Bouw en Uitvoering 4-2018

KOPLOPER

BREA AM

M O N U M E N TA L E HERBESTEMMING

U I T DAG I N G

VAN GROEN

VERAS BOUWT A A N S LO P E N

DA K AWA RD BOUW EN UITVOERING

BEREIKT RUIM 73.100 LEZERS

JAARGANG 50 - 4 2018 HET VAKBLAD VOOR RIJK, PROVINCIE EN GEMEENTE

IN NEDERLAND EN BELGIE

Grip op uw daken Dakbehoud Nederland is een organisatie met landelijke dekking voor dakonderhoud en dakmanagement. Onze klanten zijn overheid, woningcorporaties, vastgoedbeheerders en VvE’s. U hebt één overzichtelijk contract en continu inzicht in de conditie van uw vastgoed.

VOORDELEN DAKBEHOUD •

Gecertificeerde dakdekkersbedrijven

•

Landelijke dekking / Calamiteitenservice

•

Inzicht in en grip op de conditie van uw daken

•

Langere levensduur daken

•

Kostenbesparing door dakonderhoud

Dakbehoud Nederland Nevelgaarde 40 3436 ZZ Nieuwegein 036 530 44 90 info@dakbehoud.nl WWW.DAKBEHOUD.NL

13824b

BOUWPRODUCTIE OP TOP? Begin dit jaar bereikte het volume in de bouwproductie de top van voor de crisis.

Door de groeiende vraag naar bouwmaterialen stijgen de inkoopprijzen. Dit zorgt echter slechts incidenteel voor problemen bij bouwbedrijven waardoor de rendementen gelijk kunnen blijven of zelfs verder toenemen volgens het ING Economisch Bureau.

De groei in de bouw zette begin 2018 door.

In februari evenaarde het volume voor het

eerst weer de eerdere top van voor de crisis in het najaar van 2008. De sterke krimp in de crisis van circa 25% is daardoor de afgelopen jaren weggewerkt. De verwachting is dat de bouwproductie verder groeit. Materiaal- en personeelstekorten zetten nu een rem op de productiegroei.

Door de enorm toegenomen vraag van de afgelopen jaren naar bouwmaterialen stijgen de prijzen. Eerder aangenomen pro-

jecten zijn daardoor soms tegen te lage inkoopprijzen van bouwmaterialen gecalculeerd.

Nu de inkoopprijzen stijgen en ook de lonen omhoog gaan zet dit de marges van projecten onder druk. Dit leidt over het algemeen niet tot meer verliezen. De meeste aannemers maken juist meer winst of in ieder geval even veel.

AMSTERDAM DUURZAME KOPLOPER De gemeente Amsterdam mag zich wereldwijd onder de koplopers rekenen, als het om het verduurzamen van culturele instellingen gaat.

Een gesprek met Mareile Zuber over ­kennis delen, maatwerk en het duurzaamheidskeurmerk BREEAM.

4

NOWI WINT IOT START UP OF THE YEAR CONTEST De jonge firma Nowi b.v. uit Delft is winnaar geworden van de eerste Start Up contest die de FHI branche Gebouw Automatisering organiseerde op 2 november 2017. Tijdens de Bits, Bricks & Behaviour 4.1/4.2 conferentie werd de pitch van Nowi CoFounder Omar Link door de jury gewaardeerd als de beste van de acht genomineerden.

‘Enabling IoT in Buildings’ was de ‘header’ voor de competitie die werd gehouden in Taets Art & Event Park op het Hembrug terrein in Zaanstad. Allemaal mooi en aardig, maar wat en wie is Nowi eigenlijk?

14

DE KANSEN EN UITDAGINGEN VAN EEN ­MONUMENTALE HERBESTEMMING Initiatiefnemers van een grootschalige restauratie en herbestemming van een monument hebben soms het idee dat ze tegen de stroom in moeten roeien. Leegstand zorgt in combinatie met complexiteit en monumentale status voor hoge kosten van restauratie, herbestemming en verduurzaming. Regelmatig maakt het betreffende monument onderdeel uit van een bredere gebiedsontwikkeling en moet een herbestemmer ook nog rekening houden met aanvullende wet- en regelgeving als gevolg van de monumentale status van een pand. Maar wie de weg weet, roeit niet altijd tegen de stroom in.

18

DAKBEDEKKING DAK V EILIGHEID DAKDUURZ A AMHEID info@elroduurzamedaken.nl

www.elroduurzamedaken.nl

Uw groen is onze zorg www.heijmanssportengroen.nl

www.duravermeer.nl

B+U 4 2018 3

DE WAARDE ÉN UITDAGING VAN GROEN Groen is hip. Het heeft positieve invloed op het welzijn van mensen en op het milieu. Dus is het voor bedrijven in het groen booming business.

Kwaliteit van het te leveren werk en/ of het product staan daarom hoog in het vaandel. Liefst zodanig, dat deze bedrijven zich ook nog eens onderscheiden van anderen. En hun opdrachtgevers? Zij willen de juiste mensen aantrekken. Stichting Groenkeur zet zich in voor beide partijen en brengt hen samen.

26

BOUWEN AAN SLOPEN In het verleden was het imago van slopen: dikke armen, veel kracht en in grote stappen snel thuis. Maar die periode ligt achter ons, zegt Arjan H ­ ol, secretaris van VERAS, de branchevereniging voor sloopaannemers en asbestverwijderingsbedrijven. Slopen en asbestverwijdering is een vak apart en een specialisme in de bouw, met vele actuele thema´s waaronder de bijdrage die de organisatie levert aan de Circulaire Economie.

32

EN VERDER

BOUWEN MAAKT TROTS Bouwers zijn vaak trots op hun werk.

En dat geldt voor iedereen die aan een project heeft bijgedragen. Zo werd het speciale hellende dak van de nieuwbouw van het drinkwaterpompstation te Zeddam van opdrachtgever waterleiding bedrijf Vitens onlangs onderscheiden met de DakAward 2017.

FOTOPAGINA.................1+42+45 VARIA..................................... 46 BEDRIJFSINFO........................ 47 COLOFON............................... 64

38

Uw logo ook op deze positie?

RUIMTE VOOR UW BEDRIJF Uniek in gevelisolatie www.caparol.nl

Less energy, more comfort www.ubiflex.nl

info@aprmediagroep.nl

4 B+U 4 2018

AMSTERDAM DUURZAME KOPLOPER Culturele instellingen pakken de handschoen op

De gemeente Amsterdam mag zich wereldwijd onder de koplopers rekenen, als het om het verduurzamen van culturele instellingen gaat. Een gesprek met Mareile Zuber over kennis delen, maatwerk en het duurzaamheidskeurmerk BREEAM. TEKST GERARD VOS

B+U 4 2018 5

het rijksmuseum. (foto: john lewis marshall)

K

unst en Cultuur is belangrijk voor de stad Amsterdam. Tel daar de duurzame ambities van Amsterdam bij op en je hebt al snel een match. De gemeente wil in 2020 twintig procent meer duurzame energie genereren en twintig procent minder energie verbruiken.

Op initiatief van PvdA-raadslid Pia van den Berg, verzamelt de gemeente nu best practices, deelt kennis en steunt initiatieven voor een duurzamer cultuursector.

Een van de mogelijke bijdragen van de gemeente is om middelen ter beschikking te stellen door financiering

van duurzaamheidsprojecten tegen een lage rente. De gemeente ziet heil in het samenwerken met partners die net als zij verduurzaming hoog op de agenda hebben staan. Het delen van kennis en gezamenlijk optrekken is hierbij belangrijk.

DUURZAME CULTUURPANDEN

Kortom, er waren genoeg goede redenen voor de gemeente Amsterdam om het project Duurzame ­Cultuurpanden in het leven te roepen. Dit initiatief sluit nauw aan bij het algemene gemeentebeleid dat in 2015 is vastgesteld. De reden dat Amsterdam vooral

6 B+U 4 2018

bij de kunst- en cultuursector aanzienlijke milieuwinst denkt te halen is een kwestie van getallen. De sector heeft immers te maken met veel bezoekers, een fors aantal panden, en er is veel transport; van voornoemde bezoekers, rondreizende gezelschappen en wisselende kunstexposities.

Naar aanleiding van het project Duurzame Cultuurpanden zijn de gemeentelijke afdelingen Ruimte en Duurzaamheid, Kunst en Cultuur, Gemeentelijk Vastgoed en Monumenten en Archeologie nauwer samen gaan werken. Deze afdelingen hebben alle op de een of andere manier te maken met de cultuursector, als subsidieverstrekker, eigenaar of omdat het monumentale panden zijn. Ze zijn voortdurend in overleg over hoe culturele panden verduurzaamd kunnen worden. Mareile Zuber is als Projectleider Duurzame Cultuurpanden centraal aanspreekpunt van de afdelingen en de culturele instellingen.

Mareile Zuber: “We zijn momenteel een inventarisatie aan het maken hoeveel culturele instellingen er precies met duurzaamheid bezig zijn.” Het is nog best lastig om een exact aantal te noemen, vertelt Zuber. “Want wat is de definitie van een cultuurpand? Horen hier ook kerken bij of discotheken? In het huidige project hebben wij vooral te maken met musea en podiumkunsten-instellingen. Een deel daarvan is in bezit van de gemeente, ,

VERY GOOD STEDELIJK Het Stedelijk Museum Amsterdam heeft, als tweede museum ter wereld, het internationaal erkende duurzaamheidscertificaat BREEAM-NL In-Use behaald.

Het certificaat is door assessor Marleen Lubberding van W4Y (We 4 You) uitgereikt aan Ben Mulders (Hoofd Gebouwbeheer) en Christian Taal (Manager Facilities & Veiligheid) van het S­ tedelijk Museum.

Door de groeiende aandacht voor maatschappelijk verantwoord ondernemen is het Stedelijk in 2015 het project Stedelijk Groen begonnen. Vanuit het project zijn energiebesparende mogelijkheden verkend en is een interne bewustzijnscampagne gestart met als resultaat het behalen van het duurzaamheidscertificaat BREEAM-NL In-Use met de status ‘very good’.

Maatregelen Binnen het Stedelijk zijn diverse maatregelen getroffen met het oog op duurzaam ondernemen. Tijdens de renovatie van het gebouw is een warmte-koude opslag aangebracht waarbij duurzaam opgewekte energie wordt opgeslagen in de bodem en later hergebruikt. Binnenkort wordt een CO2-klimaatsturing aangebracht die zich aanpast op het aantal bezoekers; bij weinig bezoekers wordt de luchtverversing afgeknepen en vice versa.

Dit zorgt voor een forse energiebesparing. Ook onder de medewerkers wordt gewerkt aan bewustwording middels bewustzijn-stickers, een duurzaamheids­challenge en het inrichten van zogeheten ‘afvalstraten’ voor het scheiden van afval. Ook in de

toekomst blijft het Stedelijk naar nieuwe mogelijkheden kijken om nog duurzamer te worden.

het breeam-nl in-use certificaat wordt overhandigd. (foto: tomek dersu aaron whitfield)

Voormalig manager Facilities & Veiligheid bij het Stedelijk ­Christiaan Taal*: “Naast bekende ideeën als het plaatsen van zonnepanelen en aanbrengen van Ledverlichting in de tentoonstellingszalen, hebben we ook de mogelijkheden bekeken voor het gebruik van duurzame en recyclebare tentoonstellingsmaterialen, het terugdringen en hergebruiken van folders, het aanbieden van duurzame en lokale gerechten bij de horeca en het reduceren van het waterverbruik in de toiletgroepen.” * Taal is nu bezig met het implementeren van duurzaamheid bij het Maritiem Museum.

boven en rechts: het stedelijk museum (foto’s: gert jan van rooij)

B+U 4 2018 7

VIJF TIPS VOOR GEMEENTEN Vijf tips van Projectleider Duurzame Cultuurpanden Mareile Zuber over het verduurzamen van culturele instellingen.

1 Niet van bovenaf iets opleggen Bekijk het vanuit het oogpunt van de instelling en vraag waar ze behoefte aan hebben.

2 Geef advies op maat De situatie is vaak complex. Het moet niet een algemeen advies blijven.

De stappen moeten klein zijn, maar leveren direct succes op.

3 Deel de successen met elkaar Door kennis delen kun je anderen inspireren en leer je hoe andere partijen zaken oppakken.

4 Breng partijen bij elkaar Door als gemeente partijen te faciliteren kun je netwerken creĂŤren waar iets nieuws uit kan komen.

5 Praat met de technische dienst Zij hebben inzicht wat de volgende stap moet worden. Hier kun je inzicht krijgen in waar de gemeente een rol in kan spelen.

8 B+U 4 2018

B+U 4 2018 9

de nachtwachtzaal in het rijksmuseum. (foto: erik smits)

10 B+U 4 2018

maar er zijn ook panden waar de culturele organisatie zelf eigenaar is of huurt van een derde partij. Huurders kunnen al veel zelf doen, maar er zijn ook duurzame maatregelen waar de eigenaar aan zet is.”

Zuber: “De gemeente is lang niet altijd eigenaar van die panden, soms zijn ze eigenaar, soms is het eigenaarschap gedeeltelijk overgedragen. je moet dus op maat kijken wie welke verantwoordelijkheden heeft voor het nemen van maatregelen.”

BREEAM-NL IN-USE Het meetinstrument BREEAM-NL In-Use beoordeelt de duurzaamheidsprestatie van bestaande (museum)gebouwen. Er wordt bij de monitoring gelet op drie onderdelen: het gebouw, het beheer en het gebruik. Deze drie onderdelen worden beoordeeld op negen verschillende duurzaamheidscategorieën: management, gezondheid, energie, transport, water, materialen, afval, landgebruik & ecologie en vervuiling. Doel van BREEAM-NL In-Use is om bestaande gebouwen continu te verbeteren.

DUURZAAMHEIDSSCANS

Vorig jaar zijn er in Amsterdam twintig duurzaamheidsscans bij instellingen uitgevoerd. Zuber: “In de scan kijken we naar de situatie, de ambitie van de instelling en hoe we dit verder kunnen aanpakken en het proces versnellen. Het is niet zo dat de instellingen wakker gekust moesten worden door de gemeente, ze zijn vaak al actief

De instellingen moesten niet wakker gekust worden door de gemeente. Ze zijn vaak al actief met duurzaamheid bezig met duurzaamheid aan de slag.”

De oproep om deel te nemen aan de scan is breed uitgeschreven. Ook bij instellingen waar de gemeente geen subsidie of vastgoedrelatie heeft, vertelt Zuber. “Partijen konden zich aanmelden voor de duurzaamheidsscan en aanhaken. Zo waren ze in de Plantagebuurt al langer hiermee bezig en sloot de duurzaamheidsscan naadloos aan. Een aantal bedrijven en instellingen in de Plantagebuurt waren al aangesloten bij het zero waste-project.”

(Zie kader).

In de duurzaamheidsscan komen thema’s als CO2-uitstoot, energie- en waterverbruik en afvaltransport naar voren. Deze sluiten aan op de thema’s van BREEAM-NL InUse (zie kader). De scan leidt tot een advies, met bijbehorend kostenplaatje en uitvoerings- en onderhouds-

ZERO WASTE EXPEDITIE Veertien culturele instellingen in de Amsterdamse Plantagebuurt werken gezamenlijk aan zero waste in 2021. Zij werken als eerste culturele instelling in Nederland op deze schaal samen om afval in te zamelen, te scheiden en te verwerken. Samen zijn zij goed voor 740 ton afval per jaar, dat is circa zes procent van het afval van alle culturele instellingen in Nederland samen. Dankzij sorteerproeven weten de partijen nu nauwkeurig de samenstelling van hun eigen restafval. Op basis daarvan verbeteren ze momenteel preventie, reductie en scheiding. De eerste resultaten zijn dat alle instellingen op koers liggen voor 84% gescheiden grondstoffen in 2021. Daarnaast rijden voor het afval van deze instellingen geen vrachtwagens meer door het gebied.

B+U 4 2018 11

EXCELLENT RIJKSMUSEUM Het Rijksmuseum krijgt als eerste museum ter wereld 4 sterren voor duurzaamheid. Als eerste museum ter wereld ontving het Rijksmuseum een BREAAM-NL In-Use duurzaamheidscertificaat met een ‘Excellent’-beoordeling. Dit is de een na hoogste te behalen score. Het Rijksmuseum scoort bijzonder hoog op het beheer van water, energie en afval. Ook het onderhoudsniveau van het gebouw en de installaties zijn positief beoordeeld. Het Rijksmuseum heeft een uitgebreid milieubeleidsplan waarin de doelstellingen per duurzaamheidscategorie zijn opgenomen.

de eregalerij. (foto: erik smits)

12 B+U 4 2018

DUURZAAMHEID PRAGMATISCH AANPAKKEN Remco Wagemakers werkte tien jaar als freelancer in de cultuursector en richtte in 2017 met compagnon Jan Willem van Bokhorst DPM (Duurzaamheid in Podia en Musea) op. Wagemakers denkt dat de culturele instellingen nog een flinke slag kunnen maken als het om duurzaamheid gaat.

Wagemakers: “We willen heel graag de cultuursector begeleiden op het gebied van duurzaamheid. Ik zie dat heel veel culturele instellingen in het land duurzaamheid nog niet eens op de agenda hebben staan. Vaak weten ze niet wat ze ermee aan moeten of andere prioriteiten hebben die voorgaan. Wij willen duurzaamheid juist onderdeel laten uitmaken van de bedrijfsvoering. Als je dat doet, bespaar je geld en toon je tegelijkertijd maatschappelijke verantwoordelijkheid.”

Quickscan DPM heeft een quickscan gemaakt die onder andere is toegepast door de gemeente Amsterdam in het project Duurzame Cultuurpanden. De Quickscan is gebaseerd op de BREEAM-methodiek. “Dat is omdat BREEAM naar meer kijkt dan alleen het gebouw, maar juist ook wat je in de exploitatie kunt doen.

Je hoort culturele instellingen vaak zeggen, ‘ik kan niets met het gebouw, want dat is van de gemeente’. Terwijl onze insteek is dat je op de exploitatie alle keuze en ruimte hebt.”

Instellingen nemen de scan af, DPM schrijft een stuk pragmatisch beleid en er worden doelen afgesproken. Daarbij ligt de focus op vijf jaar in de toekomst met als doel om binnen die tijd een instelling volledig te verduurzamen. Certificeren is daarbij niet het doel, vertelt Wagemakers. “Ik zie certificeren als middel om ergens te komen en om een veranderingsslag te maken.

Met alleen het halen van een certificaat heb je duurzaamheid nog niet verankerd in je organisatie.”

Dure grap Wagemakers merkt in de cultuursector ook dat veel partijen wars van certificeren zijn. “Dat heeft veel te maken met onbekendheid met certificaten.

Daarnaast is het certificeren met BREEAM een dure grap. Je bent als instelling al snel tienduizend euro kwijt. Ondanks dat sommige musea en theaters wat daadkrachtiger zijn, komt het voor de gemiddelde instelling er dan op neer dat je iets anders voor je instelling dan niet kunt doen.”

Uitgangspunt van de scan is dat er een gedragsverandering plaatsvindt en dan volgt de rest vanzelf, weet Wagemakers. “Met de scan, nu in totaal zo’n 35 stuks, hebben we gesprekken met de directie en met de facilitair manager. Er moet samenspraak zijn tussen die twee, de facilitair manager moet vervolgens de ruimte krijgen. Daarna kan je flinke stappen gaan nemen.”

Die stappen zijn dan niet altijd direct groene stroom afnemen of een wko-put slaan. Er wordt bijvoorbeeld gestart met het scheiden van afval. Zo’n relatief kleine stap wordt vaak organisatiebreed gedragen. “Hierna is de stap naar groene stroom kleiner geworden en behapbaar gemaakt.”

Onbekend maakt onbemind Verder wordt er in de scan gekeken naar thema’s als logistiek en techniek. Als rode draad loopt daar subtiel de gedragsverandering doorheen. Wagemakers: “Het gaat vooral om een pragmatische houding binnen de instellingen. Wij worden feitelijk ingehuurd als externe aanjager voor een bepaalde periode. Het doel is wel dat we als bureau uiteindelijk overbodig zijn. Dat maakt dat instellingen vaak een team creëren om duurzaamheid constant op de agenda te houden.”

Landelijke aanpak Inmiddels is DPM samen met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en de Vereniging Nederlands Gemeenten (VNG) aan het kijken hoe ze duurzaamheid landelijk in het beleid kunnen opnemen. Je zou bij culturele instellingen als ze gesubsidieerd worden kunnen voorschrijven dat ze moeten gaan aangeven wat de CO2-uitstoot is. Wagemakers: “Je legt niet van bovenaf op dat je jaarlijks moet verbeteren. Je moet het als instelling alleen meten. Door het meten gaan instellingen het ieder jaar vanzelf beter doen. Enerzijds kijken ze naar andere instellingen, maar ze worden zich door het meten ook bewust wat voor stappen ze kunnen ondernemen.”

B+U 4 2018 13

plan. Zuber: “De scan is niet gezamenlijk met de Dutch Green Building Council - die de BREEAM-certificaten uitdelen - ontwikkeld. Maar er is wel goed gekeken naar de BREEAM-systematiek.”

De scan is gericht op een integrale duurzaamheidsaanpak zoals bij BREEAM-In-Use), maar dus niet per se gericht op certificering. Zuber: “Bij vier instellingen was er sprake van een nulmeting voor BREEAM. Wij hebben geholpen om het proces te versnellen. Dit door professionele hulp in te schakelen, een dossier aan te leggen en een tijdslimiet te stellen voor het aanvragen van het BREEAM InUse-certificaat. Niet iedere deelnemer aan de

de korte termijn gericht, musea hebben meer een lange termijnplanning. Het is echt een verschil in organisatiestructuur en in de financiering erachter.”

DUURZAAM ONDERHOUD

Duurzaamheid is een doorlopend proces duurzaamheidsscan hoeft zo’n certificaat te halen, het gaat er vooral om dat duurzaamheid verankerd wordt in de instelling. En dan moet op voorhand wel de ambitie er zijn.”

Voor de scan moesten bedrijven twintig procent van de kosten van de scan neerleggen, tachtig procent werd door de gemeente betaald. Zuber: “De eigen bijdrage was belangrijk als commitment van de culturele instellingen om ook daadwerkelijk aan de slag te gaan met het advies. Deelname was vrijwillig maar niet vrijblijvend. Dat heeft goed gewerkt omdat je ziet dat alle deelnemers aan de scan vervolgmaatregelen gaan nemen.

Duurzaamheid is namelijk een doorlopend proces.”

Daar ziet Zuber wel een duidelijk verschil tussen musea en podiumkunstinstellingen. Zuber: “De musea hebben wel een voortrekkersrol in de duurzaamheid gehad. Dit komt omdat ze kapitaalkrachtiger zijn, maar ook anders georganiseerd. Bij podiumkunsten is het vaak meer op

Er is ook een subsidieregeling gekomen voor duurzaam onderhoud van cultureel vastgoed. Hier is veel belangstelling voor, merkt Zuber. “Het is een mogelijk vervolg vanuit de scans en de mogelijke BREEAM-certificering.

Dit gaat om technische maatregelen als van het gas los, maar dat is afhankelijk van de locatie. Verder zien we aanvragen voorbijkomen voor dubbele beglazing, aanpassingen van gebouwbeheersystemen en monitoring.

Je ziet daarbij dat de kennis die bij technische diensten zit, heel waardevol is. Daar spreek ik heel geregeld mee.

Want bij het verduurzamen van gebouwen heb je het altijd over maatwerk.”

Er is veel ervaring opgedaan en kennis delen is daarbij belangrijk. Zuber: “We zien het steeds vaker gebeuren dat partijen onderling kennis delen. Bij het Museumplein loopt nu een gezamenlijk onderzoek van de bedrijven en musea aan het Museumplein om te kijken of er warmte en koude uitgewisseld kan worden. Dat zijn innovatieve projecten die de gemeente ook ondersteunt. De sector moet kansen creëren om met duurzaamheid aan de slag te gaan. Zulke initiatieven van bewoners, bedrijven en instellingen worden door de gemeente ondersteund en dat brengen we graag voor het voetlicht.”

De aanpak van Amsterdam is anderen niet ontgaan.

Vooral de BREEAM-NL In-Use-certificaten voor het Rijksmuseum en het Stedelijk en zes andere culturele instellingen in de stad trokken de aandacht. “We kregen veel vragen van allerlei Europese steden wat onze rol hierin is geweest en hoe we dit hebben aangepakt. In een wereldwijde stedelijke samenwerking zien we dat Amsterdam op het gebied van duurzaamheid een koploper is in de cultuursector. En daar zijn we best trots op.”

B+U 4 2018 15

NOWI WINT IoT Start Up of the Year contest

De jonge firma Nowi b.v. uit Delft is winnaar geworden van de eerste Start Up contest die de FHI branche Gebouw Automatisering organiseerde op 2 november 2017. Tijdens de Bits, Bricks & Behaviour 4.1/4.2 conferentie werd de pitch van Nowi CoFounder Omar Link door de jury gewaardeerd als de beste van de acht genomineerden. ‘Enabling IoT in Buildings’ was de ‘header’ voor de competitie die werd gehouden in Taets Art & Event Park op het Hembrug terrein in Zaanstad.

Allemaal mooi en aardig, maar wat en wie is Nowi eigenlijk?

TEKST KEES GROENEVELD BEELD HENK TUKKER

16 B+U 4 2018

N

owi, ‘nu wij’, lijkt van toepassing. Dat energie gewonnen kan worden uit radiogolven is al een tijdje bekend. Het miskende genie Nikola Tesla wist er ruim honderd jaar geleden al van. Toepassing van het gratis ‘oogsten’ van energie uit de lucht, de technologie waar elk draadloos sensornetwerk naar smacht, die toepassing is er ook nu nog nauwelijks. Een aantal Delftse studenten, zag er medio 2015 voldoende brood in om een bedrijf te starten. Later betrokken zij de Delftse PhD André Mansano, Braziliaan van geboorte, bij de venture. Hij was promovendus bij professor Wouter Serdijn en ontwikkelde veel kennis over energie uit radiogol-

ven. Hoezo bij Serdijn, in de vakgroep bio elektronica?

“Serdijn keek al langer naar energy harvesting, voor medische toepassingen. Bovendien is de vakgroep onderdeel van de grotere masterrichting, microelectronics. Dat zijn de juiste mensen om chips te maken”, vertelt Omar Link. Mansano werkt nu als CTO bij Nowi en Serdijn is betrokken “omdat hij het geweldig vindt dat er promovendi van hem kunnen werken in het veld waarin ze hun PhD titel hebben behaald.” Omar richtte het bedrijf op samen met Simon van der Jagt. ‘Het begon als een afstudeerproject ‘Strategic Product Design’. Simon en ik kwamen in contact met het thema ‘energy harvesting’ en we hadden ervaring met business case ontwikkeling. We kregen de gelegenheid om mee te gaan met een handelsmissie naar Singapore en hebben rond die activiteit allerlei vragen met betrekking tot de haalbaarheid van een propositie te stellen en beantwoord te krijgen.”

WILLY WORTEL EN BUSINESSMODELLEN

Omar verpersoonlijkt een bijzondere combinatie van ‘uitvinder’ - “Willy Wortel vond ik altijd al geweldig” - en ondernemer - “een eigen bedrijf was een jongensdroom” en “ik geef met veel plezier nog les in business modellen”.

Energy harvesting dus, als business model. Maar waarom nu?, als het principe al zo lang bekend is en er blijkbaar nog steeds geen marktontwikkeling heeft plaatsgevonden. Dat heeft volgens Omar Link alles te maken met Koomey’s Law. “Die is afgeleid van Moore’s Law en die zegt dat het aantal berekeningen dat per verbruikte kilowattuur mogelijk is ook exponentieel groeit. En we leven nu precies in een tijd waarin de groeicurves van energie efficiency van sensoren in berekeningen per kwh en die van aantal ‘connected devices’ elkaar snijden.”

B+U 4 2018 17

chipniveau. Dan is het belangrijkste verschil dat onze technologie niet volledig afhankelijk is van RF golven als energiebron. We kunnen ook andere energiebronnen uit de lucht plukken. Zo’n combinatie maakt ons systeem veel efficiënter dan de concurrentie. Onze chips kunnen al opereren op een zeer laag voltage. Anderen doen dat niet, althans, niet op 40 millivolt. Hooguit op 200 en 300 mV. Onze chip is dus vele malen gevoeliger. De sterke kennistraditie op het terrein van analoge elektronica en RF in Nederland en vooral bij de TU Delft helpt natuurlijk enorm.”

GEWOON OVERAL GAAN PITCHEN

“ Willy Wortel vond ik altijd al geweldig” Dat het snijpunt precies nu bereikt wordt heeft natuurlijk te maken met de twee schaalverdelingen die gekozen zijn voor de beide grootheden. Maar het past niettemin mooi in het verhaal.

Maar waarom doen anderen het nog niet? “Het is bekend dat een aantal grote bedrijven tien jaar geleden al één en ander heeft geprobeerd. Vanwege hun belangen in de omliggende technologie is door hen de markt niet verder ontwikkeld.” Is wellicht een beetje te vergelijken met Philips, toen dat bedrijf wachtte met de marktontwikkeling voor LED lampen. Pas toen er nieuwe kleine spelers kwamen ging de gevestigde orde meedoen (red).

Maar kun je als start up opboksen tegen andere aanbieders? Omar heeft antwoorden ontwikkeld op alle vragen. “Onze propositie hebben we in een matrix vergeleken met de vier belangrijkste alternatieven, op

Hoe hebben jullie eigenlijk je business case opgebouwd, qua financiering? “Wel een beetje bijzonder. We zijn gewoon overal gaan pitchen. Inmiddels hebben we op verschillende plekken in de wereld al vijf prijzen gewonnen. Dat levert bekendheid, contacten op, maar soms ook geld en pilotprojecten. In Dubai bijvoorbeeld hebben we een pilot gedaan met sensoren in een gebouw. Dat ging zo goed dat er een tweede pilot komt. Via de MIT regeling kregen we een R&D grant. Daarnaast verwierven we een beginfase financieringssubsidie. Voor de firma Priva testen we de technologie voor hun marktdomein. Zo bouwen we een en ander op. Inmiddels werken we met een twaalftal mensen in het bedrijf. Met BAM loopt er een pilot waarin we de technologie toepassen in wegen, voor gladheidsbestrijding.”

Maar dit is nog niet het echte grote werk mag je aannemen. Wat gaan jullie uiteindelijk verkopen? “Het gaat ons om een chip. Die gaan we of verkopen of licenseren.

Dat besluit hebben we nog niet genomen. De chip wordt nu ontwikkeld, samen met een Thaise Universiteit en de eerste run wordt gedraaid via een MPW, MultiProjectWafer. Zolang blijven de kosten nog beperkt.”

Wat is het perspectief voor de komende jaren? Het komende jaar, 2018, wordt interessant volgens Omar Link. “Als alles volgens plan verloopt, dan kunnen we aan het einde van het jaar de demonstrator fysiek laten zien aan de partijen waarmee we een NDA, non disclosure agreement hebben getekend, inclusief bijbehorende datasheets. Dan volgt het moment voor een deal voor chipproductie of een licentieovereenkomst met een grote partij en de selectie van de applicatiegebieden waar je het snelste waarde kunt toevoegen.”

NEE, GEEN CASE VOOR OVERLEVING

Dan zullen jullie ook investeerders aan boord moeten zien te krijgen. “De contacten zijn er al. Maar we moeten ook ‘nee’ kunnen zeggen. Je moet nooit slecht staan in zo’n onderhandeling. We willen geen ‘business case voor overleving’.

En dan, cashen? “Nee het is niet de bedoeling om zo snel mogelijk zoveel mogelijk geld binnen te krijgen voor onszelf. IoT vind ik een geweldige technologie en mij lijkt het prachtig om iets bij te dragen in de keten van technologie en toepassing. Het is mijn droom om een soort nalatenschap te hebben. Als iemand zou willen kopen, dan wil ik wel betrokken blijven.” Het is de aloude bekende FHI-mentaliteit, ‘we doen het ook voor de fun…’

Alles duidt op een terechte winnaar.

18 B+U 4 2018

B+U 4 2018 19

DE KANSEN EN UITDAGINGEN

van een monumentale herbestemming Voeg economische en maatschappelijke waarde toe

20 B+U 4 2018

Initiatiefnemers van een grootschalige restauratie en herbestemming van een monument hebben soms het idee dat ze tegen de stroom in moeten roeien. Leegstand zorgt in combinatie met complexiteit en monumentale status voor hoge kosten van restauratie, herbestemming en verduurzaming.

Regelmatig maakt het betreffende monument onderdeel uit van een bredere gebiedsontwikkeling en moet een herbestemmer ook nog rekening houden met aanvullende wet- en regelgeving als gevolg van de monumentale status van een pand. Maar wie de weg weet, roeit niet altijd tegen de stroom in. Die weet de stroom juist te benutten. Want diezelfde monumentale status biedt onderscheidend vermogen en aantrekkingskracht. Iets waar nieuwbouw niet aan kan tippen.

TEKST MALOU VERBRÜGGEN EN SJOERD SLAGTER BEELD STEFAN AMMERLAAN PHOTOGRAPHY

D

raagvlak en verbondenheid op lokaal niveau vertalen zich vrijwel altijd door in kansen voor politiek én ondernemerschap; door oude gebouwen een nieuwe functie te geven krijgen zij weer een succesvolle invulling.

Vaak zijn deze panden te vinden op A-locaties, wat de commerciële kansen verder vergroot. Bovendien zijn er voor monumenten tal van financiële mogelijkheden die er voor reguliere panden niet zijn. Van subsidies voor planvorming tot laagrentende leningen voor restauraties en verduurzaming tegen gunstige voorwaarden. De sleutel tot succes is - naast een goed idee natuurlijk - doorzettingsvermogen, lokaal draagvlak, samenwerking met (lokale) overheden en kennis van de financiële mogelijkheden.

tauraties en herbestemmingsprojecten maakt het Nationaal Restauratiefonds met deze leningen regelmatig het verschil, waardoor projecten financieel haalbaar worden.

De laagrentende leningen worden vaak aangevuld met subsidie of cofinanciering. De invulling hiervan is bij elk project verschillend en afhankelijk van onder andere de werkzaamheden, investeringen, monumentale status en locatie van het betreffende project.

Harry Kers, accountmanager en herbestemmingsspecialist bij het Restauratiefonds: ‘Monumenteigenaren of initiatiefnemers weten de weg naar verschillende financieringsvormen nog niet altijd te vinden. Dat heeft helaas effect op de financiële haalbaarheid van deze projecten.’

FINANCIAL ENGINEERING

Het fonds heeft jarenlange ervaring met de financiering van monumentale restauratie- en herbestemmingsprojecten. Die expertise resulteerde tot nu toe in meer dan 100 gefinancierde projecten en het verstrekken van meer dan 100 miljoen euro aan laagrentende financieringen.

Daarnaast is er in veel gevallen ook sprake van aanvul-

Financial engineering is een belangrijke voorwaarde voor succes. Het kennen van de mogelijkheden en daar optimaal gebruik van maken reduceert de vaak aanwezige ‘onrendabele top’ enorm. Belangrijk daarbij zijn laagrentende restauratie-financieringen. Bij grootschalige res-

ERVARING EN EXPERTISE

B+U 4 2018 21

22 B+U 4 2018

lende (marktconforme) leningen of cofinanciering.

‘Monumenteigenaren die bekend zijn met de verschillende financieringsmogelijkheden voor de restauratie, verduurzaming of herbestemming van een monument hebben dus een voorsprong. Door bovendien de economische en maatschappelijke effecten van een gerestaureerd monument mee te nemen in de projectplannen richting de gemeente en provincie, wordt het benodigde draagvlak gecreëerd.

Dit vergroot de kans van slagen en voorkomt dat monumenten in verval raken’, stelt Kers.

ONDERZOEK NAAR EFFECTEN

In opdracht van het Restauratiefonds deed adviesbureau Ecorys onlangs onderzoek naar de effecten van de laagrentende Restauratiefondsplus-hypotheek als financieringsvorm voor restauratie- en herbestemmingsprojecten van Rijksmonumenten. Uit de conclusie van dit onderzoek blijkt dat de laagrentende lening een hefboomwerking van 3,3 heeft. Dat betekent dat de lening een positieve bijdrage levert aan het aantrekken van middelen voor de benodigde totale investering. Wanneer een project met een goed onderbouwd businessplan met zo´n lening

B+U 4 2018 23

Effecten van Restauratie en Herbestemmen Voeg extra waarde toe met erfgoed Evaluatie 2012-2017

Vanaf januari 2012 heeft het ministerie van OCW geld beschikbaar gesteld via het Restauratiefonds (de Restauratiefondsplus-hypotheek) voor financiering van restauratie- en herbestemmingsprojecten.

Het Restauratiefonds heeft een meerjarig onderzoek (t/m 2017) opgezet om deze overheidsinvestering te evalueren. Het onderzoek, dat is uitgevoerd door adviesbureau Ecorys, meet de economische en maatschappelijke effecten van een gerestaureerd monument.

Financiering Restauratiefonds

Investering Derden

3,3

Hefboom Effect

Totale Investering

Open

Behoud cultureel waardevol object

Tijdelijk Effect

2012

Structureel Effect

Aantrekkelijkheid

Waarde Object

Direct na opening 2250 FTE (direct) 820 FTE (indirect) 3070 FTE totaal

Bijdrage aantrekkelijkheid (toerisme, veiligheid, leefbaarheid) van het gebied

Toename waarde object en omliggende panden

2017

Tijdens restauratie en herbestemming: 2600 arbeidsjaren (direct) en 990 arbeidsjaren (indirect) 3590 arbeidsjaren totaal

Aanvragen per provincie

Feiten: Ondersteuning eigenaren

3 1 2 35

0

6

37

18 34

59 projecten afgerond 37 projecten in uitvoering 15 projecten te starten 111 projecten totaal 87,1 miljoen euro verstrekt in leningen

17

NRF 1712

15

1

14 31

59

Oktober 2017. Copyright Nationaal Restauratiefonds. Onderzoek uitgevoerd door Ecorys, in opdracht van ministerie van OCW. Peildatum april 2017

24 B+U 4 2018

WERKSPOORKATHEDRAAL De Werkspoorkathedraal is een enorme fabriekshal in Utrecht. De firma Werkspoor zette op deze locatie vanaf de jaren zestig grote staalconstructies in elkaar, zoals de waterkering bij de Neeltje Jans. Werkspoor sloot de hal in de jaren zeventig. In de hal worden nu evenementen georganiseerd en in de acht studio’s hebben vijftien creatieve bedrijven onderdak gevonden.

Gemeentelijk monument Bob Scherrenberg, eigenaar van Overvecht Vastgoed, was onder de indruk van een van de weinige industriële gebouwen die de gemeente Utrecht nog rijk is en kocht het gemeentelijke monument in 2014. Hij nam Gabrielle Muris in de arm als ‘ontwikkelaar’. Zij hielp het gebouw en tegelijkertijd ook de omgeving ervan tot bloei te brengen.

alleen al voor de vloer in de hal moesten 70 vrachtwagens rijden. En in die vloer ligt maar liefst 40 kilometer aan verwarmingsbuizen. De rails in de hal verwijzen naar het verleden, maar kunnen ook gebruikt worden.

Katalysator De Werkspoorkathedraal werkt nu al als een katalysator voor het omliggende gebied. Panden die lange tijd leeg stonden, worden nu verkocht. De gemeente begint hier te investeren; er wordt binnenkort een wandelpad aangelegd.

Hoewel de Werkspoorkathedraal en de bijbehorende gebouwen nog niet helemaal ‘af’ zijn, zijn Bob en Gabrielle al weer bezig met het volgende grootschalige herbestemmingsproject: de naastgelegen Werkspoorfabriek.

De hal is inmiddels vol in bedrijf als evenementenlocatie: de Tourcamping vond er al in een vroeg stadium onderdak, maar ook een bouwbeurs en een foodtruckfestival ontvingen hun bezoekers al in de imposante kathedraal. De voormalige Wasserij is in gebruik als club/ breakout en de Spuiterij, met zicht op de haven, herbergt nu café De Leckere.

Duurzaamheid Duurzaamheid is bij de restauratie van de Werkspoorkathedraal en ook in de huidige bedrijfsvoering ervan een continu thema. De energierekening is, zeker met zo’n groot gebouw, een extra trigger. De studio’s zijn goed geïsoleerd. Momenteel is er overleg met de gemeente over het plaatsen van zonnepanelen op het dak.

Uitstraling intact In de hal is een ‘doos’ van glas en staal geschoven. Daarin zitten acht studio’s, inmiddels allemaal verhuurd aan bedrijven in de zakelijke creatieve dienstverlening. Alles is opgeknapt, waarbij er op is gelet dat de uitstraling van het gebouw intact bleef.

Zo is de elektra vernieuwd, maar de nieuwe verbindingen zitten verstopt in de oude kasten. Om een indruk te krijgen van de omvang van het project:

Duurzaamheid is ingewikkeld, omdat de techniek zich snel ontwikkelt. Wat een paar jaar geleden de beste keuze leek, is inmiddels alweer achterhaald.

Na veel verschillende adviezen werd destijds gekozen voor vloerverwarming die draait op stadsverwarming.

Er wordt dus gebruikgemaakt van restwarmte, wat duurzaam is. Maar met de kennis van nu zou de Werkspoorkathedraal misschien kiezen voor een warmtepomp.

Succesfactoren - Zoek verbinding met de omgeving van je pand.

- Stel een ontwikkelaar aan die denkt in combinaties en win-winsituaties. Een optimistische strateeg die ook goed kan implementeren.

- Begin met ‘placemaking’: klein beginnen met bijv. horeca. Zo komt er snel leven in de brouwerij en dat is belangrijk voor de voortgang van het proces.

Aandachtspunten Energievraagstukken zijn ingewikkeld.

Je krijgt vaak tegenstrijdige adviezen en de technische ontwikkelingen gaan razendsnel. Laat je goed adviseren, al is dat in dit veld geen garantie dat je een goede keus voor de komende tien jaar maakt.

Financiering De restauratie en herbestemming zijn gefinancierd met eigen kapitaal van Erfgoed Utrecht Werkspoor BV en een Utrechtse Restauratiefonds-hypotheek van het Nationaal Restauratiefonds.

De verdere ontwikkeling van het havengebied tot een publieke ontmoetingsruimte vindt plaats in samenwerking met de gemeente Utrecht en wordt medegefinancierd met een EFRO-subsidie. Doel: het verder verbeteren van het vestigingsklimaat in het gebied met kansen voor de creatieve, circulaire economie.

B+U 4 2018 25

wordt gefinancierd, geeft het andere geldschieters het vertrouwen om ook in het project te stappen.

Bovendien blijkt uit de resultaten dat niet alleen de waarde van het monument zelf na restauratie stijgt, maar dat er ook sprake is van een economische en maatschappelijke waardestijging. Deze is onder andere terug te vinden in maar liefst 2600 directe en 990 indirecte tijdelijke arbeidsjaren die tot nu toe zijn ontstaan tijdens de grootschalige restauratietrajecten. Na de heropening van de inmiddels meer dan 100 projecten resulteert dit in een structureel effect van 2250 directe en 820 indirecte fte.

ANTWOORD OP LEEGSTAND EN WONINGNOOD

Daarnaast heeft herbestemming niet alleen een positief effect op de vastgoedwaarde van het project zelf, maar ook op dat van de directe omgeving. Een effect dat zich doorvertaalt in een hogere WOZ-waarde en een stijging van de lokale inkomsten. Ook biedt het herbestemmen van monumenten een oplossing voor vraagstukken zoals leegstand en woningnood. Een herbestemd monument levert een positieve bijdrage aan de aantrekkelijkheid van een gebied, dorp of stad in de vorm van toerisme, veiligheid en leefbaarheid.

Het effect van laagrentende leningen en een geslaagde herbestemming is bovendien nog beter merkbaar in gebieden buiten de Randstad, waar businesscases vaak wat complexer zijn maar waar de maatschappelijke effecten van een herbestemde locatie, zoals meer werkgelegenheid en aantrekkingskracht, vaak nog beter merkbaar zijn.

GOEDE BUSINESSCASE

Kers raadt initiatiefnemers en monumenteigenaren aan om een goede businesscase op te stellen en gebruik te maken de uitkomsten van het Ecorys-onderzoek om overheden en andere betrokkenen te overtuigen van de investering in en effecten van een geslaagde herbestemming. Zo draagt een ieder bij aan het in stand houden, gebruiken ĂŠn beleven van de bijzondere monumenten die ons land rijk is.

Een aansprekend voorbeeld van een succesvol herbestemd monument is de Werkspoorkathedraal in Utrecht (zie kader). De Werkspoorkathedraal werkt als een katalysator voor het omliggende gebied. Panden die lange tijd leeg stonden, worden nu verkocht.

26 B+U 4 2018

DE WAARDE ÉN

UITDAGING VAN GROEN

B+U 4 2018 27

Groen is hip. Het heeft positieve invloed op het welzijn van mensen en op het milieu. Dus is het voor bedrijven in het groen booming business. Kwaliteit van het te leveren werk en/of het product staan daarom hoog in het vaandel. Liefst zodanig, dat deze bedrijven zich ook nog eens onderscheiden van anderen.

En hun opdrachtgevers? Zij willen de juiste mensen aantrekken.

Stichting Groenkeur zet zich in voor beide partijen en brengt hen samen.

TEKST BETTY ROMBOUT BEELD O.M. ENK GROEN EN GOLF

28 B+U 4 2018

H

ij heeft altijd al in het groen gezeten: Dick Oosthoek, sinds 2017 directeur van Stichting Groenkeur. Na zijn tuinbouwopleiding werkte hij ´aan de groene kant´ bij onder andere de Rabobank en de ING bank. In diverse functies was hij betrokken bij de agrarische sector van de banken. Later nam Oosthoek bij een lokale bank in Woerden de kwaliteit onder de loep. Hij zegt: ¨Deze was ver onder de maat. Het kostte mij drie jaar om de kwaliteit op het gewenste niveau te brengen.¨ Oosthoek studeerde vervolgens in Groningen af op het thema Kwaliteitsverbetering. ¨Een inspecteur vraagt vaak wat er allemaal niet gedaan is aan kwaliteit. Mijns inziens is dat een verkeerde insteek. Bij inspectie begint de verbeterslag. Hoe pak je als bedrijf de kwaliteit op? Een positieve vraagstelling dus.¨

PARTIJEN

Stichting Groenkeur is opgericht in september 2003 en bestaat uit een bestuur, een college van deskundigen en een vijftal technische commissies, te weten de commissies Boomverzorging, Dak- en Gevelbegroeiing, Duurzame Boomkwekerijproducten, Groenvoorzieningen en Examens. De stichting brengt de belangen van groenprofessionals en die van opdrachtgevers samen. Bij deze laatste groep kan gedacht worden aan gemeentes, waterschappen, recreatieschappen, partijen als ProRail en verenigingen van eigenaren die groen, bomen en/ of dakgevels in hun beheer hebben. Pratende over de groenprofessionals vult Dick Oosthoek aan: ¨Zij worden steeds vaker betrokken bij de openbare ruimte. Sommigen doen niet alleen het groenbeheer, maar legen bijvoorbeeld ook de prullenbakken of vervangen de vangrails indien nodig.¨

KWALITEIT

Het hoofddoel van Stichting Groenkeur is het beheren en aanleggen van de kwaliteit op een hoogwaardig niveau in de groene sector. Oosthoek: ¨Dit willen bereiken door hier met elkaar op een positieve manier over te praten. Maar ook door het verspreiden van kennis, afkomstig van de 70 mensen die in genoemde commissies werkzaam zijn. Zij geven de ontwikkelingen en trends in de sector aan en zorgen er vervolgens voor, dat deze in de keurmerken terecht komen.¨

KEURMERKEN

Hoge kwaliteitseisen op het gebied van kwaliteits­ management, vakbekwaamheid en duurzaamheid bepalen de waarde van de keurmerken, die gebaseerd zijn op ISO-certificering. Alle kwaliteitseisen zijn in samenspraak met de groensector geformuleerd, liggen vast in beoordelingsrichtlijnen en zijn geaccepteerd door de Raad voor Accreditatie. Is het keurmerk eenmaal in het bezit van een bedrijf, dan vindt er jaarlijks een interne controle plaats en komt een auditor langs. Dick Oosthoek: ¨Maar we kijken ook buiten het bedrijf. Sinds twee jaar voeren wij onaangekondigde controles uit bij projecten om te beoordelen of de kwaliteit binnen ook vertaald is naar buiten. Oftewel, afspraken gemaakt in de offerte worden deze ook daadwerkelijk zo uitgevoerd? Zijn bijvoorbeeld de bomen op de wijze gesnoeid

zoals overeengekomen? Onze ervaring leert, dat dit tot op heden het geval is bij de door ons gecontroleerde bedrijven.¨

CERTIFICATEN

De keurmerken van Stichting Groenkeur zijn onder te verdelen in: 1. Bedrijfscertificaten voor boomverzorging, dak- en gevelbekleding, duurzame boomkwekerijproducten en groenvoorziening. Nemen we het voorbeeld van een bedrijfscertificaat voor groenvoorziening, dan wordt er bijvoorbeeld gekeken naar hoe het bedrijf omgaat met onkruidbeheersing en ook het energiegebruik.

2. Productcertificaat voor bomen en vaste planten gekweekt op een duurzame manier in de zin van gewasbescherming en het aanbrengen van gerichte bemesting.

Dick Oosthoek merkt op: “We zijn er voor onze deelnemers. Om die reden werken we nu samen met de Stichting Milieukeur om één productcertificaat voor duurzame boomkwekerijproducten te realiseren in plaats van de huidige twee keurmerken. Op die manier krijgen onze deelnemers meer marktkracht, is de boodschap voor de inkopers helder en kunnen we iedereen toegevoegde waarde bieden.¨ 3. Persoonscertificaten. De stichting kent ruim 1700 mensen die opgeleid zijn om te bekijken - in opdracht

B+U 4 2018 29

30 B+U 4 2018

B+U 4 2018 31

GROEN IN DE STAD In stedelijke gebieden is de groene ruimte vaak een schaars goed. Groen in de stad verdwijnt, bijvoorbeeld voor nieuwe woningen, het verharden van pleinen met steen of cement en het bouwen van bedrijventerreinen. Ook steeds meer mensen betegelen hun tuinen. Groen in de stad is echter belangrijk voor klimaatbestendigheid van de stad en de leefbaarheid van de inwoners.

Zeven redenen om te investeren in een groene stad: Groen vermindert de kans op wateroverlast Groen verkoelt de stad in de zomer Groen draagt bij aan een betere gezondheid en een hoger welzijn Groen draagt bij aan sociale cohesie Groen trekt bedrijven Groen zorgt voor biodiversiteit Groen verhoogt de waarde van huizen en kantoren

van boomeigenaren - of bomen wel of niet veilig zijn: de boomveiligheidscontroleur. Een gat in een boom? Dan wordt er een specialist geraadpleegd om te bezien of de boom gevaar oplevert voor de directe omgeving. Ook vallen onder de persoonscertificaten mensen die speciaal opgeleid zijn om dak- en geveltuinen in te richten.

Dick Oosthoek: ¨Bij de dak- en geveltuinen gaat het nogal eens mis. Of de tuin groeit niet, of er is lekkage. ¨Het is een booming markt. Met als gevolg dat er bedrijven ´opstaan´ die niet de kwaliteit leveren die ze zouden moeten leveren. Daarin kunnen we onderscheid aanbrengen.¨

HOT ITEMS

Dak- en geveltuinen is een van de hot items die spelen in de groenbranche. We hebben te maken met klimaatveranderingen, waardoor er soms in korte tijd veel regen valt. Of het is juist te droog in een bepaalde periode en veel te warm. Dat de genoemde tuinen booming zijn, komt onder andere omdat ze in korte tijd veel water kunnen opnemen. Overvolle riolen - en dus overstroming - kan zodoende voorkomen worden. Samen met maatregelen zoals een lager gelegen grasberm in een straat, een WADI. Deze vangt het water tijdelijk op. Of het opvangen van het overtollige water in regentonnen.

Dick Oosthoek: ¨Dak- en geveltuinen brengen ook de temperatuur in de stad aanzienlijk omlaag. Kortom, we zien steeds meer van deze tuinen verschijnen. Het Erasmus MC in Rotterdam heeft er een. Op de woon­ toren Wonderwoods in Utrecht wordt een geïntegreerde tuin aangelegd. Om maar wat voorbeelden te noemen.¨ Klimaatverandering brengt ook teweeg, dat er steeds meer ziektes onze kant opkomen. Bomen sterven af.

Oosthoek: ¨Dus zijn we aan het bezien, hoe hiermee om te gaan. In het verleden werden straten aangeplant met één soort boom. Een mooi gezicht. Dat wel. Maar breekt er een ziekte uit, dan krijgen ze het allemaal. Daarom geven we de voorkeur aan bijvoorbeeld een diversiteit aan bomen in een straat neer te zetten. Dit bevordert ook de vlinder en bij.¨

UITDAGINGEN

Tot slot komen we met Dick Oosthoek nog even terug op het onderwerp keurmerken. Volgens hem zijn er veel te veel in omloop. Is er een enorme versnippering. ¨Voor iedereen die iets uitvoert, is er wel een keurmerk. Helaas is het lastig ze allemaal onder een noemer te krijgen.

Ieder heeft zijn eigen belang. We kennen keurmerken voor de bestrater, de rioolaanlegger, de groenaanlegger enzovoorts. Ze horen bij elkaar, toch zijn het aparte keurmerken. Bij ons gaat het vooral om groen, bij de andere om grijs. Daarom dat we nu aan het bekijken zijn hoe we het beheer van de openbare ruimte kunnen concentreren. Oftewel, onder een keurmerk brengen. Zo zijn we hierover in gesprek met de Vlinderstichting. Zij streven naar biodiverse bermen; anders maaien opdat bijen en vlinders meer overlevingskans hebben.¨ In dit laatste ligt dus een grote uitdaging. Maar ook in, zo zegt Dick Oosthoek: ¨Het bieden van toegevoegde waarde aan de deelnemers van onze stichting. Wat als ze allemaal het keurmerk hebben? Hoe kun je je dan als bedrijf nog onderscheiden? We hebben hier wel ideeën over, maar die wil ik nu nog niet kwijt.” Hij lacht en zegt: ¨Wellicht in een volgend artikel?¨ Bron: www.groenkeur.nl

32 B+U 4 2018

B+U 4 2018 33

In het verleden was het imago van slopen: dikke armen, veel kracht en in grote stappen snel thuis. Maar die periode ligt achter ons, zegt Arjan Hol, secretaris van VERAS, de branchevereniging voor sloopaannemers en asbestverwijderingsbedrijven. Slopen en asbestverwijdering is een vak apart en een specialisme in de bouw, met vele actuele thema´s waaronder de bijdrage die de organisatie levert aan de Circulaire Economie.

TEKST BETTY ROMBOUT

BOUWEN

AAN SLOPEN

34 B+U 4 2018

teriaal. Feitelijk storten wij nauwelijks afval. Het enige dat nog naar de stort gaat, is asbest en andere stromen die niet herbruikbaar en niet verbrandbaar zijn. De rest wordt hergebruikt. Maar die range is nogal breed.

Neem hout als voorbeeld. Dit materiaal kunnen we met een mooi woord thermisch verwerken in een afvalverbrandingsinstallatie. We noemen het dan hergebruik, want de energie uit het hout gebruiken voor energie en warmte. Maar het hout kunnen we ook hergebruiken als een houten balk. Bij beide is dus sprake van hergebruik.

Kijken we echter naar circulaire economie, dan willen we bereiken, dat de materiaalstromen zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke functies worden ingezet. Dus, kwantitatief zitten we op een hoog getal. In de kwaliteit van het hergebruik kunnen we nog stappen zetten.¨

M

et ruim 100 leden en 20 donateurs vertegenwoordigt VERAS een belangrijk deel van de sloop- en asbestverwijderingsbranche. Bedrijven in deze branche zijn veelal ook werkzaam in de infra, recycling, transport en bodemsanering. Activiteiten die vaak voorkomen in combinatie met slopen. De organisatie is lid van Aannemersfederatie Nederland (AFN) en van de European Demolition Association (EDA).

CIRCULARITEIT - BETONAKKOORD

Ook voor sloopmaterialen waarvoor al jarenlang dezelfde afzet van toepassing is, zijn er nieuwe moge-

THEORIE E N PRAKTIJK

Regelmatig vindt overleg en afstemming plaats met collega brancheorganisaties, maar ook met de ministeries en landelijke en regionale politiek. ¨Het is interessant werkzaam te zijn op het snijvlak van theorie en de vertaling naar de praktijk¨, aldus Arjan Hol. ¨Daar moet het gebeuren.¨ Hol verduidelijkt: ¨We zijn sterk betrokken bij alles wat met asbestverwijdering te maken heeft. Een onderwerp, dat politiek en maatschappelijk behoorlijk de aandacht heeft. De overheid bepaalt het beleid en daarmee ook de regels. Echter, het werk moet wel in de praktijk gebeuren. Soms spreken we in de morgen in Den Haag over de regels, die we vervolgens later die dag aan die praktijk moeten uitleggen. Wat kun je ermee? Hoe moet je ze als bedrijf implementeren?¨

CIRCULARITEIT - HERGEBRUIK MATERIALEN

Een van de actuele thema´s in de branche is circulariteit.

Bij slopen komen sloopmaterialen vrij. VERAS is zich ervan bewust, dat zij een bijdrage kan leveren aan het zoveel mogelijk hergebruik van vrijkomende materialen. ¨Alleen de vertaling van beleid naar praktijk en andersom, is wel een hele uitdaging¨, vervolgt Arjan Hol. ¨In overleggen komen ideaalbeelden voorbij over circulaire economie. De praktijk kan nogal eens weerbarstig zijn.

Die twee moeten dus naar elkaar toe. Hierin spelen wij dan ook een rol.¨ De huidige stand en staat is dat de sloopbranche meer dan 95% hergebruik realiseert als gevolg van de afzet van sloopmaterialen, lezen we op de website van Veras.

Dat lijkt tegenstrijdig met wat Arjan Hol zegt. Hij verduidelijkt: ¨We leveren veel inzet en een grote prestatie, daar waar het gaat over het hergebruik van sloopma-

lijkheden nodig. Denk aan slooppuin waardoor met een nog te accorderen Betonakkoord een forse ombuiging kan gaan plaatsvinden van de ene toepassing naar de andere. VERAS neemt actief deel aan de totstandkoming van dit akkoord. Hol: ¨Per jaar komt er zo´n 23 miljoen bouw- en sloopafval vrij. Zoals verteld, dit wordt bijna in zijn geheel hergebruikt. De grootste stroom hierin is beton en steen. Momenteel wordt dit beton bewerkt tot granulaat voor onder andere funderingsmateriaal in de wegenbouw. Echter, in dit kader zouden we graag zien, dat het beton gebruikt gaat worden als grondstof voor nieuwe beton. Dat moet technisch allemaal wel kunnen.

Marktelementen spelen in deze ook een rol. Grondstofleveranciers willen immers hun boterham blijven verdienen. Om een boost te geven aan het hoogwaardig

B+U 4 2018 35

DEMOLITION DAY Altijd al eens rond willen kijken op een slooplocatie? Benieuwd naar wat er gebeurt met al die materialen die vrijkomen tijdens de sloop? Leden van VERAS stellen op 22 september 2018 hun sloop- en asbestverwijderingslocaties open.

Meer informatie: www.demolitionday.nl

¨Alleen de vertaling van beleid naar praktijk en andersom, is wel een hele uitdaging¨ hergebruik van beton, wordt er gewerkt aan een Betonakkoord: het maken van gerichte afspraken met heel de bouwkolom.¨

VEILIG EN GEZOND WERKEN

Een ander belangrijk thema in de branche is veilig en gezond werken. Arjan Hol: ¨Nog meer dan in andere werkvelden worden de kosten van het slopen in belangrijke mate bepaald door het veilig en gezond werken. Bij het weghalen van oude gebouwen spelen diverse aspecten. Denk aan verontreinigde stoffen en gevaarlijke materiaalstromen zoals asbest. Maar ook dient er goed nagedacht te worden over hoe het in de juiste volgorde slopen van de gebouwen. Zodanig dat de omgeving en de betrokken werknemers hiervan geen schade onder-

vinden. Dit alles vereist vakmanschap én een eerlijk contract met de opdrachtgever. Oftewel, dat hij bereid is om voor de klus te betalen. Soms zit daar enige spanning op. De opdrachtgever wil zo snel mogelijk iets nieuws bouwen. Logisch. Maar die opdrachtgever hebben we ook nodig om eerst het oude pand op die locatie veilig en gezond te slopen en/of asbest te verwijderen.¨

SLOOPCODE

Veilig en gezond slopen en asbest verwijderen is dus ook afhankelijk van opdrachtgeverschap. Arjan Hol benadrukt nogmaals, dat met name in het verleden er soms door opdrachtgevers sloopwerken in de markt werden gezet, zonder vooraf voldoende informatie over het te slopen bouwwerk te verschaffen. De sloopbranche

¨We zijn sterk betrokken bij alles wat met asbestverwijdering te maken heeft. Een onderwerp, dat politiek en maatschappelijk behoorlijk de aandacht heeft.�

B+U 4 2018 37

moest ´maar´ een prijs maken. ¨Met name speelde dit bij asbest¨, zegt de secretaris van Veras. ¨Vooraf moet volgens de wet een asbestinventarisatie worden opgesteld.

Deze werd wel bijgeleverd, maar onvolledig. Met de opmerking: ´U moet zelf een aanvullende inventarisatie doen´. De kosten voor het saneren van de extra asbestbronnen konden niet verrekend worden. Deze zaten volgens de opdrachtgever al in de aanneemsom. Dat kon zo niet langer.¨ VERAS heeft daarom vier jaar geleden initiatief genomen voor het opstellen van de gedragscode Verantwoord Opdrachtgevers- en Opdrachtnemerschap bij slopen en asbest verwijderen. Deze gedragscode wordt

kortweg de Sloopcode genoemd en geeft aan wat sloopbedrijven en opdrachtgevers van elkaar mogen verwachten bij de aanbesteding en uitvoering van sloopen asbestsaneringsprojecten. De code is niet bindend.

Maar daar is bewust voor gekozen. Arjan Hol legt uit: ¨Wat bindend is, is het contract. We kunnen urenlang praten over juridische details van deze contracten. Onze mening is, dat samenwerking beter werkt met een code.

Met elkaar praten over vooraf opgestelde uitgangspunten om vervolgens tot overeenstemming te komen. In de praktijk blijkt, dat dit ook werkt. Bouwbreed is het de opvatting, dat we in een gezonde verhouding tussen opdrachtgever en -nemer meer kunnen bereiken, dan in een vechthouding waarbij van te voren alles in een contract wordt vastgelegd. Onze code is niets anders dan een inkleuring van dit gedachtegoed specifiek voor slopen en asbestverwijderen.¨

VAKMANSCHAP

Een van de laatste thema´s die we aansnijden, is het behouden van voldoende vakkundig personeel. Arjan Hol: ¨Onze branche kampte vroeger met een negatief imago; ruw werk, slopen met een kogel. Maar dat imago heeft zich ten goede gekeerd. Tegenwoordig is slopen vergaand gemechaniseerd. Het wordt ingepast in het gehele bouwproces, vaak in een stedelijke omgeving, op hoogte et cetera. Het is echt een specialisme. Dat bewijzen ook de certificaten en eisen waaraan onze bedrijven moeten voldoen. Deze zijn vaak strenger dan voor een normale bouwaannemer. Dit alles vereist vakmanschap; mensen die het werk echt kunnen. Om vaklui in onze branche te houden, zijn we daarom nauw betrokken bij

het beroepsonderwijs; de sloopopleiding op gang krijgen en behouden. Hier ligt overigens wel een zorgpunt, gezien de krapte op de arbeidsmarkt.¨

BOUWEN

Binnen de branche van de sloop- en asbestverwijdering hebben we de meest actuele thema´s aangehaald.

Duidelijk mag zijn, dat er bij slopen en asbest verwijderen veel komt kijken. Vandaag de dag staat slopen voor creëren. Oftewel, slopen en asbest verwijderen is omgekeerd bouwen. Voor dat belang zet VERAS zich in. VERAS bouwt aan slopen.

Interessante websites: www.sloopaannemers.nl, www.sloopcode.nl, https://mvonederland.nl/betonakkoord De gebruikte foto’s zijn niet door VERAS aangeleverd, maar uit de beeldbank van APR Media Groep.

Bouwen maakt trots Je hebt wat gemaakt wat er eerst nog niet was. Het is zichtbaar voor jezelf en anderen. Dat is iets waar mensen blij van worden en dat geldt op alle niveaus binnen een bedrijf, van medewerker tot directeur. Bouwers zijn daarom vaak trots op hun werk. En dat geldt voor iedereen die aan een project heeft bijgedragen. Zo werd het speciale dak van de nieuwbouw van het drinkwaterpompstation te Zeddam van opdrachtgever waterleiding bedrijf Vitens onlangs onderscheiden met de DakAward 2017. Iedereen die we hierover spraken was enthousiast over het gebouw en het speciale hellende dak.

H

et gaat om een nieuw drinkwaterpompstation in het Montferlandse bos, ten zuiden van Zeddam. Om ervoor te zorgen dat het drinkwater voor de voor 70.000 bewoners van gemeente Montferland en omgeving van uitstekende kwaliteit blijft heeft Vitens een nieuw productiebedrijf laten bouwen, Van Heek genaamd.

Dit is een van de maatregelen die het waterbedrijf getroffen heeft naar aanleiding van een overeenkomst die is gesloten met Provincie Gelderland over de drinkwaterkwaliteit en de bescherming van de conditie van de bodem waaruit het drinkwater gewonnen wordt. Nu draait er een duurzame zuiveringsinstallatie, die 3,75 miljoen kubieke liter water produceert, waar men trots op mag zijn. Het daadwerkelijke productiegebouw is een betonnen gebouw met een pompenkelder, twee reinwaterkelders (om tijdens

piekbelasting de toevoer van drinkwater te garanderen), elektraruimten en een kantoorgedeelte. Verder is op het terrein de spoelwaterverwerking te vinden. Deze bestaat uit twee ronde tanks en een pompenruimte.

Het productiegebouw is volledig functioneel tot het geïsoleerde dak aan toe. De houten schil die eromheen gebouwd is, is gebouwd om ervoor te zorgen dat het gebouw goed opgaat in de omgeving. Waterproductiebedrijven liggen tenslotte vrijwel altijd in een natuurrijke omgeving.

Rooding Architecten uit Doesburg heeft de houten schil ontworpen. Zij hebben de opdracht gekregen om het pand op te laten gaan in de natuurlijke omgeving. Een logisch, veel gestelde, vraag over dit project is daarom: “waarom is het geen groendak geworden?”. In de eerste plaats is een groendak in

Structuurontwerp nieuwbouw drinkwaterproductiestation van Heek te Montferland

een dergelijk gebied niet zo van belang als in een niet groene stedelijke omgeving. In de stad leg je een groendak aan om hittestress te voorkomen, het riool te ontzien, fijnstof uit de lucht te filteren en om door middel van biodiversiteit de flora en fauna in de stad te ondersteunen. Rooding Architecten heeft naar de ontstaansgeschiedenis van het landschap gekeken.

Circa 200.000 - 125.000 jaar geleden, ­tijdens de voorlaatste ijstijd, was het noordelijke deel van Nederland bedekt met een ijskap van honderden meters dik. Langs de randen van deze ijskap gleden grote

ijsmassa’s naar het zuiden die de zand- en grindlagen uit de bodem opstuwden. Zo ontstonden stuwwallen die het glooiende landschap van de Zuidelijke Veluwezoom van Nijmegen en van Montferland hun vorm hebben gegeven. Deze grindlagen zijn de directe inspiratie geweest voor het dak. Het ontwerp is gericht op het versterken van het bestaande landschap. De overgang van weidelandschap naar bos en de natuurlijke glooiingen en “accidenten”. De houtsingels, ruigten, bebossing en de doorzichten naar het open weidegebied zorgen voor een aantrekkelijk decor. De organisch/sculpturale dakvorm met haar grijsbruin houten

huid versterkt als nieuw element het unieke bestaande landschap, omdat een vormentaal is toegepast die kenmerkend is voor haar omgeving. Een uniek ontwerp waar de architect trots op mag zijn.

Jan Rooding van Rooding Architecten wilde perse hout gebruiken voor dit project en het liefste uit het bos zelf. Dit bleek alleen helaas niet van de juiste kwaliteit. Daarom is er, op advies van De Groot Vroomshoop, prefab houtbouwer bij uitstek, gekozen om met Accoya te werken. Het voordeel van Accoya is dat het hout nagenoeg niet werkt. Echter door de open cellenstructuur is het hout wel lek. Het heeft normaliter een vochtpercentage van ongeveer 10% dat door regen kan oplopen tot 50%. Tevens is op advies van De Groot Vroomshoop, in tegenstelling tot het ontwerp, gekozen voor een gesloten dakconstructie om houtrot in de toekomst te voorkomen. Op een constructie van gelamineerd vurenhout is een OSB-dakbeschot gelegd en daaroverheen heeft NDA partner Olster Dakwerken B.V. de EPDM met gecacheerde bitumineuze/SIS laag aangebracht. De EPDM die lasbaar is en mechanisch, losliggend of verkleefd kan worden toegepast, is daarna voorzien van een lattenstructuur van Accoya tengels welke meelopen in de richting van de waterafloop om de waterafvoer te bevorderen. Net als de Accoya-delen die daar schuin overheen aangebracht zijn en de Accoyadelen in de gevels.

Deze houtconstructie is geëngineerd, geleverd en gemonteerd door De Groot Vroomshoop gelijmde houtconstructies. Ze hebben het hele ontwerp in 3d gemaakt. Dat is op zich de standaard werkwijze, maar in dit geval echt een must om de complexe constructieve vormen goed uit te lijnen. Het was vanwege alle verschillende vormen, afmetingen en lijnen een zeer complexe zaak om de gebouwschil te bouwen, maar het resultaat is iets voor De Groot Vroomshoop om trots op te zijn.

Het is een pand dat op gaat in de natuurlijke omgeving. Dat respect voor de flora en f­ auna is overigens iets wat ook tijdens de bouw in het oog gehouden werd door Vitens en bouwbedrijf Salverda uit ’t Harde, welke de afstemming tussen alle disciplines coördineerde. Door bijvoorbeeld een reptielenscherm rondom de bouwplaats te plaatsen, transport richting het bouwterrein zoveel mogelijk te beperken en door werkzaamheden af te stemmen op voortplantings- en overwinteringsperioden van de dieren in de omgeving. Met recht iets om trots op te zijn!

Het onderhoudssysteem voor hellende daken!

Exact op de onderhoudsbehoefte van het dak aan te passen Geen onderbreking van uw dak, geen aantasting van RC waarde isolatie Voldoet volledig aan de eisen van het nieuwste Bouwbesluit Enige valfactor 0 systeem ter wereld Het enige systeem ter wereld waarbij door meerdere personen tegelijkertijd aan twee zijden van het dak gewerkt kan worden Voorzien van het Flesst Connection System waardoor de dakbetreder zich al kan aanlijnen vóór dat hij het dak betreedt

13932

Flesst vervangt de traditionele nokconstructie Geschikt voor elk schuin dak en elk type dakafwerking Geen jaarlijkse keuringskosten Uitbreidbaar met tal van accessoires zoals; loopwagens, daksteigers, lichtgewicht ladders Bestaande steigers of ander klimmateriaal kunnen in de toekomst gewoon gebruikt worden

FLESST is en product van LuchtAnkers B.V. | www.FLESST.nl | info@@esst.nl | 0571-268 251 | Leigraaf 37 7391 AE Twello

LUCHTANKERS BV B+U 4 2018 41

Optimale valbeveiliging Het in 2011 ontwikkelde Flesst™ systeem wordt geproduceerd en geleverd door LuchtAnkers B.V. Het systeem is verder ontwikkeld en uitgegroeid tot een uniek valbeveiligingssysteem voor hellende daken.

F

lesst™ is een rail die als permanent aanhaakpunt aan de nok van het dak wordt gemonteerd. De loopwagens worden in de rail geplaatst. Via een speciaal koppelsysteem kunnen de dakwerkers zich aanlijnen aan de loopwagen. Aan het systeem kunnen maximaal vijf dakwerkers worden gekoppeld. Tijdens het uitvoeren van de werkzaamheden kunnen dakwerkers aangelijnd blijven en zich over het dak verplaatsen. Het is mogelijk een ladder of daksteiger aan het systeem te koppelen. Het valbeveiligingssysteem wordt uit het zicht gemonteerd.

Het Flesst™ systeem kent meerdere voordelen ten opzichte van andere systemen. De dakwerkers kunnen direct en veilig het dak betreden en kennen geen omhaakmoment. Het is niet nodig om jaarlijks een inspectie uit te voeren. Voor het systeem geldt een minimale valfactor. Bij een mogelijke val ontstaat er geen pendule-effect.

Het systeem heeft een lage TCO (total cost of ownership), er kunnen meerdere mensen tegelijk aan het systeem worden verankerd en het is geschikt voor bijna elk type hellend dak.

MONTAGE EN WERKWIJZE

Voordat Flesst™ wordt gemonteerd wordt het type dak doorgerekend en bekeken of de dakconstructie voldoet. De standaard monta-

LUCHTANKERS BV

Leigraaf 37 7391 AE Twello

gemethode is voor circa 90% van de daken toepasbaar. Het valbeveiligingssysteem voldoet aan alle vastgestelde normen voor valbeveiliging.

PROJECTEN In het onderstaande overzicht staan enkele projecten die zijn voorzien van het Flesst™ systeem: Houthaven Pier 2 in Amsterdam, solar daken Universiteit Maastricht, monumentaal pand met dakpannen Esdoornstraat in Rijswijk, 40° groendak Kasteel de Keverberg in Kessel, leisteen dak Westzaan, stalen dak In het verleden werkte LuchtAnkers B.V. in Nederland met vaste partners. Sinds 2017 heeft LuchtAnkers B.V. het mogelijk gemaakt om direct te leveren aan aannemers, dakdekkers en installateurs. Indien gewenst biedt Luchtankers B.V. ondersteuning bij de installatie van het systeem. LuchtAnkers B.V. heeft in meerdere Europese landen samenwerkingsverbanden om het Flesst™ systeem in de markt te zetten.

T. +31 (0)571 - 267 251

E. info@flesst.nl I. www.flesst.nl

VERNIEUWING VAN DE AFSLUITDIJK Eind 2018 start Rijkswaterstaat er samen met aannemerscombinatie Levvel mee, een consortium van Van Oord, BAM en Rebel.

De Afsluitdijk is een waterbouwkundig icoon. Voltooid in 1932, beschermt de 32 kilometer lange waterkering - de langste dam van Europa - Nederland al bijna 90 jaar tegen overstromingen. Een uniek en indrukwekkend werk van Nederlandse ingenieurs, en naast de Chinese Muur één van de twee door mensen gemaakte bouwwerken die zichtbaar zijn vanuit de ruimte.

Met de versterking van de Afsluitdijk wordt een bouwwerk dat voor Nederlanders van onschatbare praktische, gevoelsmatige en historische waarde is, klaar gemaakt voor de toekomst.

Aan de kant van de Waddenzee wordt de dijk verhoogd en met een nieuwe bekleding versterkt. Levvel gebruikt daarvoor innovatieve en speciaal voor de Afsluitdijk ontwikkelde betonnen elementen, de zogenoemde Levvel-blocs. Deze blokken wegen circa 6500 kg per stuk, zijn zeer sterk, hebben een golfremmende werking en zijn eenvoudig te plaatsen. Er worden in Harlingen zo’n 100 blokken per dag in een volledig geautomatiseerd proces geproduceerd en per schip naar de dijk vervoerd. Door zijn symmetrie en regelmatige plaatsingswijze geeft het blok een rustig beeld dat het strakke, autonome karakter van de dijk versterkt. Om het achterland te beschermen tegen de kracht van het water worden ook de spuisluizen versterkt en twee stormvloedkeringen gebouwd.

Het sluiscomplex bij Den Oever wordt uitgebreid met nieuwe spuisluizen in de tusseneilanden. Zo kan meer water worden afgevoerd naar de Waddenzee dat via de IJssel het IJsselmeer instroomt. Bij een hoge waterstand in de Waddenzee is spuien niet mogelijk. Daarom bouwt Levvel in Den ­Oever ook twee grote pompgemalen.

De energie voor de pompen wordt op duurzame wijze opgewekt met 2,7 ha zonnepanelen bij Den Oever. Met de maatregelen zorgen Rijkswaterstaat en Levvel ervoor dat de Afsluitdijk tot ten minste 2050 weer bestand is tegen de kracht van het water.

Foto: Rijkswaterstaat/Levvel

44 B+U 4 2018

WAT WAS ÚW KABELSCHADE HET AFGELOPEN JAAR?

BEL VOOR EEN VRIJBLIJVENDE DEMONSTRATIE

Dé leverancier van apparatuur voor het opsporen van kabels, leidingen, afsluiters, putdeksels etc.

GELAN Detectiesystemen B.V. | Kievitsven 30 | 5249 JJ Rosmalen | Nederland | T +31 (0)73-8905020 | info@gelan.nl | www.gelan.nl

PERFECTIE IN DETECTIE

13830

Hofmeijer Civiel- en Cultuurtechniek is een aannemingsbedrijf dat zich richt op het bieden van een compleet pakket voor werkzaamheden binnen de cultuurtechniek, sport en recreatie, grond- weg- en waterbouw en natuurontwikkeling. Vanaf het eerste idee tot en met de laatste afwerking voeren wij in eigen beheer uit.

Vakgebieden: Wij bieden een totaaloplossing * Cultuurtechniek; voor al uw vraagstellingen en * Natuurontwikkeling; uitdagingen binnen onze * Sport en Recreatie; * Civiele Techniek; vakgebieden. * Advies en ontwerp.

20 13565

13768

gemlease

1997 - 2017

Gemlease uw partner voor digitalisering. www.gemlease.nl 13827

COMPENSATIEREGELING OM LOPENDE NIEUWBOUWPROJECTEN AARDGASVRIJ TE MAKEN Nederland werkt aan het Nationaal Klimaatakkoord. De bouwsector is voorstander van aardgasvrij bouwen, maar zit in een overgangsfase. Nieuwe projecten worden al aardgasvrij ontwikkeld en gerealiseerd.

Voor lopende projecten die alsnog van hun gasaansluiting af willen, is de sector doende om met de overheid een tijdelijke (inkeer)regeling in te richten.

Zowel kopers als bedrijven zouden hiermee gecompenseerd moeten worden voor meerkosten en mogelijke vertragingen van het bouwproces. Er is een wetsvoorstel goedgekeurd door de Eerste- en Tweede Kamer, waarin de aansluitplicht van nuts-

bedrijven op het aardgasnet vervalt. Hoewel het formeel de aansluitplicht was die zou vervallen, is dit inmiddels veranderd in een verbod op aansluiten. Gemeenten mogen een ontheffing op het verbod geven, maar alleen volgens een nog op te stellen ministeriĂŤle richtlijn.

Tot op heden is er nog geen datum bekend waarop de wetswijziging ingaat. De wetswijziging gaat gelden voor alle woningen, waarvan vanaf de ingangsdatum van de wijziging, vergunning wordt aangevraagd.

Veel plannen voor nieuwbouw zijn nog niet gerealiseerd. Die woningen hoeven nu niet aardgasloos te worden. De over-

heid gaat echter samen met de betrokken partijen hier een oplossing voor bedenken: de (inkeer)regeling.

Door de nog niet gebouwde woningen nu alsnog aardgasvrij te maken, worden meerkosten voor het later aanpassen vermeden.

Namens Bouwend Nederland vertegenwoordigt Harwil de Jonge, directeur bij Heijmans Vastgoed de bouwsector in het debat dat gemeenten, netbeheerders, bouwers en projectontwikkelaars voeren over de overgang naar aardgasvrije nieuwbouw.

Bron: Bouwend Nederland

46 B+U 4 2018

VARIA BRANDVEILIGE KIERAFDICHTINGEN MET

HARDCAST® FSR 40

De eisen met betrekking tot de brandveiligheid spelen bij zowel nieuwbouw als renovatiewerkzaamheden een steeds grotere rol. Bepalend bij de brandontwikkeling is hierbij de mate waarin vuur en rook zich ontwikkelen en de mate van branddoorslag vanuit bijvoorbeeld de gevel naar binnen toe.

Boston & Seattle Rotterdam Van Dongen-Koschuch architects

Om brandverspreiding als gevolg van branddoorslag vanuit de ­gevel zoveel ­mogelijk te verhinderen, zijn brandveilige kierafdichtingen een doorslaggevende factor. Om branddoorslag te beperken innoveert HARDCAST® met een kwalitatief hoogwaardige brandvertragende butyltape.

De butyltape heeft brandklasse B en maakt het mogelijk om rondom kozijnen een luchtdichte en brandveilige detaillering te realiseren.

Unieke brandvertragende producteigenschappen De brandvertragende butyltape FSR 40 laat alternatieve producten op het gebied van brandbestendigheid en rook- en druppelvorming ver achter zich. In Europees vastgelegde testen wordt bepaald hoe producten reageren op hitte en de mate waarin ze bijdragen aan een snelle uitbreiding van een brand. De tape vertoonde in geen van de testen vlamoverslag en een erg beperkte bijdrage aan de brand.

In de praktijk komt het er op neer dat het product door deze testresultaten als “heel moeilijk brandbaar” is te kwalificeren.

Naast de brandbaarheid (brandklasse) wordt ook de klassering voor rookontwikkeling en druppelvorming bepaald. Brandende druppels zijn een direct gevaar voor personen (bijvoorbeeld reddingswerkers) en voor het ontstaan van nieuwe brandhaarden op andere plaatsen.

Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende klassen waarbij ­HARDCAST® FSR 40 de hoogste klassering haalt betreffende druppelvorming en op het gebied van rookvorming. Een geringe rookproductie en geen productie van druppelvorming als gevolg van brandende delen.

advertentie

CARLISLE® biedt duurzame EPDM afdichtingen voor daken, gevels en gebouwen.

Maatgerichte service: van ontwerp tot realisatie.

Amphia ziekenhuis in Breda Fotograaf: Erald van der Aa

Voor elk project een passende oplossing

WWW.CCM-EUROPE.COM 13936

0253AdvGevelbouw_185x65.indd 1

17-04-18 10:48

VAN CAAM ASBESTVERWIJDERING EN SLOOPWERKEN B+U 4 2018 47

Alle sloopwerken en asbestverwijdering onder één dak geregeld Van Caam asbestverwijdering en sloopwerken is een gerenommeerd bedrijf dat in 2003 is voortgekomen uit een overname van Van Caam BV uit Kruisland. De nieuwe directie heeft een andere koers ingezet waardoor het bedrijf enorm is gegroeid. Als ­specialist in asbestverwijdering beschikt Van Caam over alle benodigde certificaten voor sloopwerkzaamheden inclusief asbestverwijdering. Als het gaat om de totale sloop van een gebouw kunnen ook de grondwerkzaamheden worden meegenomen.

EEN BLIK OP DE TOEKOMST

A

sbestverwijdering is meestal het werk van mannen in witte pakken. Voor ons maakt het niet uit of het om grote of kleine asbestverwijderingsopdrachten gaat. Het belangrijkste is dat de veiligheid van werknemers en andere belanghebbende gewaarborgd is. Van Caam is altijd op zoek naar innovatieve manieren om het werk veiliger en beter te maken.

Directeur Jan Sonneveld: ‘’We zijn altijd op zoek naar vernieuwing.

Vandaar dat we trots zijn dat we vanaf 2018 het MiniContainment in kunnen zetten voor kleinschalige asbestverwijdering.’’ Bij dit proces wordt een klein doorzichtig frame over het object geplaatst. Via een standaard aansluiting voor stofzuigers wordt een onderdruk gecreëerd waardoor - indien nodig 120 keer per uur - de lucht wordt ververst zodat eventuele vrijgekomen asbestdeeltjes worden afgezogen. Via een handschoenopening kunnen de medewerkers het asbest verwijderen. Beschermende kleding en maskers zijn overbodig. Vanaf begin 2018 zijn we gestart met deze werkwijze en onze verwachtingen zijn hoog gespannen.

DIENSTVERLENING

Van Caam is actief in meerdere segmenten. Als het gaat om renova-

VAN CAAM ASBESTVERWIJDERING EN SLOOPWERKEN

Standaarbuitensedijk 3 4751 SG Oud Gastel

tie is er veel geïnvesteerd in materiaal zoals bobcats, minikraantjes en rupskraanwagens voor het uitvoeren van alle sloopwerkzaamheden. Deze werkzaamheden worden uitgevoerd voor particulieren, diverse overheidsinstanties, bouwkundige aannemersbedrijven en projectontwikkelaars. Gemiddeld zijn er 45-50 medewerkers aan het werk voor Van Caam. Uitgangspunt bij alle werkzaamheden is kwaliteit met een zo hoog mogelijke eindscore.

ONZE PROJECTEN: Breda i.o.v. Maas Jacobs: Diverse sloopwerkzaamheden en het asbestvrij maken van het oude Casino bioscoopgebouw. Project lopend jan. - april 2018.

Bergen op Zoom i.o.v. Stadlander: Sloop van 125 woningen. Project loopt van augustus 2017 tot maart 2018.

Woningbouwcorporaties AlleeWonen, Roosendaal en Woonkwartier in Wel: Diverse mutatieonderhoudswerkzaamheden.

In samenwerking met de woningstichting wordt tijdens de bewoning een asbestinventarisatie gemaakt. Bij mutatie van de woning kan sneller worden gereageerd waardoor een woning minder lang leegstaat.

T. 0165 - 311 206

E. info@vancaam.nl I. www.vancaam.nl

48 B+U 4 2018 METZ NEDERLAND

Een gerenommeerd bedrijf in een nieuw jasje Sinds 13 november 2017 leidt Robby van Wijngaarden samen met zijn partner Suzanne de Deugd Metz Nederland. Als bedrijfsleider was Van Wijngaarden al langer betrokken bij de bedrijfsvoering maar sinds de overname hebben zij hun eigen stempel op het bedrijf gedrukt.

M

etz Nederland stond al bekend als een degelijke en betrouwbare partner van bouwprojecten. Dat blijft ook zo, maar de nieuwe eigenaar heeft ingezet op een frisse uitstraling en een verdere professionalisering van het bedrijf.

Als onderdeel van de frissere uitstraling is in 2016 het logo en de huisstijl vernieuwd. Het vernieuwde logo staat voor professionaliteit en vakmanschap. In een tijd waar duurzaamheid in de bouwsector een belangrijke rol speelt heeft Van Wijngaarden besloten daarop te anticiperen door het complete wagenpark te vervangen door moderne bedrijfswagens.

DIENSTEN

Naast de reguliere onderhouds- en renovatieprojecten wordt meer ingezet op projectmatig werken. Een van de nieuwe specialisaties van Metz Nederland is het renoveren en verbouwen van zorginstellingen. Dat vraagt een andere aanpak omdat deze werkzaamheden meestal worden uitgevoerd binnen een bestaande situatie. De werkzaamheden moeten goed worden voorbereid zodat er zo min mogelijk overlast ontstaat, bijvoorbeeld voor patiënten. De werkzaam­ heden worden vaak op incourante tijden verricht. Onze medewerkers

hebben geen negen-tot-vijf-mentaliteit en zorgen ervoor dat de klus op de juiste wijze wordt uitgevoerd.

PARTNEROVEREENKOMST

Sinds 1 februari 2017 is Metz Nederland onderhoudspartner van het Erasmus MC in Rotterdam. Robby van Wijngaarden: “Het Erasmus MC heeft destijds een aanbesteding uitgeschreven voor het dagelijks bouwkundig onderhoud, die wij hebben gewonnen. Inmiddels hebben we een breed projectteam geformeerd dat dagelijks inzetbaar is om alle voorkomende werkzaamheden op deze locatie uit te voeren.

We zetten ons in voor een betere herstelomgeving van de patiënten en proberen zo min mogelijk overlast te creëren. Naast het dagelijks onderhoud voeren wij regelmatig projecten uit op deze locatie, maar ook voor verschillende andere omliggende ziekenhuizen!”

PROFESSIONALISERING

Metz Nederland is in september 2016 een partnerschap aangegaan met Isover Bouwpartner. Een aantal werknemers is intern opgeleid en door Isover op het hoogste niveau gecertificeerd. “Hierdoor zijn wij bevoegd woningen volgens de Isover-methode te isoleren en luchtdicht te maken. Regelmatig worden we benaderd en krijgen wij

METZ NEDERLAND B+U 4 2018 49

aanvragen voor isolatieprojecten op dit gebied. Omdat wij partner zijn kunnen we met specifieke vragen en problemen altijd terecht bij Isover zodat zij ons kunnen adviseren over een juiste productkeuze�, vertelt Van Wijngaarden.

PROFESSIONALISERING EN INNOVATIE

Omdat Metz Nederland naast het reguliere onderhouds- en renovatiewerk zich steeds meer richt op projecten, moet er soms ook out of the box worden meegedacht met projecten. Een voorbeeld hiervan is het project aan de Gijsinglaan in Rotterdam. Begin 2017 heeft er een aanbesteding plaatsgevonden waarbij het budget samen met een aantal gebruikerseisen door de opdrachtgever zijn vastgesteld.

De inschrijvers moesten hier zelf een passend ontwerp op verzinnen.

Door out of the box te denken en de juiste partners erbij te betrekken is dit project aan Metz Nederland gegund. Inmiddels is het project naar volle tevredenheid van de opdrachtgever en gebruikers opgeleverd!

Van een heel andere orde is de design en build opdracht in Leiderdorp. De opdracht luidde: Ontwerp een verhoogde vloer van 460 m2 in een bestaande kelder, in een lichtgewicht uitvoering maar wel dermate duurzaam dat er meerdere scootmobielen geparkeerd kunnen worden.

Omdat Metz Nederland is gespecialiseerd in het aanbrengen van een VBI PS-renovatievloer zijn ze aan de tekentafel gaan zitten met in het achterhoofd de eerder genoemde specificaties. Uiteindelijk is gekozen voor een kalkzandsteen tussenmuur voor de opleggingen en tussenopleggingen waarop de VBI vloer is aangebracht.

Voor projecten, groot of klein, renovatie en onderhoud of voor verbouwingen in de meest complexe omgevingen; Metz Nederland is van alle markten thuis!

METZ NEDERLAND BV

Willem Barentszstraat 21 3124 LC Schiedam

T. 010 - 471 81 10

E. info@metz-nederland.nl I. www.metz-nederland.nl

50 B+U 4 2018

13752

Engineering/advisering Tijdelijke en permanente verkeersmaatregelen Projectbegeleiding Botsabsorbers Verkeersregelaars

Zwanenburgerdijk 22d • 2141 BM Vijfhuizen T 06 - 46 29 37 85 • I debruinverkeersservice.nl

13833

Gladheidsbestrijding

13572B

Ravesteijn IJsselstein BV Bestratingen, sierbestrating, vlonders en beschoeingen

Woningen, bedrijfspanden, utiliteitsbouw, boor- en zaagtechniek

13729

Infra-techniek , riolering, boogzinkeren

Handelsweg 6, 3401 ME IJsselstein | Telefoon (030) 2679223 | info@ravesteijnijsselstein.nl | www.ravesteijnijsselstein.nl

TREEVISION B+U 4 2018 51

Belang van bomen Bomen zijn vaak een beeldbepalend onderdeel van een stadsgezicht, een dorp of een laan. Door steeds verder oprukkende verstedelijking en veelal tegenstrijdige belangen, zijn bomen helaas ook kwetsbaar. Bij de herinrichting van een gebied zijn het vaak de bomen die moeten wijken. Een boom is meer dan een stam met takken en bladeren. Bomen leveren namelijk een belangrijke en onmisbare bijdrage aan een groen, prettig en gezond woon-, werk- en leefklimaat. Vanuit een maatschappelijk, maar ook economisch oogpunt vormen bomen een waardevolle investering. Het verkrijgen en/of in stand houden van een gezond en duurzaam bomenbestand is daarom een gemeenschappelijk belang.

T

reevision adviseert boombeheerders zoals gemeenten, provincies en andere partijen die beroepsmatig met bomen te maken hebben op het gebied van beleid, ontwerp, inrichting en beheer van bomen. De zorg en aandacht voor uw bomen neemt Treevision graag op zich. Want dat is een vak apart, hét vak van Treevision.

vullen bij het vinden van passende oplossingen. Om de klant zo goed mogelijk te kunnen adviseren, wordt regelmatig samengewerkt met andere specialisten zoals stedenbouwkundigen, landschapsarchitecten, ecologen, civieltechnici, bestekschrijvers, juristen etc.”

WIE ZIJN WIJ

U kunt bij Treevision terecht voor: Inventarisaties en Inspecties Boomtechnisch onderzoek Schadetaxaties en Waardebepalingen Quickscans Flora- en Fauna Toezicht en Directievoering Bestekken en Begroten Projectmanagement en Detachering

Tjeerd Visser: “Treevision is een klein en daardoor flexibel adviesbureau. Onze klant is geen dossiernummer, integendeel. Wij houden van korte lijnen, persoonlijk contact en leveren maatwerk toegesneden op de wensen van de klant. Ons klantenbestand bestaat vooral uit gemeenten, provincies, waterschappen, terreinbeherende organisaties, projectontwikkelaars, aannemers en woningbouwverenigingen. Uiteraard staan wij ook de particuliere klant met raad en daad bij. Wij zijn een landelijk opererend adviesbureau, bestaande uit vier aantoonbaar ervaren en gecertificeerde vakspecialisten, zoals European Tree Technicians, European Tree Workers, Boomtaxateurs, Boom-veiligheidscontroleurs en een Controleur Handboek Bomen.

Omdat wij geen praktische boomverzorgingswerkzaamheden uitvoeren, is er geen sprake van belangenverstrengeling tussen advisering en uitvoering. Dit geeft ons alle ruimte een geschikte rol te ver-

TREEVISION BOOMTECHNISCH INGENIEURSBUREAU

Zwanenhof 11 3862 LW Nijkerk

WAT KUNNEN WIJ VOOR U BETEKENEN

Meer inhoudelijk informatie over ons dienstenaanbod of enkele voorbeeldprojecten kunt u vinden op onze website.

Hebt u te maken met boomgerelateerde vraagstukken waar u zelf geen of onvoldoende antwoord op hebt? Neem dan contact met ons op. Wij zijn u met ‘onze kijk op bomen’ graag van dienst!

T (033) 245 08 58 M (06) 30 68 60 60

E info@treevision.nl I www.treevision.nl

52 B+U 4 2018

LANDMETEN Situatie- en hoogtemeting , DTM-, revisie en inpandige metingen d.m.v. 3D laserscanning, etc…

Scholtensoven 2 7621 HA BORNE Tel: 074 – 255 48 48 info@landmeetdienst.nl

www.landmeetdienst.nl

UITZETTEN O.a. Cunet ontgraving, puinbaan, verharding, watergangen, asfalt uitcijferen, depotmetingen.

BOUWMAATVOERING O.a. Grondwerk, hei- of boorpalen, funderingen, metselwerk, sparingen, 3D laserscanning.

13784

Schade aan gras of beplanting?

KWALITEIT, DESKUNDIGHEID, VAKMANSCHAP

VAN AALSBURG ZINKSTUKKEN BESCHOEIINGEN LEGAKKERS Specialist in wilgentenen producten De wilgentenen worden op onze eigen kwekerijen geteeld.

Ons deskundig team verwerkt de wilgentenen tot kwalitatief hoogwaardige producten.

Specialist in biologische oplossingen

Bij ons kunt u terecht voor o.a.: - Zinkstukken - Beschoeiingen - Wilgentenen schutting

Biocontrole BV Engelandlaan 52 2391 PN Hazerswoude-dorp T 0172 798 799 E info@biocontrole.nl W www.biocontrole.nl

Paalgraaf 11, 4174 LC Hellouw 0418-581229 info@vanaalsburgbv.nl www.vanaalsburgbv.nl 13787

13840

13798D

GEBR. VERHOEVEN B+U 4 2018 53

Grond-, weg- en waterbouwbedrijf in het land tussen Maas en Waal Gebr. Verhoeven is van oudsher een loonbedrijf dat tot op heden nog steeds een echt familiebedrijf kan worden genoemd. Sinds de jaren ‘70 is het werk steeds meer verlegd naar de grond-, weg- en waterbouw.

A

ls het gaat om grondwerken, sloopwerkzaamheden of de aanleg en onderhoud van wegen en kunstwerken is Gebr.

Verhoeven­ een goede bekende in de regio Gelderland en Noord-Brabant. Vraagstukken worden altijd probleemoplossend benaderd. Het leveren van topkwaliteit staat voorop en ‘nee’ verkopen komt niet in het woordenboek voor. Een klantrelatie is gebaseerd op respect en vertrouwen en daarmee valt of staat een goede klantenbinding. Doen wat je zegt, is ons DNA.

DIENSTEN

Voor alle werkzaamheden die betrekking hebben op GWW bent u bij Gebr. Verhoeven aan het juiste adres. Zij beoordelen wat noodzakelijk is en zien al gauw hoe ze een klus willen aanpakken. Denk daarbij aan het ontgraven van putten etc. of de aanleg en onderhoud van dijken en wegen, maar ook het bouwrijp maken van grond voor (nieuw)bouwprojecten. Als voorafgaand aan de bouw een pand moet worden gesloopt hoeft daarvoor geen ander bedrijf te worden ingeschakeld.

Waterbouw vraagt een andere expertise waarin ze ook gespecialiseerd zijn in de breedste zin van het woord. Of het nu gaat om het plaatsen van damwanden en beschoeiingen of het maken van complete kunstwerken zoals sluizen, stuwen en gemalen; alles komt in het uitvoerige werkaanbod van deze firma voor. In aanvulling op die werkzaamheden verzorgt Gebr. Verhoeven ook reparatiewerkzaamheden. Het droogzetten van brede watergangen is daarbij een ­specialiteit.

AANPALENDE WERKZAAMHEDEN

Terrein-, berm- en slootonderhoud kan het best worden uitbesteed aan een professional. Gebr. Verhoeven beschikt over voldoende materieel en mankracht om grote percelen te onderhouden of te maaien. Van oudsher is het bedrijf gespecialiseerd in het onderhoud van watergangen, waterpartijen, dijken en bermen. Naast het grote materieel voor het zwaardere werk beschikt het bedrijf ook over maaiboten en mini- en midigravers met maaikorven

GEBR. VERHOEVEN

Laarstraat 39 5334 NS Velddriel

GEREALISEERDE WERKEN Gebr. Verhoeven is trots op gerealiseerde opdrachten zoals: Verbreding A2 Zaltbommel – Hedel Rioolrenovaties in o.a. Kerkdriel, ’s-Hertogenbosch en Halsteren Renovaties diverse vijzelgemalen in Gameren Aanleg betonnen stuw in Velddriel Meerjarig onderhoudsbestek watergangen en dijken Bommelerwaard Stabilisatie Maasdijk Aalst door middel van grondwapening Baggeren van watergangen voor de gemeente Zaltbommel Uit dit overzicht blijkt dat Gebr. Verhoeven van alle markten thuis is op het gebied van GWW-werken. Tevens is het bedrijf VCA** en ISO9001 gecertificeerd.

T. 0418 - 637 280 M. 06 - 543 63 651

E. info@verhoeven.info I. www.verhoeven.info

54 B+U 4 2018

Specialist in de reiniging, het onderhoud en de reparatie van gecoate, aluminium en roestvrijstalen panelen en profielen.

Leeghwaterweg 29B 1951 NA Velsen-Noord

T (+31) 251 273 032 F (+31) 251 270 910

E info@rbmeurope.com W www.rbmeurope.com 13810

Dubbel plezier van uw tuin

Overdag genieten van het buitenleven en een bloeiende tuin. 's Avonds genieten van de silhouetten van de bomen, de begroeiing langs de vijver of een aangelicht ornament.

Verlichting zorgt voor sfeer en geeft een veilig gevoel.

Ook voor uw project maken we een passend advies. Kijk op onze website, bezoek onze showroom of bel voor vrijblijvend overleg.

BURLIGHT VERLICHTING • DE ROYSLOOT 12A • 2231 NZ RIJNSBURG • 0252 374488 • INFO@BURLIGHT.NL • WWW.BURLIGHT.NL

13895

We create ... on the fly!

SURVEY DATA www.dronevlucht.eu info@dronevlucht.eu Mob. 06 27 025 023

• 3D Terrein modellen • Volume calculatie • Orthofotografie • Landmeten (Survey) 13811

RUSCH ASFALT BV B+U 4 2018 55

Een moderne asfaltaannemer Net als elke andere straatverharding heeft ook asfalt onderhoud nodig. Rusch Asfalt B.V. is een modern bedrijf dat zich richt op de aanleg en onderhoud van alle soorten asfaltwegen.

R

usch Asfalt is een jong bedrijf dat het product asfalt zo goed mogelijk in de markt wil zetten. Nu is asfalt een product dat al langer bestaat. Omdat het bedrijf met een andere bril naar asfalt kijkt, is het mogelijk een hoogwaardig product met een goede prijs-/kwaliteitverhouding aan te bieden.

WAT KUNNEN WIJ VOOR U BETEKENEN

Dat is een van onze uitgangspunten bij alle contactmomenten met onze klanten. De bedrijfscultuur kan worden bestempeld als een no-nonsense mentaliteit. Bij telefonisch contact zwerft een klant niet eerst door het hele bedrijf voordat de juiste contactpersoon is gevonden. Door een efficiënte werkwijze zijn de overheadkosten laag, maar dit gaat niet ten koste van de kwaliteit en de dienstver­ lening die klanten van ons mogen verwachten.

ONDERHOUD

“Wij streven ernaar om bij de ontwikkeling van onze asfaltproducten dit milieuverantwoord te produceren en natuurlijk af te voeren.

Bij sommige projecten wordt op locatie het asfalt 100% gerecycled, maar onze voornaamste taak is het aanbrengen en leveren van diverse soorten asfaltverhardingen. De kwaliteit en de levensduur van het product zijn daarbij van groot belang”, vertelt de heer Johan Rusch.

Net als in veel andere sectoren heeft de wegenbouw te maken met teruglopende budgetten. Lagere en hogere overheden kiezen ervoor kleinschalig onderhoud ad hoc te repareren en het reguliere onderhoud wat verder door te schuiven. Dat wordt in veel gevallen dan meegenomen in het grootschalig onderhoud.

DIENSTENPAKKET

Om het niveau van het wegdek goed in beeld te brengen kunnen er (visuele) weginspecties worden uitgevoerd. Daarbij wordt gebruik gemaakt van asfaltboringen en via een digitale positiebepaling, waar

RUSCH ASFALT BV

Leigraafseweg 21 6983 BR Doesburg

en wat moet worden gerepareerd, worden de coördinaten nauw­ keurig vastgelegd.

Rusch Asfalt levert verschillende soorten asfalt om elk schadebeeld, groot- en kleinschalig, te repareren. Het bedrijf beschikt over een Hotbox, zodat kleine scheuren en gaten in het wegdek kunnen worden gevuld met warm asfalt. Daarnaast kunnen scheuren en gaten, bijvoorbeeld op fietspaden, worden opgevuld door de inzet van een voegvulketel. Het aanleggen van asfaltverhardingen, naar wens van de klant, gebeurt door middel van de eigen asfaltset. Deze bestaat onder meer uit drie asfaltafwerkmachines, diverse walsen, shovel, actiewagen en kleefauto etc.

Ons motto is: Asfalt waar u het wenst! We doen graag een stapje extra voor onze opdrachtgevers. We leveren kwaliteit, waarbij service en aandacht een grote rol spelen.

ONZE PROJECTEN: In opdracht voor meerdere gemeentes verzorgt ­Rusch Asfalt het klein- en groot asfaltonderhoud.

Wij zijn onder meer actief binnen de gemeentes Overbetuwe, Lingewaard, Montferland en G ­ ennep.

Ook Rijkswaterstaat behoort tot onze vaste opdrachtgevers.

Collega aannemersbedrijven waarvan asfalt niet hun corebusiness is.

Provinciale- en snelwegen, stadontsluitingswegen, bedrijven- en industrieterreinen, wandel- en fiets­ paden; Kuil- en sleufsilo’s, oprijlanen, toegangswegen en erfverhardingen Zakelijk én particulier dienstverlener

T. +31 (0)313 - 410 935

E. info@ruschasfalt.nl I. www.ruschasfalt.nl

56 B+U 4 2018

Schoonmaak Dienstverlening Asbestsanering Sloopwerkzaamheden Mutatiewerkzaamheden Telefoon: Website:

020 - 600 73 07 www.okebv.nl 13871

Bouwbedrijf Biesheuvel en de Bruin WONING- EN UTILITEITSBOUW

GROND-, WEGEN WATERBOUW GROENVOORZIENING GLADHEIDSBESTRIJDING MATERIEELVERHUUR V.O.F GEBR VERHOEVEN LAARSTRAAT 39 5334 NS VELDDRIEL TEL 06 - 543 636 51 INFO@VERHOEVEN.INFO WWW.VERHOEVEN.INFO

13853

Griendaak 10a, 3371 KH Hardinxveld-Giessendam 0184 - 610 671 info@biesheuvelendebruin.nl www.biesheuvelendebruin.nl

13875

GWW | Leidingwerk | HDD | Maatwerk

Marconiweg 13 3316 AM Dordrecht T 076-645 77 00 bouwinfrabv@live.nl www.bouwinfrabv.nl

Specialist in kunststof-lastechniek • Spiegellas-techniek

• Electromoflas-techniek

• Polyfuse-lassen

• Extruderen

• Dichtheids- en sterktebeproevingen 13850

ECOLOP PLUS B+U 4 2018 57

Meer dan een brievenbus Bij een verzorgingshuis of een appartementengebouw met een centrale postvoorziening is het belangrijk dat er een overzichtelijke en veilige postkast aanwezig is.

E

colop Plus is de ideale partner voor post- en portiekkasten en de interne bewegwijzering. Veel gebouwen hebben tegenwoordig een afgesloten portiekruimte waarbij de brievenbussen van buitenaf gevuld kunnen worden. Voor bewoners en postbezorgers is het prettig als de postkasten overzichtelijk zijn ingedeeld. Ecolop kan de renovatie van de gevel volledig verzorgen.

met een team van inmiddels elf vaste medewerkers zijn we actief op de Nederlandse en Belgische markt. Afhankelijk van de vraag kennen wij een levertijd van drie tot vijf weken. Onze monteurs plaatsen de nieuwe postkasten en indien gewenst wordt de oude postkast verwijderd en afgevoerd.

VOORBEELDPROJECT

DIENSTVERLENING VAN A TOT Z

Binnengekomen offerteaanvragen worden snel en adequaat afgehandeld. Alles wordt volgens een vaste prijs berekend. Om een mooie en eenduidige uitstraling te realiseren is het mogelijk voor alle bewoners een ‘ja-nee’-plaatje te monteren zodat er geen losse stickers meer nodig zijn. De postkasten worden vervaardigd van hoogwaardig staal en kunnen worden gepoedercoat in elke gewenste RAL-kleur.

In de huidige drukke maatschappij waarbij steeds meer mensen producten online bestellen wordt steeds vaker gebruikgemaakt van een pakketbox. In samenwerking met ThuisBoks heeft Knobloch de PAKNO op de markt gebracht. Bezorgers hoeven het gebouw niet te betreden en bewoners kunnen op elk gewenst moment hun pakketten uit de box halen.

17 woonblokken in Ymere zijn volledig gerenoveerd. Daarbij zijn de postbussen en het ombouwfront vervangen. Daarbij is de intercominstallatie vervangen in combinatie met het houtwerk en de volledige bekabeling. Uiteraard geldt voor het totale project een garantietermijn van vijf jaar.

“Maatwerk is onze standaard”

INTERNE LOGISTIEK

Een overzichtelijke bewegwijzering geeft een gebouw een verzorgde uitstraling. Een actieve bewegwijzering met duidelijke aanwijzingen en goed verlichte vluchtroutes zorgen voor een vertrouwde omgeving.

GARANTIE

Als bedrijf zijn wij overtuigd van de kwaliteit van ons product. Wij geven standaard vijf jaar garantie. Voor doorroesten geldt een garantietermijn van tien jaar. Omdat het in veel gevallen om maatwerk gaat, worden we graag in een vroeg stadium betrokken. Samen

ECOLOP PLUS

Argon 15 4751 XC Oud Gastel

T. 0165 - 541 949

E. info@ecolopplus.nl I. www.ecolopplus.nl

58 B+U 4 2018

Onbrandbaar en onderhoudsvrij

De nieuwe standaard in riet De uitstraling van natuurlijk riet met veel extra voordelen: onbrandbaar, onderhoudsvrij, geen algen- en mosgroei en een constante isolatiewaarde. Novariet is op iedere woning toepasbaar in elke dakvorm.

Meer info en projecten bij u in de buurt op: novariet.nl

13855a

Houtrot aanpakken is hightech door het totaalconcept van

INFINITY REPAIR Gemak, zekerheid en voorspelbaarheid is waar het totaalconcept voor staat.

• Digitaal inmeten • Geprefabriceerd deelelement met track and trace systeem • Levensduurverwachting van 30 jaar, Arbeidsproductiviteitsverhoging van tenminste 50%

Kouwe Hoek 6 2741 PX Waddinxveen

www.InfinityRepair.eu 13892

VOCHTSTOP B+U 4 2018 59

Vochtproblemen zijn een ramp voor elk gebouw U kent dat wel vocht- en zoutplekken op wanden en plafonds. Het is bekend dat vocht in woonhuizen en bedrijfsgebouwen slecht is voor de bewoners en gebruikers. Door vocht in een ruimte tijdig aan te pakken kunnen hoog oplopende onderhoudskosten vermeden worden.

V

ochtstop lost alle vochtlekkages op. Als eerste wordt gekeken wat de oorzaak van het vochtprobleem is. Het object (gebouw) wordt geïnspecteerd waarbij gebruik wordt gemaakt van professionele meetapparatuur. Als alle uitkomsten zijn geanalyseerd kan een gedegen advies met bijbehorende kostenraming worden aangeleverd. Omdat Vochtstop niet enkel een adviesbureau is kunnen de uitvoerende werkzaamheden door bekwame en goed opgeleide medewerkers worden uitgevoerd. De klant ontvangt altijd een volledige en overzichtelijke offerte waarbij Vochtstop tien jaar garantie afgeeft op de uitgevoerde opdracht.

PROJECTEN: 2018: Monumentale Villa in Den Haag, i.o.v. De Vries en Verburg - 750 m² souterrain volledig waterdicht gemaakt. Hiervoor is gebruikgemaakt van injectietechnieken en metselwerken.

• 2017: Gymnasium Haganum Den Haag - 300 m² vloeroppervlak waterdicht gemaakt. Zout en vocht zijn aan de vloer onttrokken. Pleisterlagen zijn zout- en vochtbestendig gesaneerd en met minerale Keim verf geschilderd • 2016: Monumentale gewelfde kelder in Aerdenhout - 80 m² vochtvrij gemaakt en voorzien van zouten vochtbestendig pleistersysteem.

Sebastian Bugaj is in 2012 gestart met het bedrijf: “In eerste instantie ben ik begonnen als advies- en onderzoeksbureau. Als snel kwamen onze klanten met de vraag of ik ook de uitvoerende werkzaamheden voor mijn rekening kon nemen.

Met die vraag in mijn achterhoofd heb ik het bedrijf verder uitgebouwd. In 2014 zijn de eerste medewerkers gestart. Inmiddels beschikken wij over een kernteam van vier specialisten met de nodige kennis en kwaliteit om dit werk uit te voeren. Sinds 2017 zijn we verhuisd naar de “Harbour ­Village” locatie te Rijswijk.”

NIEUWE ONTWIKKELINGEN

De techniek staat niet stil. Daarom wil Vochtstop altijd up-to-date zijn. Om de nieuwste ontwikkelingen altijd op de juiste wijze te kunnen toepassen wordt o.a. samengewerkt met BMG uit Amersfoort.

De ruimtes waarin wordt gewerkt wordt zo veel mogelijk stofvrij

VOCHTSTOP

Nijverheidsstraat 70 2288 BB Rijswijk

gehouden door de inzet van fijnstoffilters. Een andere nieuwe techniek is het injecteren van objecten met een 3-componentenpomp. Hierdoor ontstaat een snellere reactietijd maar blijft de uitvoering (controle) wel beheersbaar.

CERTIFICERINGEN

Uiteraard worden alle werkzaamheden uitgevoerd binnen de daarvoor geldende veiligheidsspecificaties (ao. VCA). In de loop van 2018 zal de ISO norm aan het bedrijf worden toegekend. Daarnaast beschikt Vochtstop over een certificering afgegeven door het Lift­ instituut om werkzaamheden in en rond liftschachten te mogen uitvoeren.

T. 015 - 516 06 12

E. info@vochtstop.nl I. www.vochtstop.nl

13922

BOMBS AWAY BV B+U 4 2018 61

Explosief onderzoek Als het gaat om explosievenopsporing is ‘boem’ geen optie. Het einde van Tweede Wereldoorlog is inmiddels bijna 75 jaar geleden maar bij grondwerkzaamheden stuit men nog regelmatig spontaan op niet-geëxplodeerde explosieven, ook in Nederland.

B

ombs Away B.V. is een onafhankelijk adviesbureau uit Utrecht dat explosieven opspoort door middel van historisch onderzoek. In het verleden zijn regelmatig bouwwerkzaamheden stilgelegd vanwege de aanwezigheid van achtergebleven explosieven. Sommige delen van Nederland hebben in de oorlogsjaren zwaar onder vuur gelegen. Nog steeds bestaat het risico dat in die gebieden explosieven in de bodem aanwezig zijn. Om vertraging van bouwprojecten en andere werkzaamheden te voorkomen is het verstandig om van tevoren een historisch (voor)onderzoek naar explosieven uit te voeren. In de meest ideale situatie wordt een historisch onderzoek in de planfase al meegenomen.

INFORMATIE

Om een goed gedocumenteerd beeld te krijgen van mogelijke locaties waar nog explosieven aanwezig kunnen zijn, wordt regelmatig onderzoek gedaan in de gemeentelijke archieven en bij andere historische organisaties die beschikken over informatie uit de Tweede Wereldoorlog. Ook wordt regelmatig onderzoek verricht in het ­Bundesarchiv-Militärarchiv te Freiburg, The National Archives UK te ­Londen en The National Archives and Record Administration (NARA) in Washington D.C. Deze instanties hebben goed gedocumenteerde archieven over onder andere luchtaanvallen die in het verleden zijn uit vliegveld volkel na de grote geallieerde gevoerd. bombardementen in de zomer 1944.

een blindganger van een vliegtuigbom 1.000 lbs sap, aangetroffen in tilburg.

WIE ZIJN WIJ

ONAFHANKELIJK EN GEDEGEN ADVIES

Sinds 1998 mogen civiele bedrijven zich bezighouden met de opsporing van explosieven. Voor die tijd was dit een exclusieve taak van de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EODD). “Door onze jarenlange praktijkervaring op het gebied van explosievenopsporing begeleiden wij projecten zodat de veiligheid van de medewerkers en omgeving is gewaarborgd. Als wij worden ingeschakeld voor een project wordt als eerste een vooronderzoek uitgevoerd: op basis van archiefonderzoek in binnen- en buitenland in combinatie met luchtfoto’s uit de Tweede Wereldoorlog wordt vastgesteld of er een verdacht gebied is. Indien er een verdacht gebied is kan een projectgebonden risicoanalyse (PRA) worden uitgevoerd. In de PRA worden de naoorlogse ontwikkelingen van een verdacht gebied nader onderzocht. Het kan namelijk zijn dat het gebied al een keer is afgegraven door een lokale aannemer in jaren ’80: er hoeven dan geen vervolgstappen te worden genomen in de explosievenopsporing.

Onze kennis gaat verder dan alleen het uitvoeren van een vooronderzoek of een PRA. Zo staan wij onze klanten terzijde bij de contract-

BOMBS AWAY BV

besprekingen, begeleiden wij het uitvoeringsproces als de explosieven inderdaad geruimd moeten worden en bekijken we samen met de klant welke subsidiemogelijkheden er zijn. Ons team bestaat uit een achttiental specialisten zoals historici, archeologen, GIS-specialisten en geowetenschappers. Daarnaast beschikken wij over enkele oud-defensiemedewerkers die hun kennis en kunde voor het bedrijf inzetten”, vertelt Thierry van den Berg.

Museumlaan 2 3581 HK Utrecht

In 2011 zijn Thierry van den Berg en Hans Smulders gestart met Bombs Away B.V.. Door hun kennis en ervaring heeft het bedrijf in korte tijd een enorme groei doorgemaakt. Beide directeuren hebben hun sporen verdiend als het gaat om explosievenopsporing. Bombs Away houdt zich voornamelijk bezig met het uitvoeren van bureauonderzoek en begeleidt het proces van A tot Z, maar voert de veldwerkzaamheden niet zelf uit. “Op deze manier kunnen wij een zo objectief mogelijk onderzoek en advies aan onze opdrachtgevers geven: we hebben geen belang bij eventuele vervolgwerkzaam­ heden in het veld. Hierdoor kunnen wij onafhankelijk onze opdrachtgevers terzijde staan.”

PROJECTEN EN OPDRACHTGEVERS Gemeente Amsterdam, Nijmegen, Tilburg en Schiphol: Een CE-Bodembelastingkaart opgesteld (een gemeentedekkende bommenkaart); Gemeente Tilburg:Het begeleiden van diverse detectieprojecten namens de gemeente; Rijkswaterstaat: Aanbesteding organiseren van opsporingswerkzaam­ heden voor diverse projecten.

E. info@bombsaway.nl I. www.bombsaway.nl

62 B+U 4 2018

DAAR KRIJG JE ENERGIE VAN!

LAAT U VERRASSEN DOOR ONZE SERVICE!

Holland Totaal Sloopwerken is op zoek naar:

Sloper / voorman / machinist

Wij zijn op zoek naar een sloper met ervaring die tevens op alle machineren kan draaien. Ook is belangrijk dat deze tekeningen kan lezen en alle toebehoren goed kan invullen en projecten kan leiden. Wij zoeken iemand die meedenkt met onze opdrachtgever om alles goed te laten verlopen en verbeteren.

Wij helpen bedrijven die tijdelijk energie nodig hebben snel en vakkundig aan het juiste aggregaat. Dat onze aggregaten betrouwbaar zijn is vanzelfsprekend. Wij bouwen veel van onze aggregaten zelf, zijn op dit vlak een echte specialist. Waar onze toegevoegde waarde werkelijk in zit, is in onze service. Wij zijn toegankelijk, kennen onze klanten goed en denken proactief mee in wat voor u de beste oplossing is. Wij zijn zo ingericht dat we snel kunnen schakelen en zetten altijd net dat stapje extra dat u niet van anderen gewend bent. Wij merken dat we onze klanten daar blij mee maken. En als u blij bent, dan zijn wij dat ook.

Veiligheid staat bij ons voorop en men dient dit ook conform onze certificaten uit te voeren.

Wij stellen een tel. en bus met gereedschappen ter beschikking.

Wil jij deel uit maken van ons leuke team?

Bel of email ons voor het maken van een afspraak.

Holland Totaal Sloopwerken Celsiusbaan 6a 3439NC Nieuwegein T: 030 - 276 58 92 info@hollandtotaalsloopwerken.nl

V E R H U U R | V E R KO O P | S E RV I C E | O N D E R H O U D GENPOWER B.V. | Energieweg 3 | 2964 LE Groot-Ammers T (0184) 601 990 | E info@genpower.nl | genpower.nl

www.genpower.nl

13862a

13864

Asfalt: waar u het wenst!

Wij werken graag voor onder andere:

• Bitumineuze dakbedekking

• Gemeentes

• Kunststof dakbedekking

• Rijkswaterstaat

• Tegel & grind

• Shingle • Aluminium Daktrimmen

• Collega aannemersbedrijven

• Afdekkappen

(waarvan asfalt niet hun corebusiness is)

• Tuin- en vegetatiedaken • Stalen wandbeplating

• Waterschappen

• Hemelwater dakdoorvoeren

• Agrariërs (o.a. zuurbestendig asfalt)

• Lichtstraten & -koepels

• Recreatie- en evenementenbedrijven

• Onderhoudscontracten

• Kunststof boeiboorden • Dakinspecties

• Particulieren • Voor U? 13865

Leigraafseweg 21, 6983 BR Doesburg Telefoon: +31(0)313 410 935

info@ruschasfalt.nl www.ruschasfalt.nl

Magazijn / kantoor Lierenstraat 19 2984 AE Ridderkerk

T: 0180 - 41 31 96 info@kieboomdakbedekking.nl www.kieboomdakbedekking.nl 13893

BURLIGHT B+U 4 2018 63

Verlichting gaat verder dan het aanzetten van een lamp Een goed lichtplan zorgt voor het juiste en voldoende licht in huis en kantoor en voor sfeer en een gevoel van veiligheid in een tuin of park. Burlight helpt u graag met goed advies passend bij uw budget. In hun royale showroom kunt u, op afspraak, terecht om ideeën op te doen en van gedachten te wisselen.

ASSORTIMENT

B

urlight werkt samen met meerdere gerenommeerde leveranciers voor binnen- en buitenverlichting, tevens zijn ze hoofdverdeler van Royal Botania, Dexter en Roger Pradier. Burlight richt zich met name op het verlichten van luxe woningbouw, tuinen, parken en maatwerk. Edwin Evertse en Dennis Teeuwen, eigenaren van Burlight, zijn technisch, creatief en kennen de markt. Ze vullen elkaar aan en bezoeken de projecten. Op deze manier kunnen zij samen met de gebruiker, installateur, hovenier en architect een advies op maat geven.

INNOVATIE

Op het gebied van buitenverlichting blijven we vernieuwen. Nieuw zijn armaturen werkend op 24V. Deze zijn stekkerklaar en eenvoudig aan te sluiten door de hovenier. Op dit moment testen we een blue­ tooth-module van Dexter. Via de module en de app is het mogelijk groepen armaturen op afstand aan en uit te zetten of de verlichting te dimmen. De ingebouwde timerfunctie zorgt dat de verlichting automatisch wordt in- en uitgeschakeld.

Om onze hoveniers te helpen hebben we op onze site de mogelijkheid om online informatie en offertes op te vragen. Via een speciale button zijn armaturen uit dezelfde serie in een oogopslag zichtbaar.

In woningen zijn klanten gewend aan het eenvoudig dimmen van verlichting. Bij ledverlichting gaat dit met de juiste techniek net zo

BURLIGHT

De Roysloot 12A 2231 NZ Rijnsburg

goed. Onbekendheid of installatiegemak kunnen voor verminderd comfort of knipperen van ledverlichting zorgen. Technieken als DALI zorgen voor het perfect dimmen van verlichting, zeker in combinatie met domotica. Als we tijdig bij het project betrokken worden kunnen we de installateur en gebruiker wijzen op de mogelijkheden en benodigde materialen en extra ondersteuning bieden.

ONZE PROJECTEN: Erasmus MC, Rotterdam: het Atrium functionele en decoratieve verlichting geleverd.

Leidsche Rijn, Utrecht: verlichting geleverd voor diverse groene zones en binnentuinen.

Prinses Máxima Centrum, Utrecht: Meerdere op maat gemaakte led oplossingen gerealiseerd.

Nieuwezijds Voorburgwal, Amsterdam: werkplekken in het oude politie­ bureau in samenwerking met de installateur omgebouwd tot hoogwaardige flexwerkplekken.

Nieuwe Kerkstraat, Amsterdam: plan, visualisatie en realisatie volledige buitenverlichting.

De Tulp, Rijnsburg: visualisatie en levering buitenverlichting volledige woonwijk.

Whitepark, Delft: visualisatie en levering buitenverlichting groene zone ­kantoorpark.

Particuliere projecten welke om privacyredenen niet genoemd worden.

T. 0252 - 374 488

E. info@burlight.nl I. www.burlight.nl

64 B+U 4 2018

COLOFON Bouw en Uitvoering is informatiebron en vakblad, voor beslissers en toeleveranciers van en binnen de bouwsector en hoofden van dienst en medewerkers van rijk, provincie en gemeente, waterschappen, woningbouwverenigingen e.d., waarbij inbegrepen: directies publieke, openbare en gemeentewerken, openbare bedrijven, architectuur en stadsontwikkeling, bouw- en woningtoezicht, milieu, nuts­bedrijven, DVD, relevante publiek-private samenwerkingen, middel­baar en hoger technisch ­onderwijs, openbaar vervoers­ bedrijven, aannemers utiliteit-, nieuwbouw, civiel, GWW en infra.

Vegetatie | Vogels | Vissen | Amfibieën | Reptielen Zoogdieren | Vleermuizen | Insecten Natuurnetwerk Nederland | Natura2000

Wet natuurbescherming Ontheffing Quickscan Advies

AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE:

Hilbert Buhrs, Tilly van Dongen, Kees Groeneveld, René de Haas, Emile Koeman, Esther van Nijen, Daan Otto, Jørgen Postma, Betty Rombout, Erik Steegman, Sjoerd Slagter, Carin Velt, Malou ­Verbrüggen, Gerard Vos. UITGEVER

Jaco Otto

✓ Heel Nederland

ABONNEMENTEN

Jaarabonnement* Buitenland Losse nummers** Abonnementen binnen de d ­ oelgroep* * Prijzen zijn exclusief BTW. ** Prijzen zijn exclusief BTW en verzendkosten.

✓ Praktisch ✓ Veel ervaring ✓ Snelle levertijd ✓ No nonsens Zandweg 46, 4181 PM Waardenburg 0418 820 288 | info@blomecologie.nl

€ 85,00 € 130,00 € 15,00 € 39,00

VORMGEVING 13812

APR Media Groep BV E-mail: studio@aprmediagroep.nl DRUK

Antilope De Bie Printing, Lier (BE) UITGAVE

APR Media Groep BV Spacelab 2, 3824 MR Amersfoort Postbus 2696, 3800 GE Amersfoort Telefoon: +31 (0)33 456 70 50 Fax: +31 (0)33 456 74 33 E-mail: info@aprmediagroep.nl Internet: www.aprmediagroep.nl ADVERTENTIE- EN ORDERADMINISTRATIE

E-mail: orders@aprmediagroep.nl ABONNEMENTENADMINISTRATIE

APR Media Abonneeservice Daalakkersweg 2 - 72 5641 JA Eindhoven Telefoon: +31 (0)88 226 66 86 E-mail: abo@aprmediagroep.nl AANSPRAKELIJKHEID VAKTIJDSCHRIFT

Aan de inhoud van dit vaktijdschrift is veel aandacht besteed. Het is echter mogelijk dat de inhoud van deze uitgave verouderd, incompleet en/of ­incorrect is. Aan de inhoud hiervan kunnen dan ook geen rechten worden ontleend. APR Media Groep BV kan niet aansprakelijk worden gehouden voor de directe alsook indirecte gevolgen van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de hierin aangeboden informatie. APR Media Groep BV geeft geen enkele garantie, noch aanvaardt enigerlei aansprakelijkheid met betrekking tot de inhoud, data, adviezen, verklaringen, producten of ander materiaal in het vaktijdschrift.

Overname van artikelen uit deze uitgave is uitsluitend toegestaan met bronvermelding en na toestemming van de uitgever APR Media Groep BV. Alle regels met betrekking tot de Nederlandse intellectuele eigendomsrechten zijn van toepassing.

ISSN - 0921 - 1667 13660

bouwstof bouwstof

online online bouwenuitvoering.nl bouwenuitvoering.nl

HET LAATSTE BOUWNIEUWS HET LAATSTE BOUWNIEUWS

BOUWENUITVOERING.NL BOUWENUITVOERING.NL POLITIEK POLITIEK

ECONOMIE ECONOMIE

DUURZAAM DUURZAAM

INNOVATIE INNOVATIE

D E SDI TE ES W MEALTMI G T TZEOT DZAOTDUA TN U IEN T SI EHT O S EI SNS E N I TO E RWDORREDG RE EL G A TGI EGÜGPEDÜAPTDE A S EHFOT ETFET M T EI SM

BETONREPARATIE- EN BETONRENOVATIE EGALISEREN BETONBESCHERMING KITTEN VAN BETON BETON INJECTEREN WATER- EN GASAFDICHTING VOOR BUISDOORVOEREN

OVER HARTOG BETON REPARATIE Wij van Hartog Beton Reparatie zijn sinds 1998 actief in de

Of het nu gaat om een uitgebreid project of een kleine

betonreparatiebranche en werken voor het bedrijfsleven, VvE

opdracht. De schade wordt op locatie opgenomen en

en de particuliere sector. Wij beschikken zowel over de

beoordeeld. Wij stellen aan de hand van dit onderzoek een

vakmensen die nodig zijn om het werk op een effectieve manier

herstelplan op en voeren deze naar wens uit.

uit te voeren, als over kwalitatief hoogwaardige materialen.

Elke aanvraag met betrekking tot betonrenovaties krijgt onze

Heeft u vragen of wilt u vrijblijvend advies op het gebied van

optimale aandacht.

betonreparatie? Neem dan vrijblijvend contact met ons op.

Energieweg 24, 3750 GD Bunschoten-Spakenburg

info@hartogbeton.nl

+31 (0) 33 258 17 70

www.hartogbeton.nl 13919