Bouw en Uitvoering 6-2016

MAASVLAKTE 2 NEDERLANDSE KOUDENETTEN

MÁXIMAPARK

PARALLEL STRUCTUUR A12

LEGE HAVEN

DECOR NIEUWE

MAAKINDUSTRIE

BOUW EN UITVOERING

BEREIKT RUIM 68.600 LEZERS

JAARGANG 48 - 6 2016

HET VAKBLAD VOOR RIJK, PROVINCIE EN GEMEENTE

IN NEDERLAND EN BELGIE

Systeemintegratie. Dat klinkt mooi en dat is het ook.

Alles goed voor elkaar: internet, verlichting en elektriciteit.

Combineer een optimaal klimaat en een zo laag mogelijk energieverbruik. Resultaat: Energie door techniek.

Wij zijn graag uw partner voor alle technische oplossingen.

In en rond uw vastgoed, kantoor, schoolgebouw, opslagloods, werkplaats of fabriek.

Krijgt u al energie door techniek? We helpen u graag.

Grip op proces en resultaat

Leertouwer: technisch dienstverlener in elektrotechniek, klimaat en ICT. leertouwer.nl - Barneveld - t 0342 42 51 51 - info@leertouwer.nl - twitter @leertouwerbv

13481

Centrale gebouwendatabase kan overheid ‘kleine’ 300 miljoen besparen Meer veiligheid voor medewerkers, eenvoudiger handhaven, veel minder kosten en veel meer energiebesparing. Dat zijn enkele van de voordelen van een centrale gebouwendatabase waarvoor de gezamenlijke industrie-, bouw- en installatiesector, FME, Bouwend Nederland en UNETO-VNI pleiten bij minister Blok van Wonen en Rijksdienst.

In de door de overheid beheerde database moeten alle wettelijk verplichte keuringen, controles, inspecties en registraties in één keer inzichtelijk worden gemaakt.

Daarmee komt een einde aan de gebrekkige naleving en handhaving van wettelijke regels. Efficiënter handelen levert een kos-

tenbesparing voor de handhaving op van 286 miljoen euro op jaarbasis, zo blijkt uit onderzoek.

Voor bestaande gebouwen in Nederland geldt een groot aantal wettelijk verplichte, periodieke keuringen. Die keuringen worden vanuit verschillende beleidsterreinen uitgevoerd: veiligheid, gezondheid, milieu en energie. De verantwoordelijkheid ligt bij vier ministeries en bij de uitvoering is een waaier van instanties betrokken, zoals Rijkswaterstaat, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, diverse inspecties en regionale en lokale handhavingsdiensten.

“Als we dat efficiënter inrichten, worden bedrijven verlost van veel bureaucratie en ontstaat er direct een forse verlaging van de administratieve lasten”, aldus Ineke Dezentjé Hamming, voorzitter van FME. De invoering van de gebouwendatabase zal ook leiden tot een kwaliteitsverbetering in de installatiesector, omdat deze alleen toegankelijk is voor uitvoerende partijen met een aantoonbaar kwaliteitsniveau. De sectoren roepen de betrokken ministeries en uitvoerende instanties op om met de sectoren een aanvang te maken met de opzet van de centrale gebouwendatabase.

maasvlakte 2 Met Maasvlakte 2 heeft Havenbedrijf Rotterdam de ambitie om wereldwijd voorop te lopen op het gebied van duurzaamheid en innovatie. Dat lijkt te lukken. Wat zijn de belangrijkste kenmerken en technologie die een impuls geven aan deze ambitie? En vooral, hoe krijgt men het allemaal voor elkaar?

4

tienjarig jubileum nederlandse koudenetten Tien jaar geleden opende in Amsterdam de allereerste koudecentrale van Nederland. Het koudenet bij de Nieuwe Meer levert kantoren aan de Amsterdamse Zuidas duurzame koeling. Sindsdien zijn er de nodige leerervaringen opgedaan met het gebruik van koudenetten voor airconditioning en klimaatbeheersing. De praktijklessen en toekomstplannen op een rij.

12

column lef

parallel structuur a12 Eind dit jaar is de uitbreiding van het wegennetwerk rond Gouda klaar.

Onder de naam ‘Parallelstructuur A12’ zijn dan in opdracht van de provincie Zuid-Holland twee nieuwe wegen gerealiseerd: de Extra Gouwekruising en de Moordrechtboog. Een bijzonder bouwproject, met vele uitdagingen, waarbij architectonische hoogstandjes niet vergeten zijn.

21

16

DAKBEDEKKING DAK V EILIGHEID DAKDUURZ A AMHEID info@elroduurzamedaken.nl

www.elroduurzamedaken.nl

Uw groen is onze zorg www.heijmanssportengroen.nl

www.duravermeer.nl

B+U 6 2016 3

Omwonenden en vrijwilligers geven Máximapark hart en ziel Midden in ’s lands grootste Vinexwijk, Leidsche Rijn, verrijst sinds 2004 het eigentijdse, door Adriaan Geuze en zijn bureau West8 met zwier ontworpen Máximapark. Het park ontpopte zich al snel tot kloppend hart van Leidsche Rijn. Zeker zo belangrijk is de betrokkenheid van de Vrienden van het Máximapark die samen met omwonenden, ondernemers en grote aantallen vrijwilligers het sociale cement ervan vormen.

22

Slimme installatie is comfortabel én zuinig Nieuwe kantoren worden steeds duurzamer, maar moeten ook comfortabel blijven. Liever nadenken over slimme oplossingen, dan de verwarming omlaag en balanceren op het randje van lekker fris en onaangenaam koud. Ultieme controle over het klimaat is gewenst, het liefst op afstand. Het werd geregeld voor het nieuwe kantoorpand van advocatenbureau Nauta Dutilh.

32

En verder

Lege haven decor nieuwe maakindustrie Door transitie van de haven kreeg Rotterdam zomaar een leeg terrein ter grootte van een flinke woonwijk in de schoenen geschoven. Wat nu te doen? De creatieve maakindustrie weet wel raad met de oude loodsen en het industrieel erfgoed. Voor de gemeente en het Havenbedrijf reden om gebiedsontwikkeling eens op een andere manier aan te pakken.

FOTOPAGINA............................. 1 Ecopan..................................30 gebouwautomatisering..... 45 Bedrijfsinfo........................ 47 Colofon............................... 64

36

Uw logo ook op deze positie?

Ruimte voor uw bedrijf Uniek in gevelisolatie www.caparol.nl

Less energy, more comfort www.ubiflex.nl

info@aprmediagroep.nl

Maasvlakte 2

Duurzaamheid

en innovatie

Havenbedrijf

Rotterdam

bron: siebe swart

B+U 6 2016 5

Met Maasvlakte 2 heeft Havenbedrijf Rotterdam de ambitie om wereldwijd voorop te lopen op het gebied van duurzaamheid en innovatie. Dat lijkt te lukken.

Wat zijn de belangrijkste kenmerken en technologie die een impuls geven aan deze ambitie? En vooral, hoe krijgt men het allemaal voor elkaar?

TEKST betty rombout

Béter dan de wet voorschrijft

T

tiedo vellinga

iedo Vellinga, al 37 jaar werkt hij in diverse functies voor het Havenbedrijf Rotterdam, tegenwoordig als strategisch adviseur milieumanagement. Daarnaast is hij hoogleraar Havens en Scheepvaartwegen aan de TU Delft.

Van 2004 tot 2014 was Vellinga als lid van het managementteam Maasvlakte 2, intensief betrokken bij de planontwikkeling en bouw. En ook nu nog is het een deel van zijn werk. Hij vertelt: “Maasvlakte 2 betreft een westwaartse uitbreiding van het havengebied in zee. Van de totale oppervlakte van 1000 hectare uitgeefbaar terrein - ontstaan door het opspuiten van zand voor de kust - is momenteel 600 hectare ingericht. Geleidelijk worden meerdere terreinen aangelegd, afhankelijk van de marktvraag. De nu nog resterende 400 hectare water gebruiken we voor allerlei activiteiten. Zoals de afbouw van het grootste offshore schip ter wereld, de Pioneering Spirit, dat razendsnel booreilanden ontmantelt en buizen legt op de zeebodem.”

behouden en versterken van de positie en kwaliteit van de Rotterdamse haven en het bevorderen van de leefbaarheid van stad en regio.

Inzet: duurzaamheid en innovatie

De nieuw gebouwde terminals zijn volledig emissieloos.

Tiedo Vellinga vervolgt: “Het is de meest moderne en geavanceerde techniek ter wereld; van de Automated Guided Vehicles (AGV’s) tot de zeekadekranen. Hoe ik dat bedoel? De karretjes die op de terminal rond rijden,

Van meet af aan is op de Maasvlakte 2 ingezet op duurzaamheid en innovatie. Belangrijk in dit verband is het evenwicht tussen ecologisch, economisch en sociaal.

Bewust omgaan met natuur, milieu en energie, het

Het is onmogelijk in dit artikel alle ontwikkelingen en technologieën op het gebied van duurzaamheid en innovatie van Maasvlakte 2 te noemen, daarom stellen we de meest belangrijke aan de orde. Vellinga: “Voor bedrijven die zich hier willen vestigen, maakt het Havenbedrijf duidelijke afspraken op het gebied van duurzaamheid.

Denk aan afspraken over luchtkwaliteit. Alle emissies naar de lucht moeten gecompenseerd worden. Zo rijden er alleen schone vrachtwagens in het havengebied. Een pluspunt voor mens en dier in de regio, maar ook daar buiten. Let wel, deze wagens rijden door Nederland en Europa, dus de invloed van dit programma reikt verder dan alleen de haven.” Ook worden afspraken gemaakt op het gebied van efficiënt (her)gebruik van energie, elkaars restwarmte, afvalstoffen en halffabricaten.

Samenwerking op Maasvlakte 2 In een vroeg stadium van het project startte het overleg met gemeenten in de omgeving en belangenorganisaties voor onder andere natuur, visserij en milieu. Uitgangspunt: gelijktijdig de positie van de mainport te versterken en de kwaliteit van de leefomgeving te verbeteren.

Tijdens het vervolgtraject waren maatschappelijke partijen en gemeenten nauw betrokken in het Overleg Maatschappelijke Partijen (OMP), bestaande uit onder andere meer milieu-, visserij-, landbouw- en recreatieorganisaties, de koepelorganisaties VNO-NCW, Deltalinqs en de Kamer van Koophandel Rotterdam.

Daarnaast waren de gemeenten uit de omgeving van het project Maasvlakte 2 vertegenwoordigd.

In 2000 is met de gemeente Rotterdam en de milieuorganisaties

bron: siebe swart

Stichting Natuur en Milieu, Vereniging Natuurmonumenten en Concept het convenant Visie en Durf gesloten; afspraken over een integraal pakket van maatregelen voor verbetering van de Rotterdamse regio, met als inzet: sterke en gedifferentieerde economie, meer natuur en een florerende stad.

Naast de afspraken in het convenant Visie en Durf zijn indertijd ook in het bestuurlijk stakeholdersoverleg (Overleg Niet-Rijkspartijen) concrete afspraken gemaakt over natuurcompensatie.

Aan dit overleg namen deel: ANWB, Hoogheemraadschap van Delfland, Provincie Zuid-Holland, Recreatieschap Voorne-PuttenRozenburg, Stadsregio Rotterdam, Stichting Duinbehoud, Stichting Noordzee, Vereniging Natuurmomenten, Waterschap Brielse Dijkring, Zuidhollands Landschap en gemeenten in de regio.

B+U 6 2016 7

gebruiken elektra. Ze zijn ook volledig geautomatiseerd.

Dus mannetjes op de karretjes zijn niet nodig. En stel dat de batterij leeg is, dan rijden ze zelf naar een oplaad­ station. Ook de kranen zijn onbemand. Ze worden bediend door een persoon achter de console. Voordeel is, dat de kranen nu sneller kunnen bewegen. Dat kan niet met een mannetje erop, die krijgt veel te veel G-kracht.

Overigens, de terminals draaien volledig op energie opgewekt door windturbines.”

met Milieudefensie en Faunabescherming eruit. Hij zegt: “In het begin stonden we lijnrecht tegenover elkaar.

Jarenlang hebben we processen gevoerd. Wie heeft er gelijk? Met Faunabescherming ging het onder andere over de bescherming van meeuwen in het havengebied.

Maar met alsmaar voor de rechter staan, schiet je niets op. Uiteindelijk is afgesproken, dat wij in het gebied onze plannen konden uitvoeren, mits wij 100 hectare beschikbaar stellen voor de meeuwen tot in lengte der jaren.”

Binnen het programma van duurzaamheid en innovatie is er ook plaats voor tijdelijke ontwikkelingen. Tiedo Vellinga noemt het project PortXL, een honderd dagen durend open innovatieprogramma, waarbinnen tien internationaal geselecteerde start-ups door mentoren intensief gecoacht worden om hun start-up - die rechtstreeks te maken heeft met de haven; transport en logistiek, energie, chemie en raffinage en maritiem - van de grond te krijgen. Met dit project probeert de haven van Rotterdam een magneet te zijn voor mensen met innovatieve ideeën en concepten en zet het nog een tandje bij in de ambitie om de slimste haven ter wereld te zijn.

Tiedo Vellinga vervolgt: “In feite komt het erop neer, dat je met de stakeholders samen waarde creëert. Dat hebben we gedaan op het gebied van recreatieve voorzieningen, biodiversiteit, landschappelijke inrichting en een van de eerste archeologische en paleontologische netwerken in Nederland. Wat ik met dit laatste bedoel?

Bij alle opgangen naar het nieuwe strand staan borden met daarop de melding, dat het mogelijk is gebruik te maken van een app ter identificatie van vondsten op het strand. Vindt een amateurarcheoloog iets, dan maakt hij een foto daarvan. De app vertelt vervolgens waar de vondst waarschijnlijk vandaan komt en wat de mogelijke ouderdom is. We hebben elke kuub op het strand gelinkt aan de geologische context van de Noordzee. Dat kon overigens redelijk eenvoudig. We moesten namelijk van elke kuub zand bijhouden, waar het vandaan kwam en

Samenwerking

In het project Maasvlakte 2 is er met een scala aan partijen samengewerkt (red: zie pagina 6). Vellinga licht die

bron: jannes linders

bron: siebe swart

“ Eigenlijk moet je beter zijn dan de wet voorschrijft.”

bron: siebe swart

B+U 6 2016 11

naar toe ging. Dus ja, er heeft veel geologisch onderzoek plaatsgevonden.”

De lat hoog leggen

Duurzaamheid en innovatie, er komt nogal wat bij kijken in het Rotterdamse havengebied, qua processen, technologieën en samenwerking. ‘Doe je het goed, dan komt het naar je toe’, zegt Vellinga hierover. “Niet voor niets hebben we een bezoekerscentrum - FutureLand - gecreëerd. Het centrum kent een bezoekersaantal van 110.000 per jaar. Het is belangrijk dat de mensen blijven komen.

Zien wat we doen, welke innovaties er zijn en hoe we met duurzaamheid omgaan.”

Maar hoe je het ook wendt of keert, het gehele project vergt heel wat van iedereen. Vellinga: “Het gaat erom, dat je anders moet denken. Niet in termen van wat je wettelijk kunt en verplicht bent. Binnen de wet probeer je ruimte te pakken voor de haven. In mijn eerste 20 jaar hier moest ik voortdurend ageren tegen de overheid: ‘Jullie zijn te streng. Zo kunnen we geen haven opereren’.

In feite leg je je lat hoog, bijvoorbeeld op het gebied van milieu. Doe je dat niet, dan is binnen de kortste keren je milieuruimte vol en heb je een probleem. Eigenlijk moet je beter zijn dan de wet voorschrijft. Hoe ik dat bedoel?

Welnu, er is geen wet die voorschrijft dat schone vrachtwagens in het havengebied verplicht zijn. Wij stellen die eis wel. Of geen wet die zegt dat je terminals moet laten concurreren op duurzaamheid. Wij doen dat wel.

In de wet lees je ook niets over het verplicht geven van een korting op schone schepen. Wij geven die korting zonder dat het wettelijk vastgesteld is. En zo kan ik nog wel een aantal voorbeelden noemen. We willen klanten die ‘schoon’ zijn. Ze moeten een goed plan hebben voor duurzaamheid. Het is enorm sterk, dat we onze klanten en gebruikers meenemen in de vergroening.”

Meest duurzame

info Video, social media en andere koppelingen: www.bouwenuitvoering.nl/weg_en_waterbouw/maasvlakte-2

Duurzaamheid staat hoog in vaandel in de Rotterdamse haven en daarmee op Maasvlakte 2. “We willen de meest duurzame haven ter wereld zijn”, zegt Tiedo Vellinga tot slot. “Of die doelstelling al bereikt is? Over het algemeen worden we wel zo ervaren. In een onlangs gepubliceerde documentaire over de toekomst van containerhavens - Rotterdam, Dubai en Hamburg - kwam Rotterdam er als de meest duurzame uit. Dat zegt toch wel iets.”

Tienjarig jubileum

Nederlandse koudenetten

koudecentrale amsterdam zuid-oost foto jurgen koopmanschap

B+U 6 2016 13

Tien jaar geleden opende in Amsterdam de allereerste koudecentrale van Nederland.

Het koudenet bij de Nieuwe Meer levert kantoren aan de Amsterdamse Zuidas duurzame koeling.

Sindsdien zijn er de nodige leerervaringen opgedaan met het gebruik van koudenetten voor airconditioning en klimaatbeheersing. De praktijklessen en toekomstplannen op een rij.

TEKST Lynsey Dubbeld

I

n augustus 2006 opende de toenmalige Amsterdamse burgemeester Cohen de eerste koudecentrale van Nederland. Met het koudenet worden de kantoren in en rond de Amsterdamse Zuidas van koeling voorzien.

Dat gebeurt met diepgelegen water uit het nabijgelegen Nieuwe Meer. Sinds 2010 is nog een tweede koudenet in Amsterdam in bedrijf: in Zuidoost. Hiervoor wordt koude gewonnen uit de Ouderkerkerplas. Amsterdam is de enige Nederlandse gemeente waar naast een stadswarmte- ook een koudenetwerk in bedrijf is.

Met koudenetten, die parallel liggen aan de ondergrondse pijpleidingen van stadswarmte, kunnen kantoren beschikken over een duurzaam airconditioning- en klimaatbeheersysteem. Daarmee paste de koudewinning bij de Nieuwe Meer naadloos bij de milieu- en klimaatdoelstellingen van de gemeente Amsterdam.

Ook het netwerk bij de Ouderkerkerplas was geënt op de vraag naar duurzame koude. De gemeente Amsterdam verwachtte een toename van de bedrijvigheid rond de Zuidas en de Amsterdam ArenA - en daarmee een groeiende behoefte aan koeling, die nodig is voor bijvoorbeeld serverruimten. Met de duurzaamheidsambities van de gemeente en het bedrijfsleven was het idee van een stadskoudenetwerk toen snel geboren.

Twee voorwaarden voor rendement

“Voor een rendabel koudenetwerk moet worden voldaan aan twee factoren. Er moet een diep meer aanwezig zijn, met een minimale diepte van dertig meter.

En er moet voldoende (potentiële) afname van koude zijn”, vertelt Raymond van Bulderen, business manager bij Nuon, dat de twee koudecentrales in Amsterdam in handen heeft.

Met het leveren van warmte had het energiebedrijf in 2006 al ruim twintig jaar ervaring. “Maar een koudenetwerk was nieuw - niet alleen voor ons, maar überhaupt in Nederland. Allereerst moest worden onderzocht welke gebieden aan de voorwaarden voldeden. De focus lag al snel op de Nieuwe Meer, dat als bron kon dienen voor de kantoren aan de Zuidas, en op de Ouderkerkerplas voor het gebied rond de ArenA.” Ook de Gaasper-

plas was van voldoende diepte voor koudewinning, maar het aantal kantoren in de omgeving was te beperkt om exploitatie rendabel te maken.

Kwaliteitsverklaringen

Voor de twee Amsterdamse koudecentrales werd een kwaliteitsverklaring opgesteld op basis van het ontwerp.

Die verklaring is onder meer nodig om de Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC) te bepalen van een gebouw dat gebruik maakt van stadskoude. Van Bulderen: “Omdat we een dergelijke centrale nog niet eerder hadden gebouwd, werd de prestatie ervan gebaseerd op het ontwerp van de installatie. Dat leverde een Coëfficiënt of Performance (COP) op van twaalf.”

Op basis van de praktijkervaringen van de afgelopen jaren kan het rendement straks veel preciezer worden bepaald. “Binnenkort stellen we de kwaliteitsverklaringen voor beide centrales opnieuw vast. De verwachte prestaties die we eerst op papier hebben berekend, vullen we aan met realtime gegevens uit de praktijk.

Uitgaande van het gemiddeld gemeten rendement van de afgelopen drie jaar kunnen we de COP nu opnieuw berekenen.”

“De conceptberekeningen voor de nieuwe kwaliteits­ verklaring voor onze koudecentrales zijn al klaar”, vult Daniël Awater, senior consultant bij Nuon, aan. “De nieuwe COP is waarschijnlijk een stuk lager dan de waarde die we hadden bepaald toen we de centrales ontworpen.

Zoals bij al onze systemen gaan we bij nieuwe berekeningen uit van conservatievere cijfers. Toch verwachten we uiteindelijk de hoge rendementen wel te halen. Het kost alleen meer tijd dan we hadden voorzien om álle factoren in dit complexe systeem te optimaliseren.”

Bij zowel de Nieuwe Meer als de Ouderkerkerplas bleek de praktijk namelijk weerbarstig.

Bellenscherm op de Nieuwe Meer

Voor de levering van koeling in Amsterdam maakt Nuon dankbaar gebruik van de koudwaterlagen uit de Nieuwe Meer en Ouderkerkerplas. Awater licht toe: “De vrije koeling, die we onttrekken aan het meer, bevindt zich in

14 B+U 6 2016

de diepste waterlaag, die aanzienlijk kouder is dan het water aan het oppervlak. In een ideale situatie blijven die lagen dan ook gescheiden.” Maar in de Nieuwe Meer is een zogenoemd bellenscherm aangebracht om te voorkomen dat zich tijdens de zomermaanden blauwalg ontwikkelt. Het fijnmazige buizenstelsel dat met luchtbellen de groei van blauwalg tegengaat, zorgt er ook voor dat de waterlagen in het meer worden gemengd.

“Zodra het bellenscherm in april in werking treedt, schiet de temperatuur van de koudste laag - normaal ongeveer vier graden Celsius - omhoog”, vertelt Awater. Dat betekent dat een compressiekoelmachine het warmere water - van ongeveer acht graden - extra moet koelen om aan de koudevraag te voldoen. En dat betekent een lager rendement dan waar bij het ontwerp vanuit werd gegaan. “In de winter realiseren we makkelijk een COP van 20 tot 25, omdat we alleen maar water uit het meer naar onze klanten hoeven te pompen. Maar die waarde keldert direct als de temperatuur van het meer in de zomermaanden stijgt door de werking van het bellenscherm.”

Tegenvallende koudevraag

Bij de centrale bij de Ouderkerkerplas is geen bellenscherm in gebruik en kan daardoor continu een constante watertemperatuur worden benut. Toch is ook hier het rendement lager dan verwacht. Van Bulderen: “Dat heeft te maken met de tegenvallende koudevraag in het gebied. Bij het ontwerp van de centrale zijn we uitgegaan van een grote, constante koudevraag, onder meer vanuit het AMC en de kantoorbouw die destijds in de planning stond. Om aan die verwachte grote vraag te voldoen, zijn twee grote koelinstallaties geplaatst. We dachten hiermee een stap vooruit te zetten in vergelijking met de eerste centrale, waar een kleine en een grote machine staan opgesteld.” Die omvangrijke installaties zijn in de huidige praktijk eerder een nadeel dan een voordeel.

De koudevraag vanuit het AMC blijkt sterk te wisselen en de bouw en bezetting van kantoorgebouwen in het gebied rond de Amsterdam ArenA blijft achter bij de prognoses. Van Bulderen: “Met de grote machines kunnen we niet voldoende flexibel inspelen op een kleine koudevraag. Omdat we altijd aan de klantvraag willen voldoen, betekent dat dat we eigenlijk te veel koude produceren op momenten dat er maar een klein beetje

Coefficient of Performance en de Energie Prestatie Coëfficiënt De Coefficient of Performance (COP) is een berekening van de efficiëntie van een warmte- of koudesysteem. De COP verwijst ook naar de condities waaronder een warmte- of koelsysteem opereert. Zo geeft de COP in indruk van de milieuprestaties van bijvoorbeeld stadswarmte of -koud e in vergelijking met onder meer warmtepompen en traditionele verwarming en koelinstallaties.

De Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC) is een index die de energetische efficiëntie van nieuwbouw aangeeft. Sinds 2015 ligt de EPC-norm voor woningen op 0,4 en voor bedrijfsgebouwen - afhankelijk van de functie - tussen de 0,7 en 1,8.

nodig is. Die overdimensionering van de centrale is nadelig voor het rendement.”

Een andere tegenvaller is het gebruik van de koeling door de aangesloten panden. “Op papier staat precies hoeveel koeling we leveren, van welke temperatuur en hoe warm het water is als het weer terugkomt bij de centrale”, legt Van Bulderen uit. “In de praktijk is het water dat we van de klanten terugkrijgen kouder.

Dat betekent dat er koude ongebruikt blijft bij de klant, terwijl wij het water wel moeten rondpompen.

En omdat alle energie die het systeem verbruikt meetelt in de efficiëntiebepaling, verlaagt dat de COP.”

De ideale centrale

Hebben de tien jaar praktijkervaring in Amsterdam inzichten opgeleverd over de ideale koudecentrale?

Van Bulderen: “Zouden we de centrales nu, tien jaar na oplevering van de eerste, opnieuw bouwen, dan zouden we een aantal zaken anders doen. De ideale centrale is eigenlijk een combinatie van de twee die we nu hebben.

Zo’n installatie is flexibel én maakt gebruik van een bron met een gelijkblijvende temperatuur.”

Een belangrijke les uit een decennium met duurzame koude is wat betreft Awater dat een optimale centrale goed moet kunnen omgaan met een fluctuerende koudevraag. “Het is ons duidelijk geworden dat een constante vraag in de praktijk een grote uitdaging is, ondanks de heldere afspraken die je daar met elkaar over maakt. We zijn daarom nu druk bezig het aantal afnemers in het koudenetwerk uit te breiden. Dat maakt ons minder afhankelijk van één grote afnemer.” Bij de centrale aan de Ouderkerkerplas onderzoekt Nuon daarnaast de mogelijkheden om een kleinere koelmachine bij te plaatsen, zodat flexibeler kan worden ingespeeld op de koudevraag.

Een andere praktijkles uit Amsterdam is dat water uit de Nieuwe Meer minder geschikt is om de installatie in de koudecentrale te koelen. Van Bulderen: “In energetisch opzicht is het een goed idee om deze vrije koeling in te zetten voor eigen gebruik van de centrale, maar in de praktijk pakte het nadelig uit. Het water uit de Nieuwe Meer blijkt namelijk onzichtbare biologische deeltjes te bevatten die erg agressief zijn voor bepaalde metalen en de machines aantasten.” Dat leverde kostbare schades op, waardoor de focus kwam te liggen op het betrouwbaar maken van de centrale en minder op het zo efficiënt benutten ervan. “Die kennis hebben we meteen toegepast bij de bouw van de tweede installatie; bij de Ouderkerkerplas koelen we met conventionele koeltorens. Dat is energetisch iets minder efficiënt, maar wel zo betrouwbaar.”

Drie oplossingen voor de toekomst

Omdat de vraag naar koeling van gebouwen over het algemeen achterblijft bij de verwachtingen, bekijkt Nuon of de koudecentrales een rol kunnen gaan spelen in de woningbouw. “Vooral rond de Zuidas krijgen veel plekken een nieuwe bestemming. Dat verandert het koudeprofiel van dit gebied”, aldus Awater. “Daarop

B+U 6 2016 15

arena

proberen we in te spelen. Zo is de temperatuur van het water uit de Nieuwe Meer, als gevolg van het bellenscherm, in de zomermaanden eigenlijk te hoog voor de koeling van kantoren, maar voor woningen uitermate geschikt. Door comfortkoeling aan te bieden in nieuwe woonwijken hopen we de vrije koude uit het meer toch optimaal te kunnen benutten.” In de toekomst is het misschien zelfs mogelijk om het retourwater uit de kantoren te hergebruiken voor de koeling van woningen.

Daarnaast worden de mogelijkheden verkend om koude op het moment dat die vrij voorradig is optimaal te benutten. Van Bulderen: “Bijvoorbeeld door de bron van de warmte- en koudeopslaginstallaties die veel gebouwen hebben - in feite onze concurrenten - in de winter op te laden met vrije koude uit de meren. Omdat de koudevraag in de utiliteitsbouw doorgaans groter is dan de vraag naar warmte ontstaat er namelijk een disbalans in zo’n WKO-bron. Er wordt simpel gezegd meer koude onttrokken dan dat er teruggeleverd wordt, waardoor zo’n bron langzaam opwarmt. In de winter kunnen wij die met onze centrale als het ware opladen voor de zomermaanden.”

Rond de Nieuwe Meer onderzoekt Nuon een aantal praktisch haalbare en betaalbare alternatieven voor het bellenscherm. Awater: “Het scherm zelf verbruikt de nodige energie, dus het zou al veel schelen als het pas later in het jaar wordt ingeschakeld. Daarnaast willen we - nu het scherm binnenkort sowieso aan vervanging toe is - in een pilot onderzoeken of een in hoogte verstelbaar scherm een positief effect heeft op het behoud van de diepe koudwaterlaag.” De zoektocht naar deze oplossing vindt plaats in nauw overleg met alle betrokken partijen, zoals omwonenden en het verantwoordelijke waterschap.

Nog steeds een unicum

“Om duurzame koude te leveren met een maximaal rendement moet de hele keten in orde zijn. Van de bron tot aan de afname”, vat Awater de leerervaringen tot nu toe samen. “De afgelopen tien jaar hebben ons duidelijk gemaakt dat we de complexe aaneen­ schakeling van factoren - waaronder de koudevraag vanuit kantoren en bedrijventerreinen - niet allemaal in de hand hebben. Maar de Amsterdamse koude­netten zijn natuurlijk nog steeds een unicum in Neder­land.”

Soepel en veilig

rijden met

Parallel structuur

A12

inhijsen liggers spoor­ viaduct langs de a12

B+U 6 2016 17

Eind dit jaar is de uitbreiding van het wegennetwerk rond Gouda klaar. Onder de naam ‘Parallelstructuur A12’ zijn dan in opdracht van de provincie ZuidHolland twee nieuwe wegen gerealiseerd: de Extra Gouwekruising en de Moordrechtboog.

Een bijzonder bouwproject, met vele uitdagingen, waarbij architectonische hoogstandjes niet vergeten zijn.

TEKST Betty Rombout BEELD provincie Zuid-Holland en Heijmans

J

arenlang had het verkeer bij het knooppunt Gouwe op de A12 vanuit Gouda in de richting Den Haag te maken met filevorming rondom het GouweAquaduct. Met de aanleg van twee nieuwe wegen biedt de provincie straks een veilig en aantrekkelijk alternatief voor verkeer tussen Den Haag en Gouda, dat nu de A12 gebruikt. De hogere capaciteit op de provinciale wegen verbetert de regionale bereikbaarheid. Bovendien neemt de verkeersveiligheid rondom Gouda toe.

Twee nieuwe wegen

jorrit hijl

Jorrit Hijl is namens Heijmans uitvoerings- en omgevingscoördinator van het project. Hij vertelt: “We hebben twee nieuwe wegen aangelegd. De ene weg betreft de nieuwe uit 2x2 rijbanen bestaande Moordrechtboog, die loopt tussen de A12 bij Waddinxveen en heeft een nieuwe aansluiting op de A20 bij Moordrecht. De weg

kruist de A12 onderlangs en sluit daarna met eveneens een nieuwe aansluiting aan op de A12. De lokale wegen worden twee keer gekruist door de nieuwe weg; hiervoor waren twee onderdoorgangen nodig. De Zuidelijke Dwarsweg gaat via een tunnel onder de Moordrechtboog door en de Vijfde Tochtweg is via een spoorviaduct omgelegd. De tweede nieuwe weg is de Extra Gouwekruising. Deze loopt parallel aan de A12 aan de noordzijde tussen Gouda en de nieuwe Moordrechtboog. Over de rivier de Gouwe hebben we langs het Gouwe Aquaduct in Waddinxveen een basculebrug gerealiseerd.”

Veen en brug

In grote lijnen omvatte het project allereerst het vrijmaken van het terrein; waar wordt gebouwd? Hijl: “De plek bestaat veelal uit veen, dat geen weg kan dragen. Het verzakt met eventueel scheuring van het wegdek als gevolg. Dus hebben we er gewicht op aan

Samenwerking De parallelstructuur A12 - onderdeel van het MIRT (meerjarenprogramma infrastructuur ruimte en transport) is een samenwerkingsverband tussen provincie, rijk en regio, waarbij de provincie een regiefunctie heeft. De regio wordt vertegenwoordigd door gemeenten die in het plangebied liggen: Gouda, Lansingerland, Waddinxveen en Zuidplas. Andere betrokken partijen zijn: Stadsregio Rotterdam, Stadsgewest Haaglanden, Hoogheemraadschap van Schieland en Krimpenerwaard, Intergemeentelijk Samenwerkingsorgaan Midden-Holland (ISMH) en de Regionale Ontwikkelingsorganisatie Zuidplas (ROZ).

Ook is samengewerkt met het ministerie van Infrastructuur en Milieu. ‘We doorkruizen een veengebied, wat consequenties heeft voor de flora en fauna. Zoveel mogelijk proberen we hier rekening mee te houden. Voor vleermuizen, om een voorbeeld te noemen, hebben we bepaalde voorzieningen aangebracht’, aldus Jorrit Hijl.

18 B+U 6 2016

sfeerimpressie glaswerk basculekelder

tegelwerk onderdoorgang a12

tegelwerk landbouwweg en fietspad

aanvoer basculebrug over de gouwe

moeten brengen in de vorm van zandlagen. Ook hebben we voor bepaalde gedeeltes een lichte fundering gebruikt, wat minder wegzakt in de veengrond. Het zetten van de grond duurde ongeveer een jaar. Het gewicht wordt samengedrukt en zorgt voor een sterkere laag. Normaliter graaf je vervolgens de grond af om het daarna te asfalteren. Maar dit hebben we pas op het laatst gedaan, omdat we eerst alle kunstwerken wilden bouwen. Dat zijn er nogal wat. En dat niet alleen, een ervan is architectonisch heel bijzonder.”

Jorrit Hijl heeft het over de al eerder genoemde basculebrug over de Gouwe, van 500 meter lang en 17 meter hoog met daarin een beweegbaar deel van 41 meter lang. Bij een basculebrug gaat het brugdek open en dicht om schepen met een mast en grote containerschepen door te kunnen laten varen. Het brugdek roteert om de horizontale as haaks op het wegdek van de brug. Aan de ene kant van het draaipunt zit het brugdek, aan de andere kant het contragewicht. Het bijzondere is, dat deze brug een van de grootste basculebruggen van Europa is én een van de snelste die open en dicht kan, zegt Hijl.

“Het stalen bruggedeelte - in één geheel in de fabriek gemaakt en per schip naar de locatie vervoerd - is ingehesen via hijskranen op pontons. Het was fantastisch om te zien. Maar ook een hele onderneming, qua veiligheid bijvoorbeeld. Het materiaal en de berekeningen zijn

tig keer gecheckt. Wegen moesten afgesloten worden, met omstanders mocht niets gebeuren et cetera.”

Niet alleen de brug zelf, maar ook het bewegingswerk van de brug - panamawielen, contragewicht en bruginstallaties - zijn te bewonderen. Hijl: “De basculekelder is uitgevoerd als een open constructie met kolommen die afgesloten worden met grote glasvlakken. Hierdoor is de kelder transparant. Het binnenwerk is dan ook te bezichtigen vanuit de openbare ruimte. Rijd je er langs en gaat de brug open, dan zijn de bewegingen in de kelder zichtbaar. Fantastisch om te zien. Een brug is niet snel esthetisch, maar deze wel.”

Ondergang, spoor én 6-0 systeem

Naast het bouwen van bruggen, moesten er binnen het project ook een aantal onderdoorgangen komen. “Na het uitvoeren van het grondwerk, hebben we in het veengebied de betonconstructie gemaakt. Vervolgens konden we de onderdoorgangen afbouwen. Als laatste kwam het asfalt er overheen”, aldus Jorrit Hijl.

Een andere bouwtechnische en organisatorische uitdaging was het bouwen over het spoor. “Hiervoor hebben we nauw samengewerkt met ProRail. Zij hadden een aannemer om het gedeelte over het spoor te maken, wij hebben het deel naast het spoort gerealiseerd.”

B+U 6 2016 19

Heijmans heeft er zorg voor gedragen dat tijdens het project de A12 - waar onderdoor is gegaan - altijd beschikbaar was. Het verkeer heeft daarmee minimale overlast ervaren. Let wel, de weg kent op deze locatie een verkeersintensiteit van gemiddeld 159.000 weggebruikers op een werkdag. Ook dit vergde de nodige inventiviteit. Hijl: “Dat is een uitdaging; bouwen onder een snelweg door zonder dat auto’s hoeven te stoppen. Wat we gedaan hebben? De keuze viel op een 6-0 systeem met NOA-100 km/h inclusief volledig werkende spitsstroken voor een duur van maximaal zes maanden.

Oftewel, de maximale snelheid van 120 kilometer werd verlaagd en een omlegging gemaakt zonder de 2x3 rijbanen te versmallen, daarbij geen (0) gebruik makend van de rijstroken op de oude plek. De zes rijstroken kwamen zo’n 30 meter rechts van de ‘oude’ A12 richting Den Haag te liggen, over een totale lengte van 600 meter.”

“De werkzaamheden zijn niet altijd zichtbaar, maar er speelt veel tijdens zo’n project”, vervolgt Hijl. “Denk ook aan het zorgvuldig omgaan met omwonenden en het bedrijfsleven in de directe omgeving. Een voorbeeld? Wij zijn dwars door Waddinxveen heen gegaan. We moesten bijna tegen de naastgelegen snoepfabrikant Concorp heiwerkzaamheden verrichten. Om zo min mogelijk overlast te veroorzaken, hebben wij tijdens de zomerproductiestop van drie weken van de fabriek, alle damwanden en heipalen aangebracht. De speciale apparatuur in de fabriek raakt namelijk door de trillingen van slag.”

Soepel en veilig rijden met alle voordelen voor de omwonenden, de regio en het bedrijfsleven als gevolg. Dát is het resultaat van het project ‘Parallelweg A12’.

Zorgvuldig met omgeving

Bij een project als ‘Parallelstructuur A12’ komt veel kijken. Een aantal zaken hebben we benoemd. Niet te vergeten is ook de kap van bomen, het verleggen van kabels en (water)leidingen, het verleggen van fietspaden.

info Projectlooptijd grondwerkzaamheden: Eind 2014 - Eind 2016 Aanneemsom: 65 miljoen euro Website: www.bouwenuitvoering.nl/weg_en_waterbouw/parallelstructuur-a12

N 207

A12

N 454

N 453

Extra Gouwekruising

N 452

Halve aansluiting A12

A12

N 219

legenda

Parallelstructuur A12 (Moordrechtboog - Extra Gouwekruising)

Moordrechtboog

A20

Omlegging Gewijzigd voor fietsers, sluit aan op bestaande fietsstructuur

N 207

Toekomstige randweg Waddinxveen Nieuwe aansluiting N456 - A20 Moordrecht

N 456

Snelweg Provinciale weg Secundaire weg Spoorweg Gemeentegrens Aan te leggen viaduct

0

500

1000

1500 m

20 B+U 6 2016

020 GROEN 020GROEN richt zich op alle werkzaamheden in het groen voor instellingen, bedrijven, overheden en particulieren.

Wij komen graag bij u langs, om uw wensen en mogelijkheden te bespreken en u van deskundig advies te voorzien.

WWW.020GROEN.NL DANZIGERBOCHT 29 1013 AM AMSTERDAM T: 020 820 4118

13428

020GROEN ONTZORGT!

Deskundig & doeltreffend verkeerstechniek

ELKE BAUER BEGINT MET EEN FUNDERING Vooraanstaand & betrouwbaar

Bauer Funderingstechniek voert de volgende activiteiten uit: • • • • • • •

Mixed-In-Place soilmix Groutanker met strengen GEWI-anker (paal) Groot diameter boorpaal Bentoniet-cement dichtwand Diepwand Jet grouten

Voor een vlotte en veilige verkeersdoorstroming bij wegwerkzaamheden!

Voor verhuur & verkoop.

Rendementsweg 15 3641 SK Mijdrecht 0297-231150 info@bauernl.nl www.bauernl.nl

2TB Verkeerstechniek BV Spinderweg 9 6713 HR Ede (gld.)

13467

T 0318 - 830 333 E info@2TB.nl I www.2TB.nl 13581

Kwaliteit staat hoog in het vaandel mede door plan van aanpak

www.deruijter-infra.nl

NOORDZIJDSEWEG 137A

TELEFOON 0182 30 77 84

3415 RB POLSBROEK

INFO@DERUIJTER-INFRA.NL 13441

B+U 6 2016 21

column Lef Alle bouwsignalen staan op groen. Orderportefeuilles dikken weer aan en wie de krant openslaat, ziet weer de nodige werving van des­kundige vakmensen. Na jaren van krimp en een stevig dieptepunt, herstelt de bouw- en installatiebranche zich weer in een weg omhoog. Opmerkelijk vind ik dat in dit herstel de aandacht voor innovatie lijkt af te nemen. Alsof we het broze herstel beantwoorden vanuit een aloude ‘business as usual’-stand.

Want, naast alle ellende is er ook een positieve kant te benoemen aan de achterliggende crisisperiode. Ondernemers in de sector gingen al dan niet gedwongen - op onderzoek uit. Bedrijven kwamen in een in­novatiestand te staan. Nieuwe samenwerkingsverbanden kwamen tot stand. De vraag klonk: kan het anders? En door de daad bij het woord te voegen, zijn er afgelopen jaren mooie voorbeelden ontstaan: we doen het anders! Het lijkt alsof deze geluiden in kracht afnemen.

Ik denk aan onderwerpen als duurzaam produceren, energiebesparend installeren of toekomstgericht bouwen. Maar ook aan het onderwerp sociale innovatie binnen de maatschappelijke discussie mens en werk. Vervalt de bouw- en installatiebranche weer in oud gedrag? Is de aloude kolomcultuur van hiërarchie en regie zo diepgeworteld in ons denken en doen? Is het antwoord op beide vragen in alle eerlijkheid ‘ja’? Dan voorspel ik dat het slecht gesteld is met de economische weerbaarheid van beide branches op langere termijn.

Het is zo verleidelijk makkelijk om te kiezen voor de over­ bekende bouwmodellen met bijbehorende marginale projectresultaten. Het vraagt lef om als ondernemer in conventionele branches een vernieuwende - wat mij betreft noem je het 3.0 - koers te blijven varen. Duidelijk uit te spreken welke klanten of opdrachten je wel, maar ook niet wilt hebben.

Lef om te blijven investeren in mens en innovatie. Niet alleen het euroresultaat van morgen voor ogen, maar gericht op het succes op de langere termijn.

Maarten van der Boon

manager business development & innovatie bij leertouwer

22 B+U 6 2016

impressie van het park uit 2011 (met afwijkende noord-zuidoriĂŤntatie). afbeelding: west8

B+U 6 2016 23

Adriaan Geuze Iedereen heeft

verstand van

parken

24 B+U 6 2016

Omwonenden en vrijwilligers geven Máximapark hart en ziel Midden in ’s lands grootste Vinexwijk, Leidsche Rijn, verrijst sinds 2004 het eigentijdse, door Adriaan Geuze en zijn bureau West8 met zwier ontworpen Máximapark. Het park ontpopte zich al snel tot kloppend hart van Leidsche Rijn. In de eerste plaats is dat te danken aan het flexibele ontwerp van West8. Zeker zo belangrijk is de betrokkenheid van de Vrienden van het Máximapark die samen met omwonenden, ondernemers en grote aantallen vrijwilligers het sociale cement ervan vormen. Sinds afgelopen september vormt de gemeente Utrecht samen met al die partijen een publiek-maatschappelijke parkorganisatie.

TEKST Tanja veenstra

optreden in de vlinderhof. foto: johan de boer

B+U 6 2016 25

H

oewel het Máximapark al op 5 juli 2013 officieel is geopend door koningin Máxima is het nog lang niet af. ‘De basis ligt er, maar parkontwerp is een langzaam vak’, legt landschapsarchitect Adriaan Geuze uit.

‘Zo hebben we een park van 2,5 hectare aan de Thee­ms gerenoveerd: Jubilee Gardens. Daaraan hebben we tot de opening door de koningin 21 jaar gewerkt.

Het Máximapark kent een vergelijkbaar tempo, maar is met zijn 300 hectare vele malen groter. Daarvoor moesten we creatieve oplossingen bedenken.’

Inderdaad: hoe realiseer je zo’n groot park in een land waar grond kostbaar is en waar weinig geld is voor beheer? Een park waarvoor bovendien eerst alle tuinders onteigend moesten worden? Het internationaal opererende West8 uit Rotterdam, met een tweede kantoor in New York, won de ontwerpprijsvraag bijna twintig jaar terug dankzij gevoel voor realisme, denkt Geuze: ‘Driehonderd hectare is te veel voor een stadspark, terwijl Leidsche Rijn (beoogd aantal bewoners: 100.000/red.) zoiets wel nodig heeft.’ Hij richtte daarom grote delen van het park in met bijpassende functies, zoals sportvelden, moestuinen en bestaande natuur (Buitenhof) en bedacht daarbinnen een echt stadspark van zo’n 45 hectare (Binnenhof).

Reuzenpergola

De Binnenhof had een duidelijke omheining nodig, zodat bezoekers er bewust bij stilstaan dat ze een andere omgeving binnenkomen. ‘Om diezelfde reden zijn oude stadsparken in landen als Frankrijk omgeven door fraaie hekken met koninklijke entrees.’ Nu ben ik binnen, hier is het zorgeloos toeven; iets dergelijks moet de bezoeker

ervaren bij het passeren van de enorme ivoorkleurige Parkpergola die Geuze bedacht. Zo’n 900 meter van de geplande 4 kilometer zijn intussen aangelegd. Toen was het geld op. Geuze: ‘Geen probleem: ik zie mijn werk als surfen: komt er een golf, dan klim ik gauw op mijn plank en peddel naar de top om ervan te profiteren. Zijn er geen golven, dan wacht ik gewoon.’

Afgezien van een paar duidelijke ankers, zoals de Parkpergola, het Lint - het brede asfaltpad met groenstrook dat het hele park omsluit (zie kader) - en de herstelde Oude Rijn, kenmerkt het ontwerp zich door een hoge mate van pragmatiek, benadrukt Geuze. ‘Zo is de originele lintbebouwing, onder meer langs de Alendorperweg die het park doorkruist, gehandhaafd, net als de meeste waterlopen en de bestaande verkaveling. De al gebouwde randen van de nieuwe wijken namen we als globaal uitgangspunt voor de vorm van het park.’

Aan de andere kant wordt het ontwerp regelmatig aangepast aan nieuwe bestemmingen, zoals Castellum Hoge Woerd, een recente aanwinst in de zuidelijkste punt van het park. Precies op de plek waar 2000 jaar terug een Romeins fort stond, is in 2015 een modern castellum van hout verrezen (Skets Architectuurstudio).

Het biedt ruimte aan een stadsboerderij, een theater met horeca, een cultuurhuis, een educatiecentrum van Stichting Utrecht Natuurlijk en een archeologisch museum. Pronkstuk is de bij graafwerkzaamheden ontdekte Romeinse rivierpraam, met de weinig poëtische naam ‘De Meern 1’.

Bij de inrichting van het park is gekozen voor optimaal gebruik van de zeer vruchtbare bodem, waarop tot voor kort de glastuinbouw floreerde. Geuze: ‘Die bodem - je zit hier op de stroomruggen van de Oude Rijn - is verge-

Van wandelen naar rennen Aan het doel van stadsparken is in de loop der tijd niet zoveel veranderd. Het ontstaan van stadsparken is onlosmakelijk verbonden met de 19e-eeuwse industrialisering, waardoor steden groeiden en het verblijf, vooral vanwege de luchtkwaliteit, er geen lolletje was. In een stadspark kon je ontspannen, even weg zijn van de drukte en frisse(re) lucht inademen. Dat is nog steeds een belangrijk doel, ook in het ontwerp van Adriaan Geuze: ‘In het park moeten alle lasten even van je afvallen. In die zin is het vooral de beleving van niets: het is van jou, van het weer, van de seizoenen, van de vogels. Daar is enorme behoefte aan, zeker in de Randstad.’

Aan het doel van parken is misschien niet veel veranderd, mensen doen er tegenwoordig wel andere dingen. Van ‘wandelplaatsen’ zijn parken door de jaren heen plekken geworden om naar de speeltuin te gaan met kinderen, te picknicken, een kop koffie te drinken en de hond uit te laten. ‘En vooral om deel uit te maken van de Zoo: where boy meets girl, waar je kunt gluren en kijken, waar meisjes laten zien hoe mooi ze zijn en de jongens zich vergapen,’ schildert Geuze een herkenbaar beeld van het grootsteedse park. ‘De laatste 15, 20 jaar zie je nog een grote verandering: het wandelen is steeds

meer vervangen door joggen, hardlopen, skaten en fietsen. Je ziet mensen in de meest oogverblindende lycra outfits in groten getale rondrennen. Ik dacht altijd dat iedereen in dezelfde soort maillot liep, of hoe heet zoiets, maar er blijkt een wereld aan adembenemende sportmode achter te zitten, zelfs iemand als Stella McCartney doet eraan mee!’

Lint Een nieuw aangelegd park biedt de mogelijkheid om in te steken op die tijdgeest en dat is precies wat Geuze heeft gedaan. Met een stoere, 6 meter

brede track van asfalt die de buitencontour van het park volgt, geeft hij ruim baan aan de gezondheidsmanie die het zittend bestaan achter beeldschermen moet compenseren. Geuze: ‘De grap is dat het een snelweg is zonder gemotoriseerd verkeer. De middenstreep bestaat uit margrieten, de vette betonnen rand kreeg hetzelfde bloemmotief mee en in “parkeerhavens” staan banken. Wij wilden hier letterlijk de euforie van de freeway oproepen.’

Een brede groenstrook flankeert het 8 kilometer lange Lint. Daarmee is het in feite een park op zichzelf. Sinds de aanleg - in delen - wordt er intensief gebruik van gemaakt. De vrolijke anarchie die er heerst lijkt niemand te deren. Je kunt overal opstappen en eenmaal op het parcours, heb je altijd voorrang. Voor sporters zijn er digitale meetpunten (time points), zodat ze eenvoudig hun prestaties kunnen registreren. Tegelijkertijd biedt het parcours een veilige fietsroute voor kinderen.

B+U 6 2016 27

‘Het Máximapark is voor makelaars een extra verkoopargument’ Johan de Boer voorzitter Vrienden van het Máximapark

1 de bedoeling is dat de parkpergola 2

1 3

2

3

4 5

7

4

6 5 6

7

steeds meer begroeid - en bewoond raakt. foto: tanja veenstra houten brug aan wandelpad, geïnspireerd op de japanse nijubashi-brug. foto: tanja veenstra detail parkpergola. foto: tanja veenstra houten brug aan wandelpad, geïnspireerd op de japanse nijubashi-brug. foto: tanja veenstra duurzame ‘grasmaaiers’ in de buitenhof. foto: tanja veenstra ook de bruggen in het lint en fietspaden door het park hebben een margrietenmotief (ontwerp west8). foto: tanja veenstra het lint met parkmeubilair (west8). foto: johan de boer

lijkbaar met die van Amelisweerd. Dat landgoed ten oosten van Utrecht werd eind achttiende eeuw omgevormd tot park, maar nu is het vooral een bos. Dat wilden we hier ook: zo maak je op een goedkope manier, met hulp van de natuur, een park. Het ontwerp is daarbij niet eens zo relevant, het gaat er vooral om dat je die honderdduizenden bomen plant. In feite zie je hier dus een bos in wording: over 100 jaar is het volwassen.’

Eigenaarschap

Voor het planten van bomen kun je een bedrijf inhuren, maar je kunt ook vrijwilligers mobiliseren. En dat is wat de stichting Vrienden van het Máximapark herhaaldelijk heeft gedaan. ‘Afgelopen winter nog hebben we zes zaterdagen lang met zo’n 30 tot 40 vrijwilligers 25.000 bomen geplant rond De Samenloop,’ vertelt voorzitter Johan de Boer. ‘Dat is een ontmoetingsplek, bedacht door landschapskunstenaar Paul de Kort.’ De Samenloop is een van de nieuwste aanwinsten van het park, gerealiseerd op verzoek van Lionsclub Vleuten-De Meern.

Een andere bijzondere plek is het ‘Gat van Serton’. Zonder buurtbewoner Henk Veldhuizen was dat er niet meer geweest. Hij kende deze voormalige zandwinput voor de

tuinders nog van vroeger, toen de Vleutense jeugd er ’s zomers een duik in nam. De Boer: ‘Dat vond Geuze een mooi gegeven, dus heeft hij het teruggetekend. Er staan oude bomen omheen en een enorme bramenhaag, die zijn nu behouden gebleven. We hebben er ook een nestgelegenheid voor ijsvogels bij gemaakt.’

Een park ontwerpen ziet Geuze als een behoorlijk antropologische bezigheid: ‘Het gaat niet om hoogdravende avantgarde-ideeën. Een park maak je niet aan de tekentafel, je maakt het voor en met toekomstige gebruikers.

Zeker wanneer het gebied in de bebouwde kom ligt, heb je altijd te maken met wensen van lokale gemeenschappen, politiek, maatschappelijke clubs en bedrijven.’

Andersom betrekt hij die ook graag bij zijn werk. Zo heeft Stichting Bouwloods Utrecht - ‘ambachtelijke houtbewerking door mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt’, in De Meern - de houten bruggen gemaakt die op de doorgaande binnenroute van het park liggen. ‘Ik was geïnspireerd door een replica van de zeventiende-eeuwse Nijubashi-brug die ik in het Tokyo Museum had gezien,’ vertelt Geuze. ‘Dat is de brug die door de beroemde Japanse prentkunstenaar en schilder Hiroshige is afgebeeld en later ook door Van Gogh is geschilderd. Na het nodige overleg en wat tests is het gelukt: de Bouwloods heeft zelfs diverse varianten van die brug gefabriceerd. Bewoners waren tot tranen toe geroerd dat de bruggen uit de houtwerkplaats in hun eigen wijk kwamen. Dat is een vorm van eigenaarschap die mij erg aanspreekt.’

‘Civil leadership’

Iedereen heeft verstand van parken, vindt Geuze: ‘De een omdat hij van bomen houdt, de ander omdat hij veel wandelt, de derde omdat hij kinderen heeft, de vierde omdat hij wel eens fietst en de vijfde heeft een hondje.

We zijn kortom allemaal parkontwerper.’

De Vrienden nemen die uitspraak heel letterlijk. Zij zagen vanaf het begin toekomst in het park en zetten hun ervaring en talenten er met verve voor in. De Boer: ‘Veel mensen zeiden: Ach, dat wordt een weiland met een hek eromheen. Een jong park, dat kan niks zijn.

Twaalf jaar verder is het voor makelaars een extra verkoopargument.’

Milieupionier Theo Kuijpers bracht de harde kern van de Vrienden in 2003 bij elkaar, nog voor de eerste boom de grond in ging (2004). De Boer: ‘Theo, die erg betrokken was bij Leidsche Rijn, wilde dat wij gingen doen wat niet tot de taken van de gemeente behoort: de programmering van het park. Wat kun je er allemaal mee doen

28 B+U 6 2016

en hoe maak - en houd - je het park aantrekkelijk voor iedereen?’

Omdat Leidsche Rijn veelal jonge bewoners trekt, worden er veel kinderen geboren. Een van de eerste initiatieven van de Vrienden was dan ook het “babybomenbos”: ‘Mensen die een kind kregen, konden een boom kopen en die zelf planten in de buurt van de Lelievijver. Zo kregen ze een persoonlijke band met het park.’

Al snel schoven de Vrienden aan bij de begeleidingscommissie die toenmalig projectmanager en kartrekker van het eerste uur Leen de Wit vanuit de gemeente had opgezet en raakten ze intensief betrokken bij de realisatie van het park. Geuze: ‘Deze mate van civil leadership overtrof mijn stoutste dromen. Een aantal gelijkgezinden die een vereniging opzet en zich in het weekend en de avonden zo dienstbaar maakt voor een nieuwe samenleving - dat ís Leidsche Rijn tenslotte - en ervoor zorgt dat het park hét bindende element wordt voor tienduizenden mensen: dat vind ik heel bijzonder!’

De Vrienden kwamen met tal van ideeën, vaak gevoed door omwonenden en andere betrokkenen. Zo kregen ze het voor elkaar dat zes platanen die op het Domplein moesten wijken voor Dom Under een nieuwe plek kregen in het park. Ze zorgden ervoor dat de monumentale Jeremiebrug, die plaats moest maken voor station Vaartsche Rijn, een tweede leven kreeg en maakten zich sterk voor een onderkomen in het park voor Landschapsbeheer Vleuten-De Meern: de Buitenplaats. ‘Naast andere taken verricht deze vrijwilligersvereniging met groot vakmanschap onderhoud in het park en heeft hier nu een mooie eigen stek,’ vertelt De Boer. ‘Architect Es van Ginkel, zelf woonachtig in het park, leverde het ontwerp voor niets.’

Een tuin in het park

Een van de verrassende ideeën die de Vrienden al snel ondersteunden was het ambitieuze plan van bewoner Marc Kikkert om binnen het park een Piet Oudolf-tuin aan te leggen. ‘Het uitgangspunt van Oudolf is dat een plant meer is dan zijn bloeiwijze’, licht Kikkert toe.

‘Ook de structuur, de bladvorm en -kleur en de vaak fraai gevormde zaaddozen zijn het bekijken waard. De “schoonheid van verval” noemt Oudolf dat, misschien zelfs van vergankelijkheid. Van hem heb ik geleerd dat ook vijftig tinten bruin in het late najaar prachtig zijn.’

De tuinarchitect is vooral in het buitenland bekend. Hij beplantte onder meer The High Line in New York, een immens populair stadspark op een in onbruik geraakte, verhoogde spoorlijn. In Nederland is daarentegen nauwelijks werk van hem te zien, afgezien van zijn privétuin in Hummelo. Kikkert: ‘Daarom wilde ik graag hier zo’n tuin maken, gratis toegankelijk voor iedereen en altijd open. Een bezielde ontmoetingsplek waar mensen tot rust en bezinning kunnen komen. Aangezien ik in Leidsche Rijn woon, was het Máximapark natuurlijk de aangewezen locatie.’

Oudolf was ervoor te porren, maar waarschuwde dat zoiets alleen haalbaar is voor doorzetters. En inderdaad: voordat er een schop de grond in ging waren er bijna drie jaar voorbij. Samen met de Vrienden is in die periode hard gewerkt aan fondsenwerving en het creëren van draagvlak. ‘Een groot geluk daarbij’, vertelt Kikkert,

‘doorslaggevend voor het welslagen van mijn idee, was dat Oudolf en Geuze het samen goed konden vinden. Ik ben er wel een beetje trots op dat ik die twee grootheden op Nederlandse bodem bij elkaar heb gebracht!’

Arbeid in plaats van geld

De social media deden wonderen. ‘Op onze Facebookpagina en Twitter reageerden veel mensen heel enthousiast op mijn droom, lang voordat de tuin een feit was.’

Via diezelfde weg hebben we ruim honderd man uit alle hoeken van Nederland gemobiliseerd voor de aanleg van de tuin. Voor het beheer spaart een vaste groep vrijwilligers jaarlijks zo’n 125.000 euro uit met hun werk, een van de redenen waarom de gemeente uiteindelijk akkoord ging met aanleg van de tuin. ‘Die groep bestaat uit een mix van omwonenden, van wie velen de naam Piet Oudolf aanvankelijk misschien niet eens kenden, en liefhebbers uit het hele land die juist speciaal op zijn naam afkwamen. Samen werken we elke zaterdagochtend en ’s zomers ook op woensdagavond in de tuin. De sfeer is prima en met vijftig vrijwilligers is er elke week wel een jarig, dus er is altijd taart.’

De 5.000 vierkante meter grote Vlinderhof, ligt er inmiddels fraai bij. Het succes van de tuin - straks een hortus conclusus, omgeven door metershoge hagen - is onverwacht groot. ‘In plaats van dat wij naar het buitenland moeten, komen nu de Amerikanen, Japanners en Australiërs hierheen. Behalve in de tuin zelf zijn ze geïnteresseerd in onze manier van werken met vrijwilligers. Die geven daarom tegenwoordig met regelmaat ook rondleidingen.’

De reacties van bezoekers zijn erg positief, maar er is één vraag die Kikkert niet meer kan horen: Waar zijn de vlinders? ‘Die zullen er vast steeds meer komen, maar de Vlinderhof is gewoon een eigennaam. Bezoekers van het Máximapark vragen toch ook niet steeds waar Máxima is?’

De slak en de fragmentatiebom

Het moge duidelijk zijn: de betrokkenheid vanuit de omgeving bij het park is groot. Daarom, en omdat de gemeente Utrecht steeds meer inzet op burgerparticipatie, is besloten het experiment van publiek-maatschappelijke samenwerking aan te gaan. Na twee jaar sleutelen en overleg is sinds afgelopen september (2016) een gezamenlijke parkorganisatie actief, verantwoordelijk voor het dagelijks reilen en zeilen van het park.

Herman Baartman (gemeente) en Martin Vastenhout (maatschappelijke partijen) hebben zich hier de afgelopen anderhalf jaar als kwartiermakers voor ingezet.

Ze organiseerden diverse workshops voor de Vrien1 de verplaatste jeremiebrug op de

kruising van de vikingrijn en de alendorpseweg. foto: johan de boer 2 de lelievijver. foto: tanja veenstra 3 foto: tanja veenstra 4 foto: johan de boer

1 2

3 4

B+U 6 2016 29

den, vrijwilligers en tal van andere betrokkenen, om de samenwerking met de gemeente te stroomlijnen en wederzijds begrip te kweken: een soort spoedcursus maatschappelijk initiatief en overheidshandelen. ‘Martin Vastenhout en ik gebruikten bewust clichébeelden om die twee partijen te typeren’, vertelt Baartman. ‘Aan de ene kant de aan regels gebonden ambtenaar, de “slak”, en aan de andere kant de bevlogen bewoner die er even snel een nieuw plan doorheen wil jassen: de “fragmentatiebom”. Dat werkt nog steeds erg goed, humor is een uitstekend bindmiddel. Het is sowieso ontzettend leuk om op deze manier met initiatiefnemers in de stad samen te werken.’

Informeel

Uit de workshops kwamen vier werkgroepen voort communiceren, beheren, ontwikkelen en programmeren - waarin gemeente en maatschappelijke partners samenwerken. Elke werkgroep krijgt begeleiding van een expertkoppel: een medewerker van de gemeente en iemand uit maatschappelijke hoek. Baartman: ‘Zo willen we de vaart erin houden. Want standaardiseren betekent natuurlijk al gauw vertragen, en dat willen we niet. Het vertrekpunt is steeds: alles wat niet formeel geregeld hoeft te worden, organiseren we informeel.

Om die reden hebben we geen nieuwe rechtspersoon in het leven geroepen en daarmee blijven we weg van complicerende verplichtingen als evenredige vertegenwoordiging.’

De parkorganisatie neemt een deel van de gemeenteverantwoordelijkheid over, in de zin dat zij bij nieuwe initiatieven of evenementen draagvlak moet creëren (en toetsen) en betrokkenen daarover moet informeren. ‘Vanzelfsprekend blijft de gemeente eindverantwoordelijk. We gaan uit van harmonie en consensus, maar bij knelpunten beslist het College.’

Een punt van aandacht is de financiële kant van de zaak: ‘Waar de maatschappelijke partijen, de Vrienden voorop, hun eigen fondsen aanboren, zijn ze vrij om dat geld als private partij naar eigen inzicht uit te geven. Geld dat de gemeente investeert moet daarentegen altijd door de gemeenteraad zijn toegekend en volgens vaste procedures worden uitgegeven, met het oog op rechtvaardige verdeling. Hoe kun je nu de ene soort geld samen laten gaan met de andere zonder dat het al te ingewikkeld wordt? Ik hoop dit snel technisch op orde te krijgen en te volstaan met een paar simpele spelregels voor alle betrokkenen’, besluit Baartman.

Waar het geld ook vandaan komt, het park ontwikkelt zich steeds verder, organisch en volgens de behoeften van het moment, maar wel onder het toeziend oog van een club toegewijde schatbewaarders. Geuze: ‘Zij slaan daarmee al een brug naar de toekomst, naar de erfenis die dit park voor volgende generaties zal zijn.’

info Website: www.maximapark.nu

Thema

Begroeide dakpan siert woonwijk Enschede Samen met woningbouwvereniging Domijn en de gemeente Enschede is in augustus 2013 gestart met een pilotproject door betonpannen in de wijk Transburg te vervangen voor een zogenaamde begroeide Ecopan. Een deel van de huurwoningen zijn voorzien van het begroeide hellende dak.

Deze wijk, in de jaren ‘80 van onze vorige eeuw gerealiseerd op historische industriegrond (oude terrein van textielreus Van Heek&Co) heeft in de straten weinig groen en is vrijwel volledig voorzien van baksteen, klinkerbestrating en geparkeerde auto’s. Een woonwijk met een hoge dichtheid en typerend voor stadsvernieuwing uit het begin van de jaren ’80. De hele sfeer doet denken aan de oude textielcomplexen met hun nauwe fabrieksstraten.

De gemeente Enschede, deelnemer aan het project, wilde met de groene dakpan de strijd tegen wateroverlast aangaan. Arno Weppel, ontwikkelaar van het systeem en zijn werkgever woningbouwvereniging Domijn hebben samen met de gemeente de keuze voor de daken van de woonwijk Transburg bepaald. De gemeente en ook het waterschap Vechtstromen zijn gebaat bij deze locatie omdat deze wijk in het gebied ligt met een gemengd rioolstelsel. Momenteel wordt door de universiteit Twente onderzocht wat het effect is op de waterafvoer en hoe het effect is van de hellende groene dakpannen op de waterbuffering na een flinke regenbui. Hendrik-Jan Teekens, waterontwerper van de gemeente Enschede, geeft aan het vooral interessant te vinden om te bekijken hoeveel regenwater er door de dakpannen wordt opgevangen, de verdamping van het water in de bergingskanalen en de vertragingstijd naar de afvoer bij een heftige regenbui. En dit

Pagina 30

alles in vergelijk met een ondergrond van keramische of betonpan.

Inmiddels is dit project ook opgenomen als testlocatie binnen de CoP (Community of Practice) van de Stowa “Meten en Monitoren van Groenblauwe daken”. Arno Weppel heeft Leven op Daken ingeschakeld om het landelijke net van groene dakpannen verder uit te zetten.

Ecopan Het prefab element bestaat uit een waterdichte kunststof bak ter grootte van twee dakpannen waarin een substraatlaag ligt met daarop een voorgekweekt sedumtapijt. De plant kan goed tegen zowel vocht als droogte. Het element is qua afmetingen zo ontworpen dat elk dak met sneldakpannen volledig kan worden vervangen van min. 20 graden tot een dakhelling van max. 50 graden zonder gewichttoename. Van onder naar boven en van rechts naar links worden de bakken aan

Ecopan

Groene dakpan

de bestaande panlatten gehangen waardoor het overtollige water door de waterdichte bak naar de goot en afvoer wordt geleid. Voor dakranden en aansluitingen op de goot of nok zijn speciale aansluitdetails ontworpen en 1-pans element, prefab hoeklijnen ontwikkeld.

Het gehele systeem is onderhoudsarm; één keer per jaar zal de Sedum bemest worden en zaailingen worden verwijderd. Tegelijkertijd met het gootonderhoud.

Toepassing Wanneer bij een woningbouwvereniging, woningbeheerder of VvE een renovatie van dakpannen is gepland kan het vanuit kostenbesparing

en verbetering van de stedelijke biodiversiteit een juiste keuze zijn om te kiezen voor herplaatsing van de Ecopan als begroeiing.

Zo kan ook een architect of eigenaar binnen het ontwerp of beheer een hellend dakvlak van een gebouw gemakkelijk voorzien van een begroeid dak, gecombineerd met PV indakzonnepanelen.

Wanneer op een hellend dakvlak de bestaande waterdichting is uit­ gevoerd in een gesloten dakbedekkingsmateriaal zoals bitumen of kunststof kan het prijstechnisch interessant zijn om bij renovatieplannen voor de dakbedekking deze te laten liggen en te voorzien van nieuwe panlatten met het waterdichte groensysteem er boven op.

Algemene voordelen om een dakpan te vervangen voor een Ecopan: Milieu | Filtert 10-20 fijnstof uit de lucht en verbetert de luchtkwaliteit. Isoleert perfect en zorgt voor minder energieverbruik.

Regenwater | Kan tot ca. 11 liter per vierkante meter regenwater vasthouden. Dat is ca 35% van de jaarlijkse regenval in Nederland. Zo vertraagt het de piekafvoer van een stortbui en vermindert het de kans op wateroverlast.

Geluiddemping | Wijken met begroeide daken hebben een beter leefklimaat dankzij demping van het verkeers- en omgevingsgeluid.

Koeling | Het dak leeft: het ademt en verdampt vocht. Door de begroeiing zal de onderliggende verblijfsruimte in de zomer minder warm worden.

Biodiversiteit | Omdat het dak het vocht lang vasthoudt, komt biodiversiteitontwikkeling tot stand. Een eigen ecotoop wordt op het dak gecreëerd.

De Enschedese wijk is esthetisch volledig verandert. Het groen geeft in deze smalle straten een beeld van rust en wordt als zeer prettig ervaren. De duiven hebben een andere plek gezocht op de overgebleven daken met betonpannen daar onze stedelijke duif een afstammeling is van de oorspronkelijke rotsduif. Volgens de bewoners dempt de pan ook aanzienlijk het geluid. Vanuit de gemeente wordt nu gezocht naar financiële ondersteuning voor meetapparatuur om dit ook wetenschappelijk te onderbouwen.

Een leuke anekdote: op de vraag of er alleen maar voordelen aan zo’n groendak zijn werd door een bewoonster aangegeven dat zij sinds de overgang naar de begroeide daken een heerlijke koele slaapkamer heeft gekregen, zo rechtstreek onder het schuine dak maar dat er ook één nadeel is te melden.”De was droogt op zolder minder snel!”

Pagina 31

“Autoritjes van monteurs die achteraf niet nodig blijken, behoren tot het verleden.�

B+U 6 2016 33

Nieuw kantoor Nauta Dutilh eerste gebouw met ‘digitaal waterzijdige regeling’

Slimme

installatie is comfortabel

en zuinig Nieuwe kantoren worden steeds duurzamer, maar moeten ook comfortabel blijven. Liever nadenken over slimme oplossingen, dan de verwarming omlaag en balanceren op het randje van lekker fris en onaangenaam koud. Ultieme controle over het klimaat is gewenst, het liefst op afstand. Het werd geregeld voor het nieuwe kantoorpand van advocatenbureau Nauta Dutilh, midden op de Zuidas.

TEKST daan groeneveld

34 B+U 6 2016

H

et advocatenkantoor is een karakteristiek gebouw geworden. De gevel uit blauw glas heeft een diagonale witte inkeping. Binnen werd een zo goed als onzichtbare klimaatinstallatie gerealiseerd. Het kantoor is deze zomer opgeleverd, samen met een naastgelegen bedrijfsverzamelgebouw.

De uitdaging van een advocatenbureau als eindgebruiker moge duidelijk zijn. Probeer de strafpleiters maar eens van repliek te dienen wanneer iets na oplevering niet naar wens is. De verantwoordelijke techneut toont dan liever zwart op wit aan dat hij precies heeft gemaakt wat is afgesproken. En laat nu juist dat het sterke punt zijn van de gerealiseerde gebouw automatisering: de details van de klimaatregelingen zijn tot achter de komma en op de minuut te volgen.

Op bezoek bij hoofdinstallateur Bosman bedrijven krijgen we een korte cursus gebouwbeheer van projectleider Jan de Wit. Naast hem zit Rogier Hendrikse, eveneens projectleider, maar dan namens system integrator Celsius Benelux. De Wit laat zien hoe op afstand via de pc ingelogd kan worden op het systeem. Per klimaatregeling kan in detail bekeken worden of deze - in de woorden van De Wit - ‘doet wat ie moet doen’.

En regelingen heeft het gebouw nogal wat. Maar liefst één per 1.80 meter, op sommige plekken zelfs één per 90 centimeter.

Klachten

Toch waren er na oplevering wat klachten van werknemers van het advocatenbureau over de temperatuur. Tijdens de warme nazomerdagen werd het enkele advocaten letterlijk te heet onder de voeten. De Wit en Hendrikse schrokken er logischerwijs een beetje van. Op het moment van spreken heeft adviseur Arup echter net geconcludeerd dat het systeem precies zo werkt als in het bestek staat omschreven. “De klachten hadden meer te maken met een bepaald verwachtingspatroon dan met de daadwerkelijke installatie”, zo becommentarieert De Wit. “Het is wel jammer, we hebben precies gemaakt waar men om vroeg, maar vervolgens zijn er klachten.”

Hendrikse kan dat beamen. “Er zit een verschil tussen de technische voorwaarden - met overschrijdingsuren, minimale en maximale temperatuurafwijkingen - en de werknemers van de huurder die verwachten dat het altijd twintig graden is. En soms is een bepaalde temperatuur voor de één te koud en voor de ander te warm.

De huurder hoort dat hij een individuele regeling heeft per ruimte, dan denkt de ene werknemer dat hij het kan laten vriezen terwijl de buurman er een tropische storm van maakt, maar zo werkt het natuurlijk niet.”

Stem gebouw en systeem op elkaar af

Eens te meer blijkt het van belang te zijn dat aan de voorkant van een project in samenspraak met de huurder, dan wel eindgebruiker, wordt bepaald waar

“ Werkplek moet comfortabel zijn en het totale systeem energiezuinig.”

Digitaal waterzijdig inregelen “Dit is het eerste gebouw dat digitaal waterzijdig ingeregeld is”, vertelt Theo Smulders, directeur van Celsius Benelux. De koeling en verwarming van het kantoor gebeurt via water dat door buizen in de plafonds door het gebouw stroomt. Het systeem kan tot in detail via de pc gestuurd en gemonitord worden. Smulders legt zijn term graag verder uit. “In een heel simpel systeem krijgt de verwarming die het dichtst bij de centrale ketel hangt het meeste water en degene die het verste weg is, krijgt het minste. Om dit te voorkomen worden klein afsluiters in de aanvoer gemaakt, die knijpen bij de eerste radiatoren. Door de weerstand ontstaat een eerlijke verdeling van water, de ‘flow’ kan volledig worden gereguleerd. In dit gebouw zitten op één verdieping 80 radiatoren die koeling en verwarming leveren. Die moeten allemaal ingeregeld worden. Om te kunnen zien of de flow in orde is, moest de installateur vroeger met meetapparaten het plafond in, alles handmatig. Ik dacht bij mezelf: waarom kan dit in auto’s al lang elektronisch, maar in gebouwen nog niet? Dat heeft natuurlijk met geld te maken. Maar het materiaal is de laatste tijd goedkoper geworden, waardoor we het nu voor het eerst digitaal hebben ingeregeld. We kunnen via de pc de flow meten en digitaal minima en maxima instellen voor de regelafsluiters, die toch al met de motor aangestuurd werden.

Ten opzichte van traditionele, slecht ingeregelde kantoorpanden zorgt dit voor een flinke besparing. Alle weerstanden die installateurs met de hand inbouwen, worden weggegooid.

Dat zijn energievreters. Door de specifieke aansturing die we nu kunnen doen is er minder water nodig, waardoor de pompen minder stroom verbruiken.”

behoefte aan is. En dat dit wordt vertaald in een heldere functionaliteit. Hendrikse hierover: “Ontwikkelaars hebben een ander blikveld dan toekomstige huurders. En ontwikkelaars slagen er niet altijd in om de wensen zo te omschrijven dat alle technische partijen weten wat er moet komen.” Daarbij gaat het niet zozeer om de beschrijving van de techniek zelf, maar om de functionaliteit van die techniek. De Wit kan er over meepraten. “In dit geval kregen we vanuit ontwikkelaar G&S Vastgoed met iemand te maken die goed begreep wat voor werk wij doen. Maar over het algemeen verschilt dit. Sommigen snappen het, anderen niet en weer anderen wíllen het niet snappen.”

B+U 6 2016 35

het nieuwe kantoor van nauta dutilh.

Een andere factor die van belang is voor succesvolle gebouw automatisering, is een integrale aanpak. Het succes van een klimaatinstallatie wordt mede bepaald door de architectuur en aankleding van het gebouw. Het kantoor bestaat voor een groot deel uit glazen gevels. Er is lichtwering geplaatst middels rolgordijnen aan de binnenkant. Maar met name op de hoekvertrekken staat de hele dag zon. “Achter de lichtwering liep het deze zomer tijdens de heetste dagen op tot 35 graden. Dat krijgen we niet volledig weggekoeld”, zo besluit Hendrikse.

Andersom kan geredeneerd worden dat het juist aan het geavanceerde koelsysteem te danken is dat een dergelijk groot glazen gebouw toch nog comfortabel is.

Na oplevering kan de service-afdeling thuis tot in detail bekijken wat er aan de hand is. Autoritjes van monteurs die achteraf niet nodig blijken, behoren volgens Hendrikse tot het verleden. Tot slot zorgt de nauwkeurige monitoring ervoor dat er preciezer met de energie kan worden omgesprongen, wat zorgt voor een efficiënt energieverbruik.

“Eén van de Breeam-eisen is dat het systeem het eerste jaar na oplevering ieder seizoen wordt getest. Ook dat kan met dit systeem bij wijze van spreken thuis op de bank worden gedaan. De huurder heeft er geen last van dat de plafonds weer worden opengetrokken. Wat dat betreft een comissioningstool. Elke fout komt direct naar boven”, zo concludeert De Wit.

Inzicht is winst

Ramen dicht

Geavanceerd is het systeem wel geworden. Al was het maar om de Breeam-certificering te halen. Deze certificering is door de gemeente Amsterdam verplicht voor nieuwe kantoren op de Zuidas. Zodoende zijn er tal van duurzame maatregelen getroffen. De installatie bestaat uit een combinatie van klimaatplafonds, WKO-installaties en hoogfrequent energiezuinige verlichting.

Uiteindelijk werd klimaatklasse A behaald, met name dankzij de klimaatplafonds. Via stalen buizen in de plafonds worden de ruimtes verwarmd of gekoeld door middel van water. Zoals gezegd bevindt zich per 1.80 meter een klep naar een radiator (zie technisch kader).

Ventilatie vindt plaats via onzichtbare roosters in het plafond. Het beheer en de controle van de systemen gebeurt via de computer, en kan dus op afstand worden gedaan. Dit laatste is het werk van Celsius, dat met haar eigen ComfortKey-systeem werkt. Hendrikse legt uit: “Het voordeel is dat je heel ver kunt zien wat er gebeurt.” Dat mes snijdt aan meerdere kanten. Fouten bij het inregelen worden sneller waargenomen, waardoor het systeem eerder kan worden opgeleverd.

Terug naar de cursus gebouwbeheer. De Wit logt in op het systeem. “Onze meet- en regeljongens van het onderhoud zaten wel een beetje te likkebaarden. Die kunnen per vertrek zien wat er gebeurt. Hé kijk, daar is iets aan de hand.” Op het scherm verschijnt een plattegrond van het kantoor. Eén van de ruimtes kleurt rood. Dat wijst op een afwijking van meer dan één graad Kelvin van de ingestelde waarden. “Het is daar veel te warm”, vervolgt De Wit. Hendrikse weet al wat er aan de hand is: “Daar zit die mevrouw die graag het raam open zet.” In dit geval is er niets aan te doen, omdat de klep voor die ruimte al volledig open staat en de koeling maximaal draait, zo zien de mannen.

Rest de vraag of dit nu een energiezuinig systeem is, of juist een comfortoplossing. Volgens Hendrikse gaat het om “een optimale afstelling tussen comfort en energiezuinigheid. De werkplek moet comfortabel zijn en het totale systeem energiezuinig. Dat is ook de reden waarom er geen hele zware koelsystemen zijn aangebracht.”

36 B+U 6 2016

Lege haven decor nieuwe

maakindustrie Oude stadshaven verandert in een bruisend stukje Rotterdam

Door transitie van de haven kreeg Rotterdam zomaar een leeg terrein ter grootte van een flinke woonwijk in de schoenen geschoven. Wat nu te doen? De creatieve maakindustrie weet wel raad met de oude loodsen en het industrieel erfgoed. Voor de gemeente en het Havenbedrijf reden om gebiedsontwikkeling eens op een andere manier aan te pakken. Merwe-Vierhavens moet het bruisende centrum van de nieuwe Rotterdamse maakindustrie worden.

TEKST daan groeneveld

B+U 6 2016 37

H

et is een van de best bewaarde geheimen van Rotterdam. Ingesloten tussen RotterdamWest, Schiedam en de Maas, op nog geen kwartier fietsen van het station. Ooit was het een van de grootste fruithavens ter wereld.

Sinds de aanleg van de Tweede Maasvlakte trekt de havenindustrie langzaam weg uit Merwe-Vierhavens.

Verloedering van het terrein dreigde. Leegstand, kleine criminaliteit en prostitutie werden serieuze problemen.

Op dat moment vestigde kunstenaar Joep van Lieshout zijn atelier in een van de vele in onbruik geraakte loodsen, midden op het terrein. Hij werd aangetrokken door de ruwe industriële uitstraling van het gebied. En door de grote ruimte voor een lage prijs, vlakbij het centrum van Rotterdam. Waar hij ook nog eens ongestoord kon experimenteren en creëren. Rekening met de buren hoefde hij niet te houden, want buren waren er niet.

Ruigheid en grandeur

De gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf lieten ondertussen verschillende onderzoeken uitvoeren naar de juiste aanpak van dit gebied zonder precedent.

Maar de oplossing diende zich vanzelf aan. In navolging van Van Lieshout vond een hele trits aan kunstenaars, makers en creatievelingen de weg naar Merwe-Vierhavens. De conclusie van de onderzoekers was dan ook: zoek aansluiting bij de bedrijvigheid. En faciliteer organische groei.

Dus werd er een projectteam opgericht, met de taak om de gebiedsontwikkeling op gang te brengen. MerweVierhavens werd omgedoopt tot M4H en kreeg in de persoon van Maike Akkers in 2013 een eigen gebiedsmanager. “Het Havenbedrijf en de gemeente zijn twee verschillende organisaties met verschillende doelen. Maar het mooie van dit gebied is dat er veel gemeenschap-

het keilepand, gezien vanuit de voedseltuin foto: ©frank hanswijk

38 B+U 6 2016

pelijke belangen zijn”, zo legt ze uit. “Beide organisaties willen voorop blijven lopen in de nieuwe economie.

Beiden willen zich profileren met nieuwe maakindustrie.

Daar is ruimte voor nodig. M4H biedt die ruimte op een perfecte locatie, waar ook nog eens een infrastructuur met uitstraling ligt.”

De locatie is inderdaad uniek. Zo veel ongebruikte ruimte, zo dicht bij de stad. De A4 en A20 op steenworp afstand. En ook de infrastructuur is inderdaad bijzonder.

Erg uitnodigend is het gebied op het eerste oog niet.

Fietspaden ontbreken. Er staan veel grote loodsen. De wegen zijn voornamelijk aangelegd voor vrachtwagens.

Aan groen is nooit gedacht. Maar, de industriële uitstraling heeft wel een eigen karakteristiek. De ruigheid van de betonnen kades, de unieke uitgestrektheid van de grote gebouwen en de brede wegen. En er staat een keur aan monumenten, voornamelijk uit de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw. In die jaren begon de Rotterdamse haven uit te groeien tot de grootste ter wereld. Die grandeur is terug te vinden in unieke fabrieken, kantoren en loodsen. De bouwinnovaties en architectuur van die tijd zijn terug te zien in de gebouwen. Een paradijs aan industrieel erfgoed.

Smog free tower

rechts de stad, links merwe-vierhavens

Het gebiedsteam kreeg de opdracht om vol in te zetten op innovatieve maakindustrie. Maar ook woningbouw staat op de planning. Het is de taak van Akkers en haar team om deze ambitie om te zetten in daden. Of eigenlijk is het haar taak om te zorgen dat de ondernemers die zich in het gebied vestigen, zelf de gebiedsontwikkeling op zich nemen. Gebiedsontwikkeling anno na de crisis betekent faciliteren, aan- en bijsturen, maar ook: losla-

ten. Een niet alledaags uitgangspunt voor gemeente en Havenbedrijf. Het eerste wat Akkers deed was op zoek gaan naar de juiste eindgebruikers. Naar bedrijven en start-ups die een impuls zouden geven aan het gebied.

Met het lege vastgoed, waaronder de monumenten, bleek Akkers goud in handen te hebben. In drie jaar tijd is voor een groot deel van dat vastgoed een nieuwe invulling gevonden. En vrijwel alle gebruikers zijn op de een of andere manier verbonden aan maakindustrie. Meest bekende naam is Studio Roosegaarde, die zo’n twee jaar geleden naar het gebied verhuisde. Zij knapten een weinig aansprekende loods om tot mooie werkplaats. In de

de smog free tower in de tuin van studio roosegaarde

B+U 6 2016 39

achtertuin werd behoorlijk wat publiciteit gegenereerd met de smog free tower, die fijnstof uit de lucht haalt.

Transformatie van erfgoed

Iets verderop staat het Keilepand, een voormalige overslagloods van wijlen Thomsen’s havenbedrijf.

Hier is sinds anderhalf jaar architectenbureau Group A gehuisvest. Het pand komt uit 1922 en is opgetrokken uit beton. Voor die tijd zeer bijzonder. “Architect Van der Vlugt heeft hier inspiratie opgedaan voor de paddenstoelconstructies die hij in de Van Nellefabriek toepaste”, zo vertelt Folkert van Hagen, mede-oprichter van Group A. De transformatie van het pand is een perfect voorbeeld van publiek-private samenwerking in het klein. Van Hagen vertelt over de samenwerking met het team van Akkers. “We zochten een gebouw dat we zelf konden opknappen en als living lab zouden gebruiken, het liefst in een rauw stukje stad, terug naar onze roots.

Vervolgens heeft de gemeente ons alle beschikbare gebouwen in dit gebied laten zien. We vielen voor de waanzinnige betonconstructie van het Keilepand.”

Toen bleek dat de architecten bereid waren het gebouw zelf van binnen op te knappen, mochten ze direct komen. Door de upgrade van Group A zou het makkelijker worden om de rest van het immense pand (14.000 vierkante meter) te verhuren aan gelijkgestemde bedrijven. De impuls die dat zou kunnen geven, deed de gemeente besluiten het pand te kopen. Het geld van de extra huurders zou gebruikt worden voor het opknappen van de gevel. En zo geschiedde. Group A creëerde haar eigen kantoor op de bovenverdieping, die maar liefst vijf meter hoog is. In drie maanden tijd werd een behoorlijk hoogwaardige kantoorruimte gerealiseerd. Door het architectenbureau zelf, in de weekenden. De bovenverdieping kreeg een extra vloer met vloerverwarming.

De gevel van de kantoorruimte is aan de noordzijde volledig opengebroken. “Het klussen houdt ons scherp, we kunnen direct materialen, uitsnedes, composities en bouwtechnieken uittesten. We benaderen het gebouw als dynamisch lab. Ik loop rond in oude kleren en pluk af en toe wat mensen achter hun bureau vandaan. Altijd goede afleiding”, aldus Van Hagen. Het architectenbureau bouwde sociale plekken in, waar met toekomstige medehuurders kan worden gespard. Het eigen kantoor is aangelegd als dambord, werkplekken worden afgewisseld met ruimtes voor algemeen gebruik, zoals een bibliotheek en een wall of knowledge.

Voedseltuin

Ook Akkers is enthousiast. “Toen ze begonnen waren sommigen sceptisch. Maar het is een fantastische ruimte geworden. Als leek kun je door het gebied fietsen en denken ‘is dit het nou’, maar soms moet je eerst een deur open maken om verbaasd en verwonderd te zijn.”

Het kostte de gemeente geen moeite om huurders te vinden voor de overige ruimtes in het pand. Volgende maand zit het gebouw met de komst van de vijfde huurder vol. En iedereen knutselt zijn eigen werkruimte in elkaar. Het Keilepand bevindt zich direct naast de woonwijk Delfshaven. Het is nu de meest levendige plek van het M4H-project. Een keur aan getransformeerde panden, waaronder die van Daan Roosegaarde, zijn gesi-

De transformatie van M4H in vogelvlucht De gemeente en het Havenbedrijf bezitten gezamenlijk vrijwel alle grond in het Merwe-Vierhavengebied. Doel is het ontstaan van een stedelijk gebied waar haven en stad elkaar ontmoeten. Daarbij wordt gestuurd op maakindustrie en de sectoren cleantech, medisch en food. De huidige ontwikkeling is onderverdeeld in verschillende clusters.

Vierhavenblok Rondom de Voedseltuin is het maakkwartier inmiddels in volle bedrijvigheid bezig.

Daan Roosegaarde en Joep van Lieshout knutselen er hun kunstwerken in elkaar.

In de Keilewerf krijgen hun toekomstige opvolgers de gelegenheid tot zagen en timmeren. Het Spek Design Dock verzamelt ecologisch verantwoorde makers.

Het Keilepand wordt momenteel getransformeerd van overslagloods tot hoogwaardige kantoor en werkruimte (zie artikel). Onder meer De Urbanisten heeft zich in het pand gevestigd. Het tegenover gelegen Soundport zit vol muzikanten.

Marconistrip Een groot braakliggend terrein werd door initiatiefnemers van Uit Je Eigen Stad aangegrepen om de eerste commerciële stadsakker van Nederland aan te leggen.

In de aangrenzende opslagloods werd horecagelegenheid De Fruitvis ingericht. Op rangeerterrein Marconia is een openbaar experimenteerlab ingericht voor creatieve ideeën waar nergens anders plek voor is. Er gaan geruchten over het plaatsen van tiny houses en het houden van koeien op het terrein van 30.000m2.

Europointtorens De drie immense kantoorpanden stonden jarenlang nagenoeg leeg. Eén ervan, de Rotterdam Science Tower, werd jaren geleden al ingericht als innovatiecentrum voor hoogwaardige medische bedrijven, in samenwerking met het Erasmus MC. De andere twee torens zijn nu van binnen volledig getransformeerd naar flexibele labruimtes en verzamelpand voor start-ups. Onderin een van de torens is opleidingsinstituut Zadkine gevestigd.

Ferro Dome Met de Ferro gashouder heeft M4H nog een joker achter de hand. Er loopt momenteel een marktconsultatie om de uitvraag goed voor te bereiden. Het staat al wel vast dat het ronde gebouw een evenementenlocatie moet worden. Ondertussen worden er al allerhande concerten georganiseerd die steevast uitverkocht zijn. Een middelgroot concertpodium behoort tot de mogelijkheden. Naast de gashouder zijn er nog twee indrukwekkende industriële monumenten die op een nieuwe bestemming wachten: het Haka-gebouw en Katoenveem.

40 B+U 6 2016

“Soms moet je eerst een deur open maken om verbaasd en verwonderd te zijn.” tueerd rondom de Voedseltuin. Die Voedseltuin is een van de oudste initiatieven in het gebied en zorgt voor sociale verbinding. Een groep vrijwilligers verbouwt er voedsel dat naar de Voedselbank wordt gebracht. “En regelmatig komen ze bij ons een kratje groenten dat over is langsbrengen”, vertelt Van Hagen.

Ondertussen is er een collectief ontstaan van 24 bedrijven rondom de Voedseltuin. Voornamelijk kleine maakindustrie en kunstenaars. Van Hagen: “Elke maand is er vrijblijvend overleg. Daarin bespreken we wat we doen, waar overlap is. En we hebben het over de toekomst van het gebied. De bedrijven zijn erg verschillend, maar er is een gemeenschappelijke noemer: we houden van aanpakken.” De gemeente neemt deel aan deze gesprekken, faciliteert en luistert. En zegt direct of plannen ondersteund kunnen worden of niet.

Start-up, Grow-up

De nieuwe bedrijvigheid trekt langzaam vanuit de stadskant steeds verder de verschillende pieren van de

stadshaven op. De laatste havenactiviteiten verschuiven steeds verder naar het einde van de pier. Het stukje niemandsland daar tussenin wordt langzaam betrokken bij de gebiedsontwikkeling. Bijvoorbeeld op het terrein van de voormalige EON-energiecentrale. De oude energiecentrale werd wegens milieuverontreiniging gesloopt.

Een symbolische plek om een start te maken met de bio based economy. De werkplaats van de centrale, gebouwd in 1928, is getransformeerd tot SuGu club, gespecialiseerd in bio based en kunststof gelieerde producten. Waarbij SuGu staat voor Start-up, Grow-up.

Ook dit gebouw is een monument, met een vliesgevel die destijds revolutionair was. De transformatie tot makersfabriek is een van de favoriete voorbeelden van Akkers. “De atmosfeer die daar hangt trekt als een sneltreinvaart nieuwe bedrijven aan”. Hoe dat in zijn werk gaat vertelt initiatiefnemer René Ritmeijer. “Er werd over dit gebied zo veel gebabbeld, dat wij maar besloten om de handen uit de mouwen te steken.” ‘Wij’, was in dit geval Gilbert Curtessi, via Transmare betrokken bij de

foto: ©frank hanswijk

B+U 6 2016 41

Stadsgas voor een circulaire stad Een van de huurders in SuGu Club (zie artikel) is Stadsgas, een initiatief van Philip Troost. Hij wil groen afval van hotels, restaurants en bedrijven, omzetten naar biogas en elektriciteit.

“En binnen een periode van drie jaar naar bioplastics.” Dat materiaal zou dan gelijk gebruikt kunnen worden in het gebouw zelf. “En wanneer het lukt om filamenten voor de 3D-printers te maken, hebben we biologisch afbreekbare kunststof”, zo droomt Troost vast vooruit.

De eerste doelstelling is echter om het gebouw van SuGu duurzaam te verwarmen. Een perfect voorbeeld van Doability zoals René Ritmeijer dat omschrijft. “Je loopt door het gebouw, ziet een oude installatie en begint te denken, ‘we kunnen die biovergisters maken en een leidinkje trekken’. Dan heb je met vrij eenvoudige ingrediënten je eigen ecologische verwarming.” Troost ontving een beurs van Citylab. Het jaar ervoor werd hij nog gepasseerd. “Ik focuste te veel op onrealistische droombeelden, zag de hele stad al vol staan met biovergisters. Daarna ging ik terug naar de kern. Laten we er eerst hier een maken, dan komen er vanzelf zat plekken waarnaar we kunnen uitbreiden. Schiedam, Rotterdam-Zuid. Ondertussen is er al een kleinschalige vergister geprint. Troost is nu druk bezig met de technische tekeningen en de vergunningen. Daarbij krijgt hij hulp van de bedrijven in het pand. “Wat ik aan het doen ben valt buiten de wettelijke kaders. Ik blijf maar bezig met de vergunningsaanvraag voor een ontvangstinstallatie voor organisch afval. Er moet steeds weer iets kleins aangepast worden. Vanuit de gemeente krijg ik steun en bijval, maar verderop in de bureaucratische structuur worden zaken toch weer stroperig. Dat was in het begin wel frustrerend.

Maar als je meegaat in hun blikveld ga je ze snappen en is het best goed te doen.” Dankzij de Crisis en herstelwet die voor het gebied geldt, zou er meer mogelijk moeten zijn, maar ook Ritmeijer ziet de vergunningreflex in het bestuurlijk apparaat soms weer de kop op steken.

“Vanuit bestuurskundig perspectief komt ‘loslaten’ natuurlijk niet in het woordenboek voor.”

Hij geeft een voorbeeld. “In de nieuwe economie is sociale samenhang tussen bedrijven elementair. Daarom wilden we horecavergunning voor ons pand. Het duurde een jaar om de vergunning te krijgen, terwijl het idee op hoger ambtelijk niveau aansluit bij de visie.”

gebouw kunnen toepassen. De droom is om op deze manier volledig off-grid te worden. Een voorbeeld daarvan is Stadsgas, dat met groenafval het gebouw wil verwarmen (zie kader).

Bouwen vanuit maakperspectief

het keilepand. architectenbureau group a bouwde haar eigen kantoor in de voormalige overslagloods. foto’s: ©frank hanswijk

ontwikkeling van bio based kunststoffen voor 3D-printing en Ritmeijer zelf, die als business developer werkt voor start-up 3D-Robotprinting. Een schot in de roos dus als het gaat over nieuwe economie en maakindustrie.

Volgens Ritmeijer geeft printen architecten de vormvrijheid terug, waar nu de constructeur vaak de baas is. Met de TU Delft wordt onderzoek gedaan naar geometrisch en parametrisch ontwerp en hyperbody. Met zo min mogelijk materiaal een maximale constructie ontwikkelen.

Ook dit gebouw vervult de functie van testlab. De gedachte is dat bedrijven hun innovaties direct in het

En ook hier is een sterk gezamenlijk belang tussen gemeente en gebruiker aanwezig. Voor 3D-Robotprinting is de komst van innovatieve maakbedrijven van levensbelang. Dat zijn de afnemers en tegelijk ook de bedrijven die middels kennisdeling de techniek verder kunnen brengen. Het initiatief om de werkplaats uit 1928 te transformeren tot werkplaats van de toekomst, ontving 60.000 euro van de gemeente. Voor een haalbaarheidsstudie. “We kwamen in februari 2015 met 3D Robotprinting antikraak in het pand. Die haalbaarheidsstudie hebben we natuurlijk nooit uitgevoerd. Zonde van het geld. Nee, we zijn daarvan naar de World Expo in Milaan gegaan. Daar hebben we live onze 3D-printer aangezet.” Het gevolg was volgens Ritmeijer zo’n goede publiciteit, dat er in één keer acht nieuwe huurders bijkwamen. “Doordat ze zagen wat we deden en daar graag bij aansloten.” Binnen achttien maanden is het gebouw voor 80 procent gevuld. Er volgde een subsidie van het ministerie van EZ van 300.000 euro voor de verbouwing. Die werd puur functioneel uitgevoerd. Een mooi contrast met het hoogwaardige kantoor van Group A. De achtergevel werd gesaneerd, er kwam een nieuwe afzuiginstallatie, bovenop de productieruimte werd een kantoortje geknutseld.

“De huurders bekijken het gebouw vanuit een maakperspectief”, zo legt Ritmeijer uit. “Ze willen hun innovatie naar een productieniveau tillen. Daarbij is het bouwen

42 B+U 6 2016

Voor siertegels in diverse kleuren en uitvoeringen, betontegels, industrieplaten en stapelblokken.

Wester Beton B.V. Telefoon: 0517-433622 E-mail: info@wester-beton.nl 13459

Aircleaner Renoveren zonder stof

Uw partner voor infrastructurele vraagstukken!

√√√ ZUIVERT 700 M3/U √√√ WEEGT SLECHTS 11 KG

Inspecties

√√√ GELUIDSARM / 58 dB(A)

Normeringen

www.airbo.eu/stofvrij-werken/videos

Trainingen

ADD 2440

Advies

Tweemotorige bouwstofzuiger √√√ FILTERT HOUT- EN KWARTSSTOF

Certificaten

√√√ 2- MOTORIG UITGEVOERD √√√

A-Quin b.v.

Industrieweg 43 3361 HJ Sliedrecht T 0184 - 41 07 12 E info@A-Quin.nl

A-CLASSIFICATIE

Bij AirBo geloven wij dat de vakman in de bouw gezond, veilig en efficiënt zou moeten kunnen werken. Met onze wettelijke normeringen op het gebied van stofvrij werken, kan dát gerealiseerd worden.

Grondverzet Agrarisch Transport Baggerwerk Leveren van diverse hulpmiddelen

www.airbo.eu

13323

producten die voldoen aan alle veiligheidsvoorschriften en

www.a-quin.nl

Met onze diensten infrastruc­ tuur ontzorgen wij u volledig.

Wat vindt u belangrijk? Wat zijn uw doelstellingen? Persoon­ lijke aandacht is niet alleen in de beginfase belangrijk, het is een continu proces.

Dat doen wij niet alleen, maar samen met u. Onze gemoti­ veerde en ervaren vakspecia­ listen zijn de garantie voor een goed resultaat.

Dát bedoelt A-Quin met ontzorgen!

13325

Al meer dan 40 jaar specialist in groen, grond en infra!

Benedenheulseweg 48, 2821 LT Stolwijk Tel.: (0182) 36 23 88, info@devriesstolwijk.nl

www.devriesstolwijk.nl 13463

B+U 6 2016 43

“Het gebied geeft energie aan makers, de makers geven energie aan het gebied.” van een productieomgeving belangrijk. Soms kan het productieproces van een huurder zelfs verschillen per opdrachtgever. Dan is een flexibele ruimte als deze ideaal.”

Circulair aanbesteden

Het is geen toeval dat juist in Merwe-Vierhavens wordt gewerkt aan een nieuwe duurzame industriële revolutie. De haven en de gebouwen zijn toonbeelden van de ambitieuze en hardwerkende mens. Het gebied geeft energie aan makers, de makers geven energie aan het gebied. En de grote loodsen lenen zich nu eenmaal goed voor productieprocessen.

Maar hoe kijken partijen als Group A en de SuGu club eigenlijk tegen de gebiedsontwikkeling aan? Zijn ze tevreden met de weg die is ingeslagen en zien zij woningbouw in het gebied wel zitten? Beiden zeggen erg tevreden te zijn over de wijze waarop hun initiatieven worden gehost en gefaciliteerd. Architect Van Hagen vindt de koers van organische groei perfect bij het gebied passen. “Er is sprake van een generieke ontwikkeling, zonder masterplan. Eerder een omgekeerd poldermodel. En het werkt. Iedereen die hier vanuit de gemeente komt kijken is enthousiast. Maar soms raakt men overenthousiast. We zien nu denktanks voorbij komen met de meest wilde plannen. Bijvoorbeeld om hier het meest duurzame gebouw van te maken, terwijl een half jaar geleden niemand naar het pand omkeek.”

Van Hagens compagnon Adam Visser is niet bang dat de gemeente het gebied straks alsnog volbouwt met woontorens. “We merken dat ze erg goed afwegen wat ze met het gebied willen en dat wij als ondernemerscollectief daar een belangrijke rol in krijgen. Als grondeigenaar hebben ze een flinke tool in handen om te sturen. Als ze hadden gewild, waren ze allang in zee gegaan met projectontwikkelaars. Een van de voorwaarden is wel dat de grondprijs relatief laag blijft, zodat jonge innovatieve bedrijven zich kunnen blijven vestigen. Zij geven het gebied de impuls die afstraalt op de hele stad.”

René Ritmeijer deelt deze mening. Hij spreekt over het verschil tussen feasibility en doability. Met het eerste bedoelt Ritmeijer het blijven hangen in irreële dromen, haalbaarheidsonderzoeken en wet- en regelgeving. Hij pleit voor meer doability, bouwen vanuit de mogelijkhe-

den. Voor de ontwikkeling van het gebied heeft hij een sterke mening. “Ik vind dat de gemeente de ontwikkeling circulair moet aanbesteden. Dat je als ontwikkelaar middels een ecosysteem een bieding doet, waarbij stakeholders samenwerken aan exploitatie. Gericht op gebruik in plaats van verbruik.”

Woningbouw

Woningbouw staat officieel vanaf 2025 op de planning.

Maar volgens Akkers kan er best eens eerder begonnen worden. De planologische voorbereidingen staan in de steigers. Want de ontwikkelingen in het gebied gaan sneller dan verwacht. En de druk op de woningmarkt neemt toe. “We hebben eerder een tekort dan een overschot aan loodsen. Ook projectontwikkelaars en bewoners vragen steeds vaker naar de mogelijkheden.” Maar het gebied mag dus geen veredelde woonwijk worden.

“Het moet een plek worden die bruist. Waar mensen dingen maken, maar ook graag naar toe gaan.” Om opties open te houden, wordt er gespeeld met de lengte van contracten. “Bedrijven die zich nog moeten bewijzen krijgen een korter contract. Partijen die honderd procent aansluiten op de ambitie krijgen meer garanties.”

Het blijft een paradox, een unheimisch havengebied vol schitterende monumenten. Het werkt als een magneet op creatievelingen, maar om een woonklimaat te creëren zal de buitenruimte aangepakt moeten worden. Een flinke uitdaging om dan de unieke atmosfeer te behouden.

De architecten van Group A zien het wel voor zich. Adam Visser: “Het historisch industriële karakter geeft het gebied haar identiteit. Bij het opknappen van het gebied is het goed om te beseffen dat ook de buitenruimte industrieel erfgoed is. Dan heb je het bijvoorbeeld over de bolders en de betonnen kades.” Van Hagen is de eerste die zich meldt als er woningen op de kop van de pier komen. “Maar dan moet er wel een bepaalde ruigheid in het gebied blijven. Dat duidelijk is dat men aan het einde van Rotterdam woont. De laatste lantaarnpaal op de pier moet wel een beetje blijven knipperen.”

44 B+U 6 2016

Inspecteert - Registreert - Rapporteert Wegdekmeten.nl biedt de basis voor uw onderhoudsmanagement op het gebied van infrastructuurconditie, inclusief kunstwerken en andere objecten.

• Asfaltconditie bepalen volgens CROW 147/146a/CSB • NEN 2767:4 objectinspecties • SKM stroefheidsmetingen • Asfaltkernen boren + laboratoriumonderzoek Voor meer informatie: Telefoon: 072 - 582 34 04 - www.wegdekmeten.nl 13588

VERHUUR VAN MET DE BESTE KWALITEIT

Netten, touwen en kabels voor ieder type hekwerk Sportclubs Kinder speelplaatsen Huis en tuin Bouw en industrie Controle en reparatie

Minihijskranen en compacthijskranen van elk formaat t.b.v. kleine ruimtes, zowel voor binnen als buiten!

TEL.: 0318 701 253

Tel : +31 (0)6 20 44 0515 E-mail : info@jaapbent.nl www.jaapbent.nl 13594

Aslon EPDM Safe & Soft

Aslon SBR Safe & Soft

WWW.HIJSENINHETNAUW.NL

13586

Aslon Artificial Grass Safe & Soft

Vlotlaan 101 2681 TW Monster T +31 (0) 174 283 443 E sales@aslon-rubber.com I www.aslon-rubber.com 13587

B+U 6 2016 45

Best Value Procurement top-thema tijdens Bits, Bricks & Behaviour conferentie Enigszins hand in hand met de DBFMOaanpak, Design, Build, Finance, Maintain & Operate, is ‘Best Value Procurement’ als fenomeen in opkomst gekomen. Voor gebouwautomatisering is de methodiek nog vrij nieuw. Reden genoeg om hier ruim aandacht aan te besteden in de Nationale Conferentie Gebouw Automatsering ‘Bits, Bricks & Behaviour 3.1/3.2’.

In een blok van drie sprekers wordt het onderwerp belicht. BVP-expert Jeroen van de Rijt legt uit wat de methodiek inhoudt en zou kunnen betekenen voor gebouwautomatisering. Peter Mengers van Waterschap de Dommel komt zijn ervaringen uit een BVP project delen en vanuit Treant Zorggroep wordt ingezoomd op de betekenis van BVP in de praktijk van de realisatie van

Lancering interactieve website IntelligentVastgoed.com Via www.intelligentvastgoed.com is nu een zoeksysteem beschikbaar om de informatie op te halen van de Business Cases die zijn beschreven in Bouw en Uitvoering. De informatie is benaderbaar via drie verschillende invalshoeken: economie, organisatie en technologie. De gedachte hierachter is dat degene die vanuit bijvoorbeeld een economische invalshoek kijkt naar een gebouwautomatiseringsproject via de site de relatie met de bijbehorende organisatorische aspecten en met de technologische oplossingen kan leggen. En uiteraard ook andersom.

Daarnaast kan geselecteerd worden op doelstellingen als besparen, duurzaamheid, levensduur en betrouwbaarheid. Specificaties waarop kan worden gezocht zijn energiekosten, energielabel, bouwkosten, huuropbrengst, terugverdientijd, investering en bezettingsgraad.

gebouwautomatisering. Dit blok van drie lectures maakt deel uit van een zeer omvangrijk en spectaculair programma van in totaal zo’n vijftig sprekers verdeeld over twee conferentiedagen, 9 en 10 november in CineMec te Utrecht.

Voor volledig programma en inschrijven: www.conferentiegebouwautomatisering.nl

Philips Lighting, Axians en Cisco verkennen de Digital Ceiling ‘Van gebouwautomatisering naar slimme gebouwen, maar hoe creëer ik een digitaal plafond?’ is de intrigerende titel van één van de ‘side sessies’ tijdens de Bits, Bricks & Behaviour conferentie. Op 10 november vullen Philips Lighting Cisco en Axians gezamenlijk deze bedrijfsspecifieke sessie in. De drie ecosysteem partners beloven vijf leerpunten uit hun eigen praktijk naar voren te brengen. Uiteraard gaat het om het ‘digitale plafond’. Wat kunnen we bereiken als je de verlichting, verwarming, airco en sensoren van gebouwen samenbrengt in één enkel platform? Gebouwen die zich aanpassen aan de persoonlijke voorkeuren van de gebruiker? Onze werkplek met ons meebeweegt, waar we ons ook begeven in het pand?

De Digital Ceiling side sessie is één van de negen side sessie die door lidbedrijven van de branche gebouwautomatisering worden ingevuld speciaal voor hun relaties.

Aanmelden kan via www.conferentiegebouwautomatisering.nl

46 B+U 6 2016

BOOMKWEKERIJ UDENHOUT SPANT DE KROON BIJ BOOMPROJECT VAN HET JAAR De eerste editie van de landelijke competitie Boomproject van het Jaar is een feit. Boomkwekerij Udenhout leverde 97 zware Moeraseiken, Quercus palustris, voor het winnende project Pannekoekendijk in Zwolle.

Branchevereniging VHG heeft dit jaar voor het eerst de landelijke competitie Boomproject van het Jaar (BvhJ) gehouden.

Hiermee is het nuttige, mooie en vakkundige werk van in boomgespecialiseerde bedrijven op de kaart gezet. Door de succesvolle samenwerking tussen de gemeente Zwolle, Aannemersbedrijf Roelofs, BTL Realisatie, BTL Bomendienst en Boomkwekerij Udenhout is in Zwolle een leefbare stadsentree met een statig groen karakter gerealiseerd.

Ons bedrijf is gespecialiseerd in: • asfaltonderhoud • asfaltreparaties • Hotbox werkzaamheden

Op 10 juni 2016 heeft BTL de prijs in ontvangst mogen nemen. In het juryrapport werden vooral de vele extra bomen in het parkachtige ontwerp en de mooie aansluiting bij de omgeving geprezen. Bijzonder is de gedurfde beplantingsperiode in de zomer van 2015.

Doordat de sapstroom in de bomen aanwezig is, is de kans op beschadigingen heel groot. Bij Boomkwekerij Udenhout zijn de 97 Quercus palustris kokoskluit (maat 25-30) met zorg en passie voorbereid op het plantmoment. Door de samenwerking van professionele en vakbekwame partners is de uitvoering een succes geworden met een prachtig resultaat.

sneller, gOedkOper en duurzamer!

13590

Met onze Bitumen Infrarood Machine (B.I.M.) kunnen wij: naadloos repareren in alle jaargetijden, met minimale verkeers- en geluidshinder en duurzaam onderhoud uitvoeren!!

Schoorstraat 23, Udenhout T: 013 - 511 75 00 I: UDENHOUT-TREES.NL

Voor meer informatie: Telefoon: 0318 570 740 Email: info@asfalt-onderhoud.nl www.asfalt-onderhoud.nl

W ij ga

an

ve rd er

13488

DUURZAME VLOERSYSTEMEN VOOR O.A.:  PARKEERDEKKEN EN -DAKEN EN HELLINGBANEN  BALKONS EN GALERIJEN  TECHNISCHE RUIMTES  PRODUCTIERUIMTES  OPSLAGRUIMTES EN MAGAZIJNEN  KANTOREN, KANTINES EN SHOWROOMS

Wat doen wij? riolering asfalteringswerk grondwerk

Kroeze Infra bv

0345 - 68 44 75

bestrating betonwerk bodemsanering

Website: WWW.FRENOFLEX.NL Email: INFO@FRENOFLEX.NL Zinkstraat 1b Ridderkerk Tel: 0180-425035

www.kroezeinfrabv.nl 13496

13380

New Way Trading BV B+U 6 2016 47

Yalibims Vederlicht, stabiel funderingsmateriaal Het is vederlicht, maar toch heel stabiel, verbrijzelt niet onder belasting en is zeer goed waterdoorlatend. Ruim 2 miljoen ton Yalibims heeft zijn weg in de Nederlandse GWW-sector reeds gevonden. boven: rotonde N496 onder: galvanistraat te schoonhoven

Y

alibims wordt sinds twintig jaar in Nederland toegepast in de grond-, weg- en waterbouw in zettingsgevoelige gebieden voor de aanleg van wegfunderingen, het aanvullen van rioleringssleuven, als aanvulling achter damwandconstructies, als waterberging onder water passerende bestrating, als daktuinsubstraat of als sporttechnische laag ISA-M24.a. Het materiaal wordt daarnaast al decennia lang toegepast in de utiliteitsbouw als toeslagmateriaal voor het maken van lichtbetonstenen en het opvullen van kruipruimtes, vanwege het gunstige gewicht en de uitstekende isolatiewaarde.

Veengebieden

De chemische samenstelling van Yalibims, het resultaat van de eruptievorm, heeft een gehalte aan silicium van 70 procent. Hierdoor is Yalibims met name zeer goed bestand tegen verwering en uitzonderlijk geschikt om in zure omstandigheden, zoals veengebieden verwerkt te worden. Het vulkanische materiaal, afkomstig van het Griekse eiland Yali, laat zich zeer eenvoudig verwerken en vergt nauwelijks verdichting. Wanneer het materiaal wordt uitgereden in het cunet met een shovel en versporend wordt gereden, ontstaat voldoende verdichting om hier weer met een vrachtwagen overheen te rijden. Doorgaans wordt met één walsgang de te behalen verdichting behaald. Yalibims bestaat voor een groot deel uit gebroken materiaal en wordt conform CE-keurmerk gezeefd en geleverd. De meest voorkomende afmetingen voor de Nederlandse markt zijn 0/16 mm en 0/31.5 mm.

New Way Trading BV

Omloop 8 4671 HX DINTELOORD

Lage la coëfficiënt

Yalibims heeft een droog los gestort volumegewicht van circa 600 kg/m3, een verdicht droog volumegewicht van circa 700 kg/m3 en zal verdicht in het werk inclusief natuurlijk vochtgehalte ongeveer 850900 kg/m3 wegen. De verbrijzelingfactor (LA Coëfficiënt 34) is uiterst laag, zeker voor een lichte bouwstof, en is vergelijkbaar met metselwerkpuin. In Nederland wordt voor funderingsmaterialen van steenmengsel een maximale LA Coëfficiënt van 60 gehanteerd. Mede hierdoor is het mogelijk direct op Yalibims te asfalteren. Door de grote haakweerstand van de korrels heeft Yalibims een hoge draagkracht met CBR-waarde van 30-50 procent.

Duurzame wegfunderingen

Met een wateropname tussen de 20 en 30 procent heeft Yalibims een zeer laag onderwatergewicht met een belasting op de ondergrond van circa 100 kg/m3. Ter vergelijking, het onderwatergewicht van zand is 950 kg/m3. Samen met de hoge draagkracht wordt Yalibims vaak toegepast als aanvulling achter waterkerende constructies. Doordat in de wegenbouw niet alleen wordt volstaan met lichtgewicht, maar men ook rekening moet houden met verbrijzeling, draagkracht en wateropname is Yalibims de oplossing om duurzame wegfunderingen en rioolsleuven aan te leggen. New Way Trading BV kan onbeperkt (nog 110 miljoen ton) Yalibims leveren vanuit voorraad inclusief milieucertificaten conform Besluit Bodem Kwaliteit per binnenvaartschip of per vrachtwagen door geheel Nederland.

T +31 167 52 85 36 F +31 167 52 85 37

E acbroere@newwaytrading.nl I www.newwaytrading.nl

48 B+U 6 2016 METZ NEDERLAND B.V.

Rasechte specialisten voor ieder bouwproject

Metz Nederland B.V. is bijna van alle markten thuis. In 1999 richtte de huidige eigenaar, Joop Metzelaar, het bedrijf op en beschikt anno 2016 over een team van twintig gemotiveerde werknemers. Daarnaast werken er nog vijftien man onder de naam van Metz Nederland BV. Stuk voor stuk rasechte specialisten met een ware passie voor het vak. Het bedrijf heeft in de afgelopen jaren een indrukwekkende staat van dienst opgebouwd in de bouw- en aanneming.

M

etz Nederland BV levert een totaalpakket aan haar opdrachtgevers. De werkzaamheden zijn zeer divers en lopen uiteen van renovatie en restauratie tot verbouw, tegelwerk en het herstellen van diverse vochtproblematieken. De adviserende rol is zeer belangrijk en is een van de kernwaarden van het bedrijf. Het werk begint volgens Metz Nederland BV bij een goed en gedegen advies op maat. Er wordt vaak gesproken over het ontzorgen van de opdrachtgever, maar bij Metz Nederland BV voegen zij ook werkelijk daad bij woord. Ook de moeilijkere werken gaan zij niet uit de weg.

Integendeel. Bij deze werken komt vakmanschap kijken en deze uitdaging nemen de medewerkers bij Metz Nederland BV graag aan.

Vanaf de start is het bedrijf gevestigd in Schiedam en bedient vanuit hun volledig ingerichte werkplaats, opslagruimte en kantoor hun opdrachtgevers door heel Nederland. Samen met hun enthousiaste en gediplomeerde en VCA* gecertificeerde vaklieden voeren zij de diverse werken uit. Het team van specialisten bestaat onder andere uit timmerlieden, tegelzetters, stukadoors, schilders, elektriciens, loodgieters, voegers, en metselaars.

het probleem bij inschakeling van Metz Nederland BV op korte termijn verholpen. Ieder vochtprobleem behoeft een speciale aandacht en werkmethodiek, waarmee de problematieken worden opgelost.

Vochtbestrijding

Onderhoud

Een van de specialismen van Metz Nederland BV is het bestrijden van vochtproblemen door het toepassen van moderne adequate technieken. Vochtige plekken aan de onderzijde van de muren? Zwarte schimmel op de wanden? Deze tekenen duiden op diverse vochtproblematieken. Door hun jarenlange ervaring in de vochtbestrijding is

Renovaties

Er wordt gesproken van een renovatie als het gaat om het gedeeltelijk of in zijn geheel vernieuwen van een gebouw, pand, woning of complex. Vooral het renoveren van monumentale gebouwen is een specialisme in de branche en moet zorgvuldig worden aangepakt.

Hierbij komt inlevingsvermogen, vakmanschap en flexibiliteit om de hoek kijken. Bij Metz Nederland BV hebben zij deze drie eigenschappen hoog in het vaandel staan. Zij weten als geen ander hoe zij om moeten gaan met het herstellen van panden en complexen. In de wijde omgeving van Den Haag, Rotterdam, Gouda, Dordrecht en omstreken zijn zij al jaren actief in het renoveren van gevels, daken, kozijnen, lijsten, elementen en het renoveren van de binnenzijde van een woning. Maar ook voor het gedeeltelijk renoveren van een complex staat Metz Nederland BV voor u klaar.

Ook voor het planmatige onderhoud aan een complex of gehele wijk staat het bedrijf garant. Woningbouwverenigingen of verenigingen van eigenaren kunnen gebruik maken van deze dienst die Metz Nederland BV aanbiedt. Dit onderhoud is mogelijk in bouwteamverband, waarbij het bedrijf als aannemer een adviserende en uitvoe-

rende rol vertegenwoordigt op basis van het beschikbare budget, of op basis van een prijsopgave. Ook een MJOP (meerjaren onderhoud planning) behoort tot de mogelijkheden. Hierin staan de diverse bouwkundige onderdelen en hun verwachte levensduur. Samen met het MJOP kan er een offerte worden opgesteld voor het volledig onderhouden - verdeeld over meerdere jaren - van het complex.

Succesfactoren

Niet alleen de gemotiveerde medewerkers zijn de sleutel tot succes bij Metz Nederland BV. Bij het bedrijf geloven zij erin dat zij een verschil kunnen maken. Bij elke opdracht, groot of klein, geeft Metz Nederland BV een goed, duidelijk en onderbouwd advies/offerte.

Daarna wordt er met de klant besproken hoe het project vervolgens gaat verlopen. Van deze planning wordt niet afgeweken. Afspraken zijn afspraken. Bij Metz Nederland BV staat een juiste en adequate uitvoering van de aangenomen en/of op regiebasis overeengekomen werkzaamheden voorop. Bij het uitvoeren van het project wordt er gebruik gemaakt van producten met een concurrerende prijskwaliteitverhouding van welke zij de daarvoor geldende normen hanteren.

Projecten

In samenwerking met de VBI heeft Metz Nederland BV meer dan 150 projecten opgeleverd met de PS renovatievloer en dit bij diverse opdrachtgevers. Een belangrijke markt voor het bedrijf zijn de ­ziekenhuizen, zorginstellingen, hoogheemraadschappen en woning-

Metz Nederland B.V.

Willem Barentszstraat 17 3124 LC Schiedam

PROJECTENLIJST 1. Diverse projecten (groot- en kleinschalig) vernieuwen begane grond vloeren voor VBI PS renovatievloeren.

2. Diverse projecten (groot- en kleinschalig) aanpak optrekkend vocht en deel herstel vloeren.

3. Achtergevel renovatie met totaalvernieuwing van 28 balkons, gemonteerd aan de bestaande gevel.

4. Klacht en Mutatie onderhoud voor diverse opdrachtgevers.

5. Onderhoud en vernieuwing van Infra kunstwerken Krimpenerwaard 6. Totaal revitalisatie bouwkundige gedeelte van twee operatiekamers 7. Onderhoudspartners van diverse zorginstellingen regio Rotterdam.

8. In eigen beheer uitgevoerde projecten verbetering Weerstand tegen BrandDoorslag en Brand-Overslag

corporaties. Daar worden namelijk speciale eisen gesteld aan diegene die daar werkzaam zijn. Bij renovatie aan bijvoorbeeld de operatiekamers moet er buiten reguliere werkuren snel en zonder overlast gewerkt worden.

Kijk op: www.metz-nederland.nl voor meer informatie over projecten en contact.

T +31 (0)10 471 40 11 T +31 (0)6 134 573 42

E rvwijngaarden@metz-nederland.nl I www.metz-nederland.nl

50 B+U 6 2016

hoe werkt het?

Wij plaatsen een isolerende schil om bestaande woningen. Deze schil, die is opgebouwd uit een aantal dak- en gevelelementen, hechten wij aan de binnenmuur van de woning. De fundering wordt behouden en de warmte blijft binnen.

Door de nieuwe afwerking krijgt de woning een totaal andere uitstraling.

Voor de renovatie

Uitwerken gevelelement

Opbouwen & plaatsen

Afgewerkt eindresultaat

www.deurenfabriekvanderplas.nl

Kwaliteitsproducten Deurenfabriek Van der Plas is al 40 jaar lang producent van houten buitendeuren en ramen die worden ontwikkeld en gemaakt in onze moderne fabriek in Hardinxveld-Giessendam.

Winkler Prinsstraat 7, 9403 AZ Assen www.hechterrenovatie.nl

13354

telefoon 0592-343641

Handelsstraat 1 Postbus 73370 AB Hardinxveld-Giessendam Telefoon: 0184-61 48 88 E-mail: info@deurenfabriekvanderplas.nl

13302

Specialist in...

Anhydriet droging

Bouwverwarming

Waterschade droging

DROGEN

VERWARMEN

VENTILEREN

VOCHTMETEN

Tel. +31 (0)172 - 46 20 26 www.droogspecialist.nl 13538

Droogspecialist B+U 6 2016 51

Droogspecialist droogt snel en efficiënt De Droogspecialist is een jong en snelgroeiend bedrijf dat zich heeft toegelegd op gespecialiseerde drogingen in de bouw. In Nederland en daarbuiten heeft het bedrijf een goede reputatie opgebouwd. Joost Rozestraten is de drijvende kracht achter de Droogspecialist. Samen met zijn team van ervaren professionals verhelpt hij vochtproblemen voor kleine en grote bouwprojecten, waar gewone bouwdrogers onvoldoende zijn.

Supersnelle droging anhydrietvloeren

Oliegestookte bouwkachels rendabel bij groot bouwproject

De anhydrietvloer van een congrescentrum in aanbouw moet versneld worden gedroogd. Het afbouwbedrijf wil de vloer snel droog hebben voor het leggen van de vloerbedekking. De oplossing van de Droogspecialist: “Een mobiele adsorptiedroger kunnen wij snel op locatie installeren. De luchtvochtigheid van deze droger is veel lager dan die van traditionele bouwdrogers en met het formaat en de capaciteit van deze droger kunnen we grote bouwprojecten versneld drogen. Omdat de werking van deze machine onafhankelijk is van de temperatuur is de droger zeer geschikt voor het koude najaar en de winterperiode. En omdat er een interne verwarming in deze droger zit, zorgt hij voor een aangename temperatuur.”

Droogspecialist

De Droogspecialist heeft service hoog in het vaandel. Droogappara­ tuur kan meestal binnen 24 uur op locatie worden geplaatst.

Met specialistische apparatuur, kundige vochtmetingen en een advies op maat maken wij het verschil. Benieuwd wat we voor uw project kunnen betekenen? Bekijk onze diensten op het gebied van drogen, ventileren, verwarmen & vochtmeten en neem vrijblijvend contact op voor een advies op maat.

Kavelpad 23 2411 WK Bodegraven

Een grootschalig appartementencomplex in aanbouw heeft problemen met kou en vocht, waardoor de afwerking ernstige vertraging oploopt. De temperatuur is zelfs zo laag dat schilders, stukadoors en projectstoffeerders hun werkzaamheden staken. De oplossing van de Droogspecialist: “We verwarmen de bouwplaats met oliegestookte heaters. Op vier plekken op het dak plaatsen we een heater met brandstoftank en via slangen wordt de warme lucht de ventilatiekanalen in geblazen. Zo kan het pand zeer efficiënt en gelijkmatig worden verwarmd en kan de gewenste temperatuur eenvoudig worden geregeld. Bijkomend voordeel van deze dakopstelling is dat de oliegestookte heaters geen ruimte innemen op de krappe bouwplaats.”

T 0172 - 462 026

E info@droogspecialist.nl I www.droogspecialist.nl

52 B+U 6 2016

13543

cetipox Duurzaam onkruidvrij

www.sanfix.nl

www.lokofix.nl

UW PARTNER IN GROND-, WEG EN WATERBOUW 13580

Enkele voordelen van Cetipox: Eenvoudig en snel aan te brengen tegen lage kosten.

Buitengewoon duurzaam.

Sterke reductie op de onderhoudskosten.

Geen milieubelasting.

Vorst- en strooizoutbestendig.

Na 24 uur volledig in gebruik te nemen.

van Leeuwen G.W.W. B.V.

Breudijk 3b, 3481 LM Harmelen, T. (0348) 44 12 93 info@vanleeuwengww.nl, www.vanleeuwengww.nl 13356

Tussenlanen 20b T (0182) 35 18 61 2861 CD BERGAMBACHT E info@amolenaar.nl Voor meer informatie: www.amolenaar.nl

13440

Grond-, weg- & waterbouw • Groenvoorziening • Binnenvaarthaven met loswal • Zand & grond

Boomkwekerij Udenhout B+U 6 2016 53

Een team met passie voor groen Al sinds 1950 is Boomkwekerij Udenhout een begrip in het mekka van boomkwekerijen. Maar liefst 160 hectare grond is beplant met ruim zeshonderd soorten laan- en parkbomen. Onder de deskundige leiding van de tweede generatie, Kees van Iersel, is het bedrijf uitgegroeid tot een welvarende kwekerij waar het ontzorgen van de klant voorop staat. Bij Boomkwekerij Udenhout is de klant koning.

H

et bedrijf staat in de branche bekend als een kwekerij die vele nieuwe soorten buitenlandse variëteiten naar Nederland heeft gehaald. Het bedrijf wil namelijk een zo compleet mogelijk sortiment aan kunnen bieden en heeft deze nieuwe soorten met succes in eigen kwekerij doorgekweekt. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is bij Boomkwekerij Udenhout niets nieuws. Vandaar dat er gewerkt wordt volgens de laatste normen van de milieukeurcriteria en is het bedrijf gecertificeerd Milieukeur kweker.

Kracht

Bij Boomkwekerij Udenhout ligt de kracht in korte lijnen, duidelijke communicatie, één aanspreekpunt, één logistiek traject en levering op een gewenst tijdstip, nationaal of internationaal. Kwaliteit staat centraal in elk project, ongeacht de grootte. En mochten er onverwachte wijzigingen doorgevoerd worden in het traject, geen probleem voor Boomkwekerij Udenhout. Voor hen geldt dat er voor elk probleem een oplossing is.

Naast hun specialisme op het gebied van laanbomen, is het bedrijf ook leverancier van een totaalpakket. Met hun solide opgedane contacten in de branche levert Boomkwekerij Udenhout naast bomen ook bosplantsoen, heesters, vaste planten, rozen, bloem­ bollen, etc.

Quercus cerris ‘Marvellous’ Boomkwekerij Udenhout is trots op haar licentie voor de Quercus cerris ‘Marvellous’. Het is een prachtige parkboom en zeer goede laan- en straatboom voor brede profielen. Deze ‘wintergroene’ moseik houdt zijn blad tot aan de eerste echte strenge nachtvorst en soms nog wel langer.

Boomkwekerij Udenhout

Boomproject van het Jaar

De eerste editie van de landelijke competitie Boomproject van het Jaar is een feit. Boomkwekerij Udenhout leverde 97 zware Moeras­ eiken, Quercus palustris, voor het winnende project Pannekoekendijk in Zwolle. Branchevereniging VHG heeft dit jaar voor het eerst de landelijke competitie Boomproject van het Jaar (BvhJ) gehouden.

Hiermee is het nuttige, mooie en vakkundige werk van in boomgespecialiseerde bedrijven op de kaart gezet. Door de succesvolle samenwerking tussen de gemeente Zwolle, Aannemersbedrijf Roelofs, BTL Bomendienst en Boomkwekerij Udenhout is in Zwolle een leefbare stadsentree met een statig groen karakter gerealiseerd.

Op 10 juni 2016 heeft BTL de prijs in ontvangst mogen nemen. In het juryrapport werden vooral de vele extra bomen in het parkachtige ontwerp en de mooie aansluiting bij de omgeving geprezen. Bijzonder is de gedurfde beplantingsperiode in de zomer van 2015. Doordat de sapstroom in de bomen aanwezig is, is de kans op beschadigingen heel groot. Bij Boomkwekerij Udenhout zijn de 97 Quercus palustris kokoskluit (maat 25-30) met zorg en passie voorbereid op het plantmoment. Door de samenwerking van professionele en vakbe­kwame partners is de uitvoering een succes geworden met een prachtig resultaat. Kijk voor meer succesvolle afgeronde projecten met beeldmateriaal op: www.udenhout-trees.nl.

Quercus phellos ‘Hightower’ U bent gewaarschuwd: Op deze Quercus phellos ‘Hightower’ wordt iedereen verliefd, van teler tot landschapsarchitect. De Hightower is een Willow oak oftewel Wilgenblad eik; fijn bebladerd met een lancetvormig blad. In tegenstelling tot de ‘gewone’ eik met een robuust karakter en stevig groen,

Schoorstraat 23, 5071 RA udenhout (NL)

T +31 (0)13 511 7500 F +31 (0)13 511 7501

geeft het fijne bladerdak van deze Quercus phellos ‘Hightower’ een transparante gloed. De herfstverkleuring is fenomenaal en deze sierlijke boom brengt door haar biodiversiteit de natuur terug in stad en dorp. De glanzende donkergroene bladeren verkleuren in de herfst naar geel/oranje.

E info@udenhout-trees.nl I www.udenhout-trees.nl

54 B+U 6 2016

13576

13427

Verhuur van tekstwagens, actiewagens(pijl, split, chivron), provinciewagens

De hoogste lift van Nederland in onderhoud bij VEBO Liftsupport, maar ook; • Voor het Onderhoud aan uw liften 24/7, • Voor reparaties aan uw liften, • Voor modernisering aan uw liften, • Voor bouwkundig werk aan uw liften, • Voor het schilderwerk aan uw liften, • Voor de bekleding van uw liften.

Verhuur van botsabsorbers incl. bediening Verhuur van MRS-en en rainkarren complete set Verhuur van stalen en kunststof rijplaten Verhuur van tijdelijke bouwhekken Verhuur van tijdelijke verkeersgeleiding (kunststof, rvs en betonnen barriers) Mobilights en verlichtingsmasten voor bevestiging op een bak van een bots of bus Tijdelijke openbare verlichting incl. aggregaat Tijdelijke verkeersregelinstallaties (NEN systeem bekabeld of losse VRI op accu)

VEBO Liftsupport: Service van vroeger, techniek van het heden!

Tijdelijke RVV borden(NLD & BLG), omleidingsborden (NLD & BLG)

Bagijnhof 68 Veen

Grote Waard 10 2675 BX Honselersdijk +31(0)174 - 641 490 info@veboliftsupport.nl www.veboliftsupport.nl

info@ce-verkeerstechniek.nl +31(0)6 - 31 90 78 90 13522

www.ce-verkeerstechniek.nl

O n l i n e A d v e r t e r e n O p b o u w e n u i t V o e r i n g . n L Leaderboard banner

rectangLe banner

VerticaL banner

Altijd bovenaan de pagina.

Gemiddeld 25.000 views per maand.

Ondersteun artikelen en thema’s.

Gemiddeld 1.250 views per maand.

Ideaal voor linkbuilding naar uw website.

Gemiddeld 750 views per maand.

GRIP Road Inspection B+U 6 2016 55

GRIP op alle wegen

Vol op de rem probeer ik uit te wijken op mijn vaste route naar huis. In een splitsecond zag ik in een flits een ogenschijnlijk groot gat in de weg. Terwijl de ABS inschakelt vertrouw ik op alle technieken in mijn nieuwe auto, om erachter te komen dat de auto toch blijft doorschuiven over het wegdek. Gelukkig is het al laat, ken ik de weg goed en is er weinig verkeer. Ik verbaas me over de knal als de auto de berm inglijdt en de schokdempers op hun lazer krijgen. Daar sta ik dan in het gras. Gelukkig geen bomen.

Uit het raam zie ik een eend mij verschrikt aanstaren, maar gelukkig is haar kroost nog compleet en veilig onder haar vleugels.

N

et een nieuwe auto en nu al schade bedenk ik me, als ik om de auto loop en de schade aan de bumper en deur zie. Veiligheid heb ik hoog in het vaandel staan. Als vader van drie ben ik altijd verantwoord in de auto en houd ik me aan de voorgeschreven snelheid. Waarom was mijn remweg zo lang? Ik woon langs deze oude weg en ken deze op mijn duimpje. Alhoewel ik weet dat het al even geleden is dat het wegdek door de gemeente is behandeld. Bij wie ligt eigenlijk de verantwoording voor de kwaliteit van dit wegdek? Gaten, Stroefheid, oneffenheden en andere mankementen aan het wegdek bepalen toch in grote mate de rijveiligheid van alle weggebruikers.

Verzekeringskosten

Mijn verzekeraar is erg benieuwd hoe de glijpartij tot stand is gekomen en wil graag van mij horen bij wie hij de kosten kan verhalen. Hij begint over de wegbeheerder die al bij eerdere ongelukken op hetzelfde stuk op de hoogte is gebracht van de slechte staat van dit deel van de weg. “Volgens mij is er vanwege gebrek aan geld nog niet de gelegenheid geweest om het wegdek te repareren”, mompelt hij door de telefoon. “Dan hadden ze toch wel een waarschuwingsbord kunnen plaatsen”, reageer ik. “Dat zijn ze in dit soort gevallen wel verplicht! Althans bij ‘normaal’ weggebruik”, hoor ik hem benadruk-

ken. Ik omschrijf de situatie en vertel hem dat ik wel moest uitwijken voor het gat, dat ik niet harder reed dan de toegestane 50 kilometer per uur en dat de auto toch zijn grip verloor.

Rapportage

Later hoorde ik tijdens een informele borrel bij mijn werkgever van een van onze klanten, dat veel wegbeheerders gebaat zijn bij het tijdig laten controleren van de stroefheid van haar wegen. Mede om te zorgen dat men tijdig actie kan ondernemen om ongelukken te voorkomen. “Je kunt je voorstellen dat de procedure om het wegdek te verbeteren lang kan duren. Meerdere betrokkenen moeten het budget zien vrij te krijgen om de werkzaamheden te verantwoorden en uiteindelijk uit te voeren”, vertelt hij. “Met een goed onderzoek en dito rapportage kan de verantwoordelijke tijdig dit soort trajecten inzetten. Door diverse methodieken zoals; ‘Zijdelingse Kracht Meetmethode’ (ZKM), (SWF), (SKM) wegdek stroefheidsmeting, ‘Skid Resistence Tester’ (SRT), visuele inspecties, textuurmeting en/of langsvlakheid toe te passen kan de kwaliteit van het wegdek in kaart gebracht worden.” Hij pleit voor een goede controle van het Nederlandse wegdek. Eigenlijk ook wel logisch bedenk ik me, terwijl ik nog eens nadenk over de onfortuinlijke avond.

Grip Road Inspection De wegbeheerder is verantwoordelijk is voor de aanleg en het onderhoud van de weg en de weguitrusting (bijv. verkeersdrempels, vluchtheuvels, verlichtingsmasten, stroefheid van het wegdek).

In de meeste gevallen is dit een overheidslichaam, zoals het Rijk, de Provincie, de gemeente of het Waterschap (of Hoogheemraadschap). GRIP Road Inspection geeft door uitvoerige inspectie van het wegdek deze instanties de handvaten om budget vrij te maken voor reparatie of anderszins de burgers te informeren over de slechte staat van de weg. Al in 1933 wordt de natte stroefheid van het

GRIP Road Inspection

Nederlandse wegdek gemeten volgens bepaalde voorschriften. In 1959 werd de RWS-stroefheidmeter (natte stroefheid proef 50/72) als norm gehanteerd die tot en met 2016 van kracht bleef.

Vanaf 2017 wordt de stroefheid gemeten met een speciaal daarvoor in Duitsland ontwikkelde SKM-vrachtauto, een doorontwikkelde SCRIM (Side-wayforce Coefficient Routine Investigation Machine) met SFW (Side Way Force)-methodiek. In Nederland Genaamd Zijdelingse kracht meetmethode (ZKM) (RAW Proef 101). GRIP Road Inspection heeft twee eigen ZKM-meetwagens die vol-

Bredasedijk 30 Postbus 29

5570 AA Bergeijk T 31(0)497 726 806

gens de nieuwe RAW Proef 101 kan meten zo ook een Skid Resistance Tester waardoor op vrijwel alle locaties de stroefheid van het oppervlak gemeten kan worden. Deze stroefheidsmeetmethode zetten zij onder andere in voor het meten van de stroefheidswaarde van alle soorten wegen, markeringen, rotonden, natuursteenverhardingen, winkelgebieden, fietspaden etc.

Eigenlijk is de SRT de meest betrouwbare stroefheidsmeter voor locaties waar metingen met de ZKM in verband met de vereiste snelheid van het meetvoertuig niet mogelijk zijn.

E info@griproadinspection.nl I www.griproadinspection.nl

56 B+U 6 2016 CE Verkeerstechniek

Verhuur door CE Verkeerstechniek Landelijke erkende verkeersregelaars Bakwagens met optische veiligheidssignalering Botsabsorbers (incl. bediening) Rain karren set Mobiele rijstrooksignalering (MRS) Actiewagens(pijl, split, chivron) Voorwaarschuwingswagens Tekstwagens CO2 neutraal, op zon!

Mobilights Tijdelijke openbare verlichting incl. aggregaat Tijdelijke RVV borden (NLD & BLG) Omleidingsborden (NLD & BLG) Tijdelijke verkeersregelinstallatie NEN bekabeld of radar Barriers (kunststof, staal, beton) Stalen en kunststof rijplaten anti slip Knikmobs en minigraver incl. bediening (diverse hulpstukken)

CE Verkeerstechniek B+U 6 2016 57

Staat voor kwaliteit op de weg Dit relatief jonge bedrijf bestaat sinds november 2010, maar heeft haar sporen in de branche al lang en breed verdiend. Zes jaar geleden begon directeur Christiaan van Meijeren CE Verkeerstechniek from scratch en heeft het bedrijf in de afgelopen jaren opgebouwd tot een florerende en kwalitatief sterke organisatie met acht man sterk.

C

E Verkeerstechniek is geen ‘’oude rot’’ in de branche, maar juist een nieuw innovatief bedrijf dat zeker sinds de komst van meerdere personeelsleden uit diverse branches een extra impuls heeft gekregen met ruime ervaring en kennis van het vak. Het bedrijf rust op drie pijlers: Verkeerstechniek, Verhuur en Wind and Modifications. Met haar hoofdvestiging in het centraal gelegen Veen (Noord Brabant) opereren zij overal in Nederland. Alle medewerkers zijn ervaren jongens die allen VCA, brl9101 en landelijk erkend verkeersregelaar gecertificeerd zijn en hierdoor elke dag hun werk met passie en een goede kijk op veiligheid uitvoeren. Niet alleen worden de werkzaamheden op de A en N wegen uitgevoerd, ook voor werk binnen de bebouwde kom staat CE Verkeerstechniek voor u klaar.

Kwaliteit op de weg en niets anders dan dat, is het motto waar nooit van afgeweken wordt.

len van een route survey d.m.v. routeonderzoek of het verzorgen van diverse vergunningen voor Nederland en België bent u bij dit bedrijf aan het juiste adres. De kracht van het bedrijf is echter dat CE Verkeerstechniek de meest uiteenlopende wegaanpassingen uitvoert of totale rotondes weghaalt en vervolgens terugplaatst om het speciale vervoer van onder andere windmolens, silo’s, ketels e.d. in Nederland en België te ondersteunen en te versoepelen. Eventuele schades die ontstaan zijn bij dit speciale vervoer worden gelijk door CE Verkeerstechniek hersteld zodat de gemeente geen enkele hinder of overlast ondervindt van deze ontstane schade. Ook spoed en calamiteiten zijn hier niet onbekend, mocht er bij calamiteiten een verkeersregelaar nodig zijn, geen probleem, CE Verkeerstechniek heeft professionele verkeersregelaars in dienst. Dit alles is dan ook samengevat binnen een bereikbaarheid van 24/7!

Werkzaamheden

Volop in ontwikkeling

Bij CE Verkeerstechniek kunt u terecht voor de meest uiteenlopende werkzaamheden met betrekking tot verkeerstechniek in Nederland, België, Luxemburg, Frankrijk en Duitsland. Het bedrijf is inzetbaar bij tijdelijke verkeersmaatregelen, tijdelijke bebordingen in zowel Nederland als België, het volledig gereed maken van een bijzondere transportroute, het ondersteunen van speciaal transport ter behoeve van het garanderen van de verkeersveiligheid volgens de richtlijnen en gestelde eisen van de overheden. Daarnaast verhuren zij rijplaten staal en kunststof, barriers in kunststof, staal of beton en maken zij verkeersplannen. Ook voor het geven van advies op maat, het opstel-

CE-Verkeerstechniek

Bagijnhof 68 4264 AZ Veen

De afgelopen jaren is CE Verkeerstechniek snel gegroeid en staat voorlopig ook niet stil. Het bedrijf is volop in ontwikkeling en is achter de schermen druk bezig om begin 2017 alles binnenshuis te hebben en dat betekent dat zij volledig VCA** en ISO9001 gecertificeerd zijn. Nieuw in hun assortiment is een steentrailer die geschikt is voor het aanbrengen van rijplaten en barriers met behulp van de 20T/M kraan. CE beschikt onder andere over rijplaten variërend van de afmetingen 5 bij 1 meter tot 6 bij 1.80 meter. Kijk voor een frisse vernieuwde bedrijfsimpressie en waar CE Verkeerstechniek u mee kan ontzorgen op: www.ce-verkeerstechniek.nl

T 0631907890

E info@ce-verkeerstechniek.nl I www.ce-verkeerstechniek.nl

58 B+U 6 2016

&

Hovenierswerk Boomverzorging Hovenier en Boomverzorging Verkleij Bloemendaalseweg 68a, 2804 AB Gouda Telefoon: 0182-55 88 20 of 06-224 209 43 info@hovenier-boomverzorging.nl www.hovenier-boomverzorging.nl 13381

Gebr. M. en W. Bron B.V. Aannemingsbedrijf voor aanleg en onderhoud groenvoorzieningen en sportvelden • boomverzorging • grond- en bestratingswerkzaamheden

g

orzienin o v n e o r g alist in

polymeer voegzanden & steenkorf afscheidingen

- Steenkorven - Schuttingen - grindSchuttingen - gatorSand XP - euroStone - Stabicare

Speci

Gebr. M. en W. Bron B.V. Meersteeg 5 4191 NK Geldermalsen Tel. 0345-651644

Al tien jaar dé specialist op het gebied van kwalitatief hoogwaardige steenkorfafscheidingen en distribueert het beste polymeervoegzand voor bestratingen.

info@brongroenvoorziening.nl

13390c

Voorsprong door innovatief samenwerken

T: 040 785 07 05 e toon@gard-care.com i www.gard-care.com 13482

13358a

J. Glijnis B.V. B+U 6 2016 59

Een begrip in Zoetermeer Sinds 1972 is J. Glijnis BV onlosmakelijk verbonden met de gemeente Zoetermeer. In dat jaar schafte Jaap Glijnis zijn eerste trekker met slootmachine aan waarmee het leeghalen van sloten bij de agrariĂŤrs begon. Het bedrijf groeide en trok steeds meer opdrachtgevers aan zoals gemeentes, waterschappen en de spoorwegen. In 2005 nam Marcel Glijnis de taken van zijn vader over en anno 2016 is de eenmanszaak van 1972 uitgegroeid tot een florerend bedrijf met twaalf vaste werknemers en ingehuurde krachten.

J

. Glijnis BV is zeer sterk in kleinschalige projecten en dan met name ad hoc werkzaamheden. Alle enthousiaste personeelsleden kunnen snel schakelen en zetten net die extra stap die nodig is bij onverwachte calamiteiten. Het bedrijf is al vele jaren VCA**gecertificeerd. Daarnaast zijn zij in 2011 FSCÂŽ gecertificeerd en sinds april 2012 ook ISO9001-2008 gecertificeerd. Bij J. Glijnis BV beschikken zij over een machinepark met machines die geschikt zijn voor de diverse werkzaamheden. Deze machines zijn allemaal VCA gekeurd en voldoen daarmee aan de heersende veiligheidsnormen. Collega bedrijven kunnen deze machines inhuren als zij een project moeten klaren en daar niet het benodigde materieel voor in huis hebben.

Werkzaamheden

Het bedrijf is in het bezit van een groot en breed aanbod in materieel en dat maakt J. Glijnis BV het ideale bedrijf om in te huren voor verschillend grondwerk, zoals het uitgraven van een te maken fundering tot het graven en uitbaggeren van watergangen behoren tot de mogelijkheden. Al jaren is J.Glijnis BV o.a. verantwoordelijk voor het onderhoud van groenvoorzieningen in Zoetermeer en omgeving.

Het knippen van heggen of vakbeplanting, verwijderen van bomen of het versnipperen van takken behoren dagelijks tot de bedrijfsactiviteiten. Maar ook het maaien langs hoofdwegen, bermen en kleine parken is een greep uit de maaiwerkzaamheden. De maaiboten zorgen voor het onderhoud aan de watergangen zodat deze niet dichtslibben en hun functie verliezen. Het machinepark van de organisatie is ook uitgerust om damwanden of beschoeiingen te kunnen plaat-

J. Glijnis B.V.

Meerpolder 1 2717 PA Zoetermeer

Werkzaamheden J. Glijnis BV Grondverzet Groenvoorziening Sneeuwschuiven Maaiwerk Onderhoud watergangen/calami-

sen. Deze dienst is tevens een teiten Beschoeiing / damwand optie voor particulieren. Met de Agrarische werkzaamheden service-/klussenbus voert J. Glij Divers onderhoudswerk nis BV in Zoetermeer en omgeving divers onderhoudswerk uit, wat varieert van het repareren van speeltoestellen, onderhoud aan gemeenteparken en groenvoorzieningen tot het onderhoud aan inlaten en gemalen en overige onderhoud- en groenvoorzieningen. Sedert 2015 heeft het bedrijf de recreatiegebieden in het totale onderhoud, waarbij het schoonhouden van het Noord-AA strand en grasvelden een belangrijk onderdeel is. Met de uitvoering van deze werkzaamheden, zetten wij ook mensen in met een afstand tot de arbeidsmarkt. Zo krijgen zij weer de mogelijkheid/kans om zich weer in het gewone arbeidsproces te gaan starten. Hiervoor heeft J. Glijnis BV sedert mei dit jaar het SEBO-certificaat mogen ontvangen.

In 2010 voegde J. Glijnis BV een nieuwe activiteit aan haar portfolio toe. Het bedrijf is nu ook inzetbaar bij het schuiven van sneeuw.

Zij beschikken reeds over trekkers die kunnen worden voorzien van schuifcombinaties en hierdoor een grote hoeveelheid sneeuw in een keer kunnen wegschuiven.

Kijk op: www.jglijnisbv.nl voor beeldmateriaal van de diverse projecten die zij de afgelopen jaren met succes hebben voltooid.

T 079 - 351 84 90

E info@jglijnisbv.nl I www.jglijnisbv.nl

60 B+U 6 2016 Baatje Grondverzet

Baatje Grondverzet

Van alle markten thuis Baatje Grondverzet is in 1965 als eenmanszaak opgericht door de heer G. Koppert. De huidige directie kwam daar in 1974 bij in dienst en namen het bedrijf een paar jaar later over. In 1980 verliet de heer Koppert de zaak en was dit tevens het jaar dat het grondverwerkingsbedrijf, in zijn huidige vorm, ontstond. Met de komst van de drie zonen in de late jaren negentig werden de taken verdeeld. Twee zonen runnen de vestiging in Monster en de andere zoon heeft de leiding in de Boskoopse vestiging.

D

eze uitbreiding heeft een zeer gunstig effect gehad op de uitbreiding van het werkgebied. Door deze uitbreiding werden er meer connecties opgedaan met hoveniers, stratenmakers, gemeenten, particulieren, aannemers en kwekers. Baatje Grondverzet is werkzaam in de gehele Randstad, maar richt haar pijlen voornamelijk op Zuid-Holland. Tevens zijn zij internationaal actief in onder andere Spanje, Engeland en Curacao. Het jonge dynamische VCA* gecertificeerde bedrijf is gespecialiseerd in alle voorkomende grondbewerkingen en zitten nimmer stil. Alle 35 werknemers zijn vakkundig opgeleid en zetten zich elke dag vol enthousiasme in om hun opdrachtgevers te ontzorgen. De werkzaamheden van Baatje Grondverzet zijn zeer divers en bestaan uit verhuur van materieel, cultuurtechnische werken en groenvoorzieningen, agrarische grondbewerkingen, civiele werken en het aannemen van diverse grondwerken.

Maar waar zij zich vooral mee in de kijker zetten is het preventief bestrijden van gladheid in de nacht voor bijvoorbeeld ziekenhuizen en parkeergarages.

Baatje Grondverzet afdeling Monster

Vlotlaan 910 2681 TX Monster

Baatje Grondverzet afdeling Boskoop

Duidelijke communicatie

De kracht van Baatje Grondvezet ligt in het feit dat zij snel kunnen inspelen op elke situatie, ongeacht of het een grote of kleine opdracht omvat. Bij het bedrijf worden korte lijnen gehanteerd en er is een duidelijke communicatie over de gemaakte afspraken. Alle opdrachtgevers weten dan ook precies wat ze aan Baatje Grondverzet hebben en zijn zeer verheugd over de flexibiliteit die binnen de bedrijfscultuur heerst. Dat ze bij Baatje Grondverzet verder denken dan het hier en nu mag wel gezegd worden. Het bedrijf staat continu in ontwikkeling en denkt met de markt mee. Zo heeft het bedrijf twee nieuwe machines ontwikkeld die ervoor zorgen dat de projecten waarbij deze machines nodig zijn, nog efficiĂŤnter uitgevoerd kunnen worden. Met hun ontwikkelde lasergestuurde pootmachine kunnen plantjes snel en geautomatiseerd geplaatst worden. De nieuwe snoeimachine is ideaal voor het goed rond snoeien van buxussen.

Kijk voor de diverse projecten en referenties op: www.baatjegrondverzet.nl

Voorweg 88 T 0174 - 244 234 2391 HG Hazerswoude-Dorp

E frank@baatjegrondverzet.nl I www.baatjegrondverzet.nl

Dakbestrating- en parkeerdaksystemen Parkeerdaken

Samen maken wij duurzame gebruiksdaken

Download nu de gratis Leven op Daken App.

Dakbestrating- en parkeerdaksystemen

Parkeerdaken Parkeerdaken met Pardak® Het modulaire en demontabele parkeerdaksysteem van Leven op Daken partner Zoontjens bestaat uit Pardak® tegels op drukverdelers met spanelementen.

De prestatie-eisen voor een dak waarop auto’s rijden, remmen, keren en parkeren, zijn hoog.

Het begint al met de aanleg. Het parkeerdak moet zo snel mogelijk waterdicht zijn en dat terwijl iedereen nog op het dak moet werken. Daarom wordt het dak direct nadat de ruwbouw af is, beschermd met deze tegels.

Het systeem is modulair zodat het leggen perfect aansluit op de totale bouwstroom. Ook voor renovatie is het systeem daarom zeer geschikt. Het leggen van prefab daktegels is aanzienlijk sneller uit te voeren dan het ter plaatse storten van beton of asfalt en kan bovendien gefaseerd en weersonafhankelijk gebeuren. Tevens kunnen bij werkzaamheden aan het dakoppervlak de losse tegels eenvoudig, zonder beschadiging, verplaatst worden en zijn onderhoudsbeurten zodoende gemakkelijk uit te voeren.

Spanelement Vanaf het eerste Pardak® parkeerdak, gelegd in 1977, zijn de systemen doorontwikkeld tot de huidige varianten. Het voornaamste onderdeel van het bewezen systeem is het spanelement. Dit wordt op elke tegelhoek geplaatst en zorgt ervoor dat de afzonderlijke tegels worden opgespannen, zodat het parkeerdek één geheel vormt.

Het spanelement zorgt daarmee voor de belangrijkste taak van het parkeerdak: duurzame stabiliteit.

Omkeerdak Het Pardak®-systeem van prefab betontegels wordt vooral op geïsoleerde parkeerdaken

Voordelen tegels voor dakbestrating en parkeerdaken: De naadloze aansluiting van de tegels met het onderliggende systeem, zorgt voor een stabiel, aaneengesloten tegelveld.

Perfecte waterhuishouding. De loop- en rijvlakken blijven droog doordat water verdwijnt via speciale watersleuven of naden tussen de tegels.

De tegels scheiden het loopvlak van de dakbedekking waardoor deze laatste is beschermd tegen weersinvloeden en mechanische beschadiging.

De dakbedekking blijft ook eenvoudig bereikbaar.

Voor de dakbestrating is een rijke keuze aan verschillende materialen leverbaar zoals beton en

gelegd. Omgekeerde daken hebben hun waarde in de praktijk bewezen. Bij talloze onderzoeken is aangetoond dat de levensduur bij een juiste uitvoering meer dan 30 jaar is.

Het voordeel van het omgekeerde dak is dat de afdichting zeer goed is beschermd tegen thermische en mechanische belastingen, waardoor er geen risico is op beschadiging van de afdichting door direct contact met de dynamisch belaste bestrating.

Dakterrassen ophogen en nivelleren met DNS® Voor het ophogen en nivelleren van leefdaken, dakterrassen of dakpromenades wordt de dakbestrating van Leven op Daken partner Zoontjens door middel van DNS® nagenoeg waterpas en op de gewenste hoogte gelegd.

We werken hierbij met een DNS®-buis die

Leven op Daken vindt u op Social Media

keramiek; milieuvriendelijke uitvoeringen en productietechnieken, in vele kleuren en design leverbaar.

Bestand tegen hoge statische belastingen (plantenbakken en straatmeubilair) en hoge dynamische belastingen (winkelwagens, rolcontainers).

Gemakkelijk te combineren met begroeide daken en planten- of bomenbakken.

Het gehele systeem valt onder het Leven op Daken stappenplan incl. verzekerde garantie en mogelijkheden voor 20 jaar beheer van het gehele systeem.

op de juiste maat gezaagd wordt en in een voet/ schijf geplaatst wordt en voorzien wordt van een oplegelement. Met een bouwlaser wordt de exacte hoogte van elke DNS®-buis bepaald, waardoor een genivelleerd oppervlak ontstaat. Voor elk type daktegel is een eigen systeem ontwikkeld voor een gekoppeld en/ of opgesloten tegelveld. Voor stabiliteit bij muren of ander opgaand werk ondersteunt het speciale randzonesysteem de tegels.

Opbouw Pardak® Pardak® betontegel

Spanelement Drukverdeler Isolatie XPS (omkeerdak) Dakbedekking bitumineus/EPDM Dakconstructie

Opbouwhoogte: Dakbestrating DNS®: v.a. 20 mm tot maximaal 400 mm (DNS® Large voor hogere opbouw) Parkeerdak Pardak®: 110 mm (type 80), 126 mm (type 110) en 150 mm, 170 mm (type XL) Gewicht Pardak®: vanaf 186 kg (type 80), 230 kg (type 110) en 285 of 335 kg (type XL)** **Pardak® XL wordt in een bedding van gemiddeld 50 mm natuursteensplit gelegd op een ventilerende drukvaste drainagelaag met polyestervlies van minimaal 300 g/m².

Gewicht dakbestrating: v.a. 46 kg/m² voor lichtgewicht (keramisch) en v.a. 65 kg/m² (beton)

Contact Leven op Daken b.v.

Veldzigt 57, 3454 PW De Meern Tel. 030 264 20 69 Fax. 030 264 20 70 E-mail: info@levenopdaken.nl

www.levenopdaken.nl

Mogelijke combinatie beplanting: Sedum, zomer- en lavendelweide, gazon, vaste planten, struiken gecombineerd met randafscheidingen en kleine bomen in plantenbakken.

Dakbedekking: Bitumineus: APP- of SBS-gemodificeerde wortelwerende bitumen dakbaan (Leven op Daken) EPDM: Resitrix® SK-W Eventueel met Smartex detectiesysteem Isolatie: Warm-dak: CG/ Betopor C-EPS Omgekeerd-dak: XPS Dampremmer: Dampremmer en tevens noodlaag: gebitumineerde polyestermat volledig verkleefd

Gebr. van der Poel b.v. B+U 6 2016 63

Gebr. van der Poel bv

Gaat tot de bodem Vanaf 1965 is Gebr. van der Poel een begrip in het Zuid-Hollandse Oud Ade. Met hun 33 werknemers zetten zij zich elke dag vol enthousiasme in op het gebied van grond- en waterwerken en agrarisch loonwerk. Na een intensieve verbouwing van bijna 2.5 jaar zijn zij trots op de nieuwe werktuigenberging, werkplaatsen en het mooie, nieuwe moderne kantoor waaruit zij hun opdrachtgevers nog beter kunnen ontzorgen.

B

ij loon- en aannemersbedrijf Gebr. van der Poel spreken ze de taal van de boer. Daarmee hebben zij een streepje voor op andere partijen, eventueel zelfs in de bemiddeling. Het begon allemaal met het agrarische loonwerk, en dit speelt anno 2016 nog altijd een belangrijke rol binnen het bedrijf. In dit agrarische werk kent het bedrijf een aantal specialisaties zoals oogstwerkzaam­ heden van gras en het totaal pakket voor het egaliseren van een perceel vanaf het doodspuiten van een perceel tot en met het inzaaien met het door de opdrachtgever gekozen graszaad. Met hun jarenlange ervaring weten ze bij Gebr. van der Poel hun opdrachtgevers van een gedegen advies te voorzien. Daarnaast verzorgen zij ook de meest uiteenlopende werkzaamheden in de GWW sector en kan men terecht voor de aanleg van beschoeiingen en steigerwerk in vele variaties. De firma is gespecialiseerd in het onderhoud van watergangen. Kwaliteit en vakmanschap staan voorop. Naast traditionele materialen zoals hout, staal en beton, biedt Gebr. van der Poel ook kunststof als volwaardig alternatief aan omdat daar steeds meer vraag naar is vanuit de markt. Van eenvoudige werken tot complexe aanlegsteigers, het bedrijf heeft alle expertise in huis. Kijk op www. gebrvdpoel.nl voor een uitgebreide beschrijving van alle voorkomende werkzaamheden en zie kader hieronder.

Projecten

De Leendert de Boerspolder was een klein eiland van zes hectare in de Kagerplassen, ten zuiden van de Haarlemmermeerpolder.

De polder leende zich perfect om onder water gezet te worden.

Ten eerste omdat er dan voldoende water wordt gecompenseerd.

Ten tweede omdat er in de planning stond dat er meerdere onder-

Gebr. van der Poel b.v.

Leidseweg 17a 2374 AS Oud-Ade

Werkzaamheden Gebr. van der Poel Agrarisch loonwerk Waterbouwkundige kunstwerken Baggerwerk Grond- en straatwerk Beschoeiing- en steigerwerk Kunststof beschoeiingen en steigers Machines en verhuur Slootwerk Gladheidsbestrijding

houdswerkzaamheden moesten plaatsvinden om deze polder droog te houden. Deze werkzaamheden zijn nu niet meer nodig wat uiteindelijk weer scheelt in de onderhoudskosten.

Verder krijgt de natuur meer de ruimte in de nieuwe inrichting van deze polder. Gebr. van der Poel heeft een belangrijk aandeel gespeeld bij dit prestigieuze project.

Op de website kunt u alles over dit project - en andere succesverhalen - lezen.

Certificeringen

Bij Gebr. van der Poel staat duurzaamheid en maatschappelijk ondernemen hoog in het vaandel. Niet voor niets is het bedrijf CO2-prestatieladder gecertificeerd en willen hiermee bijdragen aan een beter leefklimaat. Naast deze certificering hebben zij tevens de certificeringen ISO 9001, VCA**, FSC (De Forest Stewardship Council), een internationale organisatie die zich inzet voor behoud en verantwoord bosbeheer wereldwijd en bezitten zij het internationale PEFC-keurmerk dat verzekert dat hout- en papierproducten afkomstig zijn uit een duurzaam beheerd bos, waarbij evenveel aandacht is voor people, planet en profit. Niet alleen investeert Gebr. van der Poel in duurzaamheid en milieu, ook zijn zij zeer begaan met de maatschappij. Daarbij zijn kwaliteit, betrokkenheid en vakmanschap de sleutelwoorden. Gebr. van der Poel wil jongen mensen graag een kans geven de kennis en ervaring op te doen om uit te groeien tot professionals in de branche. Zij zijn daarom een erkend leerbedrijf.

T 071 5018263

E info@gebrvdpoel.nl I www.gebrvdpoel.nl

64 B+U 6 2016

colofon Bouw en Uitvoering is informatiebron en vakblad, voor beslissers en toeleveranciers van en binnen de bouwsector en hoofden van dienst en medewerkers van rijk, provincie en gemeente, waterschappen, woningbouwverenigingen e.d., waarbij inbegrepen: directies publieke, openbare en gemeentewerken, openbare bedrijven, architectuur en stadsontwikkeling, bouw- en woningtoezicht, milieu, nuts­bedrijven, DVD, relevante publiek-private samenwerkingen, middel­baar en hoger technisch ­onderwijs, openbaar vervoers­ bedrijven, aannemers utiliteit-, nieuwbouw, civiel, GWW en infra.

Riothermie Energie uit afvalwater!

Dagelijks verdwijnt er veel energie via de riolering.

Dat kan ook anders!

Onze specialisten adviseren u graag over het benutten van deze energie: riothermie.

Aan dit nummer werkten mee:

Martijn Brinks, Tilly van Dongen, Lynsey Dubbeld, Daan Groeneveld, Hilbert Buhrs, Yvette Jaarsma, Emile Koeman, Esther van Nijen, Daan Otto, Jørgen Postma, Rob van der Puil, Betty Rombout, Erik Steegman en Ad Zeeman.

Afvalwater

Uitgever

Jaco Otto

Water zuiveren bij de bron!

Nederland denkt meer en meer na over alternatieven voor de verwerking van afvalwater.

Abonnementen

Jaarabonnement* Buitenland Losse nummers** Abonnementen binnen de ­doelgroep* * Prijzen zijn exclusief BTW. ** Prijzen zijn exclusief BTW en verzendkosten.

Copier is gespecialiseerd in het adviseren en realiseren van slimme oplossingen voor decentrale afvalwaterzuivering.

Copier Milieu en Water · Adviseurs & Ingenieurs voor de buitenruimte w www.copiergroep.nl · T 0318 63 47 47 · E info@copiergroep.nl

€ 85,00 € 130,00 € 15,00 € 39,00

Vormgeving 13412

APR Media Groep BV E-mail: studio@aprmediagroep.nl Druk

Antilope Printing nv, Lier (BE) Uitgave

APR Media Groep BV Spacelab 2, 3824 MR Amersfoort Postbus 2696, 3800 GE Amersfoort Telefoon: +31 (0)33 456 70 50 Fax: +31 (0)33 456 74 33 E-mail: info@aprmediagroep.nl Internet: www.aprmediagroep.nl

Hét laatste virtual reality nieuws als eerst

Advertentie- en Orderadministratie

E-mail: orders@aprmediagroep.nl Abonnementenadministratie

APR Media Abonneeservice Daalakkersweg 2 - 72 5641 JA Eindhoven Telefoon: +31 (0)88 226 66 86 E-mail: abo@aprmediagroep.nl Aansprakelijkheid vaktijdschrift

Aan de inhoud van dit vaktijdschrift is veel aandacht besteed. Het is echter mogelijk dat de inhoud van deze uitgave verouderd, incompleet en/of ­incorrect is. Aan de inhoud hiervan kunnen dan ook geen rechten worden ontleend. APR Media Groep BV kan niet aansprakelijk worden gehouden voor de directe alsook indirecte gevolgen van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de hierin aangeboden informatie. APR Media Groep BV geeft geen enkele garantie, noch aanvaardt enigerlei aansprakelijkheid met betrekking tot de inhoud, data, adviezen, verklaringen, producten of ander materiaal in het vaktijdschrift.

Overname van artikelen uit deze uitgave is uitsluitend toegestaan met bronvermelding en na toestemming van de uitgever APR Media Groep BV. Alle regels met betrekking tot de Nederlandse intellectuele eigendomsrechten zijn van toepassing.

w w w.v r-n e w s . n u

ISSN - 0921 - 1667 13621a

1

13469b

13469b

Gedreven Gedreven en en professioneel, professioneel, voorvoor onderhoud onderhoud van Gevel van Gevel en Dak en Dak

Onze twaalf Onzedisciplines twaalf disciplines 1.

1.Advies Advies 2.

2.Steigerbouw Steigerbouw 3.

3.HakwerkHakwerk 4.

4.Specialistische Specialistische reinigingreiniging 5.

5.Metselwerk Metselwerk 6.

6.Scheur-/spouwherstel Scheur-/spouwherstel 7.

7.Gevelvoegwerk Gevelvoegwerk 8.

8.Betonherstel Betonherstel 9.

9.Loodwerk Loodwerk 10.

10.

HellendeHellende daken daken 11.

11.

Schil-isolatie Schil-isolatie 12.

12.

Vochthuishouding Vochthuishouding Van Leeuwen Van Leeuwen staat voor staat persoonlijke voor persoonlijke aandacht, aandacht, procesbeheersing procesbeheersing en leveren en leveren van kwaliteit. van kwaliteit.

Weidehek Weidehek 20 20 PostbusPostbus 8824 8824 4820 BC4820 Breda BC Breda T 076 - 542 T 076 76-80 542 76 80 info@vanleeuwengroep.nl info@vanleeuwengroep.nl www.vanleeuwengroep.nl www.vanleeuwengroep.nl

13489

13489

advertentieadvertentie JEF.indd 1JEF.indd 1

17-2-2016 17-2-2016 10:15:23 10:15:23

PREFICON.COM BRANDWERENDE PLAATMATERIALEN

PREFICON BOARD C

PREFICON BOARD M

PREFICON BOARD P

PREFICON BOARD S

FERMACELL AESTUVER

In de markt voor passieve brandpreventie binnen de bouw, industrie en scheepvaart bekleedt PREFICON een prominente positie.

PREFICON biedt voor vrijwel iedere situatie een brandwerende oplossing. PREFICON heeft plaatmaterialen voor het brandwerend

maken van liggers, kolommen, wanden, schachten en plafonds, voor zowel binnen- als buitensituaties (water-, vorst- en rotbestendig) in het assortiment. De producten zijn Europees getest en voldoen aan de actuele wet- en regelgeving.

EEN RBPLUS ONDERNEMING

PREFICON EUROPE B.V. HAVENWEG 20C 5145 NJ WA ALWIJK

F +31(0)416 69 71 71 INFO@PREFICON.COM W W W.PREFICON.COM

13648