GaS/ eLeKTRIK)

KaDaR (RATING)

1. Peletakan/ kedudukan  Semua paras underground

 Setiap satu di atas dan di bawah permukaan

 Semua di atas permukaan

Sumber: David A. Farmer, Larimer County Wildfire Mitigation Plan, Colorado State Forest Service Fort Collins District, April 1998, laman web: www.co.larimer.co.us/ wildfire/wildfire_mitigation_plan.pdf, ff, dilayari pada 2 September 2007.

Komponen-komponen utama dalam aspek pengurusan bencana dan risiko kebakaran hutan terbahagi kepada 6 peringkat utama seperti berikut: PeRInGKaT 1 : PenGenaLPaSTIan Bencana Tujuan/ kaedah:

• •

•

Ia melibatkan kajian meja (desk studies), pengumpulan maklumat daripada literatur dan kajian lapangan. Tenaga profesional tempatan perlu diutamakan kerana pengalaman tempatan amat penting dalam menghasilkan penilaian yang bermakna. Data-data yang dihasilkan mestilah bersifat site specific, tidak hanya bergantung kepada kes-kes unggul yang diperolehi daripada sumber sekunder.

Perkara yang perlu dilaksanakan:

Pengenalpastian bencana kebakaran hutan akan: i. Pemahaman terhadap ciri-ciri yang mempengaruhi bencana kebakaran hutan seperti jenis tanah, jenis hutan, dan jenis pembangunan dalam kawasan hutan. ii. Aspek-aspek yang menyebabkan kebakaran hutan seperti cuaca, bahan bakar (fuel) dan topografi.

Pihak berkaitan:

Prosedur pengenalpastian geo-bencana kebakaran hutan ini seharusnya dilakukan oleh ahli profesional yang berpengalaman dan terlatih dalam bidang kebakaran hutan.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan PeRInGKaT 2 : anaLISIS Bencana Tujuan/kaedah :

Analisis yang terlibat dalam peringkat ini adalah analisis keterdedahan.

Perkara yang perlu dilaksanakan :

Analisis Keterdedahan: keterdedahan kawasan tertentu kepada risiko kebakaran hutan berpandukan kepada beberapa ciri: • Keadaan semulajadi: jenis tumbuh-tumbuhan sama ada ringan, medium atau berat, topografi, kecerunan, bahan bakar dan sejarah berlaku kebakaran. • Akses / jalan raya: bilangan jalan masuk keluar, lebar jalan dan keadaan jalan. • Keselamatan: akses perkhidmatan kebakaran, bahan binaan struktur dan bangunan, anjakan bangunan dari cerun. • Kemudahan infrastruktur: penyediaan sumber air, penyediaan perlindungan api seperti pili kecemasan dan kewujudan utiliti bawah tanah yang mudah terbakar.

Pihak berkaitan :

Jurutera profesional yang berpengalaman dan terlatih dalam bidang kebakaran hutan.

PeRInGKaT 3 : anaLISIS RISIKo Tujuan/kaedah :

Menganggarkan risiko akibat bencana terhadap individu atau masyarakat, harta benda atau alam sekitar, dengan menggunakan maklumat-maklumat sedia ada.

Perkara yang perlu dilaksanakan :

Analisis pengkadaran nombor digunakan dalam analisis ini di mana kadar (points) akan diberi kepada semua ciri-ciri yang dinyatakan dalam Peringkat 2 mengikut tahap risiko bagi mengenalpasti risiko berlakunya kebakaran hutan.

PeRInGKaT 4 : PenILaIan RISIKo (RISK aSSeSSMenT/RISK eVaLUaTIon) Tujuan/kaedah :

• •

Perkara yang perlu dilaksanakan :

• •

Penilaian risiko melibatkan pertimbangan tentang kebolehterimaan risiko yang dianggarkan. Hasil daripada Penilaian Risiko ialah samada: a) Risiko tersebut adalah bertoleransi (tolerable), ataupun boleh diterima (acceptable) dan tidak memerlukan sebarang pilihan mitigasi; atau b) Risiko tersebut tidak bertoleransi (untolerable), dan memerlukan beberapa pilihan mitigasi. Penilaian risiko akibat kebakaran hutan terhadap risiko kehilangan nyawa dan harta benda. Terdapat beberapa aspek yang mempengaruhi risiko berlakunya kebakaran hutan yang perlu dinilai dalam peringkat ini iaitu: i. Intensiti kebakaran; ii. Bahan binaan dan struktur bangunan; iii. Lokasi bangunan dan jaraknya daripada kawasan risiko berlaku kebakaran; dan iv. Pembersihan bahan bakar.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan PeRInGKaT 5 : PeRaWaTan/MITIGaSI RISIKo Tujuan/ kaedah :

Langkah-langkah untuk mengurangkan risiko kebakaran hutan dititikberatkan dalam peringkat ini bagi meminimumkan kesan negatif pembangunan baru.

Perkara yang perlu dilaksanakan :

â&#x20AC;˘

Pilihan Rawatan: Beberapa contoh pilihan rawatan yang biasa adalah seperti berikut: a) Mengurangkan kemungkinan: melibatkan langkahlangkah untuk mengawal punca risiko seperti mewujudkan satu jaluran tanpa bahan bakar (pokok, pokok renek dan sebagainya) untuk menyekat daripada merebaknya kebakaran; b) Mengurangkan kesan: Melibatkan peruntukan langkahlangkah perlindungan, mengubah perlakuan bencana atau penempatan semula pembangunan ke lokasi yang lebih sesuai untuk mencapai keadaan risiko yang boleh diterima atau bertoleransi; c) Sistem pemantauan: Dalam keadaan tertentu pemantauan (seperti lawatan tapak yang kerap) perlu dilaksanakan untuk memastikan bahan bakar selalu dibersihkan; d) Menangguhkan keputusan: Kebenaran merancang sepatutnya tidak diberi jika toleransi risiko kebakaran hutan tidak dapat dikenalpasti. Hutan adalah kawasan yang amat sensitif dan mudah terganggu akibat tindakan manusia. Kaedah mitigasi bencana kebakaran hutan secara umum terbahagi kepada 2 bahagian utama iaitu: a) Kaedah struktur: Kaedah perawatan bencana seperti penyediaan fire break dan pembuangan bahan bakar dan pelbagai teknik telah dibangunkan untuk tebatan kebakaran hutan. Kaedah-kaedah tersebut boleh dirujuk daripada kebanyakan rujukan berkenaan kebakaran hutan seperti dari Jabatan Bomba dan Penyelamat Semenanjung Malaysia, 1998. b) Kaedah bukan struktur: Salah satu garis panduan yang dicadangkan adalah penggunaan konsep defensible space dalam pembangunan di kawasan hutan atau kawasan berdekatan dengan hutan.

PeRInGKaT 6 : PeManTaUan Dan PenILaIan SeMULa (ReVIeW) Tujuan/ kaedah :

Pemantauan pelan-pelan rawatan dan risiko amat diperlukan untuk memastikan pelan tersebut berkesan dan sebarang perubahan keadaan tidak akan mengubah risiko. Contohnya pembersihan bahan bakar perlu dilaksanakan dari semasa ke semasa untuk meminimumkan risiko kebakaran hutan.

Perkara yang perlu dilaksanakan :

Setiap tahap analisis dan penilaian dan keutamaan perlu dipertimbangkan semula semasa implementasinya. Hasil pemantauan dan penilaian semula boleh memberikan maklumbalas kepada penilaian semula risiko.

Sumber : 1) Diubahsuai daripada Australian Geomechanics Society, 2007. 2) Jabatan Bomba dan Penyelamat Semenanjung Malaysia,1998. 3) David A. Farmer, Larimer County Wildfire Mitigation Plan, Colorado State Forest Service Fort Collins District, April 1998.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

6.4 Pihak Berkelayakan Penilaian kawasan berisiko berlaku bencana perlu dijalankan oleh individu yang berkelayakan. Dalam konteks ini, laporan penilaian risiko disediakan oleh perunding bertauliah yang dipilih oleh pemaju. Perunding yang terpilih mestilah terdiri daripada ahli profesional yang berdaftar dengan pertubuhan profesional yang berkenaan. Laporan yang dihasilkan oleh perunding bertauliah ini akan dinilai secara terperinci oleh jabatan-jabatan teknikal yang berkaitan dengan kejadian bencana adalah seperti di Jadual 6.3 di bawah. Jadual 6.3: Penilaian Oleh Jabatan Teknikal KaWaSan BeRISIKo

JaBaTan TeKnIKaL

Banjir

•

Jabatan Pengairan dan Saliran

Tanah Runtuh

• • •

Jabatan Meteorologi Malaysia Jabatan Mineral dan Geosains Jabatan Kerja Raya

Kebakaran Hutan

• • •

Jabatan Perhutanan Jabatan Alam Sekitar Jabatan Bomba dan Penyelamat

7.0 caDanGan PeLaKSanaan ReKa BenTUK LOW IMPACT DEVELOPMENT (LID) 7.1 Konsep Dan Matlamat LID Konsep asas LID adalah melalui pengekalan keadaan alam semulajadi, hidrologi dan ekologi sedia ada. Pelaksanaannya lebih fleksibel, kos efektif melalui penggunaan teknik yang mudah diaplikasi bagi mewujudkan pembangunan mampan yang komprehensif. Pelaksanaan LID bertujuan untuk merawat dan mengurus aliran air yang deras dan banyak melalui reka bentuk pada tapak kawasan pembangunan seperti di kawasan lapang, sistem pengangkutan, jalan dan landskap. LID sesuai diadaptasi dalam pembangunan baru, ‘urban retrofits’’ pembangunan semula atau projek ‘revitalization’.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

7.2 Teknik Dan Amalan Pelaksanaan LID Dalam Reka Bentuk Tapak Pelaksanaan LID memberi banyak kebaikan berbanding pendekatan pengurusan stormwater secara konvensional. Ini kerana, teknologi yang digunakan adalah mesra alam dan lebih ekonomik untuk mengawal impak negatif pembangunan pembandaran. LID berasaskan konsep peniruan penyerapan hidrologi menggunakan teknik reka bentuk yang menyusup, menuras, menyimpan, menyejat dan menahan curahan menuju ke punca saliran. Untuk mencapai matlamat mengurangkan risiko banjir di sebuah kawasan pembangunan, pelaksanaan teknik dan amalan reka bentuk LID perlu dilakukan secara integrasi atau digabungkan mengikut kesesuaian dalam sesuatu reka bentuk tapak pembangunan kerana ianya saling berkaitan antara satu sama lain. 7.2.1 Teknik Bioretention Bioretention atau dikenali sebagai rain gardens sangat efisien dan efektif dilaksanakan di sekitar kawasan pembangunan untuk mewujudkan kawasan yang mesra alam. Sistem bioretention direka bentuk berdasarkan jenis batuan, keadaan tapak dan guna tanah. Kawasan bioretention mengandungi komponen campuran yang pelbagai fungsi untuk memindahkan bahan pencemar, mengurangkan air larian permukaan dan meningkatkan kadar penyerapan air. Terdapat enam jenis komponen tipikal dalam sel bioretention yang memainkan fungsi berbeza bagi mengurangkan risiko banjir iaitu: i. Grass buffer strips : Mengurangkan kelajuan air larian permukaan dan menuras jisim zarah air. ii. Menutup bahagian dasar menggunakan pasir : Menyediakan ruang pengudaraan dan menanam pelbagai tumbuh-tumbuhan bagi mengepam serta menapis bahan pencemar melalui bahan batuan. iii. Kawasan â&#x20AC;&#x2DC;pondingâ&#x20AC;&#x2122; : Menyimpan lebihan air larian permukaan untuk menggalakkan proses penyejatan air yang berlebihan. iv. Lapisan organik : Membantu proses penguraian bahan organik dan menyediakan medium pertumbuhan biologi (seperti mikroorganisma) untuk mendegradasi petroleum berasaskan bahan pencemar. Ia juga dapat menapis bahan pencemar dan mencegah hakisan tanah. v. Kawasan ruang tanah untuk tanaman : Tanah mengandungi beberapa tanah liat yang hidrokarbon, heavy metal dan nutrien yang berfungsi untuk menyerap dan menyimpan air hujan.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

vi. Tumbuh-tumbuhan : Berfungsi dalam pemindahan air dan bahan pencemar melalui kitaran nutrien. Rajah 7.1: Konsep Bioretention (Sebagai Penapis Dan Penyerap Air Larian Permukaan)

Foto 3 : Bioretention di kawasan berdensiti tinggi

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Foto 4 : Bioretention di kawasan berdensiti rendah

Foto 5 : Sistem saliran bioretention

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

•

Penggunaan bioretention merupakan penyelesaian kepada pengurusan stormwater secara semulajadi kerana lapisan asas kawasan tanaman terdiri daripada campuran tanah, pasir dan mulch organic. Lapisan-lapisan ini secara semulajadi akan menapis dan menyerap air larian permukaan sekaligus dapat mengurangkan bahan pencemaran dan melindungi laluan air. Amalan bioretention sangat berkesan direka bentuk bersama grass swale. Amalan bioretention kebiasaannya dilaksanakan di: - Halaman rumah, - Kawasan lapang di sekitar kawasan pembangunan, dan - Adaptasi melalui konsep greenbelt.

aPLIKaSI DI KaWaSan PeMBanGUnan (PeRUMaHan / PeRDaGanGan / PeRInDUSTRIan / InSTITUSI)

Keratan Rentas Bioretention

GaMBaR / ILUSTRaSI / RaJaH / PeLan

Jadual 7.1: Amalan Reka Bentuk Pelaksanaan Teknik Bioretention Di Kawasan Pembangunan

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

• Keperluan lapisan puing atau batuan. Lapisan rumput atau vegetated swale kebiasaannya digunakan sebagai alat perawatan.

• Kebiasaanya terhad pada kedalaman 0.15 meter.

• Mature mulch dicadangkan 0.08 meter.

• Kedalaman: 1.22 meter. • Tanah terdiri daripada campuran pasir, loamy sand and sandy loam. • Clay content ≤ 10%.

• Kadar penyerapan ≥ 1.27cm/jam bukan saliran bawah tanah. • Kadar penyerapan ≤ 1.27cm/jam dengan saliran bawah tanah.

• Minima 3 spesis tumbuhan semulajadi.

• Non erosive flow velocities (0.5 ft/sec)

• Seperti penyelenggaraan yang rutin/ biasa.

• Ditentukan oleh pihak negeri/ tempatan berkaitan.

Kawasan perawatan (pretreatment area)

Ponding area

Groundcover area

Tanah untuk tujuan penanaman

In-situ soil

Material tumbuhan

Kawalan saluran keluar-masuk

Penyelenggaraan

Reka bentuk hidrologi

• Komponen reka bentuk bioretention:

aPLIKaSI DI KaWaSan PeMBanGUnan (PeRUMaHan / PeRDaGanGan / PeRInDUSTRIan / InSTITUSI)

sambungan

Keratan Rentas Bioretention

GaMBaR / ILUSTRaSI / RaJaH / PeLan

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

60 Bioretention di kawasan tempat letak kenderaan (TLK)

Aplikasi teknik bioretention pada sistem pengangkutan dan pengurusan lalulintas adalah: i. Jalan (median dan sisi jalan): Menggunakan reka bentuk linear rain garden melalui penyediaan tanaman landskap dan swale. ii. Laluan pejalan kaki: Penyediaan permukaan telap air di kawasan laluan pejalan kaki melalui penggunaan kepelbagaian landskap lembut. iii. Kawasan tempat letak kenderaan: Penanaman tumbuh-tumbuhan dan swale di kawasan TLK. iv. Jalan mati: Kawasan circle islands pada laluan jalan mati. v. Lorong belakang rumah: Lorong belakang rumah direka bentuk dengan menggunakan landskap tumbuh-tumbuhan berbanding turapan bertar. â&#x20AC;˘ Reka bentuk bioretention/ rain gardens di sekitar kawasan pembangunan dapat: - Mewujudkan suasana yang estetik dan unik melalui penanaman tumbuhan dan landskap lembut - Meningkatkan kualiti persekitaran kawasan perumahan melalui faedah penyediaan kawasan alam semulajadi (seperti penanaman kepelbagaian tumbuhan, menjadi habitat haiwan, kualiti udara yang baik dan mengurangkan pemanasan haba) - Meningkatkan nilai hartanah melalui penggunaan landskap yang unik dan menarik. Bioretention di ruang kawasan lapang

Bioretention di sepanjang sisi jalan

GaMBaR / ILUSTRaSI / RaJaH / PeLan

aPLIKaSI PaDa SISTeM PenGanGKUTan

sambungan

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

7.2.2 Teknik â&#x20AC;&#x2DC;Permeable Paversâ&#x20AC;&#x2122; Penggunaan bahan tidak telap air di kebanyakan kawasan bandar terutamanya pada sistem pengangkutan seperti binaan permukaan turapan jalan, tempat letak kenderaan dan pejalan kaki telah meningkatkan lagi kadar aliran air larian permukaan dan penyerapan air memakan masa yang sangat lambat. Oleh itu, teknik penggunaan bahan binaan yang telap air dalam reka bentuk LID sangat berkesan untuk mengurangkan peningkatan puncak discharge melalui pertambahan kadar dan masa penyerapan air. Keberkesanan amalan penggunaan turapan telap air sangat tinggi jika digunakan bersama grass swale (rujuk Rajah 7.2). Contoh bahan telap air yang boleh digunakan pada permukaan turapan ialah gravel-filled interlocking concrete blocks, soil and grass-filled interlocking concrete blocks, gravel-filled plastic cell networks, soil dan grass-filled plastic cell networks. Rajah 7.2: Peratus Kadar Air Hujan Berbanding Kadar Air Larian Permukaan

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Foto 6: Senario Semasa Air Hujan Bertakung di Tempat Letak Kereta Rajah 7.3: Contoh Ilustrasi Reka Bentuk Kawasan Tempat Letak Kenderaan Yang Menggunakan Bahan Telap Air Dan Gabungan Teknik LID Yang Lain

Sumber : Low Impact Development, A Literature Review, Environmental Protection Agency, Washington DC, U.S, October 2000.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

•

Di sekitar kawasan pembangunan, reka bentuk sistem infrastruktur dan utiliti sangat sesuai menggunakan bahan telap air sebagai struktur binaan pada: - Sistem perparitan; - Sistem pembentung bawah tanah; - Paip bawah tanah; dan - Kolam takungan. Permukaan telap air juga boleh dikurangkan melalui reka bentuk susunatur kawasan pembangunan. Bentuk susunatur konvensional (grid iron) perlu dielakkan kerana menyumbang lebih banyak kawasan tidak telap air. Reka bentuk yang digalakkan lebih kepada berkelompok (cluster) seperti honeycomb dan loop. Turapan telap air atau turapan poros membolehkan air melaluinya dan meresap ke dalam tanah. Ia terdiri daripada komponen kerikil, asphalt, plastik dan bahan lain. Turapan grid berkonkrit (concrete grid pavers) yang mengandungi pasir/ topsoil, tidak banyak berfungsi sebagai penyerap air larian permukaan tetapi lebih kepada menapis dan membuang bahan pencemar. Turapan tidak telap air boleh jadi kurang efektif untuk menyerap dan menapis air jika tidak diselenggara. Penyelenggaraan berkala tidak begitu rumit, cuma perlu menyapu, membuang sampah atau kotoran dan memperbaiki struktur yang rosak.

aPLIKaSI DI KaWaSan PeMBanGUnan (PeRUMaHan / PeRDaGanGan / PeRInDUSTRIan / InSTITUSI)

Cadangan penggunaan bahan telap air, bioretention dan swale di kawasan TLK

Contoh turapan telap air/ turapan poros

GaMBaR / ILUSTRaSI / RaJaH / PeLan

Jadual 7.2 : Amalan Reka Bentuk Turapan Telap Air (Permeable Pavers) Di Kawasan Pembangunan

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

•

Turapan yang poros (porous pavements) sangat sesuai diadaptasi di kawasan trafik rendah seperti tempat letak kenderaan dan laluan pejalan kaki. Permukaan telap air membenarkan penelapan air hujan untuk meresap masuk ke dasar tanah dan merawat pencemaran yang dibawa air. Kawasan lain yang boleh menggunakan bahan telap air sebagai struktur bahan binaan ialah: - Laluan pejalan kaki; - Laluan atau lorong belakang rumah; - Shared driveways; - Tempat letak kenderaan; - Kemudahan lintasan pejalan kaki/ menyeberang jalan; - Bahu jalan; - Lorong kecemasan; - Sistem pengurusan lalulintas yang menggunakan konsep tenang trafik seperti penggunaan turapan berbeza daripada tar untuk mengurangkan kelajuan kenderaan, bulatan (roundabout) roundabout) dan kawasan roundabout untuk mengecilkan saiz jalan; - Vehicle crossovers; - Jalan dengan jumlah trafik rendah; - ’Center islands’ di lorong jalan mati (cul-de-sac); dan - Reka bentuk jalan yang tradisional (bentuk grid) dielakkan untuk mengurangkan panjang jalan, anjakan belakang dan depan rumah.

aPLIKaSI PaDa SISTeM PenGanGKUTan

sambungan

Penggunaan turapan telap air di laluan pejalan kaki

Penggunaan turapan telap air pada konsep tenang trafik (traffic calming)

Gabungan pengunaan turapan telap air dan bioretention swale di kawasan tempat letak kenderaan (TLK)

GaMBaR/ ILUSTRaSI/ RaJaH/ PeLan

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

â&#x20AC;˘

Contohnya : Jalan akses yang mempunyai cul-de-sac, bukan sahaja boleh dibangunkan menggunakan turapan interlocking concrete malah kawasan bulatan di hujung laluan cul-de-sac diwujudkan kawasan bioretention melalui tanaman kepelbagaian tumbuh-tumbuhan. Turapan yang boleh digunakan pada laluan pejalan kaki dan tempat letak kenderaan ialah rumput, batuan dan soil-filled plastic cells. Strategi lain untuk mengurangkan peratusan kawasan tidak telap air di kawasan bandar ialah: i. Mereka bentuk jalan kawasan kediaman dengan kelebaran yang seminima mungkin untuk menampung trafik terutamanya di kawasan trafik yang rendah; dan ii. Laluan pejalan kaki dan TLK sebaiknya disediakan di sebelah sisi jalan sahaja berbanding di kedua-dua belah jalan.

aPLIKaSI PaDa SISTeM PenGanGKUTan

sambungan

Sumber: Diadaptasi daripada ULI, 1980.

Meminimakan kelebaran saiz jalan terutamanya di kawasan trafik yang rendah dapat mengurangkan permukaan turapan tidak telap air

Panjang permukaan jalan (berdasarkan kepelbagaian jenis reka bentuk susunatur)

GaMBaR/ ILUSTRaSI/ RaJaH/ PeLan

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

7.2.3 Teknik Green Roofs Green roofs juga dikenali sebagai eco-roofs atau bumbung bersifat semulajadi. Permukaan bumbung ditanam tumbuh-tumbuhan untuk mengurangkan kesan negatif perbandaran melalui penapisan, penyerapan dan penahanan curahan hujan. Amalan ini sangat efektif untuk mengurangkan stormwater runoff melalui pengurangan peratusan permukaan tidak telap air khasnya di kawasan bandar. Green Roofs dibina berasaskan struktur tanah yang ringan, berlapiskan alat penyaliran air (lapisan parit sintetik) dan membran tidak telap yang berkualiti tinggi untuk melindungi struktur bangunan. Tanah yang digunakan ditanam dengan tumbuh-tumbuhan khusus yang boleh hidup dan tahan pada permukaan keras, kering, keadaan suhu tinggi pada bumbung dan dapat menahan seketika curahan air hujan yang lebat sebelum diserap dan menjadi kering. Penggunaan green roofs untuk mengurus stormwater melalui: i. Penggunaan biologi, fizikal dan proses bahan kimia yang dijumpai pada tumbuhan dan tanah untuk mencegah pencemar bawaan udara dari memasuki sistem parit air hujan. ii. Mengurangkan peningkatan isipadu dan puncak kadar discharge melalui penahanan air untuk melambatkan kadar masa aliran air ke dalam sistem parit air hujan. Proses hidrologi yang mempengaruhi pilihan reka bentuk dan pengurusan stormwater termasuklah: - Pintasan air hujan oleh dedaun dan penyejatan; - Pengurangan air larian permukaan; - Peresapan; - Aliran air bawah tanah; dan - Lembapan dalam ruang akar tumbuhan.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Rajah 7.4: Keratan Rentas Green Roof

Sumber : http://greenbridge.wordpress.com/

Foto 7: Contoh Green Roof

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

•

Selain berfungsi sebagai pengurusan stormwater, teknik green roofs juga dapat meningkatkan nilai estetik, memperbaiki kualiti udara, dan mewujudkan kawasan habitat semulajadi tumbuh-tumbuhan. Habitat haiwan di kawasan green roofs kebiasaannya terdiri daripada rama-rama dan burung. Tumbuh-tumbuhan yang dicadangkan di kawasan green roofs terdiri daripada tumbuhan renek, bunga dan pokok-pokok kecil. Kebiasaannya, sekeping green roofs mengandungi 3-4 inci tanah di atas membran kalis air. Lapisan tanah menyerap pemendakan dan mengurangkan air larian. Ketebalan tanah dan peningkatan cuaca di atas bumbung menyerupai ekosistem padang pasir. Ini bermakna, green roofs berkesan untuk mengurangkan air larian tetapi terhad untuk membuang fosforus. Bagi bumbung yang lebih curam, sebuah tangki untuk mengumpul air hujan boleh disediakan untuk mengawal air larian.

aPLIKaSI DI KaWaSan PeMBanGUnan (PeRUMaHan / PeRDaGanGan / PeRInDUSTRIan / InSTITUSI) Contoh pelaksanaan teknik green roofs

GaMBaR / ILUSTRaSI / RaJaH / PeLan

Jadual 7.3: Amalan Reka Bentuk Pelaksanaan Teknik Green Roofs Di Kawasan Pembangunan

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

7.2.4 Teknik Tree Box Filters Kotak penapis pokok adalah kawasan mini bioretention atau dikenali sebagai rain gardens yang sangat efektif untuk mengawal air larian permukaan terutamanya jika disediakan sepanjang kawasan penanaman pokok. Air larian permukaan akan diarah menuju ke dalam kotak penapis pokok, kemudian ditapis dan dirawat atau dibersihkan oleh tumbuh-tumbuhan sebelum diarah masuk ke kawasan tadahan air, lembangan air sungai atau kawasan tanah sekitar. Air larian permukaan yang dikumpul berfungsi untuk menyirami pokok. Tumbuhan landskap biasa yang digunakan ialah pokok renek, tumbuhan hiasan, pokok dan bunga. Kepelbagaian jenis tumbuhan ini juga dapat meningkatkan nilai estetik, memelihara habitat haiwan, mengurangkan pencemaran air dan udara serta mengawal kesan pemanasan bandar. Sistem ini mempunyai sebuah kontena (kotak) yang mengandungi: - Campuran tanah; - Lapisan mulch; - Sistem saliran atau parit; dan - Tumbuh-tumbuhan. Rajah 7.5: Penggunaan Tree Box Filters Untuk Mengurus Air Hujan

Sumber : Virginia DCR Stormwater Management Program.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

7.2.5 Teknik Rain Barrels and Cisterns i. Rain Barrels Teknik rain barrels menggunakan kos yang rendah, berkesan dan kaedah takungan yang mudah diselenggara. Ia boleh digunakan di kawasan kediaman, komersial dan tapak-tapak perindustrian untuk mengurus curahan air hujan di atas bumbung. Penggunaan tong takungan hujan yang konvensional akan mengalirkan air hujan turun dari bumbung ke dalam tong. Penutup digunakan untuk mengawal pembiakan nyamuk dan serangga lain.Air ini boleh digunakan untuk aktiviti harian lain seperti menyiram tanaman dan membasuh kenderaan. Sistem yang lebih besar dan sesuai diaplikasikan di kawasan perdagangan, perindustrian dan institusi dengan menyediakan pam dan penapisan peranti. ii. Cisterns Tangki stormwater runoff merupakan pengurusan air bumbung yang menyediakan penyimpanan isipadu air yang kekal sama ada diletakkan di atas atau bawah tanah. Tangkinya adalah lebih besar berbanding tong simpanan air hujan sehingga berkeupayaan menyimpan 10, 000 gelen air. Penyimpanan air pada sesuatu tapak pembangunan dapat membantu memulihara sumber air dan mengurangkan kos utiliti.

Foto 8: Contoh Tong Simpanan Air Hujan Yang Disediakan Pada Setiap Unit Rumah

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Foto 9: Contoh Tangki Simpanan Air Atas Tanah

Foto 10: Tangki Simpanan Air Hujan Digunakan Untuk Menyirami Tumbuh-Tumbuhan Sumber : American Rainwater Catchment Systems Association, dilayari pada 5 Mei 2008.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

•

Bumbung sesuatu kawasan pembangunan terdiri daripada bahan tidak telap air, jadi melalui penyediaaan rain barrels atau cisterns bagi setiap unit bangunan dapat mengawal berlakunya air larian permukaan air hujan yang boleh menyebabkan banjir. Keperluan penyelenggaraan rain barrels dan cisterns sangat ekonomik iaitu hanya perlu melakukan pemeriksaan terhadap komponennya dua kali setahun. Bagi tangki takungan (cistern) pula, keperluan penyelenggaraan sangat rendah iaitu hanya perlu menyediakan keperluan tambahan untuk pengairan air. Tangki yang direka bentuk untuk bekalan air minuman memerlukan penyelenggaraan lebih tinggi seperti ujian untuk mengawal kualiti air dan sistem penapisan.

aPLIKaSI PaDa BanGUnan (PeRUMaHan / PeRDaGanGan / PeRInDUSTRIan / InSTITUSI)

Keratan Rentas Cisterns

Keratan Rentas Rain Barrels

GaMBaR / ILUSTRaSI / RaJaH / PeLan

Jadual 7.4: Amalan Reka Bentuk Pelaksanaan Teknik Rain Barrels And Cisterns Di Kawasan Pembangunan

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Rajah 7.6: Contoh pelaksanaan reka bentuk LID di kawasan perbandaran

caDanGan: • Menggunakan bioretention sebagai rain gardens di kawasan islands landskap lot tempat letak kenderaan untuk mengurangkan kadar air larian permukaan dan menapis bahan pencemar. • Memutuskan downspouts dari bumbung dengan mengarahkan terus aliran ke kawasan permukaan telap air atau kawasan tanaman tumbuh-tumbuhan semulajadi untuk penapisan dan penyerapan. • Menggunakan sistem parit terbuka yang pelbagai fungsi sebagai ganti kepada sistem curb-and-gutter yang konvensional. • Menggunakan green roofs, untuk mengurangkan air larian permukaan, penjimatan tenaga, memperbaiki kualiti udara dan meningkatkan nilai estetik. • Melaksanakan pendekatan treatment train untuk mewujudkan kepelbagaian faedah rawatan air hujan dan mengurangkan kegagalan sistem. Contohnya pada lakaran D, gabungan amalan grass swale, kawasan permukaan telap air dan komponen landskap bioretention dapat mengawal dan mengurangkan air larian permukaan melalui fungsi penapisan, perawatan dan peresapan.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Rajah 7.7: Contoh Pelaksanaan Reka Bentuk LID Di Kawasan Perumahan Berdensiti Tinggi

caDanGan: • Menyediakan kawasan landskap dengan rain garden untuk mewujudkan fungsi penahan, penapis air hujan dan groundwater recharge. • Memutuskan gutters dan downspouts dari bumbung dan mengarahkan aliran air ke rain garden. • Mengekalkan rooftop runoff pada tong air hujan dan boleh dimanfaatkan untuk kegunaan harian seperti membasuh dan menyiram tanaman. • Menggabungkan penggunaan rain garden dengan grass swale untuk menggantikan sistem curb-and-gutter. • Menggunakan turapan telap air sebagai struktur bahan binaan laluan pejalan kaki dan kawasan letak kenderaan.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Jadual 7.5: Ringkasan Amalan Reka Bentuk LID Dan Faedahnya Dalam Pengurusan Air Hujan (Stormwater Stormwater Management Management) FaeDaH Reka bentuk Pemuliharaan (Conservation Design)

aMaLan ReKa BenTUK PeLaKSanaan LID • • • • • •

Reka bentuk pembangunan berkelompok (cluster development) Pengekalan dan pemeliharaan kawasan lapang Pengurangan kelebaran permukaan turapan tidak telap air (terutamanya jalan dan laluan pejalan kaki) Shared driveways Pengurangan anjakan belakang (setbacks) (memendekkan driveways) Menempatkan finger printing semasa pembinaan.

Amalan peresapan (Infiltration Practices)

• • • •

Menyediakan lembangan dan parit peresapan air Turapan permukaan yang telap air/ poros Disconnected downspouts Rain gardens/ green roofs dan sistem rawatan berkonsepkan penggunaan alam semulajadi terutamanya bioretention.

Amalan penyimpanan air larian permukaan (Runoff Storage Practices)

• • • • •

Tempat letak kereta Jalan Laluan simpanan pejalan kaki Tangki dan tong takungan hujan Depressional storage pada kawasan landskap, tumbuhtumbuhan, pokok renek dan turf depressions Green roofs

• Amalan pemindahan air larian pemukaan (Runoff ( Conveyance Practices)

• • • • • •

Amalan Penapisan (Filtration Practices)

• • • •

Eliminating curbs and gutters Menggunakan grass swale dan laluan grass-lined Roughening surfaces Mewujudkan laluan landskap yang panjang. Memasang pembentung, paip dan inlets yang lebih kecil Creating terraces and check dams Bioretention / rain gardens Vegetated swales Turasan atau penapisan melalui dedaun tumbuhtumbuhan Zon penampan

Sumber : LID Manual, Low-Impact Development Design Strategies, An Integrated Design Approach, Samuel E. Wynkoop, Jr., Department of Environmental Resources, Programs and Planning Division, Maryland, June 1999.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

7.3 Penerapan Teknik Dan Amalan LID Dalam Permohonan Cadangan Pemajuan Bagi memantapkan pelaksanaan reka bentuk LID, dicadangkan teknik-teknik LID yang bersesuaian dimasukkan dalam proses permohonan cadangan pemajuan yang lain selain kebenaran merancang iaitu: i. Pelan Bangunan; ii. Pelan Kerja Tanah; iii. Pelan Jalan dan Parit; dan iv. Pelan Landskap. Jadual 7.6 menunjukkan penerapan teknik LID mengikut kesesuaian jenis permohonan cadangan pemajuan. Kelulusan permohonan cadangan pemajuan akan dipertimbangkan jika pemohon mengambilkira dan melaksanakan teknik dan amalan LID di kawasan pembangunan yang dicadangkan. Jadual 7.6: Penerapan Teknik Dan Amalan LID Mengikut Kesesuaian Jenis Permohonan Cadangan Pemajuan PeRMoHonan

TeKnIK/ aMaLan LID

• • •

Green roofs. Rain barrels and cisterns. Mengurangkan peratusan kawasan tidak telap air melalui: Penggunaan permukaan telap air dan teknik vegetated swale di kawasan tempat letak kenderaan berpusat. Lorong belakang rumah. Reka bentuk tempat letak kereta berpusat: Mewujudkan lot-lot berganda yang kecil (create multiple small lots). Menyediakan shared parking. Menyediakan TLK yang padat dan keperluan maksimum. Reduce requirements near transit.

Pelan Kerja Tanah

•

Vegetated swale

Pelan Jalan dan Parit

•

Penggunaan vegetated swale di kawasan: - Jalan dan parit yang bersesuaian (kebiasaannya di kawasan bercerun rendah) Bioretention di kawasan: - Median strips. - Parking lot islands. - Sepanjang kiri dan kanan jalan.

Pelan Bangunan

• • • • • • •

•

Alternatif reka bentuk di sekitar jalan dan kawasan tempat letak kereta: i. Mengurangkan peratusan kawasan tidak telap air melalui: - Meminimumkan saiz jalan terutamanya di kawasan trafik rendah seperti di kawsan perumahan dan institusi

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

sambungan PeRMoHonan

TeKnIK/ aMaLan LID

•

• Pelan Landskap

•

- Penggunaan permukaan telap air di kawasan:  Tempat letak kenderaan;  Pejalan kaki;  Lorong kecemasan;  Driveways; dan  Mana-mana kawasan yang menerapkan konsep tenang trafik (traffic calming) seperti roundabout, driveway, jalan mati (cul-de-sac). Open section roadways. i. ii. Alternatif reka bentuk kerbs. Alternatif ‘turnarounds’- Jalan mati (cul-de-sacs) yang lebih kecil; - Bioretention islands; dan - One-way-loops. Hammerhead turnarounds. Tree Box Filters/ stormwater planters: - Di antara laluan pejalan kaki dan jalan; dan - Di sepanjang jalan atau bersebelahan lot-lot tempat letak kenderaan. Bioretention di kawasan: - Green belt; - Laman disekitar kawasan bangunan; - Rooftop runoff runoff;; - Urban retrofits; dan - Lorong belakang rumah.

Nota : Pelaksanaan teknik dan amalan reka bentuk ini perlulah berdasarkan rundingan dan khidmat nasihat jabatan-jabatan teknikal yang berkaitan dengan permohonan kelulusan pelan-pelan tersebut.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Rajah 7.8: Contoh Teknik LID Di Sekitar Jalan Raya Dan TLK (Boleh Diterapkan Pada Pelan Jalan Dan Parit)

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

8.0 caDanGan PenaMBaHBaIKan ManUaL RancanGan PeMaJUan SeDIa aDa Manual-manual rancangan pemajuan yang sedia ada iaitu Manual RSN, Manual RT dan Manual LCP dicadangkan untuk ditambahbaik dengan memberi penekanan yang lebih jelas mengenai aspek geo-bencana seperti yang ditunjukkan pada: i. Cadangan Penambahbaikan Kandungan Rancangan Struktur Negeri (RSN) Yang Berkaitan Kajian Geo-Bencana (Jadual 8.1); ii. Cadangan Penambahbaikan Kandungan Rancangan Tempatan Daerah (RT) Yang Berkaitan Kajian Geo-Bencana (Jadual 8.2); iii. Cadangan Penambahbaikan Kandungan Laporan Cadangan Pemajuan Ubah Jenis Kegunaan Tanah (LCP1) Berkaitan Kajian Geo-Bencana (Jadual 8.3); dan iv. Cadangan Penambahbaikan Kandungan Laporan Cadangan Pemajuan Pelan Susunatur (LCP2) Yang Berkaitan Kajian Geo-Bencana (Jadual 8.4).

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

4.5 v. b.

Perancangan Spatial Alam Sekitar dan Pengurusan Sumber Semulajadi mengenalpasti kawasan sensitif alam sekitar (KSAS) Negeri berdasarkan kategori-kategori berikut:  Kepelbagaian biologi  Tanah tinggi dan bercerum curam  Tadahan air  Perlindungan hidupan liar  Sungai  Kawasan wetlands  Persisiran pantai  Hutan simpan kekal  Warisan geologi lanskap  Warisan budaya, senibina dan sejarah  Taman laut  Paya bakau  Kajian risiko geo-bencana (banjir, tanah runtuh dan kebakaran hutan)

KanDUnGan

Kajian ini mencadangkan untuk memasukkan sub sektor kawasan risiko geo-bencana di bawah Sektor Alam Sekitar dan Pengurusan Sumber Semulajadi (KSAS). Pelan Umum Risiko Geo-bencana harus dibuat sebagai salah satu Rajah Subjek KSAS.

ULaSan / caDanGan

Jadual 8.1: Cadangan Penambahbaikan Kandungan Rancangan Struktur Negeri (RSN) Yang Berkaitan Kajian Geo-Bencana

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

KanDUnGan

• Jenis tanah tanih • Tumbuhan semulajadi • Geologi / sumber-sumber semulajadi • Topografi – kawasan berbukit / paya • Data berkaitan dengan meteorologi • Data-data hidrologi • Sistem sungai, saliran, perparitan • Kualiti air • Punca-punca pencemaran air • Punca hakisan dan tahap hakisan • Hutan • Tanah lembap/gambut dan paya • Zon pengeluaran makanan • Data hujan • Data bahan bakar hutan • Data banjir • Data tanah runtuh

MaKLUMaT YanG PeRLU DIKUMPUL oUT PUT • Pelan kawasan sensitif alam sekitar • Pelan tadahan air dan rizab hutan • Pelan sistem saliran mengikut daerah • Pelan topografi negeri • Pelan Umum Risiko GeoBencana • Pelan kesediaan tanah untuk pembangunan mengikut daerah • Tindakan-tindakan pengawalan alam sekitar • Tindakan-tindakan pemeliharaan dan pemuliharaan kawasan sensitif alam sekitar

anaLISIS

• Kualiti air daripada sungaisungai utama dan intake bagi loji utama • Kualiti udara terutama di kawasan tumpuan pembangunan • Sistem saliran dan sistem perparitan utama • Kualiti air bawah tanah • Corak penyebaran pencemaran udara • Sumber-sumber pencemaran mengikut prioriti • Analisi endapan sungai • Analisis kestabilan pantai • Analisis kawasan-kawasan yang sensitif untuk pembangunan • Analisis risiko banjir • Analisis risiko tanah runtuh • Analisis risiko kebakaran hutan

Lampiran I Sektor alam Sekitar dan Pengursan Sumber Semulajadi (KSaS)

sambungan

Pelan Umum Risiko Geo-bencana harus dihasilkan dengan menggunapakai maklumat yang dikumpul. Namun senarai maklumat yang perlu dikumpul di bawah Sektor Alam Sekitar dan Pengurusan Sumber Semulajadi adalah tidak mencukupi. Kajian ini mencadangkan supaya maklumat berkaitan dengan geo-bencana dimasukkan dalam Lampiran I, di antara maklumat yang perlu disediakan adalah: 1. Banjir • kawasan yang pernah berlaku banjir (lokasi, kekerapan, kedalaman, punca). • kawasan berisiko banjir (kawasan dataran banjir, kawasan berdekatan dengan sungai atau sistem saliran utama, kawasan air bertakung dan sebagainya berdasarkan kepada banjir ulangan 100 tahun). • kawasan khas (kawasan risiko banjir yang memerlukan mitigasi khusus). 2. Tanah Runtuh • Kawasan yang pernah berlaku tanah runtuh (jenis cerun dan kecerunan curam, geologi, punca, jenis perlindungan cerun, kepadatan).

ULaSan / caDanGan

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

KanDUnGan Kawasan berisiko tanah runtuh (cerun yang curam, jenis geologi tidak kukuh dan sebagainya). Kawasan khas (kawasan risiko tanah runtuh yang memerlukan mitigasi khusus).

(Walau bagaimanapun maklumat terperinci merujuk kepada kepakaran jabatan teknikal berkenaan dengan geo-bencana tersebut).

3. Kebakaran Hutan Kawasan yang pernah berlaku • kebakaran hutan (lokasi, luas kawasan, punca, jenis bahan bakar, jenis kebakaran, kekerapan) Kawasan berisiko kebakaran hutan • (hutan tanah gambut yang diguna untuk tujuan pertanian/ hutan gambut kering, ladang hutan tanah acacia mangium) Kawasan khas (kawasan risiko • kebakaran hutan yang memerlukan mitigasi khusus)

•

ULaSan / caDanGan

Nota : Tulisan dengan italic dan garisan bawah adalah cadangan berkaitan aspek geo-bencana. Sumber : Manual Rancangan Struktur Negeri (RSN), Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia, Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan Malaysia, Edisi 1, Ogos 2001.

sambungan

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

Dicadangkan bahawa garis panduan mitigasi risiko geo-bencana dihasilkan. Kandungannya merangkumi langkahlangkah mitigasi risiko geo-bencana mengikut kawasan dan jenis pembangunan atau guna tanah yang bersesuaian dengan kawasan-kawasan tersebut.

Kajian ini mencadangkan bahawa Pelan Strategik Risiko Geo-bencana dihasilkan di bawah Sektor Alam Sekitar dan Pengurusan Sumber Jaya Asli di peringkat RT. Ia dikategori kepada kawasan berisiko rendah (kawasan 1), berisiko sederhana (kawasan 2) dan berisiko tinggi (kawasan 3).

• Pelan kawasan bermasalah alam sekitar • Cadangan pembaikan kelemahan pelaksanaan EMP semasa (jika ada, bagi kawasan-kawasan metropolitan). • Pelan Strategik Risiko Geo-bencana • Garis panduan mitigasi risiko geobencana

• Mengenalpasti perletakan KSAS, kepentingan KSAS, ancaman dan masalah yang dihadapi oleh KSAS. • Isu dan masalah potensi dan halangan berkaitan dengan KSAS. • Analisis KSAS Analisis status pelaksanaan environmental management plan (EMP) yang terdapat di kawasan RT. (khusus bagi kawasan metropolitan).

Nota : Tulisan dengan italic dan garisan bawah adalah cadangan berkaitan aspek geo-bencana.. Sumber : Manual Penyediaan Rancangan Tempatan, Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia, Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan Malaysia, Edisi 3, 2001.

8.1 Keadaan semasa dan analisis alam sekitar dan pengurusan sumber jaya asli Kawasan Sensitif Alam Sekitar • KSAS berisiko bencana - tanah tinggi dan bercerun curam - kawasan risiko banjir 1, 2 & 3. - kawasan risiko tanah runtuh kelas 1, 2, 3 & 4. - kawasan risiko kebakaran hutan 1, 2 & 3.

ULaSan / caDanGan

KanDUnGan

Jadual 8.2: Cadangan penambahbaikan kandungan rancangan tempatan (RT) yang berkaitan kajian geo-bencana

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

84 Taburan guna tanah

Taburan kawasan mengikut kecerunan

Gambar saliran

Gambar tapak

JaDUaL/ GaMBaR/ ILLUSTRaSI

4.3 Dasar dan Garis Panduan 4.3.1 RS dan RT - Rujukan dasar-dasar rancangan struktur/ tempatan sebagai sokongan - Justifikasi jika tidak selaras mematuhi dasar - Merujuk garis panduan mitigasi geo-bencana dan Pelan Strategik Risiko Geo-bencana

Pelan guna tanah

Pelan/ gambar yang harus dikekalkan

Pelan kontor/ pelan topo/ pelan analisis kecerunan

- topografi dan kecerunan

- guna tanah

Pelan saliran

- sistem saliran sedia ada

- natural features

Pelan lokasi

PeLan

- lokasi tapak

KanDUnGan LcP 1

4.0 anaLISIS KeaDaan SeMaSa 4.1 Keadaan tapak & sekitar (sekurang-kurangnya 100 meter daripada sempadan tapak).

KanDUnGan

Pemohon/pemaju dikehendaki merujuk kepada garis panduan mitigasi geo-bencana dan Pelan Strategik Risiko Geo-bencana yang disediakan di peringkat RT atau RKK. Penilaian Risiko Geo-Bencana perlu disediakan jika kawasan atau sekitar tapak termasuk dalam kawasan risiko geo-bencana. Cadangan langkah mitigasi dan guna tanah dalam garis panduan mitigasi geo-bencana perlu dipertimbangkan dalam proses perancangan pembangunan.

Kemungkinan berlakunya geo-bencana bukan sahaja melibatkan kawasan tapak sendiri tetapi juga dipengaruhi oleh kawasan sekitar. Akan tetapi, analisis keadaan semasa bagi sekitar tapak tidak ditentukan jarak minimum. Oleh demikian, kajian ini mencadangkan bahawa kawasan sekitar tapak perlu dikaji sekurang-kurangnya 100 meter daripada sempadan tapak.

ULaSan / caDanGan

Jadual 8.3: Cadangan Penambahbaikan Kandungan Laporan Cadangan Pemajuan Ubah Jenis Kegunaan Tanah (LCP 1) Berkaitan Kajian Geo-Bencana

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

Seperti mana yang dikehendaki oleh JPS (termasuk pelan dataran banjir)

Seperti mana yang dikehendaki oleh Jabatan Perhutanan

Laporan Saliran (untuk mengenalpasti tahap risiko banjir)

Laporan Risiko Kebakaran hutan

Surat pakar geosains

Surat JAS

JaDUaL/ GaMBaR/ ILLUSTRaSI

Laporan sokongan yang berkaitan dengan geobencana termasuk Laporan Geoteknikal dan Laporan Saliran. Namun, laporan yang berkaitan dengan risiko kebakaran hutan tidak disentuh dalam Manual. Dicadangkan Laporan Risiko Kebakaran Hutan dimasukkan sebagai salah satu laporan sokongan kepada LCP yang perlu disediakan (jika perlu).

Selain itu, tujuan penyediaan laporan-laporan sokongan tidak dinyatakan dalam Manual, ini boleh menimbulkan masalah laporan yang disediakan oleh pemaju tidak menepati keperluan. Kajian ini mencadangkan tujuan penyediaan laporan sokongan dinyatakan dalam Manual LCP.

ULaSan / caDanGan

Nota: Tulisan dengan italic dan garisan bawah adalah cadangan berkaitan aspek geo-bencana. Sumber: Manual Laporan Cadangan Pemajuan, Jabatan Perancangan Bandar dan Desa serta Pertubuhan Perancang Malaysia, April 2001.

Seperti mana yang dikehendaki oleh JMG

PeLan

KanDUnGan

Laporan Geoteknikal (untuk mengenalpasti tahap risiko tanah runtuh)

Keputusan EIA daripada JAS

KanDUnGan LcP 1

7.0 LaPoRan SoKonGan

sambungan

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

86 Pelan/ Gambar/ Jadual/ Illustrasi

Pelan kontur/ spot level Pelan analisis kecerunan Rajah keratan rentas Pelan guna tanah Pelan jenis tanah Pelan/ peta geologi Pelan saliran semula jadi Gambar, illustrasi

4.1.1 Topografi dan rupa bumi

4.1.2 Analisis kecerunan

4.1.3 Analisis keratan rentas

4.1.4 Guna tanah sedia ada

4.1.5 Jenis tanah

4.1.6 Geologi dan air bawah tanah

4.2 Saliran semula jadi

4.6 Keadaan pembangunan tapak dan sekitar

4.1 Keadaan tapak dan sekitar (sekurang-kurangnya 100 meter daripada sempadan tapak)

4.0 analisis Keadaan Semasa

BaHaGIan a: LaPoRan PeRancanGan

Kandungan

KanDUnGan

ULaSan / caDanGan

Jadual 8.4 : Cadangan Penambahbaikan Kandungan Laporan Cadangan Pemajuan Pelan Susunatur (LCP 2) Yang Berkaitan Kajian Geo-Bencana

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

KanDUnGan

Pelan geoteknikal yang mengandungi:  Nod lubang gerak;  Kontur sedia ada dan cadangan;  Profil tanah (perkawasan)  Keratan rentas  Risiko tanah runtuh Pelan saliran sekitar dan tapak. Pelan kawasan dataran banjir dan langkah-langkah pemeliharaan

1.1 Laporan Geoteknikal (disediakan untuk mengenalpasti risiko tanah runtuh dan cadangan pemeliharaan cerun) (disahkan oleh Pakar Geosains atau Jurutera bertauliah) mengandungi: (a) Geologi tanah (b) Kerja-kerja penyiasatan tanah (c) Analisis kestabilan tanah

1.4 Laporan Saliran (disediakan untuk mengenalpasti risiko berlakunya banjir dan keberkesanan pengaliran air permukaan bumi) (disahkan oleh Jurutera bertauliah) mengandungi: (a) Keperluan Maklumat Hidrologi Saliran Utama Saliran sederhana/ kecil (saiz, reka bentuk, dll.) (b) Langkah-langkah penggunaan sistem saliran mesra alam

1.0 Kejuruteraan

BaHaGIan B: LaPoRan SoKonGan

sambungan Selain itu, tujuan penyediaan laporan-laporan sokongan tidak dinyatakan dalam Manual, ini boleh menimbulkan masalah laporan yang disediakan oleh pemaju tidak menepati keperluan. Kajian ini mencadangkan tujuan penyediaan laporan sokongan dinyatakan dalam Manual LCP.

ULaSan / caDanGan

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

KanDUnGan

Dicadangkan Laporan Risiko Kebakaran Hutan dimasukkan sebagai salah satu laporan sokongan kepada LCP yang perlu disediakan (jika perlu).

Laporan sokongan yang berkaitan dengan geo-bencana termasuk Laporan Geoteknikal dan Laporan Saliran. Namun, laporan yang berkaitan dengan risiko kebakaran hutan tidak disentuh dalam Manual.

ULaSan / caDanGan

Nota : Tulisan dengan italic dan garisan bawah adalah cadangan berkaitan aspek geo bencana. Sumber : Manual Laporan Cadangan Pemajuan, Jabatan Perancangan Bandar dan Desa serta Pertubuhan Perancang Malaysia, April 2001.

1.4 Laporan Risiko Kebakaran Hutan (disediakan untuk mengenalpasti risiko berlakunya kebakaran hutan) mengandungi: (a) jenis bahan bakar (b) kecerunan curam (c) cuaca (d) Akses Jalan ď&#x201A;§ Pelan Risiko Kebakaran Hutan ď&#x201A;§ Pelan cadangan pencegahan risiko berlakunya kebakaran hutan

sambungan

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

9.0 KeSIMPULan Cadangan-cadangan yang dikemukakan dalam kajian ini bertujuan untuk memastikan aspek berkenaan geo-bencana tidak diabaikan dalam perancangan dan pembangunan guna tanah. Peruntukan berkenaan aspek geo-bencana dititikberatkan pada semua peringkat perancangan melalui cadangan penyediaan: i. Senarai Lokasi dan Peristiwa Geo-Bencana di Peringkat RFN; ii. Pelan Umum Risiko Geo-bencana di peringkat RSN; iii. Pelan Strategik Risiko Geo-bencana di peringkat RT atau RKK; dan iv. Penilaian Risiko Bencana sebagai laporan sokongan dalam penyediaan LCP di v. peringkat permohonan kebenaran merancang (KM). Kandungan Manual Rancangan Pemajuan iaitu RSN, RT dan LCP yang berkaitan dengan aspek geo-bencana telah ditambahbaik selaras dengan peruntukan yang disebut sebelum ini. Ini bertujuan memberi gambaran yang jelas kepada pihak pelaksana dan pemohon atau pemaju berkaitan keperluan aspek geo-bencana dalam perancangan dan pembangunan tanah. Selain itu, cadangan pelaksanaan reka bentuk LID dapat membantu mengurangkan risiko berlakunya banjir jika dilaksanakan secara efektif dan komprehensif terutamanya banjir kilat yang kerap berlaku di kawasan perbandaran. Dengan penambahbaikan dari segi proses perancangan dan langkah-langkah mitigasi yang dikemukakan, maka perlaksanaan pengawalan dan pencegahan risiko geo-bencana dapat dijalankan dengan lebih sistematik dan berkesan.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

0.22

0.20

0.50

Keadaan semasa

Prapembangunan

Pengurusan

Keadaan Semasa

Prapembangunan

Pengurusan

0.20

0.22

0.20

0.10

0.11

0.10

0 2

1.56

2.00

1.56

2.00

5.71

6.15

5.71

6.15

0.02

0.01

106

130

9.44

13.80

9.00

9.44

13.80

9.00

0.19

0.28

0.19

0.28

0.19

0.01

0.00

No. orang mati (Nd)

0.08

0.18

0.05

0.01

0.02

0.01

Faktor Risiko (significane jika nilai > 0.5)

Cadangan pembangunan dianggap sebagai “Dapat Diterima” kerana tidak meningkatkan risiko banjir terhadap manusia dengan “significantly

Kadar Kematian

Cedera dan Mati No. orang cedera (Ninj)

Planning Policy Guidance Note 25 Development and Flood Risk, 2005. Available on http://www.communities.gov.uk/ ii. Flood Risk Assessment Guidance for New Development. Available on http://www.hrwallingford.co.uk/ iii. Making Space For Water: Taking forward New Government Strategy for flood & coastal erosion risk management. Available on http://defra.gov.uk/ iv. http://www.planning-application.co.uk

Keterangan Lanjut:

Tahap Vulnerability Manusia (VM) = % Orang Kurang upaya/penyakit + % Penduduk berumur >75

Kematian hanya berlaku dalam kejadian banjir yang ekstrim

10.00

14.37

10.00

14.37

10.00

Bilangan yang terdedah kepada risiko banjir semakin meningkat masa pembangunan

5325

3000

5325

3000

Orang Kurang upaya/ penyakit (%)

Tahap Vulnerability Manusia (VM)

Manusia % manusia Populasi terdedah yang terdedah Umur kepada risiko >75(%) kepada (N) (VM) risiko(VM)

Manusia yang Terendah kepada risiko

Faktor Risiko= RB X VK N/Az[ Y(Z + W) ] Di mana: RB = Rating bencana banjir VK = Tahap Vulnerability Kawasan N = Populasi dalam Kawasan yang dipertimbang Az = Kawasan yang dipertimbang Y = Pecahan manusia yang terdedah kepada risiko Z = Pecahan manusia yang mati W = Pecahan manusia yang cedera *Dalam kes ini,Az hektar.Tahap significance untuk faktor risiko hanya merupakan satu cadangan.

Manusia yang terdedah kepada risiko = N X (RB X VK) .. 100 Di mana: N = Populasi dalam kawasan yang dipertimbang RB = Rating bencana banjir VK = Tahap Vulnerability kawasan

Kaedah pengurusan berjaya mengurangkan skor Vulnerability kawasan bagi kawasan

2.15

Skor amalan banjir

Skor Sifat Kelajuan semasa Kawasan tercetus

Tahap Vul nerability kawasan(VK)

No. orang cedera (Ninj) = 2 X N X RB (VK/100) X VM Di mana: N = Populasi dalam kawasan yang dipertimbang RB = Rating bencana banjir VK = Tahap Vulnerability Kawasan VM = Tahap Vulnerability Manusia

No. orang mati (Nd) = 2 X Ninj (RB/100) Di mana: Ninj = No. orang cedera RB = Rating bencana banjir

Tahap Vulnerability kawasan (VK) = Kelajuan semasa tercetus + Sifat kawasan + Skor amaran banjir

0.35

0.40

0.35

0.12

0.13

0.12

Skor amaran banjir = 3 - [ P1 X (P2 + P3) Di mana: P1 = % Amalan banjir adalah tepat P2 = % Masa amaran dan sasaran adalah tepat P3 = % Tindakan kecemasan adalah tepat

Pengurusan terhadap risiko banjir berjaya mengawal bencana banjir pada tahap “Greenfield”.

0.50

0.55

0.20

Senario

Debris Kedalaman Velocity Factor (D) (V) (DF)

Ranting bencana banjir (RB)

Ciri-ciri kejadian banjir

No. Return Period

PENGIRAAN RISIKO TERHADAP MANUSIA

Rating bencana banjir (RB) = [ (V + 0.5) X D ] + DF Di mana: v = Velocity(m/s) D = Kedalaman (m) DF = Debris factor

Risiko Banjir: Bencana banjir X tahap vulnerability kawasan X Kawasan yang vulnerabiliy Manusia X kawasan yang menerima kesan banjir

Konsep asas:

LaMPIRan 1: Contoh Pengiraan Risiko Banjir Terhadap Manusia

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

GLoSaRI Air larian permukaan (surface runoff):

Air yang mengalir di permukaan tanah sewaktu atau selepas hujan berlaku

Air ribut (storm water):

Air hujan

Aktiviti seismos:

Merupakan gegaran gempa bumi

Alur sungai (stream channel):

Saluran sungai dimana air mengalir melaluinya.

Banjir:

â&#x20AC;&#x2DC;High stream flowâ&#x20AC;&#x2122; yang melimpah keluar daripada tebing (sama ada saliran semulajadi ataupun saliran buatan manusia) dalam mana-mana bahagian anak sungai, sungai, kuala, kolam atau empangan dan air larian permukaan sebelum memasuki saliran atau merujuk kepada keadaan di mana limpahan pantai berlaku akibat daripada aras air laut yang tinggi atau ombak laut yang melimpahi benteng di garisan pantai

Back Fire:

Konsep yang digunakan dalam back fire adalah api melawan api di kawasan terdapat pokok renek dan rendah di mana hutan adalah tidak terlalu tebal.

Bahan bakar (fuels):

Bahan mudah terbakar terdiri daripada bahan organik sama ada yang hidup atau mati di atas permukaan tanah dalam tanah dan udara (seperti dedaun kering, ranting dan dahan)

Banjir kilat hujan saiklon:

Kejadian banjir secara tempatan di mana hidrograf menunjukkan pencapaian aliran puncak dalam tempoh yang singkat, biasanya setengah jam hingga kurang daripada sejam selepas hujan

Banjir monsun:

Banjir yang berlaku akibat hujan turun berpanjangan pada musim monsun dan lazimnya akan berlangsungan selama beberapa hari sehingga beberapa minggu

Bencana geo-seismik:

Gempa bumi, letupan gunung berapi dan tsunami

Cerun potongan:

Terdiri daripada batuan, tanah atau gabungan di antara kedua-duanya. Cerun potogan dibina di bahagian puncak bukit lazimnya kurang bermasalah berbanding dengan cerun yang dibina di bahagian sayap bukit kerana di bahagian ini proses geomorfologi yang dominan adalah proses-proses susutan darat (mass-wating) seperti hakisan, tanah runtuh dan sebagainya

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Cerun tambakan:

Terdiri daripada bahan-bahan batuan dan tanah yang diangkut dari tempat lain, ditambak dan dipadatkan di kawasan cerun tersebut dibina

Community Protection Ialah suatu konsep zon pengurusan bahan bakar (fuel Zones (CPZ): management zones) di Florida

Dataran banjir:

Floodplain, kawasan berdekatan aliran air (sungai) yang mana kawasan tersebut adalah cenderung untuk ditenggelami air

Defensible Space:

Bertujuan untuk mengurang dan melambatkan penyebaran kemaraan api bagi melindungi struktur pembangunan kawasan berhampiran daripada turut terbakar. Biasanya seluas 0 - 30 kaki

Fire Break:

Kawasan yang dibersihkan seluas 20 hingga 60 kaki untuk menghalang penyerebakan api kebakaran. Jenis-jenis â&#x20AC;&#x2DC;firebreakâ&#x20AC;&#x2122; termasuklah lorong, terusan, jalan dan sungai

Gelinciran tanah/ tanah runtuh:

Sebarang jenis pergerakan jasad batuan, debris atau tanah yang menjelaskan pelbagai jenis proses menyebabkan bahanbahan pembentuk cerun bergerak menuruni atau keluar dari cerun

Geomorfologi kawasan:

Kedudukan cerun pada morfologi kawasan bukit atau gunung amat mempengaruhi proses-proses geomorfologi (permukaan) yang bertindak ke atas cerun lalu mempengaruhi kestabilan dan jenis potensi kegagalan cerun

Hot Spot:

Strategi pengesanan awal kebakaran dikenali sebagai pemantauan `hotspotâ&#x20AC;&#x2122; yang diperolehi daripada satelit

Hujan ribut:

Hujan lebat yang mungkin membawa bencana seperti banjir.

Hutan Simpanan Kekal (HSK):

Keperluan mengadakan kawasan HSK yang mencukupi & strategik berasaskan konsep penggunaan tanah yang rasional. Terdiri daripada empat fungsi utama iaitu Hutan Perlindungan, Hutan Berhasil, Hutan Lipur serta Hutan Penyelidikan & Pendidikan

Hydroseed:

Kawasan yang akan ditanam dengan rumput

Kadar Bencana Kebakaran (Fire Hazard Rating):

Merupakan kadar yang diberikan berdasarkan faktor-faktor yang digunakan untuk mengetahui tahap risiko kebakaran di kawasan tersebut

Kaedah penyusupan dan penstoran:

Kaedah penyusupan dan penstoran merujuk kepada kaedah untuk menadah, menyusup dan menyimpan air larian permukaan untuk meminimakan puncak aliran

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Kapasiti sungai:

Keupayaan sungai untuk menampung aliran air melaluinya

Kawasan berisiko banjir:

Kawasan yang mempunyai kemungkinan untuk mengalami banjir

Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS):

Sesuatu kawasan khas yang sangat peka kepada pembangunan atau aktiviti yang perlu dipelihara untuk nilai warisannya, memelihara nilai sokongan hidupnya atau untuk meminimumkan risiko bencana akibat penukaran guna tanah

Kebakaran Dalam Bumi:

Kebakaran yang melibatkan penyerebakan api di dalam lapisan tanah menyebabkannya sukar untuk dikesan dan dikawal kerana tidak kelihatan

Kebakaran Permukaan Bumi:

Kebakaran jenis ini berlaku pada permukaan bumi sahaja akibat pembakaran bahan-bahan bakar seperti tumbuhan reput dan mati, pokok tumbang dan daun-daun kering

Kebakaran Silara:

Kebakaran Silara berlaku pada paras permukaan bumi dan ke atas akibat berlakunya kebakaran pada pokok besar dan tinggi

Kebenaran Merancang:

Kebenaran yang diberikan, dengan atau tanpa syarat, untuk menjalankan pemajuan

Kerja kejuruteraan:

Termasuklah membentuk atau meratakan tanah, membentuk atau menyusur jalan masuk ke sesuatu jalan atau menyusun kabel, atau menyusun bekalan air atau sesalur

Ketakselanjaran:

Sebarang bentuk pecahan mekanikal yang menyebabkan kekuatan tegangan (ekstensi) bahan batuan menjadi sifar atau jauh lebih rendah daripada kekuatan bahan batuan itu sendiri

Kolam takungan:

Kolam untuk menampung/ menakung air yang lebih semasa hujan lebat. Air yang ditakung akan disalurkan ke outlet selepas hujan.

KSAS risiko bencana:

Kawasan yang mempunyai risiko nyata terhadap bencana alam atau bermasalah seperti mudah mengalami kemerosotan tanah yang serius apabila terganggu oleh aktiviti pembangunan

Langkah bukan struktur:

Langkah kawalan yang tidak melibatkan perubahan sifat fizikal seperti pembinaan struktur. Ia berkaitan dengan penggubalan undang-undang, aktiviti atau program pendidikan dan seumpamanya.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Langkah struktur:

Langkah mitigasi secara fizikal yang melibatkan pembinaan struktur, penggunaan mesin, perubahan rupa bentuk ataupun sifat asal

Laporan Cadangan Pemajuan (LCP):

Satu alat (iaitu dokumen) yang dijadikan asas untuk menilai permohonan kebenaran merancang dengan mengandungi cadangan pembangunan, analisis tapak serta menyediakan sebab-sebab dan justifikasi mengapa sesuatu cadangan pemajuan boleh dipertimbangkan untuk kelulusan. Keperluan ini diperuntukkan dalam seksyen 21A (1), Akta Perancangan Bandar dan Desa

Lembangan sungai:

River basin, kawasan yang disaliri sungai serta cabangcabangnya

Pelan tatatur:

Pelan susunatur projek pembangunan, seperti perumahan, komersil, industri dsb

Pembangunan atau pemajuan:

Menjalankan apa-apa kerja bangunan, kejuruteraan, perlombongan, perindustrian, atau apa-apa kerja lain yang seumpamanya pada, di atas, di sebelah atas atau di bawah tanah, membuat sesuatu perubahan matan tentang penggunaan sesuatu tanah atau bangunan atau manamana bahagian daripadanya, atau memecah sempadan atau mencantumkan tanah; dan membangun atau memaju

Pemendapan kelodak:

Pengalihan atau pengumpulan kelodak di dasar sungai/ longkang/ parit

Penilaian risiko banjir:

Penilaian yang dijalankan untuk menguji tahap risiko banjir di sesuatu kawasan, khususnya sebelum pembangunan di kawasan tersebut dimulakan

Perluluhawan:

Proses pereputan batuan atau perubahan fizikal dan kimia yang menyebabkan batuan terurai dan mereput hingga akhirnya menjadi tanah

Permukaan telap air:

Permukaan tanah dimana air boleh diserap ke bawah tanah dengan mudah. Lazimnya permukaan bukan simen/konkrit contohnya permukaan tanah, rumput, pasir dll

Permukaan tidak telap air:

Pemukaan lantai konkrit ataupun simen yang mana air tidak dapat diserapkan secara semula jadi ke bawah tanah

Peta bencana:

Peta yang memaparkan kawasan bencana

Pihak perancang wilayah:

Pihak yang menjalankan perancangan pembangunan di peringkat wilayah

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

Rancangan Fizikal Negara (RFN):

Rancangan fizikal yang meliputi semenanjung Malaysia yang diluluskan oleh Majlis Perancang Fizikal Negara

Rancangan Kawasan Khas (RKK):

Suatu kawasan khas untuk pengolahan khas dan terperinci dengan cara pemajuan, pemajuan semula, pengelokan, pemuliharaan atau amalan pengurusan atau sebahagiannya

Rancangan Struktur (RS):

Sesuatu draf rancangan struktur hendaklah mengandungi dasar dan cadangan am pihakberkuasa negeri berkenaan dengan pemajuan dan penggunaan tanah di dalam negeri itu yang disertakan dengan gambarajah- gambarajah tertentu

Rancangan Tempatan Daerah (RT):

Sesuatu draf rancangan tempatan hendaklah mengandungi suatu pelan dan suatu pernyataan bertulis serta perincian yang difikirkan sesuai oleh pihakberkuasa perancang tempatan

Struktur ketakselanjaran:

Satah perlapisan, folisasi, retakan, kekar dan zon-zon ricihan

Super levee:

Tambakan aras permukaan tanah untuk mencegah tanah rendah daripada dilanda banjir

Swale:

Saluran berumput

Zon Pengurangan Bahan Api:

Sebagai penghalang apabila berlakunya kebakaran hutan dengan menjarang/ mengelompokkan pokok-pokok renek dan mengurangkan tumbuhan yang mudah terbakar. Biasanya seluas 30 â&#x20AC;&#x201C; 60 kaki

Zon Pengurusan Bahan Mudah Bakar:

Kawasan di sekeliling zon ruang tanah sehingga 100 kaki ke atas dari sebarang struktur memerlukan perlindungan. Tujuannya untuk melambatkan kemaraan api kebakaran dan mengurangkan intensiti kebakaran hutan

Zon Peralihan:

Berfungsi sebagai zon peralihan antara zon dalaman dengan landskap semulajadi. Biasanya seluas 60 â&#x20AC;&#x201C; 100 kaki

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah

MonoGRaF Perancangan Bandar dan Desa

SUMBeR RUJUKan American Rainwater Catchment Systems Association, dilayari pada 5 Mei 2008. Australian Geomechanics Journal and News of the Australian Geomechanics Society, Volume 42 No 1, March 2007. Australian Geomechanics Society, 2007. www.water.gov.my/division/river/stormwater/chapter_3. htm ‘Development and Flood Risk – A Practice Guide Companion toPPS25’ (2007). David A. Farmer, Larimer County Wildfire Mitigation Plan, Colorado State Forest Service Fort Collins District, April 1998, laman web: http://www.co.larimer.co.us/wildfire/wildfire_ http://www.co.larimer.co.us/wildfire/wildfire_ mitigation_plan.pdf, dilayari pada 2 September 2007. mitigation_plan.pd Development and Flood Risk – A Practice Guide Companion to Planning Policy Statement 25 (PP25) (2005), laman web: http://www.communities.gov.uk http://www.communities.gov.uk/, dilayari pada 28 Mac 2007. Flood Risk Assessment Guidance for New Development, laman web: http://www.hrwallingford. co.uk , dilayari pada 19 Mac 2007. co.uk/ Floodplain Management In Australia, Best Practice Principles and Guidelines, Collingwood, Australia, 2000, laman web: http://www.publish.csiro.a http://www.publish.csiro.au dan http://www.rivernetwork. org/~rivernet, dilayari pada 4 Mei 2008. org/~riverne Guidelines and Procedure for the Assessment of Flood Damages in Malaysia, Jabatan Pengairan dan Saliran (JPS) Malaysia, 2003. Guidelines for Development within the Koo Wee Rup Flood Protection District (2003). http://www.state.sd.us/DOA/fire/glossary.htm, dilayari pada 1 Feb. 2008, http://www.state.sd.us/DOA/fire/glossary.ht LID Manual, Low-Impact Development Design Strategies, An Integrated Design Approach, Samuel E. Wynkoo, Jr., Department of Environmental Resources, Programs and Planning Division, Maryland, June 1999. Low Impact Development, A Literature Review, Environmental Protection Agency, Washington DC, U.S, October 2000. Making Space for Water: Taking forward a new Government strategy for flood & coastal erosion risk management, laman web:http://www.defra.gov.uk http://www.defra.gov.uk , dilayari pada 19 Mac 2007. http:/ http://www.defra.gov.uk/ www.planning-applications.co.uk/, dilayari pada 20 Mac 2007. www.planning-applications.co.uk Manual Laporan Cadangan Pemajuan, Jabatan Perancangan Bandar dan Desa serta Pertubuhan Perancang Malaysia, April 2001. Manual Penyediaan Rancangan Tempatan, Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia, Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan Malaysia, Edisi 3, 2001. Manual Rancangan Struktur Negeri (RSN), Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia, Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan Malaysia, Edisi 1, Ogos 2001. Planning Policy Guidance Note 25: Development and Flood Risk, 2005, laman web: http://www. communities.gov.uk/ communities.gov.u k , dilayari pada 8 Januari 2007 k/ Subdivision Design in Flood Hazard Areas, Marya Morris, American Planning Association, 1997. UNISDR (http://www.unisdr.org/eng/library/lib-terminology-eng% http://www.unisdr.org/eng/library/lib-terminology-eng% 20home.htm), 20home.ht dilayari pada 31 Mac 2004.

Geo-Bencana dalam Perancangan Guna Tanah