Bouw en Uitvoering 6-2015

VEEL OVER

DAKEN

DOWN

TO EARTH NIEUWE WET

KWALITEITSBORGING

BRUG

PRINTEN BOUW EN UITVOERING

BEREIKT RUIM 68.600 LEZERS

JAARGANG 47 - 6 2015

HET VAKBLAD VOOR RIJK, PROVINCIE EN GEMEENTE

IN NEDERLAND EN BELGIE

ista biedt transparantie in energieverbruik Als beheerder van een gebouw met een collectieve energievoorziening zult u jaarlijks met uw bewoners het individuele warmteverbruik moeten afrekenen. ista Nederland verzorgt al 60 jaar voor vele klanten de verbruiksafhankelijke afrekening. Naast verbruiksmeting en afrekening, doet ista nog méér voor u. “Niet alleen maken wij een eerlijke afrekening voor uw bewoners, maar helpen u en uw bewoners ook bij het besparen van nog meer energie!”

Jörg Plönissen, directeur van ista Nederland, vertelt.

In de afgelopen jaren heeft ista zich ontwikkeld tot een full service energiedienstverlener. “Van oudsher registreren wij het warmte- en waterverbruik in complexen met een collectieve energievoorziening. Dit levert uw bewoners al een aanzienlijke energiebesparing op. Maar daar blijft het niet bij. Op basis van de wensen en eisen vanuit de markt hebben wij inmiddels tal van aanvullende diensten ontwikkeld, die leiden tot nog meer besparing en die u bovendien ontzorgen bij de eisen die de Warmtewet aan u stelt”, zo vertelt Jörg Plönissen.

Wekelijks transparantie met Monitoring en ista App Op woningniveau is nog veel besparing te behalen. Dat is mogelijk door regelmatig inzage in het actuele verbruik.

En ook door dit verbruik te vergelijken met bijvoorbeeld het eigen historisch verbruik en het gemiddelde verbruik van het wooncomplex. “Hiertoe hebben wij een Monitoringtool en ista App voor uw bewoners ontwikkeld. Inzage in de verbruiken, die wekelijks worden geactualiseerd, zorgt voor een bewuster verbruiksgedrag en dat leidt weer tot besparing.

En bovendien komt de eindafrekening niet als een verrassing”, aldus Plönissen.

Gigajoulemeting in het ketelhuis “Met deze dienst bieden wij u de juiste informatie om te voldoen aan de eisen van de Warmtewet. Wij meten alle energiestromen in uw ketelhuis, waardoor u onder andere inzicht krijgt in het rendement en de levering van uw warmtevoorziening.

Deze informatie staat op ieder gewenst moment tot uw beschikking via de ista Webportal.

Uiteraard bereiden we ons ook voor op de volgende fase van keteloptimalisatie en rendementsverbetering. Dit doen we door de ketel elk half uur uit te lezen. Rendementsverbetering komt ten goede aan de portemonnee van de verhuurder én die van de bewoner en zorgt - niet onbelangrijk - voor een lagere CO2-uitstoot. Zo profiteert iedereen.” ista cash management - Debicasso Debicasso is de dienst waarmee ista het complete traject van afrekening van energie- en waterkosten voor u beheert. ista incasseert, betaalt, regelt de voorschotbedragen en maakt voor u de eindafrekeningen.

“Wij ontzorgen u geheel en toch houdt u volledige inzage in alle activiteiten en afrekeningen via de ista Webportal. Ook uw bewoners hebben de beschikking over een eigen portal. Hierin kunnen zij onder andere zelf de status van de eigen betalingen inzien of een verzoek indienen voor wijziging voorschotbedrag en/of bankrekeningnummer. Daar heeft u als beheerder geen omkijken meer naar”, zo besluit Plönissen.

Wilt u meer informatie over deze en andere diensten van ista Nederland? Bel ons 010 2455700. ista Nederland B.V. www.istanederland.nl

ista Nederland B.V. Postbus 179 3100 AD Schiedam Telefoon: 010 245 57 00 info@istanederland.nl n

n

13187a

Orderportefeuille bouw stabiel

In de totale bouw is in september de orderportefeuille per saldo gelijk gebleven op 7,2 maanden. Dit geldt voor de burgerlijke en utiliteitsbouw als in de grond-, water- en wegenbouw.

Dit blijkt uit de conjunctuurmeting in de bouwnijverheid van oktober van het EIB. De meting werd uitgevoerd in opdracht van de Europese Commissie. Aan de meting verlenen ruim 400 bedrijven met meer dan tien personeelsleden hun medewerking.

De orderportefeuille in de burgerlijke en utiliteitsbouw bleef voor de derde opeenvolgende maand stabiel op 7,6 maanden. Tegenover een stijging van de orderportefeuille in de utiliteitsbouw met twee tiende maand naar 7,2 maanden, stond een daling van de werkvoorraad in de woningbouw met twee tiende maand naar 7,9 maanden.

In de wegenbouw steeg de orderportefeuille met twee tiende maand naar 5,6 maanden. Ten opzichte van begin dit jaar is de orderportefeuille in de wegenbouw met 0,8 maanden gestegen. De orderportefeuille in de grond- en waterbouw daalde met vier tiende maand naar 6,1 maanden. Per saldo bleef in september de orderportefeuille in de grond-, water- en wegenbouw stabiel op 5,9 maanden.

Van de bouwbedrijven geeft een kwart aan stagnatie in onderhanden werk te ondervinden. Begin dit jaar gaf nog een derde van hen aan stagnatie te ondervinden. Bijna twee op de tien bedrijven ondervinden in de bouw stagnatie als gevolg van onvoldoende orders. Meer dan zeven op de tien bedrijven beoordelen hun huidige orderpositie als normaal, terwijl twee op de tien deze als klein beoordelen. Acht op de tien bedrijven verwachten geen verandering van de personeelsbezetting. Meer dan acht op de tien bedrijven verwachten dat prijzen gelijk blijven.

DOWN TO EARTH Als kind had hij een droom, als volwassene lijkt het te lukken dat die droom werkelijkheid wordt: een ontwerp maken geĂŻnspireerd op het idee dat huizen als bomen kunnen zijn en woonwijken als bossen. Wie is architect Raimond de Hullu en wat is zijn visie?

4

Wordt de teerling geworpen?

De verwachting is dat begin 2017 stapsgewijs de nieuwe wet Kwaliteitsborging voor het bouwen ingevoerd wordt; marktpartijen zijn dan zelf verantwoordelijk voor het voldoen aan de wettelijke eisen, waardoor de positie van de opdrachtgever versterkt.

12

Luchtlassen of robotprinten?

De Amsterdamse startup MX3D werd in korte tijd wereldberoemd.

Aan de Oude Achterburgwal in Amsterdam zullen twee robots al printend naar de overkant van de gracht wandelen. Naar verwachting zal ‘s werelds eerste geprinte brug in 2017 klaar zijn.

Componist met groendak om de hoek bij Tweede Kamer 24

18

Uw groen is onze zorg www.heijmanssportengroen.nl

www.duravermeer.nl

B+U 6 2015 3

Hogeschool Rotterdam verduurzaamd monument Een Hogeschool in een Rijksmonument is mooi, maar wat als het energieverbruik en comfortniveau in het gebouw niet meer van deze tijd zijn, en wetgeving en structuur van het pand een simpele oplossing in de weg staan? Dan is een dosis ervaring en creativiteit vereist om een succesvolle renovatie tot stand te brengen.

Veranderend Bouwproces 26

32

Duurzame monumenten worden realiteit Het verduurzamen van historische panden, laat staan van monumenten, is nog altijd ongebruikelijk in Nederland. Hier en daar ligt een zonne足 paneel op een Rijksmonument, maar de voorbeelden lopen nog niet te over. Er is behoefte aan visionairs en pioniers voor verantwoorde oplossingen.

42

En verder

Duurder voor bouw Dit jaar kampt de Rijn met de langst aaneengesloten laagwaterperiode sinds 40 jaar. NVLB, de Nederlandse Vereniging van Leveranciers van Bouwgrondstoffen, adviseert daarom opdrachtgevers in de bouw en bouwaannemers om rekening te houden met prijsverhogingen op grondstoffen door duurdere scheepvaart.

Best of Web.......................... 80

38

Colofon............................... 80

FOTOPAGINA............................. 1 gebouwautomatisering..... 31 Bedrijfsinfo........................ 51

Uw logo ook op deze positie?

Ruimte voor uw bedrijf Uniek in gevelisolatie www.caparol.nl

Less energy, more comfort www.ubiflex.nl

info@aprmediagroep.nl

4 B+U 6 2015

Down to earth Als kind had hij een droom, als volwassene lijkt het te lukken dat die droom werkelijkheid wordt: een ontwerp maken geïnspireerd op het idee dat huizen als bomen kunnen zijn en woonwijken als bossen. Wie is architect Raimond de Hullu en wat is zijn visie?

TEKST Betty Rombout

Wilde je van jongs af aan al architect worden?

“Absoluut! Als kind tekende ik veel. We woonden in Zeeland. Toen ik tien was, kocht mijn vader daar een stukje grond om een huis op te zetten. Hij maakte zelf de bouwtekeningen, die ik weer kopieerde. We waren vervolgens in de weekenden en vakanties gedurende drie jaar met het project bezig. Ik raakte besmet met architectuur. Keek veel in de ontwerpbladen, die mijn ouders kochten. Met mijn opa en oma ging ik regelmatig op architectuurexcursie. Dan bezochten we bijvoorbeeld en mooi gebouw in Middelburg.”

Hoe kwam de drive voor architectuur samen met je idee dat huizen als bomen kunnen zijn?

“Dan ga ik weer terug naar Zeeland, waar veel natuur is: kreken, bos, strand, zee en duinen. Naast architectuur ben ik gek van natuur. Op latere leeftijd kwam die diepe drijfveer weer naar boven. Bovendien, ik wil altijd iets nieuws maken en achterlaten op de wereld. Mijn beste vriend zegt wel eens: ‘Wat wil je later op je grafsteen

hebben staan?’ Nou, dat is duidelijk. Niet dat ik zomaar wat gebouwen maak, maar de nummer 1 groene architectuur, een synergie tussen de mens en de natuur. Dát is OAS1S.”

Maar waarom de focus op bomen?

“Als architect schets je veel. Je kijkt naar alles om je heen waar je van kunt leren. Bomen zijn de oudste structuren op aarde. We kunnen er waardevolle lessen uit halen. Ik wil de tijdloze en aantrekkelijke kwaliteiten van bomen en bossen introduceren in de architectuur. De wens één te zijn met de natuur is een diepe menselijke behoefte. Hierin voorziet OAS1S, maar ook in de sterke vraag naar duurzaam bouwen vanuit de overheid.”

Nu we het toch over duurzaamheid hebben, ik lees dat jouw ontwerp verder gaat dan bijvoorbeeld de BREAAM-certificeringseisen. Klopt dat?

“Niet alleen wat BREAAM betreft. We kennen vele labels

plattegronden oas1s

eerste verdieping

derde verdieping

tweede verdieping

0,3 m 0,3 m 1,75 m 0,1 m 6,6 m 3,55 m

0,3 m 0,3 m vierde verdieping

“ook integreer ik urban farming in het parkgebied” op het gebied van duurzaamheid. Of deelcertificaten, bijvoorbeeld alleen gericht op energie. Tegenwoordig hebben veel gebouwen wel zo’n duurzaamheidscertificaat. Met wat foefjes is het certificaat te behalen. Dé reden waarom er zoveel kritiek op is. Daarnaast, architecten leggen vaak de nadruk op vormgeving. Spreek je met ‘de gewone man’, dan vinden velen die ontwerpen maar niets. Het spreekt niet aan. We hebben integraliteit nodig. Duurzaamheid is meer dan het technische verhaal van een gebouw. In mijn visie zijn ook de omgeving, de beleving en de betaalbaarheid onderdeel van een duurzaam gebouw. Alsook het gebruik van het gebouw en de sloop.”

Zijn jouw ontwerpideeën toe te passen in verschillende omgevingen en voor diverse functies?

“Zeker. Het is realiseerbaar in zowel steden als er buiten en toepasbaar voor huizen, kantoren, hotels en leisure.”

Stel ik loop door Amsterdam. Hoe zie ik dan dat bijvoorbeeld een huis een ontwerp van jou is?

“Een OAS1S huis is (half) vrijstaand en langgerekt met een verticale tuin/groene gevel. Het heeft boomachtige afmetingen en is opgebouwd uit natuurlijke materialen.

Ook verzamelt het huis zijn eigen energie en water, plus creëert het zuurstof, voedsel en huisvestiging. Het huis voelt zowel binnen als buiten als een boom. Het staat in

een groene, autovrije, parkachtige omgeving. Net alsof het een bos is. Huis en omgeving gaan in elkaar op.”

Raimond lacht en vervolgt: “Veel mensen zeggen dat mijn concept futuristisch is. Maar daar denk ik anders over. Het is een heel basic ontwerp, van houtskeletbouw.

Nederland is nog vrij onbekend hiermee, maar historisch en wereldwijd, vooral in Scandinavië, Canada en Amerika, is dit de meest toegepaste bouwvorm. Let wel, anders dan een gebouw met een dubbele gemetselde spouwmuur kent houtskeletbouw een veel betere isolatie. Basic is mijn ontwerp ook omdat ik gebruik maak van bestaande en bewezen technieken voor duurzame bouw: warmtewisselaars, zonnepanelen en -boilers, grijswatersystemen, wateropvang, warmte-koude opslag et cetera. Ook integreer ik urban farming in het parkgebied, oftewel het verbouwen, verwerken en distribueren van voedsel in een stadse omgeving.”

Raimond de Hullu benadrukt nog eens dat zijn concept wel degelijk in een stad past. “Met vakantie vluchten velen de stad uit, op zoek naar een zo groen mogelijk paradijs. En waar komen ze terecht? In een hotelkolos van beton. Ik vind het verschrikkelijk dat die mooie buitenlandse locaties met zulke bouwwerken worden verkracht. Het OAS1S concept zou hier perfect toepasbaar zijn. Maar ook in de steden, hier kan met OAS1S tegelij-

“groene architectuur, synergie tussen mens en natuur” kertijd verdicht en vergroend worden. Met een stedelijke dichtheid van bijvoorbeeld 50 woningen per hectare.

Zelfs 100 is ook mogelijk. Maar eigenlijk is de dichtheid veel hoger, want er wordt tegelijkertijd een park gerealiseerd. Twee vliegen in één klap dus, een echte win-win situatie.”

Is jouw concept betaalbaar?

“Het is berekend, en is een gangbaar geprijsde middenklasse woning. OAS1S ontwerpen zijn niet moeilijk en dus niet duur. Het is geen futuristische toekomstvisie, zoals drijvende steden, of woningen op Mars. Bouwen

op land blijft altijd nog tien keer goedkoper dan op water of op zo’n planeet. We zullen altijd terug naar de grond, de aarde gaan: down to earth. Daarnaast is duurzaam bouwen tegenwoordig nagenoeg even duur is als reguliere bouw. Onder andere vanwege het feit dat de overheid duurzaamheid al langere tijd stimuleert en de industrie daar op inspringt.”

Zijn er in Nederland of daar buiten al gebouwen te zien naar jouw ontwerp?

“Nog niet. Na lancering van het concept op mijn site in juni van dit jaar, is het als een sneeuwbal de wereld over

B+U 6 2015 9

CV Raimond de Hullu Leeftijd: 41 jaar Woonplaats: Wassenaar Opleiding: Bouwkunde TU Delft Carrière: 1998 - 2000: Urban Designer & Co-owner, BBVH Architecten 2000 - 2001: Project Manager Urban Design, Ministerie van Defensie 2001 - 2003: Consultant Urban Design, Ballast Nedam 2003 - 2013: Manager Urban Design & Eigenaar, HULLU Urban Design & Architecture 2009 - 2010: Senior Consultant Urban Design, MOVARES Engineering & Consultancy 2014 - 2015: Senior Urban Designer, Dar Riyadh Architecture & Engineering 2015 - heden: Eigenaar van The OAS1S™ Foundation

gegaan. Viral in de media en op social media. Momenteel vinden er veel voorbereidende gesprekken plaats met projectontwikkelaars en particulieren in Nederland, de USA, Canada, Brazilië, Bali, Filipijnen en Duitsland.

Volgend jaar zullen de eerste projecten gerealiseerd worden, waaronder een eco-resort; tussen de palmen aan een tropisch strand.”

Waar woon jij nu en ben je van plan om in een door jouw ontworpen huis te gaan wonen?

“Tot mijn negentiende woonde ik in Zeeland. Daarna ben ik gaan studeren in Delft. Nu woon ik met mijn gezin in Wassenaar in een winkelstraat boven de visboer.

Onze woning bevindt zich op een minuut van het bos en vijf minuten van het strand. Die combinatie, stad en natuur, vind ik mooi. Maar het is mijn wens om uiteindelijk echt in de natuur te wonen. Mijn concept is niet voor niets uit de liefde voor de natuur ontstaan, zoals eerder gezegd. Wonen in de natuur in Nederland is echter niet echt betaalbaar of beschikbaar. Groenbeheerders zoals Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten zitten momenteel financieel omhoog. OAS1S kan zowel visueel,

functioneel en financieel perfect aansluiten op groene locaties. Dus ja, lukt het om bijvoorbeeld in zo’n gebied huizen volgens mijn concept neer te zetten, dan ben ik de eerste die daar gaat wonen.”

In mijn ogen ben je iemand die de wereld wil verbeteren. Heb ik het bij het goede eind?

“Ja, je schat me goed in. En het verbeteren van de wereld is helemaal niet zo moeilijk. Ik hoop echt dat mijn concept een eye-opener is voor gemeenten. Rood en groen hoeven niet te bijten. Natuur en architectuur kunnen vanaf nu zowel functioneel, visueel als financieel samen gaan. De Nederlandse steden en landschappen verdienen deze innovatie. Zeker na al die jaren van ‘gehate’ nieuwbouw. We kunnen mooier, blijer, beter en slimmer wonen. Stad en natuur zijn perfect samen te voegen.

Ik heb het al meermalen gezegd. Het plan is er. Laten we het daarom snel samen oppakken.” BOUW+ UIT VOERING

info http://wp.me/p4FVJF-1SB

10 B+U 6 2015

Le mur vegital Raimond de Hullu is voor zijn groene gevels geïnspireerd door het systeem van Patrick Blanc: le mur vegital. Deze Fransman is de grondlegger van le mur vegital. Inmiddels heeft hij zijn werkgebied uitgebreid naar wolkenkrabbers en parkeergarages. Blanc bevestigt planten aan vilten kleden die het vocht naar behoren kunnen reguleren.

Grote oppervlakten bestaan uit raamwerken, die een paar centimeter los van de gevel worden geconstrueerd.

Raimond de Hullu gebruikt echter een meer eenvoudig en betaalbaar systeem.

12 B+U 6 2015

Nieuwe wet Kwaliteitsborging voor het bouwen

Wordt de teerling geworpen?

De verwachting is dat begin 2017 stapsgewijs de nieuwe wet Kwaliteitsborging voor het bouwen ingevoerd wordt; marktpartijen zijn dan zelf verantwoordelijk voor het voldoen aan de wettelijke eisen, waardoor de positie van de opdrachtgever versterkt.

TEKST Betty Rombout

I

n 2010 had het zogenaamde Bouwteam de opdracht te adviseren over de vraag: ‘Hoe kan de woningen utiliteitsbouw sterker uit de crisis komen?’.

Een van de adviezen was de ‘Routekaart naar private kwaliteitsborging’, waarbij zij het eveneens belangrijk vonden kwartiermakers aan te stellen. Zo ontstond in 2013 het Instituut voor Bouwkwaliteit, bestaande uit Harry Nieman, Gert-Jan van Leeuwen en Hajé van Egmond. De heren geven, onafhankelijk van de overheid en het bedrijfsleven, advies aan het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK) over hoe de nieuwe wet Kwaliteitsborging voor de bouw er het beste uit kan zien.

Van toen naar nu

De geschiedenis van ‘de nieuwe wet’ loopt al een aardige tijd. Met Van Egmond gaan we terug in de tijd. Hij vertelt: “Nederland kent het overlegplatform Bouwregelgeving, een adviesorgaan dat over de bouwregelgeving gaat. Dit orgaan gaf in de periode van minister Remkes, 2001-2002, het advies onderzoek te doen naar hoeverre marktinstrumenten en eigen kwaliteitsborging van de markt verbeteringen op kunnen leveren.

Oorspronkelijk was het de bedoeling via certificatie de kwaliteit de borgen. Uiteindelijk groeide het plan breder uit. In 2008 is door de commissie Fundamentele verken-

ning bouw - de commissie Dekker - het advies gegeven de verantwoordelijkheid dichter bij de bouw zelf te leggen. De commissie adviseerde de preventieve toets door de gemeente te schappen en daar een ander stelsel voor in de plaats te stellen. Uiteindelijk waren het minister Donner en later minister Blok die hebben gezegd: ‘We moeten de wet doorvoeren; een wet waarin private kwaliteitsboring een prominente rol krijgt’.”

Cultuuromslag

Het heeft allemaal even geduurd. Enerzijds omdat de afgelopen vijftien jaar maar liefst tien ministers zich over de kwaliteitsborging voor de bouw gebogen hebben; de ene minister was voor, de andere vond het maar niets. Anderzijds heeft het lange traject te maken met de heersende cultuur in ons land. Hajé van Egmond: “Al vanaf 1901 is het standaard dat de gemeente vooraf mee kijkt. Een systeem waarin Nederland redelijk uniek is. Veel landen in Europa kennen een (deels) privaat stelsel. Het is lastig een systeem te veranderen dat ‘al zo lang tussen de oren zit’. We praten over een cultuuromslag. Het lijkt bovendien moeilijk de bouw het voordeel van de twijfel te geven. Dat ze in staat is, zelf voor kwaliteit te zorgen. Deels terecht, in mijn visie. De bouw ging uit van de bestaande regelgeving, waarbij ze jaren heeft kunnen ‘leunen’ op de gemeente. Echter, zei de gemeen-

hajé van egmond

B+U 6 2015 15

te dat het anders moest, dan werd dát gezien als de wet.

De bouw pakt kwaliteitsborging zelf onvoldoende op.

Tel daarbij op dat de prioriteit voor het bouwtoezicht vanuit de gemeentelijke politiek afneemt, dan mag duidelijk zijn dat het stelsel rigoureus moet veranderen.”

Opdrachtgever

De nieuwe wet beoogt dus dat gemeentes niet meer vooraf kijken naar de bouwtechnische aspecten en geen controles meer uitvoeren tijdens de bouw. Daarvoor in de plaats komt een nieuw systeem van kwaliteitsborging waarin marktpartijen er voor zorgen aan de wettelijke eisen te voldoen. “Feitelijk hebben we het dan over het voldoen aan het Bouwbesluit 2012”, legt Van Egmond uit. “De wet gaat over de waterdichtheid van de badkamervloer, niet over of de tegels recht liggen. Dat laatste schrijft de wet niet voor. De wet gaat niet over

“de nieuwe wet gaat over meer dan alleen het Bouwbesluit”

deugdelijk werk en andere contractuele voorwaarden.

Maar let wel, de nieuwe wet Kwaliteitsborging voor het bouwen gaat over meer dan alleen het Bouwbesluit. Zo zien we een wijziging in het Burgerlijk Wetboek, die het voor de consument of andere opdrachtgever eenvoudiger maakt om de door de aannemer veroorzaakte gebreken te laten herstellen en verhaal te halen. Of de gebreken nu wel of niet bij oplevering zichtbaar zijn of gemeld, de aannemer is - als hij de fout heeft veroorzaakt - te allen tijde verplicht het gebrek te herstellen.

Naast deze aanscherping zegt het Burgerlijk Wetboek in de nieuwe situatie dat de opdrachtgever bij de bouw van een woning de laatste 5% mag achterhouden totdat de laatste gebreken hersteld zijn. Expliciet hoort hij van de aannemer wanneer de bouw klaar is. De opdrachtgever heeft hiermee meer sturing over die laatste procenten van het geld.”

Zoals gezegd, naast het feit dat de gemeente vooraf niet meer toetst, vindt er verandering plaats in de definitie van het verborgen gebrek; een grotere aansprakelijkheid voor de aannemer, wat de positie van de opdrachtgever versterkt. “Die versterking zien we ook elders in het nieuwe stelsel terug”, zegt Hajé van Egmond: “Onder andere door samenwerking met consumentenorganisaties daar waar het gaat over bijvoorbeeld benchmarking; zorgen voor een vergelijkend onderzoek waarbij prestaties van aannemers worden onderzocht en met elkaar vergeleken. Daarnaast wordt gewerkt aan een consumentendossier. Koopt de consument een auto, dan krijgt hij een boekje mee waarin alles over die auto staat. Zo’n dossier willen we ook bij de aankoop van een woning.

Niet als wettelijke verplichting, maar als standaard.”

Instrument

Bij aanvraag voor een omgevingsgunning vervalt de toetsing door de gemeente op bouwtechnische voorschriften. Maar hier komt iets voor in de plaats. De opdrachtgever moet gebruik maken van ‘een instrument voor kwaliteitsborging’ oftewel een kwaliteitssysteem van toetsing en toezicht dat leidt tot een bouwwerk dat aan de regels voldoet. Voor beoordeling hiervan wordt een Toelatingsorganisatie in het leven geroepen, een zelfstandig bestuursorgaan. Dit orgaan kijkt of het instrument voldoet aan de wet. Zo ja, dan volgt een ‘stempeltje’. Een opdrachtgever dient er vervolgens voor te zorgen dat bij een bouwproject een dergelijk toegelaten instrument wordt toegepast door een daartoe gerechtigde persoon of organisatie: de kwaliteitsborger. In deze werkwijze is sprake van getrapt toezicht; de kwaliteitsborger neemt de rol van de gemeente over en kijkt tot de aannemer, de instrumentontwikkelaar zorgt ervoor dat zijn instrument goed wordt toegepast en het Rijk voert af en toe een steekproef uit of het allemaal werkt.

Gemeente en aannemer

Is er in het nieuwe stelsel toch nog een rol voor de gemeente weggelegd? Van Egmond: “De gemeente blijft nog steeds verantwoordelijk voor vergunningen die het algemeen belang aan gaan, zoals ruimtelijk ordening en welstand. De gemeente ziet nog wel toe op de

16 B+U 6 2015

Postbus 72 3360 AB Sliedrecht 0184 41 17 66 info@wagenbouw.nl

TIJDELIJKE HUISVESTING: ZORG | KANTOOR | ONDERWIJS | BOUWPLAATS

WWW.WAGENBOUW.NL

13396

13223a

B+U 6 2015 17

“niet alleen kijken naar wat de opdrachtgever wil, maar ook laten zien dat hij voldoende kwaliteit levert en voldoet aan de wet” bestaande bouw. Blijkt na de bouw van bijvoorbeeld een café dat het niet brandveilig is, dan kan de gemeente handhavend optreden en sancties opleggen. Het eindresultaat van het systeem is dan immers onvoldoende gebleken.”

We gaan nog even terug naar de nieuwe rol van de aannemer. Buiten de nieuwe regels over geborgen gebreken, is er meer te vertellen. De aannemer krijgt de plicht om de opdrachtgever te informeren of het aannemersbedrijf verzekerd is voor risico’s bij een faillissement. Hajé van Egmond: “Het oorspronkelijke doel was een verplichte verzekering voor aannemers voor onder meer een faillissement. Veel partijen waren hierop tegen. Waarom?

Koopwoningen zijn onder de stichting Garantiewoning eigenlijk allemaal al verzekerd. Ook juristen zagen met een verplichte verzekering in de marge geen verbetering.

Uiteindelijk is gekozen voor een plicht van de aannemer om zijn klanten te vertellen welke risico’s hij loopt als hij met hem in zee gaat. Voordeel is, dat de opdrachtgever de risico’s die er zijn, zelf nog af kan dekken.” Een laatste punt wat de aannemer betreft, gaat over de aannemer als kwaliteitsborger. Politiek gezien moet nog uitgewerkt worden of dit onder bepaalde omstandigheden tot de mogelijkheden behoort.

Hoe kijkt de aannemer aan tegen de nieuwe rol? Van Egmond: “Het is een grote omslag. Hij moet niet alleen kijken naar wat de opdrachtgever wil, maar ook laten zien dat hij voldoende kwaliteit levert en voldoet aan de wet. De aannemer is niet gewend zichzelf te controleren.

Bovendien komt de vraag naar voren: hoe ga ik nu met mijn onderaannemers en adviseurs om als kwaliteitsborger. Het zal de nodige aanpassingen vergen.”

Invoering wet

Planning is, dat het wetsvoorstel Kwaliteitsborging voor het bouwen nog dit jaar naar de Tweede Kamer gaat.

Deze besluit vervolgens wanneer het voorstel behandeld wordt. Van Egmond: “Ik verwacht dat we vanaf 1 januari 2017 met de eerste delen van de wet te maken krijgen.

Een voorbeeld van hoe het kan én met succes!

Pilotproject Zeeburgereiland, kwaliteit door samenwerking De Alliantie en Amsterdam hebben voor de bouw op de Zeeburgereiland duidelijke afspraken gemaakt over de invulling van het gebied en de taakverdeling. De Alliantie draagt binnen deze afspraken zelf zorg voor het voldoen aan de voorschriften door toepassing van externe toetsing en toezicht. Voordat de aanvraag omgevingsvergunning wordt ingediend is deze getoetst en goed bevonden. De vergunningen worden hierdoor sneller verleend en de doorlooptijd aan de kant van de Alliantie verkort.

Meer informatie over andere pilots en de ins en outs over de op handen zijnde nieuwe wet kwaliteitsborging voor het bouwen vindt u bij het digitale artikel op http://wp.me/p4FVJF-1Sk. In dit artikel staat de koppeling naar een overzicht van van de brieven, standpunten en onderzoeken die sinds 2008 zijn uitgevoerd in het kader van private kwaliteitsboring en de uitvoering van de adviezen van de commissie Dekker.

Wilt nu nu al starten met een pilot? In het document ‘Reikwijdte aannemelijkheidstoets, nu al starten met pilots’ kunt u nalezen waar u binnen het huidige wettelijke kader minimaal aan moet voldoen. Het document vindt u op http://goo.gl/1jeiiD

Te beginnen bij de onderkant van de markt, zoals de eenvoudige nieuwbouw en de verbouwingen. De grote bouwprojecten volgen in een later stadium.” Reden om aan de onderkant te beginnen is deels het ontbreken van vertrouwen in de bouw, denkt Van Egmond. “En dat terwijl er voldoende voorbeelden zijn, dat de bouw zelf goed in staat is zorg te dragen voor het voldoen aan de voorschriften. Maar nemen we het buitenland als voorbeeld, dan zijn we geneigd eerder de minnen dan de plussen te zien. Ik zeg wel eens: ‘Kijk nou eens wat meer naar wat er wel goed gaat in de bouw’.”

Alea iaca est, oftewel de dobbelsteen (teerling) is geworpen. Er is geen weg terug.

Dat zei Julius Caesar in het jaar 49 voor Christus toen hij met een legioen de rivier de Rubicon overstak tegen de wens van de senaat in. Het ziet er naar uit dat we met de nieuwe wet Kwaliteitsborging voor de bouw ook de stap over ‘de rivier’ gaan maken. Zal de teerling dan eindelijk na zoveel jaren van discussie daadwerkelijk geworpen worden? BOUW+ UIT VOERING

Luchtlassen of robotprinten?

Metalen brug met unieke technologie

bron: mx3d / adriaan de groot

B+U 6 2015 19

20 B+U 6 2015

De Amsterdamse startup MX3D werd in korte tijd wereldberoemd.

Waar hun eerste projecten Resin en Metal een relatief klein publiek bereikten, zette Bridge de ontwikkelde robotprinter stevig op de kaart. Inmiddels is de plek op die kaart bekend. Aan de Oude Achterburgwal in Amsterdam zullen twee robots al printend naar de overkant van de gracht wandelen. Naar verwachting zal ‘s werelds eerste geprinte brug in 2017 klaar zijn.

joris laarman lab/ adriaan de groot

TEKST Liam van koert

I

s het luchtlassen of 3D-printen? Wie de robot met zijn lastoorts zijn zwierende metalen lijnen door de lucht ziet trekken, zal het al snel een worst zijn. De organische structuren die uit het niets lijken te ontstaan hebben een hypnotiserend effect op menig toeschouwer. Maar omdat er wel degelijk lasspetters in de rondte vliegen, is het misschien beter er maar niet te lang bij stil te staan.

Beter is het na te denken over wat deze manier van produceren betekent. En dat zou zomaar een kleine revolutie kunnen zijn.

Outside the box

MX3D is het geesteskind van Joris Laarman. De ontwerper die in 2003 cum laude aan de Design Academy in Eindhoven afstudeerde, startte een klein jaar later zijn eigen laboratorium. Hier werkte hij onder andere aan de in kunstkringen bekende Heatwave-radiator en enkele meubelen die met hun organische voorkomen de toe-

passelijke naam ‘Bone furniture’ kregen. De rode draad door zijn werk lijkt de vrije vorm, wat meteen zijn interesse voor 3D-productietechnologie verklaart. Laarman heeft in zijn lab namelijk altijd alles zelf willen maken.

Onmogelijk bestaat niet. Desnoods wordt zelf het wiel uitgevonden, want high-end engineering, wetenschap en design zijn kanten van eenzelfde medaille die niet moeten worden geschuwd, maar omarmd. “In de tijd dat we onze meubels maakten, waren we erg teleurgesteld over de mogelijkheden die 3D-printen gaf. De belofte was er wel, maar de mogelijke printvolumes waren veel te klein en de prijzen schrikbarend hoog”, herinnert Laarman zich. Het was het begin voor een zelfontwikkelde printtechniek die CTO en medeoprichter van MX3D Tim Geurtjens ‘outside the box printing’ noemt. Het maakt geen gebruik van een poederbed waarin laagsgewijs onderdelen worden opgebouwd, maar van een industriële zesassige robot die telkens nieuwe druppels materiaal aan elkaar plakt. Ineens was het bereik van de

B+U 6 2015 21

“Robot kan letterlijk in de lucht lassen/printen”

robotarm de enige beperking voor de grootte van het eindproduct. Ineens waren er bovendien geen support structures meer nodig, omdat de robot onder elke hoek op elke plek materiaal kon toevoegen en letterlijk lijnen in de lucht kon tekenen. Nou ja, ineens….

Resin

Voor niks gaat de zon op en vanzelf gaat er maar weinig.

Het eerste project Resin van MX3D stuitte dan ook op de nodige uitdagingen. De grootste hierbij was misschien nog wel de te extruderen hars die na aanbrengen supersnel moest uitharden, zodat de druppels ook precies daar bleven zitten waar ze waren aangebracht. Bovendien lag er voor wat betreft software en robotaansturing een uitdaging. Want in tegenstelling tot het gebruikelijke opdelen van een 3D-model in laagjes, moest nu een precieze baan in de 3D-ruimte worden beschreven door een robot die bovendien helemaal in sync was met het materiaaltoevoegsysteem. Dit betekende een

aardig aantal uurtjes programmeren voor het aan elkaar knopen van ontwerp en besturingssoftware om diverse vormvariaties in het digitale ontwerp snel naar de fysieke wereld te halen. Gelukkig was er bij MX3D de nodige technische kennis voorhanden en kon onder andere een beroep worden gedaan op de kennis van het Institute for Advanced Architecture of Catalonia (IAAC).

Metal

Na het slagen van project MX3D Resin was het tijd voor een volgende stap: het printen van metalen. De machine die de beste papieren had deze klus te klaren lag voor de hand: een lasrobot. Ook hier was het vooral een uitdaging het smeltbad dusdanig goed te beheersen en snel te laten stollen, zodat precies op de gewenste plek materiaal met een perfecte hechting kon worden toegevoegd. Volgens Geurtjens is dit gelukt door zowel de nieuwe, als ook een deel van de voorgaande druppel te laten smelten. “We hebben diverse geprinte structuren

joris laarman for mx3d

mx3d / adriaan de groot

22 B+U 6 2015

bij de TU Delft laten testen. Het blijkt dat we negentig procent van de normale metaalsterkte halen.” En omdat MX3D precies daar sterkte kan toevoegen waar nodig, wordt ondanks die ingeleverde tien procent natuurlijk behoorlijk wat materiaal bespaard.

Er zijn in het Metal-project al heel wat materialen met goed gevolg getest. Zo kan worden gewerkt met staal, rvs, aluminium of koper. Elk kent natuurlijk zijn eigen parameters als pulstijd en pauze, druppeldikte of oriën-

tatie van de lastoorts. Dat geldt ook voor het type lijn dat geprint wordt: vertikaal, horizontaal of gekromd. Er kunnen bovendien ‘solid’ lijnen worden geprint, of holle buisprofielen, waar later ook weer materiaal aan kan worden toegevoegd. En bovendien kunnen er meerdere lijnen alternerend met één kop worden geprint die elkaar op strategische punten snijden, om zo zelfdragend te zijn. Om dit software- en besturingstechnisch allemaal in goede banen te leiden was er hulp van

B+U 6 2015 23

‘Traditionele’ metaalprintmethoden Wie zich in de wereld van additive manufacturing, en dan in het bijzonder het ‘printen’ van metaal begeeft, heeft nog weleens het idee in een partijtje buzzword-bingo terecht te zijn gekomen. SLM, DLM, EBM, SLS, LMD, DMD: het zijn zomaar een paar voorbeelden van de acroniemen die men naar de oren geslingerd kan krijgen.

In basis gebeurt echter overal hetzelfde: 1 Iemand ontwerpt een onderdeel 2 Software snijdt dit onderdeel virtueel in horizontale plakjes 3 Een kamer in de productiemachine wordt gevuld met (metaal)poeder 4 Een laser (of elektronenbundel) beweegt zich over het poeder, zodat zich een vast laagje vormt 5 Laag voor laag wordt op elkaar gestapeld totdat het product klaar is 6 Het poeder dat overblijft kan opnieuw worden gebruikt, er is geen residu

robotintegrator Acotech uit Lith en het Amerikaanse Autodesk.

Bridge

En toen leek de wereld wakker te worden. Nu zal de bekendheid van Joris Laarman - zijn ontwerpen zijn wereldwijd in gerenommeerde musea te vinden - en een aantal partners als Autodesk en ABB ongetwijfeld hebben geholpen. Maar ‘the proof’ was toch vooral ‘in the pudding’. Een brug printen. Ja, dat zou best eens kunnen werken, dachten ook constructiebedrijf Heijmans en de gemeente Amsterdam. Hoewel de theorie inmiddels dicteert dat de nieuwe brug in twee maanden geprint kan worden, zal het toch tot in 2017 duren voordat de Laarmanbrug zich tot één van de ongeveer 1.200 bruggen die de Amsterdamse grachtengordel rijk is mag rekenen. De brug is immers een volgende stap in een serieus experiment tot nieuwe, vrijere productiemethoden te komen.

“Ik geloof sterk in de toekomst van digitale fabricage en lokale productie; ‘het nieuwe ambacht’. Deze brug kan laten zien hoe 3D-printen eindelijk de wereld van grootschalige functionele objecten en duurzame materialen binnentreedt, en tegelijkertijd een ongekende vormvrijheid mogelijk maakt. De symboliek van een brug is een mooie metafoor om de technologie van de toekomst te verbinden met de oude stad op een manier die het beste van beide werelden naar boven haalt”, aldus Laarman.

Software-integratie

Dat de met de combinatie digitale fabricage met lokale productie ook een flinke portie softwareontwikkeling gemoeid is, is ook MX3D inmiddels wel duidelijk. “We hebben veel gebruik gemaakt van Autodesks Project Dreamcatcher en Dynamo Studio. Hiermee komen we snel tot haalbare geometrieën. De hieruit voortvloeiende CAD-data wordt vervolgens omgezet in bijbeho-

Naast de Babylonische spraakverwarringen die deels het gevolg zijn van patenten en deels van marketingpraat van fabrikanten, zijn er ook echte verschillen. Zo staat de laatste S telkens voor Sintering, de laatste M voor Melting en de laatste D voor Deposition. In het geval van Sintering wordt metaalpoeder plaatselijk dusdanig verhit dat het net niet smelt, maar op moleculair niveau wel een verbinding aangaat met de buren. Op deze manier kan laagsgewijs een 3D-geometrie worden opgebouwd en kunnen ook verbindingen van verschillende metalen onderling worden gemaakt. Ideaal voor legeringen dus. In het geval van Melting - de naam zegt het al - wordt het poeder in het poederbed gesmolten en ontstaan er homogene lagen die een grotere dichtheid hebben en minder poreus zijn. Bij de D van Deposition tot slot gaat het ook om smelten. Hier is er echter geen sprake van een poederbed, maar van een printkop waaruit het poeder heel precies wordt gedoseerd.

rende laspatronen. De Rapid-software van ABB vertelt de robots vervolgens hoe deze moeten bewegen”, legt Geurtjens uit. Uiteindelijk is het de bedoeling dat een MX3D-plaftorm een interface verzorgt waarmee met ‘één druk op de knop’ direct vanuit de ontwerpsoftware kan worden geprint.

2017 and beyond

Wat de dingen zijn die we tot 2017 kunnen verwachten?

Nog veel experimenten met nog meer materialen. Zo zijn er vragen met betrekking tot onderhoud. Wat als je de brug van CORTEN zou maken? Dit materiaal roest wel, maar zodra zich een roestbruine oxidelaag heeft gevormd is de brug wellicht onderhoudsvrij. Of wat te denken van het kostenaspect? Het gaat MX3D niet alleen om ‘printen omdat het kan’, maar om een betaalbaar alternatief in de markt te zetten voor tal van productiemethoden. Een partner als Heijmans wil de vieze en gevaarlijke werkzaamheden door robots kunnen vervangen. Autodesk ziet veel brood in directe koppelingen met verschillende 3D-printmethoden, getuige ook de onlangs aangekondigde samenwerking met Microsoft en Windows 10. ABB als robotbouwer wil een volgende stap van de robot richting enkelstuksproductie. En MX3D zelf? Die hebben ideeën in overvloed. Geurtjens: “We hebben vragen uit andere landen gehad om ook daar bruggen te printen. Maar ook architectonische structuren of zelfs bijzondere vormen van betonwapening zijn natuurlijk razend interessant.“ Misschien moeten de nieuwsgierigen onder ons maar snel naar Amsterdam om het met eigen ogen te aanschouwen. Daar opende in oktober wethouder Kajsa Ollongren van de gemeente Amsterdam namelijk een bezoekerscentrum. Ook maakte zij de locatie van de brug bekend: de Oudezijds Achterburgwal. BOUW+ UIT VOERING

LOD-project

Componist met groendak om de hoek bij Tweede Kamer Blijf je verbazen, laat je verrassen. Dat klinkt als een goed ouderlijk advies, maar geldt ook breder. Neem het nieuwbouwproject Amadeus om de hoek bij de Tweede Kamer in Den Haag. Daar kunnen de bewoners hun fietsen stallen op het groendak op de derde etage!

Pagina 24

Is het een primeur? Geen idee. Het is ongetwijfeld eerder vertoond.

Maar je fiets parkeren op een dak op de derde etage, dat zien we in ieder geval niet vaak. Een groendak nota bene!

‘Een mooie eervolle woonplek, waar je onderdeel bent van de dynamiek van de stad’, zo omschrijft architect Jacq. de Brouwer de plaats waar zijn ontwerp is verrezen. Hij liet zich vooral inspireren door de directe omgeving, zegt hij. ‘Wij ontwerpen het liefst wat ingetogen, tijdloze gebouwen die niet direct gekoppeld zijn aan de laatste mode.

Wij gaan altijd uit van de genen van de plek.’

Den Haag

Amadeus

En wat voor een plek?! Een hoeklocatie met één been in de Kalvermarkt waar statige gebouwen de dienst uitmaken, en het andere been richting het Spui met meer kleinstedelijke bebouwing. Nou ja, kleinstedelijk, we hebben het hier wel over “om de hoek bij de Tweede Kamer”, dus dit gaat ergens over. Daar heeft de architect van Bedaux de Brouwer Architecten rekening mee gehouden: ‘Door de gevel voor passanten een knuffelbare, meer kleinschalige maatgeving mee te geven. Pas als je wat verder van het gebouw af staat, zie je dat het daarboven verder gaat.’

Om het verhaal compleet te maken: het nieuwbouwcomplex ontleent zijn naam aan Wolfgang Amadeus Mozart. Hij arriveerde in september 1765 op negenjarige leeftijd in de hofstad. Onder leiding van zijn vader en met zijn eveneens briljante zus Maria Anna maakte hij een tour langs de Europese hoven. Vanwege ziekte van beide kinderen moest het gezin langer in Den Haag blijven dan voorgenomen. Toen beiden hersteld waren volgde nog een laatste concert ter gelegenheid van de installatie van koning Willem V op het Oude Hof (nu paleis Noordeinde). Daarna verliet het gezin in maart 1766 Den Haag. Een groot deel van zijn verblijf in de stad bracht de vermaarde componist door op de plek waar nu Amadeus is gerealiseerd, zo zegt men.

Prestigieus Het nieuwbouwproject Amadeus is een prestigieus project op een prestigieuze locatie. De winkelplint beslaat de eerste drie bouwlagen en heeft de grandeur en sfeer meegekregen van het klassieke Parijs.

Daarboven zijn verdeeld over elf woonlagen 76 comfortabele appartementen gerealiseerd: 36 koop- en 40 huurappartementen, inclusief parkeerplaats. Twee liften in de chique hal geven toegang tot een dek

De daktuin is een oase van rust in de hectische Haagsche binnenstad

op de derde verdieping, waar via de binnentuin nog twee liften met trappenhuizen naar de appartementen leiden.

Om die binnentuin gaat het ons. Dat is niet zomaar een dakbinnentuin, maar én een Leven op Daken-daktuin, én een dakbinnentuin waar de bewoners behalve kunnen recreëren tevens hun fiets kunnen parkeren. Maar wat wil je ook, op een triple A-locatie waar zelfs voor fietsen op de begane grond nauwelijks ruimte is.

Pikant detail De 720 vierkante meter grote daktuin (met daarop schuurtjes aangelegd in een cirkelvorm mét binnencirkel) is een oase van rust in de hectische Haagsche binnenstad. Dit groendak is gerealiseerd door de Leven op Daken-partners Mastum Daksystemen en Van der Tol Hoveniers. Die realisatie viel overigens nog niet mee, omdat de bouwtijd stevig onder druk stond en de locatie van de daktuin werd gebruikt als opslagplaats door de andere bouwpartners. Maar het is allemaal goed gekomen, dankzij constructief onderling overleg.

Pikant detail is misschien nog dat de landschapsarchitect oorspronkelijk het plan had het omliggende ‘duinlandschap’ door te trekken op het dak van Amadeus. De deskundigen van Van der Tol hebben de opdrachtgevers op basis van hun expertise echter geadviseerd hier van af te zien. Het lijnenspel zou nog wel kunnen, maar dan wel met een ander beplantingsplan, luidde hun advies. Want de door de landschapsarchitect voorgestelde invulling van de dakbegroening zou het op zijn minst moeilijk krijgen om te overleven op dit dak.

Het tekent de aanpak van Leven op Daken: zelf blijven denken, rekenen én adviseren. Opdrachtgever Zublin, investeerder ASR Vastgoed Ontwikkeling en projectontwikkelaar Provast volgden de Leven op Daken-partners in hun advies. Uiteindelijk is zelfs samen met hen de beplanting bij de leverancier uitgezocht. Daar kon iedereen zien hoe de invulling van de daktuin uiteindelijk zou uitpakken.

Die invulling is een overwegend intensief groendak geworden met deels een bestrating van gebakken klinkers – die fietsen moeten toch ergens overheen? – en deels zowel intensieve heester- als extensieve sedum-begroeiing. Hiernaast biedt de daktuin voldoende plekken voor recreatie en contemplatie. En dit laatste is precies datgene waar in het politieke hart van Nederland behoefte aan is, toch?

Pagina 25

Workshop Thema

Veranderend Bouwproces Van denken in stenen en bouwconstructies naar meten in processen en prestaties.

tekst Erik Steegman, Pieter de Vries en Paul Verkaik.

Waar liggen de verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden bij geïntegreerde contracten, hoe herken ik een goede EMVI (economisch meest voordelige inschrijving), wanneer is de uitvraag smart, hoe overtuig ik mijn opdrachtgever, welke rechten heb ik tijdens de tender? Belangrijke thema’s die tijdens de workshop Veranderend bouwproces bij Leven op Daken besproken werden, waarbij steeds werd teruggekoppeld naar praktijkcases of project specifieke ervaringen van deelnemers.

Pagina 26

Training

Kansen en trends

De rol van opdrachtgever en andere bouwparticipanten zijn binnen het bouwproces aan het veranderen. Opdrachtgevers willen vandaag de dag ontzorgd worden en komen op meer afstand te staan van het bouwproces. Zij schrijven geen technische eisen (bestek) meer voor, maar stellen aan de aannemer prestatie- en proceseisen. De aannemer dient bijvoorbeeld zijn meerwaarde te tonen door de openbare ruimte goed te beheersen; geen hinder te veroorzaken tijdens zijn bouwactiviteiten, in communicatie te treden met de stakeholders of het vergunningenmanagement te organiseren.

Geïntegreerde contracten zijn daarbij vaak de nieuwe contractvorm.

De aannemer moet aantoonbaar kunnen maken wie (welk rugnummer) wanneer (tijdsaspect) wat (scope) en hoe (conform de eis) heeft gemaakt. Daarbij horen het aantoonbaar maken van wijzigingen, het opgeven van planningsconsequenties en het inschatten van de mogelijke gevolgen voor het budget. Dit biedt de aannemende partijen volop kansen. Zij kunnen hun technische kunde en innovatiekracht beter benutten omdat zij nu ook ontwerpende partij zijn, en met goed risicomanagement en emvi-plannen hun meerwaarde tonen.

Maar er zijn ook risico’s aan verbonden. Binnen schrijven is buiten doen. Een hele opgaaf voor een techneut die het liefste wil werken en aan de slag wil gaan. En faalkosten worden voornamelijk veroorzaakt door miscommunicatie, doordat men elkaar niet begrijpt. Iedere participant binnen het bouwproces dient daarom bij de nieuwe contractvormen kennis te nemen van de basisbegrippen. Men moet elkaars taal blijven spreken en zien waar binnen het nieuwe speelveld verantwoordelijkheden en belangen liggen. In de praktijk gaat het helaas nog wel eens mis omdat met de oude ‘mindset’ nieuwe contracten worden uitgevoerd. Op papier zijn de rollen wel duidelijk, maar als deze traditioneel worden ingevuld, uit angst om te veranderen, verzandt direct

het project. Wederzijds vertrouwen vloeit dan weg met als gevolg trage besluitvorming en meer kosten.

“Door deel te nemen aan de workshop verwerft men kennis en inzicht van de nieuwe regels en processen en weet iedereen hoe het speelveld wordt ingevuld, aldus Paul Verkaik, directeur van BDA dak- en gevelopleidingen. ”Wij geven duidelijkheid en vertrouwen over de nieuwe positie. Hierdoor kan een wezenlijke samenwerking plaatsvinden waarbij alle disciplines gaan voor een mooi werk, met een tijdige oplevering, liefst binnen budget. De workshop is bedoeld voor een ieder die in de bouwkolom met de nieuwe contractvormen te maken heeft of steeds meer gaat krijgen, van opdrachtgever tot werkvoorbereider en calculator van een bouwbedrijf, dakdekkersbedrijf of hovenier maar ook medewerkers van producenten.”

Geïntegreerde contracten als meerwaarde voor begroeide gebruiksdaken Vanuit Leven op Daken hebben zich indertijd 24 deelnemers, vanuit de partnerbedrijven opgegeven om deze workshop te volgen. Vanuit de producenten, als ook vanuit uitvoerende bedrijven zoals dakaannemers en hoveniers is duidelijk steeds meer kennis op het gebied van de UAV GC 2005 noodzakelijk. Ook de opmerkingen dat met een

Pagina 27

gehele proces bij de medewerkers van uitvoerende bedrijven en producenten of leveranciers binnen alle afdelingen van verkoop, calculatie en uitvoering wordt geïntegreerd. Want als bekend is waarop in het voortraject het goud tijdens uitvoering voor het oprapen ligt zal iedereen in de keten alert moeten zijn en blijven!

En dat het snel gaat: voor de meeste deelnemers was de inhoud nieuw en nog niet herkenbaar; behalve dan uiteraard voor de infra deelnemers die al langer met het fenomeen van geïntegreerde contracten aan het werk zijn. In de

juiste voorbereiding in vraagstelling via de Nota van Inlichtingen er veel geld verdiend kan worden tijdens de uitvoering klinkt voor veel dakaannemers als muziek in de oren. Bovendien het wegzetten van inschrijvende collega’s middels slimme vragen is ook een mooi verhaal van mr.

Pieter de Vries, docent van de workshop: hij slaapt met de UAV-GC, wetboek e.a. onder zijn kussen! Uiteindelijk zijn er ook zeer zeker voordelen om vooraf slimme en belangrijke vragen te stellen middels de NvI om straks te komen tot hogere scores binnen het EMVI traject. Want weten wij concreet waarop de opdrachtgever beoordeelt of denken wij het alleen te weten?

Al deze zaken zijn duidelijke beweegredenen voor de partners om meer van de inhoud ‘UAV-GC 2005’ in combinatie met ‘wettekst’ en de gids ‘Proportionaliteit’ te leren en bij voorkeur straks intern over te gaan tot het vormen van een vast team op geïntegreerde contracten.

Zelfs bij voorkeur het inrichten van een aparte ruimte met een specialist voor de aanvang van de offerteaanvraag en de vorming van een volledig team gericht op een project. De uitvraag van een opdrachtgever blijkt dus niet over de gehele linie een juridische afdekking van verantwoordelijkheden naar een ander te zijn maar ook een aanvulling op beter draaiende projecten intern.

Maar zoals aangegeven kan dit alleen als het

Pagina 28

Training

Kansen en trends

tijd tussen de eerste sessie en de tweede sessie gingen enkele deelnemers op onderzoek uit en constateerde men, zonder dat zij er erg in hadden, dat er inmiddels toch een aantal UAV-GC 2005 aanvragen op de plank bij de calculatie lagen. Een handtekening bij het kruisje zonder op te letten levert een verantwoordelijkheid op van 20 jaar als men niet goed oplet. Nu let iedereen al bij het ontvangen van een aanvraag op!

Case Bij een Tender worden o.a. 10 goede referentie objecten gevraagd.

Elke best te beoordelen referentie krijgt fictief € 50.000,= korting.

Dit grote miljoenenproject wordt uiteindelijk niet gegund aan de laagste inschrijver bedrijf 1, maar gaat naar degene die de beste referenties bedrijf 2 heeft gegeven. Hij krijgt een korting van in totaal 5 beste referenties x € 50.000,= en komt met een fictieve korting van € 250.000 net onder de laagste prijs aanbieder bedrijf 1. Wist de laagste inschrijver, bedrijf 1, welke criteria werden gehanteerd in de

beoordeling van de referentieprojecten? Nee, hij heeft helaas geen vragen gesteld en wordt in zijn commentaar, nadat de uitslag bekend werd gemaakt door de opdrachtgever, verwezen naar de rechter voor zijn klacht. Kans gemist om de fictieve korting duidelijk vooraf te laten omschrijven middels de juiste vraagstelling in de NvI. Voor Leven op Daken biedt een geïntegreerd contract steeds meer kansen om met de hoofdaannemer aan tafel te komen over de juiste invulling en expertise van het volledige dakwerk; de vroeger Stabu paragraaf 33. De kwaliteit die de opdrachtgever wil, en middels een prestatiebestek neerlegt, zal onder de vlag van het Leven op Daken stappenplan worden geadviseerd, ingevuld en gecontroleerd door BDA Dakadvies, met uiteindelijke afdekking van een beheerscontract met verzekerde garantie. “Of het nu een parkeerdak, waterdak, groendak of groengevel, energiedak is: een geïntegreerd contract past bij de strategie en werkwijze van al die verschillende samenwerkende bedrijven die onder onze paraplu vanuit het adviesbureau samen werken aan een kwalitatief hoogwaardig gebruiksdak, aldus Erik Steegman, directeur van Leven op Daken.

INHOUD WORKSHOP • Gunningscriterium EMVI; • Precontractuele fase: rechten en plichten van aanbesteder versus inschrijver; • Structuur van een geïntegreerd contract; • Verschillen tussen de nieuwe contractvormen en de ­traditionele als STABU; • Rol en verantwoordelijkheid van de verschillende partijen binnen het proces; • Verschillen tussen een overeenkomst van opdracht, ­aanneming van werk en een koopovereenkomst; • Consequenties als een opdrachtgever de uitvoeringsvrijheid van een aannemer beperkt; • Waarom kiest een opdrachtgever voor een bepaald type bouwcontract; • Koppeling tussen contractvorm en wettelijke regelingen vanuit het Burgerlijk Wetboek en nieuwe inkoopregels (Gids proportionaliteit); • Verschillen tussen bestek en vraagspecificatie; • Verschillen tussen (UAV) directie voeren en kwaliteitsborging op basis van Acceptatie; • Waar liggen wederzijdse rechten, plichten en ­verantwoordelijkheden; • Risicomanagement en EMVI: tips en tricks

Werk aan de winkel!

Mr. Pieter de Vries, docent workshop Vernaderend Bouwproces: In diverse bijdragen werd al ruim voor de invoering van de Aanbestedingswet stilgestaan bij de impact die e.e.a. heeft voor o.a. een dakaannemer en dakhovenier onder de paraplu van Leven op Daken. Na invoering van de wet in 2013 kan inmiddels een voorzichtige balans worden opgemaakt.

Deze balans is niet de resultante van een blik in een kristallen bol maar het gevolg van een deductieve interpretatie van waargenomen feiten uit het speelveld. Bij een deductieve interpretatie wordt als het ware getrechterd. Vanuit algemene bestaande en waarneembare kaders worden gewerkt naar de bijzondere situatie. De gevolgtrekking is dan logisch onontkoombaar.

Meer informatie:

Wat zijn op dit moment de relevante algemene kaders waarbinnen een onderaannemer opereert?

Allereerst is er één, zij het nog voorzichtige trend waarneembaar, dat meer en meer traditionele bestekken plaats gaan maken voor innovatieve kaders. Zeker ook projecten waar de inrichting van grote gebruiksdaken een rol zijn gaan spelen. In plaats van de onderaannemer met voorgeschreven bouwstoffen en constructies te dicteren ‘hoe’ zijn werk gemaakt moet worden, wordt steeds vaker middels het ‘wat’ functioneel omschreven aan welke prestatie eisen het werk bij oplevering moet voldoen.

www.kpieto.nl www.BDAopleidingen.eu www.levenopdaken.nl

Als voorbeelden van deze innovatieve trend kunnen worden genoemd: het UAV-GC contract, waarbij GC staat voor geïntegreerd (namelijk de

Pagina 29

Training

Kansen en trends

procesfuncties ontwerp en uitvoering) en het werken op basis van de NEN 2767.

Innovatief werken betekent anders denken en anders doen. Toezicht wordt vervangen door een systeem van toetsing en acceptatie. Een onderaannemer kan niet meer terugvallen op een bestek, dan wel het “schouderklopje” van een toezichthouder. Zelfstandig moet ten tijde van de uitvoering worden aangetoond dat aan alle eisen werd voldaan, waardoor een prestatieverklaring kan worden afgegeven en een termijn vrijvalt.

Naast deze wijziging in bouworganisatievorm wordt vanaf 1 april 2013 door aanbestedingspichtige partijen wezenlijk anders ingekocht. Door het wettelijk criterium van “pas toe of leg uit” moet worden gegund op basis van EMVI (economisch meest voordelige inschrijving) in plaats van de laagste prijs.

Inmiddels zijn al diverse bouwwerkzaamheden (nieuwbouw maar ook renovatie) van grote daktuinen op deze manier op de markt gekomen.

De houding van de meeste marktpartijen in de bouwstroom kan het beste als “struisvogelpolitiek” worden betiteld.

Wat wordt hiermee bedoeld? Op basis van veldwaarnemingen moet de harde conclusie worden getrokken dat de gemiddelde onderaannemer niet in dit speelveld kan meekomen.

De nieuwe regels zijn simpelweg bij hen (nog) niet bekend: enerzijds schiet de broodnodige voorlichting zwaar tekort, daarnaast mag de branche zich zelf eens in de kritische spiegel bekijken: relevante vakliteratuur wordt niet of nauwelijks gelezen en scholing wordt onder het mom van ‘net uit de crisis’ nog even uitgesteld; EMVI en het schrijven van plannen van aanpak: het doet me denken aan de in 1620 uitgesproken pauselijke ontkenning dat de aarde toch echt rond is.

Wie A zegt moet ook B durven uitspreken. In de deductieve interpretatie methode gaan we verder rechtere. Eerst was bekend dat de markt ging veranderen, toen ging de markt veranderen en nu haalt de markt (de uitvraag vanuit de opdrachtgever) simpel diegene in die niet aanhaakt of aan kan haken.

Het is goed te beseffen dat al deze trends (innovatief, gunnen op EMVI) in grote kaders van tientallen jaren slechts economische golfbewegingen zijn. Let wel, de golf is nog maar aan het aanzwellen en moet nog volwassen gaan worden. Inmiddels zijn er verschillende activiteiten ontplooid zoals de workshop Veranderend Bouwproces om meer aan kennisoverdracht te doen. Want onkunde kan leiden tot desastreuze gevolgen zo leren wij.

Pagina 30

Logische gevolgtrekking is dan ook dat in de komende jaren er een marktscheiding gaat plaatsvinden tussen bedrijven die de trend niet oppikken en bedrijven die de markt volgen of zelfs voor proberen te zijn. Nu, dat wil zeggen tussen nu en eind 2016 niet aanhaken zou wel eens beslissend kunnen zijn.

Binnen de infra sector zijn deze fenomenen al jaren gemeengoed.

Daar is de markt inmiddels verdeeld. Sommige partijen kunnen een opdrachtgever nog ontzorgen, anderen kunnen dat niet meer en zullen in de keten achterwaarts gaan opschuiven.

Het beginsel van ‘past performance’ wordt niet alleen door gemeenten gehanteerd, ook brancheorganisatie Aedes, de koepel van corporaties, sturen al enige jaren aan op een uniforme meetmethode.

Er is werk aan de winkel! Kennis moet worden opgedaan, mensen moeten worden opgeleid en processen moeten worden ingericht.

Veranderingen gaan zo snel dat direct naar functies en competentieprofielen moet worden gekeken. De calculator van gisteren is niet meer de calculator van morgen. Een werk wordt niet meer op techniek alleen binnengehaald maar op basis van proces. Wie serieus aanhaakt en bereid is 180 graden van koers te veranderen (de nieuwe acquisitie) zal daar de vruchten van plukken.

Wat gaat u als ondernemer doen?

B+U 6 2015 31

Gaat er dan toch iets veranderen in de vastgoed waardeketen?

In de waardeketen van vastgoed gaat veel mis. Wie weet hoe het werkt in andere sectoren ziet het. Het fenomeen ‘split incentive’, waar elke schakel in de keten uitsluitend haar eigen deel optimaliseert, viert nog steeds hoogtij. Het heeft er alle schijn van dat de nieuwe technologie en met name the Internet of Things de keten definitief gaat veranderen.

De toepassing van technologie kan niet meer worden afgedaan als ‘hobby van techneuten’ nu gebruikers van gebouwen eisen gaan stellen. “Waarom kan ik met mijn iPhone of mijn tablet hier niet bij alle informatie en sturing in het gebouw?”

De derde editie van de Nationale Conferentie Gebouw Automatisering op 4 en 5 november markeerde deze ontwikkeling. Na twee jaren

waarin het enorm moeilijk bleek om de verschillende ‘bloedgroepen’, vastgoed mensen, business developers, system integrators en professionele eindgebruikers bij elkaar te krijgen rond inhoudelijke onderwerpen, kwam nu de doorbraak.

Sensationele Keynote John Baekelmans, CTO van Cisco, gaf zelfs een ‘sneak preview’ van

een op een later te verwachten wereldwijde aankondiging van een groot, op partnerships gebaseerd ecosysteem van multinationals waarmee de vastgoedmarkt definitief op zijn kop gaat. Verder bleek menselijk gedrag nog altijd de sleutel tot succes volgens de sprekers.

‘Luisteren naar je medewerkers, niet alleen letterlijk, maar vooral ook via het verzamelen van allerlei data over hun gedrag, welbevinden en productiviteit.’ Dat was de boodschap van een van de keynotes, Philip Vanhoutte van Plantronics, die de avond voor de conferentie een prestigieuze prijs in ontvangst had genomen voor de wijze waarop Plantronics technologie toepast in de kantooromgeving.

De presentaties zijn de downloaden via www. conferentiegebouwautomatisering.nl/programma

Elke week een vastgoedramp à la Tianjin ‘Als in de chemische industrie gewerkt zou worden zoals in de bouw, dan zou er elke week een ramp plaatsvinden in de orde van grootte als die in ­Tianjin’.

Met dit statement en bijbehorende beelden van de krater in de Chinese havenstad werd recent in een workshop van de Branche Gebouwautomatisering de sense of urgency van Cx, commissioning, duidelijk.

In de waardeketen van de bouw is het ‘split incentive’ denken zo diep geworteld dat bijna geen enkel automatiseringssysteem in een gebouw wordt gerealiseerd volgens specificaties. Bij automatisering in de industrie

is altijd sprake van vooraf vastgelegde procedures voor ‘commissioning’ van de ­systemen, inclusief testprotocols, voorafgaande aan oplevering en het documenteren van alle details van de ‘as built’ situatie. In de vastgoedwereld kent men het woord ‘commissioning’ nog nauwelijks. Nog al te vaak wordt daar gewerkt vanaf de achterkant van een sigarendoos.

Geweldige discussie en leerzame inzichten leverden de workshop van leveranciers en eindgebruikers op: uit een onderzoek naar financieel voordeel van commissioning bleek dat inzicht in wettelijke aansprakelijkheid bij de onderzochte partijen niet als voor-

Nederlandse Brancheorganisatie voor Gebouw­Automatisering geniet exclusieve gastvrijheid in B+U, bouw en uitvoering. De verantwoording voor de door de ­redactie/uitgever opgenomen kopij op deze pagina berust bij Nederlandse Brancheorganisatie voor GebouwAutomatisering (FHI, federatie van technologiebranches).

deel wordt gezien. Maar uiteindelijk gaat naar elkaar blijven wijzen gewoon ten koste van toekomstige investeringsbereidheid, de eigen omzet! Nog zoiets. ”Ja maar, wie gaat dat betalen, die kostbare commissioningswerkzaamheden?”, riep iemand. Ok, de faalkosten, veroorzaakt door ‘maar wat aan rotzooien’ kwamen niet keihard voor het voetlicht. Vind je het gek? Vrijwel niemand in de zaal bleek de kosten voor correctief onderhoud te monitoren als KPI. Er moet echt wat gebeuren. De ‘techneuten’ van de eindgebruikers die aan de workshop deelnamen vroegen nadrukkelijk steun van de brancheorganisatie in de richting van hun management, om daar de muur van onbegrip omver te halen. To be continued.

Hogeschool Rotterdam

verduurzaamd

monument

B+U 6 2015 33

Automatisering hand in hand met historische waarde

34 B+U 6 2015

Een Hogeschool in een Rijksmonument is mooi, maar wat als het energieverbruik en comfortniveau in het gebouw niet meer van deze tijd zijn, en wetgeving en structuur van het pand een simpele oplossing in de weg staan? Dan is een dosis ervaring en creativiteit vereist om een succesvolle renovatie tot stand te brengen. Het voormalig kantoor van Unilever, stammend uit de jaren dertig, is echter weer klaar voor de toekomst.

Automatisering van de klimaatinstallatie bleek een uitkomst, terwijl tussen neus en lippen ook de monumentale waarde van het monument werd opgepoetst.

TEKST DAAN GROENEVELD

V

erhogen van comfort en verlaging van het energieverbruik. Dat was de opgave die projectmanager van de Hogeschool Rotterdam Rob Thijssen voor de kiezen kreeg in het geval van de locatie aan het Museumpark, hartje Rotterdam. Met een gevel zo lek als een mandje, maar bovendien een Rijksmonument, met alle eisen en voorschriften van dien. Een nieuwe luchtbehandelingsinstallatie was een eerste vereiste, om studenten letterlijk voldoende lucht te geven, maar ook om het gebouw beter te verwarmen en te koelen, wanneer nodig. Vanwege de historische waarde mocht zo’n installatie echter niet op het dak worden geplaatst. Op voorhand dus een ingewikkelde klus. Maar bouwpartijen met ervaring met renovatie weten welk motto gehanteerd moet worden: van de nood een deugd maken, elk nadeel heeft zijn voordeel. Ontwerpen en oplossen vanuit mogelijkheden, mogelijkheden zien in onmogelijkheden.

Dat is volgens de betrokkenen dan ook de sleutel tot succes geweest. Er is flink ingezet op reductie van de energiekosten, maar en passant kreeg ook de monumentale waarde van het pand een injectie. Zoals gezegd was een comfortabele en duurzame energieregeling de reden voor start van het renovatieproject. Rob Thijssen vertelt hoe het met de gevel was gesteld: “Als het binnen 21 graden was en buiten was het onder nul, en je zat aan de kant van de gevel, was je lichaam na een uur aan de ene kant 18 graden en aan de andere kant 21 graden. Studenten móésten wel kouklachten krijgen.”

In de zomer konden de binnentemperaturen oplopen tot dertig graden op de bovenste verdiepingen. Stap één was dan ook de vernieuwing en isolering van het dak en de gevels. Daarvoor werden goed isolerend glas en nieuwe kozijnen aangebracht. De spil in het project was echter de aanbreng van een functionerend luchtbehandelingsinstallatiesysteem. De grote vraag was waar en hoe dit systeem zodanig kon worden ingebracht, dat geen schade aan het monument zou ontstaan.

Alleen al vanwege het feit dat het gebouw in het centrum van Rotterdam staat en de oorlog heeft overleefd, maakt dat sprake is van een historisch pand. Als voormalig kantoor van Unilever is het gebouw begin jaren dertig in gebruik genomen. Rijksmonumenten. nl leert meer: “Tussen 1930 en 1931 gebouwd voormalig Unilever kantoor in zakelijk-expressionistische trant, van algemeen belang wegens architectuur- en cultuurhistorische waarde. Verder is het gebouw met zijn markante toren en prominente situering in het hart van y-vormige vertakking van straten in het vroegere Land van Hoboken van stedenbouwkundig belang.” Het gebouw is in de loop der tijd twee keer onderhanden genomen. Eerst in de jaren zestig en later, toen het door de Hogeschool in gebruik werd genomen, in de jaren negentig. Met name bij die laatste verbouwing is een belangrijk deel van het interieur gesneuveld. Het gebouw was destijds nog geen monument. Maar daarover later meer.

Het is een eufemisme dat ambities op het niveau van duurzaamheid, automatisering en monumentale waarden in een gebouw niet altijd gelijk op kunnen gaan.

Dit was echter wel de ambitie van de Hogeschool en de speciale situatie deed hen besluiten om de aanbesteding iets anders op te zetten dan normaal. Normaliter ligt de bal in het begin bij de architect, maar de essentie van de uitdaging was een technische oplossing voor de juiste toepassing van luchtbehandeling en comfortverbetering in een monument. Daarom is vanaf het begin de adviseur techniek, DWA, leidend gemaakt in het proces.

Bijzonder is dat het definitief ontwerp, DO in vaktermen, dus niet is uitgewerkt op bestek, maar gedurende het bouwproces door DWA als controlerende adviseur is gemonitord.

Vanuit bepaalde uitgangspunten in het DO werd feitelijk tijdens het bouwproces, ontdekkend onderzocht naar de mogelijkheden, oplossingen, die het pand kon bieden.

Dat proces is uiteindelijk twee jaar lang vlekkeloos verlopen, aldus de betrokkenen. DWA vond in Wessel de Jong

B+U 6 2015 35

techniek Meteomodule De in de lokalen aangelegde boxen zijn regeltechnische oplossingen. Door regelklepjes kan de temperatuur en het CO2-niveau goed gemonitord worden en kunnen koppelingen worden gemaakt met allerlei data, zoals aanwezigheidsniveaus, of en wanneer er mensen in het lokaal zijn. Het voordeel daarvan is dat via de regelingen, gekoppeld aan software, een wereld open gaat aan mogelijke energiebesparingen.

Het beheer van de software van het hele pand wordt gefaciliteerd door Regel Partners, die dit voor negen locaties van de Hogeschool doet.

Waar per locatie verschillende partijen aan de slag gaan met regeltechniek en bijbehorende software, wordt door Regel Partners alle software gecontroleerd en zonodig aangepast op structuur, zodat de Hogeschool een een­

duidig softwaresysteem heeft. ‘Zo voorkom je dat allerlei verschillende soorten software door elkaar heen gaat lopen en het voor de beheerders en gebruikers van de Hogeschool een onoverzichtelijke brei wordt’, legt Dennis Deijs, accountmanager service van Regel Partners, uit. De software wordt op afstand bewaakt en ondersteund, voor alle negen panden.

De afronding van de renovatie aan het Museumpark gaat gepaard met de start van een interessante nieuwe toepassing. De verwarming en koeling van lokalen in de Hogeschool wordt afgestemd op weersvoorspellingen, doorgekregen via een meteodienst. “Vanuit de Hogeschool was de vraag of we nog energie konden besparen, of we nog een leuke feature wisten. Voor C&A hebben we twee pilotprojecten met deze

‘meteomodule’ uitgerold. Twee locaties werden een jaar lang gemonitord. Daarna werd de meteomodule geïmplementeerd en is nog een jaar gemonitord. Vervolgens hebben we gekeken naar de besparing. Dat bleek zeven procent te zijn. Dat zit hem hoogstwaarschijnlijk in het vroegtijdig afschakelen van verwarming.

Zo’n winkel heeft een grote interne warmtelast. Als je om zes uur sluit kun je bijvoorbeeld om half zes stoppen met verwarmen. Als je op basis van de meteogegevens de buitentemperatuur en de weersverwachting steeds doorkrijgt, kun je dat variabel maken: vandaag is het warmer, dus we stoppen niet om half zes, maar om vijf of vier uur met verwarmen. Daarbij moet men natuurlijk wel de CO2 in de gaten blijven houden.

36 B+U 6 2015

een architect met ervaring met renovatie van monumenten. Na de keuze voor Sonneveld als constructeur, kon begonnen worden met realisatie van de wens van de Hogeschool: een gigantische aanvoer en afzuiginstallatie van de kelder naar het dak.

Want uiteindelijk bleek de kelder de beste positie voor de grote luchtbehandelingsinstallatie, die het hele pand van warmte en zuivere lucht moest voorzien. Dat had echter wat voeten in de aarde. Thijssen: “We hebben mansgrote gaten in de vloeren van alle verdiepingen moeten maken. Je kunt op het dak in de luchtbehandeling springen en je komt in de kelder uit. De uiteindelijke kast die in de kelder is geplaatst komt uit Duitsland. Daar is hij helemaal opgebouwd, even getest, en vervolgens helemaal uit elkaar gehaald, in segmentjes van twee bij twee meter het pand ingedragen en volledig opnieuw opgebouwd. We hadden geen grotere opening dan een deuropening om de installatie naar binnen te krijgen.”

“Dat betekent dat je uitgebreider moet testen dan normaal”, vult Theo Klok, adviseur van DWA, aan. In de kelder zelf was het nodige hak- en breekwerk nodig om de luchtbehandelingskast van 20 meter lang, tien breed en drie hoog, te installeren. Het hele warmtesysteem ging dus op de schop. De oorspronkelijke installatie blies de gangen van het pand vol met warme lucht, die vervolgens de afzonderlijke ruimtes en lokalen instroomde.

De lucht waar men in werkte was feitelijk al in de gang

gebruikt. In het nieuwe systeem heeft elke ruimte zijn eigen warmte- en koelsysteem, waarna via de gangen de lucht wordt afgezogen. Daardoor is een veel specifiekere, effectievere en zuinigere omgang met warmte-energie bereikt. Dit alles is toegepast met geautomatiseerde volumeregelboxen. De boxen meten de temperatuur, maar ook het CO2-niveau en gaan op basis daarvan dicht of open, zodat er altijd voldoende, maar nooit te veel verse ventilatielucht in de lokalen is. Om de prestaties ook in de praktijk te kunnen toetsen, is de online tool MonaVisa geïmplementeerd in de laagbouw. Daarmee worden de prestaties van de installaties, het energieverbruik en het comfort real time in de gaten gehouden.

Het buizenstelsel, voor de luchttoevoer naar de aparte ruimten, kon niet in het gebouw verstopt worden. Rob Thijssen: “Men bouwde in het verleden, 1932, erg hoge verdiepingen, wel 3,30 meter hoog. We hadden eventueel verlaagde plafonds kunnen aanbrengen en daarin het buizenstelsel kunnen verstoppen. Maar ook dat had afbreuk gedaan aan het karakteristieke van het monument.” Daarom is gekozen voor een architectonische oplossing, met een duidelijk onderscheid tussen oud en nieuw, tussen het monument en de functionaliteit van de techniek. Waarbij zowel Klok als Thijssen benadrukken dat dat nieuwe er wel erg strak uit is gaan zien. Klok: “De stelregel was: óf je moet het niet zien, óf het moet er goed uitzien. De metalen kanalen voor de lucht-

B+U 6 2015 37

toevoer zijn geïsoleerd, ook vanwege koeling. Daaromheen zijn schalen aangebracht waarin je je spiegelbeeld kunt zien. Die buizen lopen van voor naar achter in het centrum van de gang, je kunt er niet omheen.” Thijssen haakt aan, “Als je het niet kunt wegmoffelen, laat dan maar zien wat je aan techniek inbrengt. Maar zorg ervoor dat het er strak uitziet. Hetzelfde kan gezegd worden over de toepassing van volumeregelboxen.

Dan zie je het mooie van een DO met elkaar tijdens het proces tot uitvoering brengen. Deze oplossingen zijn stapsgewijs bedacht en ontwikkeld.” Naast de nieuwe klimaatinstallatie zijn ook de gevels, vloerbedekking, verlichting en dergelijke gerenoveerd. Omdat het pand al twee verbouwingen had ondergaan voordat het als Rijksmonument werd aangewezen, is een belangrijk deel van het oorspronkelijke interieur verloren gegaan. Ook hier was op voorhand niets definitief vastgelegd, maar bleef, in figuurlijke zin, steeds de dialoog gaande tussen het gebouw en haar renoveerders.

Tijdens het proces van renovatie werd steeds gekeken naar mogelijkheden om eventueel oude onderdelen van het gebouw in ere te herstellen, al dan niet ingegeven door wet- en regelgeving. Zo zijn de tegeltjes achter de radiatoren, die sinds jaar en dag waren overgeschilderd, teruggebracht naar de oude staat. De radiatoren zelf zijn vervangen, maar wel door ledenradiatoren zoals die er anno 1932 uitzagen. In de jaren zeventig is een oorspron-

kelijke stalen gevel, vervangen voor een metalen gevel, die destijds werd vastgekit met asbest. “We wilden vervangen om te voldoen aan de vereiste comfortklasse.

Daarover hebben we een ellenlange discussie met welstand gehad. De nieuwe gevel moest volgens hen recht doen aan het pand uit 1932. Maar in die oorspronkelijke gevel had elk compartiment twaalf kleine raampjes.

Leg dat maar eens aan de glazenwasser uit.” Na goed overleg werd overgegaan tot het aanbrengen van zes raampjes per compartiment.

Het gebouw is in vier fasen gerenoveerd, omdat het gebouw als school in gebruik bleef en omdat er sprake was van asbestsanering. Het gebouw werd opgedeeld in vier delen. Na fase 1 waren alle kinderziektes bekend en konden de andere drie delen makkelijk en snel worden aangepakt. Niet alleen in de technische kant van de organisatie, maar ook wat betreft de planmatige, organisatorische kant van het project, werd van de nood dus een deugd gemaakt. Zowel Klok als Thijssen zijn uiteindelijk erg trots op het resultaat. Gevraagd of er nog concessies gedaan moesten worden, naar aanleiding van de monumentenwet of regelgeving, blijkt wel met welke instelling dit resultaat is bereikt. Klok : “Ik denk dat we juist een kracht hebben gemaakt van alles wat we niet konden en wat we juist wél konden. Het is een grote puzzel geweest. Leuk om op die manier resultaten te bereiken.” BOUW+ UIT VOERING

38 B+U 6 2015

B+U 6 2015 39

Extreem laagwater maakt scheepvaart via Rijn

Duurder voor bouw Dit jaar kampt de Rijn met de langst aaneengesloten laagwaterperiode sinds 40 jaar. NVLB, de Nederlandse Vereniging van Leveranciers van Bouwgrondstoffen, adviseert daarom opdrachtgevers in de bouw en bouwaannemers om rekening te houden met prijsverhogingen op grondstoffen door duurdere scheepvaart.

40 B+U 6 2015

Alfa Coating verlengt de levensduur van o.a. meerpalen, fundaties en kade- of damwanden met gegarandeerd 5 jaar

Gratis kade- of damwand inspectie neem contact met ons op voor de voorwaarden • • • • • •

Onderwater aan te brengen Droogleggen of afdichten niet nodig Snel aan te brengen, daar waar het nodig is Bij alle weersomstandigheden aan te brengen Veilig en 5x sterker dan reguliere verven Alfa Diving beschikt over een eigen werkship

Meer informatie? www.alfadiving.com of bel: +31(0)20-475 00 70 13385

Vasteplanten in het openbaar groen

Griffioen biedt het totaalpakket Greentocolour® aan voor een duurzaam ingerichte buitenruimte met een hoge biodiversiteit.

Het concept, dat zorgt voor snelle dichtgroei met een laag onderhoudsniveau, bestaat uit: • juiste plant op de juiste plaats • grondvoorbereiding • gebruik van 8 planten in P11-kwaliteit per m² • onderhoud met kort afmaaien/mulchen/mesten

Griffioen Wassenaar BV

WEINIG ONKRUIDGROEI, MINDER ONDERHOUD

KLEURRIJKE UITSTRALING, LAGE BEHEERKOSTEN

www.greentocolour.com

13268a

GREENTOCOLOUR ® VASTEPLANTEN CONCEPT

Staalkabels “grote gevolgen Staalkabelnetten voor de kosten van het transport van bouwgrondstoffen” Hans Jansen Staalkabels/Tuigerij is gespecialiseerd in het verwerken van staalkabels met eindverbindingen voor bouw & industrie zoals gespannen overkappingen, balustraden, trappen, r.v.s. staalkabelnetten e.d.

Toeslag

Om de kosten van de verhoogde transportkosten te kunnen afdekken, kennen de leveranciers van bouwgrondstoffen in hun algemene voorwaarden een laagwatertoeslag op de koopprijs van de per schip geleverde producten. De laagwatertoeslag wordt bepaald aan de hand van de laadplaats, in relatie tot de peilschalen langs de Rijn.

Deze laagwatertoeslag, die voor elke leverancier verschillend is, komt op de koopprijs van de per schip geleverde bouwgrondstoffen.

Stel dat een leverancier met een afnemer een laagwatertoeslag van 10 % van de koopprijs per 10 cm beneden Kaub overeenkomt, beloopt de laagwatertoeslag, in het voorbeeld van de peilschaal bij Kaub, 98 % van de koopprijs. De extreem lage waterstand maakt de aanvoer van bouwgrondstoffen via de Rijn dus duur.

Hoewel de laagwatertoeslag een contractueel vastgelegde en voor het transport van de bouwgrondstoffen noodzakelijke toeslag is, ondervinden veel leveranciers van bouwgrondstoffen door onbekendheid met het doel van de laagwatertoeslag, in toenemende mate grote weerstand tegen deze toeslag.

Peil

Dat er momenteel echt sprake is van laag water op de Rijn, blijkt wel uit de gegevens van de peilschaal (Pegel) bij Kaub, want die stond maandagochtend 26 oktober 2015 op 82 cm met een vallende tendens. Dit is 98 cm lager dan de gemiddelde waterstand van 180 cm.

Dit houdt in dat schepen van 2.000 ton nog maar 900 tot 1.100 ton mee kunnen nemen.

Bij een dergelijke waterstand zijn er dus bijna twee maal zoveel schepen nodig om hetzelfde volume aan bouwgrondstoffen te vervoeren.

Bij de plaats Kaub in Duitsland aan de Rijn, wordt de scheepvaart-relevante waterstand elektronisch gemeten. Dit peil wordt als referentie (Kaub) gehanteerd. BOUW+ UIT VOERING

Meten • Maken • Monteren • Kijk voor meer info op:

WWW.staalkabelnetten.nl

info www.nvlb.nl/home 13349

D

e waterstand van de Rijn is al een lange periode laag en zakt steeds verder. De afgelopen weken is de waterstand op de Rijn echter extreem laag en dat heeft grote gevolgen voor de kosten van het transport van bouwgrondstoffen per binnenvaart. Hoewel ieder jaar één of meerdere laagwaterperiodes van een paar dagen of enkele weken voorkomen, is dit jaar sprake van de langst aaneen­ gesloten laagwaterperiode sinds 40 jaar.

De binnenvaartschepen kunnen door de lage waterstand de bestemmingen veelal maar half afgeladen bereiken. Voor het vervoer van dezelfde hoeveelheid bouwgrondstoffen zijn daarom meer schepen nodig. De belangrijkste taak van de leveranciers om voldoende schepen te vinden en er voor te zorgen dat hun klanten niet zonder materiaal komen te zitten, de leverzekerheid, staat daarmee sterk onder druk. Dit vraag en aanbod element heeft ook tot gevolg dat de vrachttarieven stijgen.

De vooruitzichten voor de komende dagen geven geen verbetering van de situatie.

Hans Jansen Staalkabels/Tuigerij Koperweg 11 M (industrieterrein Heimanswetering) 2401 LH Alphen aan den Rijn tel.: 0172-519172 fax: 0172-518913 info@tuigerij.nl

Duurzame monumenten worden realiteit

44 B+U 6 2015

Eerste voorbeelden gerealiseerd door De Groene Grachten Het verduurzamen van historische panden, laat staan van monumenten, is nog altijd ongebruikelijk in Nederland. Hier en daar ligt een zonnepaneel op een Rijksmonument, maar de voorbeelden lopen nog niet te over. Er is behoefte aan visionairs en pioniers voor verantwoorde oplossingen.

TEKST DAAN GroenEveld

V

oorloper op dit gebied is de door Wubbo Ockels geïniteerde stichting De Groene Grachten, die als core business het verduurzamen van historische panden heeft.

Onlangs werd voor het Tropeninstituut een oplossing bedacht om leegstand op duurzame wijze te exploiteren: door middel van een co-working space voor duurzame, internationale ondernemers.

‘Te ingewikkeld’, of: ‘beperkende wet- en regelgeving’.

Dat zijn de twee veelgehoorde opmerkingen als het gaat over verduurzaming van historische panden.

De wil is er, zeker bij pandeigenaren. En ook de landelijke politiek zet in op verduurzaming van gebouwen. Maar in de praktijk blijven monumenten en historische panden vaak grootverbruikers op het gebied van energie. Toen Wubbo Ockels lucht kreeg van de plannen van gemeente

Amsterdam om 400 jaar Amsterdamse grachten in 2013 uitbundig te vieren, was zijn reactie: ‘dan kijken jullie hopelijk toch ook wel 400 jaar vooruit?’. Om te zorgen dat monumenten ook in de toekomst behouden blijven, is verduurzaming een belangrijke factor. Het verlagen van energiekosten kan besparing opleveren, die gebruikt kan worden om panden te renoveren. Ook kan het verduurzamen samengaan met onderhoud. Dat was het uitgangspunt.

Jonge honden

Met Wubbo Ockels had De Groene Grachten een uithangbord om u tegen te zeggen. Daarbij wilde Ockels per se onbevangen, jong talent betrekken, om de kar met hem te trekken. Hij kwam uit bij Suze Gehem, (onlangs verkozen tot ‘duurzame bouwvrouw 2015’), en Jelle Rademaker. Gehem was net afgestudeerd als

B+U 6 2015 45

industrieel ontwerper. Rademaker had net zijn master Industrial Ecology binnen. Een behoorlijk technische achtergrond dus, maar niet specifiek in de bouw. BU spreekt met laatstgenoemde. Waarom had Ockels die droom en waarom grachtenpanden? Waarom niet beginnen met het verduurzamen van jaren tachtig-woningen, dat zou toch meer opleveren en een groter effect bewerkstelligen? Het is een vraag die Jelle Rademaker meerdere malen voorbij hoorde komen. Maar dat was niet de ambitie van De Groene Grachten en Ockels, die in eerste instantie een signaal wilden afgeven. “Historische panden duurzaam? Als het hier kan, dan kan het overal”, is het citaat dat nog altijd prominent op de website van De Groene Grachten pronkt. Daarmee was het in eerste instantie een ideële organisatie. Ockels zocht jonge honden, onbevooroordeeld en feitelijk onbekend met de bouwwereld. Dat diende twee doelen, die in retrospectief beide zijn uitgekomen. Ten eerste de frisse blik, het ‘anders’ kijken. Een vereiste, gezien het wantrouwen van de markt voor het verduurzamen van monumenten. Ten tweede was jong enthousiasme, onbevangenheid, hét middel om bouwpartijen, van adviseur tot uitvoerder, duurzaamheidsorganisaties, erfgoedinstanties en de gemeente Amsterdam, gezamenlijk te doen geloven in het project.

Groene Menukaart

Voor zijn overlijden in 2014, zag Ockels nog juist één van zijn dromen verwezenlijkt worden: de realisatie van De Groene Menukaart, die online, open source, de basis laat zien van de mogelijkheden om een monument te verduurzamen. Het ‘bewijs’ dat het mogelijk is om ingewikkelde monumenten met een hoog energieverbruik te verduurzamen. De les die Rademaker uit het eerste jaar heeft geleerd, is dat het verduurzamen van monumenten een integrale aanpak vereist. Juist omdat

sprake is van zoveel verschillende belangen, speciale wet- en regelgeving en soms technisch moeilijke opgaven, was het cruciaal dat alle partijen aan het begin van het project met elkaar rond de tafel zouden komen. Dat had wat voeten in de aarde. Verschillende bouwpartijen, en dus mogelijke concurrenten, samen aan tafel krijgen is één ding. Maar hoe zorg je ervoor dat ze vervolgens ook nog eens hun kennis en kunde open en bloot op diezelfde tafel leggen en met elkaar delen? Ook hier bracht het jonge enthousiasme uitkomst. Rademaker: “Wubbo zocht expres jonge mensen. Dat resulteerde in een unieke benadering. We hadden nergens belangen, geen gevormde visie op de bouw, maar wel een gedegen technische achtergrond.” Daarbij heeft de ideële achtergrond, de missie, het hogere doel, zeker geholpen om partijen enthousiast te krijgen, om te delen en van elkaar te leren. Grote spelers als netbeheerder Alliander en Philips, sloten zich aan als founding partners. Uiteindelijk zaten er meer dan 20 partijen met elkaar aan tafel.

7 founding partners, 7 kennispartners en nog een derde, maar niet minder belangrijke groep, met patijen als de Amsterdamse Monumentenzorg, het Nationaal Restauratiefonds en de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. In werkgroepen werd gekeken naar de mogelijkheden tot verduurzaming per onderdeel: warmte, ict, isolatie & binnenklimaat, etcetera.

Verduurzaming vereist integrale aanpak

“We zaten dus met een heel aparte combinatie aan tafel. Een partij als monumentenzorg kom je normaal gesproken pas tegen bij het regelgevende gedeelte van een project. Die waren nu al bij de ontwikkelingsfase betrokken. Dat is erg belangrijk geweest”, zo legt Rademaker uit. Verduurzaming van monumenten, überhaupt verduurzaming, vereist een integrale aanpak.

Dat is in één zin de conclusie die Rademaker getrokken

46 B+U 6 2015

heeft uit het beginjaar, 2013. Een les die al werd geleerd in de oriëntatiefase, toen rondvraag werd gedaan wat nu de belemmeringen waren, waarom verduurzaming van monumenten maar niet van de grond kwam. “Er ging teveel mis. Voor ons gevoel ontbrak de integrale aanpak. De keten functioneerde niet. Als je tien mensen een zin laat doorvertellen heb je bij de laatste persoon een andere zin. Maar als je tien mensen aan één tafel dezelfde zin vertelt, zitten ze op één lijn.” Een interessante rol was weggelegd voor Monumentenzorg. ‘Het kan allemaal wel, maar het mag toch nooit van Monumentenzorg’, was wat veel pandeigenaren in het begin zeiden. Die noemer ging in Amsterdam niet op, waar Monumentenzorg vanaf de beginfase was betrokken bij het project. ‘Veel mensen willen hun panden verduurzamen, dit is een trend die niemand kan ontkennen en waarop we willen aansluiten’ was dan ook hun reactie toen ze werden benaderd door De Groene Grachten. Verduurzaming kan een negatieve invloed hebben op een monument, door bijvoorbeeld verkeerde isolatie. Maar kan ook juist een positieve bijdrage leveren aan het behoud van een pand. Zeker waar onderhoudskosten van een monument de pan uitrijzen.

Pakhuis de Zwijger

Partijen en erfgoedinstanties die uit het verleden slechte ervaringen met elkaar hadden, werkten in het project goed samen. Gezamenlijk naar oplossingen zoeken, in plaats van vanuit de markt ideeën ontwikkelen, waar aan het eind een ambtenaar een kruis doorheen moet zetten. Meest recente voorbeeld is het nieuwe dak van Pakhuis de Zwijger, een Rijksmonument dat volledig met zonnepanelen is bedekt. Na de oplevering van de eerste grachtenpanden en het ontwikkelen van De Groene Menukaart, werd afscheid genomen van de founding partners en als ‘onafhankelijke’ stichting verder gegaan op de ingeslagen weg. De schaal werd verbreed naar heel Nederland, waar De Groene Grachten nu allerhande projecten van een integrale, adviserende aanpak voorziet. Daarbij proberen Gehem en Rademaker de jonge ondernemersgeest te bewaken, ook bij het ouder worden. Zo werd voor de verduurzaming van Pakhuis de Zwijger de ongebruikelijke weg van een prijsvraag opgezet. Met in de jury het hoofd van Monumentenzorg

Amsterdam. Een uitgekookte zet. Onlangs werd door de winnaar van de prijsvraag een volledig met matzwarte zonnepanelen bedekt dak opgeleverd. Daarbij hielp het dat een jaar geleden de regel in Amsterdam werd afgeschaft die bepaalde dat een dak van een beschermd stadsgezicht slechts voor dertig procent met zonnepanelen bedekt mag worden. En dat terwijl vrijwel de gehele binnenstad van Amsterdam tot beschermd stadsgezicht behoort.

Vieze regels

Gemeenteraadslid Marijn Bosman was verantwoordelijk voor de afschaffing van de regel van maximaal dertig procent zonnepanelen per dak. De dertig procent regel stond in de Welstandsnota voor Amsterdam. “De ondertitel van de welstandsnota is: ‘de schoonheid van Amsterdam’. Maar het ging er bij mij niet in dat een dak dat voor dertig procent uit blauwe zonnepanelen bestaat, met aluminiumrand, mooier zou zijn dan een dak volledig bedekt met matzwarte panelen. Een gekke regel dus, overgenomen uit de regels voor dakkapellen, waarvoor dezelfde regel geldt. Men heeft gedacht, zonnepanelen liggen ook op het dak, dus laten we daar ook maar dertig procent voor hanteren.” Bosman diende een motie in voor afschaffing van de regel, maar werd bij het indienen ervan gewaarschuwd voor boze reacties van instanties als ‘de vrienden van Amsterdam’. “Maar de motie is unaniem aangenomen en ik heb nul boze reacties gehad.” Vaak loopt bestaande regelgeving achter op de nieuwste ontwikkelingen rondom duurzaamheid. De ontwikkeling van matzwarte, esthetische zonnepanelen is een voorbeeld van zo’n nieuwe ontwikkeling. Na afschaffing van de regel werden nieuwe richtlijnen ingesteld voor de toepassing van zonnepanelen, met daarin bepalingen voor de juiste aanpak op maat. Bijvoorbeeld dat zonnepanelen dezelfde kleur als het oorspronkelijke dak moeten hebben. Voor het opstellen van de bepalingen werd niet alleen met erfgoedinstanties overlegd, maar ook met architecten en maatschappelijke organisaties, waaronder De Groene Grachten. Bosman deelt het geloof van Rademaker dat het in dezen nodig is om verschillende partijen met elkaar aan tafel te zetten. “Ga niet alleen in gesprek met mensen die de regels maken, maar ook met mensen die de oplossingen bedenken.

het dak van pakhuis de zwijger werd onlangs volledig bedekt met matzwarte zonnepanelen.

B+U 6 2015 47

“Vaak lopen bestaande regels achter op duurzaamheid” Architecten hebben bijvoorbeeld echt wel hart voor de historie van een pand.”

Legeskosten doorn in het oog

Zowel Rademaker als Bosman noemen de hoge legeskosten als drempel voor verduurzaming. Met name de hoge kosten voor het inbrengen van dubbel glas in monumenten. De grachtenpanden in Amsterdam hebben van oorsprong enkel glas. “Onmogelijk te isoleren”, aldus Bosman. “De regel is dat dubbel glas niet mag spiegelen.

Als iemand nu dubbel glas wil aanbrengen, moet hij de gemeente betalen om een commissie van experts langs te laten komen. Die commissie bepaalt of de ramen spiegelen of niet. Daardoor worden de kosten voor dubbel glas vijf maal hoger dan normaal.”

De grote uitdaging is dus wet- en regelgeving die per monument een gepaste oplossing faciliteert. Er is aangetoond dat er generieke oplossingen zijn, die monumenten duurzamer en rendabeler maken. Maar hoe dit per pand wordt toegepast, waardoor geen afbreuk wordt gedaan aan het monument, is maatwerk en vereist een inhoudelijke blik. In het geval van Pakhuis de Zwijger heeft dit goed uitgepakt. Juist dat het hele dak werd bedekt en niet dertig procent, heeft ervoor gezorgd dat

de oplossing niet opvalt en een esthetische, eenduidige uitstraling heeft gekregen. Bosman is er dan ook erg blij mee. Ze stuurde direct schriftelijke vragen in bij de gemeenteraad. “Wat kunnen we hiervan leren? Dit is het voorbeeldproject dat we nodig hadden. Het laat zien dat een mooie oplossing mogelijk is. Mensen van Monumentenzorg zullen minder snel schrikken, wanneer iemand aankomt met een vergunningsaanvraag voor zonnepanelen. Het is belangrijk om te onderzoeken of er mogelijkheden zijn om dit op te schalen.” Uiteindelijk is verduurzamen volgens Bosman een opgave van iedereen. Echter wordt vaak eerst naar anderen gewezen.

“Monumentenzorg zegt: ‘er zijn maar 9000 monumenten in Amsterdam. Als je wilt verduurzamen, ga dan eerst maar eens praten met woningcorporaties’. De woningcorporaties zeggen: ‘Onze huurders zijn niet zo vermogend, begin maar eens bij de particulieren’. Terwijl die particulieren de eigenaren van de monumenten zijn.

Wijs niet naar anderen, maar zoek oplossingen voor je eigen opgave. Soms doet Monumentenzorg dat al heel goed, soms kan er een tandje bij.”

Global Grounds@KIT

De pioniertijd is voor De Groene Grachten min of meer voorbij. Er is bewezen dat verduurzaming van monumenten op een integere wijze mogelijk is en marktpartijen pakken langzaam de handschoen op. De jonge honden zijn dus enigszins geïntegreerd in de bouwwereld, ware het niet dat een eigenzinnige kijk op verdienmodellen wordt doorontwikkeld. Het laatste grote afgeronde project is KIT Global Grounds. Het Koninklijk Instituut voor de Tropen, KIT, kampte met leegstand, verloor enkele jaren geleden haar subsidie, en moest op zoek naar een wijze om te voorkomen dat het gebouw en bijbehorende Tropenmuseum een financierings- en onderhoudsprobleem zou krijgen. Niet direct een moment om te investeren in duurzaamheid. Of toch wel? In intensieve samenwerking met De Groene Grachten werd een alternatieve oplossing gevonden. Niet zozeer het pand zelf is verduurzaamd, als wel de exploitatie van een deel ervan. Al op de eerste brainstormsessie met de directie van het KIT kwam het initiatief ‘Global Grounds’ naar boven. Een co-working space, waar duurzame, internationale, ondernemers elkaar ontmoeten

48 B+U 6 2015

op de werkvloer. Dit mes sneed aan vele kanten. Voor De Groene Grachten een oplossing om een nieuwe manier van verduurzaming van monumenten te ontwikkelen.

Voor de internationale en duurzame ondernemers en zelfstandigen een unieke gelegenheid om laagdrempelig een netwerk van gelijkgestemden te ontmoeten. Daarbij kan naadloos worden aangesloten op het werk en de spirit van het Tropeninstituut, dat zich vanouds richt op internationale ontwikkeling, gezondheid en mensenrechten. En het Tropeninstituut heeft op haar beurt weer extra inkomsten, waarmee het monument onderhouden en verduurzaamd kan worden.

Open werkruimte

Dat is de gedachte. In eerste instantie een duurzame exploitatie, om daarna ook het pand zelf een verduur-

zaming te kunnen laten ondergaan. Inmiddels is de eerste stap afgelopen augustus afgerond, toen Global Grounds werd geopend in een flank van het immense pand van het KIT. In combinatie met draaijer+partners, gespecialiseerd in huisvesting en kantoren, werden zo’n 70 (flexibele) werkplekken gecreëerd op zo’n 600 vierkante meter. Open werkruimten waren een vereiste, om contact tussen de gebruikers te stimuleren. Maar in het monument mogen niet zomaar muren afgebroken worden. Bouwhistorisch onderzoek toonde aan dat het halve gebouw in de loop der tijd verpakt is, met gipswanden, weggewerkte plafonds en dergelijke. Op heel oude bouwtekeningen bleken deuren te zijn geweeest waar nu muren waren. De proef werd op de som genomen door op die plekken een gat in de gipsen muur te slaan.

De deuropeningen bleken er nog te zitten, waardoor het

Vluchtelingenhuis van karton Eén van de duurzame internationale ondernemers die in Global Grounds@KIT een plekje heeft gevonden is Lode Bruins. Momenteel ontwikkelt hij met een compagnon opklapbare huisjes, bestemd voor lokale opvang van vluchtelingen. Twee jaar geleden is Bruins begonnen met het idee, maar door de huidige situatie staan de investeerders nu te dringen en is het project in een stroomversnelling geraakt. Bruins wil zo snel mogelijk zijn prototype ontwikkelen. Voor de ontwikkeling van een prototype is Bruins van plan een combinatie van bestaande materialen, onder andere kraftliner en golfkarton, te gebruiken. Dit kan volgens hem een goedkope, zeer goed geïsoleerde, makkelijk te transporteren en op te bouwen vluchtelingenhuis opleveren. “De huisjes moeten door twee man binnen een uur op te zetten zijn, met zo min mogelijk losse onderdelen. IKEA heeft ook een vluchtelingenhuis, maar daar heb je minimaal twee uur voor nodig voordat het staat. Het huisje moet zo simpel mogelijk te fabriceren en te bouwen zijn. Het probleem van karton is dat het niet tegen vocht kan,

maar middels bestaande materialen uit de verpakkingsindustrie, is het mogelijk om huisjes te maken die met gemak vijf jaar weer en wind doorstaan. Materialen die ook gebruikt worden voor pakken sap, die kun je ook jarenlang in de koelkast bewaren.” Ook de ingerilde vouwen in een pak sap dienen als voorbeeld voor de vouwen in het ontwerp van het kartonnen huis. De uiteindelijke combinatie van materialen is acht centimeter dik.

Middels een wikkel, een spanner, wordt het geheel van segmenten bij elkaar gehouden, als het ware bij elkaar geperst. Deze techniek is reeds succesvol toegepast bij het ‘Wikkelhuis’, een idee van de Fiction Factory, waar Bruins aan meewerkte. “Het mooie van karton is dat het heel goed te impregneren is. Daarmee kun je het geheel verzegelen.

Het zuigt zich vol en sluit zich af. Dat werkt heel mooi.” Bruins wil dat kartonfabrikanten het eindproduct zelf kunnen gaan produceren, daarom is het ontwerp zo recht en plat mogelijk. “Golfkarton isoleert net zo goed als glaswol, zowel tegen geluid als tegen koude. Belangrijk voor vluchtelingen. In

feite isoleer je met heel kleine luchtkamertjes.”

Bruins is opgeleid als beeldhouwer en houdt zich het liefst met de techniek bezig. Met zijn idee wil Bruins een bijdrage leveren aan het vinden van oplossingen voor (lokale) opvang van vluchtelingen. Hij vindt het dan ook niet erg wanneer het huisje voor grootschalige productie wordt overgenomen of wanneer andere goede varianten op de markt verschijnen. “Ik kan me voorstellen dat als het lukt, het heel makkelijk is aan te besteden. Er zijn zo veel kartonfabrikanten wereldwijd, er wordt aan de lopende band kilometers van dergelijk karton geproduceerd.” Bruins gelooft in karton als materiaal met veel potentie voor de bouw. Voor Global Grounds@KIT ontwierp hij zes werktafels van hetzelfde materiaal, als visitekaartje, om te laten zien hoe stevig het materiaal kan zijn. Uiteindelijk zou hij het karton zo willen verduurzamen, dat het volledig onder water zou kunnen worden gezet. Ook kunnen dergelijke huisjes volgens hem prima fungeren op een dak, of in een leegstaand kantoor, als comfortabele antikraak-oplossing.

B+U 6 2015 49

“Potentie voor besparing maar ook voor de bouw”

vangen. Wat verdienmodel betreft wil Rademaker toe naar meer verantwoordelijkheid in de gebruikersfase.

Dat is de uiteindelijke droom: het verduurzamen van panden combineren met een duurzame exploitatie.

“We zijn nu van begin tot eind bij een project betrokken, maar het liefst wil ik niet meer betaald worden voor advies, maar uit de energiebesparing of exploitatie die wordt bereikt, dat we direct worden afgerekend op resultaat.” Een volgende stap is dus het ontwikkelen van juiste monitoring in de gebruikersfase. “Daarin moeten we nog veel meer ervaring opdoen. De gebruiksfactor is daarin belangrijk. Stel dat gezegd wordt: ‘we zijn nu lekker geïsoleerd, knal de verwarming maar op 22 graden’.”

Opschalen van verduurzaming

De Groene Grachten betrad als vreemde eend in de bijt de bouwwereld. Maar langzamerhand lijken zowel bouwpartijen als wet- en regelgeving de handschoen van verduurzaming van de meer dan 1,5 miljoen historische panden in Nederland op te pakken. Jaren tachtigwoningen verduurzamen kan natuurlijk ook prima, maar Rademaker blijft liever gericht op de potentie van oude gebouwen. Niet in de laatste plaats omdat daar veel te verduurzamen valt, zeker wat betreft verwarming en koeling. “Wij geloven in een grote potentie voor besparing, maar ook voor de markt, voor de bouw. Wat zou het mooi zijn om dit op grote schaal te kunnen doen. We hebben nu diverse voorbeeldprojecten afgerond, daarin een doorbraak bewerkstelligd, maar hoe schaal je dat op? Hoe schaal je op wat iedere keer weer maatwerk is?”De online menukaart is daarbij een begin. Die wordt, in samenwerking met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, landelijk gemaakt. Diverse gemeenten hebben zich gemeld voor de ontwikkeling van een eigen pagina binnen de landelijk site. De politiek lijkt de vraag die onder veel eigenaren van historische panden leeft, dus op te pakken. Ook gemeenten bezitten natuurlijk veel historische panden, waarvan de kosten soms geen sinecure zijn. Een goede gedachte daarbij is dat de ontwikkeling van gedegen oplossingen de komende vierhonderd jaar alleen maar sneller kan gaan dan de afgelopen vierhonderd jaar het geval was. Vooruitkijken blijft het devies, vraag dat maar aan de geestelijk erfgenamen van Ockels. BOUW+ UIT VOERING

pand in die zin nog meer ‘zoals vroeger’ is geworden en Global Grounds de gewenste open structuur kon krijgen.

“Het is het eerste bedrijfsverzamelgebouw dat echt gericht is op internationale, duurzame ontwikkeling. En dat in het pand van een instituut waar dit al honderd jaar gebeurt.” Rademaker is zo trots op en tevreden met het resultaat, dat De Groene Grachten inmiddels zelf voor een deel vanuit Global Grounds opereert. Het pand wordt nu door het KIT zelf geëxploiteerd.

Cradle tot Cradle tapijt

Hij ziet dat de vraag voor dergelijke werkplekken leeft vanuit duurzame ondernemers, in Amsterdam en heel Nederland. Global Grounds is inmiddels vrijwel volgeboekt. Daarom wordt al gekeken naar uitbreiding. “Er resteren nog plekken met weinig natuurlijke lichtinval.

Daar moet je misschien openingen in het dak maken om het voor huurders aantrekkelijk maken. Er wordt gedacht hoe dat in zo’n oud gebouw zou kunnen en mogen.” Niks geitenwollensokkenmentaliteit dus, maar zakeninstinct pur sang. Een groen zakeninstinct, dat wel. Ook de eerste stappen naar verduurzaming van het pand zelf zijn inmiddels gezet: De vloer wordt bedekt met cradle to cradle tapijt van Desso. De tl-verlichting zal worden vervangen voor een duurzame variant, gemaakt door mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt. Bovendien blijkt het KIT geschikt voor een WKO-oplossing, om de grote koelingsvraag van met name het museum op te advertentie

Onze specialisatie zijn alle voorkomende dakdekkers en timmerwerkzaamheden in: Nieuwbouw Renovatie Onderhoud Restauratie

Isolatie Loodwerkzaamheden Kraanverhuur Zonnebloemstraat 22 9288 AJ Kootstertille Telefoon 0629189859 info@hellendedakenbv.nl www.hellendedakenbv.nl 13408

50 B+U 6 2015

M. van der Spek Hoveniersbedrijf B.V. Sinds 1978.

Meer informatie over het Rijksmuseum www.mvdspekhoveniers.nl/rijksmuseum of scan de QR-code.

Disciplines: Tuinontwerp Aanleg Terreininrichting Tuinonderhoud Binnentuinen Boomverzorging (European tree Worker) Boomverplanting Hout- en staalconstructies Beplantingsadvies Groenvoorziening

Verkeersregelaars Inspectie speelgelegenheden (SVS-Inspecteur**) Natuurspeeltuinen Dak en gevelgroen (Machinale) Bestratingwerkzaamheden Rioleringswerkzaamheden Grondwerkzaamheden Installatie Speeltoestellen Verhuur machinepark

Februari 2013 hebben we een zilver medaille gewonnen bij de verkiezing duurzaamste hovenier 2012, in 2011 waren we genomineerd voor beste leerbedrijf.

Geeft ook ondersteuning bij: - Vergunningaanvragen - Subsidieaanvragen - Bewoners initiatieven in openbaar groen

mvdspekhoveniersbedrijf

13383

@MvdSpekHovenier

M. van der Spek Hoveniersbedrijf BV - Hogeveenseweg 51 - 2731 LB Benthuizen - Telefoon: (0172) 58 30 50 - Mail: info@mvdspekhoveniers.nl

Rijneveld 12 | 2771 XT Boskoop | T (0172) 235 235 | F (0172) 235 245 | info@boot.nl | www.boot.nl

Compleet in functioneel groen

13374

Verkeerskundig Adviesbureau Ronnico B+U 6 2015 51

Verkeerskundig Adviesbureau Ronnico

Specialisten in bebording Verkeersborden, straatnaamborden en bewegwijzering. Dat is waar het bij Verkeerskundig Adviesbureau Ronnico elke dag om draait. Het bedrijf staat ook wel bekend als de organisatie die al twintig jaar het bekende bordenboekje maakt. Ronnico is gespecialiseerd in alles wat met bebording te maken heeft. Van advies en het opstellen van beleidsnota’s tot onderhoud en beheer.

S

inds 2006 houdt het bedrijf zich zelfstandig bezig met ontwerp, inventarisatie en beheer van bebording. Door toenemende vraag vanuit de markt zijn daar ook werkzaamheden zoals het geven van advies en het opstellen van beleid en richtlijnen bijgekomen. Voor wegbeheerders maakt Ronnico ook verkeersbesluiten en database-analyses. Het bedrijf zet zichzelf op de kaart door haar transparante en directe manier van werken. Er heerst geen ­hiërarchie, juist het tegenovergestelde. Bij Ronnico benaderen ze hun

beheer­applicaties SignCloud, CityCloud, ParkCloud en LumiCloud.

De beheerapps geven visueel inzicht in bebording, stad- en parkmeubilair, parkeermaatregelen en lichtmasten. Met de opgeslagen data kunnen heldere overzichten voor beleid en onderhoud worden gegenereerd. De beheerapplicaties zijn gebaseerd op Greenpoint, het online beheersysteem voor de openbare ruimte ontwikkeld door Greenpoint Advies, waarmee Ronnico een krachtig samenwerkingsverband heeft. Het systeem wordt al door meer door dan 40 gemeentes gebruikt en is de opvolger van conventionele systemen.

Recent afgeronde projecten

opdrachtgevers informeel en persoonlijk. De lijnen zijn kort want als de opdrachtgever contact opneemt, krijgen zij direct de mensen te spreken die het werk ook daadwerkelijk uitvoeren. Daarnaast kunnen de opdrachtgevers via een beheerapp de werkzaamheden 24/7 online volgen. Dat geeft inzichtelijkheid en schept duidelijkheid.

Ronnico biedt een totaalpakket aan diensten op het gebied van verkeersborden, straatnaamborden en bewegwijzering. Van plan tot plaatsing. En van inventarisatie of database-analyse tot beheer. De ervaren verkeerskundigen stellen verkeersbesluiten op en ondersteunen wegbeheerders met advies, richtlijnen en beleidsvoorstellen.

Beheerapps

Volgens Ronnico kan zo’n 15 procent van de bestaande verkeersborden gesaneerd worden. Het bedrijf heeft een geheel eigen kijk op beheer en adviseert klanten hoe zij hun beheer zo efficiënt mogelijk kunnen maken. Daarbij maken ze gebruik van hun online

Verkeerskundig Adviesbureau Ronnico

Nijkerkerstraat 149 3871 KB Hoevelaken

Ronnico ontwierp de bewegwijzering voor de nieuwe rondweg van de gemeente Reeuwijk. Ronnico was tevens verantwoordelijk voor de plaatsing van de nieuwe masten. Ook de gemeente Diemen deed een beroep op de organisatie. De afgelopen jaren is Diemen nogal gegroeid qua omvang. Daardoor zijn er honderden nieuwe lichtmasten bijgekomen.

Tot voor kort kregen deze lichtmasten elk hun eigen nummer, maar door de vele werkDe diensten van zaamheden lukte het Diemen Ronnico: niet meer om de tel bij te hou Advies den. Tijd voor een hernumme Inventarisatie ring. Gelijk een mooie aanlei Inspectie ding om de masten te schouwen Onderhoud en beheer en het beheer goed op poten Verkeersbesluiten te zetten, in de nieuwe door Ronnico ontworpen dataset LumiCloud. Ronnico ontwikkelde de dataset speciaal voor de inventarisatie en schouw van de openbare verlichting in Diemen. In de dataset kan alles worden vastgelegd wat noodzakelijk én handig is voor goed beheer, zoals soorten armatuur, fittingen, leeftijd en schadebeelden. Alle masten en objecten zijn ingemeten met een x en y coördinaat volgens BGT richtlijn. Kijk voor meer informatie over de diverse werkzaamheden en projecten op: www.ronnico.nl

T +31 650 652 616

E info@ronnico.nl I www.ronnico.nl

52 B+U 6 2015 van berkel groep

Aanpakkers van nature Vooruitgang is zorgen dat je niet stilstaat en betekent dat je van aanpakken houdt. Door aan te pakken, vooruit te denken en relaties te leggen waar anderen deze niet zien, heeft de Brabantse Van Berkel Groep zich de afgelopen decennia keer op keer bewezen. Een organisatie die vertrouwt op jaren van ervaring en kunde binnen diverse disciplines. Groei meten ze niet op basis van het aantal opdrachten, maar in generaties.

H

et familiebedrijf bestaat in 2015 dan ook al zestig jaar met de tweede generatie Van Berkel aan het roer. Alle vier de aandeelhouders, Jan, Tonio, Hein en Patrick van Berkel werken dagelijks hard mee aan de toekomst van het bedrijf. Ruim 120 medewerkers, verspreid over acht locaties in Brabant, zijn aanpakkers van nature.

De aanschaf van een tractor in 1955 door de familie Van Berkel gaf het startschot voor de twee ondernemende broers Harrie en Henk van Berkel. Daarmee begon een tijdperk waar goede onder­nemerszin en verstandige keuzes leidden tot het bedrijf van vandaag.

Een bedrijf gericht op aanleg en onderhoud van landschap en infrastructuur, productontwikkeling op basis van reststoffen en multi­modale logistieke dienstverlening. Met een sterk probleem­

oplossend ver­mogen, klantgericht werken en een goede service weet het bedrijf zich al vele jaren te onderscheiden.

Specialisaties

De familie Van Berkel is opgegroeid met werken in de natuur. Niet voor niets heeft de Van Berkel Groep vandaag de dag kunde van vrijwel alle facetten van natuurbouw en onderhoud. Van de realisatie van natuurgebieden, ecologische verbindingszones en stads­parken tot en met het onderhouden daarvan. Het bedrijf is specialist op het gebied van natte waterlopen. Daarbij kan gedacht worden aan herinrichting, baggerwerken en ecologisch maaionderhoud. Daarnaast is werken in de wegbermen en onverharde wegen het bedrijf op het lijf geschreven. De jarenlang opgebouwde expertise vormt

van berkel groep B+U 6 2015 53

De vier divisies van de Van Berkel Groep 1 Van Berkel Landschap & Infra BV, opererend vanuit Schijndel en St. Oedenrode, actief op het gebied van aanleg en onderhoud van landschap en infrastructuur.

2 Van Berkel Biomassa & Bodemproducten BV, opererend vanuit Uden, Etten- Leur en Veldhoven. Producent van biomassa en bodemverbeteraars en actief op het gebied van bioraffinage.

3 Van Berkel Bouwstoffen & Transport BV, opererend vanuit Eindhoven. Producent van secundaire bouwgrondstoffen en granulaten en specialist in bulklogistiek.

4 Van Berkel Logistics, bestaande uit Inland Terminal Veghel BV, Inland Terminal Cuijk en Van Berkel Shipping BV, opererend vanuit Veghel en Cuijk. Multi­ modale logistieke dienstverlener voor containers en bulkgoederen.

de basis voor in huis ontwikkelde methodes voor aflagen, aan­ vullen en profileren van bermen en halfverhardingen. Ook voor het ­aanleggen van bermverhardingen beschikt het bedrijf over efficiënte toepassingsmethodes. Dankzij de combinatie van vakmanschap en hoogwaardige machines profiteren opdrachtgevers van een ­professionele en kostenefficiënte aanpak.

onderhoudswerken. De bouwstoffen en bodem­verbeter­aars worden onder meer geproduceerd vanuit de reststoffen die vrijkomen bij werken in het landschap en de infrastructuur.

Met deze ‘cradle-to-cradle’ gedachte neemt het bedrijf zijn verant­woordelijk­heid naar de toekomst en bouwt het mee aan een kringloop­economie.

Synergie

2015

Als producent van bouwstoffen en bodemverbeteraars past de Van Berkel Groep zoveel mogelijk hergebruik toe om kringlopen te laten sluiten. Hierbij combineren ze productie, logistiek, aanleg- en

Kijk voor meer informatie op www.vanberkelgroep.eu

De vier divisies van de Van Berkel Groep werken autonoom en bieden specialistische kennis voor iedere opdrachtgever. Door deze specialismen te combineren, ontstaat een totaalaanpak waarmee de opdrachtgever wordt ontzorgd. Met hun no-nonsense beleid en het verbinden van werkzaamheden in de keten zoekt het bedrijf continu naar methoden om hun klanten naast de kwaliteit van een specialist gelijktijdig het gemak van een totaalpakket te bieden.

Van Berkel Groep

Locatie Schijndel Hoeves 10

Het jaar 2015 is voor de Van Berkel Groep een bijzonder jaar. Dit jaar is het zestig jaar geleden dat de broers Van Berkel het bedrijf zijn begonnen. Er is zestig jaar gebouwd aan een betrouwbare en bedreven partner die met beide benen stevig op de Brabantse bodem staat. Een organisatie die zich kenmerkt door jarenlange ervaring, een hecht team van vakbekwame medewerkers en een uitgebreid machinepark. Waar de juiste mentaliteit, een flexibele houding en een klantgerichte benadering hand in hand gaan. Aanpakkers van nature.

5482 NL Schijndel Tel. 0413-36 32 59

info@vanberkelgroep.eu www.vanberkelgroep.eu

54 B+U 6 2015

Uw partner voor infrastructurele vraagstukken!

Uw onderhoudsbedrijf met ruim 75 jaar ervaring!

Inspecties Normeringen Trainingen Advies

ROZA vastgoedonderhoud B.V. Postbus 133

Certificaten

4100 AC Culemborg 0345 53 44 96

Internet: www.rozavgo.nl

13340

Tel.:

A-Quin b.v.

Industrieweg 43 3361 HJ Sliedrecht T 0184 - 41 07 12 E info@A-Quin.nl

Met onze diensten infrastruc­ tuur ontzorgen wij u volledig.

Wat vindt u belangrijk? Wat zijn uw doelstellingen? Persoon­ lijke aandacht is niet alleen in de beginfase belangrijk, het is een continu proces.

Dat doen wij niet alleen, maar samen met u. Onze gemoti­ veerde en ervaren vakspecia­ listen zijn de garantie voor een goed resultaat.

Dát bedoelt A-Quin met ontzorgen!

www.a-quin.nl

13325

Samen bouwen aan een veilige en prettige leefomgeving voor nu en later.

Van bagger naar waardevolle bouwstof.

Aircleaner Renoveren zonder stof √√√ ZUIVERT 700 M3/U √√√ WEEGT SLECHTS 11 KG

Unieke ontwateringsmethode Baleen Rapid Dewatering System®.

smals.com

ROYAL

SMALS

13330

√√√ GELUIDSARM / 58 dB(A)

Bij AirBo geloven wij dat de vakman in de bouw gezond, veilig en efficiënt zou moeten kunnen werken. Met onze producten die voldoen aan alle veiligheidsvoorschriften en wettelijke normeringen op het gebied van stofvrij werken, kan dát gerealiseerd worden.

www.airbo.eu 13323a

Bouwbedrijf Kreeft B+U 6 2015 55

Bouwbedrijf Kreeft Een begrip in regio Ede De roots van Bouwbedrijf Kreeft liggen in onderhoud en renovatie voor woningcorporaties, overheid en semi-overheid. Tegenwoordig richt het bedrijf zijn pijlen ook op seriematige woningbouw, de zorg en restauratie. Met vijftig vaste medewerkers is dit middelgroot allround familiebedrijf een begrip in Ede en omgeving.

B

ouwbedrijf Kreeft is actief in bouwkundig onderhoud, schadeherstel bij inbraak, storm, brand of lekkage. Maar ook in de specifieke nieuwbouw of verbouw van woningen en kantoren, scholen en bedrijfsruimtes zijn zij actief. Als laatste opereren zij 365 dagen per jaar als storingsdienst voor calamiteiten buiten kantoortijden. Het bedrijf wordt voornamelijk door professionele opdracht­ gevers zoals gemeenten, Rijksvastgoedbedrijf, Defensie, woningbouwcorporaties, VvE’s en private investeerders in de arm genomen, veelal 30 kilometer rondom Ede.

Flexvalley

In samenwerking met Theo Verburg Architecten uit Ede zijn de ‘Flexvalley’ woningen ontwikkeld. Een innovatieve en duurzame conceptwoning geschikt voor (sociale) verhuur en verkoop (eigen ontwikkeling). Door veelal samen te werken met regionale onderaannemers en leveranciers waar al een langdurige relatie mee is opgebouwd kan er snel geschakeld worden in de prijsvorming en voorbereiding en worden afstemmingsproblemen tijdens de uitvoering tot een minimum beperkt. Dit concept staat vast, maar afhankelijk van de stedenbouwkundige eisen en welstand kunnen deze woningen naar gelang van de wens van de opdrachtgever gebouwd worden.

restauratie mauritskazerne

Samenwerking

Daarnaast hebben BPD (voorheen Bouwfonds Ontwikkeling) en Bouwbedrijf Kreeft een koop- en ontwikkelingsovereenkomst gesloten met de gemeente Scherpenzeel voor de ontwikkeling van een deel van de Heijhorstlocatie in Scherpenzeel. Deze partijen hebben de gemeente in een uitgebreide selectieprocedure het beste aanbod gedaan. Op de bewuste locatie zijn BPD en Kreeft voornemens in totaal zestien koopwoningen te ontwikkelen en te realiseren.

16 woningen thuis in heijhorst

Ontwikkelingen 41 flexvalleywoningen ede

Restauratie

Dat het bedrijf een uitstekende reputatie heeft opgebouwd blijkt wel uit het feit dat zij zijn ingehuurd door de gemeente Ede om de Mauritskazerne volledig te restaureren. Een waar prestigeproject vindt men bij de organisatie. Momenteel zijn er vier vakmensen gestart met een vakopleiding in de restauratie en binnenkort hoopt het bedrijf het certificaat tot erkend restaurateur te ontvangen.

Bouwbedrijf Kreeft

Faradaystraat 2 6718 XT Ede

Bouwbedrijf Kreeft investeert veel in nieuwe software om de diverse processen zo soepel mogelijk te laten verlopen. Met name in het onderhoud en schadeherstel is de administratieve afwikkeling een proces wat veel tijd en aandacht vraagt. Op dit moment loopt in samenwerking met een woningbouwcorporatie een “pilot” project waarin de digitalisering van het complete proces van opdracht tot en met facturatie het einddoel is. Dit zal voor beide partijen straks een forse besparing in tijd en dus kosten moeten opleveren. Kijk voor het laatste nieuws omtrent Bouwbedrijf Kreeft op: www.bouw­ bedrijfkreeft.nl

T 0318-632996 F 0318-632990

E info@bouwbedrijfkreeft.nl I www.bouwbedrijfkreeft.nl

56 B+U 6 2015 Julius Signal BV

Leverancier van vaarwegmarkering oplossingen Met ingang van april 2015 is de maritieme en luchtvaart signalisatie divisie van PINTSCH ABEN verder gegaan onder de vlag van JULIUS SIGNAL B.V., vernoemd naar de oorspronkelijke uitvinder en oprichter van de maritieme signalisatie onderneming JULIUS PINTSCH. Deze beslissing is het resultaat van een strategische herschikking binnen de PINTSCH groep waarbij de focus zich concentreert op spoorbaan- en verkeersinfrastructuur.

J

ulius Signal BV staat onder leiding van Arnout Spiegelenberg, tevens management teamlid bij IMT BV. IMT BV, gevestigd in Culemborg, is de specialist in explosieveilige offshore signalisatiesystemen voor de olie- en gasindustrie. Julius Signal BV en IMT BV bieden gezamenlijk de meest brede productportfolio op het gebied van signalisatie (Explosieveilig en safe area, on en offshore, obstructie, windmolenparken, helideckverlichting incl Circle-H, IQL en LED).

De activiteiten van Pintsch Aben sloten mooi aan. Julius Signal BV is de rechtsopvolger van Pintsch Aben BV’s verkeerssignalisatie onderneming. Om de overgang zo soepel mogelijk te laten verlopen zijn achter de schermen al een aantal maanden gesprekken gevoerd en acties in werking gezet. In april 2015 was het dan zover! Pintsch Aben’s verkeerssignalisatie onderneming ging officieel over naar Julius Signal BV. Om alle kennis en ervaring welke zijn opgebouwd in de afgelopen 150 jaar te continueren, komen naast tekeningen, ontwikkelingen, innovaties en producten uiteraard ook de medewerkers van Pintsch Aben’s verkeerssignalisatie onderneming over naar Julius Sig-

Producten Marinelantaarns Marine Schijnwerper Autonome Compact Bakens Obstakelverlichting Sluis and Port Signalen Boeien Marine Equipment Bewaking op afstand

nal BV. De vervaardiging van de Pintsch Aben producten zal door deze medewerkers plaatsvinden in Culemborg. Hiermee garandeert het bedrijf het hoge serviceniveau en de hoge kwaliteit van de producten zoals de klanten dat gewend waren bij Pintsch Aben. De 51 deskundige en ervaren medewerkers kunnen het volledige traject in eigen beheer uitvoeren. Van productie tot plaatsing, tot monitoring en onderhoud. Maar daar stopt het niet. Het bedrijf zit vol met ideeën voor nieuwe producten en oplossingen die zij de komende tijd zullen ontwikkelen en presenteren.

Ledspuiverlichting

Julius Signal staat voor kwaliteit en heeft ook duurzaamheid en zorg voor het milieu hoog in het vaandel staan. Zo leveren zij ledspuiverlichting die normaal met conventionele verlichting geleverd wordt, maar Julius Signal levert deze met LED verlichting. Het is een stand

Julius Signal BV B+U 6 2015 57

alone systeem, waardoor er geen kabels of dergelijke nodig zijn. Dat uit zich in duurzame energie, draadloze bediending en onderhoudsvrij voor minimaal 10 jaar. Het voordeel is een onderhoudsbesparing met vergelijkbare lichtopbrengst. Het goed aanstralen van de (scheepsvaart)borden met LED units is uiterst complex. Er moet aan diverse eisen voldaan worden. Maar omdat de organisatie steeds kan beschikken over de nieuwste generatie high-intensity LED’s wordt hiermee ruimschoots aan die eisen voldaan.

Projecten

De export zal gaan stijgen de komende jaren. Nu doet de organisatie al veel in Duitsland, maar zijn zij tevens actief in Indonesië. Het eerste project wat in opdracht is verkregen via de agent in Indonesië bestaat uit de levering van 32 autonome LED lantaarns met GPS synchronisatie voor bestaande boeien en diverse LED marine lantaarns voorzien van GPS synchronisatie met zichtafstanden variërend tussen de 5 en de 13,5 zeemijlen. De projecten die uit Duitsland zijn verworven zijn de productie en levering van 310 kunststof binnenwater boeien t.b.v. snel stromende vaarwegen. Ook hebben zij de opdracht gekregen om 400 stuks LED aanstraalverlichting voor het verlichten

Julius Signal BV

Pascalweg 10 4104 BG Culemborg

van de scheepvaartborden langs de Duitse vaarwegen te leveren.

Deze zijn ook zeer geschikt voor de Nederlandse markt aangezien ze een stand alone systeem bevatten, geen infra nodig hebben en energieneutraal zijn. Wereldwijd liggen er vele Pintsch Aben stalen boeien in de wateren die aan vervanging toe zijn. Tegenwoordig worden deze bijna alleen nog in kunststof geleverd. Maar in de armere landen hebben ze liever staal omdat deze boeien makkelijk te repareren zijn. In Nederland zijn de volgende projecten verworven: Autonome lichtenlijn op duurzame energie voorzien van een draadloos monitoring en control systeem. Ook werden er twee stuks auto­nome dwarsstroomborden voorzien van een draadloos monitoring en control systeem voor de Maas geleverd. Meer projecten en een uitgebreide beschrijving staan op: www.julius-signal.com.

Nog 150 jaar

Kortom, Julius Signal BV staat altijd open voor actuele uitdagingen en wensen van klanten op gebied van verkeerssignalisatie. Julius Signal BV en haar medewerkers streven ernaar nog minimaal 150 jaar toe te voegen aan de reeds bestaande historie. Met de innovatie en kwaliteit waar het bedrijf voor staat.

Postbus 399 4100 AJ Culemborg

T +31(0)85-7430300

E info@julius-signal.com I www.julius-signal.com

58 B+U 6 2015 Lekkerkerker Rotterdam

Snel en deskundig sloopwerk Dat Lekkerkerker Rotterdam zijn sporen in de branche verdiend heeft, mag wel duidelijk zijn. Het bedrijf is in 1905 opgericht als sloopbedrijf. Door de jaren heen zijn er nevenactiviteiten ontstaan die heel vruchtbaar zijn gebleken en zo is de tak verhuur van stalen rijplaten ontstaan. Het bedrijf is altijd in familiehanden gebleven en overgegaan van broer op broer, op zoon, op schoonzonen en dochter.

S

loopwerken Lekkerkerker Rotterdam B.V. is gespecialiseerd in alle voorkomende sloopwerkzaamheden. Van deelsloop tot totaalsloop en van schuur tot chemiefabriek. Het bedrijf heeft jarenlange ervaring in industrieel sloopwerk, waaronder chemische en petrochemische installaties. Doordat Lekkerkerker Rotterdam het slopersvak al meer dan honderd jaar in de vingers heeft, biedt zij een schat aan ervaring. De diverse werkzaamheden bestaan uit: slopen, demonteren en het verrichten van asbestsaneringen. Asbest wordt verwijderd volgens de laatste regelgeving, veilig voor personeel en omgeving en het personeel wat hiermee werkt is hier natuurlijk ­specifiek voor opgeleid.

Lekkerkerker Rotterdam B.V. verhuurt stalen en kunststof rijplaten, hekken en draglineschotten (met en zonder stalen rand) in diverse afmetingen. Hier zijn recentelijk oprijschotten bijgekomen om zowel banden als draglineschotten te sparen. Hiermee bieden zij met één keer rijden een aardig assortiment voor de bouwplaats. Daarnaast worden niet alleen de eigen kromme rijplaten gewalst maar ook die van derden.

Certificering

Het gehele bedrijf is uitgebreid gecertificeerd volgens ISO 9001, ISO 14001, SC-530 (asbest), SVMS-007 (sloop) en VCA P en werkt ­volgens MVO niveau 2. Het behalen van niveau 3 is een must voor

Lekkerkerker Rotterdam Vareseweg 125

3047 AT ROTTERDAM I www.lekkerkerker.com

sloopwerken Industrieel sloopwerk Demontage Asbestverwijdering Hydraulische kranen van 6 tot 70 ton met gieklengtes tot 26 meter

verhuur Stalen rijplaten Kunststof rijplaten Draglineschotten Oprijschotten Hekken Walsen rijplaten

dit jaar en daar wordt hard aan gewerkt. Om al deze werkzaamheden in goede orde uit te kunnen voeren beschikt het bedrijf over een uitgebreid machinepark dat aan de hoogste eisen voor dit specifieke werk voldoet. Alle machines worden bediend door gediplomeerde machinisten. Op het 25.000 m2 grote opslagterrein lopen 5 portaalkranen waarvan de 3 grootste een overspanning van 50 m. hebben. Zij worden vanaf de grond door gediplomeerde werknemers bediend. Alles bij het bedrijf draait om kwaliteit, veiligheid en milieu en gezondheid. Deze vier pijlers staan al jarenlang hoog in het vaandel. Om deze kennis up to date te houden, worden de personeelsleden elk jaar bijgeschoold. Daardoor heeft de klant de garantie, dat er gewerkt wordt met een gespecialiseerd en gecertificeerd bedrijf wat door onafhankelijke bureaus wordt gecontroleerd.

E verhuur@lekkerkerker.com E sloopwerken@lekkerkerker.com

T Verhuur: 010-2985858 T Sloopwerken: 010-2985859

B+U 6 2015 59

Oude Singel 41 3421 ED Oudewater T (0348) 56 37 11

Aanleg en onderhoud van stadion- sportveld- en industriĂŤle verlichting

E info@baggerengroenservice.nl W www.baggerengroenservice.nl

Research

Apparatuur voor scholen en industrie 13134

Duurzaam slopen & bouwen sinds 1934

13319

Vertel... en de student vergeet Zien... en de student onthoudt DOEN... en de student begrijpt

Data

Techniek en ICT Geavanceerde oplossingen voor al uw ICT-problemen/ vraagstukken

Ontwikkelen | Slopen | Bouwen | Onderhoud Duurzaam slopen & bouwen betekent voor ons niet alleen energiebesparing in huizen en gebouwen, maar ook investeren in de toekomst en in duurzame relaties met onze klanten.

Oostendorp Nederland B.V. Zwijndrecht Tel: +31 (078) 610 51 00 Email: info@oostendorpbv.nl

www.oostendorpbv.nl

Genuakade 1 Kampen T 038 333 20 10 twitter.com/weeverbv 13355a

60 B+U 6 2015 Van Schaik VOF

De kracht van eenvoud Handelsonderneming Van Schaik bezit haar eigen wilgenkwekerijen en is actief in het verwerken van wilgentakken. De wilgentakken worden gebruikt voor het maken van zinkstukken ten behoeve van oeverbescherming, beschoeiingen in watergangen, bleeslatten voor betuiningen en tuinafscheidingen en voor onderstammen voor de sierteeltkwekerij. De specialiteit van het bedrijf is echter het vervaardigen van de Schaikmat uit wilgentenen. Daarmee zijn zij uniek in Nederland en daarbuiten.

H

et beheer van watersystemen is de laatste decennia uitgegroeid tot een multidisciplinair samenspel betrokken tussen partijen en een veelzijdigheid van functies. Belangrijke aspecten hierbij zijn maatregelen die de belevingswaarde en ecologische betekenis naar een hoger niveau brengen. Vanuit deze visie heeft Van Schaik de Schaikmat ontwikkeld. Dit is een duurzame en multifunctioneel toepasbare mat van wilgentenen. De voordelen van de Schaikmat zijn legio. De mat is robuust, eenvoudig te schakeren en daardoor op veel locaties toepasbaar. Ook draagt de Schaikmat bij aan de kwaliteitsverbetering van de leefomgeving door de hoge

belevingswaarde en positieve impuls. Voor vogels, vissen, insecten en amfibieĂŤn biedt de Schaikmat een ecologische meerwaarde. En als laatste draagt de Schaikmat bij aan het realiseren van kader richtlijn water doelen.

Toepassingen

In Nederland worden elk jaar talloze oevers geherprofileerd, gerealiseerd en vergraven voor kleine ingrepen. Dit in het kader van herstel en versterking van verzakte oevers. Hierbij speelt de Schaikmat een belangrijke rol, want zij biedt op veel locaties een totaaloplossing.

De stevig geconstrueerde mat biedt de oever namelijk een stevige bescherming in de eerste kwetsbare fase waarin de oevers onbegroeid zijn. De mat kan tevens snel, efficiënt en tegen relatief lage kosten geplaatst worden en biedt een alternatief voor beschoeiing.

De matten kunnen van te voren al ingeplant worden met soorten die in het gebied voorkomen. Hierdoor blijft de ecologische functionaliteit gewaarborgd. De Schaikmat kan tevens als drijvend eiland worden ingezet om een ecologische meerwaarde te creëren in watergangen of om het aanzicht te verfraaien. Uiteraard zijn er meerdere toepassingen mogelijk. De Schaikmat kan ook gebruikt worden als schutting in de tuin of overkapping van een terras.

Zinkstukken

Het produceren van zinkstukken is ook één van de kernactiviteiten van het bedrijf. In de afgelopen tien jaar zijn er dan ook vele projecten uitgevoerd en zinkstukken in allerlei soorten en maten opgeleverd, zowel binnen Nederland als erbuiten. De onderneming is toegerust om het hele productieproces zelfstandig uit te voeren, waaronder bijvoorbeeld ook valt het leveren en verwerken van: geotextiel, rijshoutmaterialen/wiepen en diverse soorten stortsteen.

Beschoeiingen

Dat Van Schaik een allrounder is bewijst wel dat de opdrachtgevers ook voor het aanbrengen van beschoeiingen bij het bedrijf terecht

Van Schaik VOF

Vossepassenweg 5 4031 KR Ingen

Succesfactoren van Van Schaik VCA-gecertificeerd personeel, VCA** en ISO-9001 gecertificeerd bedrijf specialistisch materieel voor het uitvoeren van werkzaamheden in bosbouwgebieden en meer specifiek grienden confectioneren van geotextiel, zowel op ons bedrijfsterrein als op projectlocatie boot met kraan voor kleinschalig waterwerk en diverse pontons

kunnen. Van Schaik kan zowel het benodigde materiaal aanleveren als het plaatsen zelf voor hun rekening nemen. Verder beschikken zij over het benodigde materiaal om ook vanaf het water te kunnen werken.

Het bedrijf

Van Schaik is een innovatief en probleemoplossend bedrijf dat landelijk opereert, maar ook actief is in België, Frankrijk, Engeland, Duitsland tot Letland aan toe. Het bedrijf heeft ‘twee poten’, enerzijds is zij leverancier, en anderzijds aannemer. Om hun klanten te ontzorgen bieden zij een totaalpakket. Van advies tot uitvoering en van begeleiding tot ontwerp, Van Schaik voldoet aan deze vraag vanuit de markt naar een totaalpakket. Het bedrijf heeft vele projecten voor diverse opdrachtgevers naar volle tevredenheid uitgevoerd. Kijk op: www.vanschaiksalix.nl voor meer informatie en mogelijkheden.

T 0344 602548 F 0344 603386

E info@vanschaiksalix.nl I www.vanschaiksalix.nl

62 B+U 6 2015

DUO-Systems Nederland B.V.

• ENERGIEBESPARING TOT WEL 40 % !

Vlasakker 49 3417 XT Montfoort Telefoon: 0348 / 470 447 mail@duo-systems.nl www.duo-systems.nl 13350

DUURZAME VLOERSYSTEMEN VOOR O.A.:

UW PARTNER IN GROND-, WEG EN WATERBOUW van Leeuwen G.W.W. B.V.

Breudijk 3b, 3481 LM Harmelen, T. (0348) 44 12 93 info@vanleeuwengww.nl, www.vanleeuwengww.nl 13356

 PARKEERDEKKEN EN -DAKEN EN HELLINGBANEN  BALKONS EN GALERIJEN  TECHNISCHE RUIMTES  PRODUCTIERUIMTES  OPSLAGRUIMTES EN MAGAZIJNEN  KANTOREN, KANTINES EN SHOWROOMS Website: WWW.FRENOFLEX.NL Email: INFO@FRENOFLEX.NL Zinkstraat 1b Ridderkerk Tel: 0180-425035 13380

13358

Dakdekkersbedrijf Arend Barkhuis B+U 6 2015 63

Als het echt lang mee moet Met 25 jaar ervaring in de dakdekkersbranche, is Arend Barkhuis met recht een oude rot in het vak. Sinds maart 2000 nam hij de beslissing om voor zichzelf te beginnen en in 2001 kwam zijn broer Tieme het bedrijf versterken want het aantal nieuwe orders groeide in een rap tempo.

Anno 2015 telt het bedrijf zes werknemers die met veel enthousiasme en kundigheid te werk gaan.

D

e opdrachtgevers van Dakdekkersbedrijf Arend Barkhuis zijn woningbouwverenigingen, gemeenten, aannemers en particulieren.

Voor deze partijen verwerkt het bedrijf kunststof en bitumineuze dakbedekking. Arend Barkhuis levert complete daken af inclusief de afwerking en eventuele isolatie. Naast deze hoofdwerkzaamheden zijn ze ook actief op het gebied van onderhoud, renovatie en reparatie van de daken en goten. Ook het plaatsen van een lichtkoepel en een solatube behoort tot de mogelijkheden. Door hun jarenlange ervaring hebben de beide broers Barkhuis een goede kijk van zaken en worden dan ook ingezet bij het inspecteren van daken. Hierbij maken zij gebruik van een warmtebeeldcamera die een mooi beeld geeft van de eventueel aanwezige problemen.

Dakbedekking

Dakbedekking bestaat uit vele soorten. Bitumeuze dakbedekking is de bekendste dakbedekking die veel wordt gebruikt. Tegenwoordig werken ze bij Arend Barkhuis veel met kunststof dakbedekkingen omdat dit veiliger is, men hoeft niet meer met open vuur te werken wat brandgevaar oplevert. EPDM resitrix heeft bij het bedrijf de voorkeur omdat dit een milieuvriendelijke dakdekking is die tevens

geschikt is voor groendaken, bakgoten onder een rieten dak en als loodslab ter vervanging van lood. De verwerking van deze kunststof dakdekking kan op vele manieren. De mogelijkheden zijn legio en het is ook voordelig op de lange termijn, want de dakdekking heeft een zeer lange levensduur.

Officieel dealer

Sinds 2010 mag Arend Barkhuis zich officieel dealer van Ecostar EPDM leien noemen. Ecostar leien zijn volledig recyclebaar en het gewicht is ten opzichte van een gewone interniet lei veel lichter, dus dat maakt de lei uitermate geschikt voor lichtgebouwde constructies. De Ecostar lei heeft bijna geen onderhoud nodig en heeft een zeer lange levensduur voor zowel woningen als overkappingen.

Daglichtsystemen

Nu de donkere maanden weer volop aanwezig zijn, is een goede verlichting in huis onontbeerlijk in het interieur. Licht is een belangrijke sfeermaker en heeft veel invloed op kleuren en ruimteverwerking.

Licht kan een ruimte veranderen en de kamer groter, smaller, hoger of lager maken. Door het plaatsen van een lichtkoepel of solatube krijgt de desbetreffende kamer ineens een heel ander aanzicht. De kamer is ineens veel warmer en ruimer en uiteraard lichter geworden. Arend Barkhuis geeft graag advies over het plaatsen van de lichtkoepels en geeft te allen tijde informatie over een dakinspectie, onderhoud, renovatie of nieuwbouw. Ook dakveiligheid behoort tot het pakket, wat tegenwoordig steeds belangrijker is. Veelal wordt er gewerkt met vaste aannemers zodat de lijnen kort zijn en er duidelijke communicatie plaatsvindt.

Dakdekkersbedrijf Arend Barkhuis

Ordel 8 9331 EX Norg

T 0592613786

E a.barkhuis@ziggo.nl I www.arendbarkhuis.nl

Copier Milieu en Water BV B+U 6 2015 65

Sámen out of the box Franciscus van Assisi zei in de 12e eeuw: ‘Wat we ontvangen, zit in datgene wat we geven’. Anno 2015 staat zijn wijsheid nog steeds overeind. Kiezen voor delen, geven en ontvangen op basis van vertrouwen is dé kracht van Copier Milieu & Water BV.

C

opier Groep is een onafhankelijk adviesbureau voor beleid, beheer en organisatie van de openbare buitenruimte voor de sectoren overheid, onderwijs, zorg en recreatie. Vanuit vestigingen in Ede, Veghel, Utrecht en Maastricht werkt Copier over de volle breedte van drie labels: Milieu en Water, Ruimtelijke Ontwikkeling en Sport. Met het team staat het bedrijf dichtbij de klant.

Segmenten

Copier is actief is in alle segmenten van de openbare ruimte. Het bedrijf richt zich dan ook op (1) ruimtelijke ontwikkeling (stedelijke inrichting, landelijk gebied, regenwaterbeheer, infrastructuur), (2) sport (sportbeleid, sportaccommodaties, exploitatie en beheer, sportvloeren), (3) milieu en water (minizuiveringen, hylofytenfilters, individuele afvalwaterbehandeling, collectieve afvalwaterbehandeling, mechanische riolering, vrij verval riolering).

Afvalwater

Recente onderzoeken schetsen dat Nederland ongeveer 1,3 miljard euro uitgeeft aan rioleringskosten. De verwachting is dat die kosten in 2020 zelfs stijgen naar 1,7 miljard euro. Het is daarom van uitermate belang elke investering goed af te wegen en daar waar mogelijk slimme combinaties te maken met andere infrastructurele werken.

“Denk hierbij aan rioolinnovatie in plaats van rioolvervanging of de keuze voor lokale decentrale afvalwaterzuivering in plaats van traditionele rioolsystemen”, aldus de heren Copier senior en junior. Door deze slimme combinaties alsook de keuze voor slimme systemen hoeft afvalwater volgens het bedrijf absoluut geen afval te zijn. Het water kan hergebruikt worden voor onder andere spoelwater en/of irrigatie. En wat te denken van het reduceren van onnodige CO2 uitstoot door het terugwinnen van restwarmte uit rioolwater middels riothermie?

‘Door het decentraal zuiveren van ­afvalwater met compacte afvalwater­ zuiveringen kan aanzienlijk worden bespaard op de kosten van riolering, pompstations en persleidingen’ Samen

Duurzaamheid staat bij Copier dus hoog in het vaandel. Maar niet alleen bij de uitvoering van projecten. Het bedrijf voert duurzaamheid ook door in de bedrijfsvoering. Het bespaart energie, maakt efficiënt gebruik van materialen en duurzame energie. Het CO2-bewustcertificaat op niveau 3 is ‘in huis’. Gestreefd wordt naar niveau 4.

Copier Milieu en Water B.V.

Lumièrestraat 9 6716 AG Ede

Het mag duidelijk zijn, Copier heeft een geheel eigen visie, niet alleen over afval en afvalwatersystemen, maar over de hele linie waarin het bedrijf werkzaam is. Een visie die zich in de praktijk inmiddels bewezen heeft. De klanten zijn tevreden. Het out of the box denken, maar ook zeker het samen optrekken met de klanten leidt tot succes voor beide partijen. Copier is geen einzelgänger. Samen risico’s delen, kansen creëren en het er beste uithalen op basis van vertrouwen. Delen geeft ook enthousiasme. Daarom organiseert het bedrijf ook regelmatig kennisdagen; samen leren en samen profiteren.

T: 0318 – 693419 W: www.copiergroep.nl

www.linkedin.com/company/copier-groep-b-v-

66 B+U 6 2015

“Als het echt lang mee moet!”

Dakbedekking Lichtkoepels Dakinspecties

Dakdekkersbedrijf Arend Bakhuis Ordel 8, 9331 EX Norg Telefoon 0592 613786 info@arendbarkhuis.nl www.arendbarkhuis.nl

Onderhoud Renovatie Warmtebeeldcamera

13415

Gebr. M. en W. Bron B.V. Aannemingsbedrijf voor aanleg en onderhoud groenvoorzieningen en sportvelden • boomverzorging • grond- en bestratingswerkzaamheden

n Horizontale bodeminjecties voor droge bouwkuipen

orging z r e v m o o alist in b

n Constructieve waterglasinjecties voor bodemstabiliteit

Speci

n Vochtbestrijding nieuwbouw en bestaande bouw n Betonreparaties

De Soil-ID groep ontzorgt bouwers èn opdrachtgevers

www.soilid.nl

Gebr. M. en W. Bron B.V. Meersteeg 5 4191 NK Geldermalsen Tel. 0345-651644

Soil-ID bouwkundige bodeminjecties Rudonk 2, 4824 AJ breda T: 076 - 54 98 370

info@brongroenvoorziening.nl 13398

13390

Bijl produceert complete bruggen, daarnaast biedt BIJL voor renovaties van brugdekken diverse gecertificeerde GVK brugdekplanken. Bezoek onze vernieuwde website www.bijlbruggen.nl voor meer informatie.

Markweg Zuid 34 4794 SN Heijningen Tel. +31 167 521 717

www.bijlprofielen.nl www.bijlbruggen.nl www.bijlpolykast.nl

13384

Frenoflex B.V. B+U 6 2015 67

Frenoflex, uw specialist in kunststofvloeren In 1984 werd Frenoflex opgericht door Dick Noorlander. De heer Noorlander was destijds een pionier op het gebied van kunststoffen, en de afgelopen dertig jaar is het bedrijf dan ook uitgegroeid tot een van de belangrijkste spelers in de branche van kunststofvloeren. Inmiddels staat de tweede generatie aan het roer, want in 2007 hebben beide zonen Ron en Danny het bedrijf overgenomen.

H

oewel het specialisme ligt bij kunststofvloeren en de afwerking van kunststofvloeren heeft Frenoflex ook de nodige expertise in huis op het gebied van betonbescherming. In de woningbouw, utiliteitsbouw en de algemene industrie is het bedrijf dan ook een wel geziene gast en hebben zij al vele projecten tot tevredenheid uitgevoerd. Waar zij zich voorheen voornamelijk op het bedrijfs­ leven richtten, is het nu ook mogelijk voor de consument om zich te laten informeren over de aanschaf van een decoratieve, duurzame en betaalbare kunststofvloer.

Beste prijs/kwaliteitsverhouding

Het streven van Frenoflex is het leveren van de juiste producten in de beste prijs/kwaliteitsverhouding. Om dit streven na te komen is de organisatie continu bezig met het up-to-date blijven van de ontwikkelingen in de markt. Innovaties op gebied van nieuwe kunststoftoepassingen en applicatietechnieken worden nauwkeurig in de gaten gehouden om aan de steeds strengere eisen te kunnen voldoen. Al het personeel van Frenoflex is dan ook in het bezit van een VCA-1 veiligheidsdiploma en de uitvoerders zijn in het bezit van het VCA-2 veiligheidsdiploma. Uitdagingen en het oplossen van problemen behoren tot de orde van de dag. Of het nu gaat om zware chemische belasting, extreme mechanische belasting of combinaties hiervan, Frenoflex haar ervaring en know-how zal in 99,9% van

Frenoflex B.V.

Zinkstraat 1b 2984 AL Ridderkerk

de gevallen het antwoord bieden. Bij het bedrijf staan naast kwaliteit de eisen van de opdrachtgever namelijk centraal. Op basis van de wensen en eisen van de klant gaat Frenoflex op zoek naar het meest geschikte systeem. Voor elke specifieke situatie, elk toepassings­ gebied en voor iedere ondergrond levert het bedrijf het juiste systeem met uiteraard de beste prijs/kwaliteitsverhouding. Frenoflex is pas tevreden als de klant ook tevreden is.

Werkzaamheden

Naast de expertise op het gebied van kunststofvloeren houdt Frenoflex zich ook bezig met: bouwkundig advies, het reinigen van gevelwerk en herstel van metselwerk, het repareren en conserveren van beton, het vernieuwen van dilatatievoegen, het onderhouden en/ of plaatsen van balkonhekken en het repareren en aanleggen van daken. Alle werkzaamheden worden door het bedrijf gecoördineerd waardoor voor de klant het werk bespaard blijft. Tevens is Freno­ flex verantwoordelijk voor het maken van afspraken, het verzorgen van bewonersinformatie en de diverse bijkomende werkzaamheden.

De opdrachtgever wordt totaal ontzorgd. Ook heeft het bedrijf controlerende, begeleidende en keuringsinstanties zoals SGS-Intron, Nebest, COT en andere.

Kijk op: www.frenoflex.nl voor referenties en projecten.

T 0180-425035 F 0180-425328

E info@frenoflex.nl I www.frenoflex.nl

68 B+U 6 2015 Soil-id BV

Expert in bouwkundige injecties Soil-ID is opgericht in 2009 en is gespecialiseerd in diverse injectietechnieken. Met twee centraal gelegen vestigingen, in Breda en in Utrecht, worden diverse injecties uitgevoerd door heel Nederland, maar bijvoorbeeld ook in BelgiĂŤ en Duitsland. Soil-ID bouwkundige bodeminjecties voert vanuit de vestiging Breda horizontale en constructieve bodeminjecties uit. Dochteronderneming Soil-ID Vochtwering en Bouwputlekkages bestrijdt vanuit Utrecht met injecties diverse vochtproblemen en is daarnaast gespecialiseerd in betonreparatie.

Soil-id BV B+U 6 2015 69

Horizontale bodeminjectie

Wanneer met een begrenzing een bouwkuip is afgezet kan Soil-ID een injectie aanbrengen onderin de bouwkuip, waarmee een waterkerende laag wordt gerealiseerd. Hierna kan bemaling worden ingezet om het overige water weg te pompen en kan de bouwkuip nagenoeg droog worden afgegraven. Voor deze techniek dient wel een injecteerbare zandlaag aanwezig te zijn. Dit wordt vooraf vastgesteld door middel van een grondonderzoek. Ten opzichte van alternatieve technieken heeft deze methode vele voordelen, zoals grote tijdwinst, weinig ruimtebeslag op de bouwplaats, geen milieubezwaren en een algemene kostenbesparing. Ook kan de gehele realisatie van een bouwput aan Soil-ID worden overgelaten wanneer dit wenselijk is.

Vochtwering

Of het nu gaat om een acute lekkage in een bouwkuip, om optrekkend vocht in huis of andere vormen van wateroverlast: Soil-ID is de partner in het bestrijden van lekkages en vochtproblemen. Hoewel de oorzaak niet altijd direct met het blote oog zichtbaar is, is het van belang deze oorzaak van het vochtprobleem te vinden. Alleen zo kan de permanente oplossing worden gevonden en toegepast. Met de toepassing van de juiste gel door middel van injectie kan hiermee het probleem worden verholpen.

Betonreparatie Constructieve bodeminjectie

Door middel van een waterglas injectie kan Soil-ID grond verharden. Ook voor deze methode is zandgrond een vereiste en is grondonderzoek vooraf noodzakelijk. Het zand wordt door de toevoeging van waterglas steenhard. Met deze toepassing kunnen bestaande funderingen worden gestabiliseerd. Zo kunnen verzakkingen gestabiliseerd of voorkomen worden. Daarbij maakt deze methode het mogelijk om grond loodrecht af te graven naast bestaande bouw, zonder dat er ingrijpende maatregelen getroffen hoeven te worden zoals het slaan van een damwand. De voordelen van deze methode zijn onder andere dat er geen overlast voor de omgeving is, de duur van de toepassing van de injectie kort is, er geen milieubezwaren zijn en de benodigde installaties compact zijn waardoor beperkte ruimte nodig is.

Soil-id BV

Rudonk 2 4824 AJ Breda

Beton kan door vele zaken worden aangetast, zoals luchtverontreiniging, weer, roestende wapening of ouderdom. Dit zijn slechts enkele voorbeelden. Beton is dus gevoelig voor slijtage, maar voor elk probleem is een oplossing. Ook hierbij is een goede diagnose van groot belang om een passende en blijvende oplossing te bieden voor het probleem.

Gezegd kan worden dat er veel toepassingen zijn voor injecties, waarmee ogenschijnlijk ingewikkelde problemen gemakkelijk kunnen worden verholpen. Het onderzoek vooraf is hierbij zeer essentieel. De expertise, capaciteit en flexibiliteit zijn de onderscheidende factoren die Soil-ID u kan bieden. Voor meer informatie en advies kunt u contact opnemen via het nummer 076 - 54 98 370, per e-mail info@soilid.nl of kijk op de website www.soilid.nl voor meer informatie.

T 076-5498370 F 076-5498371

E info@soilid.nl I www.soilid.nl

70 B+U 6 2015 John Koomen dak- en geveltuinen

Samen naar een beter klimaat John Koomen heeft in 2010 de titel ‘Duurzaamste hovenier van Nederland’ gewonnen. Zij lieten maar liefst ruim dertig bedrijven achter zich want duurzaamheid is het kloppende hart van het bedrijf. Eigenaar John Koomen ziet de prijs als een bevestiging van zijn idealen. “Wij combineren duurzaamheid met een zakelijke bedrijfsvoering wat altijd leidt tot mooie en moderne werken.”

Dak- en geveltuinen

John Koomen Dak- en Geveltuinen voorziet gebouwen van een sedumdak, grasdak of een volledige gebruikerstuin. Van ontwerp tot aan het onderhoud is dit bedrijf de partner voor haar opdrachtgevers.

John Koomen heeft naast haar specialisatie dak- en geveltuinen ook alles in huis voor de tuin. Naast het ontwerp en aanleg van de tuin zorgen zij ook voor het onderhoud of geven advies over het onderhoud van de tuin. Er zijn verschillende soorten daktuinen, zoals sedum, kruiden, sedum plus, lavendelweide, vaste planten, heestertuinen, parkeerdaken en dakbestrating. John Koomen draait voor allen de hand niet om. De daktuinen van John Koomen bieden een daktuin afgestemd op de wensen van de klant. De enthousiaste en bekwame medewerkers leveren vakmanschap bij het geven van advies, het ontwerpen van een plan en bij het aanleggen van de daktuin. Uiteraard worden hierbij uitsluitend duurzame materialen gebruikt en hanteert het bedrijf een duurzame werkwijze.

De daktuinen bieden tevens een waardeverhoging van het pand en zorgen voor een lager energieverbruik. Bij de dak- en geveltuinen gaan uitstraling en ideaal hand in hand. De dertig werknemers bij John Koomen geloven dat ieder mens een beter klimaat nastreeft.

Daktuinen en gevelbegroeiing zijn een middel om hieraan bij te dragen.

Tuinontwerp en advies

Een ander onderdeel van het bedrijf is het John Koomen Tuinontwerp en Advies dat tuinen ontwerpt, aanlegt en onderhoudt voor particulieren, bedrijven, instellingen, landelijk gebied, stedelijk gebied en semi-openbaar gebied. Er wordt gewerkt volgens de

John Koomen dak- en geveltuinen

A.C. De Graafweg 21 A 1687 PS Wognum

Design and Construct methode (ontwerp + uitvoering). Hierdoor houdt John Koomen Tuinontwerp en Advies in één hand en ontzorgen zij de opdrachtgever tijdens het hele proces van ontwerp tot uitvoering van het project. Dit wordt mede gerealiseerd door de zeer ervaren tuin- en landschapsarchitect (B.V.T.L. gediplomeerd) en ervaren civiel- en cultuurtechnici.

Tuin

Wie komt er niet tot rust in eigen tuin. Met dat gegeven in het achterhoofd creëert John Koomen een eigen individueel ontwerp naar wens van de klant. In nauwe samenspraak leggen ze de basis voor duurzaam genieten. John Koomen verwoordt het als volgt: “Cultuur en natuur samenbrengen is voor mij een roeping geworden om de klant misschien wel terug te geven wat hij is kwijt geraakt. Genieten van de kleine dingen, dicht bij huis.

Groenprojecten

Vele groenprojecten gingen al succesvol door de vingers van de medewerkers van John Koomen. Denk aan: tuinen van VvE’s, tuinen van scholencomplexen, tuinen van ziekenhuizen, (her)inrichting van een nieuwbouwwijk en onderhoud van een nieuwbouwwijk.

Doordat de lijnen van de organisatie kort zijn is het makkelijk om de (hoofd) aannemer en facilitaire diensten te ontzorgen. De projectleiders van John Koomen stemmen het werk met de opdrachtgever af en vervolgens worden de plannen uitgevoerd zoals afgesproken.

Het bedrijf opereert landelijk, met ongeveer 70 procent van de werkzaamheden in de Randstad. Op John Koomen kan een te allen tijde opdrachtgever rekenen.

T 0229-577610 F 0229-574582

E info@johnkoomen.nl I www.johnkoomen.nl

B+U 6 2015 71

KEMPEROL® –

Kunstenaars in vloeibare afdichtingen • Oplosmiddelvrij en reukloos* • Worteldoorgroeibestendig • Duurzame ecologisch verantwoorde keuze • Te combimeren met andere bedekkingen • Toepasbaar binnen en buiten* • Sneldrogend** • Ruim 50 jaar ervaring!

• Vele internationale referenties

Modular Systems

Ons modulaire systeem biedt de mogelijkheid om unieke ontmoetingsplaatsen samen te stellen.

Van gezellige tweezits-units en hoekbanken tot complete overkapte ontmoetingsplekken.

Wilt u meer weten?

Bel 06-11028019

* KEMPEROL® 2K-PUR, KEMPEROL® 022 ** KEMPEROL® AC Speed

13201

Uw houtconstructie

in handen van vakmensen Kraaijeveld Hardhout Constructies Drie genera­ ties ervaring met het produceren en monteren van houtconstructies. Ons werk uitgevoerd in (hard)hout, staal, kunststof en beton omvat: Bruggen • Jachthavens & steigers • Terrassen & galerijen • Hekwerken • Damwanden & remming­ werken • Straatmeubilair & kunstwerken

KEMPER SYSTEM is de wereldwijde marktleider op het gebied van vloeibare afdichtingen!

KEMPER SYSTEM GmbH & Co. KG Salesservice Nederland Berkel en Rodenrijs

Nijverheidsstraat 2 3371 XE Hardinxveld ­ Giessendam telefoon 0184 ­ 61 31 53, fax 0184 ­ 61 61 94 email info@hardhout­constructies.nl www.hardhout-constructies.nl

Tel +31 655 131 970 www.kemperol.com 13194

13359

72 B+U 6 2015 De Dakdokters BV

De Dakdokters Transformeren de stad!

De Dakdokters hebben de droom om de natuur naar de stad te brengen. Ze geloven dat de daken een cruciaal onderdeel vormen van de steden van de toekomst. Sinds 2010 zetten zij zich in om de steden leefbaar en gezond te maken. Ongebruikte daken worden getransformeerd naar plekken voor natuurontwikkeling, recreatie, wateropslag, en voedsel- en energie­ productie.

O

p dit moment dragen de grote hoeveelheid aan verharde en zwarte daken bij aan de problemen in de stad, terwijl het dakoppervlak gebruikt kan worden voor tal van oplossingen. De Dakdokters zijn een social enterprise van ontwerp naar uitvoering. Ze combineren hoofd, hart en handen. Idealisme en denkkracht gekoppeld aan ambachtelijkheid, dat is waar het team van architecten, timmerlieden, meubelmakers, dakdekkers en hoveniers voor staan. Met elkaar hebben zij inmiddels meer dan 750 projecten in Nederland gerealiseerd.

Daktuinen op maat

Een eetbaar dakpark voor uw bedrijfsrestaurant, een gezellige groene lunchplek voor uw werkneKernthema’s van mers, een intensieve daktuin de Dakdokters met een waterpartij, elke dak Natuurontwikkeling tuin wordt op maat ontworen biodiversiteit pen én gemaakt zodat uw dak Recreatie droom werkelijkheid wordt. De Wateropslag Dakdokters houden alle discipli Voedsel nes in één hand en geloven in Energie, verkoeling en isolatie de kracht hiervan; een ontwerp

wordt beter wanneer dezelfde partij ook betrokken is bij de uitvoering. Met deze visie creëerden De Dakdokters onder andere een eetbaar dakpark inclusief jeu de boules banen, een waterpartij en een kippenren op start-up broedplaats B. Amsterdam, een Rooffood project op het Barbizon Hotel en een driedelige daktuin op het kantoor van Stek Advocaten.

Polderdak

Het Polderdak maakt van het dak een dynamische waterberging.

Door een buffersysteem onder de daktuin, kan het polderdak water opvangen tot 135 mm hoog. Met de slimme regeltechniek kan het Polderdak het waterniveau en de afvoersnelheid meten en regelen.

Het Polderdak communiceert met een centrale server en kan anticiperen op hevige regenbuien, storm en sneeuw en garandeert daarmee een maximale waterberging. Het dak is zowel geschikt voor de nieuwbouw als de bestaande bouw. Het dak kan ook gecombineerd worden met een andere functie in de vorm van een groendak, dakmoestuin, daktuin of een dakpark. Het opgeslagen water kan worden gebruikt voor de bewatering van de bovengelegen functie of voor het grijswater circuit in het gebouw. Het Polderdak heeft nationaal en internationaal veel aandacht gekregen als voorbeeld van waterinnovatie.

Rooffood

In samenwerking met GrowDownTown heeft het bedrijf Rooffood ontwikkeld. Rooffood is een betaalbaar en lichtgewicht systeem dat volledig op productie gericht is. Het biedt de mogelijkheid om verse groenten en kruiden op het dak te verbouwen met een korte voedselketen. Het systeem bestaat uit de basis van het Polderdak met een vereenvoudigd irrigatiesysteem.

Kijk voor meer informatie op: www.dakdokters.nl

De Dakdokters BV

H.J.E. Wenckebachweg 93 1096 AL Amsterdam

T 020 820 82 51

E info@dakdokters.nl I www.dakdokters.nl

Weever bouw bv B+U 6 2015 73

WEEVER bouw & sloopwerken

Denkt een stap verder Bij Weever bouw bv en Weever sloopwerken bv is het creëren van toegevoegde waarde het streven van het bedrijf. Integraal denken, de belangen van de opdrachtgevers en een goede, duidelijke communicatie staan daarom elke dag opnieuw centraal en dat alweer vier generaties lang.

H

et bedrijf is opgericht in 1934 door Jan Weever en anno 2015 staat inmiddels de vierde generatie aan het roer. De bouwtak werkt in een straal van 50 kilometer rondom Kampen en kan beschouwd worden als een allround bouwer. Het sloopbedrijf opereert landelijk en heeft als specialisatie de totaalsloop en asbestsanering. De opdrachtgevers variëren van ondernemers, agrariërs, ontwikkelaars, vastgoedbeheerders, woningcorporaties, brandweerkorpsen en overheden. Weever is betrokken bij haar opdrachtgevers en wil graag bij de aanvang van een project de basis leggen voor een goede samenwerking om zo kostenefficiënt mogelijk te werken zowel bij de sloop en realisatie als het gebruik van het gebouw.

Een goed gedegen plan wordt opgesteld en daaraan wordt een strak schema gekoppeld. Dat is wat Weever betreft een van hun belangrijkste pijlers in het geven van toegevoegde waarde.

Hoe kunnen de bedrijfsprocessen zo efficiënt mogelijk ingericht worden en hoe vinden we de beste balans tussen investeringen en gebruikerskosten.

Erkend leerbedrijf

Bij Weever wordt aan de toekomst gedacht. Het bedrijf is zich er van bewust dat het belangrijk is dat er ook in de toekomst voldoende, goed opgeleide vakmensen in de branche rondlopen. Daarom zijn zij een erkend leerbedrijf met doorgroeimogelijkheden. Jongeren die een mbo-opleiding in de bouw of in de infra volgen, kunnen het vak leren in de praktijk. Iedere leerling krijgt namelijk een begeleider die het betreffende beroep zelf ook uitoefent. De leerling krijgt vervolgens alle ruimte en begeleiding die nodig is om zich het vak eigen te maken.

Duurzaamheid

Tegenwoordig kan men niet meer om het begrip duurzaamheid heen. Het is echter een misvatting dat duurzaamheid alleen gaat om energiebesparing in huizen en gebouwen. Het gaat bijvoorbeeld ook om het gebruik van duurzame materialen, het creëren van een gezond binnenmilieu, leefbare huizen, duurzaam slopen om de materialen te kunnen verbruiken, en verantwoordelijk omgaan met het gebruik van water. Bij Weever proberen zij het begrip duurzaamheid op een praktische manier in hun dagelijkse werkzaamheden in

Weever bv

Genuakade 1 8263 CG Kampen

weever voert bodemsanering uit en maakt de bodem op efficiënte wijze weer geschikt voor gebruik. weever b.v. is een ervaren allrounder

te vullen, zowel in de sloop-, bouw-, als ontwikkeltak. Om dit te benadrukken heeft het bedrijf een duurzaamheidskaart gemaakt waaruit hun filosofie, met oog en respect voor milieu, financiën en mensen, blijkt.

Projecten

Vanaf afgelopen september gaan ruim duizend betonnen heipalen de grond in op het terrein van Wijk Olthuis aan de Genuakade in Kampen. Dit van origine uit Dronten afkomstige bedrijf heeft Weever bouw bv de opdracht gegund voor de bouw van een tankplaat van ongeveer 3500 vierkante meter. Op deze plaat worden straks verschillende grote opslagtanks van zo’n 15 meter hoog voor vetten en oliën geplaatst. De gunning was volgens Michel Veld, calculator-werkvoorbereider bij Weever mede een kwestie van vertrouwen. “We hebben al vaker dit soort klussen gedaan. Dat geeft vertrouwen en dat is voor een redelijk grote klus als deze belangrijk.”

Weever bouw is vanaf september tevens bezig met bekisting voor de fundering van twee windmolens aan de Haatlandhaven en de Genuakade in de gemeente Kampen. Per windmolen wordt er straks ongeveer 500 kuub, dat zijn ongeveer 50 betonvrachtwagens, aan ballast gestort. Dit is slechts een van de vele opvallende aspecten van een bijzonder project. Bij alle projecten wordt de overlast bij het slopen of bouwen zoveel mogelijk beperkt. Het bedrijf is er al meerdere malen in geslaagd dat klanten ongestoord kunnen doorwerken terwijl het project werd uitgevoerd. Kortom bij Weever bouw denken zij een stap verder om de opdrachtgever de toegevoegde waarde te geven waar zij als bedrijf voor staan. Kijk op: www.weever.nl voor een overzicht van alle projecten inclusief beeldmateriaal.

T 038 - 33 320 10

E info@weever.nl I www.weever.nl

74 B+U 6 2015 Alfa Diving

Alfa Diving komt met revolutionair nieuw product

Alfa Coating Alfa Diving, gespecialiseerd in de maritieme en civiele industrie wanneer het gaat om onderwaterwerkzaamheden, is sinds kort gecertificeerd en gekwalificeerd Onderwater Coat Specialist. De speciale Alfa Coating verlengt de levensduur van o.a. meer­ palen, fundaties en kade- of damwanden met gegarandeerd vijf jaar!

D

ennis Felderhoff, directeur en eigenaar van Alfa Diving, is erg enthousiast over deze nieuwe coating: “Zeker op de wind- en waterlijn treffen wij veel corrosievorming aan. Dit kan leiden tot lekkage en zelfs verzakkingen met gevaarlijke situaties tot gevolg. Met de Alfa Coating kunnen wij dit snel herstellen, precies daar waar het nodig is!”

Alfa Coating is onder water, door gecertificeerde duikers van Alfa Diving, aan te brengen. Een kadewand uitgraven en/of voor het herstel droogleggen is zeer kostbaar en vooral ook tijdrovend. Omdat Alfa Coating onder water kan worden aangebracht is droogleggen of afdichten niet nodig. Normale werkzaamheden op de kade kunnen dus ook gewoon doorgaan. Dit voorkomt stilstand, dus ook kosten!

Alfa Coating wordt niet enkel gebruikt bij reparaties, maar ook ter voorkoming van corrosievorming. De coating zorgt voor een ultieme bescherming waardoor corrosievorming en schade aan bijvoorbeeld meerpalen, brugdelen of kade- en damwanden geen kans krijgt. De levensduur wordt met gegarandeerd vijf jaar verlengd!

Andere coating of verf is vaak schadelijk voor het milieu of enkel aan

Gratis kade- of damwand inspectie Alfa Diving is zo enthousiast over Alfa Coating en de toepassingen die mogelijk zijn, dat zij aanbieden uw kade- of damwand gratis te inspecteren. Voor meer informatie over deze actie kunt u contact opnemen met Alfa Diving. info@alfadiving.com of +31(0)20-4750070.

te brengen bij de juiste weersomstandigheden. Alfa Coating is ecologisch verantwoord, milieuvriendelijk en aan te brengen bij nagenoeg alle weersomstandigheden. “Alfa Coating is veilig en wel vijf maal sterker dan reguliere verven!”, aldus Felderhoff.

Alfa Coating is uniek in haar soort. De coating is, zoals u kunt verwachten, ecologisch verantwoord. Felderhoff: “Alfa Coating is uitvoerig getest door externe bureaus. Dit heeft uitgewezen dat deze coating tot vier maal duurzamer is dan andere coatings of verven.”

Daarnaast is Alfa Coating in iedere gewenste kleur verkrijgbaar.

Deskundig Team

Alfa Diving heeft de beschikking over een team van gecertificeer-

Alfa Diving B+U 6 2015 75

de beroepsduikers. Daarnaast beschikken onze duikers over de juiste certificering en deskundigheid om de coating aan te kunnen brengen.

Het team van Alfa Diving is gespecialiseerd om alle voorkomende werkzaamheden te verrichten in de duikindustrie. Alle voorkomende duik- en herstelwerkzaamheden, zoals inspectie en herstel van kadewanden/meerpalen e.d., berging van te water geraakte objecten in de ruimste zin van het woord, inspecteren/certificeren en onderhouden van sprinklerinstallaties, werkzaamheden voor de civiele onderwaterbouw en het uitvoeren van Lloyds gecertificeerde inspecties en onderhoudswerkzaamheden voor de maritieme sector (klaren/ polijsten/lassen en/of hull inspecties). Alle werkzaamheden worden vanzelfsprekend uitgevoerd conform de gestelde veiligheidseisen en op basis van de laatste wet- en regelgeving. Daarnaast maakt Alfa Diving, voor het inspecteren en herstellen, gebruik van de laatste technieken en ecologisch verantwoorde (onderwater-)coatings. Alfa Diving heeft de beschikking over een eigen werkschip en is daarmee flexibel en 24/7 overal inzetbaar.

Maritiem

Als erkend en gecertificeerd duik- en bergingsbedrijf kunnen alle voorkomende werkzaamheden voor de Maritieme sector worden verricht. Dit betekent dat naast het uitvoeren van inspecties, onderhoud en plaatsen van bijvoorbeeld anodes, wij met onze Alfa Coating ook duurzame oplossingen bieden tegen corrosievorming. Hierbij kunnen aangetaste scheepshuiden gedeeltelijk worden hersteld en kan een kostbare en tijdrovende droogdokbeurt worden uitgesteld of zelfs worden voorkomen.

Alfa Diving Amsterdam

Nieuwe Hemweg 3-D 1013 BG Amsterdam

Alfa Diving Rotterdam

Civiele Waterbouw

Voor verschillende overheidsinstanties en private havenbedrijven voert Alfa Diving periodiek en met het oog op de veiligheid inspecties uit. De werkzaamheden die worden uitgevoerd bestaan o.a. uit het inspecteren van de sprinklerinstallaties, inspecteren van kadewanden, het preventief inspecteren van de meerpalen, het inspecteren van de fundatiepalen van laad-/losstations en bruggen/steigers.

Aan de hand van de door het team gemaakte videobeelden wordt tezamen met belanghebbende een plan van aanpak opgemaakt en worden de herstelwerkzaamheden in nauw overleg uitgevoerd.

Alfa Diving werkt transparant

Al onze onderwaterwerkzaamheden kunnen via ons CCTV systeem live worden gevolgd. Daarmee is real time communicatie, via beeld en geluid, met de duiker mogelijk. Eventuele problemen kunnen zo direct worden besproken en opgelost. Dat scheelt kostbare tijd en geld. Klanten ontvangen na afloop een rapportage van onze bevindingen, inclusief de gemaakte onderwaterbeelden. Naast transparantie en kwaliteit is service onze laatste kernwaarde. Wij staan 24/7 voor u klaar.

Certificering

Alfa Diving heeft Bureau Veritas VCA en ISO 9001:2008 certificeringen. Daarnaast is Alfa Diving gecertificeerd om inwater surveys uit te voeren volgens: Lloyds Register, Germanische Lloyds, Bureau Veritas, ABS en RINA. Voor meer informatie, of een GRATIS kade- of damwandinspectie neemt u contact op met Alfa Diving.

Bakkersoordsekade 40 3195 GN Pernis-Rotterdam

24/7 Bereikbaarheid www.alfadiving.com Bel: +31(0)20-475 00 70 info@alfadiving.com

76 B+U 6 2015 Dakdekkersbedrijf Admiraal

Kwaliteit gegarandeerd

In 1978 is Dakdekkersbedrijf Admiraal opgericht door de broers Gerard en Piet Admiraal. Door de jaren heen hebben zij ruime ervaring opgedaan met diverse dak- en gevelsystemen met in het achterhoofd altijd het streven naar de best mogelijke kwaliteit. Dat werd natuurlijk ook door de opdrachtgevers zeer gewaardeerd en het bedrijf groeide in de jaren gestaag. Inmiddels staat Rory Admiraal aan het roer en is het anno 2015 nog steeds een familiebedrijf waar de lijnen kort en direct zijn.

H

et bedrijf staat voor waterdichte oplossingen van hoge kwaliteit en pakken elk project, groot of klein, met veel enthousiasme aan. Van dakkapel tot bedrijfshal, zowel plat als hellend.

Admiraal is actief in nieuwbouw, renovatie en onderhoud in Noorden Zuid-Holland, Utrecht en Flevoland voor zowel zakelijke als particuliere opdrachtgevers. Dakinspecties worden door heel Nederland uitgevoerd. De 21 goed opgeleide en ervaren medewerkers krijgen veiligheidstrainingen en BHV. Veiligheid en milieu staan hoog in het vaandel bij de organisatie en mede daarom is Admiraal al twintig jaar VCA* gecertificeerd. Zo wordt al het afval gescheiden en gerecycled.

Gevaarlijke materialen worden veilig opgeslagen en het slopen van asbestdaken wordt ondergebracht bij daarin gespecialiseerde bedrijven.

Producten

De dakdekkers en gevelmonteurs van Admiraal voeren zowel kleine als grote projecten uit op grond van door de opdrachtgever aangeleverd bestek en tekening. Uiterste zorg wordt besteed aan de kwaliteit van de daken en gevels. De systemen worden uitgevoerd volgens

Dakdekkersbedrijf Admiraal

Overspoor 53 1688 JH Nibbixwoud

eye filmmuseum

de voorschriften van het Bureau Dakadvies, Vebidak en de fabrikanten. Alle personeelsleden van het bedrijf krijgen dan ook regelmatig trainingen en opleidingen om hun kennis bij te spijkeren en hebben een ruime praktijkervaring. Het bedrijf is gespecialiseerd in een breed scala aan systemen, zoals bitumineuze dakbedekking met diverse soorten topafwerking, kunststof dakbedekking, EPDM, metalen daken en gevels, vezelcement golfplaten, vezelcement en natuurleien, valbeveiliging en daktuinen. Op al het werk wordt 10 jaar garantie gegeven, afhankelijk van het materiaal.

Kwaliteit

De onderneming werkt zowel voor particulieren als voor het bedrijfsleven, verenigingen van eigenaren en beleggingsmaatschappijen.

Voor een goede uitvoering van de werkzaamheden beschikt Admiraal over een eigen magazijn en opslagruimte. Daarnaast is het bedrijf participant in DAKlabel. Dit is een innovatief samenwerkingsverband van dakdekkers en fabrikanten met een Bestekservice. Kortom, Admiraal denkt met de klant mee en staat garant voor service en kwaliteit.

T 0229-573415 F 0229-573786

I www.admiraaldak.nl E info@admiraaldak.com

B+U 6 2015 77

n n n Noorder IJ- en Zeedijk 102 1505 HT Zaandam T 075 6148503 E info@wabenecke.nl I www.wabenecke.nl

n n n n

Oeverconstructies Steigers Bruggen Baggeren Betonwerk Grondwerk Projectontwikkeling 13371

Uw specialist voor duurzame ● Autonome Vaarwegmarkering

● Draadloze Monitoring systemen ● Aanstraalverlichting (LED) ● Spuiverlichting (LED)

● Steiger en looppad verlichting (LED) ● Obstakelverlichting (LED)

Plectre SUN De Plectre SUN is een elegante en esthetische driehoekvormige aluminium lichtmast welke is voorzien van solar panelen. De lichtmast is gecombineerd met zonnecel modules welke op één, twee of drie zijden aangebracht kunnen worden. De Plectre SUN is uitgerust met fabriek-geïntegreerde licht besturingselementen en een bijbehorend management systeem. Het schakelt automatisch het systeem in en geeft u als eindgebruiker de optionele mogelijkheid van het volgen van gegevens, alarmen en capaciteit prestaties.

Lighting Pole Services B.V. Industrieweg 4 5145 PV Waalwijk Netherlands Tel +31 416 672 555

info@lightingpoleservices.nl www.lightingpoleservices.nl 13376

Telefoon: +31(0)85 7430300 E-mail: sales@julius-signal.com Website: www.julius-signal.com 13409

78 B+U 6 2015

Onafhankelijk civieltechnisch ingenieurs- en adviesbureau Veilig en duurzaam ontwerpen Onafhankelijke kennisorganisatie Hoogwaardig advies Praktijkgericht Van Leersum Infra

Haverstraat 76c

2153 GB Nieuw-Vennep

T 0252 - 347 547

Maatschappelijke verantwoordelijkheid Ervaren Vakkundige specialisten

E info@vlinfra.nl

www.vanleersuminfra.nl 13414

RAAK VERBONDEN MET

UW DOELGROEP

LEADERBOARD BANNER Altijd bovenaan de pagina.

Gemiddeld 25.000 views per maand.

bouwenuitvoering.nl/adverteren

RECTANGLE BANNER Ondersteun artikelen en thema’s.

Gemiddeld 1.250 views per maand.

ONLINE ADVERTEREN OP

BOUWENUITVOERING.NL

VOOR MEER INFOR M ATIE : WWW.BOUWENUITVOERING.NL/ADVERTEREN

VERTICAL BANNER Ideaal voor linkbuilding naar uw website.

Gemiddeld 750 views per maand.

&

Hovenierswerk Boomverzorging Hovenier en Boomverzorging Verkleij Bloemendaalseweg 68a, 2804 AB Gouda Telefoon: 0182-55 88 20 of 06-224 209 43 info@hovenier-boomverzorging.nl www.hovenier-boomverzorging.nl 13381

Hans Jansen Staalkabels B+U 6 2015 79

Specialist in staalkabelnetten Hans Jansen Staalkabels vindt zijn oorsprong in de watersport. Het inmiddels 25 jaar oude familiebedrijf is in de breedte gaan opereren door een prangende vraag vanuit de markt.

Nu zijn zij al vele jaren verantwoordelijk in Nederland voor de verkoop en montage van RVS staalkabelnetten.

brug lichtenvoorde

victoriebrug alkmaar

jan waaijerbrug zoetermeer

brug heerlen

D

e laatste jaren wordt er in de bouwwereld meer gebruik gemaakt van RVS staalkabelnetten. Het product is uiter­mate geschikt om o.a. toe te passen op bruggen. Roestvaststalen staalkabel­netten hebben namelijk vele voordelen. Ze zijn licht in gewicht, transparant, volledig recyclebaar, onderhoudsvrij en ze hebben een lange levensduur zonder een milieubelastende behandeling.

Daarnaast worden de RVS staalkabelnetten op een milieuvriendelijke wijze geproduceerd. Door de voordelen van dit unieke product is het niet meer dan logisch dat de bouwwereld inmiddels overstag is gegaan, gezien de hoge eisen die gesteld worden in de bouw en industrie.

Kwaliteit

Hans Jansen Staalkabels levert kwaliteit. Niet alleen leveren zij de staalkabelnetten, ook monteren zij de netten op locatie. Hiermee garanderen zij service, kwaliteit en vertrouwen. Alle staalkabelnetten worden op maat gemaakt in hun eigen productiefabriek in ­Alphen

Hans Jansen Staalkabels

Koperweg 11 M 2401 LH Alphen aan den Rijn

Toepassingen Scholen/kinderdagverblijven Appartementencomplexen Woonhuizen Bruggen Zorginstellingen Interieurdesign Diversen

aan den Rijn. Hans Jansen Staalkabels heeft daarvoor een machine ontwikkeld die grote capaciteit aankan en duurzaam te werk gaat.

De kwaliteit stijgt daarmee naar een hoger niveau. De gemiddelde levertijd van de RVS staalkabelnetten is vier weken. Door hun jarenlange ervaring in de branche heeft het bedrijf al vele RVS staalkabelnetten gemonteerd in de meest uiteenlopende projecten. De projecten zijn bijvoorbeeld gedaan voor scholen, bruggen, zorginstellingen en appartementen. Kijk voor uitgebreide beschrijvingen en foto’s op: www.staalkabelnetten.nl.

Ontwikkelingen

Het bedrijf zit uiteraard niet stil en is elke dag volop in beweging om de opdrachtgever nog beter van dienst te kunnen zijn. Hans Jansen Staalkabels richt zich bijvoorbeeld ook op tafels en stoelen waar RVS staalkabelnetten in verwerkt zijn. Alles is mogelijk. Ook zijn zij continu bezig om hun machines te optimaliseren en ook het minimaliseren van de ecologische foodprint staat hoog op de prioriteitenlijst.

T +31(0)172 519172

E info@staalkabelnetten.nl I www.staalkabelnetten.nl

80 B+U 6 2015

Groen doet de wijk goed

In hoeverre heeft groen in de leefomgeving een positieve werking, en hoe werkt dit dan? Een meta-onderzoek naar 40 studies naar een verband tussen gezondheid en een groene omgeving, vond in 19 van de gevallen een positief effect van een groenere leefomgeving.

In deze onderzoeken bleek dat bewoners van een groenere wijk minder somber en nerveus waren. Daarnaast is de sterftekans lager in groene wijken.

Populairste vakman

Welke vakman in de bouw is het populairst? Uit onderzoek komt de installateur naar voren als best beoordeelde vakman in de bouw. USP vroeg consumenten naar hun ervaringen met ‘bouwers’ die klussen in of rondom woningen van consumenten uitvoeren. Er werden opvallend hoge cijfers uitgedeeld, waarbij de aannemer B+U met een 7,2 alsnog ruim voldoende scoorde.

Het onderzoek vroeg consumenten naar hun ervaringen met aannemers B+U, klusbedrijven, schilders, hoveniers en installateurs (E- en W-). Daarbij werd gevraagd naar een algemene beoordeling, maar ook naar aspecten als proactiviteit, professionaliteit, kwaliteit van werken en klantvriendelijkheid.

Installateurs best beoordeeld In de resultaten is een onderscheid gemaakt tussen consumenten in het algemeen, en consumenten die daadwerkelijk een klus door desbetreffende vakman hebben laten uitvoeren. Elektro installateurs kregen de hoogste beoordeling. Een 7,7 van alle consumenten, en een 7,8 van hen die een klus hebben laten uitvoeren. Opvallend is dat voor hoveniers (7,4 om 7,8), CV installateurs (7,6 om 7,8) en klusbedrijven (7,4 om 7,6), het cijfer na een klus hoger is. Terwijl dit voor schilders juist andersom is, 7,4 om 7,2.

Verwachtingen overtroffen Voor de uitvoerende partij is het positief te noemen dat men na een klus beter beoordeeld wordt dan ervoor, aangezien de verwachtingen dus blijkbaar overtroffen zijn. Qua proactiviteit worden de CV installateur en het klusbedrijf het beste en de hovenier het slechtste beoordeeld. Wat betreft de andere aspecten, professionaliteit, kwaliteit en klantvriendelijkheid, scoren installateurs wederom het best.

Baat bij groen Dr. Magdalena van den Berg promoveerde onlangs aan het VU Medisch Centrum op het meta-onderzoek. Een andere opvallende conclusie is dat vooral mensen in lagere sociale klassen baat hebben bij groen in de omgeving. Een verklaring hiervoor is dat zij minder mogelijkheden hebben voor gezonde ont-

colofon Bouw en Uitvoering (B+U) is de informatiebron voor rijk, provincie en gemeente over woning- en utiliteitsbouw, weg- en waterbouw, planologie, ruimtelijke ordening, installatietechniek, gebouwautomatisering en milieubeheer. Daarnaast informeert zij breed ­projectonwikkelaars, architecten en landelijke opererende leveranciers en afnemers binnen bouwend Nederland. B+U verschijnt zowel als printed magazine, online en als app.

Aan dit nummer werkten mee:

Martijn Brinks, Tilly van Dongen, Daan Groeneveld, Yvette Jaarsma, Emile Koeman, Liam van Koert, Guus Lap, Esther van Nijen, Daan Otto, Jørgen Postma, Rob van der Puil, Betty Rombout, Erik Steegman en Ad Zeeman.

Uitgever Jaco Otto

Abonnementen

Jaarabonnement* € 85,00 Buitenland € 130,00 Losse nummers en/of bewijs­nummers** € 15,00 Abonnementen binnen de ­doelgroep* € 39,00 * Prijzen zijn exclusief BTW. ** Prijzen zijn exclusief BTW en verzendkosten.

Vormgeving

APR Media Groep BV E-mail: studio@aprmediagroep.nl

Druk

Antilope Printing nv, Lier (BE)

Uitgave

APR Media Groep BV Spacelab 2, 3824 MR Amersfoort Postbus 2696, 3800 GE Amersfoort Telefoon: +31 (0)33 456 70 50 Fax: +31 (0)33 456 74 33 E-mail: info@aprmediagroep.nl Internet: www.aprmediagroep.nl

Advertentie- en Orderadministratie E-mail: orders@aprmediagroep.nl

Abonnementenadministratie

APR Media Abonneeservice Postbus 2238, 5600 CE Eindhoven Telefoon: +31 (0)88 226 66 86 E-mail: abo@aprmediagroep.nl

Aansprakelijkheid vaktijdschrift

spanning als sporten en recreatie, al dan niet in de natuur.

Vervolgonderzoek Van den Berg concludeert op De Groene Stad “Misschien zeggen al die studies niet veel, zo los van elkaar, maar samen geven zij duidelijk aan dat er een positief verband bestaat: groen helpt.” De 40 onderzoeken zijn geselecteerd op het feit dat zij zoveel mogelijk uitsluiten dat het verband tussen groen en gezondheid door andere factoren wordt beïnvloed, zoals leeftijd van bewoners.

In een vervolgonderzoek zal Van den Bergh kijken hoe dichtbij de natuur zich moet bevinden om gezondheid in een wijk te verbeteren.

Info: www.degroenestad.nl

LEES MEER

enu bo u w

it voer

ing.nl

Aan de inhoud van dit vaktijdschrift is veel aandacht besteed. Het is echter mogelijk dat de inhoud van deze uitgave verouderd, incompleet en/of ­incorrect is. Aan de inhoud hiervan kunnen dan ook geen rechten worden ontleend. APR Media Groep BV kan niet aansprakelijk worden gehouden voor de directe alsook indirecte gevolgen van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de hierin aangeboden informatie. APR Media Groep BV geeft geen enkele garantie, noch aanvaardt enigerlei aansprakelijkheid met betrekking tot de inhoud, data, adviezen, verklaringen, producten of ander materiaal in het vaktijdschrift. Overname van artikelen uit deze uitgave is uitsluitend toegestaan met bronvermelding en na toestemming van de uitgever APR Media Groep BV. Alle regels met betrekking tot de Nederlandse intellectuele eigendomsrechten zijn van toepassing.

ISSN - 0921 - 1667

13314

Ontdek Ontdek de de meerwaarde meerwaarde

Leven Leven opop Daken Daken HétHét adviesbureau adviesbureau voor voor meervoudig meervoudig ruimtegebruik ruimtegebruik op op daken daken • • • •

Advisering • Advisering met schetsmet schetsen definitief en definitief ontwerp ontwerp Eigen • Eigen bestekservice bestekservice Bouwbegeleiding • Bouwbegeleiding Preventief • Preventief onderhoud onderhoud en beheer en beheer van alle van soorten alle soorten gebruiksdaken gebruiksdaken

De vijfDe specialistische vijf specialistische thema’s thema’s zijn groendaken, zijn groendaken, waterdaken, waterdaken, energiedaken, energiedaken, parkeerdaken parkeerdaken en groengevels. en groengevels.

Leven Leven op Daken op Daken heeft een heefteigen een eigen website, website, app, vakblad app, vakblad en unieke en unieke All-in All-in verzekerde verzekerde garantie. garantie.

Voor iedere Voor iedere opdrachtgever opdrachtgever die meer die met meerzijn metdak zijn wildak doen wil zijn doenwij zijn wij een waarborg een waarborg voor zekerheid. voor zekerheid.

SamenSamen makenmaken wij Leven wij Leven op Daken! op Daken!

www.levenopdaken.nl www.levenopdaken.nl

schrijver® systeem

100% vochtbestrijding gegarandeerd

vochtbestrijding

Vochtproblemen in huis De meest voorkomende oorzaken van vocht zijn: optrekkend vocht uit kruipruimtes en kelders, condensatie van ‘leefvocht’ doorslaand vocht door bouwkundige gebreken en isolatie zonder goede ontluchting.

Isolatie van de spouwmuur zorgt, als er geen dampdoorlatende materialen zijn gebruikt, voor slechte ontluchting van de spouw.

De muur ademt dan niet meer, absorbeert alsmaar meer vocht, kan dat niet afvoeren en er ontstaan natte muren en condens. Ook dubbele beglazing en kierafdichting zorgen vaak voor een hoge relatieve vochtigheid in huis en met vocht verzadigde muren.

Het Schrijver systeem is de oplossing tegen vochtproblemen Het Schrijver systeem is speciaal ontwikkeld om vochtoverlast in woningen structureel op te lossen. Het systeem is na uitgebreide testen al bij vele woningen en gebouwen in Nederland en overige landen met succes aangebracht.

Het Schrijver systeem zorgt dat vochtproblemen verdwijnen en de vochtbalans in huis via natuurlijke ventilatie wordt hersteld. Snel, duurzaam, geen bouwkundige overlast, zonder chemicaliën en milieuvriendelijk.

Meer weten? kijk op www.schrijversysteem.nl Direct advies en prijsopgaaf bel 026 - 472 20 39 of mail naar info@schrijversysteem.nl 13339