Bouw en Uitvoering 1-2020

MEER PREFAB IDEAAL AANBESTEDEN

GROENE STEDEN DUURZAAM RENOVEREN

VEILIGHEID VOOROP VAKBEURS KLIMAAT DUTCH DESIGN WEEK GROEN & VERBINDING BOUW EN UITVOERING

BEREIKT RUIM 73.100 LEZERS

JAARGANG 52 - 1 2020 HET VAKBLAD VOOR RIJK, PROVINCIE EN GEMEENTE

IN NEDERLAND EN BELGIE

Check ons aanbod op de VSK JaarBeurs Utrecht Stand: 07.D.011

Ben jij Ready voor Het Nieuwe Verwarmen?

Focus op Topprestaties. Allround in Verwarmen en Koelen.

14118

WETTELIJKE EIS ENERGIENEUTRAAL BOUWEN UITGESTELD Niet 1 juli 2020, maar 1 januari 2021 wordt de nieuwe datum waar de nieuwbouweisen voor Bijna Energie Neutrale Gebouwen (BENG) van kracht. Dit komt door de vertraagde oplevering van de benodigde software.

De eisen voor BENG worden per 1 januari 2021 ingevoerd. Er is tot uitstel van een half jaar besloten omdat de software eind 2019 nog niet gereed was. Dit heeft alles te maken met de uitgebreide, genuanceerde bepalingsmethode voor de energieprestatie van gebouwen, de NTA 8800.

BENG moet zorgen voor betere energieprestaties van alle nieuwe gebouwen. Dat levert een belangrijke bijdrage aan de klimaatdoelen van Parijs en de afspraken in het Energieakkoord. BENG stelt drie soorten eisen aan nieuwe gebouwen om het energiegebruik te verlagen.

De eisen die worden gesteld zijn: de energiebehoefte, het primaire fossiel energiegebruik en het aandeel hernieuwbare energie.

Fossiele brandstoffen zijn eindig ĂŠn milieubelastend. De Europese Unie stimuleert

daarom naast energiebesparing ook het investeren in hernieuwbare energiebronnen.

Denk hierbij aan zonne- en windenergie.

Door zelf energie op te wekken moet energie schoner en goedkoper worden.

In 2021 moet alle nieuwbouw voldoen aan de eisen voor BENG. Echter, niet ieder soort nieuwbouw zal eenvoudig kunnen voldoen aan die eisen. Op www.infographics.rvo.nl/ beng/slimmeinnovaties/ staan vijftien slimme innovaties die bijdragen aan de BENGeisen, speciaal voor complexe situaties.

INHOUD

8 Zoeken naar de ideale aanbesteding MKB Infra, Koninklijke NLingenieurs en Bouwend Nederland zijn drie van de elf partijen die bij de Tweede Kamer meer aandacht vroegen voor rechtsbescherming in de aanbestedingspraktijk.

‘Overheid steeds­ minder aantrekkelijke opdrachtgever’

B+U 1 2020 3

‘Zet ontwerper en kunstenaar in bij ontwikkeling van gebouw en gebied’ Dutch Design Week De bouw staat voor een enorme opgave. Energietransitie, klimaatadaptatie, de woningbouwopgave. Daarin is de inbreng van jonge ontwerpers en denkers onmisbaar. De Architectuur & Public Space Route op de Dutch Design Week (DDW) bracht de bezoekers langs nieuwe ontwerpconcepten voor de toekomst van het bouwen, stedelijke transformatie en de openbare ruimte.

14

24 Waar een wil is, is een groene weg Het is een trend om groen te verwerken in de art impressions van stedenbouwkundig ontwerp.

Een overvliegende vogel, rechts en links een boom of een groendak.

‘That‘s it’, zegt Robbert Snep, ecoloog en senior onderzoeker Groene Steden.

‘Samenwerken in zo vroeg mogelijk stadium’

B+U 1 2020 5

Combinatie van renovatie en verduurzaming

32

De afgelopen jaren is de Eusebiuskerk van Arnhem gerenoveerd. De aansluiting op het lokale warmtenet is een van de maatregelen waarmee het gebouw zich voorbereidt op duurzame toekomst.

Alles doen om ongelukken te voorkomen Jaap EstiĂŠ, directeur van de NVAF over (on)veiligheid in de sector en welke stappen er zijn gezet en wat nog in de planning staat.

38 EN VERDER

Overheden zien langzaam de meerwaarde van een integrale wijkaanpak, waarbij je disciplineoverschrijdend te werk gaat.

Maar het kan allemaal wel wat sneller, zo is de teneur op de Vakbeurs Klimaat.

FOTOPAGINA ............1+6+80+94 DE BRAAK HELMOND..............50 NDA ARTIKEL ......................... 54 PREFAB.................................. 56 BEDRIJFSINFO........................ 65

44

DUURZAME VERSTERKING HOUTRIBDIJK LELYSTAD-ENKHUIZEN Deels wordt dat gedaan met grote zandpakketten tegen de dijk, en deels met breuksteen en gietasfalt.

Het zand breekt de golven en zorgt voor een meer diverse natuur in het IJsselmeergebied. Maar zand is ook een natuurvriendelijk bouwmateriaal. Het komt in dit geval uit de directe omgeving, namelijk zandwinputten in het naastgelegen Markermeer.

Dankzij de zandige oevers zijn er minder transportkosten, lagere kosten en is er minder vervuiling. Deze manier van Building with Nature in een binnenmeer zonder eb en vloed is uniek in de wereld.

De zandige oevers zijn echter niet het enige onderdeel van de dijkversterking dat duur-

zaam is aangepakt. Op het deel tussen Trintelhaven en Lelystad is de bodem naast de dijk dieper dan bij Enkhuizen. Hier zou de aanleg van brede zandoevers te kostbaar zijn en dus versterkt Rijkswaterstaat de dijk op de traditionele manier met breuksteen en gietasfalt. Normaal gesproken komen de stenen uit BelgiĂŤ en Duitsland. Was het niet mogelijk, zo dachten de aannemer en Rijkswaterstaat, om ook bij de steenversterking duurzamer te werken?

Langs de Houtribdijk liggen zogeheten vooroeverdammen. Deze vangen de eerste klappen van de golven op. Onderdeel van de dijkversterking was om deze voor-

oeverdammen te vervangen. Tijdens deze werkzaamheden kwamen breukstenen vrij die nog prima te gebruiken zijn.

Dankzij het hergebruik zijn de kosten lager.

Daarnaast vergroot het hergebruik van de breuksteen de duurzaamheid van de dijkverzwaring.

De versterking van de Houtribdijk is onderdeel van het landelijke Hoogwaterbeschermingsprogramma, waarin waterschappen en Rijkswaterstaat samenwerken om Nederland ook in de toekomst veilig te houden. De werkzaamheden duren nog tot halverwege 2020. De versterking won half december de Waterinnovatieprijs 2019.

B+U 1 2020 7

REDACTIONEEL

VERNIEUWING

In dit nummer van Bouw en Uitvoering vertelt Jaap Estié, dat er relatief veel ongevallen

plaatsvinden in de bouwnijverheid. De directeur van de Nederlandse Vereniging Aannemers Funderingswerken weet dat de aard van het werk meer risico’s met zich

meebrengt, maar dit wil niet zeggen dat er geen actie nodig is. “We moeten er als bouwketen alles aan doen om ongevallen tegen te gaan.” Meer op pagina 38.

Ook sprak Bouw en Uitvoering met Koninklijke NLingenieurs-directeur Jacolien Eijer

en senior adviseur Public Affairs Arnoud Willemsen. Zij hebben samen met MKB Infra, Bouwend Nederland en acht bouwpartijen in de Tweede Kamer aandacht gevraagd voor rechtsbescherming in de aanbestedingspraktijk. “De overheid is een steeds minder aantrekkelijke opdrachtgever voor ondernemers”, is de eerste conclusie. In dit gesprek alles

over het mijnenveld dat aanbesteden heet en de aanbevelingen van de Staatssecretaris.

Lees verder op pagina 8.

Prefab bouwen kan onze bouwopgave snel oplossen, is de tendens. Als de industriële

woningbouw kan opschalen en doorontwikkelen, wordt prefab bouwen tot veertig procent goedkoper dan huidige bouwmethodieken. Zover is het nog niet. Journalist Ronald van Bochove zet op pagina 56 de voor- en nadelen van industrieel bouwen op een rij.

Nog niet zover is sport- en beleefcentrum De Braak te Helmond. De realisatie wordt in 2024

verwacht. Met het oog op klimaatadaptie en hittestress krijgt complex De Braak straks veel groen. Het landschap is daardoor beter in staat om hevige stortbuien of langere periode van hitte of droogte op te vangen. Reden om het complex te integreren in het landschap.

Zie pagina 50.

GERARD VOS HOOFDREDACTEUR BOUW EN UITVOERING G.VOS@APRMEDIAGROEP.NL

8 B+U 1 2020

Zoeken naar de ideale

AANBESTEDING

B+U 1 2020 9

10 B+U 1 2020

MKB Infra, Koninklijke NLingenieurs en Bouwend Nederland zijn drie van de elf partijen die bij de Tweede Kamer meer aandacht vroegen voor rechtsbescherming in de aanbestedingspraktijk.

In gesprek met Koninklijke NLingenieurs-directeur Jacolien Eijer en senior adviseur Public Affairs Arnoud Willemsen over de rol van de ingenieur, het mijnenveld dat aanbesteden heet en de aanbevelingen van de Staatssecretaris.

TEKST GERARD VOS

J

acolien Eijer: “Goede condities voor ingenieursbureaus creëren, vormt het uitgangspunt bij Koninklijke NLingenieurs. Als branche-organisatie merken wij dat het bij grote aanbestedingen voor opdrachtgevers steeds minder helder is, wat de rol van de ingenieur is. In het verleden was dat duidelijk afgebakend. Een opdrachtgever deed namelijk heel veel van het ontwerpwerk in huis en werkte nauw samen met ingenieursbureaus. Langzaam is dat verschoven, mede door de komst van integrale contracten.”

Grote opdrachtgevers hebben hierdoor tegenwoordig minder zicht op het ontwerpproces, vertelt Eijer: “Want dat is uitbesteed aan de markt. Het maakt dat de ingenieurs een beetje onzichtbaar zijn geworden. Want de heersende gedachte is dat we alleen maar doorrekenen of de constructie voldoet, we doen natuurlijk meer. Het maakt dat we politiek, bestuurlijk en maatschappelijk beter moeten uitleggen wat we eigenlijk doen. Een van de onderdelen hiervan is de aanbestedingen anders inrichten, we denken dat hier veel winst te behalen is voor alle betrokken partijen.”

RISICO’S OP BORDJE VAN MARKTPARTIJEN

In opdracht van Mona Keijzer, staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat, is een rechtsbeschermingsonderzoek gehouden over de aanbestedingspraktijk van de overheid. Hieruit blijkt dat ondernemers vaak geen gebruik maken van rechtsbeschermingsvoorzieningen bij aanbestedingen, omdat de procedures te omvangrijk zijn.

Met als gevolg dat de overheid een steeds minder aantrekkelijke opdrachtgever is voor ondernemers. Arnoud

jacolien eijer, directeur koninklijke nlingenieurs

Willemsen: “Er worden veel risico’s bij de markt gelegd en dat is niet aantrekkelijk. Ik hoor regelmatig van leden dat ze liever voor private opdrachtgevers werken dan voor de overheid, simpelweg omdat ze een beter rendement maken en minder risico hebben. Daarnaast hanteren veel gemeenten eigen inkoopmodellen en daar zijn weer allerlei varianten van. Dat maakt het onaantrekkelijk.”

Er is dus veel rompslomp bij aanbestedingen van overheden, weet Eijer. “Voor marktpartijen zijn er diverse risico’s bij aanbesteden. Voorwaarde nummer één is

B+U 1 2020 11

natuurlijk dat ze zich goed moeten verzekeren, maar dat gebeurt lang niet altijd. Met als gevolg dat als het misgaat, het bedrijf omvalt en je als opdrachtgever een niet-verzekerd project hebt. We verbazen ons er weleens over dat er zo lichtzinnig over wordt gedacht, zowel bij opdrachtgever als opdrachtnemer.”

INKOOPVOORWAARDEN

Ook valt op dat er bedrijven zijn die opdrachten teruggeven aan de opdrachtgever, simpelweg omdat er teveel risico’s aan kleven. Willemsen: “Ze hebben dan al een aanbesteding gewonnen en hebben veel moeite gedaan, maar dan blijken de inkoopvoorwaarden uiteindelijk zo ongunstig dat de partijen er niet uitkomen. De gemeente wentelt dan de risico’s af, ergens ook wel logisch.

Want de wethouder wil geen gezeur en als dan de risico’s bij de markt liggen, dan zijn de kostenoverschrijdingen niet voor de wethouder en die heeft het dan politiek netjes gedaan. Maar het werkt in de praktijk niet.”

GEEN WOORD SPAANS

De discussie over rechtszekerheid in de bouw speelt al heel lang. Verwachtingsvol werd dan ook door de bouw-

‘ De overheid is een steeds ­ minder aantrekkelijke opdrachtgever voor ondernemers’ partijen uitgekeken naar de resultaten van het rechtsbeschermingsonderzoek van het ministerie van Economische Zaken afgelopen voorjaar. Eijer: “Er werd duidelijk in gesteld hoe het ervoor stond met de rechtszekerheid en wat eraan gedaan moest worden.

De uitkomsten waren klip en klaar, er stond geen woord Spaans in.”

En toen bleef het stil. “De beweging die daarop volgde vanuit het ministerie droeg niets bij aan de oplossing voor het grote probleem. We waren verbaasd. Reden om met elf grote partijen uit de bouw naar buiten te gaan om dit onder de aandacht te brengen.”

12 B+U 1 2020

B+U 1 2020 13

COMMISSIE VAN AANBESTEDINGSEXPERTS

In een brief aan de Kamer zijn meerdere punten onder de aandacht gebracht. Zo wordt er gepleit voor een sterke rol van de Commissie van Aanbestedingsexperts (CvAE). Willemsen: “Het grote probleem nu is dat de kennis van de experts in de commissie groot is, maar dat de adviezen niet worden opgevolgd. Het is te vrijblijvend. Want als het voor een opdrachtgever niet in je straatje past, hoef je er niets mee te doen.”

Met een sterkere rol van de Commissie kan er een effectieve en laagdrempelige klachtafhandeling ontstaan. “Als marktpartijen een klacht indienen over een aanbesteding wordt er gekeken naar: ‘wat mag er van de wet en wat is verstandig? En wat is in de geest met wat we met elkaar afgesproken hebben.’ Je ziet in de praktijk dat de commissie meer rekening houdt met wat er met elkaar is afgesproken en dat de juristen van de overheden zich vasthouden aan de letter van de wet.”

Wat er verder bij aanbestedende diensten geldt is dat de klacht altijd wordt ingediend als de aanbesteding al loopt, vertelt Willemsen. “Maar overheden willen graag dat de aanbesteding doorgaat. De check die dan wordt gedaan is: ‘gaan we nat voor de rechter of niet.’ Als ze denken dat dat niet het geval is, wordt de aanbesteding gewoon doorgezet.”

RISICO’S BIJ MARKTPARTIJEN

NLingenieurs en de tien marktpartijen uit de bouw kennen de complexiteit van de grote aanbestedingen. De gevolgen zijn steeds meer zichtbaar. “Als je de risico’s bij de markt legt, dan haken grotere bedrijven af. Rijkswaterstaat krijgt hier steeds meer mee te maken, die hebben echt last dat grotere bedrijven nu zeggen: ‘ik schrijf niet meer in, want het risico is niet te overzien.’

De teneur is dat zij altijd de Sjaak zijn, omdat er altijd wel iets mis gaat.”

Een ander punt is dat je bij ieder project voor de overheid weer op nul begint, schetst Eijer. “Dat maakt dat het leveren van kwaliteit veel minder lonend is. Als je voor een private partij werkt en je levert goed werk, dan mag je terugkomen en bouw je een langdurige relatie op met je opdrachtgever. Dat bestaat niet bij de overheid. Bij overheden moet je altijd weer meedoen met de EMVI en maar hopen dat je als beste uit de bus komt.”

Het probleem met deze manier van werken is, dat je een neerwaartse spiraal krijgt. “Als het niet loont om kwaliteit te leveren, loont het dus om voor de laagste prijs te werken. Dat wil niemand. De kunst is om het om

arnoud willemsen, senior adviseur public affairs

te draaien naar een nieuw soort aanbesteding waarbij je die kwaliteit wel goed kunt meten. We moeten op zoek naar de ideale aanbesteding.”

NASCHRIFT

Inmiddels heeft staatssecretaris Keijzer van Economische Zaken en Klimaat, naar aanleiding van de gestelde Kamervragen toezeggingen gedaan inzake het aanbestedingsdossier.

Willemsen: “Als NLingenieurs zijn we blij dat de Staatssecretaris extra maatregelen heeft aangekondigd om de rechtsbescherming van ondernemers bij aanbestedingen te verbeteren. Concreet betekent het dat de Staatssecretaris in ieder geval de Commissie van Aanbestedingsexperts nog zeker enkele jaren wil behouden. Daarnaast wordt bekeken hoe de commissie ‘als stok achter de deur een rol kan gaan spelen’, waarbij adviezen niet ongemotiveerd opzij geschoven mogen worden.

Ook wil de Staatsecretaris een professionele klachtenafhandeling wettelijk verplicht stellen, vertelt Willemsen.

“En ze gaat onderzoeken hoe er meer tijd kan komen voor klachtenafhandeling.” Mogelijk komt er een wettelijk verplichte opschortende werking.

Eijer: “Uiteraard moet het een en ander nog worden uitgewerkt, maar voor nu lijken dit enkele stappen in de goede richting te zijn, zoals wij die hebben bepleit.

14 B+U 1 2020

GEBOUWDE OMGEVING

DESIGN EN TOEKOMST

B+U 1 2020 15

16 B+U 1 2020

De bouw staat voor een enorme opgave. Energietransitie, klimaatadaptatie, de woningbouwopgave. Daarin is de inbreng van jonge ontwerpers en denkers onmisbaar.

De Architectuur & Public Space Route op de Dutch Design Week (DDW) bracht de bezoekers langs nieuwe ontwerpconcepten voor de toekomst van het bouwen, stedelijke transformatie en de openbare ruimte.

TEKST RONALD VAN BOCHOVE

C

entraal op het plein op Strijp S van de Dutch Design Week in Eindhoven, eind oktober vorig jaar, was het Biobasecamp opgetrokken. Een paviljoen gemaakt van enorme boomstammen om de makers van gebouwen van morgen te overtuigen het beton te vervangen door hout.

Vlak ernaast was de gevel De ‘Embassy of Circular & Biobased Building’ gemaakt van mycelium bouwblokken die speciaal voor dit project gekweekt zijn.

De brute toepassing van natuurlijke producten in de bouw waren in schril contrast met de subtiele, strakke lijnen en high tech van de nieuwe generatie auto’s en aandacht voor detail van producten die ons leven van morgen mooier zullen maken in de exposities van het Klokgebouw er tegenover.

De gebouwen op het plein schreeuwden om aandacht: De bouw heeft design nodig! Om de problemen waarvoor onze gebouwde omgeving zich gesteld ziet op te lossen en om in contact te blijven met de wereld van de mensen die erin leven, wonen en werken. Want als wij met onze smartphone tegenwoordig in een virtuele wereld alles binnen handbereik lijken te hebben, worden de eisen aan onze gebouwde omgeving ook steeds hoger.

NEDERLANDS KRUISLAAGHOUT?

Maar de bouw moet nog een grote stap te maken. Het Biobasecamp door Studio Marco Vermeulen, is een paviljoen dat architectonische uitdrukking geeft aan de bijdrage die ‘bouwen met bomen’ kan leveren aan de reductie van CO2 én de reductie van stikstof door conventionele bouwmaterialen zoals beton te vervangen door biobased materialen.

foto: JWKaldenbach

foto: britt roelse

B+U 1 2020 17

18 B+U 1 2020

Het dek van het Biobasecamp is opgebouwd uit modulaire vloerdelen van kruislaaghout die herbruikbaar zijn.

Het kruislaaghout is in een Duitse fabriek gemaakt van Duits naaldhout, maar idealiter zou het van Nederlands hout gemaakt zijn. “Waarom bestaat er nog geen Nederlands kruislaaghout?” vraagt architect Marco Vermeulen zich af. “Door meer economische waarde te creëren voor hout, kunnen er namelijk ook meer bossen worden aangeplant. De bouwopgave kan op die manier bijdragen aan bestrijding van klimaatverandering én aan de kwaliteit van het Nederlandse landschap. Dat geldt mogelijk ook voor het Brabantse populierenlandschap, dat ontstaan is ten behoeve van de productie van klompen en lucifers. Daarom laten we het dek ondersteunen door stammen van populieren, die recent nog aan de A2 bij Boxtel stonden, maar vanwege hun leeftijd, en het bijbehorend risico tot omwaaien, moesten worden gerooid.”

TRANSITIE

De DDW toonde een wereld in transitie. Bewust van onze grondstoftekorten en de aanslag die we plegen op het milieu door onze manier van leven, zoeken ontwerpers naar hergebruik, circulair gebruik en het hoogwaar-

dig toepassen van afvalstromen. Zoals in de natuur en met de hulp van onderzoek, wetenschap en technologie kunnen we daar een component ‘smart’ aan toevoegen. CONCR3DE werkt in samenwerking met bekende architectenbureaus, als dat van Zaha Hadid (ZHCode), in de digitale productie van steenproducten. Bijvoorbeeld om een habitat te maken voor zeeleven. Lucasa Zito gebruikt sigarettenfilters om grondstof te maken voor producten uit 3D-printers.

Studio Drift maakt van plastic tassen van Albert Heijn een blokje. Ambassadeurs van de DDW Ralph Nauta and Lonneke Gordijn van Drift willen met dit tassenproject ons bewustzijn vergroten over onze luiheid en gewoonten met kostbare grondstoffen. Eerder maakten ze van een telefoon ook een representatie in kubussen van de gebruikte materialen. Als we zulk mooi basismateriaal voorhanden hebben, bestaat onze omgeving inderdaad uit een onuitputtelijke materialenbron.

B+U 1 2020 19

foto: jean-charles queffelec

20 B+U 1 2020

PANORAMA NEDERLAND

Het rondtrekkende project Panorama Nederland laat zien hoe de grote maatschappelijke vraagstukken van nu, zoals de klimaatverandering en de energietransitie, de sleutel kunnen zijn voor welkome, structurele verbeteringen in de toekomst.

Het Panorama streek niet voor niets neer op de Dutch Design Week. Het College van Rijksadviseurs schetst met Panorama Nederland een optimistisch en aantrekkelijk toekomstbeeld. Een Nederland dat voor iedereen uiterst herkenbaar blijft, maar dat toch op allerlei terreinen fundamenteel anders werkt.

BESLISSENDE WENDING

foto: IGOR VERMEER

De klimaatverandering, de vergrijzende samenleving, de overstap naar hernieuwbare energie, het nijpende tekort aan woningen en de verduurzaming van de landbouw zijn opgaven waarvan we allemaal de gevolgen zullen ervaren, in ons landschap en in onze levensstijl. “Het is prachtig om deel uit te maken van een generatie die op

B+U 1 2020 21

zoveel terreinen een beslissende wending in kan zetten”, zegt Rijksbouwmeester Floris Alkemade. “Dat is een prachtig gegeven om mee te werken. We willen eigenlijk dat iedereen dit Panorama ziet om de discussies op gang te brengen.”

Alkemade: “Het is een verbeelding van een optimistisch en aantrekkelijk toekomstperspectief waarbij de nadruk niet ligt op dreiging, maar op de positieve effecten van de nodige aanpassingen. In plaats van een intimiderend ‘moeten’ vertrekken wij vanuit een inspirerend ‘kunnen’ en met een gedeeld verlangen als motor.”

DRIVERS OF CHANGE

foto: sjoerd eickmans photography

De architectuur route van de DDW stuurt de bezoekers met nadruk ook langs de ‘drivers of change’ waar de laatste ontwikkelingen op het gebied van de geïntegreerde fotonica, biomedische hoogstandjes op nanoniveau en slimme componenten van de zonne-auto Lightyear, te zien waren. Alsof ze zeggen willen: “kijk wat hier gebeurt en integreer dit in de gebouwde omgeving!”

22 B+U 1 2020

Zet ontwerper en kunstenaar in bij ontwikkeling van gebouw en gebied

anne van der zwaag - diamantbeurs amsterdam (foto: anneke hymmen)

Curator, publicist en directeur van designbeurs OBJECT Anne van der Zwaag leidde een groep van 70 gemeenteambtenaren rond tijdens het door haar georganiseerde Big Art evenement halverwege vorig jaar op het Hembrugterrein in Zaandam. Niet alleen keken ze hun ogen uit bij het zien van de kunst. Het terrein zelf is voor Anne een belangrijk voorbeeld van goede gebiedsontwikkeling. “Door hier ruimte te geven aan kunstenaars komt een gebied tot leven.”

“Mijn ervaring is dat er bij aanvang van ontwikkeling of herontwikkeling van een gebouw of stadswijk veel ambitie is. ‘We gaan circulair, duurzaam en samen met de buurt het traject in.’ Maar dat er gaandeweg het project vanwege de duur, en zeker ook vanwege de beschikbare budgetten, veel van die ambitie vervliegt.

Het resulteert in halfbakken oplossingen.”

Van der Zwaag: “In Zaandam gaat het veel beter. Het Hembrugterrein mocht van het Rijksvastgoedbedrijf jarenlang door kunstenaars worden gebruikt. Studio’s, ateliers en culturele evenementen als Big Art brengen het terrein tot leven en geven het een ziel. ABC vastgoed en LIFE makes SENSE hebben het terrein gekocht en ontwikkelen het nu verder, maar bieden de kunstenaars wel aan hun plek te kopen of te blijven huren. Ze snappen het belang van de aanwezigheid van deze pioniers.”

De tijd is er rijp voor om meer aandacht te besteden aan de gebruikers van een gebouw of gebied. Bij grote vastgoedprojecten is ‘out of the box’ denken noodzakelijk. De van origine kunsthistorica ziet het projectteam als een bouwteam uit de renaissance waarbij kunst en wetenschap nauw verweven waren. Of recenter in de Jugendstil of Art Deco waarbij een grote rol is weggelegd voor de kunstenaar.

Anne onderscheidt drie belangrijke voorwaarden voor het slagen van zo’n samenwerking.

1 BETREK DE KUNSTENAAR BIJ JE PROJECT

“Elke gebouw- of gebiedsontwikkeling heeft baat bij het toevoegen van creatieve denkkracht. Een beeldend kunstenaar, een designer of een fotograaf die meedenkt en wordt gehoord.”

B+U 1 2020 23

Anne biedt, afhankelijk van de omvang van zulke projecten, ook ruimte aan beginnende kunstenaars. “Bij de renovatie van de Diamantbeurs in Amsterdam is Gabriel Lester benaderd voor het terras aan de voorzijde van het gebouw, maar voor de lichtstructuur die prominent in de hal hangt is Rick Tegelaar, een jonge, veelbelovende lichtontwerper, gevraagd.”

2 GEEF ZE CONCRETE OPDRACHTEN,

big art - eveline visser - diamantbeurs (foto: jwkaldenbach)

“Doe niet alleen aan ‘brain picking’, maar geef hen specifieke opdrachten. Bijvoorbeeld voor het maken van landmarks in grote gebouwen met veel kantoren en gangen.

Het verhoogt de beleving en het verbetert het gebouw structureel. Het kost niet altijd meer om een ontwerper specifiek meubilair te laten maken voor een deel van het gebouw dan wanneer je het inkoopt. Bovendien stimuleer je hiermee ook designtalent.

“Kunst verheft. Het voegt ongekende waarde toe aan een gebouw of de publieke ruimte. Zo was ik laatst weer onder de indruk van het beeldje van Tom Claassen in de hal van het WKZ in Utrecht. Zo aandoenlijk mooi, het raakt je. Of de sculpturen van Koopman&Bolink in de Noordoostpolder die refereren aan de oude Zuiderzee, ze prikkelen de verbeelding.”

3 PLACEMAKING

object - 30th floor - de rotterdam - studio makkink&bey (foto: pim top)

object - 44th floor de rotterdam intervention krijn de koning

big art - sven signe den hartog - bijlmerbajes

“Een term die al zo vaak is gebruikt maar toch erg belangrijk blijft. Ik geloof niet dat je plekken ‘top down’ levendig kunt maken. Het werkt altijd ‘bottom up.’ En daarin spelen kunstenaars een belangrijke rol. Kijk bijvoorbeeld naar het Vierhavensgebied in Rotterdam waar pioniers als Joep van Lieshout en Richard Hutten het gebied hebben ontsloten. Er komen architectenbureaus en ondernemers haken aan. Daan Roosegaarde heeft er zijn studio geopend, en recent kocht Dudok Groep het HAKA- gebouw. De komende 10 tot 20 jaar gaat dit gebied ongelofelijk snel transformeren.”

De gemeente speelt daarbij een belangrijke rol. Anne doet een beroep op beleidsmakers om vrijplaatsen in steden te behouden voor de creatieve sector door lage huren en woon- en werkruimten. “De gemeente moet ervoor zorgen dat dit kloppend hart er blijft. Want dit trekt de juiste bedrijvigheid aan. Dan komt de horeca, de kleine ondernemers en uiteindelijk een ontwikkelaar die snapt wat daar de waarde van is. Want het gaat tegenwoordig niet meer alleen om de verhuurde of verkochte vierkante meters vastgoed. Als een gebied tot leven komt, dan is het geslaagd, voor de bewoners tenminste.

Betrek daarbij de mensen die het gebied levendig hebben gemaakt.”

“Er zijn een paar projectontwikkelaars die al op deze manier werken. Het eerder genoemde ABC Vastgoed, Lingotto, Synchroon BV. en het kleinere Schipper Bosch vind ik goede voorbeelden. Bij de herontwikkeling van de Bijlmerbajes hebben AM en Cairn bijvoorbeeld een oude cipier in dienst genomen omdat hij het terrein kent en er veel heeft meegemaakt. Het DNA van een plek is belangrijk om te gebruiken bij de nieuwe ontwikkeling.”

B+U 1 2020 25

natuurinclusief bouwen

WAAR EEN WIL IS, IS EEN GROENE WEG

26 B+U 1 2020

‘Het is een trend om groen te verwerken in de art impressions van stedenbouwkundig ontwerp. Een overvliegende vogel, rechts en links een boom of een groendak.’

‘That‘s it’, zegt dr.ir. Robbert Snep, ecoloog en senior onderzoeker Groene Steden (biodiversiteit, klimaatadaptatie, gezondheid) bij Wageningen Environmental Research, WUR. Maar hij wil meer. We praten met hem over het belang van groene steden, de groene mogelijkheden en het creëren van een groene bewustwording in de bouw.

TEKST BETTY ROMBOUT BEELD WOUTER VAN DER SAR PHOTOGRAPHY

B+U 1 2020 27

A

ls kind en puber bestudeerde hij al de natuur: Robbert Snep. Als vrijwilliger was hij betrokken bij Stichting Stadsnatuur Eindhoven, waarna hij besloot biologie te gaan studeren.

Inmiddels is hij (inter)nationaal bezig met het vergroenen van steden. “We vervreemden ons meer en meer van de natuur. De meeste mensen wonen en werken in steden. Ze hebben het er naar hun zin en komen er nauwelijks meer uit. De stadsomgeving is vaak niet ingericht om natuur te ondersteunen, waardoor dagelijkse natuurbeleving ontbreekt. Met name kinderen en jongeren groeien tegenwoordig op zonder regelmatig in de natuur te komen. Op scholen wordt gemiddeld 15 minuten per week aandacht besteed aan natuur en 75 procent van de jongeren komt niet of maar één keer per jaar in een natuurgebied. Stekelbaarsjes zoeken in sloten, is er niet meer bij. Dit gebrek aan natuurbeleving heeft een negatieve impact op onze mentale gesteldheid, op onze kennis van natuur (waar we afhankelijk van zijn) en op het draagvlak voor natuurbehoud.”

NATUURINCLUSIEF

Kortom, het moet anders. En er wordt aan gewerkt. In de bouw is er al veel aandacht voor energieneutraal en circulair bouwen. Met name om de ecologische footprint te verkleinen. “Maar”, zegt Snep, “de integratie van natuur staat in de bouwsector nog maar op een laag pitje. Oftewel, er wordt nog te weinig natuurinclusief gebouwd.

Bewustwording over het belang van groen ontbreekt veelal in de branche. Ook de klant - overheid, woningcorporatie, particulieren - vraagt er nog te weinig naar.

Daarnaast wordt er niet direct een vertaalslag gemaakt naar het instrumentarium van bouwen. Groen meenemen in het ontwerp is geen vanzelfsprekendheid. Het staat veelal niet in het Programma van Eisen (PvE). Laat staan dat groen gecalculeerd wordt in het verdienmodel.

Het wordt vaak gezien als kostenpost.”

Snep vervolgt: “Steden staan vol met gebouwen, parkeerplaatsen en allerlei andere bestratingen. Soms worden er bij de bouw wel wat faunavoorzieningen aangebracht. Denk aan het inmetselen van nestkasten voor vogels of vleermuizen. De kosten hiervan zijn laag.

Maar vervolgens ontbreekt het de vogels en vleermuizen aan voldoende stadsgroen om eten te zoeken, waardoor ze er niet willen wonen, en de nestkasten leeg blijven.

Kortom, we geven de natuur dus niet voldoende ruimte

28 B+U 1 2020

om te gedijen en om deze te beleven. De biodiversiteit in onze leefomgeving komt danig in het gedrang. We vergeten, dat natuur bijdraagt aan een prettig leefklimaat en onze gezondheid en een voorwaarde is om onze omgeving leefbaar en toekomstbestendig te houden.”

KENNIS

Natuurinclusief bouwen vraagt om kennis die in de bouwsector zelf nog te weinig aanwezig is, benadrukt Robbert Snep. Duidelijk. Maar hoe veranderen we de situatie?

“Natuurinclusief bouwen vraagt om expertise die je van een niet-ecoloog niet mag verwachten. Ontwerpers hebben er vaak weinig zicht op. Mijn advies is daarom om samen te werken met ecologen van natuurorganisaties, ecologische adviesbureaus of onderzoeksinstituten.

Samenwerken, in een zo vroeg mogelijk stadium. Bij de eerste schetsen voor de bouwplannen is het vaak nog relatief eenvoudig om natuurlijk groen mee te nemen.”

Robbert Snep noemt ook de onlangs gelanceerde website www.bouwnatuurinclusief.nl. Een mooi initiatief.

De site geeft veel input over natuurinclusief bouwen waar projectontwikkelaars, architecten, gemeenten en woningbouwcorporaties direct mee aan de slag kunnen.

PROJECTONTWIKKELING EN NATUUR

Om zijn verhaal te concretiseren, vertelt Snep in het kort hoe projectontwikkelaars de natuur mee kunnen nemen in hun project. “Ten eerste: op de projectlocatie zelf is vaak al natuur aanwezig. Of het nu gaat om een stedelijke plek die getransformeerd wordt of een weiland, dat in een woonwijk verandert. Projectontwikkeling wil niet

VOORBEELDPROJECTEN NATUURINCLUSIEF BOUWEN EVA-LANXMEER IN CULEMBORG In deze wijk wordt wonen gecombineerd met werken, recreëren, drinkwaterwinning, naar school gaan en voedsel produceren. Een wijk waar hoge ambities nagestreefd worden op het gebied van cultuurhistorie, landschap, water, energie, gebruik van bouwmaterialen, mobiliteit en bewonersparticipatie in ontwikkeling en beheer van de wijk.

EVA-Lanxmeer heeft een groep bewoners aangetrokken die het waardeert om de geboden ruimte te benutten om zelf te ontwikkelen en te beheren.

De wijk telt inmiddels 300 huishoudens die bijvoorbeeld samenwerken in de gezamenlijke tuin van hun hof, in het beheer van het openbaar groen, in het delen van auto’s, in de opwekking van duurzame energie en in de ontwikkeling van stadsboerderij Caetshage. www.eva-lanxmeer.nl

B+U 1 2020 29

KERKENBOSCH IN ZEIST De gemeente Zeist en woningcorporatie Woongoed Zeist werken aan het levensloopgeschikt maken van de wijk Kerkebosch. In de bosrijke wijk komen nieuwe en verbeterde voorzieningen, naast 1000 nieuwe woningen in verschillende prijsklassen en typen. Het architectenbureau wUrck is sinds 2010 als landschapsarchitect bij het project betrokken. Bij het ontwerp is het bureau uitgegegaan van een integrale ontwikkeling van stad en groen.

Op 11 april 2010 is Kerkebosch Zeist tijdens het Nationaal debat van Building Holland over natuurinclusief bouwen uitgeroepen als meest natuurinclusieve gebiedsontwikkeling. Volgens de jury bewijst ­Kerckebosch dat bouwen aan een gezond leefmilieu voor mens en natuur heel goed samen kan. Sterker nog, door consequent met oog voor de natuur te ontwikkelen, is juist extra woonkwaliteit ontstaan.

DE KERSENTUIN IN UTRECHT LEIDSCHE RIJN De 94 woningen van de Kersentuin liggen in twee straten: de Atalantahof en de Aureliahof. De woningen zijn duurzaam, flexibel, compact, levensloopbestendig en gedeeltelijk uitbreidbaar gebouwd. Elke woning is anders van indeling. De straten zijn autoluw en daarmee kindvriendelijk en er is veel groen. De buurt bestaat uit koop- en sociale-huurwoningen. Er zijn kleinere appartementen, grote eengezinswoningen, woon-werkwoningen en gelijkvloerse woningen voor mindervaliden.

In de Kersentuin wordt veel samen gedaan. Daarom zijn er gemeenschappelijke voorzieningen zoals tuinen, projecthuis, speelvoorzieningen, parkeergarage, wasmachineruimte en gereedschap. https://kersentuin.nl

www.kerckeboschzeist.nl

30 B+U 1 2020

B+U 1 2020 31

zeggen, dat we alles van die plek weg moeten halen.

Bomen bijvoorbeeld die erop staan en een bepaalde ecologische waarde hebben, kunnen in het ontwerp meegenomen worden. Ten tweede: de natuur die in een wijk of op een bedrijventerrein komt, heeft altijd een directe relatie met de natuur in de omgeving. Daar kunnen projectontwikkelaars op afstemmen. Ten derde: is er al bekend wat voor soort bouw er komt? Zijn het bijvoorbeeld gebouwen met platte daken, dan biedt dit de natuur een kans om zich hierop te vestigen. Groene daken met planten, of daken waar bijvoorbeeld schol­ eksters op kunnen broeden.”

Met de door Robbert Snep genoemde drie stappen van natuurinclusief bouwen, kan de projectontwikkelaar zich al goed oriënteren op de mogelijkheden. Vervolgens dient hij zich af te vragen, welke relatie de doelgroep van de bouwlocatie - jongeren, ouderen, werknemers, huurders - heeft met de natuur. Weet hij dit, dan kan hij die plek zodanig inrichten, dat de betreffende doelgroep die natuur ook echt beleeft. “En dat het niet blijft bij alleen een wipkip neerzetten voor spelende kinderen”, aldus Snep.

KOSTEN

We noemden het al even, natuurinclusief bouwen wordt nog vaak gezien als een kostenpost. Maar dat hoeft niet.

Snep: “Het begint bij het meenemen van natuur in de businesscase. Uit onderzoek weten we, dat natuur kwaliteiten toevoegt aan bedrijfsterreinen en woonwijken. Er is een directe link met klimaatadaptatie en gezondheid, maar ook de aantrekkelijkheid en uitstraling. Uiteindelijk leveren we een omgeving op die voor de gebruikers gunstig is. Dit zou ertoe kunnen leiden, dat er voor de woningen meer geld gevraagd mag worden. Iets wat past in het businesscase denken van projectontwikkelaars. Natuur kan dus een pluspunt zijn. Daarnaast, projectontwikkelaars kunnen proberen hun opdrachtgevers warm te maken voor natuurinclusief bouwen. Zodanig, dat zij gaan meebetalen aan de investering. Waar een wil is, is een groene weg.”

GOED INFORMEREN

Tot slot zegt Robbert Snep: “Mijn oproep aan de bouwsector is om zich goed te informeren over natuurinclusief bouwen. Betrek, zoals eerder gezegd, ecologen bij projecten.”

Eusebiuskerk in Arnhem

COMBINATIE VAN RENOVATIE EN VERDUURZAMING

B+U 1 2020 33

34 B+U 1 2020

De afgelopen jaren is de Eusebiuskerk in de binnenstad van Arnhem grondig gerenoveerd.

De aansluiting op het lokale warmtenet is een van de maatregelen waarmee het monumentale gebouw zich voorbereidt op een duurzame toekomst.

TEKST NADINE HUISKES BEELD JAN VAN DALEN

T

ijdens de Slag om Arnhem werd een groot deel van de eeuwenoude Eusebiuskerk verwoest.

De kerk werd na de Tweede Wereldoorlog herbouwd en diverse keren gerestaureerd, en was in 2009 opnieuw toe aan een restauratie.

Om het restauratieproces in goede banen te leiden, schakelde het bestuur van de Eusebiuskerk Peter Koelewijn in, architect en bouwkundige. Koelewijn werd gevraagd elementen toe te passen die ervoor zorgen dat het gebouw de komende twintig jaar kan inspelen op de maatschappelijke behoefte. “We wilden dus niet alleen behouden wat er is, maar de kerk ook klaarmaken voor de toekomst”, vertelt hij. “Zo kwamen we op het idee van glazen balkons rondom de toren, zodat mensen van buitenaf de bijzondere architectuur van de kerk kunnen bewonderen. Ook wilde de kerk stappen zetten op het gebied van duurzaamheid.”

De verduurzaming van de kerk begon met de wens om een tijdelijk gebouw met installaties aan de noordkant van de kerk te slopen. “Dat gebouw stond er inmiddels al 25 jaar en was een doorn in het oog van veel Arnhemmers”, legt Koelewijn uit. “Ik was van mening dat we de cv-ketels niet zomaar op een andere plek zouden moeten hangen. Er lagen uitgelezen kansen om een nieuwe warmtevoorziening te realiseren, ook omdat er altijd malheur was met de cv-ketels én ze op dat moment aan vervanging toe waren.”

B+U 1 2020 37

PRIMEUR VOOR HISTORISCHE KERK

In de planvorming was besloten om de vloerverwarming in de kerk met zo’n duizend vierkante meter uit te breiden. Daardoor kwam een aansluiting op het lokale warmtenet in beeld als alternatief voor de gasgestookte cv-ketels.

is veel zorg besteed aan de historische elementen in de vloer, zoals de grafzerken die bewaard zijn gebleven na de instorting van de kerktoren in 1944 en 1945. Op de plekken van deze grafstenen is geen vloerverwarming geplaatst.

“Het warmtenet van Vattenfall kwam al praktisch langs de kerk en zou sowieso worden uitgebreid. Onder meer de nieuwbouwwoningen die rondom de kerk worden gebouwd en de nieuwe bioscoop worden aangesloten op stadswarmte”, vertelt Annemarie Sent, accountmanager bij Vattenfall voor de regio Arnhem-Nijmegen.

“Het was logisch dat ook de Eusebiuskerk daarvan kon profiteren. Arnhem heeft hierdoor een primeur: dit is de eerste historische kerk in Nederland die op stadswarmte is aangesloten.”

De vloerverwarming is goed voor 40 procent van het warmteverbruik van de kerk. Om aan de overige 60 procent van de warmtevraag te voldoen, maakt de Eusebiuskerk gebruik van heaters. “Op dit moment zijn dat er 22, die op acht meter hoogte hangen. Heaters zijn heel efficiënt, omdat ze gebruikmaken van stralingswarmte.

Dat houdt in dat ze niet de lucht in de kerk verwarmen, maar direct de bezoekers.” Koelewijn wijst erop dat de heaters weliswaar nu nog op aardgas functioneren, maar dat er serieuze plannen zijn om daar een duurzaam alternatief voor te gaan gebruiken.

Arnhem heeft nog een innovatie: om de kelder uit te breiden ten behoeve van toiletruimten en de technische ruimte heeft de Stichting Eusebiuskerk namelijk een ondergrondse betonnen bak laten aanleggen. Dit is uniek voor werkzaamheden rondom een historische kerk. “De warmteleidingen van Vattenfall gaan naar binnen via deze betonnen wand in de kelder. Hierdoor hoefden wij niet door de hele dikke muren van de kerk te boren”, vertelt Sent.

FOSSIELVRIJE AMBITIES

RUIMTE- EN STRALINGSWARMTE

De duurzame ambities van de Eusebiuskerk zijn groot: binnen circa zes jaar onafhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. De aansluiting op stadswarmte is de eerste grote stap die daarmee is gezet. “In vergelijking met een cv-ketel bespaart stadsverwarming in Arnhem al 79 procent CO2”, licht Sent toe. “Stadswarmte is dan ook een belangrijke pijler van de ambitie van Vattenfall om binnen een generatie fossielvrij leven mogelijk te maken.”

De vloerverwarming beslaat niet alleen een groter oppervlakte dan voorheen, maar is ook extra geïsoleerd.

De nieuwe vloerverwarming wordt gevoed vanuit de technische ruimte in de kelder van de kerk. Bij de aanleg

Volgens Sent zijn projecten zoals de Eusebiuskerk een mooie showcase van wat er allemaal mogelijk is met stadswarmte. Steeds meer kerken tonen inmiddels interesse in verduurzaming. Koelewijn vult aan: “Zeker als een kerk al convectoren of vloerverwarming heeft, dan kan stadswarmte heel aantrekkelijk zijn, mits er natuurlijk in de buurt al een warmtenet ligt. Verder heeft iedere kerk zijn eigen uitdagingen, waardoor verduurzaming van deze monumenten grotendeels maatwerk is. Het is dan ook heel goed om te zien dat steeds meer kerken willen weten hoe de Eusebiuskerk aan het verduurzamen is.”

De vernieuwde Eusebiuskerk beschikt over een verwarmingssysteem met twee kernonderdelen: vloerverwarming en heaters. Koelewijn legt uit: “De vloerverwarming zorgt voor een comfortabele vloertemperatuur.

We hebben voor een groter oppervlakte vloerverwarming gekozen dan waar normaal gesproken mensen zitten, zodat de kou die via de ramen naar binnen komt, kan worden opgevangen.”

B+U 1 2020 39

Jaap Estié directeur Nederlandse Vereniging Aannemers Funderingswerken

‘ALLES DOEN OM ONGELUKKEN TE VOORKOMEN’

40 B+U 1 2020

Volgens cijfers van de Inspectie SZW staat de bouwnijverheid al jarenlang in de top 5 van risicosectoren; er vinden relatief en absoluut veel ongevallen plaats.

Bouw en Uitvoering praat met Jaap Estié, directeur van de Nederlandse Vereniging Aannemers Funderingswerken (NVAF) over (on)veiligheid in de sector en met name in de wereld van de funderingswerken, welke stappen er gezet zijn en wat nog in de planning staat.

TEKST BETTY ROMBOUT

G

emiddeld zijn er 148 slachtoffers per 100 duizend banen van werknemers in de bouw.

Dit is fors meer dan het gemiddelde van 28 slachtoffers per 100 duizend banen van werknemers over alle sectoren. In 2017 waren er 20 doden in de bouw te betreuren. Deze cijfers lijken schokkend, maar Jaap Estié nuanceert: “We moeten deze aantallen in perspectief plaatsen. Natuurlijk dienen we altijd te werken aan verbetering van veiligheid. Maar let wel, veel beroepen in andere sectoren kennen nauwelijks risico’s. Denk aan een kantoorbaan. Als ik achter mijn bureau op de computer aan het werken ben, hoe groot is de kans dat ik een ongeval krijg? In de bouw moeten we vaak een maatwerkoplossing bouwen op een locatie, veelal in samenwerking met diverse partijen. Bovendien, om iets te bouwen zijn vele machines nodig. Ook steigers zijn noodzakelijk. Alleen al door de aard van het werk, is het risico op ongelukken in de bouw groter dan in andere sectoren.”

GEVAREN

Ook al brengt de aard van het werk meer risico’s met zich mee, dit wil niet zeggen dat er geen actie ondernomen moet worden. “We moeten er als bouwketen alles aan doen om ongevallen tegen te gaan”, zegt de directeur van de NVAF. De meeste ongevallen in de bouw liggen op het gebied van vallen en struikelen. Ook komen handen nog wel eens bekneld te zitten. Over

risico’s in de funderingsbranche zegt Estié: “De aard van de ongevallen wijkt niet echt af van de reguliere bouw, wel zijn er extra risico’s bij het hijsen van funderingselementen. Daarnaast is het belangrijk, dat de funderingsmachines op een stabiele ondergrond staan. Het is essentieel, dat de mensen die deze machines bedienen - of zij die er onder werken - adequaat opgeleid zijn. Dat is ook wettelijk verplicht. In het projectplan dient vooraf dan ook goed nagedacht te worden over waar de machines moeten staan en hoe ze dienen te werken. En, is er voldoende ruimte om de machine op te bouwen en weer af te breken en voldoende plek voor transport en logistiek? Voor het funderen hijsen we lasten omhoog, zoals buizen. Deze werkzaamheden moeten wel voldoen aan bouwveiligheidseisen. Als branchevereniging werken we er hard aan om de veiligheid op diverse terreinen in de funderingswereld op een hoog plan te krijgen.”

foto: daan kloeg shutterstock

RICHTLIJNEN EN BOEKJE

Maar wat doet de NVAF dan allemaal? Jaap Estié: “We stellen allerlei richtlijnen op om zo veilig mogelijk te kunnen werken. Zoals bijvoorbeeld het bouwterreincertificaat, een document waarin de opdrachtgever vastlegt, dat het terrein waarop het funderingsbedrijf moet gaan werken, stabiel en goed begaanbaar is. Overigens is de opdrachtgever dit al verplicht vanuit de Europese regelgeving. Een andere richtlijn is die van drijvend funderingsmaterieel. Er zijn immers ook funderingsmachines die op een ponton staan.

Ook bestaat er een NVAF-richtlijn voor valgevaar. Veilig ontwerpen, voorbereiden en realiseren van funderingswerken in de publieke omgeving, is nog weer een andere richtlijn. Momenteel zijn we bezig met een richtlijn voor funderingswerk in verontreinigde (water)bodem en

grondwater. Binnenkort komen we met een richtlijn - in samenwerking met het Betonhuis - over samenstelling van beton voor in de grond gevormde funderingspalen.

Met producenten van betonpalen, transporteurs, verwerkers zijn we bezig met een richtlijn over veilig laden en lossen van funderingspalen op de bouwplaats. We zoeken steeds de combinatie van: wat weten en kunnen we zelf en welke kennis is er in de markt beschikbaar?”

Ook heeft de NVAF een vakboekje ‘Veilig Funderen’ uitgebracht. Voor alle mogelijk denkbare technieken in de funderingsbranche is een risico-inventarisatie (RI&E) gemaakt. De teksten zijn goed leesbaar voor werknemers, degenen die het werk moeten uitvoeren. In het boekje staat onder meer wat de risico’s zijn, de te nemen maatregelen om deze zoveel mogelijk te vermijden en hoe op een zo veilig mogelijke manier te werken.

42 B+U 1 2020

B+U 1 2020 43

jaap estie, directeur nvaf, foto: jan de roo fotografie.

De NVAF is een branchevereniging die de belangen behartigt van aannemers die zich bezighouden met funderingswerken. Het aantal leden betreft 91. Totaal 90 vrijwilligers ondersteunen de NVAF. De vereniging kent onder andere de volgende werkgroepen: Werkgroep Techniek en Normering Werkgroep Arbeidsomstandigheden en Milieu Werkgroep Opleidingen Werkgroep Contractuele Relaties Werkgroep Public Relations Binnen de Stichting Samenwerking voor Veiligheid (SSVV) heeft de NVAF een bestuurszetel. Samenwerkingsverbanden zijn er onder andere ook met de CROW, Betonhuis, Betonvereniging, het Kenniscentrum Aanpak Funderingsherstel (KCAF) en PAO Techniek en Management. Met deze laatste instelling heeft de NVAF onlangs een cursus ontwikkeld voor begaanbaarheid van bouwterreinen en bouwterreincertificaten samengesteld.

Ook in Europees verband is de NVAF betrokken. De vereniging is lid van de European Federation of Foundation Contractors (EFFC).

Meer informatie: www.nvaf.nl

En worden de maatregelen op een goede wijze overgebracht aan de partijen die de werken moeten uitvoeren?

Houden we hier geen rekening mee, dan vallen mensen terug in de standaard veiligheid procedures.”

CULTUUR

Bewustwording is dus belangrijk. Maar daarnaast is de cultuur, het elkaar durven aanspreken op gedrag, ook debet aan onveilig werken. Jaap Estié: ‘’We werken vaak in een keten, van opdrachtgever, hoofdaannemer en vervolgens een aantal onderaannemers. Soms zijn er van de laatste groepen een aantal tegelijkertijd op de bouw.

Ze hebben vaak geen gezagsverhouding met elkaar.

Dus moeten we ook in de zijwaartse lijn elkaar durven aanspreken: ‘He joh, wat er hier gebeurt, is niet verantwoord!’. Of: ‘Laten we samen kijken, hoe we het veiliger kunnen doen’. Ietwat zwart-wit gesteld, maar we zien vaak dat elke partij bezig is met zijn eigen stukje werk.

Ziet Jan van partij A dat een collega Ruud van partij B geen helm draagt, dan zou het normaal moeten zijn te zeggen: ‘Joh, zet je helm even op’. Het gaat er niet alleen om, dat die helm het werk in elke situatie veiliger maakt.

Ook om de uitstraling. Een collectieve bewustwording omtrent veiligheid in de bouw.”

BOETE EN PREVENTIE

BEWUSTWORDING

Richtlijnen en een boekje zijn mooi, maar veilig werken in de bouw heeft ook alles te maken met bewustwording. Estié: “Bewustwording is iets, dat door het hele proces heen loopt. Het gaat hierbij niet alleen om de man of vrouw die het werk uitvoert. Het begint bij het ontwerp van het bouwwerk. In die fase moeten we al nadenken over veiligheid. Dat zijn opdrachtgevers ook wettelijk verplicht en zij mogen die verantwoordelijkheid niet eenzijdig bij onderaannemers neerleggen. In de uitvoeringfase blijft vervolgens veiligheid een hot item.

Erover nadenken en nog eens nadenken. Veiligheid dient een goede mix te zijn van theorie en praktijk. Daar ontbreekt het soms nog weleens aan. We kunnen een veiligheidsmaatregel bedenken, maar is deze wel uitvoerbaar?

Het mag duidelijk zijn, de NVAF doet er alles aan om het werken in de funderingsbranche zo veilig mogelijk te maken. Op de vraag of er ook in deze een rol voor de overheid is weggelegd, antwoordt Estié: “De overheid is heel erg bepalend. Ze maken de wetgeving. Het toezicht op de veiligheid ligt deels bij Bouw- en Woningtoezicht en deels bij de Inspectie SZW. Waar ik persoonlijk moeite mee heb, als er een ongeval gebeurt, dan komt de Inspectie. Het is goed, dat het ongeval onderzocht wordt. Maar van ongevallen moeten we ook leren om er vervolgens voor te zorgen, dat het in de toekomst niet meer gebeurt. Mijns inziens zit er bij de inspectie van ongevallen een hoog gehalte van opsporing. Wat is er fout gegaan? Een groot deel van de procedure gaat over boetevaststelling. Zorgvuldig onderzoek is prima. Zijn bedrijven nalatig geweest, dan is een boete inderdaad op zijn plek. Maar hiermee gaan we het gedrag niet veranderen. Ik vind, dat er meer aandacht besteed zou kunnen worden aan preventieve maatregelen.’

44 B+U 1 2020

46 B+U 1 2020

Sturen op integrale wijkaanpak is

WIN-WIN Alleen riolering vervangen in de wijk of een strookje groen plaatsen, is zo 1980. Integraliteit is het sleutelwoord.

Overheden zien langzaam de meerwaarde van een integrale wijkaanpak, waarbij je disciplineoverschrijdend te werk gaat. Maar het kan allemaal wel wat sneller, zo is de teneur op de Vakbeurs Klimaat.

TEKST GERARD VOS

E

en wijk toekomstbestendig maken op het gebied van klimaat, maatschappij en biodiversiteit is een flinke uitdaging. Het is dan ook zaak voor gemeenten om voor een integrale aanpak te kiezen, aldus projectmanager Alex van Doorn van Aveco de Bondt en Richard Hendriks, eigenaar van Agel Adviseurs. Beide partijen toonden hun aanpak op de Vakbeurs Klimaat voor een slimme wijkaanpak. Handig om straks met één schop in de grond de opgaven klimaatadaptatie, energietransitie en groot onderhoud aan te kunnen pakken.

ken we een Gis-analyse. Door een geografisch informatiesysteem te gebruiken, kunnen we dynamische data verantwoord en doordacht analyseren. Neem waterbeheer. Als je een waterberging aanlegt dan heeft dat effect op de flora en fauna. Als je dan te veel insecten krijgt, kun je bijvoorbeeld een gierzwaluwplek aanleggen en zo circulair te werk gaan. Wij kijken met de Gisanalyse, waar zijn geschikte plekken voor de waterberging, wat is de staat van de bodem, hoeveel woningen zitten er rond de plek. Dit soort factoren nemen we allemaal mee met een Gis-analyse.”

WIJKEN VAN DE TOEKOMST

Geld speelt geen rol Gemeenten zijn nog zoekende, ziet Hendriks. “Ze hebben een opgave. Ze weten niet wat voor aanpak er moet komen, maar wel dat ze de regie moeten gaan nemen.

Integraal werken is lastig, maar je moet wel samenwerken.”

Een inspiratieboek voor de gemeente Best leidde tot de dienst Wijken van de Toekomst.

Richard Hendriks van Agel Adviseurs: “We hebben in Best twee wijken getoetst op ecologie, groen en grijs.

“We hebben een maatlat ontwikkeld waarbij we naar drie thema’s kijken. Allereerst klimaat. Daar vallen duurzame energie, luchtkwaliteit en waterstromen onder.

Verder is Maatschappij een thema met onderwerpen als het geluksniveau van de burgers, sociale interactie en veiligheid. Tot slot kijken we naar biodiversiteit. Denk daarbij aan vegetaties, boomsoorten, vogels, vleermuizen en overige fauna.”

Gis-analyse Om te komen tot een integrale wijkaanpak spelen data een belangrijke rol, vertelt Hendriks. “Hiervoor gebrui-

Geld speelt daarbij opmerkelijk genoeg geen rol, merkt Hendriks. “Ik zeg altijd: ‘er is geen budget, maar altijd geld. Als je het geld van alle deeltrajecten bekijkt en het bij elkaar brengt voor de integrale aanpak, dan heb je uiteindelijk meer te besteden en pak je het direct goed aan.”

LEES ME E R

GEL W W W.A

A DV IS

EUR S.N

L

48 B+U 1 2020

GOUDEN GIETER Jaarlijks wordt op de Vakbeurs klimaat de Gouden Gieter uitgereikt. Afgelopen november mocht Connected Green en het drijvende terras de gieter in ontvangst nemen.

DE GOUDEN GIETER VOOR HET BESTE PRODUCT werd in ontvangst genomen door René Voogt van Connected Green. Zij helpen groenvoorzieners en opdrachtgevers om te besparen op watergift, projectbezoeken en inboet. Het systeem werkt met draadloze sensoren die op strategische plekken onzichtbaar in groenprojecten worden weggewerkt. Deze sensoren zijn verkrijgbaar in verschillende lengtes zodat het bodemvocht altijd wordt gemeten op worteldiepte. De sensoren worden ingesteld op basis van de combinatie van grondsoort en boom/plantsoort. Zowel medewerkers van de opdrachtgever als medewerkers van de groenvoorziener kunnen meekijken met de gegevens of alerts ontvangen, bijvoorbeeld bij te droge of te natte situaties.

DE GOUDEN GIETER VOOR HET BESTE IDEE ging naar het drijvende terras van Dionysios Sofronas van Aardoom Hoveniers. Hij bedacht een drijvend terras, waarbij overtollig water wordt geïntegreerd in het design van het terras. Door het terras in een wateropvangbassin te plaatsen, drijft het als het ware op overtollig regenwater.

Sofronas legt uit: “In periodes met veel regen vangen we het water op en komt het terras omhoog. In droge periodes laten we het water vrij en zakt het terras, waardoor er een zitkuil ontstaat. Het terras ligt dus hoog in de donkere winterse periode, waardoor het veel licht vangt, en tijdens de warme zomerdagen ligt het terras tussen het groen.”

Sofronas kwam op het idee doordat gemeenten waterbuffering in de particuliere tuin volledig overlaten aan hoveniers. De opties in kleine stadstuinen zijn relatief beperkt. “Ik wil een serieuze waterbuffer creëren die ook de klimaatproblemen van de toekomst aankan. Door de watertank te combineren met een spelelement, ontstaat een beleving in de tuin. De wateropvang zal zo’n negen tot zestien kubieke meter groot zijn en een meter diep.” Vooralsnog is het drijvende terras een idee, dat Sofronas snel hoopt om te zetten in een concreet plan.

B+U 1 2020 49

Dat kost meer in het begin, maar dat betaalt zich altijd terug. Essentieel hierbij is de communicatie. We gaan om de tafel met de opdrachtgever en stellen vragen als waar willen jullie naartoe en wat wil je allemaal meenemen.”

De bewoners centraal Omgevingsmanagement en participatie is een wezenlijk onderdeel van Dé Integrale Wijkaanpak, vertelt Van Doorn. “Mensen weten wat er speelt in een straat. Je kunt bijvoorbeeld wel de data hebben en een kaartje waarop te zien is dat er wateroverlast is, maar het gaat erom of de mensen het ook zo ervaren. Het water in een straat kan bijvoorbeeld binnen een half uur wegstromen en dan ervaren de bewoners het misschien helemaal niet als overlast. We proberen de bewoners mee te krijgen in de wijkaanpak door te laten zien dat wij de partij zijn die de gemeente ontzorgt. Als er bijvoorbeeld wateroverlast is, zorgen we dan ook meteen dat het opgelost is, zodat de bewoners kunnen zien dat er echt iets gebeurt.”

DÉ INTEGRALE WIJKAANPAK

Met de aanstekelijke titel: ‘Help, mijn straat stroomt over!’ gaf Aveco de Bondt op de Vakbeurs Klimaat uitleg over de integrale en duurzame wijkaanpak.

Die integrale aanpak is noodzakelijk, schetst senior projectmanager Alex van Doorn. “Gemeenten krijgen de komende jaren te maken met grote uitdagingen, zoals de energietransitie en klimaatadaptatie. Tel daar de huidige plannen van onderhoud bij op, maar ook het beheer, de omgang met stakeholders en het meegaan met technische innovaties.”

Aveco de Bondt ontwikkelde Dé Integrale Wijkaanpak, hiermee helpt ze gemeenten om uitdagingen om te buigen tot kansen. Dé Integrale Wijkaanpak volgt een stappenplan die naast de traditionele stappen: Analyse, Ontwerp, Realisatie en Beheer een nieuwe stap kent, te weten: keuzestrategie.

Van Doorn: “Deze dienst focust op de meerwaarde van een wijkaanpak. Daar kun je als gemeente het verschil mee maken. Je kunt versneld meerdere doelen halen.

LEES ME E R

Geen deelaanpak Ook al lijkt de integrale wijkaanpak hot, Aveco de Bondt moet er wel actief voor werven. Het komt zeker niet aanwaaien, ook al zitten de gemeenten vol met vragen over de energietransitie of klimaatadaptatie. Van Doorn: “Als we zouden zeggen: ‘voor tienduizend euro maken we een warmteplan en dat is over een week klaar, dan komt iedereen bij ons. Maar dat warmteplan is slechts één segment van de aanpak, dat willen we niet. Het gaat om het grotere geheel en een goede keuzestrategie. Als je dit goed aanpakt heb je na een half jaar niet alleen een warmteplan, maar ook een plan van aanpak en dan weet je welke openbare ruimte aan welk niveau moet voldoen.

T.NL Én je weet als gemeente hoe je D N O B E V EC O D W W W.A met de mensen moet communiceren. Win-win dus.”

50 B+U 1 2020

een eerste impressie van sport- en (be)leef campus de braak. (bron: moederscheimmoonen architects, faulknerbrowns architects, culd.)

Sport en beleefcentrum De Braak te Helmond

VEEL GROEN VERBINDING

B+U 1 2020 51

52 B+U 1 2020

MoederscheimMoonen Architects heeft samen met FaulknerBrowns Architecten en landschapsarchitect CULD de opdracht verworven voor een nieuwe sporten (be)leefcampus waar onderwijs, gezondheid, breedtesport en topsport samenkomen.

De omliggende wijken profiteren daarvan mee. De raad heeft in 2017 ingestemd met de plannen. Het ontwerp van het centrum is in volle gang. De realisatie ervan wordt in 2024 verwacht.

TEKST BETTY ROMBOUT

N

a een Europese aanbestedingsprocedure hebben gemeente Helmond en Ons Middelbaar Onderwijs (OMO) de ontwerpvisie van de architectencombinatie als winnaar gekozen voor het project De Braak. We spreken met Erik Moederscheim, partner van MoederscheimMoonen Architects. Het bureau maakt vitale, uitnodigende gebouwen die inspireren en motiveren, zegt de architect. “We zijn gespecialiseerd in alles wat mensen beweegt: maatschappelijke vastgoed, sport- en multifunctionele gebouwen. Samen met FaulknerBrowns Architecten en CULD maken we nu het ontwerp voor De Braak. Onze visie op de ruimtelijke inpassing en op de procesmatige kant - hoe omgaan met gemeente en gebruikers - gaven de doorslag. All by all willen we een zo groen mogelijke inpassing van het stadion en de ontwikkeling van een park dat een connectie aangaat met de directe omgeving.”

VAN IMPRESSIE NAAR WERKELIJKHEID

Het project De Braak bevindt zich momenteel halverwege het voorlopige ontwerp. Afronding hiervan wordt in januari 2020 verwacht. Het uiteindelijke ontwerp zal allicht niet heel veel afwijken, juist vanwege de onderliggende visie van de architectencombinatie.

Aan de kant van de Rembrandtlaan, naast het nieuwe Dr. Knippenbergcollege, komt het multifunctionele

sportcomplex. Een gebouw met daarin het stadion van Helmond Sport, de Praktijkschool, Fysioclub Jeurissen en Van den Ingh, een sporthal, gymzalen en de amateurvoetbalclubs MULO en Helmondia, die gaan fuseren tot SV De Braak. Dit complex wordt als het ware opgenomen in het groen. Het idee is dat de sporthal, gymzalen en het amateurvoetbal aan de kant van het Dr. Knippenbergcollege komen. Het gebied tussen het sportcomplex en de school kan een plein worden met waterpartijen en groen. Aan de andere lange zijde (centrumkant) komen de ruimtes van Helmond Sport, de Praktijkschool en de fysioclub. Daar is dan weer een verbinding te maken met het toekomstige zwembad.

LOGISTIEKE PUZZEL

Een van de uitdagingen in het project is, dat er met verschillende soorten gebruikers rekening gehouden moet worden. Moederscheim legt uit: “Van amateursport, profvoetbal, onderwijs, fysio. Elke doelgroep heeft zijn eigen manier van doen en werken. De grote uitdaging is, om voor deze variëteit een zo efficiënt mogelijk gebouw te ontwerpen. Veel ruimtes zullen onderling gedeeld worden, alsook de daarbij behorende faciliteiten. Daar ligt in deze fase van het ontwerp onze focus op.

De aula van het Dr. Knippenbergcollege wordt bijvoorbeeld onderdeel van de businessruimte van Helmond Sport. Ruimtes die afzonderlijk te gebruiken zijn én te

B+U 1 2020 53

en landschap ontstaat de mogelijkheid om terrassen en wandel- en trimpaden met elkaar te verbinden.

De samenhang creëert ook levendigheid rondom het gebouw.

DUURZAAMHEID

Op de vraag of er verdere duurzame aspecten meegenomen worden in het ontwerp van het gebouw, antwoordt Erik Moederscheim: “Het onderzoek hierna is lopende. Dit doen we samen met diverse adviseurs, zoals de bouwfysisch en installatieadviseur. Met name kijken we naar het gebruik van zonnepanelen. Uiteraard komen er gebouwgebonden zonnepanelen, maar gezien de grootte van het dak is het wellicht ook mogelijk om meerdere te plaatsen, opdat het gebouw extra energie kan produceren. Meer dan het zelf nodig heeft.”

Of er warmte-en koudeopslaginstallaties geplaatst worden, is op het moment van het interview nog niet duidelijk. Het eerder genoemde onderzoek zal daar uitsluitsel over geven.

BIJZONDER

erik moederscheim, fotograaf: willem de kam

koppelen. Dit kan door het inbouwen van bijvoorbeeld flexibele wanden. Oftewel, momenteel zijn we vooral aan het kijken hoe we een complexe logistieke puzzel kunnen oplossen. Een ander voorbeeld in het geheel zijn onder andere de fysiotherapiekamers. Bepaalde behandelkamers zullen ook voor de scheidsrechters beschikbaar zijn. Of denk aan ruimtes voor dopingcontrole.

Kortom, de kamers moeten multifunctioneel inzetbaar te zijn.”

GROEN

Complex De Braak zal maximaal vergroend worden.

Veel groen is belangrijk vanwege klimaatadaptie en hittestress. Het landschap is daardoor beter in staat om hevige stortbuien of langere periode van hitte of droogte op te vangen. Het complex wordt daarom geïntegreerd in het landschap. Erik Moederscheim legt uit: “Dat kan bijvoorbeeld door te werken met terpen op strategische plekken die tegen het gebouw aan geplaatst worden.

Bij de amateurvoetballers komt bijvoorbeeld een terras op de eerste verdieping. Dit kijkt op de velden uit en heeft een gemakkelijke toegang ertoe. Over het algemeen proberen we van het gebouw een ‘meubelstuk’ te maken. Zo kunnen de terpen bijvoorbeeld ook dienen als pauzeruimte voor leerlingen van het Dr. Knippenberg­ college.”

Kortom, dankzij de sterke samenhang tussen gebouw

In essentie is de huidige Braak een traditioneel sportpark met ‘een hek erom heen’. Het bijzondere aan het project is, dat de architectencombinatie er een openbaar, dynamisch park van gaat maken. “We creëren een vitale omgeving, waar mensen graag willen zijn om te verblijven, sporten en recreëren. Een omgeving die mensen stimuleert om te bewegen”, aldus Erik Moederscheim tot slot.

PROJECT DE BRAAK TE HELMOND Opdrachtgever - Gemeente Helmond en Vereniging Ons ­Middelbaar Onderwijs (OMO) Tenderontwerp - Mei 2019 Programma - Stadion, onderwijsruimten, sporthal, gymzalen, multifunctionele ruimtes, kleedruimtes, tribune, restaurant, parkeren en een schoolplein.

BVO - Circa 11.000 m2 gebouwen en 127.000 m2 buitenruimte.

Status - In ontwikkeling.

Financiën - Met het project is 55 miljoen euro gemoeid.

Scholenkoepel OMO neemt daarvan 30 miljoen voor zijn rekening, de gemeente 25 miljoen.

Meer informatie - https://campusdebraak.nl

Dak en gevel renovatie Hotelschool The Hague Het pand van Hotelschool The Hague aan de Brusselselaan in Den Haag is de afgelopen twee jaar aan de buitenzijde gerenoveerd. In 2018 is de gevel aangepakt vanwege betonrot en gedurende het afgelopen jaar is het dak volledig gerenoveerd. In 2020 wordt gestart met de volledige renovatie van het pand om de Haagse campus van de onderwijsinstelling toekomstbestendig te maken.

E

nkele jaren geleden is het DIAC als onafhankelijk Dakadvies bij de voorbereiding van de renovatie betrokken. Samen met de Facility Manager Hans Bosman en Contract Manager Joyce ­Vermeer is toen niet alleen gesproken over de volledige renovatie van de dakbedekking, maar tegelijkertijd over de mogelijkheid tot verduurzaming van de daken. De plannen hebben zich vrij snel gericht op het bufferen van hevige piekbuien op nieuw aan te leggen begroeide daken. Met de subsidieregeling van de gemeente Den haag is gekozen voor een extensieve daktuin op de gerenoveerde daken van de Hotelschool. Tevens is, daar waar noodzakelijk vanuit de berekeningen, de isolatiewaarde van de daken aangepast en is er gekozen voor een duurzame Derbigum dakbedekking. Daarna is de tender uitgezet naar de markt en begeleidt door Dick van Dreven, manager van het DIAC. Na een tussenperiode van een jaar, waarin de gevels in de tussentijd nog zijn gerenoveerd vanwege geconstateerde betonrot, zijn de werkzaamheden door Voormolen Dakbedekkingen uit Nieuwerkerk aan de IJssel vanuit het Duurzaam Dak Concept gerealiseerd.

Dit concept geeft opdrachtgevers de gelegenheid om samen met de dak- en groenadviseur (in nieuwbouw de landschaps- of bouwkundig architect) direct een inventarisatie mee te nemen voor verdere verduurzaming. Daarnaast biedt dit ook mogelijkheden om PV zonne-energie, retentiedaken, begroeide en multifunctionele daken al vooraf in het ontwerp mee te nemen en integraal uit te laten voeren. Samenwerkende partijen die vanuit RGS, resultaatgericht samenwerken integraal van ontwerp, advies, uitvoering, beheer tot en met onderhoud voorbereiden binnen het DDC. Gekozen is om een vergroening door te voeren op een deel van de bestaande daken met waterbuffering van minstens 35 liter per vierkante meter, in zowel de drainage- als substraat laag. Na uitvoering en oplevering van de dak werkzaamheden is het dak ondergebracht bij het waarborgfonds Dakmerk. Een kwaliteitskeurmerk onder waarborgfonds met een verzekerde Multi Garantie voor het gehele begroeide dak systeem. Het beheer en onderhoud van de dakbedekking en begroeid dak valt vanuit het DDC onder het vastgoed beheer van Dakbehoud Nederland.

Jaarlijks onderhoud aan daken blijkt zeker levensduur verlengend te zijn. Ook de extensieve daktuin heeft de eerste jaren behoefte aan reinigend en correctief onderhoud,

waarna er jaarlijks ook preventief onderhoud zal plaats vinden met om het jaar een aanvullend onderhoud van lichte bemesting.

DAKAWARD 2020 Inmiddels is dit duurzame project genomineerd voor de Dakaward 2020. Op 20 maart a.s. zullen de Dakawards 2019 worden uitgereikt, waaronder het dak van het Jaar en de dakenman of dakenvrouw van 2019.

Dit evenement vindt onder auspiciën van het vakblad Roofs plaats in Egmond aan Zee waar dit jaar 400 dak- gerelateerde personen aanwezig zullen zijn voor de uitreiking van de meeste prestigieuze prijzen op dakengebied.

Het Dak van het Jaar is in het leven geroepen om de kwaliteit in zowel de platte als de hellende dakenbranche te vieren en te tonen. De prijs wordt uitgereikt in twee categorieën: platte en hellende daken. De prijs wordt toegekend aan het dak dat op diverse beoordelingsgebieden in totaal het hoogste scoort. De beoordelingsgebieden zijn: esthetische kwaliteit, innovatie, functionele kwaliteit, onderlinge samenwerking, veilig werken en duurzaamheid. Een onafhankelijke vakjury beoordeelt de projecten volgens deze criteria.

Begroeid dak Hotelschool The Hague, uitvoering Koninklijke Ginkel Groep Veenendaal, Optigroen Benelux.

Hotelschool The Hague is opgericht in 1929 en is daarmee een van de oudste onafhankelijke hotelscholen ter wereld. De school heeft twee campussen, een in Den Haag en een in Amsterdam, met meer dan 2600 studenten en 200 medewerkers. Hotelschool The Hague biedt een vierjarige Bachelor in Hospitality Management aan; ook beschikbaar als het versnelde Internationale Fast Track-programma. Daarnaast biedt Hotelschool The Hague een 13-jarige Master (MBA) in International Hospitality Management aan.

Sinds de oprichting 90 jaar geleden, is Hotelschool The Hague internationaal gegroeid, en verder geprofessionaliseerd. De oorspronkelijke fundamenten zijn hetzelfde gebleven, zoals de toegewijde focus op gastvrijheid en de sterke band met de branche. Ook de ‘core business’ van de hotelschool bleef hetzelfde: een centrum waar kennis en vaardigheden op het gebied van gastvrijheid worden gebundeld, ontwikkeld, onderzocht, gedeeld en zo realistisch mogelijk overgedragen, om jonge talenten op het gebied van gastvrijheid voor te bereiden op een succesvolle carrière in de gastvrijheidsbranche.

PROJECTGEGEVENS Opdrachtgever: Hotelschool The Hague Adviesbureau: DIAC, onafhankelijk dakadvies Dakbedekking: Voormolen dakbedekkingen Nieuwerker aan den IJssel Onderhoud en beheer: Dakbehoud Nederland Begroeide daken: van Ginkel Groep, ­Optigroen Nederland Duurzaam Dakconcept: NDA, nederlandse dakdekkersassociatie Meer informatie: https://www.nda.nl/ duurzaam-dak-concept/

VOOR- EN NADELEN

INDUSTRIEEL BOUWEN

B+U 1 2020 57

PREFAB BOUWEN KAN BOUWOPGAVE SNEL OPLOSSEN

58 B+U 1 2020

Met het stikstofprobleem en het tekort aan vakkundig personeel kan prefab bouwen wellicht een mooie oplossing vormen voor de grote vraag aan nieuwbouwwoningen.

Industrieel bouwen op grote schaal lijkt eraan te komen. Tijdens de eerste Prefab beurs in Den Bosch bekeek Bouw en Uitvoering de voor- en nadelen van deze manier van bouwen.

TEKST RONALD VAN BOCHOVE

M

arjet Rutten breekt een lans voor prefab bouwen. Zij is de ambassadeur van de in oktober voor het eerst gehouden Prefab beurs. Ze verwacht dat als we de industriële woningbouw opschalen en doorontwikkelen, prefab bouwen tot veertig procent goedkoper kan worden dan huidige bouwmethodieken. “De materialen van een woning zijn immers de kosten niet. De kosten zitten in de uren van de betrokken mensen en met industriële bouw nivelleren we de project-specifieke uren.”

Na zoveel jaar praten over industrialisatie in de bouw is er nu een hoek in de Brabanthallen ingericht voor ruim veertig exposanten. Hoofdredacteur Frank de Groot van mediaparner BouwTotaal van de beurs schrijft: “We moeten massaal woningen bouwen en bestaande woningen verduurzamen. Dat is op zich al een uitdaging, maar helemaal wanneer we bedenken dat er een steeds groter gebrek aan vakmensen is. Een groot deel van de oplossing ligt bij industrieel bouwen.” De beurs trok volgens de organisatie ‘geheel op eigen kracht 2.343 professionals naar de Brabanthallen.’

Bouw En Uitvoering kijkt naar een paar voor- en nadelen van de bouwmethode

VOORDELEN PREFAB BOUWEN + VOORAF BEKEND

Van te voren is bijna alles bekend van het toekomstig bouwwerk. Computermodellen en een eventuele proefopstelling maken het mogelijk tot in de details het gebouw van te voren in beeld te krijgen.

+ HOGE MATE VAN MAATVASTHEID

Omdat alle onderdelen in een productiehal gemaakt worden, is een hoge mate van detaillering mogelijk.

+ HOGE ENERGIEPRESTATIES

Dankzij de geconditioneerde werkomstandigheden in een beschutte werkplaats is de kwaliteit erg constant.

De meeste prefabsystemen scoren erg goed op luchtdichtheid. De kans op vocht, tocht en koudebruggen is bovendien een stuk kleiner, wat de energieprestatie ten goede komt.

Dochteronderneming Fit4TheFuture, van de Renolution Group werkt als een Original Equipment Manufacturer (OEM) waarbij producten direct vanuit de fabriek door de leveranciers op de bouwplaats verwerkt worden. De onlangs opgeleverde basisschool De Schakel in Vlaardingen is gerenoveerd tot een integraal kindcentrum. De gebouwschil van het gebouw is volledig prefab op de bouwplaats aangeleverd. Het gebouw is mede hiermee energieneutraal of NOM opgeleverd.

fit4thefuture, dochter van renolution groep, realiseert met prefab geveldelen een school in vlaardingen ‘nul op de meter’. (foto: fit4thefuture)

bijzonder transport voor de prefab onderdelen. (foto: combex bouw­ logistiek)

Renolution ontwikkelde een gepatenteerde methode om hoogbouw snel, kostenefficiënt te renoveren en bouwkundig klaar te maken voor energieneutraliteit en Nul Op de Meter. De bouwmethode is niet alleen geschikt voor renovatie van hoogbouw, maar ook voor renovatie van grondgebonden woningen, nieuwbouw en aardbevingsbestendig bouwen en renoveren.

+ KORTE BOUWTIJD

Het grootste voordeel van systeembouw is de korte bouwtijd. Bij de meest ideale vorm van prefab bouwen is de bouwvakker een monteur die met de hulp van groot materieel de diverse onderdelen op de bouw samenstelt.

In één dag assembleert Volker Wessels haar ‘MorgenWonen’-woning. Er zijn er inmiddels al ruim 1.500 gebouwd.

Alle betonelementen compleet met alle leidingen zijn geprefabriceerd in de fabriek Sandwichgevels, zijn voorzien van metsel- en voegwerk en compleet met kozijnen klaar voor transport. Ook badkamers en toiletten komen als kant-en-klare elementen op de bouw. De woning wordt opgeleverd inclusief stoffering, bekleding van de trap, geschilderde muren, buitenberging, bestrating en gras.

60 B+U 1 2020

+ SCHONE BOUWPLAATS

Er is nagenoeg geen afval op de bouwplaats. De methode heeft daarom ook aandacht van de stikstofcommissie van de overheid. De bouw moet meer ‘prefabben’, was een van de aanbevelingen van de stikstof-commissie onder leiding van voormalig minister Remkes.

Als je het heel slim doet, is het gebouw ook nog een materialenbank voor toekomstig hergebruik. Een prachtig voorbeeld hiervan is de door Rau architecten ontworpen nieuwbouw van de Triodos bank die begin september 2019 is opgeleverd. In lijn met de doelstelling van hoofdaannemer J.P. van Eesteren’s om gebouwen slimmer te maken, is het nieuwe kantoor van Triodos Bank zo veel mogelijk geprefabriceerd en op de bouwlocatie in elkaar gezet. Het ontwerp is geheel 3D uitgewerkt in BIM en alle bij de bouw gebruikte materialen zijn vastgelegd in een materialenpaspoort. Het platform dat hiervoor wordt gebruikt, Madaster, geeft een totaaloverzicht van alle gebruikte materialen en hun kenmerken. Zo kunnen die materialen in de toekomst op een hoogwaardige manier hergebruikt worden.

+ AANTREKKELIJKE PRIJS

De prijs is vooraf bepaald en wijzigt nagenoeg niet.

Prefabricage leent zich voor het beter beheersen van de kostprijs van het product. Zo streeft startup bedrijf Thorb, (the house of revolutionary building) er met een modulair systeem naar, oplossingen te bieden voor het tekort aan betaalbare huurwoningen. Thorb streeft ernaar wonen radicaal betaalbaarder te maken met als uitgangspunt: het woongeluk van bewoners. Thorb is in 2016 ontstaan en wordt gesteund door gebieds- en vastgoedontwikkelaar AM en bouwer BAM Wonen.

De missie is honderd procent woongeluk te realiseren tegen de helft van de prijs. ‘Voor de eerste woningen betalen we een minimaal vijftien procent lagere prijs dan voor vergelijkbare turnkey-woningen’, zegt Danny Wijnbelt, directeur Ontwikkeling bij Eigen Haard die 96 woningen belooft af te nemen als de startup slaagt.

Thorb test dit jaar op The Green Village in Delft drie modulaire woningen van RAW Module. Als de pilot slaagt, koopt Eigen Haard 96 woningen en neemt een optie op nog eens duizend woningen. Thorb produceert de woningen met een uniek modulair systeem, waardoor de woningen zeer concurrerend zijn in prijs- en afwerkingsniveau en volledig turnkey opgeleverd worden.

NADELEN PREFAB BOUWEN - BEPERKTE VARIATIES

Net als alle industriële processen zit het vernuft in een slimme herhaling van handelingen waarmee de kosten per eenheid naar beneden kunnen. Er zijn dus maar een paar varianten mogelijk binnen gekozen prefab systemen. Misschien te vergelijken met de mobiele telefoon: er zijn een paar modellen, maar wel enorm veel hoesjes

houten prefab delen voor de trappenhuizen van de nieuwbouw van de triodos bank (foto: bert rietberg j.p van eesteren)

waarmee je een eigen uitstraling kunnen geven.

Maar wie de catalogi van Selekthuis, Groothuisbouw of Rowecobouw doorbladert ziet dat binnen het gevoerde systeem toch veel mogelijk is.

- TRANSPORT NAAR DE BOUWPLAATS

De kant-en-klare bouwdelen vereisen in de meeste gevallen uitzonderlijk transport. Op smalle wegen kan dat voor de nodige problemen zorgen.

- GEEN AANPASSINGEN TIJDENS HET WERK

Voor de montage is altijd een kraan nodig. Het stuk bouwgrond moet dus goed toegankelijk en voldoende groot zijn. In tegenstelling tot traditionele bouwmethodes is het nagenoeg onmogelijk om op de bouwplaats nog aanpassingen door te voeren. Ook de installaties zijn doorgaans afgestemd en geĂŻntegreerd in het prefab gebouw en haar functionaliteit. Achteraf veranderingen aanbrengen kan daarom moeilijker zijn dan bij traditionele bouwmethoden.

62 B+U 1 2020

- PIONIERSFASE

Al is alles op papier nog zo goed doordacht, de computermodellen kloppen, het kan toch gebeuren dat dingen fout gaan. Industrieel bouwen betekent nieuwe materialen, nieuwe verbindingen en nieuwe ketenpartners.

Prefab woningen kwamen in een slecht daglicht te staan toen er problemen optraden bij de zogenaamde Spaarhuizen van bouwbedrijf Slokker. Half september schreef de Brabantse krant de Sentor: “Bouwbedrijf Slokker Innovate stopt met het bouwen van de zogenoemde Spaarhuizen. Het bedrijf richt zich voorlopig alleen op het afhandelen van de klachtenregen na talloze gebreken met de geplaagde prefab-woningen. Slokker maakt nog één project af in Huizen.”

De Kamer stelde vragen over deze zaak aan minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, drs. K.H. Ollongren: “Kent u de berichten dat er problemen zijn op verschillende plaatsen in ons land met tientallen prefab-

B+U 1 2020 63

prefab volgens het thorb concept met woongenot als uitgangspunt. thorb en haar initiatiefnemers prezen het concept qupz: een plug-enplay huis in uw favoriete lifestyle. (foto’s: bam wonen)

nieuwbouwwoningen, zoals onder meer vocht- en tochtproblemen, verzakkingen, scheurvorming, trillende vloeren en scheve kozijnen?

De minister in haar schriftelijke antwoord: Er zijn alleen problemen met zogeheten Spaarhuis-woningen (huizen waarvan het casco grotendeels gebouwd wordt in de fabriek en op de bouwplaats in enkele dagen tijd in elkaar wordt gezet). Voor zover mij bekend zijn er geen problemen met andere prefab-woningen. Naar aanleiding van uw vraag heb ik ook navraag gedaan bij de Vereniging Bouw- en Woningtoezicht Nederland, die eveneens heeft aangegeven geen problemen te kennen met andere prefab-woningen.”

VEELBELOVEND

Prefab is veelbelovend. Nog steeds kijkt de bouw jaloers naar industriële processen die complexe producten als in de autoindustrie tot in de kleinste millimeters perfect

weet op te leveren. Dat moet ook kunnen voor gebouwen. En dus zien we ook universiteiten steeds meer stappen zetten naar het in de vingers krijgen van industrieel bouwen.

Op het terrein van The Green Village van de TU Delft staat een kantoorpand dat door het MOR (Modular Office Renovation) -team van de TU Delft, dat bestaat uit 54 studenten, is ontworpen. Het zelfgebouwde prototype is een uitsnede op ware grootte van een inefficiënt kantoor dat is omgebouwd in een appartement van 50 m2 met een binnentuin van 25 m2. “Wij zien twee grote uitdagingen binnen de gebouwde omgeving in Nederland, namelijk de grote hoeveelheid aan inefficiënte kantoren en de grote vraag naar betaalbare woningen voor starters”, legt Siem van Sluijs, partnerships manager van het MOR-team en student bouwkunde uit. “Zo hebben ongeveer 55% van alle kantoren in Nederland een energielabel lager dan C en leveren daarmee een slechte prestatie. Door een recente verandering in regelgeving zijn kantoren met een energielabel lager dan C verboden vanaf 2023. Daarnaast zullen er voor 2030 een miljoen woningen worden bijgebouwd. Ons prototype zou bij deze uitdagingen kunnen helpen.”

“We maken gebruik van prefab en modulaire elementen om in de binnenruimte diverse woningtypen mogelijk te maken”, zegt Derek Wasylyshen van Team MOR op de Prefab beurs. “Het concept is heel doordacht en goed

de hongaarse president áder jános bewondert de prefab oplossing voor woningen in kantoren van mor tijdens de solar decathlon europe 2019 (foto: solar decathlon europe 2019.)

ontvangen. Op het Wereldkampioenschap energiezuinig bouwen haalde ons team een tweede plaats.”

TU Eindhoven: In een tijd waarin duurzaamheid van een hype een bittere noodzaak is geworden, moet ook de bouwwereld om, vindt een groep enthousiaste TU/estudenten. In 2016 richtten zij Team CASA op en gingen aan de slag met circulair, bewust en toekomstbestendig bouwen. Nu, enkele jaren later, staan ze op het punt te starten met de bouw van hun toekomstwoning. Het moet hét voorbeeld van het nieuwe bouwen worden.

Decaan Elphi Nelissen, hoogleraar Duurzaam Bouwen en mede-initiatiefnemer van het Brainport Smart District: “Het is belangrijk ambitieuze studenten te ondersteunen in hun innovatieve ideeën en Team CASA is hier een mooi voorbeeld van. De bouwwereld kan veel leren van hun manier van circulair en energie-efficiënt bouwen.

Nederland heeft de ambitie in 2050 een circulaire bouweconomie te realiseren, en deze woning is een goed prototype daarvoor.”

DE 4 EIJKEN ADVIES- & PROJECTBUREAU B+U 1 2020 65

Wegwijs in verkeersstromen en logistieke vraagstukken Voor bewegwijzering en alles wat met verkeersstromen te maken heeft, staat De 4 Eijken voor u klaar. De jarenlange ervaring van de specialisten van dit bureau helpt u bij het oplossen van logistieke vraagstukken. Buiten, maar ook in kantoorgebouwen en zorginstellingen. Eventueel met eigen, specifiek ontworpen producten.

“Bij toeristische routes wordt eerst het hele traject gelopen om een goed beeld te krijgen.”

WIE WE ZIJN

Directeur Eijkemans, werktuigbouwkundige, heeft zeer veel kennis op het gebied van bewegwijzering door jarenlang ervaring binnen de ANWB. Zijn bureau ontwikkelde onder meer in samenwerking met Ravelin de Parkfinder-app waarmee de locatie van de geparkeerde auto altijd terug te vinden is. Inmiddels is de Parkfinder-app verder ontwikkeld tot een volwaardige Digital Wayfinding-app voor zowel in gebouwen als buiten op recreatieparken. Samen met dochter Nelleke Eijkemans, verantwoordelijk voor het creatieve en design gedeelte, is het team van De 4 Eijken in staat tal van projecten tot een veilig en duurzaam resultaat af te ronden. parkeergarage albert cuyp

D

e 4 Eijken is actief op het gebied van advies, ontwerp, begeleiding en realisatie van het stroomlijnen van verkeersstromen en logistieke verkeersvraagstukken. Het geleiden en informeren van verkeer (auto’s, fietsers, voetgangers) via de meest efficiënte en veilige route is de uitdaging die het bedrijf met grote zorg aangaat.

Het bedrijf vervult veel opdrachten voor overheidsinstanties.

Hoewel de indruk bestaat dat met Google maps en dergelijke al een aardig beeld te vormen is van de praktijksituatie, doet De 4 ­Eijken altijd een inventarisatie van de situatie op locatie. “Alleen als je de situatie ter plaatse kan voelen en beleven is een goed advies te geven”, stelt Rob Eijkemans, directeur van het jonge adviesbureau.

parkeergarage de meelfabriek

DE 4 EIJKEN ADVIES- & PROJECTBUREAU

Kenmerk van het bedrijf is dat zij snel kunnen reageren, spin in het web zijn en sterk zijn in organisatorische vraagstukken. Eijkemans is ook als onafhankelijk projectleider in te huren.

ONZE PROJECTEN: Albert Cuyp parkeergarage - van ontwerp naar realisatie van de bewegwijzering - in opdracht van Max Bogl en Gemeente Amsterdam; Meelfabriek Leiden - advies en ontwerp van de bewegwijzering - in opdracht van Van der Wiel Bouw; Advies en ontwerp van de bewegwijzering van het Daniël de Brouwerpark in opdracht van de Amarant Groep

daniël de brouwerpark

Dr. v/d Voortsingel 7 5461 AM Veghel

T. 06 - 229 771 87

E. info@de4eijken.nl I. www.de 4eijken.nl

66 B+U 1 2020 DAIKIN NEDERLAND

Het Nieuwe Verwarmen

de altherma 3h ht is de stilste warmtepomp in zijn klasse

Van 4 tot 7 februari opent VSK weer zijn deuren. Vanzelfsprekend is Daikin hier vertegenwoordigd met een breed spectrum aan oplossingen voor koeling en verwarming. Voorlichting speelt hierbij een belangrijke rol, ziet Daikin-marketing manager Lies Kalpoe. Niet alleen richting installateur, maar ook richting de consument.

D

e VSK is dé beurs met de laatste ontwikkelingen in de wereld van installatie. Dit jaar is het thema ‘Midden in de toekomst’.

Dit thema sluit naadloos aan bij de ontwikkelingen die bij ­Daikin plaatsvinden, schetst Lies Kalpoe, marketing manager bij ­Daikin. “Veel mensen kennen ons alleen van de airconditioners, maar we doen veel meer. Onder de noemer ‘Het Nieuwe Verwarmen’ brengen we bijvoorbeeld de warmtepomp onder de aandacht.”

Daikin heeft een breed portfolio, vertelt Kalpoe. “We hebben een groot assortiment warmtepompen met zowel grondgebonden als luchtwarmtepompen die worden ingezet bij nieuwbouw en appartementsgebouwen, maar we doen bijvoorbeeld ook veel grote utiliteitsprojecten. Op de VSK willen we laten zien wat onze producten bijdragen aan de energietransitie.”

HYBRIDE WARMTEPOMP

Zo heeft Daikin voor de renovatiemarkt samen met Intergas een hybride warmtepomp ontwikkeld. De Monobloc Hybride/Add-on warmtepomp. Hiermee kan de consument tot vijftig procent op het

gasverbruik besparen. Kalpoe: “Met weinig aanpassingen kan de consument aan de warmtepomp, dus zonder allerlei leidingen aan te passen of radiatoren te moeten vervangen. Dit is de meest makkelijk te installeren oplossing op de markt. De installatie is plug and play, en F-gassen certificering is niet vereist. Dit maakt het voor een groot aantal installateurs en consumenten mogelijk om met deze beste en voordeligste oplossing in zijn soort, de meest eenvoudige stap naar duurzaam verwarmen te kunnen maken.”

TEVREDENHEID TROEF

Een punt van kritiek als het om warmtepompen gaat, is het geluid van de buitenunit of de efficiency van de warmtepomp. Kalpoe: “We merken dat kritiek vaak komt van mensen die zelf geen warmtepomp hebben. De mensen die al een warmtepomp gebruiken, zijn er vaak heel erg tevreden over. Als het om geluid van de buitenunit gaat, hebben we al flinke stappen genomen. Zo is de Altherma 3H HT de stilste warmtepomp in zijn klasse.”

Deze warmtepomp is te verkrijgen met een vermogen van 14, 16

de monobloc hybride/add-on warmtepomp is de beste en voordeligste oplossing in zijn soort, en de meest eenvoudige

stap naar duurzaam verwarmen

of 18 kW. De geluidsdruk is op drie meter afstand slechts 35 dB(A).

Kalpoe: “Het buitendeel is weliswaar iets groter, maar heeft een strak design en een grotere, stillere ventilator. Op de VSK laten we deze warmtepomp vanzelfsprekend ook zien.”

DAIKIN ACADEMY

De installatiesector speelt een sleutelrol als het om de energietransitie gaat, maar die kennis is vaak nog niet voldoende, signaleerde Techniek Nederland voorman Doekle Terpstra.

“Wij als fabrikant hebben daarom de verantwoordelijkheid de kennis van installateurs over warmtepompen te helpen vergroten door o.a. op de Daikin Academy hen te ondersteunen en bij te praten over de laatste ontwikkelingen op warmtepompgebied”, vertelt Kalpoe.

“Naast de theorie kan er naar hartenlust worden gesleuteld aan warmtepompen. Hiervoor hebben we op ons kantoor een verdieping speciaal ingericht. Tijdens de VSK worden installateurs bijgepraat over de mogelijkheid om Daikin Warmtepomp Partner te worden.”

VOORTREKKERSROL

Schaatsbond (KNSB) en zetten dit in om ook bij de consumenten meer bekendheid te creëren over Daikin en warmtepompen.

Veel mensen denken dat een warmtepomp een nieuw fenomeen is, maar voor Daikin is het niks nieuws: “Nederland is nu weliswaar wakker, maar Daikin beheerst wereldwijd al decennia lang de warmtepomptechnologie”, vertelt Kalpoe. “We willen een significante rol spelen in de discussie over warmtepompen.

Als marktleider hebben we een voortrekkersrol en nemen de verantwoordelijkheid om de consument eerlijk te informeren over de warmtepomp. Dat kan betekenen dat als het om een niet goed geïsoleerde woning gaat en de aanschaf van een warmtepomp ter sprake komt dat je dan ook vertelt dat een warmtepomp nog niet de juiste keuze is, en welke hybride mogelijkheden er zijn in combinatie met een bestaande CV-installatie. Eerlijkheid staat voorop.”

Op de site www.hetnieuweverwarmen.nl is alles te vinden over warmtepompen.

Daikin is trotse hoofdsponsor van de Koninklijke Nederlandse

DAIKIN NEDERLAND

Fascinatio Boulevard 562 2909 VA Capelle aan den IJssel

T. 088 - 324 54 21 E. marketing@daikin.nl

I. www.daikin.nl I. www.hetnieuweverwarmen.nl

68 B+U 1 2020

De Twee Heren zijn specialisten in het ontwerpen, aanleggen en beheren van uitdagende projecten in de buitenruimte.

Met onze jarenlange ervaring, kennis, creativiteit en vakmanschap kunnen wij elk project van A tot Z uitvoeren.

ontwikkeling

ontwerp uitvoering

info@detweeheren.nl www.detweeheren.nl 14043

INTELLIGENTE BUITENLAMP

SOLAR WOODLE BUITENLAMP Telefoon +31 (0)318 75 00 80 info@solarwoodle.nl • www.solarwoodle.nl

14100

Een gedreven aannemer ten dienste van bedrijven en gemeentes. Ook werken we in het groen en bieden we vakwerk in de bouw en techniek.

06 28 14 05 89 - info@engel4.nl

engel4.nl

14094

SLUIT

JE

AAN!

14064

K&S STEIGERS GEVELREINIGING EN VOEGWERK B+U 1 2020 69

Van steigerbouw tot voegwerk Gevelrenovatie en het vervangen van voegen is vakwerk. Bij K&S gevelreinigingen voegwerken worden alle werkzaamheden onder één dak uitgevoerd. Daarmee bent u verzekerd van kwaliteit en een gedegen werkplanning.

V

oordat de gevelwerkzaamheden worden uitgevoerd plaatsen de eigen medewerkers van K&S Steigers de steiger(s) waarna de renovatiewerkzaamheden kunnen starten. Omdat alles in eigen beheer wordt uitgevoerd, wordt optimaal voldaan aan veiligheids-, milieu- en overige eisen.

DIENSTENAANBOD

K&S gevelreiniging- en voegwerken is een allround bedrijf met een uitgebreid dienstenpakket. Voor bijvoorbeeld het uithakken van voegwerk beschikken de medewerkers over het meest moderne en meest professionele materieel. K&S kan verschillende typen voegen realiseren zoals: verdiepte voegen, snijvoegen, knipvoegen en platvolvoegen. Voor gevelrenovatiewerkzaamheden aan monumentale panden is vaak een combinatie van vakkennis en materieel nodig.

Ook voor deze specialistische werkzaamheden kunt u bij ons terecht.

RENOVATIE SPOUWANKERS

Om het dienstenaanbod te completteren worden ook renovatie spouwankers verkocht. K&S verkoopt deze renovatie spouwankers via een tak van hun bedrijf genaamd Wall-Fix. Zij maken gebruik van unieke, gepatenteerde, drievinnige, van roestvrij staal vervaardigde, schroefvormige renovatie spouwankers. Al deze ankers zijn vervaardigd uit 304 of 316 roestvrij staal.

‘Wat mooi is, moet mooi blijven’

BESCHERMEN

Als de renovatiewerkzaamheden zijn afgerond is het mogelijk de gevel te beschermen tegen weersinvloeden van buitenaf.

De gevel wordt dan geïmpregneerd waardoor deze waterafstotend wordt. Daarnaast is het mogelijk om een anti-graffiti-coating op de gevel aan te brengen. Een groot voordeel hiervan is dat als de gevel bespoten wordt met graffiti, het veel gemakkelijker is om dit te verwijderen.

STEIGERBOUW

Naast de werkzaamheden voor eigen projecten, kan dit bedrijfsonderdeel ook worden ingehuurd door derden. De door K&S gebruikte gevelsteigers van Layher zijn veilig en gebruiksvriendelijk en kunnen snel worden gemonteerd en gedemonteerd.

De steigers zijn multi-inzetbaar en kunnen ook worden gebruikt op moeilijk bereikbare plekken of bij constructief lastige situaties.

In samenwerking met Layher wordt door K&S ook gekeken naar de doorontwikkeling van nieuwe en innovatieve steigerbouwproducten.

K&S gevelreiniging- en voegwerken en K&S Steigers zijn gevestigd in Beverwijk. De meeste werkzaamheden worden uitgevoerd in de provincies Noord- en Zuid-Holland, Utrecht en West-Flevoland en worden uitgevoerd door eigen medewerkers.

ONZE PROJECTEN: Veel van de opdrachten worden uitgevoerd voor woningbouwcorporaties, VvE’s en de aannemerij. Voorbeelden van projecten zijn: Voor Biltz Schilderwerken wordt in Almere het gevelwerk van de Boulevardflats aangepakt, Hiervoor is het steigerwerk geplaatst door K&S Steigers.

Start project 2018 tot heden; Voor de gemeente Bergen is de kademuur van de ruïne van een oud kasteel met slotgracht opnieuw opgebouwd met kloostermoppen; In Utrecht is in opdracht van een VvE het gevelwerk van een flatgebouw aangepakt. Hiervoor zijn steigers geplaatst door K&S Steigers en tevens zijn de spouwankers vervangen met het Wall-Fix systeem.

K&S STEIGERS GEVELREINIGING EN VOEGWERK

Gooiland 36 1948 RC Beverwijk

T. 0251-27 50 60

E. info@ks-steiger.nl I. www.ks-steiger.nl

E. info@ksvoegwerk.nl I. www.ksvoegwerk.nl

70 B+U 1 2020 ZWART INFRACARE BV

Innovatieve oplossingen voor uw infrawerk Grond- weg- en waterbouw, breken, saneren, baggeren en transport zijn specialismen van familiebedrijf Zwart Infracare.

Mede dankzij de door henzelf ontwikkelde gereedschappen en materieel kan het bedrijf snel inspelen op de behoefte van de klant. Klussen waar anderen voor weglopen, zijn voor dit bedrijf een uitdaging die ze graag aangaan.

Z

wart Infracare BV is GWW specialist. En dan met name in het bouw- en woonrijp maken van nieuwe woonwijken en baggerwerkzaamheden. Vooral rioolconstructies, aanleggen van beschoeiingen in zowel kunststof als hout, duikers en al het waterbouwkundig werk. Zelfs het plaatsen van pompgemalen behoort tot de werkzaamheden. “Van moeilijke klussen op het water gaat ons hart sneller kloppen�, stelt het bedrijf.

Infracare BV over alle certificeringen. Op de locatie Wervershoof, nabij Enkhuizen, is een eigen Grondbank van 2 ha - waar ze partijen grond innemen, verwerken en weer verhandelen. Op locatie kan het bedrijf grond zeven en puin breken. Met in eigen beheer ontworpen vloeistofdichte transportmiddelen houden ze ook rekening met het milieu.

Als iets niet voorhanden is, maakt de werkplaats het zelf. Het machinepark van Zwart Infracare BV lijkt daarmee onuitputtelijk in diversiteit. In combinatie met het vakmanschap van het personeel voert het bedrijf projecten van begin tot eind, in eigen beheer, uit.

Ten slotte is Zwart Infracare sterk in het kleinschalige, binnenstedelijke baggerwerk. Om dit werk goed te kunnen uitvoeren beschikken ze over volledig eigen materieel als zes schuifboten, een drijvende kraan, Amphitrax en eigen vloeistofdichte baggerkiepers en trailers voor de afvoer.

Veel van het materieel is ontwikkeld met een eigen constructie op bestaande machines. Ze hebben eigen baggerboten en plantmachi-

SANEREN, BREKEN EN ZEVEN

Voor totaalsloop en het saneren van grond/bagger beschikt Zwart

KLEINSCHALIG, BINNENSTEDELIJK BAGGEREN

ZWART INFRACARE BV B+U 1 2020 71

ONZE PROJECTEN: Friesland Wetterskip - saneringsproject- baggerwerkzaamheden - in opdracht van het Wetterskip Friesland - 11.000 kuub - van eind januari 2019 tot eind maart 2019; Maarssen - in opdracht van Aannemingsbedrijf Kuin - 8000 m2 hallen gesloopt - en de grond gesaneerd ten behoeve van nieuwbouw - langs de Kanaaldijk 1,2 ha volledig gesaneerd; Voor diverse gemeenten in de regio - alle kleine herstel- en rioolwerkzaamheden.

Grootschalig grondverzet t.b.v. grondverbetering van 100.000 m3; Diverse bedrijfshallen van sloop tot BRM/WRM; BRM/WRM t.b.v. woningbouw; Rioolreconstructie van 600 m1.

nes ontwikkeld. Door dit innovatieve karakter van het bedrijf, kan uw probleem snel en doeltreffend worden opgelost.

OVER ONS

Zwart Infracare is een echt familiebedrijf: in 1958 opgezet door N.C. Zwart vanuit pure ondernemingszin en liefde voor het vak. Decennia

van hard werken lieten N.C. Zwart BV uitgroeien tot Zwart Infracare BV. Een gezonde, stevige onderneming met een enthousiast team van 45 werknemers.

Het bedrijf hecht veel waarde aan duurzaamheid en kiest bewust voor investeringen in de nieuwste technieken die helpen verspilling tegen te gaan waardoor het milieu zo min mogelijk belast wordt. Ze zijn dan ook trots op het bezit van het CO2 prestatieladder certificaat.

Ook helpt het bedrijf als erkend leerbedrijf jongeren aan een plek waar zij ervaring op kunnen doen. De kennis van de jeugd en hun frisse blik houdt het bedrijf al meer dan 60 jaar jong!

ZWART INFRACARE BV

De Pijp 3 1693 HL Wervershoof

T. 0228 - 583 021

E. info@zwartwervershoof.nl I. www.zwartwervershoof.nl

72 B+U 1 2020

familiebedrijf sinds 1885

www.vandijkemaritime.com

Van Dijke:

voor al uw hijs-, Ro/Ro, en baggerwerken Hollandsingel 35, 5144 CN Waalwijk, Telefoon +31 (0)655 767 280 / +31 (0)653 390 009 13878

Kunststof rijplaten!

Vanaf 50 stuks

â‚Ź 60,- p/stuk excl. btw Afgehaald Werkendam Transportkosten op aanvraag

NIEUW!

- Geschikt voor parkeerterreinen, bouwplaatsen, opritten en tijdelijke verhardingen.

- Afmeting rijplaat: 300 x 100 x 1,5 cm. (Andere afmetingen op aanvraag.)

- Makkelijk verplaatsbaar met twee personen.

- Unieke grove wafelstructuur die zorgt voor goede grip op ene zijde, de andere zijde is voorzien van traanplaat structuur.

- Standaard 4 handgrepen.

- Flexibel en buigbaar.

- Geproduceerd in Nederland.

Hoef 16 - 4254 LK Werkendam Tel: 0183-500865 info@bnrbouwstoffen.nl www.bnrbouwstoffen.nl 13965

MAXIBEL B+U 1 2020 73

Stadsverlichting moet veiligheid én sfeer brengen Door Amberled te gebruiken krijgt de openbare ruimte weer veel meer sfeer en uitstraling. Amberled is een eigen ontwikkeling van Maxibel, een bedrijf dat al vele jaren ervaring heeft in de verlichtingsbranche. De leds kunnen geleverd worden naar de wens van de klant, in diverse armaturen, ook voor spotjes voor het aanlichten van panden.

100 watt amberled floodlight

30 watt amberled

internationale scheepswerf Damen heeft voor verschillende bouwprojecten mijn eerste lampen afgenomen.”

amberled italie

H

et kan allemaal wel wat beter met de verlichting in de openbare ruimte. Met de intrede van zuiniger verlichtingbronnen, is een grote stap gemaakt in vermindering van het energieverbruik, maar is in veel gevallen ook ingeleverd op het gebied van sfeer en warmte. Verlichting in steden kan volgens de verlichtingexperts van Maxibel zowel voldoende verlichten, zuinig zijn en vooral ook bijdragen aan de verhoging van de sfeer in de stad. De door Maxibel in eigen beheer ontwikkelde Amberled geeft een warm oranje licht dat de oude grandeur van gasontladingslampen benadert.

De opkomst van goede ledlampen zorgde ervoor dat het bedrijf in 2011 hier helemaal op overstapte; met maatwerk en kwaliteit blijven ze de concurrenten voor. Maxibel kreeg vervolgens met Amberled ook een tak die zich richt op de publieke sector. Het bedrijf biedt met haar straatverlichting een alternatief voor de kille, fel witte ledlampen. Het meer op de oude gasontladingslampen lijkende licht van Amberled is ook vleermuis- en vogelvriendelijker en passender als parkeerverlichting en verlichting langs voetpaden.

Maxibel produceert in Haarlem werkverlichting, draagbare verlichtingssystemen en explosie-veilige verlichting. Maxibel is gespecialiseerd in duurzame en veilige verlichting voor onderhoud, reparatie, revisie door professionals. Er zijn verschillende configuraties mogelijk voor alle producten. maxibel led in tunnel

OVER ONS

“Toen ik in 2004 berichten zag dat gloeilampen uitgefaseerd zouden worden, wist ik dat de spaarlamp de toekomst van verlichting zou gaan worden”, zegt Maxibel oprichter Marco Post. “Het eerste spaarlamparmatuur dat ik bedacht was bestemd voor de scheepsbouw. De

MAXIBEL

A. Hofmanweg 30 2031 BL Haarlem

ONZE PROJECTEN: Werkplek verlichtingarmaturen Nedtrain, Shell en KLM; Amberled proefproject Purmerend; Diverse Amberled verlichtingsarmaturen geleverd in Ierland.

T. 023 - 302 17 40

E. info@maxibel.nl I. www.maxibel.nl

74 B+U 1 2020

J&J GLASVEZELTECHNIEK

UW BETROUWBARE PARTNER IN DE AANLEG EN ONDERHOUD VAN UW GLASVEZELNETWERK

J en J Glasvezeltechniek Placotiweg 2L • 4131 NL Vianen tel: 0347-355060 email: contact@jenjglasvezeltechniek.com www.jenjglasvezeltechniek.com 13994

Atab Civiele Techniek B.V.

Passie, Professionaliteit en Samenwerking

De Sluis 2a

Dat is waar ATAB Civiele Techniek B.V. voor staat, een ingenieursbureau op het gebied van grond-, weg- en waterbouw. Wij bieden totaaloplossingen op het gebied van civiele techniek, bovengrondse- en ondergrondse infrastructuur, kleine waterbouwkundige werken en procedures.

4271 CZ Dussen t: 0183-820368

vraag@atabnl.com

WERKVOORBEREIDING ADVISERING

Ons motto is “First time right”.

PROJECTONDERSTEUNING

Wij investeren extra tijd in communicatie aan de voorkant, in plaats van repareren aan de achterkant.

OMGEVINGSMANAGEMENT

atabcivieletechniek.nl 14039

SAFETYBLOCKS B+U 1 2020 75

SAFETYBLOCKS: Beschermd door plantenbakken Een zwaar, groot blok belemmert de toegang. Maar om ook een bijdrage te leveren aan de uitstraling van de openbare ruimte is Safetyblock ontwikkeld. Een bloembak die de impact van een vrachtwagen kan weerstaan. Een Safetyblock houdt verkeer tegen of geleidt het naar plekken waar de juiste voorzieningen zijn getroffen.

J

e ziet ze steeds meer, betonblokken welke in openbare ruimten worden geplaatst. Bedoeld om veiligheid te bieden.

De nadelen: Eén: een niet te vermijden associatie met dreiging.

Twee: de schijnveiligheid die deze blokken leveren gezien het feit dat de meeste betonblokken ongewapend zijn en de impact van een vrachtauto niet weerstaan. Maar om echt veiligheid te creeren en eveneens een bijdrage te leveren aan de uitstraling van de openbare ruimte is Safetyblock ontwikkeld.

EEN PLANTENBAK DIE DE IMPACT VAN EEN VRACHTWAGEN KAN WEERSTAAN

Een Safetyblock houdt verkeer tegen of geleidt het naar de bestemde locatie. Safetyblocks creëren veiligheid en rust in bestemmings­ gebieden, op een bouwplaats of feestterrein, of in de publieke ruimte. Na de aanslagen in Duitsland kwam het idee naar boven robuuste plantenbakken als blokkade te plaatsen. Ben Zweers van ZBI Trading, distributeur van Safetyblocks, werkt nauw samen met producent Zeus Beton uit Hardenberg om gemeenten, provincies en evenementenorganisaties een esthetisch goed uitziend alternatief te bieden voor de beveiliging van gebieden. Het beton is versterkt met gewapend staal en energie-absorberende vezels. Voorts wordt er gebruik gemaakt van cementvrije geopolymeer bindmiddel technologie in

ZBI TRADING BV distributeur Safetyblocks

Wilhelminapark 34 3581 NJ Utrecht

het beton. Hetgeen een enorme reductie van de CO2 footprint oplevert. De bakken zijn in diverse kleuren en motieven te leveren, inclusief de door Palms and More uit Best naar wens verzorgde beplanting. Met Safetyblocks beveiligt u pleinen en evenementen op esthetische wijze. De blokken kunnen worden voorzien van reflectie- aanwijzings- en of reclameborden en zijn hierdoor duidelijk herkenbaar. Daarnaast zijn ze niet weg te halen door onbevoegden. Dit vergroot de veiligheid ten opzichte van dranghekken en borden. De blokken zijn aan de onderzijde voorzien van rubber waardoor er een hogere glijweerstand wordt bereikt en ze niet gemakkelijk verschuiven. De Safetyblocks kunnen zowel gehuurd als gekocht worden. Ze zijn custom made te vervaardigen in elke gewenste kleur, met logo en beplanting. Safetyblocks zijn eveneens uit te voeren met zonnepanelen, waardoor het blok kan dienen als een laadstation voor bijvoorbeeld mobiele telefoons.

ONZE PROJECTEN: Door de ervaring binnen Safetyblocks met beton uitgevoerd middels een Geo Polymeer bindmiddel-techniek zijn er diverse proefprojecten in beton gestart.

Door de besparing in de CO2 uitstoot met Geo-Polymeerbeton is er enorm veel interesse in SafetyBlocks door diverse grote gemeenten.

T. 06 - 531 473 28

E. info@zbitrading.com I. www.safetyblocks.com

76 B+U 1 2020

ISOLEREN MET DE KENNIS VAN NU! Door slim in te kopen en het toepassen van effectieve en snelle werkmethoden kan Isolatie Centraal u de beste prijs/kwaliteit verhouding bieden. Wij zijn op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en werkmethoden op het gebied van isolatie, zodat wij u vakkundig van dienst kunnen zijn.

SPOUWMUUR ISOLATIE

VLOER ISOLATIE

ISOLATIE CENTRAAL

VIANEN - ‘S-HEERENBERG ALPHEN a/d RIJN Telefoon: 085 - 876 91 50 Email: info@isolatiecentraal.nl

BODEM ISOLATIE 14059

“De mobiele brug opnieuw uitgevonden” EVENTBRIDGE • In 10 minuten geplaatst • Al vóór levering TÜV-gekeurd • Aanrijdveiligheid sterk verbeterd • Eenvoudig ongeankerd geplaatst • Personeelsinzet geminimaliseerd • Op grondniveau geassembleerd

TAKING PEOPLE SAFELY ACROSS

eventbridge.nl

Bent u geïnteresseerd in de mogelijkheden van EventBridge?

Bel +31 (0)40 843 74 74 14090

STRAPITEC B+U 1 2020 77

Strapitec brengt de energietransitie in de praktijk De energietransitie brengt veel veranderingen met zich mee. De verlichting in de openbare ruimte ombouwen naar een energiezuinig lichtnetwerk is een van die veranderingen en een operatie van grote omvang. Strapitec richt zich onder andere op het produceren en monteren van led buitenverlichting ten behoeve van de ombouw van de verlichting in de openbare ruimte. geplaatst. Het is daarnaast mogelijk om de verlichtingsarmaturen te plaatsen in binnenstedelijk gebied. Dankzij een breed assortiment leverbare armaturen is er altijd wel een passende oplossing te vinden.

“Een van de toparmaturen is de Diamond collectie. Deze armatuur is ontwikkeld op verzoek van een van onze opdrachtgevers. Het is een tijdloos en energiezuinige kegelarmatuur in de vorm van een diamant. De verlichting geeft een vriendelijk lichtbeeld en zorgt voor een aangename gezichtsherkenning. Wij zijn er trots op dat al onze producten van Nederlands fabricaat zijn. Als Strapitec hebben we een eigen productlijn en daarnaast zijn we vertegenwoordiger van Heper en Alcopole”, vertelt Marc van Straaten.

INNOVATIEF

S

traatverlichting gaat verder dan de bekende lantaarnpaal die ons wegdek verlicht. Voor effectieve toepassing van buitenverlichting is namelijk een uitgekiend lichtplan nodig. Daarnaast zijn, door de komst van ledverlichting, de verlichtingsmogelijkheden aanzienlijk verbeterd.

Voor beheerders van straatverlichting is het mogelijk geworden om een indicatie te geven aan welke eisen de verlichting moet voldoen, waarna Strapitec e.e.a. verder doorrekent en uitwerkt in een lichtplan op maat. Vragen die daarbij aan de orde komen zijn onder meer: “Moet de verlichting in de avonduren op volle sterkte branden of is een lager lichtpercentage ook voldoende? Kan de verlichting na middernacht worden gedimd of zelfs helemaal worden uitgezet? Is het mogelijk in sommige risicogebieden verlichting te plaatsen met een bewegingsmelder?”

Strapitec zal u graag adviseren bij het maken van uw keuze.

TOEPASSINGEN

Ledverlichting kan door Strapitec op vrijwel elke locatie worden

STRAPITEC

Kazemat 7 3905 NR Veenendaal

RECENTE ONTWIKKELINGEN

De Lamboe is een armatuur gemaakt van bamboevezels. De Lamboe is een CO2-neutrale en energiezuinige kofferarmatuur met een hoge lichtcapaciteit. Omdat de armatuur is vervaardigd van bamboevezels is deze uitermate geschikt voor de verlichting van buitengebieden of een parkachtige omgeving.

Na vele jaren ervaring te hebben opgedaan in de lichtbranche is Marc van Straaten in 2018 gestart met Strapitec. Met het eigentijdse assortiment wil hij zich onderscheiden in de markt. De levertijd van de producten is twee tot drie weken.

ONZE PROJECTEN: In de gemeente Barneveld zijn 380 Diamond verlichtingsarmaturen op verschillende plekken in de gemeente geplaats zoals in recreatieparken, bij fietspaden en parkeerplaatsen.

In de gemeente Huizen zijn recentelijk 500 armaturen geplaatst.

T. 0318 - 55 55 25

E. info@strapitec.com I. www.strapitec.com

78 B+U 1 2020

Advisering, inspectie en onderhoud in (kit)-voeg afdichtingen • • • • • •

Grond-, weg- en waterbouw

Bruggen en tunnels Wegenbouw en riolering Waterbouwkundige werken Cultuurtechnische werken Capaciteitsberekeningen gemalen & stuwen

Afdichtingen in Milieu & Infra Vloeistofdichte & -kerende dilataties Petro- & Chemische industrie Voedingsmiddelenindustrie Onderhoud parkeergarages Betonherstel

KVDM Bleiswijk is gecertificeerd volgens de volgende kwaliteitssystemen: ISO9001:2015; VCA**; CO2-Prestatieladder niveau 5; en FSC® keurmerk.

DSA Nederland B.V. Impact 59, 6921 RZ Duiven Tel.: +31 (0) 26 44 222 34 info@dsabv.nl www.dsabv.nl

KVDM Bleiswijk • Jan van der Heydenstraat 12 • 2665 JA Bleiswijk Telefoon: 010 737 06 41 • Email: info@kvdmbv.nl • www.kvdmbv.nl 13771

13956

WWW.MARTENSINFRABV.NL

Machinale bestrating Grondwerk Tuinaanleg Sloopwerk Grondverzet

Machineverhuur

• Saneringen onder BRL 7000 • Uitgraven van bouwkuipen • Cultuurtechniek • Grondtransport • Sloopwerkzaamheden

• Long reach graafkranen • (Rups)dumpers • Wielladers • Traktoren • Recycling Machines

Riolering

20 JAAR GESPECIALISEERD >

W. Kool Grondverzet B.V. Bovendijk 16 • Wilnis

>

IN GROND-, WEG- EN WATERBOUW

0297-250215 info@wkool.nl 13960

MARTENS INFRA LINSCHOTEN T: 06 - 225 707 20 13992

DE BOLDERIK WILDE BLOEMENZADEN B+U 1 2020 79

Inheemse bloemen voor rijke biodiversiteit De Bolderik Wilde Bloemenzaden kweekt op eigen terreinen ongeveer 200 tot 300 soorten inheemse wilde bloemenzaden. Met haar kennis en ervaring kan het ecologische bedrijf voor elke locatie een zadenmengsel maken dat de natuur helpt versterken en de uitstraling verbetert.

FUNCTIONEEL GROEN

De Bolderik is het initiatief van de heer Groen en mevrouw ­Hageman, zij zijn de kracht achter dit bedrijf. De Bolderik beschikt over een ­hectare kweekgrond in Wervershoof. In de omgeving en langs het IJsselmeer oogsten ze moerasplanten en daarnaast zijn er diverse particulieren die specifiek kweken voor De Bolderik.

Met de zadenmengsels is meer te doen dan alleen de biodiversiteit vergroten. Om de leefomgeving voor honing- en de wilde bij, die het erg moeilijk hebben de laatste jaren, te verbeteren, ontwikkelde de Bolderik in het voorjaar van 2018 twee nieuwe mengsels. Ook bedachten ze een speciaal mengsel tegen de eikenprocessierups.

De bloemen uit dit mengsel zorgen er mede voor dat de omgeving

M

et dertig verschillende soorten mengsels, samengesteld uit honderden soorten inheemse bloemenzaden maken de experts van De Bolderik voor diverse toepassingen bijzondere bloemenmengsels. Voor zowel grote als kleine projecten kunnen ook custom-made mengsels gemaakt worden. Er wordt dan op de locatie gekeken en om een goed en deugdelijk advies te geven, putten ze uit diverse atlassen en jarenlange ervaring.

De samenstelling van de mengsels gebeurt zoveel mogelijk op basis van natuurlijke combinaties. De kern van de zaden wordt gevormd door goed te telen inheemse gewassen en de algemeen voorkomende bloemsoorten. Afhankelijk van het seizoen is de capaciteit nagenoeg onbeperkt. Voor het zaaien worden ‘handjes’ ingehuurd of samengewerkt met een lokale groenaannemer. geschikt wordt gemaakt voor natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups. Als er voldoende vijanden zijn, veroorzaken de rupsen geen overlast meer en wordt het natuurlijk evenwicht hersteld.

De zadenspecialist levert aan de zakelijke markt in Nederland, Duitsland en België, maar ook de particulier kan bij De Bolderik terecht.

ONZE PROJECTEN: Gemeente Purmerend - diverse locaties; Gemeente Papendrecht - diverse locaties aan de rand van het bedrijven­ terrein; Vlinderstichting Haarzuilens - Bezoekerscentrum Natuurmonumenten; Waterschap De Dommel - diverse grote projecten; Provincie Utrecht en Flevoland - div locaties in samenwerking met scholen.

DE BOLDERIK WILDE BLOEMENZADEN

Grutteweide 9 1693 HR Wervershoof

T. 0228 - 583 465

E. wildebloemen@debolderik.net I. www.debolderik.net

NEDERLAND ANDERS INRICHTEN TEGEN WEERSEXTREMEN Om Nederland robuust te maken tegen extreem weer, zoals piekbuien en langdurige droogte, moet er komende jaren extra worden geïnvesteerd. Minister Van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) wil een wijziging van de Waterwet, zodat er meer geld beschikbaar komt voor de aanpak van wateroverlast.

Om projecten op korte termijn vanuit de Rijksoverheid te steunen stelt de minister dit jaar bovendien ook vijf miljoen euro extra beschikbaar voor vijf regionale pilotprojecten. Deze gaan op korte termijn van start.

“We moeten snel extra stappen zetten om onze straten, tuinen, steden en ook de landelijke omgeving anders in te richten. Alleen zo kunnen we ons goed voorbereiden op de gevolgen van de extremere weersomstandigheden. Denk aan de hoosbuien die hele woonwijken onder water zetten. Dit omdat er te weinig groen in de buurt is om het op een natuurlijke manier op te vangen”, aldus Van Nieuwenhuizen.

“De vijf pilots die ik dit jaar financieel steun zijn mooie voorbeelden. Provincies, waterschappen en gemeenten kunnen deze goed toepassen. Met een gewijzigde Waterwet kunnen we straks met geld uit het Deltafonds meer gaan investeren. Zo kunnen we Nederland beschermen tegen weersextremen.”

Van de 24 aanvragen voor een financiële impuls heeft de minister gekozen voor de pilotprojecten van de gemeenten Eindhoven, Horst aan de Maas, Dordrecht, Enschede en de provincie Gelderland.

Zo wordt in Dordrecht een nieuw stadspark aangelegd dat gaat fungeren als natuurlijke klimaatbuffer.

Hierdoor hebben omliggende wijken minder wateroverlast. Het stadspark kan ook hitte opvangen. In Enschede wordt een stadsbeek aangelegd waardoor de wijken Pathmos en Stadsveld niet meer zullen overstromen bij extreme langdurige regen.

In het bestuursakkoord Klimaatadaptatie is eind 2018 afgesproken dat er de komende jaren zo’n 600 miljoen euro wordt vrijgemaakt voor de aanpak van de problematiek als gevolg van klimaatverandering.

Onderdeel daarvan is dat decentrale overheden hulp krijgen bij de versnelling van de zogeheten klimaatadaptatie. Net als vorig jaar wordt zo’n vijf miljoen beschikbaar gesteld aan pilotprojecten. Zodra de wetswijziging is doorgevoerd kan vanaf januari 2021 geld uit het Deltafonds ingezet worden voor klimaatadaptatieprojecten.

De circa 1 miljard euro die jaarlijks beschikbaar is, kon tot nu toe alleen worden geïnvesteerd in kustbescherming, hoogwaterbescherming in het rivierengebied en in zoetwatervoorziening.

Meer informatie over de vijf projecten op: www.ruimtelijkeadaptatie.nl

B+U 1 2020 81

Stop lekkages direct! Maak kennis met Provocht.nl, al ruim 30 jaar specialist op het gebied van vochtbestrijding, kelderafdichtingen, betonreparatie, zwambestrijding en lekdetectie.

14102

Ons werkterrein Advies en onderzoek vochtbestrijding Verhelpen van doorslaand en optrekkend vocht Afdichten van lekkages in kelders en souterrains Dichten van lekkages in b.v. dilatatievoegen Verhelpen van vocht in kruipruimtes Hydrofoberen (impregneren) van gevels Preventief beschermen van funderingen Alle voorkomende betonreparaties Schimmel en zwambestrijding Constructieve injectietechnieken Complete professionele lekdetectie

Ruim 30 jaar gespecialiseerd in tevreden klanten!

Provocht.nl 023 - 528 65 87 info@provocht.nl www.provocht.nl

Vochttechniek.nl 06- 531 344 94

info@vochttechniek.nl www.vochttechniek.nl 14122

14070

82 B+U 1 2020

Handel in hout

VAN AANVRAAG TOT AFWERKING

HAAXMAN PROJECTEN

Grond/Tuinaarde/Betonplaten

Bomen rooien

Transporten over water en weg

Handels- en Loonbedrijf

J. den Uijl B.V. SANEREN VERGUNNINGEN EIND INSPECTIE

T 035 - 773 06 26 info@haaxmanprojecten.nl www.haaxmanprojecten.nl

Randenburgseweg 32 2811 PS Reeuwijk Telefoon: 0182 - 394 348 info@jdenuijl.nl

www.jdenuijl.nl

13971

13978

KUI PERSi nf r a

WI JZI J NKUI PERSI N�RA� KUI PE RSi nf r ai nS t r i j eni seengek wa l i fic eer dengec er t i fic eer da a nnemi ngs bedr i j f i ndegr ond� , weg�enwa t er bouw.

Nadeopr i c ht i ngi n����i sKUI PE RSi nf r ai ndel oopder j a r enui t gegr oei dt oteenv a k k undi geenpr of es s i onel eor ga ni s a t i e .

Da gel i j k swet enwi j metbehul pv a nent hous i a s t emedewer k er s , KUI PE RSl a ndmet en, Za ndha ndel �oek s c heWa a r deneenmoder nma c hi nepa r ki ederpr oj ec tt oteens uc c est ema k en� �eni euwdna a rwa twi j v ooruk unnenbet ek enen�Neem da nc ont a c tmetonsopv i a �����������ofneem eenk i j k j eopon� ewebs i t ewww. k ui per s i nf r a � s t r i j en. nl .

GROND

WEG

WATER

S� OOP� SANERI NGEN

KUI PERS� �� � ���udeKl ems edi j k�c� ����� �S t r i j en� ���� ������������� i nf o�k ui per s i nf r a � s t r i j en. nl � www. k ui per s i nf r a � s t r i j en. nl 13809a

INFRABOOR B+U 1 2020 83

Infraboor is specialist in kwaliteitsboringen en -metingen voor de wegenbouw Infraboor is een gespecialiseerd bedrijf met meer dan tien jaar ervaring in het nemen van verhardingsmonsters, funderingsmonsters en de analyse van de onderliggende grond. Het bedrijf zorgt voor nauwkeurig werk en betrouwbare meetgegevens bij asfaltkernboringen, asfaltonderzoek en dichtheidsmetingen. beschikt het bedrijf over een eigen pijlwagen. Voor grotere projecten werken wij samen met vaste partners in de verkeerstechniek zoals Nierop transport en traffic service (Schagen) en Hobru B.V. (Geldermalsen).

NUCLEAIRE DICHTHEIDSMETINGEN

H

et bedrijf beschikt over meerdere eigen boorwagens waarmee ze boringen uitvoeren voor onderzoek van asfalt- en elementenverharding (klinkers, stelconplaten, etc.), de onderliggende funderingslagen en bodem. Het boren voor asfaltonderzoek van bestaande wegen gaat conform de publicatie CROW 210. Het doel daarvan is om te bepalen of het asfalt al dan niet teerhoudend is en wel of niet hergebruikt kan worden. In combinatie met asfaltonderzoek kan ook fundering- en bodemonderzoek gedaan worden al dan niet in combinatie met ingenieursbureaus. In samenwerking met Asfalt Advies kan er een restlevensduur advies en/of verharding advies gemaakt worden. Het bedrijf kan flexibel inspelen op de wens van de klant. Alle rapportages worden door Infraboor verzorgd op basis van boorgegevens en onderzoeken van geaccrediteerde laboratoria.

Met vier asfaltkernboorwagens is het bedrijf in staat om direct inzetbaar te zijn. Infraboor is een team van vijf man. Een zeer betrouwbare ploeg met jarenlange ervaring die u vakkundig en betrouwbaar adviseert over asfalt, fundering en bodem. Voor kleine projecten

Voor het uitvoeren van dichtheid- en vochtmetingen van zand- en puinbanen en nieuw aan te leggen asfalt beschikken wij over een Troxler. Dit is een nucleair meetapparaat waarmee de dichtheid wordt gemeten. Bij alle metingen wordt tevens materiaal verzameld en op het eigen laboratorium een eenpuntsproctor (granulaat) en meerpuntsproctor (zand) geslagen, waarmee de referentiewaarden worden bepaald. Met deze gegevens kan dan een rapportage worden opgesteld. Deze methode is snel, goedkoop en levert bovendien nauwkeurige en reproduceerbare resultaten op.

Ook zijn wij in het bezit van een Penetrologger voor digitale draagkrachtmetingen tot 80 cm diepte. Door diverse grote en kleinere aannemers worden zij daarom ingeschakeld om onafhankelijke kwaliteitscontrole te waarborgen.

Van begin tot eind heeft u slechts ĂŠĂŠn aanspreekpartner en zijn de lijnen dus kort.

Infraboor is een compleet, zelfstandig en onafhankelijk opererend bedrijf.

ONZE PROJECTEN: Infraboor werkt voor ingenieursbureaus, gemeenten en semioverheden en was onder meer betrokken bij: Kwaliteitscontrole bij de aanleg van de HSL, traject Hoogmade-Hoofddorp; Het omleggen N201 2008-2011; Project 2e Coentunnel; Vooronderzoek dmv boringen bij project Levvel op de Afsluitdijk; Kwaliteitscontrole project MAVA (Maasvlakte-Vaanplein); onderzoek naar asfalt, beton en wapening op de A12, Utrechtse baan te Den Haag.

INFRABOOR

Oosterweg E5 1481 AP Purmer (NH)

T. 06 - 50 477 043 T. 06- 21 395 805 (b.g.g.)

E. info@infraboor.nl I. www.infraboor.nl

84 B+U 1 2020

GEOTECHNIEK

Sonderingen Boringen Bomdetectie Injectie Geomonitoring Landmeten

Uw partner voor: ■ Verticale infiltraties ■ IBA onderhoud ■ IBA renovatie ■ Helofytenfilters ■ Afvalwaterbehandeling ■ Mobiele en tijdelijke voorzieningen tbv afvalwater

Geosonda B.V. Curieweg 19 2408 BZ Alphen aan den Rijn T. +31 (0)172 44 98 22 info@geosonda.nl

RNT Infra B.V. Goorsteeg 27a 6741 TB Lunteren Tel. 0318-302 364 E-mail info@rntinfra.nl

www.geosonda.nl Member of ABO-Group

www.rntinfra.nl

13997

14023

2 4 / 7 L I V E VIDEO SU RVE I LL AN C E

SPECIALIST IN ECOLOGISCH ONDERZOEK, BEGELEIDING & MITIGATIE

Overal maximale beveiliging Voor groot en klein terrein, voor permanente, kortstondige of spoedeisende plaatsing.

VCA* gecertificeerd Eigen werkplaats voor Mitigerende maatregelen Snel en Flexibel

SECURITY CABIN B.V. De Veken 32a 1716 KE Opmeer

06 - 121 018 18 | info@kfnp.nl | www.kfnp.nl 14037

Kijk voor meer informatie op:

www.securitycabin.nl

T: 0226 - 360 250 E: info@securitycabin.nl 14044

AANNEMINGSMAATSCHAPPIJ TWISK EN BOSMAN B+U 1 2020 85

Altijd voor het beste resultaat Twisk en Bosman is een kleine aannemingsmaatschappij met jarenlange ervaring op het gebied van infra, milieu en bouw. Het bedrijf levert kwalitatief hoogwaardige milieu-, bouwkundige en infrastructurele producten en diensten aan (semi-) overheden, bedrijven en instellingen. Door de centrale ligging in de regio Castricum en korte communicatielijnen is het bedrijf een betrouwbare, deskundige partner voor haar opdrachtgevers.

M

et vier man in vaste dienst en een tiental flexibele krachten bouwt Twisk en Bosman aan een imposante lijst aan projecten. Het uitgebreid gecertificeerde bedrijf breidde haar takenpakket in de loop der jaren gestaag uit, van riolering, bestrating, bouw- en woonrijp maken van grond, rioolreconstructies en onderhoud tot het verhelpen van storingen, waterbouwkundige werken als beschoeiing, bruggen en het aanleggen van duikers. Kleine groenwerkzaamheden behoren eveneens tot de diensten van het bedrijf.

Twisk en Bosman is een flexibele, platte organisatie, die staat voor een goede communicatie en die ook ‘nee’ durft te zeggen wanneer het beste resultaat in gevaar komt. “Ongeacht op welk vakgebied de mensen bij Twisk en Bosman werkzaam zijn, kunt u rekenen op betrokkenheid bij uw project. We investeren veel in communicatie, stimuleren het nemen van initiatieven en werken daarbij zeer resultaatgericht”, schrijven de aannemers.

OVER ONS

Opa Bosman is voor de oorlog een stratenmakersbedrijf begonnen, hiermee heeft hij onder andere bestratingswerkzaamheden aan de afsluitdijk uitgevoerd. Na de oorlog is hij gaan samenwerken met de

AANNEMINGSMAATSCHAPPIJ TWISK EN BOSMAN

Beverwijkerstraatweg 42 1901 NJ Castricum

heer Twisk en is Twisk & Bosman ontstaan. Eind jaren vijftig ging de heer Twisk met pensioen en kwam onze vader, Henk Bosman, in het bedrijf. Begin jaren ‘90 kwam, de huidige directie, kleinzonen Arjen en Alwin Bosman in het bedrijf, zo vertelde Alwin Bosman.

Door de jaren heen is de rol van de aannemer en opdrachtgever veranderd. Voor de aannemer verschuift het zwaartepunt van productiecapaciteit leverende partij naar creativiteit en kwaliteitsborging.

Dankzij goed opgeleide, nuchtere en betrokken medewerkers is Twisk en Bosman in staat om op deze ontwikkelingen in te spelen.

Nog steeds vanuit het adres aan de Beverwijkerstraat in Castricum.

ONZE PROJECTEN: Bouw- en woonrijp maken industrieterrein Molenwerf te Uitgeest; Grond-, leiding- en verhardingswerkzaamheden ten behoeve nieuwbouw RWZI Heiloo; Reconstructie Platte Stenenbrug te Alkmaar; Ombouwen vacuümriool naar drukriool gemeente Akersloot; Onderhoud rioleringen en verhardingen gemeente Castricum; Reconstructie Meldijk en Sluisbuurt gemeente Uitgeest.

T. 0251 - 656 350

E. info@twiskenbosman.nl I. www.twiskenbosman.nl

86 B+U 1 2020

+ INTEGRAAL BUITENRUIMTEBEHEER + SPECIALIST HALFVERHARDINGEN + INTEGRAAL BUITENRUIMTEBEHEER AUTONOME ENERGIEVOORZIENING?

+ GROENVOORZIENINGEN EN BOOMVERZORGING

+ SPECIALIST HALFVERHARDINGEN + SPEELEN BELEEFTUINEN

+ BUURTPARTICIPATIE-PROJECTEN + GROENVOORZIENINGEN EN BOOMVERZORGING

OFFGRID SYSTEMS heeft dé oplossing in systemen voor tijdelijke verhuur én is overal inzetbaar voor o.a.: • Weer en milieu onderzoeken • Verlichting (park/plein/fietspad) • Parkeren (slagboom/parkeerautomaat) • Bosbranddetectie • Offshore (betonning) • Beveiliging • Remote sensing

+ SPEEL- EN BELEEFTUINEN BELEEF ’T + BUURTPARTICIPATIE-PROJECTEN BUITEN. VDBH West BV

Nijverheidsweg 43 2821 AT Stolwijk

085 - 90 21 99 90

Info@offgridsystems.nl +31 (0)79 593 6303 www.offgridsystems.nl

VDBHwest.nl

info@vdbhwest.nl

14075

BELEEF ’T BUITEN. VDBHwest.nl

14078

VDBH West BV Nijverheidsweg 43 2821 AT Stolwijk

085 - 90 21 99 90

info@vdbhwest.n

Wij maken techniek werkend Pascalstraat 4 • 3771 RT Barneveld • Tel. 0342 72 92 39 info@schimmel-tdi.nl • schimmel-tdi.nl

HZGRO E P.NL - T T VA S SU MWE G 2 6 6 - 1 0 3 3 SJ AMST E RDAM - 0 2 0 -2 8 0 1 310 14093

14099

STICKYLOCK BV B+U 1 2020 87

Projecten visualiseren in augmented reality StickyLock geeft producten en ontwerpen een extra beleving met augmented reality (AR), een techniek waarmee je een 3D-weergave in de echte wereld kunt plaatsen met slechts een smartphone- of tabletcamera. De beslissers van een gemeente zien bijvoorbeeld exact waar speeltoestellen worden geplaatst en kunnen deze zelf ergens neerzetten. Ook verkeerssituaties zijn aan te passen, door bijvoorbeeld een rotonde te plaatsen op de plek van een kruispunt.

M

et de AR-apps van StickyLock is de verandering van het straatbeeld op je mobiele apparaat direct in beeld te brengen. De AR-toepassingen maken het werk efficiënter en kosten kunnen worden bespaard. Ook voor het inrichten van een nieuwe weg in de stad, is de vernieuwde situatie meteen duidelijk te zien en kunnen deskundigen beoordelen of het een goede oplossing is. Door bewoners tevens te laten participeren in het gebruik van AR, krijgen ze een betere visuele presentatie over de gevolgen van een ingreep.

En wat op planologisch gebied kan, is ook mogelijk voor evenementen en beurshallen. StickyLock is op veel beurzen te vinden en toont daar in augmented reality en virtual reality (VR) welke mogelijkheden er zijn voor jouw bedrijf. Of het nu een video in VR is, een object in AR of digitaal additionele informatie bij een product, het kan allemaal ontwikkeld worden. Daarnaast kunnen standbouwers met de AR- en VR-toepassingen veel makkelijker visualiseren wat de klant kan verwachten en hoe het er daadwerkelijk uit gaat zien.

indoor ProTee Golf Simulator, waarmee topgolfers via een projectiescherm op elke baan ter wereld kunnen spelen en zo hun niveau kunnen behouden en verbeteren. Hierna richtten ze zich ook op de game-industrie; ze ontwikkelen eigen games voor pc en spelcomputers. Alle opgedane kennis sinds 2001 passen ze toe in het maken van business-to-business-oplossingen voor verscheidene markten en behoren gamification-elementen tot de mogelijkheden. Onder de naam StickyLock leveren ze maatwerk in AR, VR, mixed reality (MR) en WEBGL (een open standaard voor 3D-computergraphics in webpagina’s). Op dit moment werkt StickyLock vanuit meerdere locaties en kent het bedrijf 21 medewerkers.

Ze werken iedere dag hard om nieuwe markten aan te boren en partners en consumenten een belevenis te schenken. Alles wordt in-house ontwikkeld, van globaal tot zeer gedetailleerd. StickyLock maakt het mogelijk!

StickyLock beperkt zich echter niet tot deze branches. Door de veelzijdigheid van de technologie is alles mogelijk en zijn er veel meer branches die aantrekkelijk zijn voor AR. Bijvoorbeeld meubelzaken, want met de AR-app kun je meubels overal in je huis of kantoor plaatsen en direct zien of het bij je interieur past. Doordat het bedrijf 3D-objecten tot in de kleinste details kan ontwikkelen, is daarom alles mogelijk.

OVER ONS

De ontwikkelaars van StickyLock zijn gespecialiseerd in augmenteden virtual reality-oplossingen voor diverse toepassingen en meerdere branches. Het moederbedrijf ProTee United werkt sinds 2001 aan de modernste technologieën. Toen ontwikkelden ze hun eigen

STICKYLOCK BV

Zekeringstraat 17 1014 BM Amsterdam

T. 020 - 894 64 34

E. info@stickylock.com I. www.stickylock.com

88 B+U 1 2020

13808

Van Hameren Houthandel voor zowel particulier, bedrijf en overheid. Ons assortiment bestaat uit nieuw en gebruikt hout voor zowel bedrijf, overheid en particulier. Wij hebben een breed assortiment hout, zoals eikenhout, iroko, padoek, teak, mahoni, azobe, basralocus. Maar ook plaatmateriaal zoals betonplex, multiplex en spaanplaat op voorraad.

Hertog van beijerenstraat 2a - Ter Aar

Tel 0172 604 073 - www.vanhamerenhouthandel.nl 13981a

w w w.cocoon.eu +31 (0)20 686 78 08 info@cocoon.eu Wand- en plafondafwerking | Naad- en doorvoerafdichting | Dak- en gevelbekleding | Isolatiebekleding | Mothballing Kies voor de gegarandeerde elastische, naadloze en weersbestendige afwerkingen van Cocoon Holland.

via onze Vraag nu een brochure aan informatie! website of mail ons voor 13998

Technische Infrastructuur voor:

www.unsal.nl

Bijdorp West 63-65 2992 LC Barendrecht T: 0180 - 55 76 75

14000

Aanleg en montage Laag en Middenspanningstechniek Aanleg, montage en beheer Openbare Verlichtingsinstallaties Aanleg en montage ondergrondse Rail kabels en leidingen

DMISSI ELECTRO BV B+U 1 2020 89

De installatiepartner die iedereen zou willen hebben Transparantie, eerlijkheid, integriteit, respect en het nakomen van afspraken; een paar van de kenmerken van Dmissi Electro. Het bedrijf werkt in dat vertrouwen het liefst in partnerschap nauw samen met opdrachtgevers en geeft constructieve adviezen voor een optimaal projectresultaat. Door constant te investeren in de scholing en expertise van de medewerkers levert het bedrijf steeds hoge kwaliteit installatiewerk.

C

ore business van het Amsterdamse installatiebedrijf ­Dmissi Electro is het installeren en monteren van laag/midden- en hoogspanning netwerken in Nederland. Zowel de aanleg, als het onderhoud, van de leverancier tot de meterkast. Ook is het bedrijf sterk in combinatietrajecten waar water, gas en telecom samenkomen en openbare verlichting.

De organisatie is in 2004 opgericht door Mohamed Dmissi en in korte tijd uitgegroeid tot een belangrijke speler in de markt. Het team bestaat nu uit bijna 90 gekwalificeerde medewerkers waarvan ruim de helft in vaste dienst is. Scholing en veiligheid staan hoog in het vaandel. Het bedrijf investeert in de scholing, instructies en trainingen van de werknemers en nieuwe krachten op de markt. Dmissi is een erkend leerbedrijf en biedt ruimte aan studenten om het vak in de praktijk te leren.

De organisatie kent korte lijnen, hierdoor kan het snel schakelen en adequaat inspelen op de actuele situatie. Aan de basis van de dienst-

DMISSI ELECTRO BV

Portsmuiden 15 1046 AH Amsterdam

verlening en het bedrijfssucces ligt een door het bedrijf zelf ontwikkelt Customer Relationship Management (CRM) systeem dat alles omvat. Van de verjaardag van een collega, tot de data waarop de auto’s voor hun servicebeurt moeten. En natuurlijk de monitoring van de projecten. De ontwikkeling van het systeem nam meer dan een jaar in beslag, maar veel bedrijven vragen nu ook om dit ondersteuningsprogramma.

ONZE PROJECTEN: In samenwerking met Heijmans - Integraal contract voor stationswerk voor 10 jaar - in opdracht van Liander, 1350 stations Engineering door Heijmans, uitvoering door Dmissi Electro BV; Voor Liander - solo contracten in opdracht van onder andere Van Gelder, Heijmans, Van Voskuilen en Stam & Co; In opdracht direct van Liander - 10 en 20kV tracés voor gasloos bouwen op diverse locaties.

T. 020 - 448 11 25

E. info@dmissielectro.com I. www.dmissielectro.com

90 B+U 1 2020

14012a

Voor droge kleding en schoenen

KOLTEC Drytech

deelnemer bouw- en infracampus

drytech.nl • Wim Troost • w.troost@drytech.nl • 06 26 02 23 32

14007

Loon- Aanneming- en Verhuurbedrijf Tel 035-6970697 - www.pronkgroep.nl

14006

14068

DE WIT AGGREGATEN B+U 1 2020 91

Specialist in fluisterstille aggregaten op maat Of het nu gaat om de stroomvoorziening van een groot evenement of een noodstroomvoorziening in een gebouw, bij de Wit Aggregaten bent u aan het juiste adres. Van 10- tot wel 1000 kVA. Het bedrijf uit Oudewater, tussen Gouda en Utrecht, maakt nieuwe sets naar specificatie van de klant. En dat levert optimale afstemming op de klantwens zonder concessies op het gebied van kwaliteitseisen, bedrijfszekerheid, degelijkheid, functionaliteit en gebruiksvriendelijkheid.

V

eel aandacht besteedt het bedrijf aan het reduceren van geluid en trillingen. De geluidgedempte sets hebben dankzij een ander afblaassysteem en dikkere platen een zo laag mogelijk geluidsniveau. Met het oog op energiebesparing en de milieu eisen, is er tegenwoordig veel vraag naar alternatieven. De Wit levert systemen voor GTL en BTL brandstof en ontwikkelde een eigen hybride systeem met lithium batterijen. Het verbruik, de locatie, alles van deze moderne aggregaten is op afstand te monitoren. Het hybride systeem is ook in een uitvoering met zonnepanelen te leveren voor projecten met lagere energieafname.

Met 130 units in de verhuur, een compleet assortiment van verdeelkasten, trafo’s en brandstoftanks, een 82 Tons kraan en service in eigen beheer, levert De Wit alle producten om 24/7 voorzien te zijn van energie op maat. Ook de service wordt helemaal in eigen beheer gedaan.

DE WIT AGGREGATEN

Wilgenweg 1 3421 TV Oudewater

OVER ONS

Hoewel De Wit Aggregaten pas eind 2003 is geĂŻntroduceerd, heeft het bedrijf al een lange geschiedenis. In de naoorlogse jaren startten de broers Jaap en Barend de Wit een handel in dump- en surplusgoederen met de naam Gebroeders de Wit. In 1975 richtte Leen zijn eigen L. de Wit B.V. op. Eind jaren zeventig ontwikkelt Leen een eigen product met een door hem ontworpen geluidgedempte omkasting. Eind 2003 heeft Leen het stokje overgedragen aan zijn drie zoons Jaap, Kees en Leo, die nu de dagelijkse leiding in handen hebben.

ONZE PROJECTEN: De Wit levert onder andere aan: RECO, Volker Wessels, Gebr van Leeuwen, DTS (Dutch Television Service); Div kleinschalige evenementen ( oa herdenkingsevenementen); Lamboo Special Sales.

T. 0348 - 561 471

E. info@dewitaggregaten.nl I. www.dewitaggregaten.nl

92 B+U 1 2020

www.afvalgrijper.com

Schreuder E-Commerce E: info@afvalgrijper.com T: +31 (0)182 - 756 629

Voor professioneel gebruik tot gebruik voor grote schoonmaakacties.

Wij lossen het op!

Kabelfout lokalisatie Kabeldiagnose PD meting - tangens/delta Manteltesten en fouten lokaliseren In kaart brengen van onbekende kabel trace’s Powerquality meting Nen1010 & Nen3140 keuringen in de openbare verlichting Ondersteuning, toezicht & advies op projecten

14058

14054

Weerbestendig en onderhoudsvrij meubilair dat niet gaat roesten

BUITENBANKEN PICKNICKTAFELS LIGSTOELEN PATIOMEUBELEN PRULLENBAKKEN FIETSENREKKEN

Den Brier 201, 5403KN Uden Tel: 0031- 413 246 841 Mob: 0031- 655 832 489

cofeurope.com 14128

Beverwijk - Telefoon (0251) 275 060 info@ks-steiger.nl

Beverwijk - Telefoon (0251) 275 060 info@ksvoegwerk.nl 14107

COF EUROPE COMMERCIAL OUTDOOR FURNITURE B+U 1 2020 93

Buitenmeubilair met twintig jaar garantie In weer en wind, in de natuur of in een stedelijke omgeving. Het Polysteel straatmeubilair van Commercial Outdoor Furniture (COF) Europe kan het aan. De met een PVC coating beschermde stalen meubels zijn uit te voeren naar ieders wens en gemakkelijk te onderhouden. De oplossing voor jarenlang gebruiksplezier.

C

OF Europe levert straatmeubilair, park- en tuinmeubilair, meubilair voor campings en bij speeltuinen. Het meubilair is gemaakt van staal met een 3 mm dikke plastisol coating. Dit Premier Polystreel, dat ook wordt toegepast bij roosters in de veehouderij, maakt de producten robuust, onderhoudsvrij en UV bestendig. Premier Polystreel kan daarom 20 jaar garantie op haar producten geven.

De meubels zijn onderhoudsvriendelijk. Insecten hebben geen mogelijkheid om zich te verstoppen of te nestelen en schimmels hechten niet. Zon, zout en water hebben ook geen invloed op de meubels.

Het meubilair is ‘hufter proof’, blijft altijd droog en schoon.

Wanneer de zon fel schijnt wordt de bank niet te heet en wanneer het vriest wordt de bank niet te koud. De meubelen zijn dus ideaal voor onder meer water- en pretparken, scholen en sportverenigingen.

De range producten omvat buitenbanken, picknicktafels, ligstoelen, patiomeubelen, prullenbakken, fietsenrekken en beugels alsook boombeschermers en bbq’s in twaalf standaard kleuren. Een naam of logo kan in de verschillende motieven worden opgenomen.

De producten worden gemaakt in de Verenigde Staten en hebben een gemiddelde levertijd van 10 tot 12 weken. COF Europe heeft het alleenrecht voor het leveren in heel Europa. COF Europe kan zorgen voor de plaatsing en levert het product desgewenst ook met vloerdelen om te verankeren.

COF EUROPE COMMERCIAL OUTDOOR FURNITURE

Den Brier 201 5403 KN Uden

ONZE PROJECTEN: Recreatiepark Hemelrijk (Billy Bird) Volkel; Dierpark ZieZoo Uden; Zwembad Hoogkerk Groningen; School de Wijde Wereld Uden.

T 0413 - 246 841 T. 06 - 55 83 24 89

E.info@cofeurope.com I. www.cofeurope.com

10 MILJOEN VOOR CIRCULAIRE ECONOMIE Het kabinet trekt in 2020 extra geld uit om investeringen in milieu- en klimaatvriendelijke technieken te stimuleren voor ondernemers. Zo blijkt uit de Milieulijst 2020.

Daarnaast trekt het kabinet komend jaar € 10 miljoen extra uit voor initiatieven op het gebied van de circulaire economie.

De nieuwe Milieulijst biedt meer mogelijkheden voor ondernemers die investeren in demontage, producten van gerecycled materiaal en kringlooplandbouw. Ook duurzaam vervoer staat hoog op de lijst.

Bovendien zet de regeling meer in op het terugdringen van stikstofemissie.

De overheid stimuleert ondernemers om duurzaam te investeren. Via de fiscale regelingen Milieu-investeringsaftrek (MIA) en Willekeurige Afschrijving Milieu-investeringen (Vamil) is daarvoor in 2020 een bedrag van € 149 miljoen beschikbaar.

De MIA-Vamil biedt fiscaal voordeel voor

investeringen in duurzame technieken.

Bedrijfsmiddelen die in aanmerking komen voor dit belastingvoordeel staan vermeld op de Milieulijst. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat past deze lijst jaarlijks aan na consultatie met de markt.

lijst zijn onder andere circulaire woningen, circulaire gevels en een modulair wandsysteem. Het onderscheid tussen verwarmde en onverwarmde gebouwen is verdwenen.

Voor bedrijfshallen met een industriefunctie stelt de lijst aanvullende voorwaarden.

Nieuw op de Milieulijst is productieapparatuur voor het maken van producten die na gebruik makkelijker uit elkaar te halen zijn voor hergebruik of recycling. Ook demontage-apparatuur komt in 2020 in aanmerking.

Daarnaast is de lijst uitgebreid met verschillende circulaire producten, zoals meubels van gerecycled materiaal, volledig recyclebare zonnepanelen en circulaire matrassen. Zo kunnen ondernemers makkelijk investeren in circulaire producten. De eisen voor het verwerken van (chemisch) gerecyclede kunststoffen zijn versoepeld.

Tot slot wordt de aanschaf van elektrische voertuigen gestimuleerd. In 2020 mogen bedrijven, mits ze aan de voorwaarden voldoen, 36% van de aanschafwaarde van elektrische busjes voor doelgroepenvervoer aftrekken van hun (winst)belasting. In 2019 was dat nog 27%.

In 2020 biedt de MIA-Vamil meer voordeel voor circulair bouwen. Nieuw op de Milieu-

Ook op elektrische taxi’s, bestelbussen, vrachtschepen, vrachtwagens en bussen zit veel fiscaal voordeel. Het MIA-voordeel voor elektrische personenauto’s is in 2020 lager dan voorheen. Het marktaandeel van deze voertuigen stijgt, waardoor er minder noodzaak is om deze te stimuleren.

ASBEST PARTNERS BRABANT B+U 1 2020 95

Asbest Partners Brabant: sterke partner in alle facetten van asbest verwijdering Zoals de naam al aangeeft is Asbest Partners uw partner voor alle asbest gerelateerde zaken. Het bedrijf is nu tien jaar actief op de markt en kent twee vestigingen. Een in België en een in Nederland (Veghel). Het bedrijf doet tal van asbestrenovaties voor de overheid, defensie, woningbouwverenigingen en bouw- en sloopbedrijven.

D

anny van Kasteren leidt de Nederlandse vestiging. Hij kent de asbest-problematiek door en door. Al sinds 2001 is hij actief in deze sector. We leggen hem enkele vragen voor.

Partners Brabant zijn naar Aruba vertrokken om daar golfplaten van gebouwen op de marinekazerne te Savaneta te saneren volgens de Nederlandse regels. Alle nodige materialen zijn enkele weken vooraf al verscheept.

WAAROM NOEMEN JULLIE JEZELF ASBEST PARTNERS?

Van Kasteren: “Asbest Partners is een probleemoplossende partner die het vraagstuk asbest, waar men toch altijd angstig voor is, graag oplost.

Wij stellen de opdrachtgevers gerust: Als je maar volgens de richtlijnen werkt, dan komt het goed. Ze kunnen hun asbest-probleem aan ons overlaten. Asbest Partners kan van aanvraag van de sloopmelding tot oplevering met einddossier verzorgen. We zijn sterk in alle facetten van het asbest verwijderen in de ruimste zin van het woord.”

Maar net zo trots zijn we bijvoorbeeld op onze saneringen van scholen of een project te Maarheze, waar vóór de renovatie van 48 woningen asbest op verschillende plekken in huis moest worden verwijderd. Een ingewikkelde klus omdat het asbest in verschillende risicoklassen onder meer gevonden is in het dakbeschot, AC-kanalen, kruipluiken, vloerzeil en de golfplaten op de bergingen. Echter particulieren kloppen ook bij ons aan waar wij net zo blij mee zijn.”

WAT MAAKT JULLIE ANDERS DAN ANDEREN?

HOE ZIET DE TOEKOMST ERUIT?

“Asbest Partners is een bedrijf met veel ervaring en een honkvast team met verstand van zaken. Door onze sterke financiële positie is al het materieel dat we gebruiken eigendom, geen inhuur. Hierdoor kunnen we sneller reageren en ons werk beter uitvoeren.

Maar Asbest Partners is vooral sterk in de moeilijke, complexe werken. Daarin excelleren we echt. Met name in het containment-werk en in werken bij de petrochemische en voedingsmiddelenindustrie.”

“Het asbest is helaas nog lang niet uit onze gebouwen. We blijven ons daarom ontwikkelen, innoveren en specialiseren. Helaas is het door de wetgeving lastig om op een makkelijkere en goedkopere manier te kunnen werken, zonder het risico te vergroten. De wetgeving blijft hierin achter. We hopen daar onder meer als lid van onze branchevereniging VVTB verandering in te brengen.

Door de volle orderportefeuille is er ruimte voor nieuwe medewerkers. Gestaag zullen we ons team uitbreiden en onze dienstverlening en service op het hoge niveau houden dat opdrachtgevers van hun partner mogen verwachten. En we blijven ook actief voor de wereld om ons heen. Asbest Partners sponsort onder andere een eigen dameswielerteam, getraind door ­Servais Knapen. En ook bij PSV zijn we een trotse sponsor!”

KUNT U VOORBEELDEN GEVEN VAN UW PROJECTEN?

“Recent werkten we voor de vijfde keer aan een mooi project voor een bouwbedrijf op Aruba, waarin het onderscheidend vermogen van ons bedrijf weer goed tot uiting kwam.

Drie medewerkers van Asbest

ASBEST PARTNERS BRABANT

De Amert 100A 5462 GH Veghel

T. 0413 - 353 402

E. info@asbestpartners.nl I. www.asbestpartners.eu

96 B+U 1 2020

COLOFON Bouw en Uitvoering (B+U) is informatiebron en vakblad, voor beslissers en toeleveranciers van en binnen de bouwsector en hoofden van dienst en medewerkers van rijk, provincie en gemeente, waterschappen, woningbouwverenigingen e.d., waarbij inbegrepen: directies publieke, openbare en gemeentewerken, openbare bedrijven, architectuur en stadsontwikkeling, bouw- en woningtoezicht, milieu, nuts­bedrijven, DVD, relevante publiek-private samenwerkingen, middel­baar en hoger technisch ­onderwijs, openbaar vervoers­bedrijven, aannemers utiliteit-, nieuwbouw, civiel, GWW en infra.

AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE:

Ronald van Bochove, Hilbert Buhrs, Tilly van Dongen, Lynsey Dubbeld, Nadine Huiskes, Emile Koeman, Jolanda Linschoten, Linda van de Minkelis, Daan Otto, Jørgen Postma, Betty Rombout, Erik Steegman, Carin Velt, Gerard Vos. HOOFDREDACTEUR

Gerard Vos, e-mail: g.vos@aprmediagroep.nl

Ontwerp, aanleg, renovatie en onderhoud van onder andere pleinen en entrees van kantoorgebouwen of de herinrichting van een compleet kantorencomplex en nog veel meer groenprojecten voeren wij uit voor bedrijven in het gehele land. Kijk voor meer info op onze website.

UITGEVER

Jaco Otto, e-mail: j.otto@aprmediagroep.nl

www.degroenladder.nl/zakelijk Email: info@degroenladder.nl Telefoon (033) 4650427 14061

ABONNEMENTEN

Jaarabonnement* Buitenland Losse nummers** Abonnementen binnen de d ­ oelgroep*

€ 85,00 € 130,00 € 15,00 € 39,00

* Prijzen zijn exclusief BTW. ** Prijzen zijn exclusief BTW en verzendkosten.

VORMGEVING

APR Media Groep BV, e-mail: studio@aprmediagroep.nl DRUK

Veldhuis Media BV, Raalte UITGAVE

APR Media Groep BV Spacelab 2, 3824 MR Amersfoort Telefoon: +31 (0)33 456 70 50 E-mail: info@aprmediagroep.nl Internet: www.aprmediagroep.nl ADVERTENTIE- EN ORDERADMINISTRATIE

E-mail: orders@aprmediagroep.nl ABONNEMENTENADMINISTRATIE

APR Media Abonneeservice Daalakkersweg 2 - 72 5641 JA Eindhoven Telefoon: +31 (0)88 226 66 86 E-mail: abo@aprmediagroep.nl AANSPRAKELIJKHEID VAKTIJDSCHRIFT

Aan de inhoud van dit vaktijdschrift is veel zorg en aandacht besteed. Het is echter mogelijk dat de inhoud van deze uitgave omissies bevat. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. APR Media Groep BV kan niet aansprakelijk worden gehouden voor de directe of indirecte gevolgen van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de in deze uitgave aangeboden informatie. APR Media Groep BV geeft geen enkele garantie, noch aanvaardt enigerlei aansprakelijkheid met betrekking tot de inhoud, data, adviezen, verklaringen, producten of ander materiaal in deze uitgave. Overname van artikelen uit deze uitgave is uitsluitend toegestaan met bronvermelding en na schriftelijke toestemming van de uitgever. Alle regels met betrekking tot de Nederlandse intellec­tuele eigendomsrechten zijn van toepassing. ©2018 APR Media Groep BV.

ISSN - 0921 - 1667 14062

Duurzaamheid Duurzaamheidininde depraktijk praktijk Het NDA Dak Concept is ontwikkeld om alom onze dakendaken Het Duurzaam NDA Duurzaam Dak Concept is ontwikkeld al onze duurzaam in te zetten. duurzaam in te zetten.

Klimaatadaptatie binnenbinnen alle fases bouwen beheerproces, zowelzowel Klimaatadaptatie alle van faseshet van het bouwen beheerproces, binnenbinnen onderhoud, renovatie als ook nieuwbouw.

Het Duurzaam Dak Dak onderhoud, renovatie alsbijook bij nieuwbouw.

Het Duurzaam Concept staat voor kennis, advies, ontwerp, uitvoering en beheer van Concept staat voor kennis, advies, ontwerp, uitvoering en beheer van multifunctionele gebruiksdaken.

De Nederlandse Dakdekkers Associatie multifunctionele gebruiksdaken.

De Nederlandse Dakdekkers Associatie met Dakbehoud en DIAC onafhankelijke organisaties die duurzaamheid met Dakbehoud en als DIAC als onafhankelijke organisaties die duurzaamheid op hetop dak lokaallokaal en landelijk opererend, kan faciliteren. hetintegraal, dak integraal, en landelijk opererend, kan faciliteren.

Ondersteunend naar beleidsmakers en opdrachtgevers op hetopgebied van van Ondersteunend naar beleidsmakers en opdrachtgevers het gebied kennis-kennisen praktijkexpertise als hetals om duurzame dakontwikkeling gaat. gaat. en praktijkexpertise het om duurzame dakontwikkeling

Energiedaken Energiedaken

Waterdaken Waterdaken

Gebruiksdaken Gebruiksdaken

Duurzaam Dak Concept Duurzaam Dak Concept Databankweg 26 26 Databankweg 3821 AL Amersfoort 3821 AL Amersfoort 036 530 90 44 90 03644530 info@nda.nl info@nda.nl WWW.NDA.NL WWW.NDA.NL

Groendaken Groendaken

Dakveiligheid Dakveiligheid 13824c

1

DEMODAGEN gehele maand maart 2020 Schrijf nu in!

Levensduurverlenging kunstgras voetbalvelden middels Eco-Revitalisatie!

Heeft u bijvoorbeeld ook verslechterde schokapsorbtie, balrol en balstuit?

De Eco-Revitalisatie is hèt middel om het maximale uit uw sportveld te halen! Door het filteren van de microplastics uit het veld krijgt u een gezonder en veiliger sportveld voor mens en milieu!

VOOR

WWW.VEILIGSPORTVELD.NL

NA

info@veiligsportveld.nl

T 088 170 06 16