Piłka jako kompas

Adam Miklasz

Mówi się, że „piłka nożna jest rzeczą najważniejszą spośród wszystkich nieważnych”. nie sądzę. uważam, że jest czymś znacznie ważniejszym. stawiam tezę, że jest ona kryształową kulą, która przepowiada przyszłość i nadchodzące zmiany – zarówno w strukturze społecznej, ale i geopolitycznej. kulisty kształt piłki nie ma tu jednak żadnego znaczenia – zbieżność kształtu jest chyba przypadkowa. Liczy się to, jak traktujemy i postrzegamy futbol. czym jest dla nas, czym był dla naszych dziadków. i w jakiej formie będzie funkcjonował w przyszłości. i fakt, że korona kielce spadła po wielu latach z ligi akurat w 2020, czyli koronawirusowym roku, nie ma tu żadnego znaczenia.

KORZenIe

Jeżeli ktoś myśli, że przesadzam, a wyrazista teza postawiona w nagłówku ma zadanie przyciągnąć uwagę czytelnika, to wyraźnie błądzi. Otóż futbol stał się spektakularnym zjawiskiem społecznym już od samego aktu poczęcia. Jest jednym z najpiękniejszych dzieciąt dziewiętnastego wieku. Stulecia, w którym świat został uporządkowany na nowo i funkcjonuje w tej formie, oczywiście ze sporymi tąpnięciami, do dziś. Stanowił odpowiedź na zachodzące wówczas zmiany społeczne i doskonale odegrał swoją rolę. Mówiąc krótko – jeżeli by nie powstał, to i tak trzeba było go wymyślić. I myślę tu konkretnie o piłce nożnej, bo przecież właśnie w dziewiętnastym wieku powstało mnóstwo rozrywek, zajmujących uwagę i czas nowo uformowanego społeczeństwa. Natomiast kluczem do sukcesu gry ze skórzaną piłką w herbie był wybitnie demokratyczny charakter tej dyscypliny sportu – kopanie futbolówki nie wymagało przecież żadnych poważnych nakładów finansowych. Wystarczył kulisty przedmiot, dwa kamienie, kawałek placu i banda entuzjastów. Entuzjaści – czyli drugi powód, dzięki któremu to właśnie futbol wdarł się w serca mas. Liczba mnoga wskazuje wyraźnie, że mówimy o sporcie zespołowym. To z ekipą, grupą, bandą entuzjastów mogła utożsamiać się większa zbiorowość. To batalion, pułk, szwadron reprezentował nas w walce z tamtymi. Batalistyczna leksyka została zastosowana nieprzypadkowo – mecz stawał się względnie bezpiecznym zamiennikiem wojen, lub chociażby bójek ulicznych. A czasy były takie, że chętnych do rozstrzygania przeróżnych sporów było na pęczki. pIeRWsZe pODZIAły

Piłka nożna w formie, jaką znamy, została wymyślona w Wielkiej Brytanii. Zwróćmy uwagę na fakt, że już od samego początku tworzenie zespołów, później klubów piłkarskich, miało charakter tożsamościowy. Na początku podział przebiegał na dwóch płaszczyznach. Klasowej – z jednej strony kluby przyfabryczne, reprezentujące wielkie zakłady pracy i klasę robotniczą, a z drugiej drużyny uczelniane, pełne chłopców z arystokratycznych rodzin. Dochodzą do tego świetnie zorganizowane kluby, będące wizytówką miejskiej burżuazji i inteligencji. Druga, nie mniej ważna płaszczyzna, polegała na tożsamości lokalnej, zazwyczaj dzielnicowej – bo przecież piłka nożna swoje dzieciństwo spędziła w wielkich aglomeracjach miejskich. Jest dziewiętnasty wiek, więc niebawem pojawił się trzeci podział – ten o charakterze narodowym.

kLuBY ToŻsaMoŚcioWe

Fenomen klubów stricte narodowych dotyczył głównie Europy środkowej, wschodniej i południowej – bo przecież, w przeciwieństwie do teraźniejszości, Europa zachodnia miała wówczas charakter mocno monokulturowy. Każda mniejszość etniczna postawiła sobie za cel posiadanie drużyny sportowej, w której młodzi mężczyźni będą ćwiczyć tężyznę fizyczną. Która przyda się w przyszłości do…? Wiadomo, że w dobie szalejącego nacjonalizmu, większość ludów europejskich marzyło skrycie o wyzwoleniu spod wrogiego bata, lub też powiększeniu swojego terytorium kosztem innych. Sport, a głównie futbol, był więc swoistym