tvbZORG 3-2014 by APR Media

GEEFT DE ZORG EEN GEZICHT 44 STE JAARGANG

WOONZORG & DOMOTICA FYSIEK SCHEIDEN VAN WONEN EN ZORG EEN COMPLEX VRAAGSTUK

ZO THUIS MOGELIJK

KWALITEITSAANPAK VAN ZORGACCENT

SORRY, WE ZIJN GESLOTEN

‘VASTGOED NOG NOOIT ZO’N BELANGRIJK AGENDAPUNT ALS NU’

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 1

29-09-14 12:35

Easy to do business with Belangrijke mededeling Met trots kunnen wij u melden dat we vanaf heden de exclusieve importeur zijn van onder andere: Veritech, C.T.M. seca, Alvema, Exgel, Euroflex, Thomashilfen, Volaris, Meyland-Smith, Star Cushion, Eurovema, HumanCare, Simcair en Tailwind.

De exclusieve importeur van:

Veritech

RevaMed kent de markt

RevaMed is onlangs gestart en voortgekomen uit een bedrijf met een rijke historie (sinds 1888) en ervaring in het importeren, leveren en onderhouden van producten en diensten binnen de revalidatie- en medische markt. De kennis en ervaring die wij hiermee hebben opgedaan willen we graag met u delen. De leveranciers, producenten, maar zeker ook de klanten zijn ons geheel bekend. Met deze jarenlange ervaring ondersteunen wij onze klanten.

Onafhankelijke importeur

Wij leveren, als onafhankelijke importeur, producten en diensten via diverse dealers in heel Nederland. Hiermee geven we het alleenrecht aan onze dealers en zullen we niet rechtstreeks aan consumenten en instellingen leveren.

Interesse?

Wilt u meer informatie of bent u benieuwd wat RevaMed voor u kan betekenen? Neemt u dan gerust contact met ons op via het telefoonnummer 088 - 11 00 111 of info@revamed.com.

+ 31 (0) 88 11 00 111

info@revamed.com

www.revamed.com 13073b

13073b TVB RVS Seenus.indd 1 AMG14178 - TVBvan Zorg 3-2014 boek.indb 2

01-09-14 29-09-14 15:25 12:35

VOORWOORD 1

Pareltje

Illustratie: Lieselot Rabouw

‘Over zijn ADHD en autisme hoor je hem niet. Het pesten, dat vindt ie pas echt erg.’

Zomaar wat koppen die de afgelopen weken mijn mailbox in kwamen rollen. Werkgevers in de zorg hebben moeite met vooruitkijken. Niet zo verwonderlijk als je de continu wijzigende wetgeving en de almaar evoluerende zorgvraag in ogenschouw neemt. Ook het kabinetsbeleid ligt onder vuur: Gebrek aan visie kabinet desastreus voor arbeidsmarkt zorg. Volgens FNV Zelfstandigen heeft het gebrek aan regie en visie bij het kabinet desastreuze gevolgen voor de arbeidsmarkt in de zorg. Tienduizenden banen in de zorg staan op de tocht. Duizenden zzp’ers willen werken, maar kunnen niet werken omdat de Belastingdienst hen niet als ondernemer beschouwt. En dan nog een verontrustend bericht uit de hoek van de verzorgingshuizen: Nieuwe regelgeving treft verzorgingshuizen hard. Het blijkt dat vooral kleine verzorgingshuizen voor lastige keuzes staan, omdat het scheiden van wonen en zorg gepaard gaat met hoge kosten. De verhuur van leegkomende woonruimte in een verzorgingshuis aan ouderen met een indicatie voor zorg thuis, is niet zo maar een oplossing. Onderzoek van Bureau Ouderenzorg toont aan dat de extra voorzieningen die een verzorgingshuis biedt, particuliere verhuur ingewikkeld en duur maken. Temidden van al deze verontrustende onrust kom je dan soms wel eens een heel klein pareltje tegen. Guus Saarloos is zo’n pareltje. Guus is een hele gewone jongen van inmiddels twaalf jaar. En toch is hij anders. Hij heeft namelijk ADHD en autisme. Hij schreef een boek over zijn leven, over zijn ervaringen op school, over vriendschap en over pesten. Het zal voor niemand een verrassing zijn dat het reguliere onderwijs voor een kind als Guus een doodlopende straat was. Door leraren, klasgenoten en vriendjes werd hij niet goed begrepen en vaak buitengesloten. Daarom schreef hij zijn boek. ‘Op de wiebelstoel’ is voor hem een afsluiting van een nare periode, waarin hij veel heeft meegemaakt en wijzer is geworden. Niets liever wil hij zijn ervaringen delen. Over zijn ADHD en autisme hoor je hem eigenlijk niet. Het pesten, dat vindt hij het ergst. Met zijn boek wil hij aan de pestkoppen laten zien wat pesten met je doet. Ook wil hij kinderen die net als hij gepest worden, laten zien dat ze niet alleen zijn. En hij hoopt dat alle meesters en juffen weten, voelen, horen hoe het is voor kinderen met ADHD en autisme om op school gepest te worden. Wat ik vooral zo ontzettend bewonderenswaardig vind, is de overlevingsdrang van Guus. Hij weet wie en hoe hij is, wat hij wel en niet kan, wat zijn sterke punten zijn en wat zijn valkuilen. Hoe moeilijk hij het ook heeft gehad, toch is hij er in geslaagd om samen met zijn familie en de mensen die van hem houden, dit pareltje te maken. Niet alleen om het van zich af te schrijven – wat voor iemand met autisme sowieso al heel knap is –, maar ook en vooral om andere kinderen te helpen die hetzelfde meemaken. Inmiddels is het met Guus helemaal goedgekomen. Hij zit nu op de middelbare school en heeft zijn draai gevonden. Het boek van Guus is ook digitaal verkrijgbaar via www.magzine.nu/magazine/Op-de-wiebelstoel/2014/1 Charlotte Maassen E c.maassen@aprmediagroep.nl

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 1

29-09-14 12:35

Inhoud oktober 2014

BELEID & BESTUUR

ongewijzigd beleid komen zij in de problemen. Aanpassingen zijn nodig, waarbij verschil-

lende overwegingen een rol spelen.

‘zo thuis mogelijk’. Dan ontstaat er een andere dynamiek. Deze visie is niet nieuw, maar om

Sorry, we zijn gesloten Door veranderend overheidsbeleid hangt leegstaand zorgvastgoed inmiddels als een molensteen om de hals van veel zorgaanbieders. Bij

Zo thuis mogelijk De kwaliteit van zorgen dienstverlening wordt volgens ZorgAccent bepaald door kleinschalige zelfsturende teams, waarin de relatie tussen

cliënt en zorgverlener sterk bepalend is. ‘Geef zorgverleners regelruimte en maak de zorg

het te laten slagen, moet je het wel écht doen’, aldus Jos Abrahams, kwaliteitscoördinator van ZorgAccent.

BELEID & BESTUUR Meerwaarde van zorgmarketing, deel 2 De ouderenzorg transformeert

snel en ingrijpend. Zorgconsumenten worden geconfronteerd met ongekende veranderingen. Zorginstellingen zijn nog te weinig in staat om een helder beeld te creëren van hun potentiële doelgroep, zoals die nu is én zoals die er uitziet over dertig jaar. Miquel Wijngaards van HealthMarketing geeft antwoord op vragen als ‘Wie is uw klant?’ en ‘Waar zit uw klant?’

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 2

29-09-14 12:35

ZIEZORG Zorg zoekt bouw Zes zorginstellingen zijn op zoek naar innovatieve partijen in de bouw. Deze partijen, variërend van architecten,

bouwondernemers tot toeleveranciers, moeten de uitdaging aan willen gaan om de gebouwen zodanig te renoveren of nieuw te bouwen, dat de zorginstellingen uiteindelijk geen energielasten meer hebben.

COVERARTIKEL

OPINIE

Wijsheid en vergijzing Benjamin De Mesel biedt met zijn essay ‘Wordt het morgen beter? Over wijsheid en vergrijzing’ tegenwicht tegen de vrees voor de vergrijzing

door te wijzen op een mogelijk voordeel van ouder worden: je wordt er wijzer van. En als we wijzer worden, wordt het misschien morgen wel beter.

ZIEZORG

Zorg aantrekkelijke werkgever Ondanks alle ontwikkelingen in de zorg, blijkt de zorgsector de meest aantrekkelijke sector om in te werken. Dit blijkt uit het jaarlijkse

werkgever imago-onderzoek van Randstad onder 13.501 mannen en vrouwen (tussen 18 en 65 jaar).

Fysiek scheiden van wonen en zorg

EN VERDER

Steeds meer worden cliënten en patiënten zorgconsumenten die consumentengedrag vertonen. Op deze nieuwe zorgmarkt maken zij

bewuste keuzes als het gaat om aanbieders en diensten. Maar vanuit de zorgaanbieders, de instellingen, is marketing niet of nauwelijks geborgd. Terwijl het toch een belangrijke meerwaarde kan zijn voor zorgorganisaties.

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 3

01 Voorwoord 16 Column 28 Technologie 32 K.O.R.T.

36 Profiel 39 Ziezorg 40 Ziezorg 40 Colofon

29-09-14 12:35

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 4

29-09-14 12:35

& ID UR LE TU BE E S B

Sorry, we zijn gesloten ‘VASTGOED NOG NOOIT ZO’N BELANGRIJK AGENDAPUNT ALS NU’

Door veranderend overheidsbeleid hangt leegstaand zorgvastgoed inmiddels als een molensteen om de hals van veel zorgaanbieders. Bij ongewijzigd beleid komen zij in de problemen. Aanpassingen zijn nodig, waarbij verschillende overwegingen een rol spelen. TEKST: SUZANNE WIJERS & KOOS PLEGT

eegstand. Jarenlang waren kantoorpanden het onderwerp van discussie als het ging om de bouw en exploitatie ervan. Maar als gevolg van de vergrijzing en de extramuralisering ligt ook het publieke vastgoed onder vuur. Bedden blijven leeg, hele zorgvleugels blijven onbewoond en ondertussen lopen de kosten hoog op. Door het (gefaseerd) af bouwen van ZZP 1-4 verliezen verpleeg- en verzorgingshuizen een aanzienlijk deel van hun clientèle. Alleen cliënten met een zware indicatie kunnen straks nog intramuraal worden gehuisvest. Doordat er geen indicaties meer worden afgegeven voor lage ZZP’s (zorgzwaartepakketten), kampen steeds meer instellingen met leegstand. Wat doen ze met de bedden, de afdelingen en locaties die specifiek voor klanten met deze indicaties zijn ingericht?

SERIEUS VRAAGSTUK

Vastgoed was nog nooit zo’n belangrijk agendapunt als nu. Uit onderzoek (Klarenbeek, ASRE 2014) blijkt dat vastgoed gemiddeld negentig procent van de balans vormt. Door alle verschuivingen en de toenemende leegstand is vastgoed een serieus vraagstuk geworden. Door de invoering van de Normatieve Huisvestings Component (NHC) in 2012 is de individuele zorginstelling zelf verantwoordelijk geworden voor haar eigen vastgoed(exploitatie)risico’s. En die zijn direct voelbaar. Door deze

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 5

ontwikkelingen ontstaat er een extra debiteurenrisico en kan iedere cent die aan vastgoed wordt uitgegeven, niet aan de zorg worden besteed. De keerzijde is echter ook waar: slim vastgoedmanagement kan vrijwel direct een positief effect hebben op de balans. BIJSTUREN IS LASTIG

Met name de langlopende scope (40-50 jaar in een eigendomsconstructie) van vastgoed maakt het voor zorgaanbieders lastig op korte termijn te reageren op nieuw beleid. ‘In slechts enkele jaren tijd zijn organisaties eerst verantwoordelijk gemaakt voor leegstand van hun vastgoed door de bekostiging op basis van productie. Vervolgens zorgt de tweede wijziging van het overheidsbeleid direct voor leegstand doordat met het scheiden van wonen en zorg veel minder intramurale zorg wordt ingekocht’, ziet Bram Baselmans, senior adviseur Vastgoed & Facilitair bij adviesorganisatie AAG. Vastgoed laat zich volgens hem vergelijken met een containerschip, dat op korte termijn nauwelijks bij te sturen is, terwijl een directe beleidsverandering hier wel om vraagt. En dat brengt zorgaanbieders in een lastig pakket. Baselmans denkt overigens dat het beleid in de basis niet onjuist is. ‘Mensen werden ook lange tijd geïnstitutionaliseerd en zorgbehoe-

29-09-14 12:35

6 BELEID & BESTUUR vend gemaakt. Voorheen kwamen ouderen in een verzorgingshuis en binnen zes weken konden ze geen trap meer lopen of zelf koffie zetten. Je moet uitgaan van de eigen kracht van mensen, zonder daarbij over het hoofd te zien dat er altijd groepen zijn die de zorg echt nodig hebben.’

dan sprake is van herbestemming. Problemen ontstaan vooral waar sprake is van een mengvorm van verzorgingshuis waar mensen met een AWBZ-indicatie voor verblijf wonen, en waar de organisatie woningen wil verhuren aan mensen zonder indicatie voor zorg met verblijf.’

De grote uitdaging waar zorgaanbieders tegenaan lopen, is dat ongewijzigd beleid leidt tot leegstand. Het verhuren van leegstaande appartementen aan cliënten met een zorgvraag is een mogelijke oplossing, maar niet één zonder haken en ogen. ‘Wij tuigen momenteel bij veel zorgorganisaties een verhuurorganisatie op. Op zich is dat geen erg lastige klus, maar wel een waar nog steeds uitdagingen in zitten. Het vastgoed en de dienstverlening passen nog niet altijd bij keuzes die een doelgroep, die zelf het vastgoed en de services uit eigen portemonnee betaalt, maakt. Daarnaast is het een behoorlijke slag, waarbij weten regelgeving een rol speelt waar zorgorganisaties nooit eerder mee te maken hebben gehad.’

VOORSORTEREN

Voor veel instellingen is het nu erop of eronder. Adviesbureau Berenschot voorspelde in 2013 dat circa 800 van de 2000 verpleeg- en verzorgingstehuizen als gevolg van de extramuralisering de deuren moeten sluiten. Sindsdien is voor ongeveer zestig instellingen het doek gevallen. Bij Regionale Stichting Zorgcentra de Kempen (RSZK) hebben ze de dans weten te ontspringen. De stichting levert intra- en extramurale zorg aan ouderen en heeft negen vestigingen in het zuiden van het land. ‘We zijn zo’n vijf jaar geleden begonnen met het herzien van ons vastgoedbeleid’, vertelt Wilbert de Haan, lid van de Raad van Bestuur en onder andere verantwoordelijk voor het

‘Het grootste verschil tussen eigendom en huur is een extra beslismoment: iedere twintig jaar in plaats van na veertig jaar.’ Bram Baselmans SCENARIO’S

Voor instellingen die met leegstand kampen, zijn verschillende scenario’s denkbaar. ‘Tientallen zorgorganisaties hebben inmiddels een locatie gesloten. In veel gevallen is dat veel sneller dan voorzien, als gevolg van het kabinetsbeleid’, vertelt Pauline Fuhri van ActiZ, brancheorganisatie van zorgondernemers. ‘Soms zijn er andere mogelijkheden dan sluiting. De leegstand wordt deels veroorzaakt doordat er geen indicaties meer worden afgegeven voor lage ZZP’s. Een alternatief is dan om te kijken naar zwaardere ZZP’s. Daarvoor zijn vaak aanpassingen van de huisvesting nodig. Er vanuit gaand dat het zorgkantoor daar toestemming voor verleent, moet de zorgaanbieder op zoek naar financiering. En dat is vaak een heikel punt.’ Een andere optie is de verhuur aan particulieren met bijvoorbeeld wensen voor beschermd wonen. Maar ook dit businessmodel heeft haken en ogen. ‘Wanneer een organisatie het vastgoed huurt van de woningcorporatie, moet deze toestemming geven voor verhuur. Sommigen gemeenten houden verhuur tegen omdat zij menen dat er

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 6

vastgoed binnen RSZK. ‘We zijn toen al gestart met het verzwaren van de zorg en versneld afschrijven en af boeken. Dat is onze redding geweest. Partijen die niet tijdig hebben voorgesorteerd en nu pas gaan acteren, hebben een probleem. Een groot probleem.’ RSZK hanteert het uitgangspunt dat het zoveel mogelijk eigen vastgoed wil hebben en in iedere gemeente waarin het actief is, minstens één grote locatie in eigen beheer heeft. ‘Daarmee creëer je een aanzienlijke positie in de gemeente. Je wordt een constante factor en daardoor als serieuze speler gezien door de gemeente’, licht De Haan toe. Een deel van de kleinere locaties huurt het bij lokale woningcorporaties. ‘Dat is soms noodzakelijk. Bovendien biedt het ook flexibiliteit.’ HUREN

Een zorglocatie huren, het lijkt steeds meer voor te komen. Hoewel ActiZ niet over harde cijfers beschikt, gaat het ervan uit dat circa de helft van alle locaties in eigendom is van de betreffende zorgaanbieder en de overige helft wordt gehuurd. Woningcorporaties,

29-09-14 12:35

BELEID & BESTUUR 7 pensioenfondsen, private woningstichtingen maar ook particulieren treden steeds vaker op als verhuurder aan zorgaanbieders. Institutionele beleggers, zoals Syntrus Achmea en Vesteda, zoeken daarbij wel naar commerciële rendementen, die hoger liggen dan in de corporatiewereld. Dit leidt er toe dat zij vooral voor zekerheid en de ‘krenten uit de pap’ kiezen en niet alle doelgroepen bedienen. Het restant van het zorgvastgoed wordt gebouwd door lokale corporaties, die vanwege hun lokale belang ook als de meest natuurlijke partner voor zorgaanbieder gezien kunnen worden.

KANSEN EN UITDAGINGEN De zorgmarkt verandert in hoog tempo. Financiering, digitalisering, managementstructuren, vastgoedconcepten en organisatieomvang. Bram Baselmans werkt als senior adviseur en coördinator Vastgoed & Facilitair bij AAG, dat bekend staat als expertise- en servicecentrum voor de zorg. In zijn rol zet hij zich in om organisaties binnen de gezondheidszorg en volkshuisvesting te ondersteunen bij de grote opgave om

Huur van een locatie heeft voor een zorgaanbieder vooral te maken met flexibiliteit. Veel bestaande huurcontracten zijn gesloten voor een periode van twintig jaar. Het risico van het exploiteren van vastgoed ligt vaak bij de organisatie zelf, terwijl de eigenaar van het vastgoed louter de ‘stenen’ financiert, onderhoudt en op afstand blijft. Het grootste verschil tussen eigendom en huur is dan een

goede huisvesting te realiseren. Hij ondersteunt, adviseert en begeleidt bij het opstellen van vastgoedbeleid en benut daarbij kansen voor organisaties. Actiz is de brancheorganisatie van zorgondernemers. De organisatie is niet principieel tegen de maatregel van de regering Rutten II voor de extramuralisering van zorg, maar pleit wel voor een zorgvuldige implementatie. De Regionale Stichting Zorgcentra de Kempen (RSZK) levert intra- en extramurale zorg aan ouderen en heeft negen vestigingen in de provincie Noord-Brabant. Vijf jaar geleden is het begonnen met het herzien van het vastgoedbeleid, meldt Wilbert de Haan als lid van de Raad van Bestuur verantwoordelijk voor het vastgoed binnen RSZK.

‘Slim vastgoedmanagement kan vrijwel direct een positief effect hebben op de balans.’

extra beslismoment: iedere twintig jaar in plaats van na veertig jaar. ‘Veel organisaties zoeken naar flexibiliteit, maar je kunt je afvragen of er veel woningcorporaties zijn die voor vijf jaar zorgvastgoed willen verhuren.’ WACHTEN MET SLOPEN

Volgens Baselmans zijn zorgorganisaties gebaat bij een goed doordacht strategisch vastgoedbeleid, waarbij het vastgoed bijdraagt aan de zorgvisie en de organisatierichting. ‘Als die combinatie niet gemaakt wordt, dan denk ik dat vastgoed vaker een molensteen om de hals van een organisatie kan worden.’ Ondanks de dip waarin de zorgsector zich bevindt en de reorganisaties waar zorgaanbieders op dit moment doorheen gaan, zijn er altijd oplossingen en kansen.

met een beetje goede wil geschikt maken voor verhuur. Sloop is in elk geval lang niet altijd de oplossing. Vastgoed dat nu leeg staat, is nog prima bruikbaar voor verpleegzorg in de toekomst en strategisch ligt het voor de hand om goede locaties te behouden, vooral als die over vijf tot tien jaar weer nodig zijn. De allergrootste uitdaging voor verzorgingshuizen zit echter niet in het vastgoed, maar in het dienstenpakket. ‘Cliënten zijn onvoldoende bereid om alle diensten, die voorheen ‘all inclusive’ werden afgenomen, uit eigen portemonnee te betalen. De kosten die verzorgingshuizen maken, zijn gerelateerd aan de vergoedingen die voorheen uit de AWBZ werden vergoed. Met ongewijzigd beleid ga je dan problemen krijgen. Je zult meer moeten kijken naar de doelgroep en moeten onderzoeken voor welke diensten deze wil betalen.’

‘Nederland vergrijst. De groep mensen die straks een verpleeghuisindicatie krijgen, gaat steeds groter worden. Over een jaar of zeven is er daardoor toch ruimte voor uitbreiding.’ Baselmans vindt dat de verzorgingstehuizen die op dit moment leegstaan, niet zonder meer gesloten moeten worden. ‘Tot die tijd kun je verzorgingshuizen

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 7

29-09-14 12:35

Zo thuis mogelijk KWALITEITSAANPAK VAN ZORGACCENT

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 8

29-09-14 12:35

& ID UR LE TU BE E S B De kwaliteit van zorgen dienstverlening wordt volgens zorgorganisatie ZorgAccent gemaakt in en door kleinschalige zelfsturende teams, waarin de relatie tussen cliënt en zorgverlener sterk bepalend is. ‘Geef zorgverleners regelruimte en maak de zorg ‘zo thuis mogelijk’. Dan ontstaat er een andere dynamiek. Deze visie is niet nieuw, maar om het te laten slagen, moet je het wel écht doen’, aldus Jos Abrahams, kwaliteitscoördinator van ZorgAccent. TEKST: BETTY ROMBOUT

orgAccent is actief in wonen, welzijn en zorg in Overijssel (Twente en Salland). De diensten variëren van dagactiviteiten, thuiszorg, intensieve verzorgings- of verpleeghuiszorg, voedings- en dieetadvies tot cursussen en gemaksservices aan huis. Bij de organisatie werken ruim tweeduizend medewerkers en duizend vrijwilligers. In het contact met cliënten, mantelzorgers en partners alsook tussen zorgverleners staat een drietal waarden centraal: aandacht voor elkaar, respect en zo thuis mogelijk.

KLEINSCHALIG

Werken in kleinschalige teams en de nadruk op de relatie tussen zorgverlener en cliënt zijn volgens Abrahams dé basis voor kwaliteit van (woon)zorg. Bouw je je kwaliteitssysteem hier omheen, dan doe je het goed. Hij legt uit: ‘In grote teams zien cliënten te veel verschillende gezichten. Doorgaans vinden ze dat niet prettig. Voor de zorgverlener in een groot team is het ook veel lastiger om te weten wat iedere cliënt écht nodig heeft. In een kleine setting – denk aan een omgeving met acht cliënten – is de interactie tussen zorgverleners onderling en met cliënten/mantelzorgers veel beter. Zorgverleners leren de cliënt daardoor écht kennen. Alsook de mantelzorger aan wie gevraagd wordt vanaf het begin mee te denken en te doen. Komt hij op bezoek voor moeder, dan komt hij ook op bezoek voor andere cliënten. Dan doen ze bijvoorbeeld samen een spelletje; hij maakt deel uit van een ‘community’. De dynamiek is wezenlijk anders dan in een groot team. Geef je zorgverleners daarnaast meer regelruimte, dan gebeurt er meer! Let wel, negentig procent van de verpleging bestaat uit vrouwen. Bijna allemaal zijn ze gewend om naast hun baan een gezin draaiende te houden. Creëer je een dergelijke situatie op het werk, dan voelen ze zich als een vis in het water en ontstaan er mooie initiatieven. We noemen dit het ‘zo thuis mogelijk’ gevoel.’ Kleinschaligheid klinkt ideaal, maar hoe zit het met het kostenplaatje? Jos Abrahams: ‘Wil je de verantwoordelijkheid écht bij de teams leg-

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 9

29-09-14 12:35

10 BELEID & BESTUUR gen, dan moet je de managementlaag er tussenuit halen en coaches teruggeven. Doordat teams meer regelruimte krijgen en er extra handen aan bed zijn, kunnen zij een deel van de management- en ondersteuningstaken overnemen. Hierdoor is kleinschaligheid beslist niet duurder dan het werken op de traditionele manier. Wij hebben dan ook een hele platte organisatie; onze directeuren woonen thuiszorg zijn verantwoordelijk voor alle zorgteams. Onze overhead is amper tien procent.’ VERSCHIL

Werken met kleinschalige zelfsturende teams en de nadruk op de verhouding tussen cliënt en zorgverlener staat bij ZorgAccent dus centraal. Maar, deze visie en werkwijze hebben we vaker gehoord. Wat doet ZorgAccent anders? Abrahams: ‘Klopt, wij zijn hier niet uniek in. Maar we hebben het wel écht doorgevoerd vanuit een sterke visie. Dat maakt het verschil. Hoe? Door te werken vanuit doelgroepgerichte zorgconcepten. Door het team een budget te geven. Ze zelf te laten koken, wel of niet met cliënt en/of mantelzorger. Ook kopen ze zelf in. Daarnaast hebben we gezorgd voor de nodige voorwaarden, zodat onze zorgverleners goed kunnen werken. We kennen een ondersteunend Woon- en Wijkservicecentrum, waar zorgverleners met hun vragen terecht kunnen. Alsook een Elektronisch Cliëntendossier (ECD). Dit dossier hebben we samen met de zorgverleners ontwikkeld. Zij hebben zelf aangegeven wat ze daarin nodig hebben.’ DE NIEUWE AANPAK

Jos Abrahams vertelt dat er in feite drie lagen van kwaliteit bestaan, te weten zorginhoudelijke kwaliteit, professionele kwaliteit en voorwaardelijke kwaliteit. ‘Zorginhoudelijke kwaliteit wordt niet voor niets als eerste genoemd. Daar draait alles om. Kwaliteit van leven staat hierin centraal. Om deze kwaliteit te realiseren, heb je professionele kwaliteit nodig, deskundige medewerkers. In de wijkteams hebben we minimaal niveau 3 met ten minste anderhalf fte niveau 5. Ook in de woonzorg zoeken we naar de juiste kennismix; van niveau 2 t/m 5 en waar nodig ook andersoortig opgeleide zorgverleners. Kortom, we kijken naar wat nodig is om een team goed te laten draaien voor de diverse doelgroepen.’ ‘De voorwaardelijke kwaliteit en veiligheid’, vervolgt Abrahams ‘krijgt gestalte in het kwaliteitssysteem ‘De Nieuwe Aanpak’ (DNA), een hulpmiddel waarmee teams zichzelf kunnen onderhouden. Hierin zijn twee rollen en meerdere taken beschreven om zelfsturend te kunnen blijven werken. Vergelijk het met een auto. Daarvoor heb je een karkas, vier wielen, een stuur, rem en gaspedaal nodig. Ontbreekt een van de onderdelen, dan werkt het geheel niet. De kleur en het merk van de auto laten we over aan het team! Wat het team in de woonzorg nodig heeft? Iedere medewerker heeft een rol als zorgverlener en teamspeler. Er moeten goede zorgplannen gemaakt en gecommuniceerd worden. Denk bij de taken aan zorgverleners die veel kennis hebben van incontinentiemateriaal of op het gebied van ergo en tillen. In de wijkteams heb je iemand nodig die de taak van huismeester op zich neemt op de door het team zelf gekozen locatie in de wijk. Ook hebben we medewerkers die kwaliteit in

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 10

Jos Abrahams

‘De dynamiek in een klein team is wezenlijk anders dan in een groot team. Geef je zorgverleners daarnaast meer regelruimte, dan gebeurt er meer!’ hun pakket hebben. Samen met zorgverleners en waar mogelijk met cliënten en mantelzorgers zijn we voortdurend bezig om dit proces verder uit te kristalliseren. Wel binnen kaders, want ook wij hebben ons te houden aan weten regelgeving.’ WET- EN REGELGEVING

Over weten regelgeving gesproken, belemmert dit het werk? Abrahams lacht en zegt: ‘Soms schuurt het. Maar er zit best wel ruimte in die weten regelgeving. Vraag je steeds af hoe je het met elkaar op een andere, creatieve, slimmere manier kunt inrichten. Neem als voorbeeld de Haccp-wetgeving, die gaat over voedselveiligheid. We hadden iemand die de Haccp-audits kwam afnemen. Omdat hij van huis uit kok is, hebben we de audit omgevormd tot een kookworkshop. Koken voor een groep van acht mensen is geen vanzelfsprekendheid. We hebben samen met de HACCP-man een kookboek ontwik-

29-09-14 12:35

BELEID & BESTUUR 11

Kookworkshop, links Haccp-auditor Maurice Kempe en rechts een vrijwilliger

keld waarin de voedselveiligheidsregels zijn verwerkt in de vorm van tips. Spelenderwijs leren zorgverleners, mantelzorgers en vrijwilligers gezond, veilig en lekker te koken. Tijdens de jaarlijks terugkerende kookworkshop op locatie, een gezellige happening, wordt nu tevens de audit afgenomen.’

ZORGACCENT, DE VISIE OP ZORG • De relatie tussen bewoner en zorgverlener staat centraal • Zo lang mogelijk thuis of zo thuis mogelijk • Gericht op eigen verantwoordelijkheid en wederkerigheid • Maatschappelijk meer gezondheid voor de beschikbare euro’s • Zorgverleners zijn verantwoordelijk voor gehele zorgproces

Een ander voorbeeld is de landelijke Zorginhoudelijke (ZI) meting, waarin de kwaliteit van de geboden zorg gemeten wordt. Is de cliënt gevoelig voor decubitus? Of voor depressie? ZorgAccent heeft de huidige ZI-meting vervangen door een eigen systeem van risicosignalering. Een tool geïntegreerd in het ECD. Abrahams verklaart: ‘Deze tool toont niet alleen de scores van de risicosignalering, maar geeft ook een passend advies conform landelijke protocollen. Eigenlijk was dit destijds de bedoeling van de ZI, maar dat kwam niet uit de verf. De Inspectie is overigens op de hoogte van onze werkwijze. Of het goedgekeurd wordt? Dit is een voorbeeld van dat het er tegen aan ‘schuurt’. Maar dat typeert ook onze organisatie.

• Meer deskundigheid in teams • Wonen, welzijn, zorg en behandeling • Ketenzorg • Kanteling van de organisatie • Samenwerking • Vanuit een financieel solide organisatie • Uitgaande van weten regelgeving

met dementie ligt de herkenning van dingen in jaren terug. Daarom staan er in hun huis bijvoorbeeld een oude platenspeler, een radio met knoppen en wordt er veel gewerkt met contrastkleuren voor een betere herkenning.’

We zoeken de grenzen op om het ‘zo thuis mogelijk’, maar ook veilig en professioneel te houden.’

Zo thuis mogelijk, hiermee kunnen we het verhaal van ZorgAccent samenvatten. Hoe je dat als zorgorganisatie oppakt én ook daadwerkelijk in de praktijk uitvoert, mag inmiddels duidelijk zijn.

THUIS

De werkwijze van ZorgAccent werpt zijn vruchten af. Op de PG-afdelingen heerst meer rust, vernemen we van Jos Abrahams. ‘Vroeger was alles programmagericht. Nu kijken we veel meer naar wat de cliënt echt nodig heeft. Heeft hij de behoefte om uit te slapen? Prima. Veel wordt op een alledaagse manier ingevuld. De cliënt probeert nog een aardappel mee te schillen, of helpt bij de afwas. In de tussentijd praat je met elkaar. Het gaat op een hele natuurlijke manier in een omgeving die op de verschillende doelgroepen is afgestemd. Bij mensen

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 11

MEER INFORMATIE •

www.zorgaccent.nl (tip: klik eens op E-zine)

• Visie ZorgAccent ‘Net als thuis’ op PG-afdeling:

www.youtube.com/watch?v=6bVfW1D8A_Y&feature=youtu.be • Zorgaccent, het werken in een klein team:

www.youtube.com/watch?v=-HFapp_Rto0&feature=youtu.be

29-09-14 12:35

Meerwaarde van zorgmarketing DEEL 2

‘WIE IS UW KLANT? WAAR ZIT UW KLANT?’

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 12

29-09-14 12:35

& ID UR LE TU BE E S B

De ouderenzorg transformeert snel en ingrijpend. Politieke, economische besluiten in combinatie met de invoering van de Wmo leiden tot ongekende veranderingen aan de kant van de zorgconsument. Zorginstellingen zijn nog te weinig in staat een helder beeld te creëren van hun potentiële doelgroep, zoals die nu is én zoals die er uitziet over dertig jaar. Miquel Wijngaards, directeur van Health-Marketing, geeft antwoord op vragen als ‘Wie is uw klant?’ en ‘Waar zit uw klant?’ TEKST: MIQUEL WIJNGAARDS

ot voor kort was het zo dat je met een beperking, handicap of chronische ziekte de reguliere weg bewandelde, wat leidde tot een indicatie (meestal van het CIZ). Met deze indicatie meldde je je bij een zorginstelling naar keuze, of je liet deze keuze over aan het zorgkantoor of de gemeente in kwestie. Vervolgens ontving je vaak direct de gewenste extramurale zorg of je kwam op een wachtlijst voor een intramurale setting. Natuurlijk was de groep die reeds extramurale zorg ontving maar door de toenemende zorgvraag en complexiteit naar een intramurale setting verhuisde, het grootst. Er was sprake van meer vraag dan aanbod. Dit leidde tot wachtlijsten. Intramurale zorginstellingen waren gewend om een constante stroom van zorgconsumenten te ontvangen. Daarvoor was relatief weinig inspanning nodig. Bestuurders en managers konden zich daardoor grotendeels bezighouden met overwegend interne processen. De ‘blik’ hoefde niet zo nodig naar buiten. En dus werden vragen als ‘wie is mijn klant, hoe gedraagt hij of zij zich, waarom kiest een klant voor ons, waar woont onze klant’ niet beantwoord. Het gevolg: weinig kennis van de markt en een achterstand op het gebied van doelgroepsegmentatie en marktanalyses. Voordat we inzoomen op de praktijk, eerst de theoretische achtergronden van dit wezenlijke onderdeel van zorgmarketing.

DOELGROEPSEGMENTATIE

Doelgroepsegmentatie is het onderverdelen van doelgroepen. Het wordt toegepast als de doelgroep te groot is of als de onderlinge verschillen te groot zijn. Doelgroepsegmentatie zorgt er voor dat de boodschap die gecommuniceerd moet worden, beter aankomt. Het kan namelijk zijn dat het ene deel van de doelgroep de boodschap op een andere manier gecommuniceerd wil hebben dan een ander deel van de groep. Met doelgroepsegmentatie leer je de doelgroep kennen. Waar bevindt de doelgroep zich? Wat wil uw doelgroep weten en via welke kanalen kunt u hen bereiken? Miquel Wijngaards geeft een praktisch voorbeeld van wat dit voor de zorg kan betekenen: ‘Een zorginstelling voor ouderen heeft een overeenkomst gesloten met een woningbouwcoöperatie om voor de duur van dertig jaar twintig appartementen af te nemen met bovengemiddelde huur. Deze appartementen zijn niet voor iedereen bereikbaar; de doelgroep voor deze vorm van zorg ligt in de hogere welstandsklasse. Maar hoe ziet deze doelgroep er verder uit? Waar liggen de interessegebieden? Wat onderscheidt hen binnen de grote groep van zorgvragers?

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 13

En wat vinden zij belangrijk? Op welke manier kan de zorginstelling het beste communiceren met deze doelgroep? Wat spreekt aan en wat stoot af ? Voor zorginstellingen betekent dit echt een omslag van 180 graden. Waren zij gewend dat de klant zich vanzelf wel aandiende, nu zal de instelling actief opzoek moeten naar de klant en dus een helder beeld moeten hebben van de doelgroep.’ WERKWIJZE

Doelgroepsegmentatie kan op verschillende manieren worden gedaan. In geval van geografische doelgroepsegmentatie wordt gesegmenteerd op geografische gegevens, zoals land, plaats, postcode of gemeente. Demografische segmentatie vindt plaats naar kenmerken die aan een persoon zijn gebonden, zoals leeftijd, geslacht, burgerlijke staat, gezinsgrootte, religie en land van herkomst. Psychografische doelgroepsegmentatie vindt plaats op basis van levenshouding, interesses en opinies. Hierbij kan gedacht worden aan politieke overtuiging, lifestyle en ideeën over geld en sparen. Bij socio-economische segmentatie wordt gesegmenteerd op kenmerken van een persoon, zoals opleiding, sociale klasse, beroep en inkomen. Gedrag segmentatie is segmentatie op basis van kenmerken van het koop- en gebruiksgedrag van vaste en potentiële klanten en/of gebruikers. Tot slot is er nog levenscyclus segmentatie; de levenscyclus geeft aan in welk stadium van hun leven mensen zich begeven. Zijn ze vrijgezel, getrouwd zonder kinderen, getrouwd en hebben ze kinderen, zijn ze getrouwd en zijn de kinderen uit huis, of zijn ze weduwe of weduwnaar? Op basis van deze stadia kan ook doelgroepsegmentatie plaatsvinden. DOELGROEP VERSUS MARKT

Miquel Wijngaards benadrukt dat doelgroepsegmentatie niet verward moet worden met marktsegmentatie. ‘Marktsegmentatie is een onderdeel van marketing, doelgroepsegmentatie is een onderdeel van (marketing)communicatie. Doelgroepsegmentatie is een van de basis principes van marketing-communicatie. Zonder een goede segmentatie kun je eigenlijk niet tot een goede strategie komen. Het verband tussen doelgroepen, middelen en (online) media, en manieren om je verhaal voor het voetlicht te brengen, het zijn allemaal facetten die steeds belangrijker worden. Onder andere door de opkomst van de online social media zijn die doelgroepen op steeds meer verschillende plaatsen te vinden. Daarbij komt dat de verwachtingen rond communicatie en het afstemmen van informatie op persoonlijke behoeften steeds groter zijn geworden.

29-09-14 12:35

14 BELEID & BESTUUR Je moet dus een manier vinden om met andere ogen naar die doelgroepen te kijken. Vervolgens moet je je afvragen hoe je al die informatie het beste kunt gebruiken.’

Waar zit de doelgroep binnen dit verzorgingsgebied? De ZorgmarktScan maakt zichtbaar wie de doelgroep is door een vergelijking te maken tussen het profiel van de doelgroep en een gedefinieerd referentiegebied, het zogenaamde adherentiegebied.’

ZORGMARKTSCAN

Nu terug naar de praktijk. Actiz heeft uit eigen onderzoek (onder de leden) geconcludeerd dat 34 procent van de aangesloten zorginstellingen de komende jaren één of meer zorglocaties zullen sluiten. De leden hebben alternatieven onderzocht voor gewijzigde invulling van deze locaties vanuit een financieringsperspectief. Echter, de vraag die zich hier aandient, is of de doelgroep wel voldoende groot is om deze locaties gereduceerd open te houden. Een andere interessante vraag is of er voldoende nieuwe doelgroep aanwezig is voor een ander type klant. Het blijkt dat hier nagenoeg geen onderzoek naar is gedaan. Miquel Wijngaards vertelt: ‘Health Marketing heeft het initiatief genomen om de ZorgmarktScan te ontwikkelen in samenwerking met Cendris en PostNL. Deze scan geeft antwoord op een aantal vragen. Hoe ziet de doelgroep eruit? Wat is het verzorgingsgebied van de zorginstelling?

STAPPEN

Miquel Wijngaards vervolgt: ‘Om tot een doelgroepsegmentatie te komen en zo een goed marktbeeld te krijgen, moet je eerst antwoord geven op de vraag wie de klant is. Voor zorginstellingen is dit lastig. De kennis van klanten is beperkt, omdat er nooit onderzoek naar gedaan is. Om toch een antwoord te kunnen geven op de vraag wie de klant is, zijn er drie stappen die je zou moeten doorlopen. Analyseren --> Profileren --> Segmenteren. Deze stappen zijn onderdeel van de ZorgmarktScan.’ ANALYSEREN --> PROFILEREN

Miquel Wijngaards licht de eerste stap toe. ‘Wanneer klantgegevens, bestaande uit adresgegevens van bewoners, beschikbaar zijn, worden deze gebruikt om een

Welstand 5 (Laag)

Welstand 4

Welstand 3

Welstand 2

Figuur 1: Voorbeeld welstandsverdeling bewoners en

Welstand 1 (hoog)

referentiegebied (geel= % welstand huidige bewoners zorginstelling, paars= % welstand referentiegebied)

Figuur 2: Voorbeeld visualisatie doelgroep zorginstelling

Doelgroeppenetratie 75 plussers & lage welstand Zeer hoog Hoog Gemiddeld Laag Zeer laag

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 14

29-09-14 12:35

BELEID & BESTUUR 15

‘Het is altijd verrassend om te zien welke interessante kenmerken en onverwachte inzichten uit een profielanalyse naar voren komen. Hier gaan we juist naar op zoek, omdat het een onderbouwing en richting geeft van de strategie.’ Constantijn Rijsdijk, consultant bij Cendris

profielanalyse te maken van de huidige klanten. Cendris, onderdeel van PostNL, beschikt over de grootste lifestyle database van Nederland. Met deze data krijgen bewoners een gezicht in termen van inkomen, opleiding, verhuisbereidheid, soort woning, hobby’s en interesses. Door een vergelijking te maken met het referentiegebied, wordt dit inzicht bepaald (zie figuur 1).’ Deze overzichten worden gecombineerd met de AWBZ zorgconsumtie op instellingsniveau, gemeentelijk niveau en regionaal/landelijk niveau. Ook als er geen adresgegevens beschikbaar zijn, kan Health Marketing op basis van het verzorgingsgebied het klantprofielen genereren. Miquel Wijngaards: ‘Samen met Cendris beschikken wij over bijna driehonderd differentiatietabellen.’ PROFILEREN --> SEGMENTEREN

‘Wanneer het profiel van de klanten is bepaald, wordt dit gebruikt om de doelgroep vast te stellen’, gaat Miquel Wijngaards verder. ‘Het ‘onderbuikgevoel’ van de zorginstelling over de verwachte uitkomsten wordt dan gecombineerd met de resultaten van de profielanalyse. Op deze manier wordt de segmentatie gemaakt voor de doelgroep van de zorginstelling. Naar deze doelgroep gaat men op zoek en elke beleidskeuze waarin een doelgroep wordt benoemd, zal hierop worden gebaseerd. Deze segmentatie wordt vervolgens gebruikt om de tweede belangrijke vraag te beantwoorden: waar zit de klant?’ WAAR ZIT DE KLANT?

Het meest interessante onderdeel van het proces is het lokaliseren van de doelgroep in de regio van de huidige zorglocatie. Immers, deze consumenten zijn de toekomstige bewoners en zij, de potentiële klanten, moeten overtuigd worden om in de toekomst gebruik te gaan maken van de diensten van de zorginstelling in kwestie. Aanwezigheid van veel doelgroep is prettig, en zelfs een randvoorwaarde. Miquel Wijngaards verklaart: ‘Helaas blijkt ook wel eens uit de ZorgmarkScan dat de huidige doelgroep er eenvoudigweg niet woont. De gekozen strategie moet dan worden aangepast of erger…’ Miquel geeft als voorbeeld: ‘Een bestuurder van een zorginstelling vroeg ons een tijd geleden om de doelgroep inzichtelijk te maken en te visualiseren waar deze zich

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 15

bevond. De meeste doelgroep bevond zich in een dorpje tien kilometer verderop, en niet op de plek waar deze zorginstelling net voor vele euro’s een bestaande locatie opgeknapt had, en waar nauwelijks doelgroep aanwezig is. De bestuurder trok wat wit weg en antwoordde: ‘De mensen uit dat dorp vertrekken nooit, maar maken gebruik van onze verouderde locatie die wij niet gerenoveerd hebben en waar voorlopig ook geen budget voor is.’ Dit voorbeeld staat helaas niet op zichzelf; veelal worden er nauwelijks doelgroepanalyses gemaakt voordat miljoenen in vastgoed gestoken worden.’ De beste manier om de doelgroep te lokaliseren, is om deze visueel op een kaart weer te geven. Met de huidige techniek is het ook mogelijk om deze op straatniveau weer te geven, waarbij interactief in- en uitgezoomd kan worden. Dit is een geschikte manier die vaak bijdraagt aan nieuwe inzichten. In figuur 2 is een voorbeeld weergegeven van de doelgroep van een bestaande zorginstelling. Concluderend kunnen we stellen dat zorginstellingen meer aandacht moeten besteden aan de beantwoording van vragen als ‘Wie is mijn klant?’, ‘Wat is kenmerkend voor mijn klant?’ en ‘Waar zit mijn klant?’ Vervolgens is het van belang om deze doelgroep op de juiste manier te bereiken. Ook bij het nemen van ingrijpende besluiten over verbouw, renovatie en nieuwbouw is het van belang om zicht te hebben op (de omvang van) uw doelgroep. Ook de financiers van bouwprojecten vragen steeds vaker informatie over klantsoorten, aantallen en hoe deze bereikt kunnen worden. De ervaring leert dat de ZorgmarktScan een belangrijk instrument is bij het maken van strategische keuzes én goed bruikbaar is voor diverse disciplines binnen de instelling.

LEZERSAANBIEDING Als lezer van tvb ZORG krijgt u 10% korting als u de Zorgmarktscan laat uitvoeren voor 1 november 2014. Neem hiervoor contact met Health-Marketing, E info@health-marketing.nl.

29-09-14 12:35

16 COLUMN

Aandacht doet wonderen Caro Woudstra

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 16

29-09-14 12:35

COLUMN 17

Een kennis van me had haar arm gebroken. Een vervelende en pijnlijke ervaring. Een week nadat ze gegipst was, moest ze voor wat anders bij haar huisarts zijn. Die richtte zich volledig op de vraag die ze op dat moment had. Vijf minuten later stond ze weer buiten. De huisarts had niet naar haar gebroken arm gevraagd en had zich klaarblijkelijk niet afgevraagd of ze zich een beetje kon redden. Met een beetje aandacht had de huisarts geweten dat ze alleen woonde en dat stofzuigen, haren kammen, douchen, boodschappen doen en de badkamer schoonmaken erg lastig is met één arm. Mijn kennis wist niet dat ze hier tijdelijk hulp voor kon krijgen. Zo goed en zo kwaad als het ging, probeerde ze zichzelf te redden. Het gevolg was dat haar breuk niet genas en weer opnieuw gezet moest worden. Een lang medisch circuit volgde. Met een beetje aandacht was dit te voorkomen geweest.

Zo zijn er talloze voorbeelden van mensen die gaan shoppen, omdat hun zorgvraag niet begrepen wordt. Lees: omdat er te weinig tijd en aandacht voor is. Ik maak wel eens mee dat iemand een jarenlang

geluisterd word, zullen tevreden zijn en minder snel verder zoeken naar een plek waar hun klachten wel begrepen (of gehoord) worden. Dat scheelt het hele zorgstelsel veel geld. Ook voor mij als maatschappelijk werker blijft het een uitdaging om volledige aandacht voor iemand te hebben. Alleen zo kun je de aansluiting vinden en hoeft een revalidatie niet langer te duren dan nodig is. Dat is niet altijd makkelijk in een tijd waarin ‘aandacht’ geen product is en je dit niet kunt ‘scoren’, zoals dat heet. Aandacht zit vaak in kleine dingen en persoonlijke aandacht geeft vertrouwen. Enerzijds moeten we focussen op hetgeen waar we mee bezig zouden moeten zijn, anderzijds zijn zorg en aandacht niet los te zien zijn van elkaar. Het blijft een uitdaging. De zorg raakt versnipperd. Daar waar vroeger meer overzicht was over het geheel, is nu iedereen bezig met zijn eigen kleine stukje. En een mens is nu eenmaal niet in kleine stukjes te zien. Mijn handen functioneren niet zonder mijn hersenen en als mijn hart het niet

‘Aandacht zit vaak in kleine dingen en persoonlijke aandacht geeft vertrouwen.’

medisch circuit doorloopt vanwege vermoeidheidsverschijnselen. Er worden medicijnen uitgeschreven, neurologische onderzoeken gedaan, psychologische onderzoeken gedaan en uiteindelijk blijkt de desbetreffende persoon slechtziend te zijn. Dan ben je vier jaar verder. De laatste tijd constateer ik zelfs dat deze mensen helaas geen uitzondering zijn. Maar wie wil er terug naar de vorige eeuw? Naar het andere uiterste, waarbij mensen lekker in de watten werden gelegd en alle aandacht om hen draaide. Een ziekenhuisopname van zes weken na een hartinfarct was eerder regel dan uitzondering. Niet zo verwonderlijk dat er steeds meer gehospitaliseerde mensen kwamen, met alle gevolgen van dien. En toch, zonder te willen dwepen met het verleden, was er vroeger wel meer aandacht voor de mens in zijn geheel. Ook zonder geavanceerde apparatuur kon men zien dat het niet goed ging met de patiënt. Nu moet de familie dit vaak aangeven. Niet voor niets zoeken mensen steeds vaker zorg in het buitenland waar wel naar de patiënt als mens in al zijn of haar totaliteit wordt gekeken. Daar worden patiënten niet met slaapmiddelen de deur uitgestuurd als ze slaapproblemen hebben. Hooguit als dit echt de oplossing is, maar in de meeste gevallen is dat niet zo. Uiteindelijk zullen de diagnoses in beide gevallen dezelfde zijn. Maar mensen die het gevoel hebben dat er – oprecht en aandachtig – naar ze

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 17

doet zal ik niet kunnen lopen. Toch is er op dit moment wel heel veel aandacht voor één aspect: geld. Wie kan mij vertellen waarom de aandacht nog altijd uitgaat naar de financiële kant van de zorg? Door alleen nog maar de aandacht te vestigen op dit stukje van de zorg bereik je het tegenovergestelde effect. Als ik het er met mijn oudere collega’s over heb, wuiven die mijn zorgen allemaal weg. ‘Ze komen er wel op terug. Wij weten al lang dat aandacht essentieel is als je goed werk wilt leveren en kosten wilt besparen. Over een paar jaar dringt het tot de politiek en beleidsmakers door. Zo is het altijd nog gegaan.’ Heerlijk als ik dat hoor. Dat relativeert weer. Nog een paar jaartjes wachten.

Caro Woudstra werkt als maatschappelijk werker met blinde en slechtziende mensen. Ze schrijft graag en veel. Haar columns verschijnen regelmatig in publieks- en vakmedia. Ze zal haar visie op de zorg en haar ervaringen regelmatig delen met de lezers van tvb ZORG. Meer informatie: www.carowoudstra.nl

29-09-14 12:35

18 11084d

Oplossingen om over te praten!

Hulpmiddel huren? Maatwerk voor elk budget Hulpmiddelen brengen de kwaliteit van leven op een hoger niveau en besparen zorgkosten. KMD biedt hulpmiddelen op maat voor mensen met een spraakbeperking en voor het bedienen van apparatuur in de omgeving zoals tv’s, deuren en verlichting.

Om hulpmiddelen tegen acceptabele kosten in te zetten voor uw cliënten, biedt KMD u ook financieel maatwerk in de vorm van huur voor korte of langere periode. Wij laten u graag zien dat onze oplossingen in alle opzichten perfect op uw situatie aansluiten.

Spraakmakend

Bel KMD voor een afspraak of ga naar www.kmd.nl/financieel-maatwerk

Ziet u mogelijkheden voor uw cliënten of organisatie? Onze medewerkers helpen u graag verder.

Klein & Melgert Developments BV

T 0316 - 26 80 21

E info@kmd.nl

I www.kmd.nl

Ergonomie is een kunst, een subtiele mix van vakmanschap en wetenschap. Mede dankzij nauwe samenwerkingsverbanden met revalidatiecentra en gespecialiseerde ergotherapeuten beheerst Pronk ergo die kunst tot in de finesse. Onze 'meesters' ontwikkelen en ontwerpen de meest geavanceerde aanpassingen voor mensen met uiteenlopende functiebeperkingen. Vakkundig en professioneel. Pronk ergo ziet enkel mogelijkheden, geen beperkingen.

Keukens

Sanitair

Tilliften

telefoon 079-361 13 40

mogelijkheden zonder beperkingen showrooms in ZOETERMEER - HALFWEG - EINDHOVEN - HOOGEVEEN - SITTARD - BRUGGE (BE)

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 18

11199

www.pronkergo.nl

29-09-14 12:35

ZIEZORG 19

ZORG ZOEKT BOUW Zes zorginstellingen zijn op zoek naar innovatieve partijen in de bouw. Deze partijen, variĂŤrend van architecten, bouwondernemers tot toeleveranciers, moeten de uitdaging aan willen gaan om de gebouwen zodanig te renoveren of nieuw te bouwen, dat de zorginstellingen uiteindelijk geen energielasten meer hebben. Op de actiewebsite www.kansenvoorzorgvastgoed.nl heeft innovatieprogramma Energiesprong de zes uitvragen van zorginstellingen bij elkaar gebracht. De actie heeft geresulteerd in een Kansdag voor zorgvastgoed. Op welke wijze kan een verzorgingshuis de energielasten tot nul reduceren? Hoe combineer je warmte ĂŠn frisse lucht in een zorginstelling die 24/7 in gebruik is zonder energievretende installaties? Of hoe renoveer je eigenlijk een zorginstelling terwijl deze volop in gebruik is en op welke manier kun je individuele temperatuurregeling invoeren? Deze en andere vernieuwingsvragen van zorginstellingen staan op de website www.kansenvoorzorgvastgoed.nl.

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 19

29-09-14 12:35

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 20

29-09-14 12:35

CO VE R AR TI KE L

IN GESPREK MET LUC DE WITTE, HOOGLERAAR TECHNOLOGIE IN DE ZORG UM

‘Fysiek scheiden van wonen en zorg complex vraagstuk’ We hebben het er al een tijd over: het fysiek scheiden van wonen en zorg. Ofwel het inspelen op de behoefte van mensen om langer thuis te blijven wonen en hun zorg ook daar te ontvangen in plaats van in een intramurale setting. De vraag is alleen hoe we dit aanpakken. tvb ZORG praat met Luc de Witte, hoogleraar Technologie in de zorg van de Universiteit Maastricht (UM), over de obstakels én de (technologische) mogeBETTY ROMBOUT lijkheden. TEKST: BEELD: VERSE BEELDWAREN, GEERTJAN CORNELISSEN & NANCY OSTERMANN aatschappelijke ontwikkelingen dwingen ons na te denken over woonconcepten waarbij het mogelijk is dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen en leven. Dat kan zijn in instellingen, zoals verpleeghuizen die bij nieuwbouw appartementen voor hun cliënten bouwen en daarbij ook verpleegzorg aanbieden. Kleinschaligheid binnen grootschaligheid dus. Hebben we het over de thuisomgeving, dan gaat het over verschillende manieren van renoveren, het maken van (technologische) aanpassingen alsook het creëren van kleinschalige verbanden voor zorg in bijvoorbeeld de wijk. Dat zijn enkele concepten. Maar er zijn er vele. De containerwoning die in de tuin geplaatst wordt, is er natuurlijk ook een’, aldus Luc de Witte.

TECHNOLOGIE

Als het gaat om wonen en zorg in combinatie met zelfredzaamheid, dan krijgen we dus te maken met technologische mogelijkheden. Zorg op afstand (zorgTV,

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 21

monitoring en diagnostiek, therapie op afstand), robotica en domotica (huisautomatisering) zijn de belangrijkste technologische domeinen. We spitsen ons nu even toe op domotica. De Witte stelde zich onlangs in een artikel op internet de vraag of zorg en domotica elkaar ooit wel echt zullen vinden. Vanwaar deze vraag? ‘Domotica is eigenlijk niets nieuws’, legt hij uit. ‘Zo’n dertig jaar geleden, ik werkte toen al bij het iRv in Hoensbroek, hadden we een Huis van de Toekomst mét domotica. We dachten toen dat domotica de wereld zou gaan veranderen. Dat is niet gebeurd. Veel bedrijven zijn actief op dit domein, maar zo’n vaart loopt het niet. Wat de verklaring hiervoor is? Kijk, het automatisch aan en uit laten gaan van licht of het automatisch dicht of open doen van een deur, heeft weinig te maken met redenen waarom bijvoorbeeld een dementerende oudere niet meer zelfstandig thuis zou kunnen blijven wonen. Wel een reden is dat hij bijvoorbeeld niet meer alleen naar het toilet kan. Veel bedrijven die zich richten op domotica, claimen dat als cliënten

29-09-14 12:35

22 COVERARTIKEL

‘Voor dementerende ouderen moet je eerder denken aan passieve alarmering, systemen die zelf ‘denken’ en ‘weten’ als er iets niet in de haak is.’ ‘dit of dat’ kopen, de zelfstandigheid gewaarborgd is. Dat is te simpel denken. We kennen de alarmering voor als het niet goed gaat. Voor dementerende ouderen moet je echter eerder denken aan passieve alarmering, systemen die zelf ‘denken’ en ‘weten’ als er iets niet in de haak is. Dit in combinatie met bijvoorbeeld een gasdetector. En denk ook eens aan een deurdetector bij dwaalgedrag. Door dit soort technologieën te combineren, kun je een eind komen. Echter, dit werkt alleen als je deze technologie inbedt in zorgopvang. Dat hoeft niet altijd professionele zorg te zijn. Mijn ouders bijvoorbeeld gingen elke avond om vijf uur op bezoek bij de buurvrouw op dezelfde galerij en andersom. Zou een van hen iets ‘geks’ constateren, dan was de afspraak dat wij ingeseind werden.’ Technologie, het gaat niet vanzelf in de zorg. Hoe dit komt, heeft volgens Luc de Witte onder ander te maken met de cultuur in de zorg. ‘Mensen gaan in de zorg werken om te zorgen. Niet om met techniek om te gaan. Een andere factor is dat bedrijven applicaties maken vanuit hun eigen overtuiging zonder kennis en besef van wat er echt nodig is. Ook het beleids- en regelgevingkader in Nederland helpt niet mee. Voor zorgorganisaties die echt durven te innoveren, is het moeilijk de financiering rond te krijgen’, aldus De Witte. GEBOUW EN OMGEVING

Verschillende technologiedomeinen zijn dus relevant

voor de zorg, al dan niet in combinatie met zorgopvang. Volgens De Witte moeten we echter nog een stap verder kijken als we het over technologie hebben, namelijk naar technologie en de gebouwde omgeving. Hij legt uit: ‘Een paar jaar geleden was ik in Wenen. Die stad kent enorme appartementencomplexen met grote trappenhuizen waar heel veel oudere mensen wonen. Ik sprak daar met een architectenbureau over de vraag of het mogelijk zou zijn deze gebouwen aan te passen, zodanig dat de mensen langer thuis kunnen blijven wonen. In de bouw is de energie vooral gegaan naar het bouwen van nieuwe zorgwoningen. Ik moet zeggen, hier ligt nog steeds een hele uitdaging. Hoe krijg je zo’n gebouw leef baar zonder dat je het moet slopen? Ik heb daar geen antwoord op. Desalniettemin, ik zie het wel als een nieuw domein. Laten we met behulp van technologie, slimme dingen bedenken waardoor mensen elkaar gemakkelijker kunnen helpen. En als we het breder trekken, er voor zorgen dat mensen in een wijk er voor elkaar zijn. Daarbij is het belangrijk te kijken naar de inrichting van de wijk. Mijn ouders – mijn moeder was dementerend en mijn vader blind – woonden in een appartement in een nieuwbouwwijk van Maastricht. Binnen was het allemaal super de luxe. Zoals eerder verteld, buren wilden best wel iets voor ze doen. Maar ook anderen in de wijk hadden kunnen helpen. Alleen ’s avonds durfden ouderen de straat niet op. In dit voorbeeld is de vraag dan hoe je een wijk zo kunt inrichten dat mensen wel de straat over durven te

OVER LUC DE WITTE Na zijn studie Geneeskunde in Maastricht (1977-1983) startte Luc de Witte zijn carrière bij de vakgroep GVO van de Universiteit Maastricht UUM. In 1985 kwam hij in dienst bij het iRv, Kenniscentrum voor Revalidatie en Handicap in Hoensbroek – inmiddels is het iRv gefuseerd met Vilans. Hier voerde hij een groot aantal onderzoeksprojecten in het werkveld van de langdurende zorg en revalidatie. Daarnaast werkte De Witte als docent voor de opleiding zorgwetenschappen aan de UM en leidde hij een groot aantal (inter)nationale studies waarbij de focus lag op het ontwikkelen, evalueren en implementeren van (multidisciplinaire) zorgarrangementen voor mensen met beperkingen. In 2001 werd De Witte benoemd tot lector aan Zuyd Hogeschool, lectoraat ‘Autonomie en Participatie van Chronisch Zieken’. Eind 2006 begon hij een nieuw lectoraat ‘Technologie in de Zorg’. Ook deze functie combineerde hij met het werk bij het iRv en later bij Vilans, waar hij een tijd programmaleider ‘technologie en toegankelijkheid’ was. Vanaf 2008 is hij werkzaam als hoogleraar ‘Technologie in de Zorg’ aan de UM. In januari van dit jaar aanvaardde De Witte tevens de functie van directeur bij het Expertisecentrum voor Innovatieve Zorg en Technologie (EIZT)..

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 22

29-09-14 12:35

COVERARTIKEL 23

gaan om elkaar te helpen? Goede verlichting en veilige oversteekplaatsen zijn dan enkele vereisten.’ AMBITIES VWS

Minister Schipper en staatssecretaris Van Rijn van VWS kondigden in juli van dit jaar aan met zorgpartijen aan de slag te gaan om er voor te zorgen dat bewezen toepassingen van eHealth daadwerkelijk van de grond komen. Wat aansluit bij de wens van velen om meer regie over hun eigen leven te kunnen voeren. Drie ambities stonden in de brief naar de Tweede Kamer: (1) Binnen vijf jaar heeft tachtig procent van de chronisch zieken direct toegang tot medische gegevens, (2) Van de chronisch zieken en kwetsbare ouderen kan 75 procent die dit wil en hiertoe in staat is, binnen vijf jaar zelfstandig metingen uitvoeren, (3) Binnen vijf jaar heeft iedereen die zorg en ondersteuning thuis ontvangt, de mogelijkheid om via een beeldscherm 24 uur per dag met een zorgverlener te communiceren. Wat vindt Luc de Witte van de brief ? Hij zegt: ‘Ik had een buitengewoon gemengd gevoel. Aan de ene kant vind ik het een goed ‘statement’ van de minister. Anderzijds denk ik: doe dan ook wat! De ambities zijn mooi, maar kijk je naar de wijze waarop de financieringsbasis geregeld is, hoe verzekeraars zich opstellen, dan wordt een zorgorganisatie telkens afgestraft als ze die kant op gaan die de minister ambieert. En wil VWS toegang tot medische gegevens, dan moet er ook daadwerkelijk iets gedaan worden. Ik ben ongelooflijk voor een persoonlijk Elektronisch Patiënten Dossier (EPD), dat door de patiënt beheerd wordt. Maar kijk naar wat er gebeurd is. Dat gaat er voorlopig niet komen. Ook de ambitie ‘beeldscherm’ klinkt goed, met name voor complexe situaties met kwetsbare mensen. Maar zo’n voorziening is niet voor iedereen nodig; het heeft geen zin als iedereen op ieder moment een zorgverlener kan ‘beeldbellen’. Dit moet je gericht inzetten.’

‘Ervaringen uit het verleden helpen om huidige probleemsituaties in te schatten, omdat ze waardevol vergelijkingsmateriaal opleveren.’

GARANTIE

Tot slot, wat is het ideale plaatje als het gaat om wonen en zorg? Luc de Witte: ‘Ik denk dat we moeten streven naar een situatie waarin mensen zoveel mogelijk in hun eigen woonomgeving verblijven. En dus nooit de stap zouden hoeven maken naar een expliciete zorgomgeving. Tenzij het echt niet anders kan. Wonen ze in een appartement van een zorgaanbieder, dan hoop ik dat de organisatie tegen ze zegt: ‘We regelen en garanderen de zorg tot aan uw dood.’ Technologie kan ons hierbij helpen, dat mag duidelijk zijn. Maar niet alleen dat. Het creëren van kleinschalige verbanden is hierbij een absolute voorwaarde.’

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 23

29-09-14 12:35

IE IN OP

Wijsheid en vergrijzing

TER INTRODUCTIE

Wordt het morgen beter? Deze vraag was de opgave van de jaarlijkse essay-wedstrijd van het cultureel maatschappelijk maandblad Streven. Deze wedstrijd werd gewonnen door Benjamin De Mesel die met zijn essay tegenwicht biedt tegen de vrees voor de vergrijzing door te wijzen op een mogelijk voordeel van ouder worden: je wordt er wijzer van. En als we wijzer worden, wordt het misschien morgen toch nog beter. Dit is de ingekorte versie van het essay ‘Wordt het morgen beter? Over wijsheid en vergrijzing’ dat verscheen in het cultureel maatschappelijk maandblad Streven, februari 2014, pagina 103-112., jaargang 81/02. TEKST: BENJAMIN DE MESEL, PH.D. FELLOW OF THE RESEARCH FOUNDATION – FLANDERS (FWO), KU LEUVEN, INSTITUTE OF PHILOSOPHY

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 24

29-09-14 12:35

OPINIE 25 et historisch en geografisch uitzonderlijke vooruitzicht op een vergrijsde samenleving gaat, net als het individuele vooruitzicht op een vergrijsd hoofd en een verdord lichaam, zelden gepaard met vreugde. De termen waarmee allerlei media ‘vergrijzing’ omringen, spreken boekdelen. Men spreekt van ‘het gevaar van de vergrijzing’, ‘de last van de vergrijzing’ en de ‘vergrijzingsproblematiek’. De vergrijzing ‘komt op ons af’, ze hangt als een ‘zwaard van Damocles’ boven onze hoofden, we moeten onze ‘voorzorgen’ nemen om ons er tegen te ‘beschermen’, ja zelfs te ‘wapenen’. Die woorden doen denken aan een naderende natuurramp of een dreigende oorlog. Ik ben niet blind voor de vervelende kanten van de vergrijzing. Wat keer op keer benadrukt wordt, zijn de financiële gevolgen. Die kunnen moeilijk ontkend worden. De vergrijzing, zo leren de media, is iets wat geld gaat kosten. Die eenzijdige nadruk leidt onmiskenbaar tot een eenzijdig negatieve voorstelling van de vergrijzing. Niemand lijkt zelfs maar te durven vermoeden dat de vergrijzingsmedaille een keerzijde heeft.

Van de positieve kwaliteiten die traditioneel, maar tegenwoordig wat minder met ouderdom in verband gebracht worden, is wijsheid, denk ik, de belangrijkste en meest begerenswaardige, al geef ik toe dat ik als filosoof, die krachtens zijn titel geacht wordt de wijsheid lief te hebben, in die waardering misschien bevooroordeeld ben. De wijze, van God over Gandalf tot Grote Smurf, wordt vaak als oudere voorgesteld. Er is het stereotiepe beeld van stamoudsten die verzamelen onder de oudste boom van het dorp om belangrijke beslissingen te nemen. De wijsheid van ouderen is niet zomaar intelligentie. We doen er geen beroep op om ingewikkelde wiskundige vraagstukken of wetenschappelijke puzzels op te lossen, maar om een antwoord te krijgen op levensvragen. U zult het met mij eens zijn dat die vragen ontzettend belangrijk zijn. Als er een verband is tussen ouderdom en wijsheid, heeft de donkere vergrijzingsmedaille een lichte keerzijde. Maar is dat verband er wel? Waarom zijn ouderen bij uitstek geschikt om op levensvragen te antwoorden? Waarom komt verstand, zoals men zegt, ‘met de jaren’? Van Dale definieert ‘wijsheid’ als ‘de juiste, hoogste, op inzicht en levenservaring berustende kennis (en het handelen daarnaar)’. Met andere woorden, voor wijsheid is levenservaring nodig, en laat dat nu net zijn wat ouderen in overvloed hebben. Aristoteles maakte een gelijkaardige opmerking. In de Ethica Nicomachea schrijft hij dat er wiskundige wonderkinderen bestaan, maar dat een wijze jongeman niet gevonden kan worden omdat jonge mannen geen ervaring hebben. Kortom, ouderen hebben meer ervaring dan jongeren, en meer ervaring maakt wijs. Een ezel stoot zich wel eens, maar geen twee keer aan dezelfde steen, en hoe meer ervaring, hoe meer stenen de ezel kent. Ervaringen uit het verleden helpen om huidige probleemsituaties in te schatten, omdat ze waardevol vergelijkingsmateriaal opleveren. Ze helpen om mogelijkheden en gevaren te zien waar men zonder die ervaringen en dat verleden achteloos aan voorbij dreigt te gaan. Het argument is hier: hoe meer ervaring en hoe meer verleden, hoe groter de kans op wijsheid. Dat argument, dat we het levenservaringsargu-

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 25

‘Ervaringen uit het verleden helpen om huidige probleemsituaties in te schatten, omdat ze waardevol vergelijkingsmateriaal opleveren.’

ment zullen noemen, is niet onjuist. Uiteraard volstaat levenservaring niet voor wijsheid, kennen we allemaal mensen die zich aan dezelfde stenen blijven stoten en kunnen ook mensen met weinig levenservaring wijze beslissingen nemen, maar ik geloof dat belangrijke beslissingen over het algemeen baat hebben bij ervaring met gelijkaardige situaties. Toch is het levenservaringsargument niet volledig; het kijkt naar het verleden, maar niet naar de toekomst. Beschouwingen over ouderdom en wijsheid lijden aan dezelfde kwaal als het vergrijzingsdebat, wat overigens minder een debat dan een klaagzang is: slechts één kant van de medaille wordt belicht. Ik ben van mening dat het een kerntaak is van filosofen om kanten van medailles te laten zien, en zal dus proberen om aannemelijk te maken dat ouderen niet enkel in aanmerking komen voor wijsheid omdat ze veel verleden hebben, maar ook omdat ze weinig toekomst hebben. Hoe ouder men wordt, hoe minder toekomst men heeft. Economen weten dat wat schaarser wordt, in waarde stijgt. De weinige stukjes toekomst worden in toenemende mate waardevol, want ze zijn alles wat we nog hebben. Wat eens toekomst was, is nu opgeleefd verleden. Er is geen tijd meer voor verspilling, geen tijd meer om allerlei mogelijkheden uit te proberen. In de schaduw van de dood krijgen beslissingen gewicht, want de tijd ontbreekt ons om ze nog terug te draaien. Toekomstvermindering dwingt tot een selectie van wat waardevol is. Ouderen gaan kleiner wonen, vereenvoudigen en vertragen hun leven, hechten meer belang aan familie. Misschien doen ze dat omdat fysieke aftakeling of andere vervelende symptomen van ouder worden hen verhinderen om te doen wat ze vroeger deden. Dat is de verklaring van aanhangers van de ‘met vergrijzing niets dan last’-hypothese. Maar er is ook plaats voor een andere verklaring: het huis uit de boekjes wordt niet opgegeven omdat men het niet meer kan onderhouden, de modieuze kleren worden

29-09-14 12:35

fair trade

koffie op het werk Bent u op zoek naar verfijnde en fair trade koffie voor op het werk? Zoek niet verder! Café del Mar importeert 100% Arabica bonen uit Guatamala. Per kg doneert u $ 1,- aan de boerenfamilies. Onder begeleiding van Stichting Solidaridad leren zij efficiënter om te gaan met hun koffieplantages en ontvangen een eerlijke prijs voor hun producten. Onze koffie is Rainforest Alliance gecertificeerd wat inhoud dat de bonen met oog voor het behoud van het tropisch regenwoud beschermt en verwerkt worden.

Bij Café del Mar heeft u keuze uit vier verschillende brandingen: mild, espresso, special espresso en Nero. Al onze bonen komen uit de vulkanische bergen van de Sierra Madre, behalve de Nero die is gemixt met een Braziliaanse boon. Wekelijks wordt onze koffie op kleine schaal met ambachtelijk vakmanschap en passie gebrand in een kleine branderij. De tijd tussen het branden en de levering aan u is bijzonder kort. Hierdoor blijven geur, smaak en aroma het best bewaard. Uw koffie is dus altijd vers!

Café del Mar levert ook apparatuur. Wij zijn dealer van Jura en Faema koffiemachines.

café de l ma r Kijk voor meer informatie op cafe-del-mar.nl of mail naar jelle@cafe-del-mar.nl 13216

13216 BU Cafe del Zorg Mar.indd 1 boek.indb 26 AMG14178 - TVB 3-2014

26-06-14 29-09-14 13:05 12:35

OPINIE 27 niet aan de kant gelaten omdat men er het lichaam niet meer voor heeft, maar omdat het allemaal niet meer zo nodig hoeft. Te veel onbelangrijke dingen hebben zich opgestapeld en het is tijd voor de essentie. Een groot deel van het leven is verloren tijd gebleken, verdaan aan onbenulligheden die men van hot naar her heeft nagejaagd. Later, zo dacht men, als de reputatie gevestigd is, het werk af, de kinderen groot en het geld veilig, is er nog tijd genoeg. Voor wie oud is, is ‘later’ aangebroken. Wat belangrijk is, dringt zich op en duldt geen uitstel meer. Omdat door toekomstvermindering het belang van beslissingen toeneemt, vermindert de zin voor risico. Zomaar eens iets proberen, het er op wagen en ‘eens zien wat het geeft’, is geen optie meer. De kans neemt toe dat beslissingen op basis van zorgvuldige overweging worden genomen en dat ze wijs zijn. Een krimpende toekomst heeft nog een ander voordeel: men hoeft zich niet meer in dezelfde mate om een toekomstige reputatie te bekommeren. Reputatie is op oudere leeftijd meestal

‘Voor wie oud is, is ‘later’ aangebroken. Wat belangrijk is, dringt zich op en duldt geen uitstel meer.’

grotendeels verworven of vergooid. Men is, door hier kansen te grijpen en ze daar te laten liggen, iets en iemand geworden. Wie jong is, laat met het oog op de toekomst de waarheid al eens links liggen. Men wil geen vijanden maken of geen levenswegen versperren en ziet zich af en toe genoodzaakt om een stukje harde werkelijkheid te verloochenen of toch minstens te verbloemen. Een beetje slijm hier en daar smeert de motor, wat in het slechtste geval helpt om de afgrond te ontwijken en in het beste om wrijvingsloos door te stoten naar de top van wat dan ook. Als prof. dr. Hutsepot, invloedrijk filosoof aan mijn favoriete universiteit en voorzitter van commissies a tot z, een boek schrijft dat nergens naar lijkt, dan ga ik niet van de daken schreeuwen wat ik ervan vind, want voor filosofen zijn de plaatsjes schaars. De waarheid heeft haar rechten, zegt men. Ik voeg toe: aan de plicht om de waarheid recht te doen, voldoet men makkelijker als men vermoedt dat aan die waarheid geen negatieve persoonlijke gevolgen verbonden zijn. En in het aanschijn van de dood lijken veel mogelijke gevolgen eerder triviaal dan uitgesproken negatief. De toekomstvermindering die ontegensprekelijk met ouder worden gepaard gaat, opent minstens drie wegen naar wijsheid. Ten eerste doet ze het gewicht van beslissingen toenemen, wat de ernst waarmee die beslissingen genomen worden, ten goede komt en de kans op wijze beslissingen vergroot. Ten tweede leidt ze tot minder angst voor ongebreideld waarheidsspreken, omdat het speelveld van mogelijk negatieve gevolgen daarvan, de toekomst, steeds kleiner wordt. De derde weg, waar het levenservaringsargument samenwerkt met het toekomstverminderingsargument, ziet er als volgt uit. Wie jong is, streeft naar een groots, meeslepend en onalledaags leven. Er is nog veel toekomst en er zijn dus veel toekomstplannen. Het is de tijd van de grote illusies. Op oudere leeftijd en met nog weinig toekomst voor zich is het leven in een plooi gevallen. Van de talrijke toekomstplannen blijft almaar minder over, enerzijds omdat het geleefde leven daarin een meedogenloze selectie heeft doorgevoerd, anderzijds omdat het weinige nog te leven leven geen toekomstplannen meer verdraagt. Niet alleen het aantal, maar ook de aard van de overgebleven plannen is veranderd. De grote illusies vervagen en maken plaats voor kleinere wensen, omdat men door het leven al zo vaak is teruggeworpen op de onvermijdelijkheid van het alledaagse. Ouder worden is in toenemende mate illusieresistent worden. De weg van illusieresistentie naar wijsheid is kort: hoe minder illusie, hoe meer waarheid, hoe meer wijsheid. Mijn besluit is duidelijk: het verband tussen ouderdom en wijsheid is niet uit de lucht gegrepen. Wie door een zwarte kostenbril naar de vergrijzing kijkt en enkel de negatieve gevolgen benadrukt, voedt een eenzijdig en onevenwichtig beeld. Ouderen en ouder wordenden (en wie is dat niet?) wordt een schuldgevoel aangepraat; men vreest te verworden tot niets dan een last. Ik pleit niet voor een roze bril, maar voor een vollediger begrip. Wat meer wijsheid zou de kostenfetisjist sieren. Op die wijsheid mogen we gelukkig hopen, want ook hij ontsnapt niet aan de greep van de vergrijzing.

13216

14 13:05

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 27

29-09-14 12:35

ZORGVERNIEUWER KARIANNE LINDENHOVIUS

Ingenieur VAN HET Jaar 2014 AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 28

29-09-14 12:35

TE CH N OL OG IE

Ir. Karianne Lindenhovius (42), industrieel ontwerper en innovatiemanager bij Pontes Medical in het UMC Utrecht, is gekozen tot Ingenieur van het Jaar. Onder haar begeleiding worden ideeën van artsen vertaald naar nieuwe technologische producten en op de markt gebracht. Lindenhovius ontving de onderscheiding op de Dag van de Ingenieur uit handen van Martin van Pernis, president van het Koninklijk Instituut Van Ingenieurs (KIVI). Het instituut kent de prijs jaarlijks toe. olgens de jury combineert Lindenhovius ‘innoverend vermogen met ondernemerschap en weet ze technologie te vertalen naar oplossingen met een grote maatschappelijke impact’. Zelf zegt ze daarover: ‘De essentie van ingenieur zijn, is maatschappelijke problemen ontrafelen en daar stapsgewijs een praktische oplossing voor ontwikkelen. Technologie is geen doel, maar een middel. Mijn drijfveer is producten maken waar mensen écht iets aan hebben. Hierbij roep ik alle zorgprofessionals en ingenieurs op om hun ideeën om te zetten tot producten, vooral om de patiënt nu en in de toekomst een dienst te bewijzen.’

DOORONTWIKKELING

Zeven jaar geleden stapte de aan de TU Delft opgeleide ingenieur over van het bedrijfsleven naar het UMC Utrecht. Het ziekenhuis zocht commerciële denkers om technische ideeën breder toepasbaar te maken. Ideeën van artsen zijn daarvoor altijd het vertrekpunt, volgens Lindenhovius: ‘Artsen zien vanuit de praktijk waar behoefte aan is en ze hebben vaak goede ideeën, maar niet de tijd en de mogelijkheden om die ideeën door te ontwikkelen tot een product. Een ziekenhuis kan niet meer functioneren zonder kennis en kunde van ingenieurs.’ PRODUCTEN

Inmiddels zijn er zeven producten op de markt gebracht, waaronder de Whistler, een vinding van kinderlongarts

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 29

prof. dr. Kors van der Ent. Met dit apparaat kan bij baby’s worden vastgesteld of ze een risico op astma lopen. Kinderen jonger dan zes jaar moesten vaak onnodig medicatie gebruiken. De Whistler heeft daaraan een einde gemaakt. Inmiddels is het handzame apparaatje voor iedere huisarts beschikbaar. PONTES MEDICAL

In 2007 zette Lindenhovius binnen het UMC Utrecht Pontes Medical op. Samen met mkb-bedrijven ontwikkelen zij oplossingen waarbij praktische bruikbaarheid, vernieuwende technologie en slim design hand in hand gaan. Die Pontes-aanpak is ook geïmplementeerd in het AMC en het VUmc. FINALISTEN

Ir. Karianne Lindenhovius was een van de drie finalisten dit jaar. De andere twee waren ir. Daan Bruggink (ORGA architect) en ing. Mozafar Said (Ingenieursbureau Gemeente Rotterdam). Peter Madlener (MOCS) ontving uit handen van KIVI president Van Pernis het predicaat Aanstormend Ingenieurstalent. Lindenhovius is komend jaar ingenieursambassadeur en zal in die rol bij evenementen en in de media de maatschappelijke rol van ingenieurs uitdragen. Zij neemt het stokje over van ir. Pieter Kool, Director 3D Design bij G-Star Raw, die in 2013 Ingenieur van het Jaar was.

29-09-14 12:35

Newtonstraat 19-G 3902 HP Veenendaal

WEREVA AGENTUREN

T 0318 - 552492 F 0318 - 525294 Info@factumadvies.nl www.factumadvies.nl

Indicaties

Wereva agenturen presenteert: Nieuw ‘Special Tomato’ producten in Nederland. Diverse zitvoorzieningen en wandelwagens voor een verrassend lage prijs.

Detachering

Dalvoordeweg 4A 7688 PT Daarle Telefoon: 06 - 23 26 08 83 E-mail: info@wereva.nl Internet: www.wereva.nl

Beleid en Advies

13072

12046

Stank is verleden tijd

Scholing

Urinestank in toiletten wordt vaak veroorzaakt door vervuiling in de voegen van tegelvloeren en wanden. Met een nieuw concept kan schoonmaakbedrijf Vastenburg de voegen weer geheel reinigen waardoor de stank ook verdwijnt.

Aanbesteden

Na de reiniging word de vloer behandeld, waardoor hij beter schoon te houden is en de urine niet meer in de voegen kan trekken. Indien nodig gaan we verder dan alleen het reinigen van de vloer, de wanden en het sanitair kunnen ook in zijn geheel meegenomen worden. Ook kunnen de toiletpotten worden verwijderd en weer herplaatst na het reinigen.

Letselschade

De ervaren en gediplomeerde medewerkers van schoonmaakbedrijf Vastenburg draaien er hun handen niet voor om. En natuurlijk komen onze professionals alleen bij u over de vloer wanneer het u het beste uitkomt, want wij willen u niet storen bij úw werk.

Al meer dan 10 jaar adviseert Factum overheden op de beleidsterreinen welzijn, zorg en wonen met als doel efficiënte en eerlijke verdeling van zorg, maatschappelijke inzet en middelen. Wij ontwikkelden ons tot een waardevolle en betrokken partner voor opdrachtgevers in heel Nederland door inbreng van onze praktijkervaring, deskundigheid op het gebied van weten regelgeving en een innovatieve kijk op actuele ontwikkelingen. Wij staan u graag bij met onze expertise en bieden zo nodig extra capaciteit, om samen te werken aan oplossingen die ook op langere termijn blijven werken. 12011

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 30

29-09-14 12:35

ZIEZORG 31

ZORG AANTREKKELIJKE WERKGEVER Ondanks alle ontwikkelingen in de zorg, blijkt de zorgsector de meest aantrekkelijke sector om in te werken. Dit blijkt uit het jaarlijkse werkgever imago-onderzoek van Randstad onder 13.501 mannen en vrouwen (tussen 18 en 65 jaar). Het onderzoek geeft inzicht in wat voor werknemers de belangrijkste aspecten in een baan zijn en welke werkgevers en sectoren hier hoog op scoren. Van de ondervraagden geeft 37 procent aan dat de zorg voor hen de meest aantrekkelijke sector is. De zorgsector scoort in het onderzoek vooral hoog op ‘interessante baaninhoud’. Ook staat de zorg onder de respondenten bekend als sector met goede carrièremogelijkheden en een goede werksfeer. Ook werkgevers komen goed uit de bus. Vier ziekenhuizen staan in de top-10 van non-profit bedrijven. Het AMC, het Antonius Ziekenhuis, het lUMC en het erasmus MC staan op nummers drie, vier, zes en acht in de top-10 meest aantrekkelijke werkgevers.

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 31

29-09-14 12:35

32 K.O.R.T.

Philadelphia kiest Careware

ven. Wel neemt het profijt af dat mensen op oudere leeftijd hebben van de overheid. Dat concluderen de CPB-onderzoekers Bert Smid, Harry ter Rele, Stefan Boeters, Nick Draper, André Nibbelink en Bram Wouterse in het CPB Boek ‘Minder zorg om vergrijzing’.

en Welzijn van Tilburg University. Binnen de leerstoel richt zij zich op ketenzorg, met bijzondere aandacht voor downsyndroom en het immuunsysteem.

Meer iNfo: WWW.CPB.Nl

Philadelphia Zorg heeft gekozen voor het planning- en registratieplatform Careware van zorgICTaanbieder helpLine. Circa 400 zorgverleners, werkzaam in heel Nederland, werken inmiddels met een iPad mini voor het plannen en registreren van de uren die betrekking hebben op de ondersteuning aan mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking. Ook voor het registreren van de contacten die via beeldbellen plaatsvinden, wordt Careware gebruikt. Philadelphia is de eerste organisatie uit de gehandicaptenzorg in Nederland die op deze wijze uren registreert.

Minder zorg om vergrijzing Het houdbaarheidssaldo van de Nederlandse overheidsfinanciën is omgebogen van een fors tekort naar een klein overschot van 0,4% van het bruto binnenland product (bbp), ofwel 3 miljard euro. Deze ombuiging is vooral het gevolg van het kabinetsbeleid van de afgelopen jaren. Hierdoor kan het huidge niveau van overheidsvoorzieningen betaalbaar blijven, zonder verdere aanpassingen in collectieve inkomsten en uitga-

Sphinx

Zorgprofessionals hebben behoefte aan een tool waarmee ze gemakkelijk een elektronisch patiëntendossier (ePD) en andere medische gegevens kunnen raadplegen, zonder een laptop mee te dragen of naar een desktop computer te lopen. Dock2office komt met de Sphinx, ’s werelds eerste intelligente docking station voor iPads en tablets. De Sphinx is gelanceerd via Kickstarter. De Sphinx maakt gebruik van patent pending D2O-technologie. Deze technologie in combinatie met de beschikking over een muis en pc toetsenbord maakt het mogelijk om in een virtuele desktopomgeving met elke bedrijfsapplicatie te werken op een iPad. Een ideale oplossing voor mensen die op verschillende locaties werken, maar niet continu meerdere apparaten willen meenemen of raadplegen.

Bijzonder hoogleraar ketenzorg Esther de Vries, verbonden als kinderarts-infectioloog/immunoloog en Decaan Wetenschap & Innovatie aan het Jeroen Bosch Ziekenhuis, is benoemd tot bijzonder hoogleraar Ketenzorg aan de Tilburg University. De leerstoel is ondergebracht bij Tranzo, het Wetenschappelijk Centrum voor Zorg

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 32

De Vries gaat zich met een aantal hoofdvragen bezighouden. Welke factoren spelen een rol bij het al dan niet adequaat ontvangen van multidisciplinaire zorg voor alle individuen met downsyndroom in de keten? Hoe zijn deze factoren te beïnvloeden? Hoe kan de herkenning van tekorten aan afweerstoffen (antistofdeficiëntie) in de zorgketen effectief worden vergroot? Het streven is om de resultaten van deze studies ook toepasbaar te laten zijn voor andere gebieden. Het doel is patiënten zo veel mogelijk te laten profiteren.

Verborgen gezichten

Van de Nederlandse volwassen bevolking verwondt 0,01 tot 4 procent zichzelf wel eens bewust. 65 procent tussen de 25 en 54 jaar komt hierdoor op de Spoedeisende Hulp terecht. Snijden, krassen of branden zijn de meest voorkomende manieren van zelfbeschadiging (bron: LSZelfbeschadiging). Toch wordt dit onderwerp vaak afgedaan als een relatief onschuldige ‘puberkwaal’. ‘Hoewel het thema de afgelopen jaren meer aandacht heeft gekregen, is het taboe over zelfbescha-

diging nog groot, en bij volwassenen helemaal,’ zegt Nora de Ruyter, ambassadeur van Fonds Psychische Gezondheid en auteur van de semi-autobiografische roman ‘Verborgen Gezichten’, die gaat over een 28-jarige kunstfotografe die zichzelf verwondt. De 31-jarige schrijfster heeft persoonlijk ervaring met een bipolaire stoornis en een borderline persoonlijkheidsstoornis. Van de laatste is automutilatie een veel voorkomend kenmerk. De Ruyter heeft in haar roman de wereld van de psychiatrie en therapie vermeden en beschrijft vooral het verhaal van een vrouw die haar plek probeert te vinden in de maatschappij. iNfo: WWW.NorADerUyTer.Nl

Nieuwe bestemming Gelders Hof

Gelders Hof, onderdeel van zorginstelling Attent wonen welzijn zorg, is onlangs officieel omgedoopt. De namen voor de twee nieuwe initiatieven die in het voormalige verpleeghuis ondergebracht worden, zijn Hofstaete en Intermezzo. De nieuwe namen passen bij de nieuwe diensten die Attent wwz vanuit de zorglocatie levert. Hofstaete biedt mensen met specifieke zorgvragen een beschermd thuis. Intermezzo levert eerstelijnszorg en tijdelijke zorg met en zonder verblijf voor ouderen die thuis wonen. De transitie van een traditioneel verpleeghuis naar de twee nieuwe initiatieven is al in volle gang. Nu is het moment aangebroken dat alle nieuwe diensten, van een laagdrempelige fitnessgroep voor alle ouderen in de regio tot een speciale woongroep voor dementerenden met gedragsproblemen, beschikbaar zijn voor bestaande en nieuwe cliënten.

29-09-14 12:35

K.O.R.T. 33

Onbetaalde rekeningen

ActiZ-leden hebben in 2013 voor 81 miljoen euro zorg geleverd waarvoor niet is betaald, zo blijkt uit onderzoek van ActiZ naar de overproductie 2013 door zorgkantoren. Terwijl het geld wel bij de zorgkantoren op de plank ligt. ActiZ vindt dat rechtmatig geleverde zorg gewoon betaald moet worden en wil daarover overleg met het ministerie van VWS, de Nederlandse Zorgautoriteit en ZN. De helft van de zorgorganisaties die zorg thuis leveren, levert meer zorg dan vooraf met het zorgkantoor was afgesproken (overproductie). Uit het onderzoek blijkt dat zij per organisatie gemiddeld € 213.000 tekort komen. Van de organisaties die intramurale zorg leveren komt 58% tekort en gaat het om een bedrag van gemiddeld € 221.000 aan overproductie per zorgorganisatie. Opgeteld is dat € 49 miljoen euro bij alle deelnemers aan het onderzoek samen. Voor de hele branche van verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg gaat het in 2013 om € 81 miljoen. Dat is bijna € 32 miljoen hoger dan in 2010. Opvallend is dat vooral de kleinste en de grootste zorgorganisaties bovengemiddeld te maken hebben met zorg die niet is vergoed. ActiZ pleit er al jaren voor dat zorgkantoren de zorg inkopen op basis van de werkelijke zorgvraag. Dat is ook van belang voor de transitie in de langdurige zorg. Daar hoort bij dat de rechtmatig geleverde zorg wordt betaald. Het geld is er wel. Door het AWBZbekostigingssysteem blijven er echter jaarlijks grote bedragen onbenut voor de zorg.

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 33

www.zusterindebuurt.nl Sinds 19 mei staan de virtuele deuren van Zusterindebuurt.nl open. Een unieke thuiszorginstelling met professionele zzp zorgverleners, die met eigen gekozen teams wijkgerichte thuiszorg verlenen in een organisatie die alle administratieve ballast uit handen neemt. Zusterindebuurt is een franchiseorganisatie waarbij iedere zzp’er zijn of haar eigen onderneming drijft en gebruikmaakt van geïntegreerde ondersteuning om het bedrijf tot een succes te maken. Zusterindebuurt ondersteunt bij de onderhandelingen met gemeenten en zorgkantoren met professionele onderhandelaars. De voor de zzp’ers ingewikkelde wijze van het verwerken van indicaties naar inzet zorg en elektronische facturering wordt ook geregeld. De zzp’er beschikt over de indicaties online en kan zelf de communicatie met het zorgkantoor elektronisch laten verlopen. De hele boekhouding wordt verzorgd, alle vereisten rondom cliëntenraad en klachtencommissie zijn geregeld, online heeft de zzp’er de beschikking over zo’n 150 verschillende opleidingen. Verder zijn in een streng beveiligde omgeving dossiers van cliënten alleen voor de betrokken zzp’ers in te zien en natuurlijk voor de cliënt zelf. Ook zorgprotocollen zijn via deze zelfde omgeving beschikbaar. Door een centrale inkoop zijn er bovendien interessante collectieve voordelen op verzekeringen en pensioen realiseerbaar. Zusterindebuurt is mogelijk gemaakt door het softwareconcept van Qustify.

Vincent van Gogh kiest CareCTRL

GGZ organisatie Vincent van Gogh heeft een contract ondertekend voor de implementatie van CareCTrl, de erP oplossing van Pinkroccade Healthcare. Met de keuze voor CareCTRL wil Vincent van Gogh de bedrijfsvoeringsprocessen verder optimaliseren. Naast ziekenhuisimplementaties bij onder andere AMC, Amphia, Rijnstate, Slingeland, VieCuri en ZXL gaat CareCTRL zich nu ook begeven op de GGZ-markt. Vincent van Gogh koos voor een zogenaamd ‘single vendor approach’, waardoor het t e c hnis c h ap plic a t ieb e h e er én het technisch infrastructuurbeheer van Care-CTRL (en verschillende andere softwareproducten) worden gehost in de cloudoplossing van PinkRoccade. Dit moet winst opleveren in het terugdringen van complexiteit, beheerlast en implementatietijd. Met de implementatie van CareCTRL gaat Vincent van Gogh gebruikmaken van de modules Finance & Control, Inkoop & Logistiek, Service & onderhoud en Personeel & organisatie (Hr) & Payroll. Alle modules gaan live op 1 januari 2015, met uitzondering van HR en Payroll.

Cross-culture aspecten van dementie Op 10 oktober vindt het congres ‘Cross-culture aspecten van dementie’ plaats bij Casa 400 in Amsterdam. Artsen en psychologen die regelmatig werken met dementerende patiënten van niet-westerse afkomst, krijgen tijdens dit congres veel actuele

informatie en praktische handvatten over dementiediagnostiek bij deze patiëntengroep. Er wordt aandacht besteed aan dementiediagnostiek, epidemiologie, migratiegeschiedenis en gezondheidsstatus van oudere migranten. Het congres wordt georganiseerd door Uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum en is bedoeld voor geriaters, neuropsychologen, psychiaters, gespecialiseerde verpleegkundigen en huisartsen. INFO: WWW.BSL.NL/CCD

ironHand Roessingh Research and Development is in samenwerking met het Nationaal Ouderenfonds het ironHand project gestart in Nederland. Het project ontwikkelt een robotische handschoen voor ouderen die een verminderde handfunctie ervaren als gevolg van variërende gezondheidscomplicaties (artritis, beroerte, neuropathieën) en leeftijdsgerelateerd verlies van spiermassa. De ironHand handschoen voegt extra kracht toe aan de handgreep en andere relevante handbewegingen, waardoor ouderen ondersteund worden in hun alledaagse activiteiten. Daarnaast wordt een monitorfunctie toegevoegd via adaptieve trainingssoftware met oefeningen die op een extern scherm worden weergegeven (zoals een tv, pc of smartphone), waarmee de handschoen kan worden verbonden. Het oefenprogramma wordt gepersonaliseerd met behulp van gegevens uit de omgeving voor motivatie. Sensoren in de handschoen zullen daarbij ook informatie verzamelen over het gebruik van de handschoen, wat draadloos wordt verstuurd naar het scherm. Dit systeem stelt gebruikers in staat om veranderingen in grijpfunctie tijdens het dagelijks leven bij te houden, wat niet alleen ouderen kan identificeren die een verhoogd risico hebben op een functionele beperking, maar ook strategieën ondersteunen om spierkracht en handfunctie te trainen. iNfo: WWW.iroNHAND.eU

29-09-14 12:36

34 K.O.R.T.

Blik in de toekomst

foto: Markus Steur-Fraunhofer

Eind juni konden Nederlandse en Duitse ondernemers een blik werpen in futuristische ruimtes en innovatieve bouw werken. Op deze dag vond op initiatief van het INTERREG IV-A project ‘2 connect Business’ een bezoek aan het Fraunhofer-inHaus-Zentrum in Duisburg plaats, een Europees onderzoekscentrum naar intelligente ruimtes en gebouwen. De organisatie van de bijeenkomst was in handen van de Nederlands-Duitse Handelskamer (DNHK). Het Fraunhofer-inHaus-Zentrum in Duisburg is een Europees onderzoekscentrum dat in samenwerking met onderzoeksinstellingen en bedrijven intelligente ruimtes en gebouwen ontwikkelt voor wonen en werken. Sinds 2003 zijn hier 220 innovatieve objecten ontwikkeld die succesvol op de markt zijn gebracht. Na een introductie van Volkmar Keuter, directeur van het Fraunhofer-inHaus-Zentrum, vond er een rondleiding door het gebouw plaats. Deelnemers kwamen meer te weten over energiebesparende materialen, innovatieve bouwtechnieken, geoptimaliseerde kantoor- en hotelruimtes en veiligheidsoplossingen in de zorg. Vervolgens stonden er twee parallelle workshops op het programma onder leiding van experts van het Fraunhofer-inHausZentrum en vertegenwoordigers van Nederlandse brancheverenigingen. In de workshops kwamen de toekomst van energiemanagement en van de gezondheidszorg aan de orde. Gedurende de dag stond kennis- en ervaringsuitwisseling tussen de Nederlandse en Duitse deelnemers centraal. Er was voldoende gelegenheid voor het aanknopen van nieuwe contacten met ondernemers uit het buurland.

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 34

Bewegingsmonitor Zorgverleners kunnen ouderen met een hoge kans op vallen beter herkennen door de hoeveelheid en kwaliteit van het dagelijks bewegen te meten. Dit blijkt uit promotieonderzoek van bewegingswetenschapper Kim van Schooten. Hierdoor kunnen ouderen met een hoge valkans sneller geholpen worden en kunnen vallen en valletsels worden voorkomen. Een op de drie personen van 65 jaar of ouder valt minstens eens

per jaar. Van Schooten ontdekte dat ouderen met een verhoogde valkans goed kunnen worden herkend door te meten met een bewegingsmonitor. Zij onderzocht bij 169 ouderen welke risicofactoren het wel of niet vallen in de zes maanden na de meting bepaalden. De hoeveelheid en kwaliteit van het dagelijks lopen bleken belangrijke voorspellers voor vallen te zijn en zijn bovendien relatief eenvoudig te meten. Ook bleken ouderen met een slechte loopkwaliteit vaker te vallen wanneer zij veel lopen, terwijl ouderen met een goede loopkwaliteit juist minder vaak vallen wanneer zij veel lopen. Dit kan verklaren waarom beweegprogramma’s vaak beter werken bij gezondere ouderen en geeft aanknopingspunten voor effectievere programma’s.

Fontys ICTalent Award Joyce Pisters (24) heeft samen met NoXqs Zorginnovaties het hulpmiddel Wijzer ontwikkeld. Wijzer biedt mensen met een verstandelijke beperking duidelijkheid en houvast in verschillende situaties. Joyce Pisters won met

dit afstudeerproject de Fontys ICTalent Award en kreeg van de examencommissie de hoogst mogelijke beoordeling, een tien. Het hulpmiddel Wijzer kan door verschillende groepen worden gebruikt. Zo kunnen mensen met lichte dementie met hulp van Wijzer controleren of ze het gas niet aan hebben laten staan. En wanneer ze ‘s nachts gaan dwalen omdat ze verward of bang zijn, kan Wijzer dit gedrag herkennen, de persoon gerust stellen, de partner wekken of de wijkverpleegkundige waarschuwen. Ook kan het hulpmiddel een compliment geven wanneer iemand een situatie of activiteit zelfstandig heeft uitgevoerd. De mogelijkheden zijn in principe eindeloos. Wijzer spoort relevante informatie op over een bepaalde situatie met behulp van sensoren en open data. Joyce gebruikte sensoren van een smartphone en een headset voor hersenactiviteit. Het idee is om meerdere sensoren te koppelen die bijvoorbeeld in een armband zijn verwerkt. De gegevens kunnen worden opgeslagen voor latere analyse.

Congres Moderne Dementiezorg Op 24 november 2014 vindt in het NBC in Nieuwegein de zesde editie plaats van het Landelijk Congres Moderne Dementiezorg. Vernieuwende ontwikkelingen uit de dagelijkse dementiepraktijk worden gecombineerd met de laatste inzichten uit wetenschappelijk

onderzoek. Speciale aandacht gaat uit naar wat mensen met dementie nog wel kunnen. Dit congres kenmerkt zich door de vele disciplines die elkaar ontmoeten en inspireren. Afgelopen jaar waren er bijna duizend deelnemers. Het congres wordt georganiseerd door StudieArena en zorginnovatiebureau DAZ in samenwerking met het Alzheimercentrum van het VU medisch centrum, Alzheimer Nederland, het Trimbosinstituut en het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen. iNfo: WWW.STUDieAreNA.Nl/ CONGRESAGENDA

Voorspellen ziekte-uitbraak

Healthmap maakt het mogelijk om real-time de uitbraak van ziektes te volgen. Sterker nog, negen dagen voordat de wereld ervan op de hoogte was, constateerde de software de uitbraak van de ebola-epidemie. Ook het RIVM maakt al gebruik van deze technologie. Het programma Healthmap is ontwikkeld door epidemiologen en softwareontwikkelaars en analyseert medisch nieuws dat online verschijnt. Zo worden onder andere tienduizenden bronnen gescand, zoals social media accounts van artsen, lokale nieuwssites en sites van lokale overheden. Hiermee ontstaat een enorme, gratis toegankelijke database met veel informatie, waarin patronen herkend kunnen worden. Met het programma kunnen ziekte-uitbraken eerder geïdentificeerd en gelokaliseerd worden en bovendien kunnen oorzaken sneller gevonden worden. Er kunnen zelfs alerts worden ingesteld, waardoor je automatisch op de hoogte wordt gehouden van de uitbraak van een bepaalde ziekte of epidemieën in een bepaald land of gebied.

29-09-14 12:36

K.O.R.T. 35

Werkplaatsen autisme De twee academische werkplaatsen, Samen Doen en Reach-Aut, zijn van start gegaan. Zij zullen door samenwerking bijdragen aan een landelijk dekkende kennisinfrastructuur op het gebied van autismespectrumstoornissen. ZonMw stimuleert de twee academische werkplaatsen autisme voor een periode van vier jaar. De werkplaatsen leveren een grote eigen bijdrage om hun ambities te realiseren. Deze academische werkplaatsen bundelen kennis en ervaring op het gebied van autisme en gaan een verbinding aan met de commissie Vanuit Autisme Bekeken, geïnitieerd door het ministerie van VWS. Meer koppeling tussen het werk van de hulpverleners uit de praktijk en het academische onderzoek naar autisme komt de behandeling en begeleiding van mensen met autismespectrumstoornissen ten goede. Het programma Academische Werkplaatsen Autisme komt voort uit de reactie van het kabinet op het advies ‘Kennisinfrastructuur autismespectrumstoornissen’ van de Gezondheidsraad (2012).

Voortgemak

In de regio Twente is Voortgemak van start gegaan. Voortgemak wil mensen helpen langer zelfstandig te blijven wonen en actief te zijn, onafhankelijk van familieleden, kennissen of buren. Voortgemak wil cliënten ondersteunen met betaalbare diensten op maat en bemiddelt tussen hulpvrager en hulpverlener. Voortgemak helpt mensen met een beperking, zoals mensen met een handicap, chronisch zieken of ouderen, langer zelfstandig te blijven wonen door het aanbieden van een breed scala aan diensten, waaronder

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 35

het uitlaten van de hond, hulp in de huishouding, het samen boodschappen doen of het regelen van gezelschap. Indien de hulpvraag niet onder de AWBZ of WMOzorg valt, kan Voortgemak een passende en betaalbare oplossing bieden. De diensten worden aangeboden in een arrangement met een vast, concurrerend, uurtarief. Voortgemak biedt diensten en huishoudelijke hulp op particuliere basis. Dit houdt in, dat er geen indicatie nodig is.

‘Gemeente als kinderpsychiater?’

Onlangs is het boek ‘De gemeente als kinderpsychiater?’ verschenen van onderzoeksjournalist Herman Jansen. Het boek geeft aan de hand van acht interviews een beeld van de verwachtingen en angsten ten aanzien van het feit dat vanaf 1 januari 2015 gemeenten financieel en inhoudelijk verantwoordelijk zijn voor het aanbod van de jeugd-ggz. Herman Jansen interviewde een verontruste ouder, een hoogleraar kinderpsychiatrie, een kinderpsychotherapeute, een onderzoekster, een onderwijsbestuurder, twee managers van een gemeente en een huisarts. Dit boekje geeft een genuanceerd beeld van hoe door deskundigen met uiteenlopende belangen over de transitie van de jeugd-ggz, en de daarbij horende bezuiniging van vijftien procent, wordt gedacht. Het toont een beeld van reële verwachtingen,

maar ook van angsten, gebaseerd op feiten, ideeën en ervaringen uit het verleden. Het laat de uitdagingen zien waar gemeenten en ggz-professionals voor staan. Hoewel nog veel onduidelijk is, wordt langzaam maar zeker zichtbaar hoe de wereld van de jeugdggz er in de nabije toekomst uit zal zien. Info: www.uitgeverijpepijn.nl

Barrièrevrije wc’s Voor levensloop bestendig bouwen en toiletruimten voor mindervaliden zijn barrièrevrije wc’s gewenst met steunarmen en praktische mogelijkheden voor het spoelen. TECE biedt een eenvoudige oplossing in de vorm van twee houten bevestigingsplaten die aan de zijkant van een standaard TECE inbouwreservoir bevestigd kunnen worden. Op deze ruim bemeten bevestigingsplaten kan elk merk en type steunarm probleemloos worden vast ge-

schroefd. Meer functies, zoals afstandsbediening, biedt het speciale TECEgeronto inbouwreservoir. Dit inbouwreservoir is ook universeel inzetbaar. Het spoelen kan draadloos, via de bedieningsknop op de steunarmen of via de wc-bedieningsplaat plaatsvinden. Dankzij de voorgemonteerde loze leidingen kunnen de kabels voor bediening via de steunarmen, eenvoudig worden aangesloten. Door de vaste positionering van de montageplaten aan de zijkanten, is de juiste montage van de steunarmen volgens de normeringen gewaarborgd.

morgen kunt u haar gerust weer een vraag stellen

Bel de gratis KWF Kanker Infolijn 0800 - 022 66 22 Al uw persoonlijke vragen over kanker persoonlijk beantwoord

29-09-14 12:36

CafĂŠ del Mar: Koffie met een verhaal Het is het meest gedronken drankje van Nederland. Koffie. Het wordt gebrand, gezet en gedronken in oneindig veel soorten en maten. Maar weten we eigenlijk wel wat we drinken? Waarin onderscheidt een goede koffieboon zich van een slechte? Daar draait het om bij CafĂŠ del Mar: eerlijke en verfijnde koffiebonen.

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 36

29-09-14 12:36

CAFE DEL MAR Haaglanden Laan van Zuid Hoorn 61 2289 DC Rijswijk Tel. 06 29 24 05 90 Groot-Amsterdam Raamgracht 12 hs 1011 KK Amsterdam Tel. 06 14 03 69 14 Utrecht Betje Wolfflaan 41 3768 XW Soest Tel. 06 11 75 01 12 E: info@cafe-del-mar.com

Café del Mar is een opkomend fair trade koffiebedrijf. Sinds drie jaar importeren ze 100% Arabica-koffie uit het zuidwesten van Guatemala. De vulkanische bergen van de Sierra Madre bieden ideale omstandigheden om de rode koffiebes langzaam te laten groeien. Ongeveer om de dertig jaar zijn er vulkaanuitbarstingen waardoor extra stikstof de bodem nog rijker maakt. Dit in combinatie met de grote hoogte van 1.500 meter, lichte regenval en regelmatige zon zorgt voor één van de allerbeste koffiesoorten ter wereld: de Stricktly Hard Bean, ook wel Arabica Platanillo. Deze bonen zijn in tegenstelling tot de andere bonensoort Robusta zachter en verfijnder van smaak. Kenners beschrijven de koffie als een volle body met een evenwichtige zuurgraad. Daarnaast bevat Arabica een lager cafeïnegehalte, dat ligt tussen de 0.8 - 1.3 procent. Bij de Robusta-boon is dit het dubbele.

Maar kwalitatief hoogstaande koffie is nog geen eerlijke koffie. Daarom heeft Café del Mar de handen ineen geslagen met stichting Soli-

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 37

daridad. Volgens hen is eerlijke en duurzame handel het beste middel om de levensstandaard van mensen in ontwikkelingslanden structureel te verbeteren. Vaak ontvangen boeren lage prijzen voor hun producten en gebruiken daardoor noodgedwongen chemische bestrijdingsmiddelen uit angst om hun oogsten en dus hun inkomen te verliezen. Solidaridad traint boeren in nieuwe landbouwtechnieken, helpt coöperaties opzetten en zorgt voor een eerlijke prijs voor hun producten. Ook de positie van vrouwen op het platteland wordt versterkt. Zij krijgen een analfabetiseringcursus en eigen taken bij het verbouwen van koffie. Café del Mar doneert per verkochte kilo één dollar aan deze projecten in Guatemala. Ook hier houdt het verantwoord ondernemen niet op. Van de bonen tot aan de verpakking heeft eigenaresse Ingrid de Visser een verhaal. Zo is de koffie ook Rainforest Alliance gecertificeerd. De koffieboeren moeten voldoen aan een lijst met meer dan 200 zware eisen om het tropisch regenwoud te beschermen.

I: www.cafe-del-mar.com

Het gebruik van giftige stoffen wordt bijvoorbeeld tot een minimum beperkt op de koffieplantages. Dit levert naast een schonere natuur ook gezondere koffie op. Als de groene koffieboontjes zijn gebrand in een kleinschalige branderij onder de rook van Amsterdam, gaan ze in biologisch af breekbare en recyclebare zakken. Deze zakken worden gestickerd in Scorlewald, dit is een instelling waar mensen met een geestelijke beperking werken. Zo dragen ook zij hun steentje bij aan het eindproduct. Met koffie van Café del Mar weet u dus wat u drinkt. Naast een aromatische espresso of cappuccino, helpt u ook nog mee aan een betere en verantwoorde wereld.

29-09-14 12:36

Verzorging van kinderen en (jong)volwassenen

13193

Een veilige behandelplek met ruimte om vrij te bewegen. Dat is de ideale situatie om een lichamelijk gehandicapt kind een verzorging te geven. De Cura van Maatwerk is geschikt voor allerlei omstandigheden. Van standaard lichaamsverzorging, zoals een fijne wasbeurt, tot medische behandelingen, zoals katheterisatie. De tafel is vriendelijk voor alle gebruikers. Hij is ergonomisch verantwoord, zodat u niet fysiek wordt belast. Hij heeft een sterke bekleding, die ook nog eens lekker warm aanvoelt. Èn de Cura is elektrisch in hoogte verstelbaar.

Alles onder één dak Top kwaliteit

Groot assortiment

Bedden

Badlinnen

Bedlinnen

Tafellinnen

keukentextiel KOOK

Doeken en Sloven

Baby

Zorg

Nautique

De Smurfen

Licenties

Dekbed & Kussens

Bio-katoen/Max Havelaar

Maatwerk B.V. Nieuwe Havenweg 5 NL-6827 BA Arnhem t. +31 (026) 3512247 sales@kindermeubilair.nl www.kindermeubilair.nl

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 38

Makkelijk, voordelig en snel

www.textielwinkel.nl info@textielwinkel.nl Run 4318-A 5503 LN Veldhoven - T 088 - 572 76 01 - F 088 - 572 76 99 11080

12105

29-09-14 12:36

ZIEZORG 39

JONGEREN KOKEN VOOR BEHANDELAREN Ter ere van het zesjarige jubileum van de Poliklinische revalidatie Jongeren (PrJ) bij Sophia revalidatie Den Haag, kookten (oud-)patiĂŤnten voor hun behandelaren. In de keuken bereidden zeven jongeren een maaltijd, onder leiding van Tom Splinter van Kook- en Proefstudio Den Haag. onder zijn leiding gingen de jongeren de dag ervoor naar de Haagse Markt om inkopen te doen. Na een middag gezellig te hebben gewerkt in de keuken, was het tijd voor een toost. Onder luid applaus van zoâ&#x20AC;&#x2122;n twintig behandelaren kwamen de jongeren binnen met de door hen gemaakte lekkernijen. Het zorgaanbod van de Poliklinische revalidatie Jongeren (PrJ) is speciaal ontwikkeld voor jongeren in de leeftijd van 14 tot 25 jaar met een lichamelijke of cognitieve beperking. De overgang van kind naar volwassene is voor een jongere al lastig genoeg, zeker in combinatie met een beperking. Samen met behandelaren werken de jongeren aan verbeteringen op het gebied van communicatie, mobiliteit, verzorging, wonen, dagbesteding en relaties. Na landelijk wetenschappelijk onderzoek, waaruit bleek dat er behoefte is aan op maat gesneden zorg voor jongeren en aandacht voor transitieproblematiek, is Sophia Revalidatie in februari 2008 gestart met de PrJ. MEER INFO: WWW.SOPHIAREVALIDATIE.NL/JONGEREN

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 39

29-09-14 12:36

Colofon oktober 2014 44ste jaargang Verspreidingsgegevens Het Tijdschrift voor Verzorging en

Advertentie- en Orderadministratie

Beheer wordt verspreid onder alle

studio@aprmediagroep.nl

offi cieel geregistreerde ver zorgings- geriatrische instellingen, ziekenhuizen,

Abonnementenadministratie

revalidatiecentra, jeugdinstellin-

APr Media abonneeservice

gen en -opvang, thuiszorgcentrales,

Postbus 2238

Wmo-loketten en zorgverzekeraars.

5600 CE Eindhoven

Het verschaft directies, stafl eden en

Tel 088-2266686

hoofden van diensten informatie over

abo@aprmediagroep.nl

en verpleeghuizen, psychiatrische en

onderwerpen die betrekking hebben op management, techniek, bedrijven

Abonnementen

en diensten.

Jaarabonnement € 57,50, buitenland € 120,-, losse nummers

Bladmanagement

en/of extra bewijsnummers € 10,-

Charlotte Maassen

(exclusief verzendkosten), bijdrage

redactie@tvbzorg.nl

abonnementen binnen de doelgroep € 29,50

Redactie

Prijzen zijn exclusief BTW.

Gerard Kruijt, rob van der Puil, Betty

Abonnementen kunnen iedere maand

rombout, Pim Stegman en Carin Velt

ingaan en worden jaarlijks automatisch verlengd. Opzeggingen, uitsluitend

Redactieraad

schriftelijk, dienen uiterlijk twee

Noortje Brouwers, Gerry van der Hulst,

maanden voor het einde van de abon-

Hans van Putten, Aline Saers en erik

nementsperiode in ons bezit te zijn.

Strating

Vormgeving & Art directie

Uitgever Jaco Otto

APr Media Groep BV, Amersfoort

Druk en afwerking Veldhuis Media BV, Raalte

Uitgave APr Media Groep BV Spacelab 2, 3824 MR Amersfoort Postbus 2696, 3800 Ge Amersfoort Tel. +31 (0)33 456 70 50 Fax +31 (0)33 456 74 33 tvb@aprmediagroep.nl

‘I HAVE A DREAM’

www.aprmediagroep.nl www.tvbzorg.nl

De mistwedstrijd Ajax-liverpool, muziek van Blue Diamonds tot Pink floyd, de geur van versgebakken boterkoek en de befaamde ‘I have a Dream’ speech van Martin Luther King. Al deze herinneringen komen tot leven in De Tijdmachine, een mobiele kamer in jaren zestig stijl, waarmee de Amsterdamse zorgorganisatie Amstelring haar bewoners vitaler hoopt te maken. ‘Wij willen dat bewoners zich lekker voelen. Want mensen die goed in hun vel zitten, voelen zich energieker en doen minder een beroep op zorg. Zo levert De Tijdmachine op alle vlakken winst op’, licht Eric Hisgen, voorzitter Raad van Bestuur Amstelring, de meerwaarde van het project toe. De Tijdmachine is een initiatief van Tim Trooster (28). Het project wordt in-

ISSN 0167-0018

houdelijk gesteund door zorginstelling Amstelring en Woonz.nl, de grootste landelijke selectiesite voor seniorenwonen, service en zorg. Finan-

Aansprakelijkheid vaktijdschrift

ciële bijdragen krijgt De Tijdmachine van VSBfonds, Skanfonds, Fonds

Aan de inhoud van dit vaktijdschrift is veel aandacht besteed. Het is echter mogelijk

Sluyterman van Loo en RCOAK. Centraal staat de overtuiging dat oude-

dat de inhoud van deze uitgave verouderd, incompleet en/of incorrect is. Aan de

ren op alle vlakken opleven als ze zich even kunnen onderdompelen in de

inhoud hiervan kunnen dan ook geen rechten worden ontleend. APr groep kan niet

periode dat ze in de kracht van hun leven waren. ‘Dat maakt zo veel energie en positiviteit los’, weet Trooster na de eerste pilotweken. ‘De kracht van de herinnering zit ook in het oog voor het detail. Minutieus hebben we authentieke stoelen, tv’s, radio’s en keukenspullen bij elkaar gezocht.’

aansprakelijk worden gehouden voor de directe alsook indirecte ge volgen van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de hierin aangeboden informatie. APr groep geeft geen enkele garantie, noch aanvaardt enigerlei aansprakelijkheid met betrekking tot de inhoud, data, adviezen, verklaringen, producten of ander materiaal in het vaktijdschrift. Overname van artikelen uit deze uitgave is uitsluitend toegestaan met bronvermelding en na toestemming van de uitgever van APr groep. Alle regels met

BIJSCHRIFT FOTO: VOORAL MUZIEK MAAKT VEEL LOS BIJ OUDEREN.

AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 40

betrekking tot de Nederlandse intellectuele eigendomsrechten zijn van toepassing.

29-09-14 12:36

11133b

85120 LOD advertentie A4(energiedak)_2(outline).indd 1 11133b BU Leven Daken.indd 1 AMG14178 - TVBop Zorg 3-2014 boek.indb 3

13:28 22-09-11 12:36 14:06 29-09-14

AL ONZE KEUKENS ZIJN SLIM Scan de code en overtuig uzelf www.bribus.nl/ergoline

Bribus Dus! Uw nummer 1.

12061

12061 TVB Bribus.indd 1 AMG14178 - TVB Zorg 3-2014 boek.indb 4

02-08-12 29-09-14 14:20 12:36