εργαστήρι εικαστικής αγωγής*

Απόστολος Ντελάκος

εργαστήρι εικαστικής αγωγής

κ.δ.α.π. Βασδέκειο 2013

1.

1

1.

3

Το έντυπο που κρατάτε στα χέρια σας, αποτελεί μια προσπάθεια καταγραφής του μαθήματος εικαστικής αγωγής (2012 - 2013) στο κέντρο δημιουργικής απασχόλησης παιδιών (κ.δ.α.π) ‘Βασδέκειο’ της Κοινωφελούς Επιχείρησης ‘ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ’ του Δήμου Βόλου. Ο λόγος για αυτή την καταγραφή υπήρξε πρώτα απ’ όλα, η ανάγκη να επικοινωνηθεί με τους γονείς αλλά και με τα ίδια τα παιδιά το περιεχόμενο του μαθήματος της εικαστικής αγωγής στο σύνολό του, και κατά δεύτερον, η ανάγκη να δημιουργηθεί ένα αρχείο με τις εικόνες που παρήγαγαν τα παιδιά κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης χρονιάς. Ως εικαστική αγωγή εννοούμαι την αγωγή γύρω από τις εικαστικές τέχνες, τις τέχνες δηλαδή που γίνονται αντιληπτές μέσω της όρασης. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται οι καλές τέχνες, οι εφαρμοσμένες τέχνες καθώς επίσης εικόνες και καθημερινά αντικείμενα του ελληνικού και παγκόσμιου πολιτισμού1. Η εικαστική αγωγή μαθαίνει στα παιδιά το λεξιλόγιο της εικαστικής γλώσσας (= σημείο, γραμμή, σχήμα και χρώμα) και τα βοηθά να καλλιεργήσουν τους τρόπους έκφρασής τους μέσω της εξοικείωσής τους με τα διαφορετικά υλικά και μέσα παραγωγής εικόνων2. Ο σεβασμός στην οπτική αντίληψη και στον ιδιαίτερο τρόπο γραφής και έκφρασης του κάθε παιδιού είναι στο κέντρο της εικαστικής αγωγής η οποία σαν τελικό σκοπό έχει να βοηθήσει τα παιδιά να αντιλαμβάνονται και να συμμετέχουν στον πολιτισμό. Η γνωστική και μεθοδολογική - διδακτική μέθοδος στην οποία στηρίχθηκαν τα μαθήματα περιγράφονται με απόλυτη σαφήνεια στο εγχειρίδιο του δασκάλου εικαστικής αγωγής του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου3.

1 “Εικαστικές Τέχνες, Πρόγραμμα Σπουδών Φιλοσοφία και Σκοποί”, Άντρη Σάββα Ph.D., 2011 (http://www. pi.ac.cy/pi/files/epimorfosi/analytika/epimorf/texni/___PED1.pdf) 2 “Δημιουργική φαντασία και παιδική τέχνη”,Τιτίκα Σάλλα-Δοκουμετζίδη, Εξάντας, Αθήνα, σελ 155.

3 “Eικαστικά A΄& B΄τάξη Δημοτικού”, Bιβλίο δασκάλου, Θωμάς Zωγράφος, Δημήτρης Mπέσσας, Eλεονόρα Mπέσσα, εκδ. Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, σελ 05-29.

1.

5

περιεχόμενα

σελ 09: η γραμμή μαθαίνω για τα είδη των γραμμών /// παρατηρώ και καταγράφω ίχνη // καταγράφω την πινελιά του ζωγράφου Vincent van Gogh // κατανοώ τη διακοσμητική και συμβολική αξία της γραμμής // σελ 29: το σημείο κατανοώ την έννοια του σημείου // παρατηρώ το ηλεκτρονικό σημείο σελ 39: το χρώμα κατανοώ το χρώμα σαν φάσμα // αντιλαμβάνομαι πως χρησιμοποεί το χρώμα ο ζωγράφος Κωνσταντίνος Μαλλέας // κατανοώ το χρώμα στα γλυπτικά αντικείμενα σελ 55: το σχήμα τα βασικά γεωμετρικά σχήματα // το οργανικό σχήμα /// το επαναλαμβανόμενο σχήμα και η έννοια του μοτίβου // αναλύω το σχήμα των χρηστικών αντικειμένων // σελ 74: η μακέτα επαναληπτικό μάθημα + ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ σελ 81: τα φυτά πρότζεκτ σε συνεργασία με το “Αθανασάκειο” Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου στα πλαίσια της έκθεσης “Φυτά και Πολιτισμός στην ιστορία της Ευρώπης.

1.

7

η γ ρ α μ μ ή

Βασικός στόχος: Να αναγνωρίσουν τα παιδιά τις γραμμές ως βασικά στοιχεία στη φύση και στην τέχνη και να δημιουργήσουν με αυτές Επιμέρους στόχοι: - να παρατηρήσουν τις γραμμές στη φύση και στο δομημένο περιβάλλον - να γνωρίσουν εργαλεία με τα οποία μπορούν να φτιάξουν γραμμές, να πειραματιστούν και να παίξουν με αυτές - να γνωρίσουν τα βασικά είδη γραμμών - να περιγράφουν τις γραμμές χρησιμοποιώντας τους σωστούς όρους (ευθεία, καμπύλη, τεθλασμένη, κυματοειδής, σπειροειδής).

1.

9

1 Αντιλαμβάνομαι. Τα παιδιά χρησιμοποιούν το σκοινί, ως μεταφορά για τη γραμμή, και κατανοούν με το σώμα τους τα διαφορετικά είδη των γραμμών.

Plant drawings, 1984. Ο Ellsworth Kelly χρησιμοποιώντας τη σχεδιαστικές δυνατότητες της γραμμής μας μεταφέρει την εικόνα ενός φυτού. http://www.metmuseum.org/en/exhibitions/listings/2012/ellsworth-kelly

ευθεία

1.

11

κυματοειδής

σπειροειδής

καμπύλη

1.

13

2 Παρατηρώ τα ίχνη. Τα παιδιά τσαλακώνουν ένα χαρτί, το ξεδιπλώνουν, και με μαρκαδόρους / ξυλοχρώματα παρακολουθούν τις γραμμές που δημιουργήθηκαν από τα τσακίσματα του χαρτιού.

Έργα που δημιουργήθηκαν από περίπατους σε τοπία /// Art made by walking in landscapes: dusty boot’s line, 1988. Ο Richard Long κάνοντας περιπάτους ‘γράφει’ με το σώμα του, όπως θα έκανε ένα μολύβι πάνω στο χαρτί, γραμμές στο τοπίο.

Εικόνα πολιτικού χάρτη.

1.

15

1.

17

3 Παρατηρώ και καταγράφω τον τρόπο που ο ζωγράφος Vincent van Gogh παράγει γραμμές με το πινέλο του.

‘Αυτοπροσωπογραφία (1887), Vincent van Gogh.

1.

19

1.

21

1.

23

4 Παρατηρώ κατανοώ και χρησιμοποιώ τον τρόπο με τον οποίο η γραμμή χρησιμοποιήθηκε για να επενδύσει διακοσμητικά ή νοηματικά, αντικείμενα καθημερινής χρήσης στην Αρχαία Ελλάδα.

Υδρία, σκεύος αντίστοιχο με την σημερινή κανάτα από τη Βοιωτία, περίπου 700 π.Χ. – 675 μ.Χ.

1.

25

1.

27

. Το

σ η μ ε ί ο

Βασικός στόχος: Να αναγνωρίσουν τα παιδιά το σημείο ως βασικό στοιχείο στη φύση και στην τέχνη και να δημιουργήσουν με αυτό Επιμέρους στόχοι: - να παρατηρήσουν το σημείο στη φύση και στο δομημένο περιβάλλον - να γνωρίσουν εργαλεία με τα οποία μπορούν να φτιάξουν σημεία, να πειραματιστούν και να παίξουν με αυτά.

1.

29

5 Κατανοώ την έννοια του σημείου.

Η μάνταλα, ένας κύκλος που απεικονίζει το σύμπαν, αποτελεί σύμβολο του Ινδουισμού και του Βουδισμού.

.

1.

31

1.

33

6 Συνειδητοποιώ πως το ηλεκτρονικό σημείο (= pixel )1 είναι τετράγωνο.

1 με αφορμή εικόνες της σχεδιάστριας Σούζαν Κέαρ. http://kare.com/index.html

.

1.

35

χαρούμενο κομπιούτερ

κούπα τσάι (ή καφές)

μπισκοτάκι

τούρτα

κομμάτι κέικ

παγωτά

1.

37

το χ ρ ώ μ α

Βασικός στόχος: Να αναγνωρίσουν τα παιδιά το χρώμα ως βασικό σημείο στη φύση και την τέχνη και να δημιουργήσουν με αυτό Επιμέρους στόχοι: - να παίξουν με τα χρώματα και να μάθουν πολύ απλές τεχνικές μίξης - να γνωρίσουν πως χρησιμοποιούν οι μεγάλοι ζωγράφοι το χρώμα.

1.

39

7 Κόβω από περιοδικά ο,τιδήποτε είναι μπλε, κόκκινο ή κίτρινο.

Παλέτα, 1984. O Tony Gragg δημιουργεί εικόνες από άχρηστα αντικείμενα. Ιδιαίτερη σημασία στον τρόπο με τον οποίο δημιουργεί αυτές τις εικόνες παίζει το χρώμα.

1.

41

1.

43

το σ η μ ε ί ο

Βασικός στόχος: Επιμέρους στόχοι: .

1.

45

8 Καταγράφω πως ο ζωγράφος Κωνσταντίνος Μαλέας δημιουργεί με το χρώμα ξεκάθαρα σχήματα.

Αιτωλικό τοπίο, περίπου 1920, Κωνσταντίνος Μαλέας. Ο Κ. Μαλέας δημιουργεί μέσω του χρώματος ξεκάθαρα σχήματα.

1.

47

1.

49

9 Κατανοώ, με αφορμή την αρχαϊκή κόρη, τη σχέση χρώματος και γλυπτικής. Τα γλυπτά αυτά, τα οποία αντιπροσώπευαν τις αρετές της νεότητας, ήταν επιζωγραφισμένα. Το χρώμα δεν αποτελούσε απλά στοιχείο διακόσμησης αλλά προστιθέμενη αισθητική ποιότητα.1

‘Η μουτρωμένη’ κόρη του Ευθιδίκου, περίπου 490-485 π.Χ.

1

http://www.theacropolismuseum.gr/el/content/arhaika-hromata-1

1.

51

1.

53

το σ χ ή μ α

◊ Βασικός στόχος: Να αναγνωρίσουν τα παιδιά εικόνες από τη φύση και το δομημένο περιβάλλον που έχουν έντονη γεωμετρική δομή και να κατασκευάσουν τα δικά τους έργα καλλιεργώντας την αναλυτική και συνθετική τους δεξιότητα. Επιμέρους στόχοι: - παρατήρηση και ανάλυση απλής γεωμετρικής εικόνας - απλή ανάλυση έργου τέχνης - ανάπτυξη φαντασίας και δημιουργικότητας.

1.

55

10 Δημιουργώ σουπρεματιστικές συνθέσεις με απλά γεωμετρικά σχήματα.

Suprematism, 1915. O Kazimir Malevich ζωγραφίζει σουπρεματιστικά. Ζωγραφίζει δηλαδή με βασικά γεωμετρικά σχήματα και περιορισμένα χρώματα αποσκοπώντας σε μια κατά τη γνώμη του ‘απολύτως καθαρή καλλιτεχνική έκφραση1’.

1

The Non-Objective World, Malevich Kazimir, 1927, Μόναχο.

1.

57

1.

59

11 Παρατηρώ το οργανικά σχήματα στα γλυπτά του Jean Dubuffet.

Σύνολο τεσσάρων δέντρων, 1969-72. O Jean Dubuffet φτιάχνει γλυπτά από οργανικά σχήματα.

1.

61

Αινιγματική έκφραση (logogriphe à la grimace, σχέδιο, Jean Dubuffet.

1.

63

12 Το επαναλαμβανόμενο σχήμα και το μοτίβο.

Σχέδια για υφάσμα, 1925, Varvara Stepanova.

1.

65

1.

67

1.

69

13 Αναλύω σε απλά σχήματα τα χρηστικά αντικείμενα.

Τσαγιέρα, περίπου 1924, Marianne Brandt. Η σχολή Bauhaus σχεδίαζε αντικείμενα από καθαρά γεωμετρικά σχήματα.

Καρέκλα ‘Zιγκ-ζαγκ’, 1934, Gerrit Rietveld.

1.

71

1.

73

14 Κατασκευάζω με βάση όσα έχω μάθει για την τη γραμμή, το σημείο, το χρώμα και το σχήμα μια μακέτα.

Μακέτα ξενοδοχείου, 2007, Thomas Schütte. Ο Τ. Schütte χρησιμοποιεί πολύ συχνά αρχιτεκτονικά στοιχεία στα γλυπτική του.

1.

75

1.

77

1.

79

παράρτημα: ΤΑ ΦΥΤΑ Πρότζεκτ σε συνεργασία με το “Αθανασάκειο” Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου στα πλαίσια της έκθεσης “Φυτά και Πολιτισμός στην ιστορία της Ευρώπης1.”

1 Η έκθεση διοργανώθηκε από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και την ΙΓ Εφορεία Προϊστορικών και κλασικών Αρχαιοτήτων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Προγράμματος «PaCE – Plants and Culture: seeds of the cultural heritage of Europe» (2007-2013).

1.

81

15

Καταγράφω με τη βοήθεια του φωτοτυπικού μηχανήματος τα φυτά του κ.δ.α.π. και δημιουργώ ένα αρχείο. Στη συνέχεια επιζωγραφίζω τις φωτοτυπίες με τα δικά μου, φανταστικά χρώματα και δημιουργώ “υβριδιακά” φυτά.

Bloemenkopie, 2007. H σχεδιάστρια Νynke Sybrandy, χρησιμοποιεί συχνά το φωτοτυπικό μηχάνημα με σκοπό να καταγράψει καθημερινές δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα την αγορά ενός μπουκέτου λουλουδιών.

1.

83

1.

85

1.

87

1.

89

.

τέλος

1.

91

τα παιδιά του μαθήματος εικαστικής αγωγής Αραμπατζής Σταμάτης Βανάκας Μάριος // Βέλιου Βαρβάρα /// Βολιώτη Βασιλική Γιβρόπουλος Δημήτρης // Γιβρόπουλος Ιωάννης Διαμαντοπούλου Αντωνία / / Διβάνης Γιάννης // Δικήτος Κωνσταντίνος Ευθυμίου Αμαλία Ζηνέλη Νικολέττα // Ζησης Καλόγερος Θώμου Ιωάννα Καραγιώργης Άκης // Καραγιώργης Θάνος // Κοκκάλα Αναστασία // Κοκώνης Γιάννης // Κολτσάρα Ελευθερία // Κοντογιάννη Βάσια // Κύρκου Μαρία Κωνσταντίνος Μακρής // Κωνσταντίνου Μαρκέλλα Ματζιάρη Βασιλική // Μιλιάτης Δημήτρης // Μόσιου Αφροδίτη Μόσιου Σοφία // Μπουμπουλά Ευαγγελία Παζαρά Μαγδαληνή // Παλαιού Μαρία // Παπαθανασίου Ζήσης // Παπανδρέου Παναγιώτα // Παπαποστόλου Απόστολος //// Ρουσίτι Βάσια Σαλίων Αλβέρτος // Σανίδας Ευάγγελος // Στεφάνου Ευάγγελος// Στύλας Νίκος // Στύλλα Στεργιάννα // Στύλλα Χαρίκλεια Τσαρουχάς 'Αρης// Τσουμπέκου Ευθυμία Ραφαέλλα Χατζηπαναγιώτη Φίλος Βέργος // Φίλος Νίκος // Φώτου Χαρά και Χατζηγεωργίου Κατερίνα 1.

93

© Απόστολος Ντελάκος / ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ Βόλου 1.

95

Η δομή του ΚΔΑΠ Βασδέκειου συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελληνική πολιτεία στα πλαίσια του ΕΣΠΑ 2007-13. Ο τελικός δικαιούχος της δράσης είναι η Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης & ΑυτοδιοίκησηςΕΕΤΑΑ Α.Ε. Ανάδοχος της δράσης είναι η Κοινωφελής Δημοτική Επιχείρηση ΚΕΚΠΑ - ΔΙΕΚ του Δήμου Βόλου.