israel-kurd_18

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫‪page‬‬

‫‪11‬‬ ‫هاوكارانی ئه‌و ژماره‌یه‌‪:‬‬ ‫دینۆ دانیاڵ –ئیسرائیل‬

‫به‌رپرسانی ئێرانی وه‌رزشیان كردووه‌ت ‌ه گۆڕه‌پانی ملمالنێی سیاسی دژی ئیسرائیل‬

‫ئازاد میران‪-‬ئیسرائیل‬ ‫بارزان ئیبراهیم‬ ‫شۆرش گوڵكار‬ ‫عوسمان شێخ‬ ‫دیاری محه‌مه‌د‬

‫‪page‬‬

‫‪19‬‬ ‫فۆبیای پێوه‌ندیی كورد و جوو و راستكردنه‌وه‌ی رێڕه‌وی مێژوو‬

‫‪page‬‬

‫‪42‬‬ ‫بنك ‌ه ناوكه‌یییه‌كانی ئێران بۆ ئیسرائیل هه‌رده‌م مه‌ترسی و خاڵی هێرشن‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪1‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫لبنان ل ‌ه نێوان ئه‌ردۆگان و‬ ‫ئه‌حمه‌دی نه‌ژاددا چی به‌سه‌ر دێ؟‬

‫سه‌رووتار‬ ‫مه‌ولوود ئافه‌ند‬ ‫ی دواییی سه‌رۆك وه‌زیراتی توركیا ره‌جه‌ب‬ ‫سه‌ردانه‌كه‌ ‌‬ ‫ه جێگه‌ی‬ ‫ته‌یب ئه‌ردۆگان بۆ لبنان له‌و قۆناخه‌دا‪ ،‬بووه‌ت ‌‬ ‫سه‌رسووڕمانێكی زۆر هه‌م له‌ ناوه‌خۆی توركیا و هه‌م‬ ‫ه ناوه‌خۆی ئیسرائیل‪ ،‬ئه‌ردۆگان و ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد‬ ‫ل‌‬ ‫له‌م دوایییانه‌دا سه‌ردانی واڵتی لبنانیان كرد و له‌وێش‬ ‫به‌ تووندترین شێو ‌ه هێرشیان كرده‌ سه‌ر ئیسرائیل‪،‬‬ ‫ه پێوه‌ندیی‬ ‫ئه‌و سه‌ردانه‌ی ئه‌ردۆگان له‌ كاتێكدایه‌ ك ‌‬ ‫نێوان توركیا و ئیسرائیل له‌ دوای كۆنفرانسی داڤۆس و‬ ‫ه‬ ‫هێرشی ئیسرائیل بۆ سه‌ر كه‌شتیگه‌ڵی به‌ناو "ئازادی" ك ‌‬ ‫توركیا به‌مه‌به‌ستی شكاندنی گه‌مارۆی سه‌ر كه‌ره‌تی غه‌ز ‌ه‬ ‫ه قوربانیی‬ ‫ه بوونه‌ت ‌‬ ‫و یارمه‌تیدانی دانیشتووانی غه‌ز ‌ه ك ‌‬ ‫شه‌ڕ و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی كۆماری ئیسالمی و رێكخراوی‬ ‫تیرۆریستی حه‌ماس له‌ ناوچه‌كدا به‌ره‌و ساردی چووبوو‪،‬‬ ‫ه لبنان‬ ‫له‌ نێوان لێدوانه‌كانی ئه‌ردۆگان و ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد ل ‌‬ ‫جیاوازییه‌كی ئه‌وتۆ به‌دی ناكرێ و هه‌ردووك له‌ یه‌ك‬ ‫ئاراسته‌دا هێرشیان كرده‌ سه‌ر واڵتی ئیسرائیل و به‌تاوانبار‬ ‫ه دژی خه‌ڵكی فه‌له‌ستین و لبنان‬ ‫و كرده‌وه‌ی توندوتێژی ل ‌‬ ‫ناویان هێناوه‌‪ ،‬هه‌ر وه‌ك چۆن ئاماده‌یی خۆشیان پێشانداو ‌ه‬ ‫ه به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك پشتگیری له‌ خاك و گه‌لی لبنان و‬ ‫ك‌‬ ‫فه‌له‌ستین بكه‌ن‪ .‬لێره‌دا ئیسرائیل نیگرانیی خۆی نیشانداو ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر سه‌ردانه‌كه‌ی ئه‌ردۆگان و ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد بۆ‬ ‫ه ئاراسته‌ی سیاسیی ناوچه‌كه‌ی به‌ره‌و دووبار ‌ه‬ ‫لبنان‪ ،‬چونك ‌‬ ‫ه‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی شه‌ڕ و توندوتیژی ده‌چێ‪ ،‬ئه‌ویش ب ‌‬ ‫پشتگیریكردنی ئێران و توركیا له‌ رێكخراوی تیرۆریستی‬ ‫ه‬ ‫حه‌ماس كه‌ ده‌یانه‌وێ ده‌سه‌اڵتی ره‌هایان هه‌بێ ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ناوه‌خۆی لبنادا‪ ،‬ئه‌گه‌ری دروستبوونی شه‌ڕێكی ناوه‌خۆ ل ‌‬ ‫لبنان چاوه‌رۆان ده‌كرێ و ئیسرائیل زۆر به‌وردی چاودێری‬ ‫ئه‌و ره‌وشه‌ی ئێسته‌ی لبنان ده‌كات‪.‬‬ ‫سه‌ردانی سه‌رۆك وه‌زێرانی توركیا ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان‬ ‫بۆ لبنان له‌گه‌ڵ نێزیكبوونه‌وه‌ی ئه‌نجامی لێكۆڵینه‌وه‌كانی‬ ‫لێژنه‌ی فایلی تیرۆری ره‌فیق حه‌ریری سه‌رۆك وه‌زیرانی‬ ‫پێشووی لبناندایه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌ردۆگان به‌ هه‌موو شێوه‌یه‌ك داوا‬ ‫ه بۆ‬ ‫ده‌كات كه‌ جارێ با ئه‌نجامی لێكۆڵینه‌وه‌كانی ئه‌و لێژنه‌ی ‌‬

‫‪2‬‬

‫ه هه‌موو به‌ڵگه‌نامه‌كانی كه‌ له‌ده‌ست ئه‌و‬ ‫هك‌‬ ‫ه كاتێكدای ‌‬ ‫ماوی ساڵیكی تر دوا بخرێ‪ ،‬ئه‌وه‌ش ل ‌‬ ‫لێژنه‌یه‌ دایه‌‪ ،‬گومانه‌كانی سه‌ر رێكخراوی تیرۆریستیی حه‌ماس زیاتر ده‌كات‪ .‬ئه‌و لێژنه‌یه‌ش‬ ‫ه‬ ‫ه له‌سه‌ر پێشنیازی خودی واڵتی لبنان و كۆمه‌ڵگه‌ی نیوده‌وڵه‌تی پێك هاتووه‌‪ ،‬گه‌یشتوونه‌ت ‌‬ ‫ك‌‬ ‫ه یارمه‌تیی كۆماری‬ ‫ه به‌پالنی حزبواڵ و له‌سه‌ر پێشنیازی سووریا و ب ‌‬ ‫ئه‌و ئه‌نجامه‌ی ك ‌‬ ‫ئیسالمیی ئێران ره‌فیق حه‌ریری سه‌رۆك وه‌زیرانی پێشووی لبنان تیرۆر كراوه‌‪ ،‬به‌هێزبوونی‬ ‫ه چه‌كی رووبه‌رووی سیاسه‌توانانی ئه‌و‬ ‫حزبواڵ له‌ سوپای لبنان و ئه‌زموونه‌كانی رابردوو ك ‌‬ ‫ه كردووه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌نجامی ئه‌و لێكۆڵینه‌و ‌ه زیاتر پشتڕاست ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫واڵت ‌‬ ‫له‌گه‌ل ئه‌نجامی لێژنه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌ی نێوده‌وڵه‌تی له‌ كه‌یسی تیرۆری حه‌ریری ئه‌گه‌ری‬ ‫ه كه‌ لبنان به‌ره‌و ‌ه شه‌ڕێكی ناوه‌خۆیی په‌ڵكێش بكرێ و رێكخراوی تیرۆریستیی‬ ‫ئه‌وه‌یش هه‌ی ‌‬ ‫ه ژێر ده‌سه‌اڵتی خۆیه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌رامبه‌ر ‌ه‬ ‫حه‌ماس به‌ پشتگیریی ئێران و توركیا‪ ،‬لبنان بخات ‌‬ ‫ه ده‌سه‌اڵتداری نایاساییی لبنان و دووبار ‌ه ناوچه‌كه‌ بۆ ماوه‌یه‌كی‬ ‫ه ئێران ببێت ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ك ‌‬ ‫ه نێزیك سنووری ئیسرائیل‬ ‫ه و مه‌ترسیدا بێ‪.‬هه‌موو سیناریۆكان ل ‌‬ ‫ه ژێر هه‌ڕه‌ش ‌‬ ‫زۆر ل ‌‬ ‫دایه‌‪ ،‬سه‌ردانه‌كی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد و ئه‌ردۆگانیش زیاتر له‌ په‌یامی هه‌ڕه‌شه‌ و ئاشووبێكی‬ ‫ه سه‌ر ئیسرائیل و دووبار ‌ه سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی‬ ‫ه له‌و ناوچه‌یه‌و ‌ه بۆ هێرشكردن ‌‬ ‫تردای ‌‬ ‫ه ناكاوی ئێران له‌ رێگه‌ی حه‌ماس و ریكخراو ‌ه‬ ‫توندوتێژی له‌ لبنان و ئیسرائیلدا‪ ،‬هێرشێكی ل ‌‬ ‫ه ناوچه‌كدا بۆ سه‌ر ئیسرائیل ئه‌گه‌رێكی زۆر به‌هێز ‌ه و هه‌ر به‌و‬ ‫تیرۆریستیه‌كانی تره‌وه‌ ل ‌‬ ‫مه‌به‌سته‌ش سه‌رۆك وه‌زیرانی ئیسرائیل بنیامین ناتانیاهۆ چه‌ند به‌رپرسی له‌ كابینه‌ی خۆی‬ ‫ه دروستبوونی‬ ‫ه به‌وردی چاودێری ئه‌و هاتوچۆ دیپلۆماسییه‌ی لبنان بكه‌ن‪ ،‬چونك ‌‬ ‫راسپارد ك ‌‬ ‫ه‬ ‫ه بۆ سه‌ر ئارامیی ئیسرائیل و هه‌ر شه‌ڕیك ل ‌‬ ‫شه‌ڕی ناوه‌خۆی لبنان زیاتر مه‌ترسیی هه‌ی ‌‬ ‫نێزیك سنووره‌كانی ئیسرائیل ده‌توانێ ئارامیی ناوه‌خۆی ئیسرائیل تێك بدات‪.‬ده‌ستێوه‌ردانی‬ ‫ه كاروباری ناوه‌خۆی لبنان به‌ سه‌ردانی سه‌رۆك وه‌زیرانی توركیا و‬ ‫توركیا و ئێران ل ‌‬ ‫ه به‌رژه‌وه‌ندیی حزبواڵ و سووریا‬ ‫ه روونی له‌به‌رچاوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش ل ‌‬ ‫سه‌رۆككۆماری ئێران زۆر ب ‌‬ ‫ه شاجوانی‬ ‫ه سه‌رده‌مێك ب ‌‬ ‫ه و له‌ دژی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی لبنان بۆ خۆیه‌تی‪ ،‬لبنان ك ‌‬ ‫دای ‌‬ ‫واڵتانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ناسرابوو‪ ،‬ناوه‌ندی گرینگی باڵوبوونه‌وه‌ی كولتووری رۆژئاوا‬ ‫بوو‪ ،‬له‌م سااڵنه‌ی دواییدا له‌به‌ر شه‌ڕی ناوه‌خۆ و دروستبوونی رێكخراوه‌كانی تیرۆریستیی‬ ‫فه‌له‌ستین و هاوكاریی به‌رده‌وامی كۆماری ئیسالمیی ئێرانیش بۆ ئه‌و گرووپ و رێكخراو ‌ه‬ ‫تیرۆریستییانه‌‪ ،‬ئه‌و واڵته‌ی دووچاری قه‌یرانێكی گه‌وره‌ی ئابووری و كێشه‌ و گرفتی ئه‌تنی‬ ‫كردووه‌ته‌و ‌ه و خه‌ڵكی بێ تاوانی لبنانیش بوونه‌ته‌ قوربانیی سه‌ره‌كیی گه‌مه‌ی ئێران و‬ ‫ه دژی ئێران‬ ‫ه خۆی بۆ شه‌ڕێكی تر ل ‌‬ ‫رێكخراو ‌ه تیرۆریستییه‌كان‪.‬ئیسرائیل له‌و قۆناغه‌دا ك ‌‬ ‫ه و ئاشووبی ناوه‌خۆی‬ ‫ه كێش ‌‬ ‫ه خۆی ل ‌‬ ‫ه هه‌موو شێوه‌یه‌ك هه‌وڵ ده‌دات ك ‌‬ ‫ئاماده‌ ده‌كات‪ ،‬ب ‌‬ ‫لبنان به‌دوور بگرێ‪ ،‬ئه‌گه‌ر چی به‌رپابوونی شه‌ڕی ناوه‌خۆی لبنان له‌ نێزیك سنووره‌كانی‬ ‫ئیسرائیل‪ ،‬ده‌توانێ كاریگه‌ریی زۆری هه‌بێ له‌سه‌ر ئیسرائیل و به‌ناچار ئیسرائیل تووشی‬ ‫ه ناوه‌خۆییه‌ی لبنان‪ ،‬ئیسرائیل‬ ‫شه‌ڕێكی تر بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ نێزیكبوونه‌وه‌ی ئه‌و ئاشووب ‌‬ ‫ه‬ ‫سنووری رۆژهه‌اڵتی لبنان‪ ،‬كه‌رتی (غه‌جر)ی به‌ ته‌واویی چۆل كرد و داواشی كردووه‌ ك ‌‬ ‫ه ناوچه‌كه‌دا جێگر بكرێن‪ ،‬كاتی جێبه‌جیكردنی ئه‌و بریار ‌ه هه‌رچه‌ند ‌ه‬ ‫هێزه‌كانی ئاشتیپارێز ل ‌‬ ‫دیاری نه‌كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ریكاش پشتگیری له‌و بڕیاره‌ی ئیسرائیل ده‌كات و داواشی‬ ‫ه زووترین كات ئه‌و بڕیاره‌ جیبه‌جێ بكرێت‪.‬هه‌رچه‌ند ‌ه سه‌ره‌ڕای هه‌موو‬ ‫كردووه‌ كه‌ ب ‌‬ ‫ه ده‌بێ وه‌ك‬ ‫ئه‌وانه‌ش رێكخراوی تیرۆریستیی حزبواڵ ئێسته‌ش له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌یه‌ ك ‌‬ ‫ه چه‌ند ناوچه‌یه‌ك وه‌ك (شبعه‌) و‬ ‫ه چه‌كه‌كانی خۆی به‌ده‌سته‌وه‌ بێ‪ ،‬چونكه‌ ئێست ‌‬ ‫هه‌میش ‌‬ ‫(كه‌فه‌رشوبا) كه‌ له‌ژێر ده‌ستی ئیسرائیل دایه‌‪ ،‬ده‌بێ بگه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر سنووری لبنان‪ ،‬ئه‌و‬ ‫دوو ناوچه‌یه‌ش هه‌تا پێش دروستبوونی شه‌ڕی ‪ 1967‬له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی سووریا دابوون‬ ‫ه باس بكرێ‬ ‫ه ك‌‬ ‫و ئیسرائیل توانی دوای شه‌ڕ ده‌ستیان به‌سه‌ردا بگرێ‪.‬ئه‌وه‌ی گرینگ ‌‬ ‫ه سه‌ربه‌خۆییی لبنان‪ ،‬سووریا تا ساڵی پێشوو‬ ‫ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ تێپه‌ڕبوونی نێزیكه‌ی ‪ 70‬ساڵ ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ه تا ئێسته‌ش ب ‌‬ ‫لبنانی به‌شێوه‌یه‌كی فه‌رمی نه‌ده‌ناسی و سنووره‌كانی نێوان ئه‌و دوو واڵت ‌‬ ‫ه ئه‌ویش مانای نه‌بوونی رێزی سیاسی و سه‌روه‌ریی‬ ‫شێوه‌یه‌كی ره‌سمی دیار نه‌كراون ك ‌‬ ‫نیشتمانیی دیمه‌شقه‌ بۆ به‌یرووت‪.‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫كه‌ركووك و قودس‪ ،‬دوو شار ل ‌ه‬ ‫ئاوێنه‌یه‌كدا‬ ‫به‌شی یه‌كه‌م‬

‫ی سه‌دان شار و ده‌یان واڵت و له‌ناوبردنی ملیۆنان‬ ‫هه‌موومان ئه‌و راستیه‌ ده‌زانین كه‌ جه‌نگه‌ جیهانییه‌كان وێڕای‌ كاولكاری ‌‬ ‫ه جه‌نگی جیهانیی یه‌كه‌مدا (‪1914‬‬ ‫ه ل‌‬ ‫ی لێكه‌وتووه‌ته‌وه‌‪ ...‬بۆ نموون ‌‬ ‫كه‌س و هه‌ڵوه‌شانه‌و ‌ه و دامه‌زراندنی چه‌ندان ده‌وڵه‌تی تر ‌‬ ‫ه خۆیه‌وه‌‪ ,‬زیانی‬ ‫ه له‌وه‌وپێش مێژوو نه‌یبنیوه‌ ب ‌‬ ‫ی ئه‌و چوار ساڵه‌ی‌ شه‌ڕدا قوربانیی گیانی هێنده‌ زۆر بووه‌ ك ‌‬ ‫ه ماوه‌ ‌‬ ‫تا ‪ )1918‬ل ‌‬ ‫ه ‪ 9‬ملیۆن كوژراو و ژماره‌یه‌كی زۆرتر له‌و ‌ه برینداری‌ لێكه‌وته‌وه‌‪ ،‬له‌و جه‌نگه‌دا بۆ یه‌كه‌مجاریش چه‌كی‬ ‫گیانی ده‌خه‌مڵێندرێ ب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی و فه‌ره‌نسا و به‌ریتانیا و ئه‌مه‌ریكا را ‌‬ ‫ی گۆڕ ‌‬ ‫ی سیاسیی ئه‌وروپا ‌‬ ‫ه ئه‌وه‌ بوو نه‌خشه‌ ‌‬ ‫كیمیایی‌ به‌كار هات و ده‌ره‌نجامی جه‌نگه‌ك ‌‬ ‫ی ئه‌ڵمانیا و نه‌مسا‬ ‫ه سه‌ر جیهاندا سه‌پاند‪ ،‬هه‌روه‌ك بوو ‌ه هۆی‌ هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی‌ چه‌ندین ئیمپراتۆر و ده‌وڵه‌ت (ئیمپراتۆر ‌‬ ‫خۆیان ب ‌‬ ‫هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌‪ ،‬گۆڕانكاری‌ له‌سه‌ر نه‌خشه‌ی‌ ئه‌وروپا كرا‪ ،‬چیكوسلۆفاكیا و یۆگسالڤیا دروست بوون و ته‌نانه‌ت كاریگه‌ریی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ه سیستمی‬ ‫ی و رووسیاش ل ‌‬ ‫ه سیستمی كۆمار ‌‬ ‫گۆڕینی سیستمی حكومڕانی چه‌ند واڵتێك دانا و هه‌ر یه‌ك له‌ توركیا و ئه‌ڵمانیا بوون ‌‬ ‫یو‬ ‫ه تۆوی ئایدیولۆژ ‌‬ ‫(قه‌یسه‌ری)ه‌وه‌ بوو به‌ سیستمی شیوعی و نه‌مسا بووه‌وه‌ كۆمارێكی بچووك‪ ،‬ده‌توانین بڵێین ئه‌م جه‌نگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ه به‌ پێی رێكه‌وتنامه‌ ‌‬ ‫ه ئایدیۆلۆژییه‌كان (شیوعییه‌كان)ی دانا‪ ،‬له‌ پاش جه‌نگی جیهانیی یه‌كه‌م به‌ریتانیا بوو ‌ه خاوه‌ن ئه‌م ناوچه‌ی ‌‬ ‫بزاڤ ‌‬ ‫ه‬ ‫ه سووریا و لبنان كه‌وتن ‌‬ ‫ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست رێككه‌وتن‪ ،‬به‌م پێی ‌‬ ‫(سایكس بیكو) به‌ریتانیا و فه‌ره‌نسا له‌سه‌ر دابه‌شكردنی ناوچه‌ ‌‬ ‫ی (جه‌نگی جیهانیی‬ ‫ژێر ئینتدابی فه‌ره‌نسا و عێراق و فه‌له‌ستین و رۆژهه‌اڵتی ئوردن كه‌وتنه‌ ژێر ئینتدابی به‌ریتانیاوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ته‌ماشا ‌‬ ‫ی و هه‌موو هاوكێشه‌كانی سه‌روبن كرد‪ ،‬و‬ ‫ی گۆڕ ‌‬ ‫ه هه‌مان شێوه‌ و بگر ‌ه به‌رفراونتر جه‌نگه‌كه‌ نه‌خشه‌ی‌ دنیا ‌‬ ‫دووه‌م)یش بكه‌ین ب ‌‬ ‫ی چه‌كی‬ ‫ی ‪ 90‬ملیۆن كه‌سیش بریندار‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ ‌‬ ‫ه ‪ 55‬ملیۆن كوژراو و نێزیكه‌ ‌‬ ‫ه مه‌زه‌ند ‌ه ده‌كرێ ب ‌‬ ‫ته‌نیا قوربانیی مرۆیی له‌م جه‌نگ ‌‬ ‫ه ئه‌ڵمانیا‬ ‫ی ل‌‬ ‫ناوكه‌یی تێدا به‌كار هات‪ ،‬له‌ گرینگترین ده‌ره‌نجامه‌كانی جه‌نگی دووه‌می جیهانی‪ :‬ده‌ست به‌سه‌رداگرتنی رێژیمی ناز ‌‬ ‫ه جیهاندا رووی دا‪ ،‬ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ی هێز ل ‌‬ ‫ه ته‌رازوو ‌‬ ‫ه ژاپۆن ‪ ...‬هه‌روه‌ها گۆڕانكاری‌ ل ‌‬ ‫ی ل‌‬ ‫و رێژیمی فاشی له‌ ئیتاڵیا و رێژیمی دیكتاتۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ه له‌پێش هه‌ڵگیرسانی جه‌نگی جیهانیی دووه‌م به‌ریتانیا و فه‌رنسا زلهێز ‌‬ ‫ه مه‌زنترین دوو زلهێزی‌ دنیا‪ ،‬ك ‌‬ ‫و یه‌كێتیی سۆڤیه‌ت بوون ‌‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪3‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ه‬ ‫جیهان بوون! هه‌روه‌ها زۆرێك له‌ واڵته‌كان ك ‌‬ ‫كۆڵونیاڵی بوون سه‌ربه‌خۆییان راگه‌یاند‪.‬‬ ‫دیار ‌ه به‌ریتانیا له‌ دوای‌ جه‌نگی یه‌كه‌میی جیهانی‬ ‫شتێكی وای‌ بۆ كورد نه‌كرد وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ بۆ‬ ‫عه‌ره‌ب وجووه‌كان و‪...‬هتد كردی‌‪ ،‬و پێشی گرت‬ ‫ه دروستبوونی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆیی كوردی‌‪،‬‬ ‫ل‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ریتانیاییه‌كان له‌ هه‌موو كه‌س باشتر شاره‌زا ‌‬ ‫ه ئه‌مه‌ریكایییه‌كانیش‬ ‫ئه‌م ناوچه‌یه‌ن‪ ،‬هه‌ر بۆی ‌‬ ‫به‌شوێن پێی سیاسه‌تی ئیگلیز كه‌وتن و كوردیان‬ ‫به‌ سه‌ر چوار واڵت دابه‌ش كرد وعێراقیان‬ ‫ی كوردستان یان‬ ‫كرد ‌ه ده‌وڵه‌ت و باشوور ‌‬ ‫ه ‪ 16/12/1925‬پێو ‌ه‬ ‫(ویالیه‌تی مووسڵ) یان ل ‌‬ ‫ی‬ ‫لكاند و هیچ بایه‌خێكیان به‌ ویست و ئیراده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كورد نه‌دا له‌و رۆژگاره‌دا وپه‌یماننامه‌ ‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ ‌‬ ‫سیڤه‌ریان هه‌ڵوه‌شاند و لۆزانیان جێگیر كرد‪،...‬‬ ‫ه هه‌موو شێوه‌یه‌ك‬ ‫ده‌بینین هه‌ر ئه‌م زلهێزانه‌ ب ‌‬

‫ی دروستبوونی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل بوون‪ ،‬تا ئه‌و‬ ‫پاڵپشت و بناخه‌داڕێژه‌ر ‌‬ ‫ه پێی گه‌شتوو ‌ه و بووه‌ته‌ ده‌وڵه‌تێكی به‌هێز و‬ ‫ی ئیسرائیل ئێست ‌‬ ‫قۆناخه‌ ‌‬ ‫ی به‌ریتانیا و زلهێزه‌كانی تر‬ ‫ه‌‬ ‫ركابه‌ر له‌ ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئه‌م دووفاقیی ‌‬ ‫به‌روارد بكه‌ین‪ ،‬پرسیارگه‌ڵیك گه‌اڵڵه‌ ده‌بن بۆ نموونه‌‪ ،‬ئێسته‌ چ ده‌بوو‬ ‫ه شانبه‌شانی ده‌وڵه‌تی عێراق‬ ‫ی هه‌بووای ‌‬ ‫له‌م ناوچه‌یه‌دا ده‌وڵه‌تێكی كورد ‌‬ ‫ی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ی ناوچه‌ ‌‬ ‫ه به‌رژه‌وندی ‌‬ ‫و كوێت و ئیسرائیل و‪...‬هتد؟ ئایا ل ‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا و به‌ریتانیا و رۆژئاوایییه‌كان و ته‌نانه‌ت‬ ‫ناوه‌ڕاست و به‌رژه‌وندی ‌‬ ‫ی عه‌ره‌بیش سوودبه‌خش نه‌ده‌بووه‌؟ وه‌اڵم به‌دڵنیابیه‌و ‌ه‬ ‫بۆ به‌رژه‌وه‌ندی ‌‬ ‫"به‌ڵێ"‪.‬‬ ‫ئیسرائیل خاوه‌ن ئاڵۆزترین دۆز ‌ه له‌گه‌ڵ واڵتانی عه‌ره‌بی و ئیسالمی‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ش ده‌وڵه‌تی خۆی‌ دامه‌زراند و شار ‌‬ ‫ه ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬سه‌ربار ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ه كرۆكی‬ ‫ی ئورشه‌لیم‪ ،‬ئه‌م ‌‬ ‫ه ناو ‌‬ ‫ی و ب‌‬ ‫قودسی كرده‌ پایه‌ته‌خه‌تی واڵته‌كه‌ ‌‬ ‫ه رۆژهه‌اڵت‪ ،‬به‌اڵم له‌ هه‌مان كاتدا ناهێڵن كورد ده‌وڵه‌تی‬ ‫دۆزه‌كه‌یه‌تی ل ‌‬ ‫ی دامه‌زرێنێ ته‌نانه‌ت رێگه‌ ناده‌ن كه‌ركووك بگه‌ڕێته‌و ‌ه سه‌ر ئه‌و‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی عێراقدا دانی پێنراو ‌ه ‪ ...‬قودس‬ ‫ه چوارچێوه‌ ‌‬ ‫ه ل‌‬ ‫هه‌رێمه‌ فیدراڵیه‌ی‌ ك ‌‬ ‫ی نێوان كورد و‬ ‫ی نێوان عه‌ره‌ب وجووه‌كانه‌ و كه‌ركووكیش كێشه‌ ‌‬ ‫كێشه‌ ‌‬

‫ئێست ‌ه چ ده‌بوو له‌م ناوچه‌یه‌دا ده‌وڵه‌تێكی كوردی‌ هه‌بووایه‌ شانبه‌شانی ده‌وڵه‌تی‬ ‫عێراق و كوێت و ئیسرائیل و‪...‬هتد؟‬ ‫‪4‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫رێژیمه‌كانی عێراقه‌‪.‬‬ ‫ی بڕیار له‌سه‌ر هه‌ر شتێك بده‌ین سه‌باره‌ت به‌م‬ ‫پێش ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ه سه‌ره‌تا‪ ،‬هه‌ردوو شاری‌ كه‌ركووك و قودس‬ ‫ه پێویست ‌‬ ‫بابه‌ت ‌‬ ‫له‌ڕووی‌ مێژوویی و ئابووری‌‪ ،‬ژیاری‌ و ئاینی ودانیشتوان و‪...‬‬ ‫ه ئاوێنه‌یه‌كدا ببینین یا بناسین‪.‬‬ ‫هتد ل ‌‬

‫كه‌ركووك ‪ ...‬له‌ وێستگه‌كانی مێژوودا‬

‫ه كۆنترین شار ‌ه مێژوویییه‌كان‬ ‫ه ل‌‬ ‫ی كه‌ركووك یه‌كێك ‌‬ ‫شار ‌‬ ‫ی‬ ‫ه عێراق و چ له‌ كوردستان ‪ ،‬به‌درێژاییی مێژوویه‌كه‌ ‌‬ ‫چ ل‌‬ ‫ه‬ ‫ناسنامه‌یه‌یه‌كی ره‌سه‌ن و پێوه‌ندیی‌ رۆحی بۆ كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ه ده‌گه‌ڕێته‌و ‌ه بۆ سه‌رده‌می‬ ‫ئیتنیكیه‌كانی دروست كردووه‌ ك ‌‬ ‫ی قه‌اڵیه‌ك به‌ پانتاییی‬ ‫سۆمه‌رییه‌كان‪ .‬هه‌ڵبه‌ت له‌پێشدا له‌شێوه‌ ‌‬

‫‪ 22‬هه‌كتار و به‌به‌رزیی ‪ 18‬مه‌تر له‌سه‌ر ئاستی زه‌وییه‌كانی‬ ‫ی پێنجه‌م یا چواره‌می‬ ‫ی دروست كراوه‌ له‌ هه‌زار ‌ه ‌‬ ‫ده‌وروبه‌ر ‌‬ ‫ه دیارترین شوێنه‌واره‌ دێرینه‌كانی شاره‌كه‌یه‌‪،‬‬ ‫ه ل‌‬ ‫پ‪.‬ز‪ .‬ئه‌م قه‌اڵی ‌‬ ‫ی كوردان بووه‌‪،‬‬ ‫له‌ سه‌رده‌می كیشیه‌كان و میدیه‌كان شار ‌‬ ‫هی‌ خۆیان و به‌درێژاییی‬ ‫ه پایه‌ته‌ختی واڵته‌ك ‌‬ ‫ه ب‌‬ ‫گۆتیه‌كان كردوویان ‌‬ ‫سه‌دان ساڵ ئاشووری و ئه‌كه‌دی‌ و هۆری‌ و بابلی و میتانیه‌كان‬ ‫ی نێوان ‪ 2230‬ـ ‪ 2120‬پ‪.‬ز‬ ‫ه ماوه‌ ‌‬ ‫ده‌ستیان به‌سه‌ردا گرتووه‌‪ .‬ل ‌‬ ‫ه به‌كه‌ركووكیشه‌و ‌ه له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی گۆتییه‌كاندا بووه‌‪،‬‬ ‫ناوچه‌ك ‌‬ ‫ی كه‌ركووك له‌الیه‌ن گۆتیه‌كانه‌و ‌ه‬ ‫هه‌ندێ‌ سه‌رچاوه‌ پێیانوایه‌ قه‌اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ه‌‬ ‫ی سه‌رچاو ‌ه و لێكۆڵینه‌وه‌كان بنه‌چ ‌‬ ‫دروست كراو ‌ه و زۆربه‌ ‌‬ ‫ه ‪ 2‬هه‌زار ساڵ‬ ‫كورد ده‌به‌نه‌و ‌ه سه‌ر گۆتییه‌كان ومیلله‌تی گۆتی ب ‌‬ ‫ه و زێی خواروو و‬ ‫ی نێوان رووباری‌ دیجل ‌‬ ‫ه‌‬ ‫ه ناوچ ‌‬ ‫پێش زایین ل ‌‬ ‫ه كه‌ركووك‬ ‫رووباری‌ سیروان (دیالی) بوو ‌ه ئه‌ویش ئه‌و ناوچه‌یه‌ ك ‌‬

‫ده‌كه‌ێته‌ نێو دڵی‪ ،‬كه‌ پایه‌ته‌ختی مه‌مه‌له‌كه‌تی گۆتیان بوو له‌ نێوان‬ ‫سااڵنی (‪ 2228‬ـ ‪ 2128‬پ‪.‬ز )‪.‬‬ ‫ه دوو به‌شه‌و ‌ه‬ ‫ه ده‌كات ‌‬ ‫له‌ كه‌ركووك رووباری‌ ( خاسه‌ ـ جای‌ ) شاره‌ك ‌‬ ‫ه له‌ گرینگترین (چه‌مه‌كانی‬ ‫ی زێی تێدا ده‌رژێت ك ‌‬ ‫و هه‌روه‌ك رووبار ‌‬ ‫ی دیجله‌یه‌ ‪.‬‬ ‫) رووبار ‌‬ ‫كه‌ركووك له‌ نێوان سااڵنی ‪ 126‬به‌ر له‌دایكبوونی مه‌سیح و‬ ‫ه‬ ‫‪ 224‬پاش له‌ دایكبوونی‪ ،‬پایه‌ته‌ختی حكوومه‌تی ئه‌دیابین بووه‌‪ ،‬ك ‌‬ ‫حكوومه‌تێكی كوردیی سه‌رده‌می ئه‌شكانییه‌كان بووه‌ ‪.‬‬ ‫ی كه‌ركووك له‌ پێشدا ـ كه‌رخینی ـ و‬ ‫ـ به‌ پێی سه‌رچاوه‌كان ناو ‌‬

‫ه كه‌ركینی و كه‌ركووك‪.‬‬ ‫دواتر بووه‌ ب ‌‬ ‫ه كتێبی (دیاربه‌كریه‌) ی‌ ئه‌بو به‌كری‌ تیهرانی دا بۆیه‌كه‌م‬ ‫ـ ل‌‬ ‫ی هاتوه‌ ‪.‬‬ ‫جار كه‌ركووك وه‌ك كه‌ركووك ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫ـ ساڵی ‪ 1232‬ز عه‌باسییه‌كان داگیریان كرد و سه‌ربار ‌‬ ‫وێرانكارییه‌كی زۆر به‌ر شاره‌كه‌ كه‌وت‪ ،‬هیچ بایه‌خێكی‬ ‫پێنه‌دراو ‌ه و په‌راوێز خراوه‌ ‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌فه‌و ‌‬ ‫ی شانزه‌هه‌مدا كه‌ركووك به‌ر شااڵو ‌‬ ‫ـ له‌ سه‌ده‌ ‌‬ ‫و مه‌غول ده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫ـ ساڵی ‪ 1555‬ز عوسمانییه‌كان به‌ پێی په‌یماننامه‌ی‌ (ئه‌ماسیا)‬ ‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪5‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ه خاوه‌نی‪.‬‬ ‫بوون ‌‬ ‫ه له‌كتێبی (مفصل العرب‬ ‫ـ دكتۆر ئه‌حمه‌د سوس ‌‬ ‫والیهود فی التاریخ) ده‌ڵێت ‪ (:‬كه‌ركووك شارێكی‬ ‫ه‬ ‫ه له‌ كۆنترین شوێن ‌‬ ‫ه عێراق‪ ،‬یه‌كێك ‌‬ ‫گه‌وره‌یه‌ ل ‌‬ ‫مێژووییه‌كانی عێراق ‪ 88/‬كم له‌ به‌غداه‌وه‌ دووره‌‪/‬‬ ‫ه‬ ‫ی ئاره‌پخایه‌‪ ،‬ئه‌م ئاره‌پخای ‌‬ ‫جێی كۆنی كه‌ركووك قه‌اڵ ‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ سه‌رده‌می حامورابی‪ ،‬سه‌رچاو ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ه شار ‌‬ ‫گریكییه‌كان ئاراپخیوس (كه‌راخ ـ سلوخ ) وات ‌‬ ‫(سلوخی ـ سلوكی) له‌ سه‌رده‌می سلوكییه‌كان (‪312‬‬ ‫ی به‌خۆه‌و ‌ه دیوه‌‪،‬‬ ‫ـ ‪ 135‬پ‪.‬ز ) پێشكه‌وتنی زۆر ‌‬ ‫ه ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ‪ 2600‬ساڵ‬ ‫ی سۆمه‌ری‌ ك ‌‬ ‫شوێنه‌وار ‌‬ ‫ه زایین له‌م شاره‌دا دۆزراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬هورییه‌كان‬ ‫به‌ر ل ‌‬ ‫ه‬ ‫شوێنه‌واری‌ زۆریان له‌ ده‌وروبه‌ری‌ ئه‌م شاره‌ هه‌ی ‌‬ ‫)‪.‬‬ ‫ـ میتانیه‌كان سێ پایه‌ته‌ختیان هه‌بووه‌‪1 :‬ـ ئاره‌پخا ‪2‬ـ‬ ‫واشوكان ‪3‬ـ ئه‌كباتان (هه‌مدان) ده‌وڵه‌تی میتانی‬ ‫(‪ 1550‬تا ‪ 1400‬پ‪.‬ز حوكمڕانی كردووه‌‪.‬‬ ‫ی كه‌ركووك به‌پێی سه‌رچاوه‌ كۆنه‌كان‬ ‫ـ شار ‌‬ ‫وبه‌تایبه‌ت دوو كتێبی ده‌ستنووس كه‌ یه‌كێكیان‬ ‫ی (پۆلس بیجان ) نووسویه‌تی و‬ ‫ه ناو ‌‬ ‫كلدانیه‌ك ب ‌‬ ‫ه ده‌ڵێت‬ ‫ه ئه‌ڵمانیایه‌‪ ،‬كتێبه‌ك ‌‬ ‫ئێسته‌ له‌ شاری‌ لیزك ل ‌‬ ‫ه میدیه‌كان‬ ‫ه ‪ 27‬سه‌ده‌ دانیشتوانی ئه‌م شار ‌ه ل ‌‬ ‫"به‌ر ل ‌‬ ‫ه به‌ده‌سه‌اڵترین گه‌وره‌كانی‬ ‫پێكهاتبوون و یه‌كێك ل ‌‬ ‫میدیا (ئه‌رباك) بووه‌ كه‌ دژی‌ ئاشوورییه‌كان‬ ‫شۆڕشی به‌رپا كردووه‌"‪.‬‬ ‫ـ شه‌مسه‌دین سامی تورك له‌ قاموسی ئیعالمی‬ ‫ی مهران چاپ كراو ‌ه‬ ‫ه له‌ چاپخانه‌ ‌‬ ‫عوسمانیدا ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ه ساڵی ‪ 1315‬كۆچی ‪ 1842/‬زایین له‌ بڕگه‌ ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ركووك مه‌ركه‌ز ‌‬ ‫كه‌ركووكدا ده‌ڵێت‪(( :‬شار ‌‬ ‫ه‬ ‫ه كه‌ پێی ده‌ڵێن شاره‌زوور و ئه‌كه‌وێت ‌‬ ‫ئه‌و لیوایه‌ی ‌‬ ‫ه كوردستان ‪ 160 .‬كیلومه‌ترێك‬ ‫ویالیه‌تی مووسڵ ل ‌‬ ‫ه خوار زنجیر ‌ه‬ ‫ه خوار رۆژهه‌اڵتی مووسڵدایه‌ ل ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ی‬ ‫گردۆڵكه‌یه‌ك دروست كراو ‌ه له‌ چه‌می ئه‌دهه‌م (ناو ‌‬ ‫ی دانیشتوانی (‪)30000‬‬ ‫ی خاسه‌) ژماره‌ ‌‬ ‫كۆنی رووبار ‌‬ ‫كه‌سه‌‪ ،‬قه‌اڵیه‌ك و ‪ 36‬مزگه‌وت و‪ 15‬ته‌كیه‌ و‪13‬‬ ‫خان و‪ 1282‬دووكانی بازرگانی و نه‌خۆشخانه‌یه‌ك و‬ ‫ی‬ ‫ه و قوتابخانه‌ ‌‬ ‫‪ 8‬حه‌مام و پردێك له‌سه‌ر رووباره‌ك ‌‬ ‫ی روشدیه‌ و ‪ 18‬قوتابخانه‌ی‌ سه‌ره‌تایی و ‪3‬‬ ‫ناوه‌ند ‌‬ ‫ی تیایه‌‪.‬‬ ‫ی كرستیانه‌كان و په‌رستگایه‌كی جوو ‌‬ ‫كڵێسا ‌‬ ‫ه و قه‌اڵ و هه‌موو ئه‌و‬ ‫ه گه‌ڕه‌كه‌كانی گه‌ڕه‌كی ته‌پ ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ی ته‌نیشتی له‌ رۆژهه‌اڵتی رووباره‌كه‌وه‌‪.‬‬ ‫گه‌ڕه‌كانه‌ ‌‬ ‫ه‬ ‫ی تر تێكه‌ڵ ‌‬ ‫سێ به‌شی دانیشتوانی كوردن و به‌شه‌كه‌ ‌‬ ‫ه تورك و عه‌ره‌ب‪ ،‬و هه‌موو كه‌مینه‌كان ئه‌وانیش‬ ‫ل‌‬ ‫(‪ ) 760‬جوو و‪ 460‬كلدانی)) ‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫له‌ ساڵی ‪ 1930‬كورد زیاتر ل ‌ه نێوه‌ ‌ی‬ ‫دانیشتوانی كه‌ركووكی پێك ده‌هێنا و پاشان‬ ‫توركمان و عه‌ره‌ب و كریستیان و جوو‬ ‫ی كه‌وته‌ ژێر ركێفی‬ ‫ه ته‌واو ‌‬ ‫ـ له‌ ساڵی ‪ 1918‬به‌دواو ‌ه كه‌ركووك ب ‌‬ ‫به‌ریتانییه‌كان ‪.‬‬ ‫ه كه‌ركووك داوه‌ ئه‌وسا‬ ‫یب‌‬ ‫ه سه‌رده‌می مه‌لیك مه‌حموود بایه‌خی زۆر ‌‬ ‫ـل‌‬ ‫و تا سااڵنی ‪1970‬‬ ‫ه نێوه‌ی‌ دانیشتوانی كه‌ركووكی پێك‬ ‫ـ له‌ ساڵی ‪ 1930‬كورد زیاتر ل ‌‬ ‫ده‌هێنا و پاشان توركمان و عه‌ره‌ب و كریستیان و جوو‪ ،‬هه‌ر له‌و ساڵه‌دا‬ ‫ه ‪ :‬كورد‪ 67،703 :‬كه‌س و‬ ‫سه‌رژمێرییه‌ك ئه‌نجام درا به‌م شێوه‌ی ‌‬ ‫عه‌ره‌ب‪ 26561 :‬كه‌س و توركمان‪ 28741 :‬كه‌س و مه‌سیحی‪1228 :‬‬ ‫كه‌س و جوو‪ 1228 :‬كه‌س‬ ‫ه به‌ گرینگترین سه‌رژمێری‌ داده‌نری‬ ‫ی ‪ 1957‬ك ‌‬ ‫ـ به‌ پێی سه‌رژمێر ‌‬ ‫ه ‪ 48،24%‬و‬ ‫ه بوو‪ :‬رێژه‌ی‌ كورد ل ‌‬ ‫له‌ عێراقدا‪ ،‬كه‌ركووك به‌م شێوه‌ی ‌‬ ‫عه‌ره‌ب ‪ 28،19%‬و توركمان‪ 21،14%‬و كلد و ئاشوور ‪0،41%‬‬

‫قه‌اڵ ‌ی كه‌ركووك‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫چه‌رمووی كه‌ركووك ب ‌ه كۆنترین كۆمه‌ڵگه‌ ‌ی كشتوكاڵی داده‌نرێت‬ ‫ل ‌ه جیهاندا‬ ‫ی كه‌ركووكه‌و ‌ه‬ ‫ی كه‌ركووك ده‌كه‌وێته‌ ناوه‌ندی‌ شار ‌‬ ‫قه‌اڵ ‌‬ ‫ه داده‌نرێت و‬ ‫ه یه‌كێك له‌ كۆنترین به‌شه‌كانی شاره‌ك ‌‬ ‫و ب‌‬ ‫ی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ سه‌رده‌می ئاشورییه‌كان‪.‬‬ ‫شوێنه‌واره‌كه‌ ‌‬ ‫ه‬ ‫ه كه‌ ئێست ‌‬ ‫ده‌توانین بڵێن ئه‌م ( ئۆردوگا به‌رز نیشین ‌‬ ‫ی كه‌ركووك ‪ ،‬له‌ ناوه‌ڕاسته‌كانی‬ ‫پێی ده‌وترێت قه‌اڵ ‌‬ ‫ی ( دیمتوكرخی‬ ‫ه ناو ‌‬ ‫هه‌زاره‌ی‌ دووه‌می پێش زایین ب ‌‬ ‫ی شیلوا‬ ‫ی نه‌وه‌ ‌‬ ‫ه ( قه‌اڵی‌ شار ‌‬ ‫شیلوا خو ) ناسرا بوو وات ‌‬ ‫ی فه‌رمانڕه‌وای‌ حوری‌ كۆن (شیلوا تیشوب)‬ ‫ه به‌ناو ‌‬ ‫) ك‌‬ ‫ی‬ ‫ه سه‌رده‌می پاشای‌ ئاشوور ‌‬ ‫ه ل‌‬ ‫ناو نراوه‌‪ .‬ئه‌م قه‌اڵی ‌‬ ‫( ئاشور ناسر بالی دووه‌م ) له‌ نێوان سااڵنی ‪850‬‬ ‫ه پاشا وه‌كو هێڵێكی به‌رگری‪ ،‬و‬ ‫و‪ 884‬پێش زایین ‪ ،‬ك ‌‬ ‫ی به‌كاری‌ ده‌هێنا‪ ،‬دوای‌ ئه‌م (سلوخ‬ ‫ناوه‌ندێكی سوپاكه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ه ده‌ور ‌‬ ‫ی ل‌‬ ‫ه مه‌به‌ستی به‌رگر ‌‬ ‫پاشا) دیوارێكی پته‌وی‌ ب ‌‬ ‫ی و ‪ 32‬جاد ‌ه‬ ‫ه ده‌ور ‌‬ ‫یل‌‬ ‫ه دروست كرد‪ 72 ,‬قوله‌ ‌‬ ‫قه‌اڵك ‌‬ ‫و ده‌روازه‌ی‌ تێدا به‌ررز كرده‌وه‌ و له‌ كاتی هێرشه‌كانی‬ ‫ی مه‌غۆلی (ته‌یموری له‌نگ) له‌ ساڵی ‪1393‬‬ ‫فه‌رمانده‌ ‌‬ ‫ی كردووه‌ ‪.‬‬ ‫ز سه‌ردانی ئه‌م قه‌اڵیه‌ ‌‬ ‫ه سه‌ر ته‌پۆڵكه‌یه‌كی‬ ‫ی كه‌ركووك له‌ بنه‌ڕه‌تدا ل ‌‬ ‫قه‌اڵ ‌‬ ‫ه ته‌ختایییه‌كانی‬ ‫ه دروست كرا ‪ ،‬ل ‌‬ ‫بازنه‌یی چوارگۆش ‌‬ ‫ه‬ ‫ی ‪ 120‬قه‌ده‌م به‌رزتره‌‪ ،‬ده‌ڕوانێت ‌‬ ‫ی نێزیكه‌ ‌‬ ‫ده‌وروبه‌ر ‌‬

‫ی كه‌مه‌‪ ،‬زۆرجار له‌ وه‌رزه‌كانی‬ ‫ه ئاو ‌‬ ‫ه ئه‌و زێی ‌‬ ‫سه‌ر دۆڵی زێی بچووك ك ‌‬ ‫ه ناسراوه‌ ‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ه رووباری‌ خاس ‌‬ ‫ه ب‌‬ ‫ی هه‌ڵده‌ستێ‪ ،‬ك ‌‬ ‫ه‌‬ ‫ی ئاوه‌ك ‌‬ ‫بارانئاو ‌‬ ‫ی‬ ‫ه كۆنه‌كاندا په‌رژینی بۆ كراوه‌‪ ،‬و ‪ 4‬ده‌رگا ‌‬ ‫ه چاخ ‌‬ ‫دیار ‌ه ئه‌م قه‌اڵیه‌ ل ‌‬ ‫ی سه‌ره‌كیی پلیكانه‌دار‬ ‫هه‌بووه‌ ‪ ،‬عوسمانییه‌كان ناویان لێناوه‌‪ :‬ده‌رگا ‌‬ ‫ی حه‌لواچیه‌كان ‪.‬‬ ‫ی حه‌وت كچه‌كه‌ ‪ ،‬ده‌رگا ‌‬ ‫‪ ،‬ده‌رگای‌ تۆپ ‪ ،‬ده‌رگا ‌‬ ‫ی دروست كراو ‌ه‬ ‫ی بیناساز ‌‬ ‫ه شێوازێكی تایبه‌تمه‌ند ‌‬ ‫ه ب‌‬ ‫هه‌ڵبه‌ت قه‌اڵك ‌‬ ‫ه‬ ‫ی سپی و گه‌چ و رێگه‌وبانه‌كانی ب ‌‬ ‫ه به‌رد ‌‬ ‫ی دیواره‌كانی ل ‌‬ ‫‪ ،‬زۆربه‌ ‌‬ ‫خشتێك كراو ‌ه پێی ده‌ڵێن ( خشتی ڕاخه‌ر ) ‪...‬‬ ‫ه‬ ‫ی نیشته‌جێبون له‌ قه‌اڵی‌ كه‌ركووك ده‌كه‌وێت ‌‬ ‫ه‌‬ ‫به‌ناوبانگترین كۆمه‌ڵگ ‌‬ ‫ه (گه‌ڕه‌كی حه‌مام) ناسراوه‌‪ ,‬بۆ چه‌ند‬ ‫ه ب‌‬ ‫ی قه‌اڵكه‌وه‌‪ ،‬ك ‌‬ ‫به‌شی خۆرئاوا ‌‬ ‫سه‌ده‌یه‌ك برا مسوڵمانه‌كان به‌شداری‌ برا مه‌سیحیه‌كانیان ده‌كرد‬ ‫ی ( باجرامی ) و مزگه‌وتی (نه‌بی‬ ‫ه‌‬ ‫ی مه‌ترانی ‌‬ ‫و هه‌ریه‌ك له‌ ناوه‌ند ‌‬ ‫ه گه‌ڕه‌كێكه‌وه‌ ‪....‬‬ ‫دانیال) ده‌كه‌ون ‌‬ ‫ی له‌خۆ گرتوو ‌ه وه‌ك‬ ‫ه و مه‌رقه‌د ‌‬ ‫ی كه‌ركووك چه‌ندان مه‌زارگ ‌‬ ‫قه‌اڵ ‌‬ ‫‪:‬ـ‬ ‫ی‬ ‫ی پێغه‌مبه‌ر حه‌نین و مه‌زار ‌‬ ‫مه‌زارگه‌ی‌ نه‌بی دانیال و مه‌رقه‌د ‌‬ ‫ه دیارترین سیماكانی‬ ‫ی سوور كه‌ ل ‌‬ ‫پێغه‌مبه‌ر عوزێر و هه‌روه‌ها كڵێسا ‌‬ ‫ی ره‌نگاوڕه‌نگ له‌ سه‌ر دیوار ‌ه كۆنه‌كانی‬ ‫قه‌اڵكه‌یه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها به‌ نه‌خشه‌ ‌‬ ‫كێشراوه‌ و چه‌ندان مزگه‌وتی تێدایه‌ وه‌ك مزگه‌وتی گه‌وره‌ ‪،‬‬ ‫مزگه‌وتی فوزلی ‪ ،‬مزگه‌وتی عه‌ریان و مزگه‌وتی حه‌سه‌ن باكیس ‪.‬‬ ‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪7‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ه به‌ ناوی‌ خاوه‌نه‌كانیانه‌و ‌ه‬ ‫هه‌روه‌ها چه‌ندان ماڵی كۆنی تێدایه‌ ك ‌‬ ‫ه ناوبانگن وه‌ك‪ :‬ماڵی ته‌یفوور ‪ ،‬ماڵی عه‌بد غه‌نی ‪ ،‬ماڵی‬ ‫ب‌‬ ‫سدیق عه‌الف ‪ ،‬ماڵی سه‌ید فاتیح و ماڵی میكائیل و ماڵی توما ‪.‬‬

‫قشڵه‌ ‌ی كه‌ركووك‬

‫ی‬ ‫قشڵه‌ی‌ كه‌ركووك بینایه‌كی زۆر كۆنه‌‪ ،‬وه‌ك باره‌گه‌ ‌‬ ‫ی كه‌ركووك ‪،‬‬ ‫ه شار ‌‬ ‫ی هێزه‌كانی عوسمانی بووه‌ ل ‌‬ ‫سه‌ربازی ‌‬ ‫به‌پێی ساڵنامه‌كانی عوسمانی له‌ ساڵی ‪ 1863‬دروست كراو ‌ه‬ ‫ی كه‌ركووكه‌و ‌ه و پانتایی ‪24282‬‬ ‫و ده‌كه‌وێته‌ ناو چه‌قی شار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قشڵه‌ وشه‌یه‌كی توركییه‌ واتا ‌‬ ‫مه‌تر چوار گۆشه‌یه‌ ‪ ،‬وشه‌ ‌‬ ‫شوێنێك كه‌ سه‌ربازه‌كان تیایدا بمێننه‌وه‌‪ ،‬له‌م سااڵنه‌ی‌ دواییدا‬ ‫نۆژه‌ن كراوه‌ته‌وه‌ و ئێسته‌ وه‌ك ناوه‌ندێكی رۆشنبیری‌ و‬ ‫ه كار دێ‌ ‪.‬‬ ‫مۆزه‌یی ب ‌‬

‫قه‌یسه‌ر ‌ی كه‌ركووك‬

‫ی‬ ‫قه‌یسه‌ری‌ كه‌ركووك بازاڕێكی كۆنه‌ و ده‌كه‌وێته‌ ال ‌‬ ‫باشووری‌ قه‌اڵی‌ كه‌ركووكه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م بازاڕه‌ وه‌ك ناوه‌ندێكی‬ ‫ه‬ ‫بازرگانی بۆ كارئاسانیكاریی‌ كڕین و فرۆش بۆ خه‌ڵكی شاره‌ك ‌‬ ‫ه ساڵی ‪ 1855‬دروست كراوه‌‪،‬‬ ‫له‌ سه‌رده‌می عوسمانییه‌كان ل ‌‬ ‫ی ورد و‬ ‫له‌ ساڵی ‪ 1978‬نۆژه‌ن كراوه‌ته‌وه‌‪ .‬شوێنه‌وار ‌‬ ‫ه روونی پێوه‌ دیاره‌‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫ه دروستكردنیدا ب ‌‬ ‫بیناسازی‌ ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ه بۆ ژماره‌ ‌‬ ‫ه ‪ 365‬دووكانی تێدایه‌ و هێمای ‌‬ ‫دیزاین كراو ‌ه ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ه وه‌ك هێمایه‌ك بۆ ژماره‌ ‌‬ ‫رۆژه‌كانی ساڵ ‪ 24 ،‬لقی تێدای ‌‬ ‫ه نهۆمی سه‌ره‌و ‌ه‬ ‫ی بچووك ل ‌‬ ‫كاتژمێره‌كانی رۆژ ‪ 12 ،‬ژوور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مانگه‌كه‌كانی ساڵ ‪ ،‬و‪ 7‬ده‌رگا ‌‬ ‫وه‌ك ئاماژه‌یه‌ك بۆ ژماره‌ ‌‬ ‫ه هێمایه‌ بۆ ژماره‌ی‌ رۆژه‌كانی هه‌فته‌ ‪ ,‬بیناسازه‌كان‬ ‫هه‌ی ‌‬ ‫ه یه‌كێك‬ ‫ه نه‌وه‌ستاون‪ ،‬به‌ڵكو وایان ساز كردووه‌ ك ‌‬ ‫هه‌ر به‌م ‌‬ ‫ێو‬ ‫ه خۆر ده‌كا ‪ ،‬ئه‌و كاته‌ی‌ هه‌ڵد ‌‬ ‫ی ل‌‬ ‫له‌ ده‌روازه‌كان پێشواز ‌‬ ‫ی ئاوا ده‌بێ ‪.‬‬ ‫ده‌روازیه‌كی تر مالئاوایی لێ ده‌كا ئه‌و كاته‌ ‌‬ ‫ئه‌م بازاڕ ‌ه خاوه‌نكار و پیشه‌وه‌رانی به‌ الی‌ خۆی‌ راكێشاو ‌ه‬ ‫ه كوتاڵفرۆش و‬ ‫هاوكات كڕیاری گه‌لێ زۆره‌‪ ،‬پێكدێن ل ‌‬ ‫بۆنفرۆش و به‌هاراتسازی‌ و ته‌نكه‌ر و پێالۆفرۆش و كه‌وشدروو‬ ‫و به‌رگدروو و بۆیاخچی ولۆكه‌ڕستن و هتد ‪....‬‬

‫چه‌رموو‬

‫ی قه‌اڵی‌ چه‌رموو هاتووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ێ سه‌رچاو ‌ه به‌ناو ‌‬ ‫ه هه‌ند ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ه گشتی چه‌رموو ناوچه‌یه‌كی‬ ‫ی چه‌رموو ناسراوه‌‪ ،‬ب ‌‬ ‫زیاتر گوند ‌‬ ‫ه و كه‌وتووه‌ته‌ خوار چیاكانی زاگرۆس‪ ،‬رۆژهه‌اڵتی‬ ‫شوێنه‌واریی ‌‬ ‫ی چه‌مچه‌ماڵ‪ ،‬چه‌رمووی‬ ‫شاری‌ كه‌ركووك و نێزیك شار ‌‬ ‫ه‬ ‫ی كشتوكاڵی داده‌نرێت ل ‌‬ ‫كه‌ركووك به‌ كۆنترین كۆمه‌ڵگه‌ ‌‬ ‫جیهاندا ‪ ،‬مێژووی‌ نیشته‌جێبوونی ده‌گه‌ڕێته‌و ‌ه بۆ (‪ 7000‬تا‬ ‫‪ ) 6500‬ساڵ پێش زاین‪ ،‬له‌ دێرینترین گوندی‌ نوێی به‌ردینه‌یه‌‪،‬‬ ‫ه‬ ‫ه ‪ 20‬ماڵ پێكهاتوو ‌ه ك ‌‬ ‫‪ 100‬بۆ ‪ 150‬كه‌سی تێدا ژیاو ‌ه و ل ‌‬ ‫خانووه‌كانیان به‌ گڵ دروست كردبوو ‪ ،‬دانیشتوانی چه‌رموو‬

‫‪8‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ی كشتوكاڵی به‌ شێوه‌یه‌كی سه‌ره‌تایی ئه‌نجام ده‌دا و‬ ‫كار ‌‬ ‫هه‌روه‌ها ئاژه‌ڵی به‌رهه‌مدارییان به‌خێو ده‌كرد ‪.‬‬ ‫مزگه‌وتی نه‌بی دانیال‬ ‫ه روفاتی‬ ‫له‌ سه‌ر مه‌زارێك دروست كراو ‌ه و باوه‌ڕ وای ‌‬ ‫ی‬ ‫ه ده‌كه‌وێته‌ نێو قه‌اڵ ‌‬ ‫پێغه‌مبه‌ر دانیالی تێدایه‌‪ ،‬مزگه‌وته‌ك ‌‬ ‫كه‌ركووك و دوو گۆمه‌ز و ‪ 3‬مناره‌ی‌ هه‌یه‌‪ ،‬جگه‌ له‌ چه‌ندان‬ ‫بازنه‌كاری‌ ره‌نگاوڕه‌نگ كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌و ‌ه بۆ سه‌رده‌می‬ ‫ه‬ ‫ه ‪ 400‬مه‌تر چوار گۆشه‌ی ‌‬ ‫مه‌غۆلییه‌كان‪ ،‬پانتاییی مزگه‌وته‌ك ‌‬ ‫ی ‪:‬دانیال ‪ ،‬عه‌زرا ‪،‬‬ ‫و چوار گۆڕ له‌خۆ ده‌گڕێ‌ و ده‌ڵێن گۆڕ ‌‬ ‫حه‌ننا ‪ ،‬میخائیل ‪.‬‬ ‫دانیشتوانانی كه‌ركووك له‌ مسوڵمانان و مه‌سیحی و ته‌نانه‌ت‬ ‫ه‬ ‫ی مردووه‌كانیان نێزیك مزگه‌وته‌ك ‌‬ ‫جووش كاتی خۆ ‌‬ ‫ی پێغه‌مبه‌ران ‪.‬‬ ‫ده‌ناشت‪ ،‬له‌به‌ر پیرۆزی ‌‬ ‫ی ئیمام سوڵتان ساقی‬ ‫مه‌رقه‌د ‌‬ ‫ی‬ ‫ه باشوور ‌‬ ‫ی (تسعین) ل ‌‬ ‫ه ناوچه‌ ‌‬ ‫ئه‌م مه‌رقه‌د ‌ه ده‌كه‌وێت ‌‬ ‫ه خه‌ڵك له‌ به‌ر‬ ‫ی كه‌ركووك و له‌ناو گۆڕستانه‌كه‌ی ‌‬ ‫رۆژئاوا ‌‬ ‫ی لێره‌ مردووه‌كانیان ده‌ناشت‪ ،‬باوه‌ڕ وایه‌ ئیمام‬ ‫پیرۆز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌یار كوڕ ‌‬ ‫ه نه‌وه‌كانی جه‌عفه‌ر ‌‬ ‫ه ل‌‬ ‫سوڵتان ساقی یه‌كێك ‌‬ ‫مامی پێغه‌مبه‌ر (د‪.‬خ) كه‌ له‌ ترسی عه‌باسیه‌كان بۆ ئێر ‌ه‬ ‫ی (سوڵتانه‌)‬ ‫ه ساقی و خوشكه‌كه‌ ‌‬ ‫هه‌ڵهاتووه‌‪ ،‬هه‌ندێك پێیان وای ‌‬ ‫ه خاك سپێردراون ‪.‬‬ ‫لێره‌ ب ‌‬ ‫ی تر له‌ كه‌ركووك هه‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌یان مه‌زار و مه‌رقه‌د ‌‬ ‫ه‬ ‫ی ئێم ‌‬ ‫گه‌شتی ئایینی یه‌كێكه‌ له‌ كاره‌ گرینگه‌كانی ناو كۆمه‌ڵگا ‌‬ ‫ه‬ ‫ی كه‌ركووك‪ ،‬له‌م بواره‌شدا ده‌وڵه‌مه‌ند ‌ه و سااڵن ‌‬ ‫و شار ‌‬ ‫ه‬ ‫هل‌‬ ‫گه‌شتیارانی ئاینی دێن بۆ سه‌ردانی مه‌زاره‌كان‪ .‬بۆ نموون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیمام ( زه‌ین العابدین ) و مه‌رقه‌د ‌‬ ‫ی داقوق مه‌زار ‌‬ ‫ناوچه‌ ‌‬ ‫ه و ‪....‬هتد‪.‬‬ ‫ی مووسا كازمی لێی ‌‬ ‫ئیمام هادی‌ كوڕ ‌‬

‫ گه‌ڕه‌كه‌كانی شار ‌ی كه‌ركووك‬

‫ی ـ گه‌ڕه‌كێكی تاڕاده‌یه‌ك تاز ‌ه دروست‬ ‫‪1‬ـ گه‌ڕه‌كی ئازاد ‌‬ ‫ه له‌ شه‌سته‌كاندا ‪.‬‬ ‫كراو ‌ه ك ‌‬ ‫ه له‌ پێشدا گوند بووه‌ و‬ ‫ه ـ گه‌ڕه‌كێكی كۆن ‌‬ ‫‪2‬ـ گه‌ڕه‌كی زێوی ‌‬ ‫ه گه‌ڕه‌ك ‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ فراوانبوونی شاره‌كه‌ بووه‌ ب ‌‬ ‫‪3‬ـ گه‌ڕه‌كی خاسه‌ـ به‌ گه‌ڕه‌كێكی فراوانی كه‌ركووك داده‌نرێت‬ ‫ی خاسه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی رووبار ‌‬ ‫ی رۆژهه‌اڵتی خواروو ‌‬ ‫و ده‌كه‌وێته‌ ال ‌‬ ‫ی‬ ‫ه گوند ‌‬ ‫ی ل‌‬ ‫‪4‬ـ گه‌ڕه‌كی یادگارـ كاتی خۆی‌ یادگار نوور ‌‬ ‫ه ئه‌و شوێنه‌ و چایخانه‌یه‌كی لێ كردووه‌ته‌و ‌ه‬ ‫یاروه‌لی هاتووه‌ت ‌‬ ‫و یه‌كه‌م خانوو له‌وێ‌ دروست كراوه‌ و تا ئاوه‌دان بووه‌ته‌و ‌ه ‪.‬‬ ‫‪5‬ـ گه‌ڕه‌كی ئیسكان ـ ئه‌م گه‌ڕه‌كه‌ له‌م دواییه‌دا ناونرا له‌و‬ ‫ه‬ ‫ه كه‌ به‌خشتی سوور دروست كراو ‌ه و ئێست ‌‬ ‫ه خانویی ‌‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی له‌ ئیسكانی تاز ‌ه‬ ‫به‌ئیسكانی كۆن ناو ده‌برێ بۆ جیاكردنه‌وه‌ ‌‬ ‫‪.‬‬ ‫ی ئیمام‬ ‫ی مه‌رقه‌د ‌‬ ‫ی به‌ ناو ‌‬ ‫‪6‬ـ گه‌ڕه‌كی ئیمام قاسم ـ ناوه‌كه‌ ‌‬

‫ه‪.‬‬ ‫ه ناو مزگه‌وتی (ئیمام قاسم )دای ‌‬ ‫ه ل‌‬ ‫قاسمه‌وه‌ هاتوو ‌ه ‪ ،‬ك ‌‬ ‫ه شێوێندراو ‌ه وكراو ‌ه‬ ‫ی ئه‌م گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫‪7‬ـ گه‌ڕه‌كی ئاخوڕ حوسێن ـ ناو ‌‬ ‫به‌(اخی حسین) به‌اڵم بنه‌ڕه‌تی ناوه‌كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌و ‌ه بۆ بوونی (خان‬ ‫ی خه‌ڵكی الدێیه‌كانی‬ ‫ه كاتی خۆ ‌‬ ‫ه گه‌ڕه‌كه‌كه‌دا‪ ،‬چونك ‌‬ ‫و ئاخوڕ) ل ‌‬ ‫ه خانه‌كه‌ی‌ ئاخوڕ‬ ‫ه شاره‌وه‌ ل ‌‬ ‫ی كه‌ هاتونه‌ت ‌‬ ‫شوان و ده‌وروبه‌ر ‌‬ ‫حوسێن ماونه‌ته‌وه‌‪ ،‬وشوێنی تایبه‌تیش هه‌بوو ‌ه بۆ ئاژه‌ڵه‌كانیان ‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ه وا ناونراو ‌ه چونك ‌‬ ‫ه بۆی ‌‬ ‫ه ـ ئه‌م گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫‪8‬ـ گه‌ڕه‌كی به‌رته‌كی ‌‬ ‫ی تاڵه‌بانی و تاڕاده‌یه‌ك گه‌ڕه‌كێكی‬ ‫ی ته‌كیه‌ ‌‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ خواره‌وه‌ ‌‬ ‫ه له‌ شاره‌كه‌دا ‪.‬‬ ‫كۆن ‌‬ ‫ه نێوان گه‌ڕه‌كی یادگار و زێوێ و گه‌ڕه‌كی‬ ‫‪9‬ـ گه‌ڕه‌كی عاشور ـ ل ‌‬ ‫ئیمام قاسم دایه‌‪.‬‬ ‫‪10‬ـ گه‌ڕه‌كی بۆاڵق (باڵخ) به‌پێی سه‌رژمێریی‌ ساڵی ‪1947‬‬ ‫ی دانیشتوانی (‪ )3008‬كه‌س بوو ‌ه ـ‬ ‫ژماره‌ ‌‬ ‫ی (سێ‬ ‫ه گوند ‌‬ ‫‪11‬ـ گه‌ڕه‌كی گڵچیه‌كان ـ ئه‌مانه‌ گڵه‌سه‌ریان ل ‌‬ ‫كانیان)ه‌و ‌ه هێناو ‌ه و كوپه‌ وگۆزه‌یان دروست كردووه‌‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ی تاڵه‌بانیه‌كانه‌وه‌ دێت ‌‬ ‫ی ته‌كیه‌ ‌‬ ‫‪12‬ـ گه‌ڕه‌كی چوارباغ به‌ دیو ‌‬ ‫ی چوارباخ بوو‪.‬‬ ‫ه جاران باخچه‌ ‌‬ ‫ی گۆڕستانه‌كه‌‪ ،‬ك ‌‬ ‫خواره‌وه‌‪ ،‬به‌دیو ‌‬ ‫ه له‌سه‌ر قه‌اڵیه‌‪ ،‬ژماره‌یان‬ ‫‪13‬ـ گه‌ڕكی مه‌یدان ـ ئه‌م گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫(‪ )1222‬كه‌س بووه‌ ‪.‬‬ ‫ی‬ ‫‪ 14‬ـ گه‌ڕه‌كی ئاغاكان ـ ئه‌مه‌ش له‌سه‌ر قه‌اڵیه‌ و ژماره‌ ‌‬ ‫دانیشتوانی (‪ )1609‬كه‌س بووه‌ ‪.‬‬ ‫ی دانیال‬ ‫‪15‬ـ گه‌ڕه‌كی دانیال پێغه‌مبه‌ر ـ ئه‌م گه‌ڕه‌كه‌ به‌هۆ ‌‬ ‫ه له‌سه‌ر قه‌اڵیه‌ ‪.‬‬ ‫پێغه‌مبه‌ره‌و ‌ه ناو نراو ‌ه ‪ ،‬ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ه‌‬ ‫‪16‬ـ گه‌ڕه‌كی تۆپ قه‌اڵ ـ ئه‌م گه‌ڕه‌كه‌ نێزیك ده‌رگا سه‌ره‌كییه‌ك ‌‬ ‫قه‌اڵیه‌‪ ,‬گه‌ڕه‌كێكی كۆنه‌‪.‬‬ ‫‪17‬ـ گه‌ڕه‌كی زیندان ـ ئه‌میش له‌سه‌ر قه‌اڵیه‌‪ ،‬بۆیه‌ به‌م ناو ‌ه نراوه‌‪،‬‬ ‫ه ناو ئه‌م گه‌ڕه‌كه‌و ‌ه ‪.‬‬ ‫ی قه‌اڵ ده‌كه‌وێت ‌‬ ‫چونكه‌ زیندانه‌كه‌ ‌‬ ‫ه شاری‌ كه‌ركووك‪،‬‬ ‫ه ل‌‬ ‫‪18‬ـ گه‌ڕه‌كی پیریادی‌ ـ دێرینترین گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫ه یه‌كه‌م ماڵ‬ ‫هك‌‬ ‫ی پیریادییه‌كانی چه‌مچه‌ماڵ ‌‬ ‫ه ناو ‌‬ ‫هب‌‬ ‫ی گه‌ڕه‌كه‌ك ‌‬ ‫ناو ‌‬ ‫ه نیشته‌جێ بوون‪.‬‬ ‫بوون له‌م شوێن ‌‬ ‫ه شوێنی نیشته‌جیبوونی‬ ‫‪19‬ـ گه‌ڕه‌كی جووه‌كان ـ ئه‌م گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌ماوه‌‪ ،‬ژمار ‌ه ‌‬ ‫جووه‌كانه‌‪ ،‬كه‌ ئێستا تا راده‌یه‌ك شوێنه‌وار ‌‬ ‫ه (‪ )848‬كه‌س نێر و(‪)796‬‬ ‫دانیشتوانی (‪)1644‬كه‌س بوو ‌ه ك ‌‬ ‫كه‌س مێ بووه‌ ‪.‬‬ ‫ی دانیشتوانی (‪ )2365‬كه‌س بوو‪.‬‬ ‫ه ـ ژماره‌ ‌‬ ‫‪20‬ـ گه‌ڕه‌كی شۆریج ‌‬ ‫ه (مووسا الڵ)ه‌و ‌ه یان‬ ‫ه ل‌‬ ‫ه ناوه‌ك ‌‬ ‫‪21‬ـ گه‌ڕه‌كی موسه‌اڵـ له‌وه‌ی ‌‬ ‫ی پێغه‌مبه‌ره‌و ‌ه هاتبێ‪،‬‬ ‫(موسی الله‌) وه‌ له‌ خۆشه‌ویستی مووسا ‌‬ ‫ه گه‌ڕه‌كی‬ ‫ه جووه‌كانی كه‌ركووك ناویان ناوه‌ و نێزیكه‌ ل ‌‬ ‫ك‌‬ ‫جووه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪22‬ـ گه‌ڕه‌كی (شاته‌ری‌ ـ شاتو ـ شاترلۆ) ـ شاترلۆ لقێكی عه‌شیره‌تی‬ ‫ی (كفری)و ‌ه هاتوون‪.‬‬ ‫ه ناوچه‌ ‌‬ ‫ی ل‌‬ ‫ه كاتی خۆ ‌‬ ‫جافه‌‪ ،‬ك ‌‬ ‫ه ناوه‌كه‌ی‌ له‌ ئافره‌تێكی به‌ناوبانگه‌و ‌ه‬ ‫‪23‬ـ گه‌ره كی ئه‌ڵماس ـ گوای ‌‬ ‫ی ناو‬ ‫ه‌‬ ‫ی ئه‌ڵماس بووه‌‪ ،‬یان له‌به‌ر به‌پیتی زه‌وییه‌ك ‌‬ ‫هاتوو ‌ه وناو ‌‬ ‫نراوه‌‪.‬‬ ‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪9‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫ی به‌گه‌كانی كه‌ركووك لێی‬ ‫‪24‬ـ گه‌ڕه‌كی به‌گه‌كان ـ زۆربه‌ ‌‬ ‫داده‌نیشتن‪ ،‬بۆیه‌ به‌و ناوه‌نراوه‌‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ه ل‌‬ ‫‪25‬ـ گه‌ڕه‌كی ئاوچییه‌كان ـ زۆربه‌ی‌ خه‌ڵكی ئه‌م گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫ئاوچییه‌كانی كه‌ركووكن‪.‬‬ ‫هو‬ ‫‪26‬ـ گه‌ڕه‌كی چه‌مقوڕ ـ له‌به‌ر نزمی ناوچه‌كه‌ وبه‌پیتی زه‌وییه‌ك ‌‬ ‫ی په‌نگخواردوو‬ ‫بوونی داراستانی چڕ و خڕبوونه‌وه‌ی‌ ئاوێكی زۆر ‌‬ ‫به‌م ناو ‌ه نابانگی ده‌ركرد ‪.‬‬ ‫ه توركییه‌ و‬ ‫ی كه‌هیه‌ ـ بۆچوون وایه‌ ناوه‌ك ‌‬ ‫‪27‬ـ گه‌ڕه‌كی سار ‌‬ ‫ه‬ ‫ی زه‌رد ده‌گه‌یه‌نێ‪ ،‬گه‌ڕه‌كێكی گه‌وره‌ و فره‌وان ‌‬ ‫ی موختار ‌‬ ‫مانا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سار ‌‬ ‫ه الی‌ رۆژئاوای‌ شاره‌كه‌وه‌‪ .‬محه‌مه‌د پاشا ‌‬ ‫وكه‌وتووه‌ت ‌‬ ‫ه والی كه‌ركووك بوو ‌ه‬ ‫كه‌هیه‌ دایمه‌زراندووه‌‪ ،‬له‌و سه‌رده‌م ‌‬ ‫(‪ 1069‬تا ‪ )1079‬كۆچی دوایی كرد‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ه ناوه‌كه‌ ‌‬ ‫ه ـ ئاره‌پخا) ـ ئه‌م گه‌ڕه‌ك ‌‬ ‫‪28‬ـ گه‌ڕه‌كی (عه‌ره‌ف ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ‪ ،‬كه‌ ل ‌‬ ‫ه (ئاره‌پخا) ی ‌‬ ‫ی كه‌ركووك ك ‌‬ ‫وه‌رگیراوه‌ له‌ ناو ‌ه كۆنه‌كه‌ ‌‬ ‫كاتی خۆی‌ شارستانیه‌تێكی ئاوه‌دان و شوێنی گرینگی مێژوویی‬ ‫بووه‌ ‪.‬‬ ‫ه ـ جاران جێگه‌ی‌ گوندێك بوو له‌ نێزیك شار‪،‬‬ ‫‪29‬ـ گه‌ڕه‌كی قۆری ‌‬ ‫ی‬ ‫ه شاره‌كه‌‪ ،‬و ناوهێنانی وشه‌ ‌‬ ‫به‌اڵم پاشان بووه‌ گه‌ڕه‌كێك ل ‌‬ ‫ه ‪ ،‬كه‌ دارێژروا‬ ‫ه ناوهێنانێكی وه‌سفی شوێنی گه‌ڕه‌كه‌كه‌ی ‌‬ ‫قۆری ‌‬ ‫له‌ قوڕ‪.‬‬ ‫ه‬ ‫‪30‬ـ گه‌ڕه‌كی (تسعین ـ ال ـ تشنیوی‌) ـ هه‌ندێ‌ بۆچوون هه‌ی ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌م ناوه‌ ‪،‬زۆربه‌یان پێان وایه‌ (ال ـ تشنیوی‌) هاوگونجاو ‌‬ ‫شوێنی (تسعین) ی‌ ئێستا بێت ‪ .‬ده‌گه‌ڕێته‌و ‌ه بۆ سه‌رده‌می‬ ‫ی ـ میتانی )‪.‬‬ ‫(هۆر ‌‬ ‫‪31‬ـ گه‌ڕه‌كی حه‌لواچییه‌كان ‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪32‬ـ گه‌ڕه‌كی قه‌سابخانه‌‪.‬‬ ‫‪33‬ـ گه‌ڕه‌كی عه‌لی به‌گ ‪.‬‬ ‫‪34‬ـ گه‌ڕه‌كی شوان ‪.‬‬ ‫هی‌ كه‌ركووك‬ ‫ی ئه‌م گه‌ڕه‌كانه‌ش خه‌ڵكی شوانی ناوچ ‌‬ ‫(زۆربه‌ ‌‬ ‫ئاوه‌دانیان كردووه‌)‪:‬‬ ‫‪35‬ـ گه‌ڕه‌كی ئیمام عه‌باس ‪36‬ـ گه‌ڕه‌كی (جرد مه‌یدان )‬ ‫ـ ‪37‬ـ گه‌ڕه‌كی حه‌دیدیه‌كان ‪38‬ـ گه‌ڕه‌كی گاورباغی ‪39‬ـ‬ ‫ی عه‌الوی‌ ـ‪ 40‬ـ گه‌ڕه‌كی حه‌مزه‌یی ‪41‬ـ‬ ‫گه‌ڕه‌كی سه‌ید ‌‬ ‫گه‌ڕه‌كی سه‌ركارێز ‪42‬ـ گه‌ڕه‌كی له‌تیف ئاوا ‪43‬ـ گه‌ڕه‌كی‬ ‫ی‬ ‫ره‌شیدا ئاوا ‪44‬ـ گه‌ڕه‌كی خوێڕیاوا ‪45‬ـ گه‌ڕه‌كی مه‌وله‌و ‌‬ ‫‪46‬ـ گه‌ڕه‌كی كاكه‌یییه‌كان ‪47‬ـ گه‌ڕه‌كی ئه‌بو علوگ ‪48‬ـ‬ ‫گه‌ڕه‌كی ره‌حیم ئاوا ‪.‬‬ ‫ه هه‌ندێك‬ ‫ه به‌شی داهاتوودا باس ل ‌‬ ‫كۆتای به‌شی یه‌ك‪ ،‬ل ‌‬ ‫ی دێرینی شاری‌ كه‌ركووك و الیه‌نی رۆشنبیری‬ ‫كتێبخانه‌ ‌‬ ‫ه ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫ه كوردستانیی ‌‬ ‫و كولتووریی ئه‌و شار ‌ه هه‌میش ‌‬ ‫له‌گه‌ڵمان بن‪...‬‬

‫لێكۆلینه‌و‌ه و ئاماده‌كردن ‪:‬عوسمانی شێخ‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫به‌رپرسانی ئێرانی وه‌رزشیان كردووه‌ت ‌ه گۆڕه‌پانی ملمالنێی سیاسی دژی ئیسرائیل‬ ‫ه شۆڕشی ‪1979‬ی زایینی ته‌واوی بیرۆكه‌كانی ئه‌و ‌ه بوون‬ ‫خومه‌ینی داهێنه‌ر و رێبه‌ری سیسته‌می كۆماری ئیسالمی پێش ل ‌‬ ‫وه‌ك ئه‌وه‌ی كه‌ حكوومه‌ت ئامرازی به‌خته‌وه‌ری و باشتربوونی بارودۆخی مرۆڤه‌كان نییه‌‪ ،‬به‌ڵكوو ئامرازێكه‌ بۆ كرده‌وه‌ییكردنی‬ ‫یاساكانی ئیسالم و ده‌بێ ئه‌م كرده‌ویی كردنه‌ش له‌ رێگه‌ی توندوتیژی و زه‌خت و زۆره‌وه‌ بێته‌ئاراوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ریش هه‌ركه‌س یان‬ ‫ه فه‌لسه‌فه‌ی فیكری ئه‌واندا نه‌رم و نیانی و میهره‌بانی‬ ‫هل‌‬ ‫ه ته‌واوه‌تی له‌ناو بچێ‪ ،‬چوونك ‌‬ ‫ه بوو ده‌بێ ب ‌‬ ‫گرووپێك دژی ئه‌م بیرۆكه‌ی ‌‬ ‫ه كتێبێكدا به‌ ناوی كۆماری ئیسالمی‬ ‫ه و گوڕه‌شه‌ و تۆقاندن و كوشتن‪ .‬ل ‌‬ ‫ه هه‌ڕه‌ش ‌‬ ‫جێگه‌یه‌كی نییه‌‪ ،‬چونكه‌ بۆچوونه‌كانیان پڕ بوو ل ‌‬ ‫ه حكوومه‌تی ئیسالمی بوو كۆ كرده‌و ‌ه كه‌ مه‌خابن دواتر بووبه‌ بنه‌ما و ئه‌ساسی سیاسه‌ته‌كانی كۆماری ئیسالمی‬ ‫ه سه‌باره‌ت ب ‌‬ ‫ك‌‬ ‫ه ئاراوه‌‪.‬‬ ‫ه پاش راپه‌ڕینه‌كه‌ی ‪1979‬خه‌ڵكی ئێران هات ‌‬ ‫ك‌‬ ‫ه الپه‌ڕه‌ی‬ ‫ه ئیسالمییه‌ی به‌ پێویستییه‌كی ته‌واو و مێژوویی ده‌زانی كه‌ ل ‌‬ ‫ه خومه‌ینی به‌ چه‌ند هۆكارێك ئه‌م حكوومه‌ت ‌‬ ‫هه‌ر به‌م پێی ‌‬ ‫ه به‌د ره‌وشته‌كان‬ ‫ه خراپ ‌‬ ‫ه خومه‌ینی ده‌ڵێ‪ :‬غه‌یر ‌ه مسوڵمان ‌‬ ‫‪11‬و‪17‬و‪19‬و‪ 153‬كتێبه‌كه‌شی باسی لێوه‌ ده‌كا‪ ,‬وه‌كوو ئه‌وه‌ی ك ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ك‌‬ ‫ه جوون زانیویان ‌‬ ‫ه شه‌یتانتر ل ‌‬ ‫ه جوو و ئه‌وانیتر ك ‌‬ ‫ه گۆڕه‌پانی كرده‌ویی بڕواته‌ ده‌ر‪ ،‬چونك ‌‬ ‫بوونه‌ته‌ هۆی ئه‌وه‌ی كه‌ ئیسالم ل ‌‬ ‫ه "ئیسالم ئاینێكی‬ ‫ه ك‌‬ ‫ه مه‌ترسی ده‌خا‪ ،‬بۆیه‌ دژی ئیسالم پڕوپاگه‌نده‌یان كردووه‌ و گوتوویان ‌‬ ‫ئیسالم قازانج و به‌رژه‌وه‌ندیی وان ل ‌‬ ‫ه یاسا و رێسای نییه‌"‪.‬‬ ‫ه بۆ كۆمه‌ڵگ ‌‬ ‫ه و ئایینی ژیان نییه‌‪ ،‬چونك ‌‬ ‫گشتی نیی ‌‬ ‫ه‬ ‫ه كه‌ هه‌نووكه‌ له‌ژێر سێبه‌ری یاسا و رێساكانی حكوومه‌تی كۆماری ئیسالمی واڵتی ئێران پله‌ی یه‌كه‌می هه‌یه‌ ل ‌‬ ‫ه كاتێكدای ‌‬ ‫ئه‌مه‌ ل ‌‬ ‫ه سێداره‌دانی هاوواڵتییانی خۆی و ئازاری ژنان و هه‌ژاری و بێكاری‬ ‫ه بواری سه‌ركوتی هه‌ر جۆر ‌ه ده‌نگێكی ناڕازی و ل ‌‬ ‫جیهاندا ل ‌‬ ‫و گرانی و هتد‪. ...‬‬ ‫ه به‌رامبه‌ر بیانییه‌كان رۆحیه‌ی خۆیان له‌ ده‌ستداو ‌ه‬ ‫له‌ جێگه‌یه‌كی دیكه‌ی كتێبه‌كه‌یدا ده‌ڵێ‪ :‬بڕێك خه‌ڵكی كۆمه‌ڵگه‌ی خۆشمان ل ‌‬ ‫ه به‌وجور ‌ه رۆیشتوونه‌ بۆ‬ ‫ه ئه‌وان پێیان وای ‌‬ ‫ه كه‌ بیروباوه‌ڕ و ئایینه‌كه‌یان وه‌البنێن‪ ،‬چونك ‌‬ ‫ه رێگه‌ی پێشكه‌وتن ئه‌وه‌ی ‌‬ ‫و واده‌زانن ك ‌‬ ‫ه ئیدی ده‌بێ ئه‌مان یاساكانی خۆیان وه‌البنێن!‬ ‫سه‌ر مانگ بۆی ‌‬ ‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪11‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫له‌ فه‌لسه‌فه‌ی‬ ‫فیكری ئه‌واندا‬ ‫نه‌رم و نیانی‬ ‫و میهره‌بانی‬ ‫جێگه‌یه‌كی نییه‬

‫هه‌روه‌ها خومه‌ینی یاسای دادوه‌ری جڤاكیش كه‌ ئاكامی‬ ‫سااڵنێكی زۆری ئه‌زموونی مافناسانه‌ بۆ هاتنه‌ئارای‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی مرۆڤ ته‌وه‌ر و دادپه‌روه‌ر به‌ ته‌واوه‌تی‬ ‫ه ده‌یگوت هی بێگانه‌كانه‌ و به‌كار خه‌ڵكی‬ ‫وه‌الینا‪ ،‬چونك ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ل‌‬ ‫ه فیڕۆ ده‌دات‪ ،‬ئه‌م ‌‬ ‫ئێمه‌ نایه‌ت و به‌س كاتیان ب ‌‬ ‫ه به‌ هۆی یاساكانی به‌ناو دادوه‌ریی‬ ‫ه كه‌ هه‌نووك ‌‬ ‫حاڵێكدای ‌‬ ‫كۆماری ئیسالمی ته‌واوی خه‌ڵكی هه‌ر به‌ره‌به‌یان تا‬ ‫ه دادگاكاندان كه‌چی‬ ‫ه دوای كێشه‌كانیان ل ‌‬ ‫ئێواره‌ ب ‌‬ ‫ه سه‌ردادێ‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر وه‌كوو خۆی‬ ‫چه‌ندان ساڵیشی ب ‌‬ ‫ده‌مێنێته‌و ‌ه هیچی چاره‌سه‌ر نابێ‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها خومه‌ینی ده‌یگوت‪ :‬كه‌ جوو ده‌یهه‌وێ‬ ‫حكوومه‌تی جیهانی جوو دروست بكه‌ن بۆیه‌ ده‌ترسم‬ ‫ه ئاكام بگه‌ن و كه‌مته‌ر خه‌می‬ ‫"نعوزبالله‌" رۆژێك ب ‌‬ ‫ئێمه‌ش وابكا كه‌ ته‌نانه‌ت سه‌رۆكێكی جوویش حكوومه‌ت‬ ‫بكا له‌ سه‌رماندا‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ه به‌راورد ل ‌‬ ‫ه ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل ب ‌‬ ‫ه ك‌‬ ‫ه كاتێكدای ‌‬ ‫ئه‌مه‌ ل ‌‬ ‫گه‌ڵ حه‌شیمه‌ته‌كه‌ی واڵتێكی پێشكه‌وتوو زۆریش خاوه‌ن‬ ‫ه جیهاندا و هه‌روه‌ها ته‌نیا واڵتی‬ ‫ده‌سه‌اڵت بوو ‌ه ل ‌‬ ‫دیموكراتی ناوچه‌كه‌شه‌‪.‬‬ ‫ه هه‌نووكه‌ به‌رپرسانی ئێرانی كه‌ رێبواران و‬ ‫هه‌ر بۆی ‌‬

‫‪12‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫درێژه‌ده‌رانی ئه‌و بیرۆكه‌ی ومه‌ینین بۆ ئه‌مه‌گداری نیشاندانی خۆیان‬ ‫بۆ ئه‌و رێباز ‌ه سه‌ده‌نێوه‌راستییه‌ی خومه‌ینی به‌ هه‌موو شێوه‌یه‌ك‬ ‫ه تایبه‌ت خه‌ڵكی‬ ‫دژایه‌تی ده‌وڵه‌تان و كه‌سانی ئازادیخوازی جیهان ب ‌‬ ‫ه‬ ‫جوو و ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل ده‌كه‌ن له‌م بواره‌ ئه‌وه‌ند ‌ه رۆیشتوونه‌ت ‌‬ ‫ه ته‌نانه‌ت وه‌رزشیشیان كردووه‌ته‌ گۆڕه‌پانی ملمالنێی سیاسیی‬ ‫پێش ك ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وپێش یه‌كێ ل ‌‬ ‫خۆیان بۆ دژایه‌تیكردنی ئیسرائیل‪ ،‬بۆی ‌‬ ‫ه "میر ره‌سووڵی ره‌ئیسی"‬ ‫به‌رپرسانی كۆماری ئیسالمی رای گه‌یاند ك ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری گرووپی هه‌ڵگری قورسایی و " حسێن خودادای" وه‌رزشڤان‬ ‫ه هۆی‬ ‫ه چاالكیی وه‌رزشی بێ به‌ش ده‌كرێن ته‌نیا ب ‌‬ ‫تا كاتی مردن ل ‌‬ ‫ه كێبه‌ركێی وه‌رزشی له‌گه‌ڵ وه‌رزشوانی‬ ‫ه ل‌‬ ‫ئه‌وه‌ی كه‌ ئه‌م وه‌رزشوان ‌‬ ‫ئیسرائیلی "سرخیوبربت" به‌شداری كردبوو دواتر بۆ وه‌رگرتنی میداڵیش‬ ‫ه‬ ‫رۆیشتبووه‌ سه‌ر سه‌كۆی پاڵه‌وانی و له‌ ته‌نیشت ئه‌وه‌وه‌ راوه‌ستابوو‪ .‬بۆی ‌‬ ‫ه شتێكی گه‌له‌ك گرینگ بوو چون بۆ یه‌كه‌مجار‬ ‫باڵوبوونه‌وه‌ی ئه‌م هه‌واڵ ‌‬ ‫ه پێچه‌وانه‌ی ویستی به‌رپرسانی كۆماری ئیسالمی‬ ‫ورزشوانێكی ئێرانی ب ‌‬ ‫ه وێنه‌ و هه‌واڵه‌كه‌ی‬ ‫ه وه‌ها كارێك ئه‌ویش به‌و شێو ‌ه ك ‌‬ ‫هه‌ستاو ‌ه ب ‌‬ ‫ه به‌رپرسانی ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌ هه‌ر به‌وجوره‌ی باس كرا‬ ‫باڵو بێته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌‬ ‫ه نیسبه‌ت خه‌ڵكی جوو هه‌یانه‌ قه‌ت‬ ‫ه نه‌گونجاوه‌یان ب ‌‬ ‫به‌هۆی ئه‌و سیاسه‌ت ‌‬ ‫ه‬ ‫ه وه‌رزشیه‌كاندا ك ‌‬ ‫ه كێبه‌ركێ ‌‬ ‫رێگه‌ ناده‌ن كه‌ وه‌رزشوانانی ئێرانی ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ه هه‌ڕه‌شه‌ و گوڕه‌ش ‌‬ ‫هب‌‬ ‫ئیسرائیلیه‌كانیشی تێدا بێت به‌شدار بن بۆ نموون ‌‬ ‫ه "ئه‌شكانی دژئاگا" یاریكه‌ری یانه‌ی تۆپی پێی یانه‌ی "ولفسبورگ"ی‬ ‫ل‌‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ه ئۆلۆمپیكی ‪2004‬‬ ‫ل‌‬ ‫“ئارشی میرئسمایلی”‬ ‫جۆدۆكاری ئێرانی‬ ‫به‌شداری نه‌كرد‬ ‫ه‬ ‫ه كێبه‌ركێ ل ‌‬ ‫ل‌‬ ‫گه‌ڵ “ئیهود‬ ‫واكس”وه‌رزشوانی‬ ‫ئیسرائیلی‬

‫ه كێبه‌ركێ له‌گه‌ڵ یانه‌ی نه‌ته‌وه‌ییی‬ ‫ئاڵمانی نه‌یان هێشت به‌شدار بێ ل ‌‬ ‫تۆپی پێی الوانی ئیسرائیل‪.‬‬ ‫یان له‌ ئۆلۆمپیكی ‪" 2004‬ئارشی میرئسمایلی" جۆدۆكاری ئێرانی‬ ‫ه گه‌ڵ "ئیهود واكس"وه‌رزشوانی‬ ‫ه كێبه‌ركێ ل ‌‬ ‫به‌شداری نه‌كرد ل ‌‬ ‫ئیسرائیلی‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ه ئۆله‌مپیك فستیڤاڵێكی وه‌رزشی عاله‌می ‌‬ ‫ه ك‌‬ ‫ه كاتێكدای ‌‬ ‫ئه‌مه‌ ل ‌‬ ‫كه‌ ته‌واوی واڵتانی جیهانی تێایدا به‌شداری ده‌كه‌ن و له‌ سه‌ده‌ی‬ ‫نۆزده‌هه‌می زایینیه‌وه‌ تا ئێستا به‌ شێوه‌یه‌كی فه‌رمیش به‌رده‌وامه‌ و‬ ‫دووره‌ له‌ هه‌ڵویستی سیاسی چوونكه‌ جێگای ركبه‌رایه‌تی وه‌رزشیه‌و‬ ‫به‌س‪ .‬به‌اڵم به‌رپرسانی رێژیمی سه‌ره‌ڕۆی ئیسالمی هۆكاری ئه‌م‬ ‫ه قه‌ولی‬ ‫ه فه‌له‌ستینیه‌كان ده‌گێڕنه‌و ‌ه بۆیه‌ ب ‌‬ ‫كاره‌یان بۆ پشتیوانی ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ك‌‬ ‫ه كاتێكدای ‌‬ ‫ه ل‌‬ ‫ه فه‌رمی ناناسن‪ ،‬ئه‌م ‌‬ ‫خۆیان ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل ب ‌‬ ‫ه رێبه‌ری مه‌حموود عه‌باس‬ ‫ه "فه‌تح"ب ‌‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی فه‌له‌ستین وات ‌‬ ‫تا ئێستاكه‌ چه‌ندین جار داخویانیان ده‌ركردووه‌ و به‌ شێوه‌یه‌كی‬ ‫ه جیهانیان راگه‌یاندوو ‌ه كه‌ كۆماری ئیسالمی خه‌رێكی‬ ‫ره‌سمی ب ‌‬ ‫ه مژاری فه‌له‌ستین بۆ‬ ‫ه ل‌‬ ‫ئاژاوه‌نانه‌وه‌و كه‌ڵك وه‌رگرتنی خراپ ‌‬ ‫ه‬ ‫وه‌ده‌ست هێنانی قازانجوو به‌رژه‌وه‌ندیه‌ ناوچه‌ییه‌كانی خۆی‪،‬بۆی ‌‬ ‫ه‬ ‫ئه‌م كاره‌ی به‌رپرسانی كۆماری سه‌ره‌ڕۆی ئیسالمی ئێران ب ‌‬ ‫ده‌ستێوه‌ردان له‌ باروودۆخی نێۆخۆی خۆیان ده‌زانن و ده‌ڵێن‬ ‫ه خه‌ڵكه‌كه‌ی خۆیدا‬ ‫ئه‌گه‌ر كۆماری ئیسالمی زۆر دڵسوزه‌ با ب ‌‬ ‫ه فه‌رمی‬ ‫رابگا و كه‌متر سه‌ركوتیان بكات ‪.‬هه‌روه‌ها سه‌باره‌ت ب ‌‬ ‫ه الیه‌ن كۆماری سه‌ره‌ڕۆی ئیسالمی ئێرانه‌و ‌ه‬ ‫نه‌ناسینی ئیسرائیل ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ل‌‬ ‫ه ئیسرائیل زۆرترین پێوه‌ندی دیپلۆماتیكی هه‌ی ‌‬ ‫ده‌بێ بڵێم ك ‌‬ ‫ه الیه‌ن كۆمه‌ڵگای نێونه‌ته‌وه‌یشه‌و ‌ه‬ ‫گه‌ڵ واڵتانی جیهاندا هه‌روه‌ها ل ‌‬

‫ه هه‌موو گرینگتر رێز بۆ ته‌واوی‬ ‫ه فه‌رمی ناسراوه‌ و ل ‌‬ ‫ب‌‬ ‫ه نێۆنه‌ته‌وه‌یه‌كان دادنێ نه‌ك وه‌كوو كۆماری‬ ‫كۆنوانسیۆن ‌‬ ‫ه شێوه‌ی كرده‌وه‌وی خه‌رێكی‬ ‫ه به‌رده‌وام ب ‌‬ ‫ئیسالمی ك ‌‬ ‫ه كه‌ بۆ‬ ‫ه نێونه‌ته‌وه‌ییانه‌دای ‌‬ ‫پێشیل كردنی ئه‌و رێكه‌وتننام ‌‬ ‫نموونه‌ هه‌نارده‌كردنی چه‌كووچۆڵ به‌ شێوه‌ی په‌نامه‌كی‬ ‫ه هه‌ر له‌م‬ ‫و حه‌شاردراو بۆ گرووپوتاقمه‌ تیرۆریستییه‌كان ك ‌‬ ‫ه بوو كه‌ دوه‌ڵه‌تی نیجریه‌ ده‌ستی به‌ سه‌ر پاپۆڕێكی‬ ‫دواییان ‌‬ ‫ه به‌نده‌ر عه‌بباسی ئێرانه‌وه‌ بارگیری كرابوو‬ ‫هل‌‬ ‫بار هه‌ڵگر ك ‌‬ ‫گرت كه‌ به‌ رواڵه‌ت كه‌لووپه‌لی بیناسازی تێدا بوو به‌اڵم‬ ‫ه سێزد ‌ه كانتینێر چه‌كووچۆڵی عه‌سكه‌ری‬ ‫له‌ پشكنیندا پتر ل ‌‬ ‫تێدا دۆزرایه‌و ‌ه دیسانه‌وه‌ ریسواییه‌كی نێۆنه‌ته‌وه‌ی دیكه‌ی‬ ‫بۆ رێژیم و به‌رپرسانی كۆماری سه‌ره‌ڕۆی ئیسالمی‬ ‫هێناگۆڕێ‪ .‬‬ ‫ ‬

‫ئا‪ :‬شۆڕش گوڵكار‬ ‫‪onij_1364@yahoo.com‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪13‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫دیمانه‌یه‌ك ل ‌ه گه‌ل‬ ‫ئه‌فسه‌ری پله‌یه‌كی خان ‌ه‬ ‫نیشین (ئاڤی سیتی)‬

‫ه‬ ‫زۆر ب ‌‬ ‫گه‌شبینییه‌و ‌ه‬ ‫ه‬ ‫ده‌ڕوانم ‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی كورد‬ ‫له‌ كوردستانی‬ ‫عێراق‬ ‫‪14‬‬

‫كورته‌یه‌ك له‌ژیاننامه‌ی‪:‬‬ ‫ه سالی ‪1943‬‬ ‫ه بنه‌ماڵه‌كه‌یدا به‌ (سیتی) بانگ ده‌كرێم‪ ،‬ل ‌‬ ‫ه ل‌‬ ‫ناوم (ئاڤی)ی ‌‬ ‫ه چوار برا و خوشكیك و دایك‬ ‫ه دایك بوومه‌‪ ،‬له‌بنه‌ماڵه‌یه‌ك ل ‌‬ ‫له‌ به‌غدا ل ‌‬ ‫ه بنه‌ماله‌كه‌مان‪ ،‬باپیرم به‌بیر دێ‪ ،‬كه‌ داپیره‌م‬ ‫ه ‪ 7‬كه‌س بوون ل ‌‬ ‫و باوك ك ‌‬ ‫ه‬ ‫مرد ئه‌ویش هاته‌ المان و له‌گه‌ڵ چه‌ند كوڕ و كچێكی هه‌موومان ل ‌‬ ‫یه‌ك ماڵدا ده‌ژیان له‌ گه‌ڕه‌كێك له‌ گه‌ڕه‌كه‌كانی به‌غدا‪ ،‬باوكم خه‌ریكی‬ ‫كاری كڕین و فرۆشتنی زێڕ بوو له‌ نێوان به‌غدا و تاران كاتی خۆی‪.‬‬ ‫پاره‌دار بووین و ژیانمان زۆر خۆش بوو‪ ،‬ئه‌وكات هه‌رچه‌نده‌ من منداڵ‬ ‫ه‬ ‫ه كۆچ ‌‬ ‫ه ساڵی ‪ 1951‬دا ل ‌‬ ‫بووم‪ ،‬به‌اڵم بیره‌وه‌رییه‌كانم بیر دێنه‌وه‌‪ ،‬ل ‌‬ ‫گه‌وره‌كه‌دا هاتین بۆ ئیسرائیل‪ .‬دایكم كاتێ هاتین بۆ ئێره‌‪ ،‬دووگیان بوو‬ ‫ه سكیدا بوو‪ ،‬لێره‌ له‌دایك بوو كه‌ ناوی (یۆسی)یه‌‪.‬‬ ‫و برا بچووكه‌كه‌م ل ‌‬ ‫ه كار ده‌كات‪ .‬ماڵمان له‌ به‌غدا‬ ‫ه عه‌فول ‌‬ ‫ه كۆمپانیای ئه‌لێكتریكی ل ‌‬ ‫ئێسته‌ ل ‌‬ ‫ه ساڵی ‪1948‬‬ ‫نێزیك مزگه‌وتیك بوو‪ ،‬نازانم له‌ چ گه‌ڕه‌كێك بوو‪ ،‬به‌اڵم ل ‌‬ ‫دا وه‌ك منداڵێك بیرم دێته‌ و له‌ نێزیك ماڵه‌كه‌مان بنكه‌یه‌كی سه‌ربازی‬ ‫هه‌بوو كه‌ عێراقییه‌كان ده‌هاتن خۆیان ناونووس ده‌كرد بۆ خزمه‌تی‬ ‫سه‌ربازی‪ ،‬هاواریان ده‌كرد مردن بۆ زایۆنییه‌كان‪ .‬من ئه‌وكات نه‌مده‌زانی‬ ‫ه چی ده‌ڵێن و مه‌به‌ستیان چییه‌‪ ،‬كه‌ هاتم بۆ ئێره‌ زانیم مه‌به‌ستیان‬ ‫ئه‌وان ‌‬ ‫ه‬ ‫ه كه‌ داوای نه‌مانی ده‌كه‌ن‪ .‬كه‌ هاتین بۆ ئیسرائیل ل ‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل ‌‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ه‬ ‫جێگه‌یه‌ك نێزیك له‌ حه‌ییفا جێگیر بووین ب ‌‬ ‫ه‬ ‫ناوی (شه‌عرێ عه‌لیا)‪ ،‬له‌وێ هاتین بۆ عه‌فول ‌‬ ‫بۆ (مه‌عبه‌ره‌ت بێت) له‌وێش ماینه‌وه‌ دوای‬ ‫ه‬ ‫مانگێك خانوویه‌كی ده‌ستكردمان وه‌رگرت ك ‌‬ ‫دوو و نیو به‌ چوار و نیو بوو‪ ،‬تا گه‌وره‌بوونی‬ ‫هه‌موومان هه‌ر له‌وێ بووین‪ .‬له‌ هاوین‬ ‫ه زستان زۆر سارد بوو‪ ،‬ژیان‬ ‫ته‌ندوور بوو و ب ‌‬ ‫ه ناو ئه‌م خانوو ‌ه‬ ‫تێیدا زۆر زه‌حمه‌ت بوو‪ ،‬ل ‌‬ ‫ه هه‌بوو و گه‌رماو هه‌بوو و ژووری‬ ‫چێشتخان ‌‬ ‫نووستنیشی هه‌بوو‪ .‬هه‌مووی له‌ ناو یه‌كدا‬ ‫ه‬ ‫ه ساڵی ‪ 1958‬دا چووین بۆ (گڤعات ‌‬ ‫بوون‪ .‬ل ‌‬ ‫مۆرێ) كه‌ نێزیك عه‌فوله‌یه‌ و له‌وێ ژیاین و‬ ‫ه‬ ‫ه خوێندن كه‌ ل ‌‬ ‫له‌ قوتابخانه‌ ده‌ستم كرد ب ‌‬ ‫گه‌رَه‌كه‌كه‌مان چه‌ند ماڵی كورد هه‌بوون‪،‬‬ ‫هه‌موویان تا ئێسته‌ دۆستمن وه‌ك برا سه‌یری‬ ‫یه‌ك ده‌كه‌ین‪ .‬من قوتابخانه‌م ته‌واو كرد‬ ‫چووم بۆ سوپا‪ ،‬له‌ سوپادا كۆرسی ئه‌فسه‌ریم‬ ‫ه دوو‪ ،‬مامه‌و ‌ه‬ ‫ه ئه‌فسه‌ری پل ‌‬ ‫ته‌واو كرد بووم ب ‌‬ ‫شه‌ڕی ساڵی ‪ 1967‬دا به‌سه‌ردا هات‪ ،‬من‬ ‫چووم بۆ (فرقه‌ی په‌ڕه‌شووتوانانی) ئیسرائیل‬ ‫ه باشترین فرقه‌ ناو ده‌برێ تا ئێستا و من‬ ‫هب‌‬ ‫ك‌‬ ‫ه دوو و ئه‌وكات‬ ‫له‌وێ بووم به‌ ئه‌فسه‌ری پل ‌‬ ‫(چڤی بارزانی) جێگری فه‌رمانده‌ی فرقه‌كه‌مان‬ ‫ه‬ ‫بوو‪ ،‬من ئه‌فسه‌ر بووم له‌وێ دوای ئه‌وه‌ی ك ‌‬ ‫خزمه‌تم ته‌واو كرد من نووسراوێكم نووسی‬ ‫ه سوپادا بمێنمه‌و ‌ه و‬ ‫گووتم نامه‌وێ ئیتر ل ‌‬ ‫ده‌رچووم‪ .‬هاتمه‌و ‌ه بۆ عه‌فوله‌ لێره‌دا جێگیر‬ ‫بووم و ژنم هێنا و ماڵ و مناڵم به‌یه‌كه‌وه‌ نا و‬ ‫ده‌ستم كرد به‌ كاركردن‪ .‬من سه‌ره‌تا له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌كێك هاوبه‌ش بووم له‌ دووكانی ستۆدیۆی‬ ‫ه دواییدا ئه‌و پیر بوو وازی هێنا‬ ‫وێنه‌گرتن و ل ‌‬ ‫و من دووكانه‌كه‌م لێ كڕییه‌وه‌‪ ،‬نێزیكه‌ی زیاتر‬ ‫ه و كار‬ ‫ه ‪ 30‬ساڵ ده‌بێ ئه‌و دووكانه‌م هه‌ی ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ه‬ ‫ه رۆژ تا هێزم تێدا مابێ‪ ،‬ل ‌‬ ‫ده‌كه‌م‪ ،‬رۆژ ب ‌‬ ‫ه خانه‌نه‌یشین‬ ‫دواییدا منیش وه‌ك ئه‌و خه‌ڵك ‌‬ ‫ه كار ده‌هینم و كه‌مێك‬ ‫هه‌ر ده‌بم و واز ل ‌‬ ‫ه بۆ‬ ‫بۆ خۆم ده‌حه‌سێمه‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی كردووم ‌‬ ‫واڵت هه‌ر كه‌مه‌‪ ،‬من هه‌میشه‌ له‌ خزمه‌تی‬ ‫گه‌له‌كه‌مدام‪ ،‬یارمه‌تیی گه‌النی تریش ده‌ده‌م‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌ده‌ستم بێ بۆ ئازادی و رزگاربوون‬ ‫ه‬ ‫له‌چه‌نگی دوژمنه‌كانیان‪ ،‬من زۆرم پێ خۆش ‌‬ ‫ه‬ ‫ده‌بیستم نه‌ته‌وه‌ی كورد له‌ كوردستان نیمچ ‌‬

‫زۆرم پێ خۆش ‌ه ده‌بیستم نه‌ته‌وه‌ی كورد ل ‌ه‬ ‫كوردستان نیمچه‌ سه‌ربه‌خۆییه‌كیان هه‌یه‬ ‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪15‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ه و رۆژنامه‌یان هه‌یه‌ و‬ ‫سه‌ربه‌خۆییه‌كیان هه‌ی ‌‬ ‫ه ن بۆ نه‌ته‌وه‌كه‌یان‪.‬‬ ‫كاری باش ده‌ك ‌‬ ‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‪ :‬كاتێك ئێو‌ه ل ‌ه به‌غدا بوون‬ ‫بیره‌وه‌رییه‌كانی منداڵێ وهامووشۆتان له‌گه‌ڵ‬ ‫دراوسێكانتاندا چۆن بوو؟‬ ‫ه كۆاڵن له‌گه‌ڵ مندااڵندا‬ ‫ه هه‌موو كات ل ‌‬ ‫ئێم ‌‬ ‫یاریمان ده‌كرد‪ ،‬هیچ شتێكی وا نه‌بوو جیا‬ ‫بین له‌گه‌ڵ ئه‌وانی تردا‪ ،‬هه‌موو هاوسێكانمان‬ ‫ه‬ ‫ه حوكمی ئه‌وه‌ی ك ‌‬ ‫له‌گه‌ڵمان باش بوون‪ ،‬ب ‌‬ ‫باوكم بازرگانیی زێڕی ده‌كرد له‌ نێوان ئێران‬ ‫ه‬ ‫و عێراق و پاره‌دار بووین و ژیانمان زۆر ل ‌‬ ‫ئه‌وانه‌ی ده‌وروبه‌رمان باشتر بوو و هه‌موو‬ ‫ه هیچ ئاڵۆزییه‌كمان بۆ دروست نه‌بوو‪،‬‬ ‫كات ئێم ‌‬ ‫ه من و نه‌ خێزانه‌كه‌م‪ ،‬بگر ‌ه زۆر رێزیان لێ‬ ‫ن‌‬ ‫ه گه‌ڕه‌كدا‪.‬‬ ‫ده‌گرتین ل ‌‬

‫ده‌رفه‌تی هه‌بوو لێت په‌شیمان ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێ من ئه‌و كه‌سه‌ نه‌بووم‬ ‫ه زوو ده‌بێ ده‌ست و برد‬ ‫ه زوو ب ‌‬ ‫ه له‌گه‌ڵ تۆدا په‌یمانم به‌ست‪ ،‬بۆی ‌‬ ‫ك‌‬ ‫ه‬ ‫بكرێ بۆ به‌دیهێنانی سه‌ربه‌خۆییی بۆ كورد له‌ كوردستانی عێراق ب ‌‬ ‫تایبه‌تی و ئه‌گه‌ر بكرێ له‌ به‌شه‌كانی تریش بكرێ زۆر چاكه‌‪.‬‬ ‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‪ :‬ئێو‌ه چۆن ده‌ڕوانن ‌ه گۆڤاره‌كه‌مان بۆ پێوه‌ندیی نێوان گه‌لی كورد‬ ‫وگه‌لی یه‌هود ل ‌ه ئیسرائیل؟‬ ‫ه باس له‌ پێوه‌ندیی نێوان‬ ‫من زۆر خۆشحاڵم گۆڤارێكی وا هه‌یه‌ ك ‌‬ ‫كورد و جووه‌كان ده‌كات‪ ،‬چونكه‌ هه‌ردوو گه‌ل زۆر زوڵمیان لێ‬ ‫ه زۆر‬ ‫ه هه‌ر هه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێست ‌‬ ‫كراوه‌ و مافیان خوراوه‌‪ .‬ئه‌و پێوه‌ندیی ‌‬ ‫ه نێوانمان‪ ،‬خێر و‬ ‫ه ل‌‬ ‫پته‌وتره‌ و ئه‌م گۆڤاره‌ وه‌ك پردی پێوه‌ندیی وای ‌‬ ‫شه‌ڕی یه‌كتری ده‌زانین و خۆ ئاماد ‌ه ده‌كه‌ین دژی دوژمنانمان و په‌نا‬ ‫ه خودا هه‌ر سه‌ر ده‌كه‌وین‪.‬‬ ‫ب‌‬ ‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد ‪ :‬ل ‌ه كۆتادا زۆر سوپاست ده‌كه‌ین كاتمان لێ گرتی‪ ،‬چونك ‌ه ئێو‌ه‬ ‫كارتان هه‌ی ‌ه و جێگه‌ی رێزی ئێم ‌ه و گۆڤاره‌كه‌ی‪ ،‬هه‌ر بژین به‌خۆشی و شادی‪.‬‬

‫ئیسرائیل ‪-‬كورد ‪:‬ئێو‌ه ئه‌و كات ك ‌ه ل ‌ه عێراق بوون‪ ،‬چ‬ ‫موڵك وسامانتان نه‌بوو ك ‌ه له‌وێ به‌جێ مابێ و نه‌تان‬ ‫توانی دارایییه‌كانتان له‌گه‌ڵ خۆتاندا ببه‌ن؟‬ ‫ه تێدا بووین له‌ به‌غدا‬ ‫ه ئه‌و خانووه‌ی ك ‌‬ ‫ئێم ‌‬ ‫ه خاوه‌نه‌كه‌ی و جێ ماوه‌‪.‬‬ ‫باوكم كڕی بووی ل ‌‬ ‫ه‬ ‫زه‌وی و زاری كشتوكاڵیمان زۆر هه‌بوو ل ‌‬ ‫ه ئه‌ویش‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی به‌غدا‪ ،‬به‌اڵم من نازانم له‌وێی ‌‬ ‫رۆیشت‪ ،‬باوكم هه‌مووجار ده‌یگووت كوڕم‬ ‫بۆت باس ده‌كه‌م‪ ،‬به‌اڵم من له‌به‌ر سه‌رقاڵیی‬ ‫ژیان بۆم نه‌ده‌كرا بزانم چۆنه‌ ئه‌م به‌سه‌رهات‬ ‫و ورده‌كارییه‌‪ ،‬كه‌سیش بیری وا بۆ نه‌ده‌چوو‬ ‫وه‌ك ئه‌مڕۆی لێ دێ كه‌ بتوانین داوای مافی‬ ‫ه كه‌مێك ئالۆز‬ ‫ه شته‌ك ‌‬ ‫خۆمان بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌‬ ‫بووه‌ ‪.‬‬ ‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد ‪ :‬ئایا تۆ چۆن ده‌ڕوانیت ‌ه دوا رۆژی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی كورد ل ‌ه كوردستانی عێراق؟‬ ‫ه نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫ه گه‌شبینییه‌وه‌ ده‌ڕوانم ‌‬ ‫من زۆر ب ‌‬ ‫ه‬ ‫كورد له‌ كوردستانی عێراق‪ ،‬به‌ راستی تا ئێست ‌‬ ‫ه به‌دیهێنانی مافه‌كانیان‪ ،‬خۆت‬ ‫سه‌ركه‌وتوون ل ‌‬ ‫ده‌زانی ماف نادری به‌ڵكو ده‌سێنری‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫هه‌وڵ و تێكۆشانی ده‌وێ له‌ سه‌ركردایه‌تیی‬ ‫كورد و هه‌وڵدانی رۆڵه‌كانی بۆ به‌دیهێنانی‬ ‫مافه‌كانیانی پێویسته‌‪ ،‬چونكه‌ خۆت ده‌زانی‬ ‫عه‌ره‌ب خاوه‌ن قسه‌ی خۆی نییه‌‪ ،‬هه‌ركات‬

‫‪16‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫هه‌ڤپه‌یڤێن‪ :‬دینۆ دانیاڵ‪/‬ئیسرائیل‬ ‫‪kurdistan777@walla.com‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫باشوور ‌ی‬ ‫كوردستان‪:‬‬ ‫خۆشناوه‌تی‌ و‬ ‫پێكه‌وه‌ ژیانی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌كان‬ ‫ی دوور‬ ‫ی كورد ده‌مێكی‌ زۆر و چه‌ند سه‌ده‌یه‌ك ‌‬ ‫ئێمه‌ ‌‬ ‫ی ژیاندا ئه‌ڕۆین‬ ‫ی سه‌خت ‌‬ ‫و درێژ ‌ه به‌چه‌ندین قۆناخ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی و كاولكار ‌‬ ‫هه‌ر له‌ شۆڕش و تێكۆشان و ده‌ربه‌ده‌ر ‌‬ ‫ه پێویستم‬ ‫ه منیش ب ‌‬ ‫ه به‌سه‌رماندا هاتووه‌‪ ،‬جا بۆی ‌‬ ‫ك‌‬ ‫ی چه‌ند بابه‌تێك ئاماده‌ بكه‌م بۆ (ئیسرائل–‬ ‫زان ‌‬ ‫ی پێوه‌ندیی نێوان هه‌ردوو الیه‌‪.‬‬ ‫كورد) كه‌ گرێدراو ‌‬ ‫ی ئیسرائیل‬ ‫ه مێژوو ‌‬ ‫ه كه‌مێك ل ‌‬ ‫جا ئه‌گه‌ر بێت و ئێم ‌‬ ‫ی‬ ‫و كورد بكۆڵینه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م دوو نه‌ته‌و ‌ه دوو دۆست ‌‬ ‫ی یه‌ك بوون‪ ،‬پێكه‌وه‌ ژیاون له‌گه‌ڵ یه‌ك‬ ‫نێزیك ‌‬ ‫ی و ناخۆشیه‌كانییان بوونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ڕووبه‌ڕووی‌ خۆش ‌‬ ‫هه‌روه‌ها پێوه‌ندیی‌ ژن و ژنخوازیی‌ نێوانیان و‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌له‌پوور ‌‬ ‫ه یه‌كتر ‌‬ ‫ی ل‌‬ ‫ی پیشه‌ساز ‌‬ ‫فێربوون ‌‬ ‫ه ئه‌م‬ ‫ی ئاماژه‌ به‌و ‌ه ده‌كه‌ن ك ‌‬ ‫ی هه‌موو ‌‬ ‫یه‌كتر ‌‬ ‫ی یه‌كتری‌ بوون‪،‬‬ ‫دوو نه‌ته‌و ‌ه هاوكار و هاوخه‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆشناوه‌ت ‌‬ ‫ه ده‌ڤه‌ر ‌‬ ‫ه ناوچه‌كه‌مان ك ‌‬ ‫چونكه‌ ل ‌‬ ‫ی لێدوانه‌كانی‌ باو و باپیران ئه‌ڵێن‬ ‫ێ ده‌ڵین به‌ پێ ‌‬ ‫پ‌‬ ‫ی جوو بوو ‌ه‬ ‫نشینگه‌ی‌ ده‌ڤه‌ره‌كه‌مان به‌شێكی‌ زۆر ‌‬ ‫ی هه‌ر ‌ه‬ ‫ه زۆربه‌ ‌‬ ‫ه گوندی‌ (بێتواته‌) ك ‌‬ ‫ه تایبه‌ت ل ‌‬ ‫ب‌‬ ‫ی خشڵ و بازرگانییه‌و ‌ه خه‌ریك‬ ‫زۆریان به‌ كار ‌‬ ‫ه له‌و ‌ه‬ ‫ی ئه‌م دوو نه‌ته‌وه‌ی ‌‬ ‫بوون‪ ،‬بۆیه‌ پێوه‌ندی ‌‬ ‫ی جیا بووبن‪ ،‬به‌ڵكو به‌یه‌ك‬ ‫نه‌چوو ‌ه كه‌ دوو نه‌ته‌وه‌ ‌‬ ‫نه‌ته‌و ‌ه سه‌یر كراون‪ ،‬كه‌واته‌ ئه‌وه‌ش ئه‌مه‌مان‬ ‫ی ئاشتیخواز‬ ‫ه گه‌لی‌ كورد گه‌لێك ‌‬ ‫بۆ ده‌رده‌خات ك ‌‬ ‫ه شه‌ڕ و شۆڕ نه‌كردووه‌‪.‬‬ ‫ی ل‌‬ ‫بوو ‌ه و حه‌ز ‌‬

‫ی كوردستان له‌گه‌ڵ والتان‪ ،‬كوردستان‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫ی پێوه‌ندی ‌‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫ی توند ده‌كات له‌ هه‌موو‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی واڵتاندا پێگه‌ ‌‬ ‫خه‌ریكه‌ له‌گه‌ڵ زۆربه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ه روو ‌‬ ‫ه بۆ كورد گرینگ ‌‬ ‫ه گه‌وره‌كان‪ ،‬بۆی ‌‬ ‫روویه‌كه‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت واڵت ‌‬ ‫ی ئه‌و ‌ه‬ ‫ه زۆرێك له‌ لێكۆڵه‌ره‌وه‌كان تێبین ‌‬ ‫ه ئیسرائل بكات‪ ،‬چونك ‌‬ ‫ی ل‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی بكات ده‌بێ‬ ‫ده‌كه‌ن هه‌رێمی‌ كوردستان هه‌ركاتێ‌ داوای‌ سه‌ربه‌خۆی ‌‬ ‫ی زۆر گرینگ ده‌گێڕێ‬ ‫ئیسرائیل له‌گه‌ڵی‌ بێ‪ ،‬چونكه‌ ئیسرائیل ده‌ورێك ‌‬ ‫ی خۆیان‬ ‫ه ته‌نیا له‌ به‌رژه‌وه‌ندی ‌‬ ‫ه دراوسێكان ك ‌‬ ‫به‌نیسبه‌ت ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ه تایبه‌ت (توركیا – ئێران –‬ ‫ه هه‌رێمی‌ كوردستان ده‌كه‌ن ب ‌‬ ‫روو ل ‌‬ ‫ه سه‌ر كورد‬ ‫ی زۆریان ب ‌‬ ‫ه هه‌ریه‌ك له‌م واڵتانه‌ بكوژ ‌‬ ‫سووریا)‪ ،‬چونك ‌‬ ‫ی و كۆمه‌ڵكوژی‌‪.‬‬ ‫ه گرتن و ئه‌شكه‌نجه‌دان تا كاولكار ‌‬ ‫هێناوه‌ هه‌ر ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ه له‌وه‌ ‌‬ ‫ی كورد ئه‌بێ ئه‌وه‌شمان له‌یاد بێت سوپای تورك جگ ‌‬ ‫ئێمه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ه ساڵی‌ (‪ )1915‬كۆمه‌ڵكوژ ‌‬ ‫ه ڕه‌واكانی‌ كورد ده‌گرێ‪ ،‬ل ‌‬ ‫ه ماف ‌‬ ‫ه ل‌‬ ‫ڕێگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ه به‌نیاز ‌‬ ‫ی ئه‌نجام دا و جینۆسایدی كردن و ئێست ‌‬ ‫ئه‌رمه‌نه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئازادیخواز‪ ،‬ئه‌مه‌ش وا ‌‬ ‫له‌سه‌ر خۆی‌ ال بدات و بیخاته‌ پاڵ كورد ‌‬ ‫ێ و زۆر‬ ‫ه هه‌ڵس ‌‬ ‫ی ئه‌وروپا به‌م مه‌سه‌له‌ نامرۆڤان ‌‬ ‫كرد كه‌ یه‌كیه‌تی ‌‬ ‫ی بۆ یه‌كیه‌تیی ئه‌وروپا‪.‬‬ ‫ه ڕیز ‌‬ ‫ی هاتن ‌‬ ‫له‌سه‌ر توركیا بكه‌وێ ده‌رباره‌ ‌‬ ‫ی زۆر‬ ‫ی كوردستان‪ ،‬قۆناخێك ‌‬ ‫ی ئێسته‌ی‌ هه‌رێم ‌‬ ‫هه‌ر له‌باره‌ی‌ قۆناخ ‌‬ ‫ی كوردستان‬ ‫ه كورد له‌ هه‌ر پارچه‌یه‌ك ‌‬ ‫ێ ك‌‬ ‫هه‌ستیاره‌‪ ،‬چونكه‌ هه‌ركات ‌‬ ‫ه‬ ‫ێ ل‌‬ ‫ێ یه‌ك ‌‬ ‫ی به‌ده‌ست بێن ‌‬ ‫ی كوردستان هه‌لێك بۆ خۆ ‌‬ ‫به‌تایبه‌ت هه‌رێم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زوڵم و سته‌مكارانه‌ ‌‬ ‫ی به‌هه‌رشێوه‌یه‌ك بێ ده‌ستێك ‌‬ ‫واڵته‌ دراوسێكان ‌‬ ‫ه‬ ‫ه سه‌ر بارودۆخه‌كه‌ تا لێی ئاڵۆز بكات‪ ،‬ئه‌توانم بڵێم هه‌ریه‌ك ل ‌‬ ‫ده‌خات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌رمی‌ كاره‌با وایه‌ بۆسه‌ر ئاسایش ‌‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌ دراوسێكان وه‌ك ته‌زوو ‌‬ ‫ی ئه‌هێنن‪.‬‬ ‫ێ بیانه‌وێ‌ له‌ دژی‌ كوردان به‌كار ‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان چ كات ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌لی‌ كورد چه‌ندین ساڵه‌ خه‌بات ده‌كات‪ ،‬تێده‌كۆشێ و به‌رگر ‌‬ ‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪17‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫بۆی ‌ه پێوه‌ندیی‌ ئه‌م دوو نه‌ته‌وه‌یه‌ له‌و‌ه‬ ‫نه‌چوو‌ه ك ‌ه دوو نه‌ته‌وه‌ ‌ی جیا بووبن‪،‬‬ ‫به‌ڵكو به‌یه‌ك نه‌ته‌وه‌ سه‌یر كراون‬ ‫ه‬ ‫ی ده‌كات‪ ،‬ئێسته‌ش كاتێك كه‌ ڕێككه‌وتن له‌گه‌ڵ واڵت ‌‬ ‫ه خۆ ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ی‬ ‫ه پێویسته‌ ئێمه‌ ‌‬ ‫ێ سوودن‪ ،‬بۆی ‌‬ ‫دراوسێكانیدا ده‌كرێ زۆربه‌یان ب ‌‬ ‫ی خۆشمان بناسین‪ ،‬ئاخۆ چ‬ ‫كوردیش خۆمان بناسین و دۆست ‌‬ ‫ه ته‌نگ گه‌لی‌ كورده‌و ‌ه دێت و چ گه‌لێك هاوخه‌میه‌تی‌‪،‬‬ ‫گه‌لێك ب ‌‬ ‫ه پێشه‌و ‌ه‬ ‫ه ل‌‬ ‫ه نه‌ته‌وه‌ی‌ جوو و كورد بێنینه‌وه‌ ك ‌‬ ‫با نموونه‌ ب ‌‬ ‫ه ئێسه‌ ئه‌م دوو نه‌ته‌و ‌ه‬ ‫ئاماژه‌م پێ‌ كرد سااڵنێك زۆر به‌ ر ل ‌‬ ‫ه و گرفتێكیان نه‌بوو ‌ه پێكه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌یه‌كه‌و ‌ه ژیاون و هیچ كێش ‌‬ ‫ی كورد‪.‬‬ ‫ی سه‌ربه‌رزییه‌ هه‌م بۆ گه‌لی‌ جوو و هه‌م بۆ گه‌ل ‌‬ ‫مایه‌ ‌‬ ‫ه له‌ نێوان ئه‌م‬ ‫ه بگیرێ ك ‌‬ ‫ده‌بێ ڕێز له‌و برایه‌تی‌ و خۆشه‌ویستیی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌ل ‌‬ ‫ه ئه‌گه‌ر كورد بیه‌وێت به‌ڕوون ‌‬ ‫دوو نه‌ته‌وه‌دا هه‌بووه‌‪ ،‬بۆی ‌‬ ‫ه وه‌ك‬ ‫ه ئاماده‌ بێ‪ ،‬چونك ‌‬ ‫ی بدا ئه‌وا ئه‌ویش پێویست ‌‬ ‫جوو یارمه‌ت ‌‬ ‫ه چه‌ندان‬ ‫قه‌ره‌بوو بۆ كورد ئه‌توانێ یارمه‌تیی‌ كورد بدات ك ‌‬ ‫ێ‬ ‫ه ب‌‬ ‫ه كوردستان ژیاون ب ‌‬ ‫ی جوو ل ‌‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ساڵ بوو ژماره‌یه‌ك ‌‬ ‫ه پاداشتێك‪.‬‬ ‫ی ئیسرائیل‪ -‬بۆ كورد ده‌بێت ‌‬ ‫كێشه‌‪ ،‬كه‌واته‌ هاوكاری ‌‬ ‫ه ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫ه ئه‌وه‌ی ‌‬ ‫ی نیگه‌رانیی ‌‬ ‫ی جێگه‌ ‌‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ه سه‌ر (داوود باغستانی‌) سه‌رۆكی‌ ده‌زگای ئیسرائیل‪-‬‬ ‫هێرشێك كرای ‌‬ ‫ی نیگه‌رانییه‌‪ ،‬به‌ڵكوو ئه‌م هۆكار ‌ه‬ ‫ی ئه‌و ‌ه مایه‌ ‌‬ ‫ه هه‌ولێر‪ ،‬به‌ڕاست ‌‬ ‫كورد ل ‌‬

‫‪18‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫ی سیاسی‌‪،‬‬ ‫ی تایبه‌تی بووبێ نه‌ك هۆكارێك ‌‬ ‫له‌وانه‌یه‌ هۆكارێك ‌‬ ‫ه‬ ‫ه پاڵ كورد ئه‌مكاره‌ی‌ كردبێ‪ ،‬چونك ‌‬ ‫یان كه‌سێك ل ‌‬ ‫ی هه‌رێم دژی‌ هه‌ر كارێك له‌م كارانه‌ن‬ ‫دڵنیام به‌رپرسان ‌‬ ‫ه ئه‌م‬ ‫به‌تایبه‌ت له‌گه‌ڵ (داوود باغستانی‌)یدان‪ ،‬چونك ‌‬ ‫ی به‌ڕێزیان به‌ سه‌ختی‌ بریندار بێ‪.‬‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ه بووه‌ هۆ ‌‬ ‫هێرش ‌‬ ‫ی كورد‪،‬‬ ‫ی بێ بۆ ئێمه‌ ‌‬ ‫ه مایه‌ی‌ خۆشحاڵ ‌‬ ‫یك‌‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی خاتوو (عوفرا بینگۆ)‬ ‫ه گرینگ و تێر و ته‌سه‌له‌كان ‌‬ ‫نووسین ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كورد ده‌دات له‌ (باكور ‌‬ ‫ی گه‌ل ‌‬ ‫ه ئاماژ ‌ه به‌ كێشه‌ ‌‬ ‫یه‌ ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ه مانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی په‌كه‌كه‌‪ ،‬چونك ‌‬ ‫كوردستان)‪ ،‬هه‌روه‌ها پرس ‌‬ ‫ه شاخاوییه‌كان له‌ناو ئه‌و هه‌موو ئازار‬ ‫ه ناوچ ‌‬ ‫په‌كه‌كه‌ ل ‌‬ ‫ه به‌ هۆشیاریی‌ ئه‌و‬ ‫و مه‌ینه‌تیانه‌دا كه‌ ده‌یكێشن پێوه‌ست ‌‬ ‫ی مافی‌ خۆیان‬ ‫ه باكور داوا ‌‬ ‫ی كه‌ ل ‌‬ ‫(‪ )25‬ملیۆن كورده‌ ‌‬ ‫ه هه‌موو واڵتان به‌ تایبه‌ت‬ ‫ه ل‌‬ ‫ه ئێست ‌‬ ‫ده‌كه‌ن‪ .‬خۆشبه‌ختان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وروپا و نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان و رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫یه‌كیه‌تی ‌‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌تی ناسراوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ناوه‌ڕاست به‌ كێشه‌یه‌ك ‌‬ ‫ه‬ ‫ه جارێكی‌ تر كورد بكه‌وێت ‌‬ ‫سه‌رده‌مانه‌ به‌سه‌ر چوو ك ‌‬ ‫ی ئه‌و واڵته‌ زلهێزانه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌مه‌ریكا و‬ ‫ژێر ده‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وروپا و ئیسرائیل ئه‌توانن رۆڵی سه‌ره‌ك ‌‬ ‫یه‌كیه‌تی ‌‬ ‫ه‬ ‫ه پێویست ‌‬ ‫ی كێشه‌ی‌ كورده‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌‬ ‫بگێڕن له‌ڕوو ‌‬ ‫ی‬ ‫ه له‌ڕوو ‌‬ ‫ه ئێم ‌‬ ‫ی كوردیش هۆشیار بین‪ ،‬ڕاست ‌‬ ‫ئێمه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ه حكوومه‌ت ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنه‌و ‌ه له‌ڕووی‌ یاساو ‌ه سه‌ر ب ‌‬ ‫ه ناوه‌ندیشه‌وه‌ ده‌بێ‬ ‫ی سه‌ر ب ‌‬ ‫ناوه‌ندین‪ ،‬ئه‌و هه‌ریمه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و ره‌زامه‌ندییه‌ی له‌سه‌ر بێت بۆ ئه‌وه‌ی‌ پێوه‌ندی ‌‬ ‫ه‬ ‫ی ك‌‬ ‫له‌گه‌ڵ واڵتێك ببه‌ستێت‪ ،‬ئه‌ی‌ بۆ ئه‌و مافانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كورد له‌ڕووی‌ یاسا و ده‌ستووره‌وه‌ هه‌یه‌تی‌ جێبه‌جێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ه حكوومه‌ت ‌‬ ‫ێ گوێدان ‌‬ ‫ه پێویسته‌ ئێمه‌ش ب ‌‬ ‫ناكه‌ن‪ ،‬بۆی ‌‬ ‫ی خۆمان بكه‌ین له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫ه به‌رژه‌وه‌ندی ‌‬ ‫ی چاو ل ‌‬ ‫ناوه‌ند ‌‬ ‫ه كاری‌ له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ین و پێوه‌ندی‌ له‌گه‌ڵدا‬ ‫یك‌‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ه ڕوانگه‌ ‌‬ ‫ی كوردیش ل ‌‬ ‫یبه‌ستین‪ ،‬ئه‌گه‌ر بێت و گه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌ك ئیسرائیل پێوه‌ند ‌‬ ‫ئاینه‌و ‌ه له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیسالمی پێوه‌ندی ‌‬ ‫ه واڵتان ‌‬ ‫نه‌به‌ستێ‌‪ ،‬خۆ زۆرێك ل ‌‬ ‫ه – میسر –‬ ‫نهێنی‌ و ئاشكرایان هه‌یه‌ وه‌ك (سعوودی ‌‬ ‫ه نموونه‌ باسیان بكه‌ین‪.‬‬ ‫ئوردون)‪ ....‬ئه‌گه‌ر بێت و ب ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ‬ ‫یاخۆ ده‌وڵه‌تێكی‌ وه‌ك توركیا تا به‌رژه‌وه‌ندی ‌‬ ‫ی‬ ‫ئیسرائیل هه‌بوو بێ‌ ده‌نگ بوو‪ ،‬توركیاش رێژه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی ره‌وای‌ ده‌زانم‬ ‫ه كارێك ‌‬ ‫هه‌ر ‌ه زۆری‌ مسوڵمانه‌‪ ،‬منیش ب ‌‬ ‫ی هه‌بێت له‌گه‌ڵ‬ ‫ی كورد پێوه‌ندیی‌ ستراتیژ ‌‬ ‫كه‌ گه‌ل ‌‬ ‫ه ڕه‌واكانیان‪.‬‬ ‫ی ماف ‌‬ ‫ی ئیسرائیل بۆ هێنانه‌د ‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌‬

‫ی بێتواته‌یی‌‬ ‫ئا‪ :‬شوق ‌‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫فۆبیای پێوه‌ندیی كورد و جوو و راستكردنه‌وه‌ی رێڕه‌وی مێژوو‬ ‫به‌شی سێیه‌م‬ ‫بۆچی واڵتانی عه‌ره‌بی و ئیسالمی دژی دۆستایه‌تی و هاوپه‌یمانی كورد و جوون‪..‬؟‬ ‫ه مایه‌ی ترس بۆ سه‌ر ئابووری و كۆمه‌اڵیه‌تی و‬ ‫ه ببێت ‌‬ ‫ه ناوچه‌كه‌دا ك ‌‬ ‫ه ئارای ئه‌جندایه‌كی تاز ‌ه ده‌ترسن ل ‌‬ ‫ه هاتن ‌‬ ‫واڵتانی عه‌ره‌بی ل ‌‬ ‫ه ناوی داكۆكیكردن و به‌رگریكردن‬ ‫سیسته‌می واڵته‌كانیان‪ ،‬چونكه‌ ماوه‌ی چه‌ندان سه‌ده‌یه‌ واڵتانی عه‌ره‌بی كۆمه‌ڵگه‌ی عه‌ره‌بی ب ‌‬ ‫ه ئاین و الوازكردنی‪ ،‬دروستكردنی‬ ‫ه ئاین هه‌ڵده‌خه‌ڵه‌تێنن و ده‌رئه‌نجامیش بۆ خۆیان بوونه‌ته‌ هۆ و هۆكاری سووكایه‌تیكردن ب ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ه به‌رهه‌م نه‌هاتووه‌ و ئه‌مڕۆ جیهانی‬ ‫ه له‌ تیرۆر زیاتر هیچ له‌مجۆر ‌ه كۆمه‌ڵگه‌یان ‌‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی كه‌بتكراوی كپ و تۆقێندراو ك ‌‬ ‫ه زیندانێكی‬ ‫ه نیشتمانی عه‌ره‌به‌كانی كردووه‌ت ‌‬ ‫عه‌ره‌بی ئه‌م دیمه‌نه‌ ترسناكه‌ی حوكمڕانی ئه‌و سیسته‌مه‌ ئیفلیجه‌ی رابردووه‌ ك ‌‬ ‫ه ئارای هێزێكی‬ ‫گه‌وره‌ بۆ بیر و دیدگه‌ جیاوازه‌كان و ئاین و ئاینزاكان و ئازادییه‌كان و مافه‌كانی مرۆڤ‪ ،‬ترسی عه‌ره‌به‌كان له‌ هاتن ‌‬ ‫تری لۆجیستی و پڕ له‌ توانای ماددی و مه‌عنه‌وی زه‌نگی په‌له‌قاژه‌كانی حكوومه‌ت و رۆشنبیرانی عه‌ره‌ب به‌رز ده‌كه‌نه‌و ‌ه و‬ ‫ه‬ ‫ه ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬ئه‌مه‌ش الی نه‌یارانی كورد و جوو بوه‌ت ‌‬ ‫ه سه‌ر هاموشۆی كورد و جوو ل ‌‬ ‫ه به‌رده‌وامی ته‌لیسكۆب ده‌خه‌ن ‌‬ ‫هوب‌‬ ‫هه‌میش ‌‬ ‫ه مۆته‌كه‌ی خه‌وی نه‌زۆكیانه‌‪.‬‬ ‫فۆبیایه‌ك كه‌ سااڵنێك ‌‬ ‫ه دوژمنایه‌تیی عه‌ره‌ب و جووه‌كان سه‌رچاوه‌كه‌ی ده‌گه‌ڕێته‌و ‌ه پێش ئیسالم‪ ،‬چونكه‌ عه‌ره‌به‌كان به‌دروشمی‬ ‫د‪ .‬عه‌لی ده‌شتی پێی وای ‌‬ ‫ه بیابان تااڵن ده‌كرێ و ئه‌وه‌ی نه‌كوژێت ده‌كوژرێت*) توانیان درێژ ‌ه‬ ‫ه بیابان بیكوژه‌ و ئه‌وه‌ی تااڵن نه‌كات ل ‌‬ ‫(ئه‌وه‌ی الواز بێت ل ‌‬ ‫ه دوورگه‌ی عه‌ره‌بی‪( ،‬پرۆفیسۆر سلید‬ ‫ه كۆمه‌ڵگه‌ی مرۆڤایه‌تی بۆخۆیان پێك بهێنن له‌ نیمچ ‌‬ ‫به‌ ژیانیان بده‌ن و ژیارێكی دوور ل ‌‬ ‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪19‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ه په‌ڕتووكی (‪)*The Areb‬‬ ‫جیمس) ل ‌‬ ‫دا ده‌ڵێت‪ :‬ژیانی به‌داوه‌ (كه‌ ره‌چه‌ڵه‌كی‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تیی عه‌ره‌به‌كانه‌) ته‌نانه‌ت‬ ‫ه‬ ‫مێ بوونیشیان له‌ال شه‌رم بوو بۆی ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ره‌فتاریان كردوو ‌ه ك ‌‬ ‫ئه‌وه‌ند ‌ه دڕندان ‌‬ ‫كچه‌كانی خۆشیان زینده‌ به‌چاڵ كردووه‌‪،‬‬ ‫سیمۆند فرۆید پێی وایه‌ (شعور بژنب)‬ ‫هه‌ستكردن به‌ تاوانبارێتی له‌الی‬ ‫مرۆڤه‌كان زۆر كرده‌ی نامرۆڤانه‌ی لێ‬ ‫ه‬ ‫ه هه‌تا هه‌تای ‌‬ ‫ه ئه‌و مرۆڤ ‌‬ ‫ده‌كه‌وێته‌و ‌ه ك ‌‬ ‫ه‬ ‫غه‌ریزه‌ی مه‌رگ به‌سه‌ریدا زاڵه‌ بۆی ‌‬ ‫ئه‌وكه‌سه‌ سڵ له‌هیچ ناكاته‌وه‌*‪ ،‬به‌و‬ ‫پێوه‌ره‌ش عه‌ره‌به‌كان له‌ كۆمه‌ڵه‌یه‌كی‬ ‫ه دوورگه‌ی عه‌ره‌بیه‌و ‌ه‬ ‫پچڕ پچڕی نیمچ ‌‬ ‫له‌ژێر ئااڵی ئیسالم یه‌كیان گرت له‌ پێناو‬ ‫ه پیتتر و‬ ‫زۆرتر به‌ده‌ستهێنان و خاكی ب ‌‬ ‫خاكی باشتری دوور له‌ ساراكانی بیابان و‬ ‫دوور له‌ مشك و مار و دووپشكی بیابان‬ ‫ه وجود‪ ،‬لێره‌و ‌ه ده‌بینین‬ ‫به‌هه‌شتێك بهێنن ‌‬ ‫ئیسالم وه‌ك شۆڕشێكی سه‌ربازی ئه‌و‬ ‫هۆرزه‌ دڕنده‌ و نه‌زانانه‌ی عه‌ره‌بی یه‌ك‬ ‫خست بۆ ئه‌و ئامانجانه‌ی كه‌ ئاماژه‌مان‬ ‫ه خۆیان‬ ‫پێی دا‪ ،‬كۆبوونه‌وه‌ ئاینیه‌كان ك ‌‬ ‫ه قاڵبی په‌رستن و نوێژی به‌كۆمه‌ڵ‬ ‫ل‌‬ ‫داڕشت و دواتر كۆبوونه‌وه‌ی ئاینی‬ ‫هه‌ینی و گوتاری سیاسی و سه‌ربازی‬ ‫و كۆمه‌اڵیه‌تی فاكته‌ری سڕكردنی ئه‌و‬ ‫ه‬ ‫ه به‌درێژایی ژیانیان ل ‌‬ ‫دڕندانه‌ بوو ك ‌‬ ‫ه تاوان‬ ‫بیابانی نه‌بوونه‌وه‌ هه‌ستیان ب ‌‬ ‫ده‌كرد هه‌ر له‌ زینده‌به‌چاڵكردنی‬ ‫ه كوشت و‬ ‫پارچه‌ی گیانیانه‌و ‌ه تا ده‌گات ‌‬ ‫بڕی و رووتكردنی كاروانه‌كانه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ه ئیسالم‬ ‫ه ده‌بینین یه‌كه‌م شه‌ڕ ل ‌‬ ‫ئه‌وه‌ش ‌‬ ‫ه تااڵنكردنی كاروانی بازرگانه‌كانی‬ ‫ب‌‬ ‫ه‬ ‫قوڕه‌یشه‌و ‌ه ده‌ست پێ ده‌كات و ب ‌‬ ‫ناكۆكیه‌كانیان له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت و‬ ‫ئه‌میرایه‌تی كۆتایی پێ دێت‪.‬‬ ‫(ئاد‪.‬جی فارمه‌) له‌ په‌ڕتووكی (عه‌ره‌ب و‬ ‫ئیسالم)دا ده‌ڵێت‪ :‬ئه‌گه‌ر شۆڕشی ئیسالم‬ ‫ه‬ ‫ه ئه‌وا به‌ده‌ویه‌كانی نیمچ ‌‬ ‫هه‌ڵنه‌گیرسابای ‌‬ ‫دوورگه‌ی عه‌ره‌بی وه‌ك ده‌یناسۆره‌كان‬ ‫ه‬ ‫له‌ناو ئه‌چوون‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و شۆڕش ‌‬ ‫بوو ‌ه فاكته‌ری زیندووبوونه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫كۆمه‌ڵه‌یه‌‪.‬‬

‫‪20‬‬

‫ئیسالم وه‌ك شۆڕشێكی سه‌ربازی ئه‌و هۆرز‌ه دڕند‌ه و‬ ‫نه‌زانانه‌ی عه‌ره‌بی یه‌ك خست‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌كی زانستی له‌م چه‌ند رسته‌یه‌ی سه‌ره‌و ‌ه بڕوانین هۆكاره‌كانی‬ ‫ه دوای‬ ‫ه پێغه‌مبه‌ر ل ‌‬ ‫دوژمنداری عه‌ره‌ب و جوومان بۆ ده‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬جووه‌كان هه‌میش ‌‬ ‫ه داو ‌ه‬ ‫ه مووسا رێنوێنی به‌و گه‌ل ‌‬ ‫پێغه‌مبه‌ریان بۆ دابه‌زیوه‌‪ ،‬هه‌ر له‌ ئیبراهیمه‌وه‌ تا ده‌گات ‌‬ ‫ه سه‌ر‬ ‫ه به‌تاوانیان زانیوو ‌ه هه‌ڵبكوتن ‌‬ ‫و گه‌لێكی خاوه‌ن شارستانیه‌ت و مه‌ده‌نی بوونه‌‪ ،‬بۆی ‌‬ ‫خێڵێكی تر یان ئاین و ئاینزایه‌كی تر یان نه‌ته‌و ‌ه و نه‌ته‌وه‌یه‌كی تر یاخود خاكێكی تر داگیر‬ ‫ه‬ ‫ه یه‌كخوایی و رێنوێنیی پێغه‌مبه‌ره‌كه‌یان و په‌رتووك ‌‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وانیش بڕوایان ب ‌‬ ‫ه و چی‬ ‫ه ئاسمانییه‌كه‌شیان پێیان گووتراو ‌ه كه‌ چی حه‌رام ‌‬ ‫ه په‌ڕتووك ‌‬ ‫ئاسمانیه‌كه‌یان بووه‌‪ ،‬ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ه و هه‌میش ‌‬ ‫حه‌اڵڵه‌ و چۆن بژین و به‌چی بژین‪..‬؟! بۆیه‌ جووه‌كان پابه‌ندی ئاینه‌كه‌یان بوون ‌‬ ‫به‌ كار و كشتوكاڵ و پیشه‌ی ده‌ستی له‌و ده‌ڤه‌ر ‌ه ناوبانگیان هه‌بوو ‌ه ته‌نانه‌ت جووه‌كان‬ ‫ه كوردستان و عێراقی عه‌ره‌بی و ئێرانیش هه‌ر به‌و تایبه‌تمه‌ندیانه‌یان ناسرابوون‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ل‌‬ ‫ه پێش هه‌ر ئاین و نه‌ته‌وه‌ی تر بكه‌ونه‌ به‌ر شااڵوی‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیانه‌یان هۆكارێك بوو ك ‌‬ ‫غه‌زا و جیهاد و ئه‌نفال و تااڵنی عه‌ره‌به‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ه دنیای تازه‌دا چۆن بژین‬ ‫جا نه‌ته‌وه‌یه‌ك ئه‌وه‌ بنه‌مای شارستانیه‌ته‌كه‌ی بێت ده‌بێت ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ه درێژایی سه‌دان ساڵ خه‌بات و تێكۆشانی خۆیدا رۆژێ ل ‌‬ ‫و چۆن ره‌فتار بكه‌ن‪ ،‬كورد ل ‌‬ ‫رۆژان كوردێك خۆی له‌نێو خه‌ڵكی سڤیلدا نه‌ته‌قانده‌و ‌ه و رۆژێك مرۆڤێكی سه‌رنه‌بڕی‬ ‫ه‬ ‫و دیلێكی نه‌كوشت و كه‌سی زیند ‌ه به‌چاڵ نه‌كرد‪ ،‬جووه‌كانیش به‌هه‌مان شێو ‌ه ل ‌‬ ‫تۆڵه‌ی هۆڵۆكۆست هیچ ره‌شه‌ كوژیه‌ك و تیرۆر و تاوانێكیان ئه‌نجام نه‌دا‪ ،‬ئه‌مڕۆش‬ ‫ه به‌رده‌م‬ ‫ه سه‌دان ده‌رفه‌ت و هه‌لی ئاشتی و له‌یه‌كترتێگه‌یشتن ده‌خه‌ن ‌‬ ‫ئیسرائیلیه‌كان ب ‌‬ ‫عه‌ره‌به‌كان و عه‌ره‌به‌كانیش به‌هۆی وا به‌سته‌بوونیان به‌ ئێران و عه‌قڵیه‌تی به‌سه‌رچووی‬ ‫ه‬ ‫عروبه‌و ‌ه پرسی بنه‌ڕه‌تی خۆشیان له‌بیر چووه‌ته‌وه‌‪ ،‬كێشه‌ی عه‌ره‌به‌كان له‌وه‌دایه‌ دان ب ‌‬ ‫تێكشكانی نه‌ته‌وه‌كه‌یان نانێن‪ ،‬كه‌چی ئومه‌ی عه‌ره‌بی له‌وپه‌ڕی زه‌لیلیه‌و ‌ه له‌به‌ر ده‌ستی‬ ‫ئیرانی و ئه‌مه‌ریكایییه‌كان یاری پێ ده‌كرێت‪ ،‬عه‌ره‌به‌كان وای هه‌ژمار ده‌كه‌ن ئه‌وه‌ی‬ ‫ه دوژمنی خۆیان‬ ‫ه ژێر ئااڵی ئیسالم واتا ته‌عریب بوو ‌ه (له‌ واقعیشدا هه‌ر وایه‌) بۆی ‌‬ ‫هاتبێت ‌‬ ‫به‌ دووژمنی هه‌موو ئیسالم و عه‌ره‌ب ده‌زانن‪ ،‬یاخود ئه‌گه‌ر بوون به‌ دوژمنی هه‌ر‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫جا نه‌ته‌وه‌یه‌ك ئه‌وه‌ بنه‌مای شارستانیه‌ته‌كه‌ی بێت ده‌بێت ل ‌ه دنیای تازه‌دا چۆن بژین و چۆن ره‌فتار بكه‌ن‬ ‫ه كه‌سی و حزبی بوو ‌ه له‌سه‌ر حیسابی نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫كه‌س و الیه‌ن و گرووپ و نه‌ته‌وه‌ و كاریكاتیریستێك ئه‌وا له‌سه‌ر بنه‌مای تاك ‌‬ ‫ه‬ ‫ه نهێنی و ئاشكرایان ‌‬ ‫ه دوژمنی ئه‌و الیه‌نه‌‪ ،‬حه‌ز كورد‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بینین ته‌واوی ئه‌و پێوه‌ندیی ‌‬ ‫ه هه‌موو ئومه‌ی ئیسالم ببێت ‌‬ ‫پێویست ‌‬ ‫نه‌كردنی عه‌ره‌به‌كان به‌ هه‌بوونی دۆستایه‌تیی له‌ نێوان كورد فاكته‌رێكی سه‌ره‌كیی الوازیی بزووتنه‌وه‌ی سیاسی و نه‌ته‌وه‌ییی‬ ‫ه و‬ ‫ه نیگایه‌وه‌ سه‌یر كوردی بوو ‌ه له‌ هه‌ر چوار پارچه‌كه‌‪ ،‬هاوكات هه‌ر رژێم ‌‬ ‫و جوو یاخود ئیسرائیل و كوردستان له‌م گۆش ‌‬ ‫ه سه‌دان كوردی سڤیل و بێ به‌جۆرێك حزبه‌كانی تری پارچه‌كه‌ی تری بۆ به‌رژه‌وه‌ندیی خۆی‬ ‫ه ده‌وڵه‌تی سووریا ب ‌‬ ‫ده‌كه‌م‪ ،‬ئێست ‌‬ ‫ه كونجی زیندانه‌ تاریكه‌كانی به‌ند كردووه‌ به‌ تۆمه‌تی به‌كار هێناوه‌‪.‬‬ ‫تاوانی ل ‌‬ ‫ه ماوه‌ی رابردوو ئه‌زموونێكی دوور و درێژی سیاسه‌توانانی كورد‬ ‫ه حاڵه‌تێكدا ل ‌‬ ‫ه هه‌مان شێوه‌‪ ،‬ل ‌‬ ‫سیخوڕی ئیسرائیل و ئیرانیش ب ‌‬ ‫ه پشت‬ ‫واڵتی ئورده‌ن و میسر و كوه‌یتی دۆستی سووریا دۆستی بوو ‌ه واڵتانی ئیسالمی و عه‌ره‌بییه‌و ‌ه ئه‌وه‌ی سه‌لماند ك ‌‬ ‫ه جیهانێكی‬ ‫ه ب‌‬ ‫ه واڵتانی ئیسالمی و عه‌ره‌بی پشت به‌ستن ‌‬ ‫به‌ستن ب ‌‬ ‫له‌مێژینه‌ی ئیسرائیلن‪.‬‬ ‫ه ئاشوب و ئاژاو ‌ه و دواكه‌وتوویی و ناته‌بایی و په‌راوێزخراو‪،‬‬ ‫تا چه‌ند دۆستایه‌تیكردنی جوو و ئیسرائیل خزمه‌ت ب ‌ه دۆزی نه‌ته‌وه‌ییی پڕ ل ‌‬ ‫پشت به‌ستن به‌و واڵتانه‌ له‌سه‌ر خوێنی كورد بووه‌‪ ،‬نه‌ك ته‌نها‬ ‫كورد ده‌كات؟‬ ‫ه عه‌ره‌بی‬ ‫ه به‌هۆی وابه‌سته‌بوونیان به‌ واڵتانی پشت به‌ستن به‌ڵكوو دۆستایه‌تیشمان له‌گه‌ڵ ته‌واوی واڵت ‌‬ ‫سیاسه‌تمه‌داره‌كانی ئێم ‌‬ ‫ه دراوسێكانمان به‌ تایبه‌تی مایه‌ی‬ ‫ئیسالمییه‌و ‌ه یاخۆ واڵتانی دژ ‌ه ئیسرائیلی وه‌ك (ئێران و سووریا و ئیسالمیه‌كان به‌گشتی و واڵت ‌‬ ‫و عێراق)ه‌و ‌ه هه‌میشه‌ له‌ رووی به‌رژه‌وه‌ندیی حزبیه‌وه‌ كاریان نه‌هامه‌تی و به‌ره‌و پاشه‌وه‌چوونی دۆزی ره‌وای نه‌ته‌وه‌كه‌مان‬ ‫ه ئه‌و ده‌وڵه‌تێكی دانپیانراو بێت‬ ‫كردووه‌‪ ،‬گه‌وره‌ترین حزب له‌ هه‌رچوار پارچه‌ی كوردستان بووه‌‪ ،‬دۆستایه‌تی دوژمنه‌كه‌ت ك ‌‬ ‫ه خاك و نه‌ته‌وه‌كه‌ی تۆی له‌ژێرده‌ستدا بێت‬ ‫ه رووی هێزی و پارچه‌یه‌ك ل ‌‬ ‫پارتی كرێكارانی كوردستان ‪ PKK‬بوو ‌ه ل ‌‬ ‫ئایدیۆلۆژی و توانای جه‌ماوه‌ری و سه‌ربازییه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆی واتا جاشێتی‪ ،‬واتا نۆكه‌رایه‌تیی داگیركه‌ر‪ ،‬وه‌ك (ستاند ریگن)‬ ‫ه تاكتیكییه‌كانی‬ ‫ه په‌رتووكی (دیپلۆماسیه‌ت*)دا ده‌ڵێ‪ :‬پێوه‌ندیی ‌‬ ‫ه شه‌و ل ‌‬ ‫په‌یوه‌ستبوونی ئه‌و حزبه‌ به‌ واڵتێكی عه‌ره‌بی و ئیسالمی ل ‌‬ ‫ه واتای‬ ‫ه نه‌ته‌وه‌یه‌كی سه‌رده‌سته‌و ‌ه ب ‌‬ ‫ه له‌م واڵته‌ وه‌ده‌رنرا و ده‌رئه‌نجام نه‌ته‌وه‌یه‌كی ژێرده‌ست ب ‌‬ ‫و رۆژێكدا سه‌رۆكی ئه‌م حزب ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ستراتیژیه‌ت ‌‬ ‫ه ئه‌م ‌‬ ‫زیندانی ئیمرالی بووه‌ دوا وێستگه‌ی‪ ،‬په‌كه‌كه‌ش وه‌ك هه‌موو تاكتیك نایه‌ت به‌ڵكو بۆ نه‌ته‌و ‌ه سه‌رده‌سته‌ك ‌‬ ‫ه‬ ‫ه مانا لۆژیكیه‌كه‌ی ده‌چێت ‌‬ ‫ه تاكتیكه‌ و ب ‌‬ ‫ه كوردییه‌كان له‌سه‌ر حیسابی پارچه‌ی رۆژئاوای كوردستان و بۆ نه‌ته‌و ‌ه ژێرده‌سته‌ك ‌‬ ‫حزب ‌‬ ‫ه حكوومه‌تی سووریاو ‌ه هه‌بوو‪ ،‬وه‌ك چۆن حزبی خانه‌ی نۆكه‌رایه‌تییه‌وه‌‪!..‬‬ ‫پێوه‌ندیی ب ‌‬ ‫دیموكراتیش له‌گه‌ڵ حكومه‌تی به‌عس و پارتی و یه‌كێتیش له‌ دوای ‪11‬ی سێپتێمبه‌ریش جیهانی ئیسالمی و عه‌ره‌بی ئه‌وه‌یان‬ ‫ه ده‌خوازن گۆشه‌گیر له‌نێو بۆته‌ی عروبه‌دا سه‌نگه‌ری‬ ‫ه پێوه‌ندییه‌كان سه‌لماند ك ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێران و توركیا و سووریا‪ ،‬واته‌ هه‌میش ‌‬ ‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪21‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫تیرۆر بگرن و له‌ ته‌نهاییدا پێشوازی له‌ هه‌زاره‌ی سێیه‌م‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬رووداوه‌ خوێناوییه‌كانی دارفۆر و باشووری‬ ‫ه‬ ‫سوودان و ره‌تكردنه‌وه‌ی قیبتی و كریستانه‌كانی ل ‌‬ ‫میسر و فه‌توای موفتی سووریا بۆ كوشتنی كوردان و‬ ‫فه‌توای ئه‌زهه‌ر بۆ شۆڕشڤانانی باكور و جه‌نگی یه‌مه‌ن و‬ ‫ه یه‌مه‌نییه‌كان و شه‌ڕی تائیفی‬ ‫سعوودیا به‌رامبه‌ر حوسی ‌‬ ‫نێو عێراق پێمان ده‌ڵێن كه‌ شارستانیه‌تیی عه‌ره‌بی وه‌ك‬ ‫چۆن هاتوو ‌ه و گه‌شه‌ی كردوو ‌ه هه‌ر به‌م شێوه‌یه‌ش‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ شوێنی بنه‌ڕه‌تی خۆی‪ ،‬قه‌بوڵ نه‌كردنی‬ ‫هیچ نه‌ته‌وه‌ و ئاین و ئاینزایه‌ك و قه‌بوڵ نه‌كردنی‬ ‫پێشكه‌وتنی مرۆڤایه‌تی و قه‌بوڵ نه‌كردنی نوێگه‌رایی‬ ‫و داخستنی ده‌رگه‌كانی دنیا به‌ رووی كۆمه‌ڵگای‬ ‫عه‌ره‌بی ئه‌مڕۆ به‌رچاوترین دیارده‌ی نێو كۆمه‌ڵگای‬ ‫ه عه‌ره‌به‌كان ده‌خوازن میلله‌تانی‬ ‫مرۆڤایه‌تییه‌‪ ،‬بۆی ‌‬ ‫دنیاش وه‌ك خۆیان بن و ناخوازن هیچ دۆستایه‌تییه‌كی‬ ‫ه له‌ده‌ره‌وه‌ی قه‌ڵه‌مڕه‌وی ئه‌وانه‌و ‌ه بخولقێت‪،‬‬ ‫تۆكم ‌‬ ‫پشت به‌ستنی هه‌ر نه‌ته‌و ‌ه و الیه‌نێك به‌و كۆمه‌ڵه‌یه‌ش‬ ‫ه بۆ هه‌موو الیه‌كان یه‌كسان ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌نجامان ‌‬ ‫پێوه‌ندی هه‌بوون به‌ جوو و ئیسرائیل بۆ ئێمه‌ی كورد‬ ‫ه پێوه‌ندیمان به‌ دوژمنه‌كانمان ئه‌وانه‌ی به‌ناوی‬ ‫چاكتره‌ ل ‌‬ ‫دۆستایه‌تی و هاو ئاینی و مێژوو و ئاینی هاوبه‌شه‌و ‌ه‬ ‫پارچه‌یه‌ك خاكیان لێ داگیر كردووین‪ ،‬ئه‌و دوژمنانه‌ی‬ ‫ه به‌هێزیشدا جه‌الدمانن‪،‬‬ ‫ه حاڵی الوازیدا برامانن و ل ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ه نیگایه‌وه‌ من پشت به‌ستنی هه‌رێم به‌ تایبه‌تی‬ ‫له‌م گۆش ‌‬ ‫ه ئه‌مه‌ریكا‬ ‫ه سیاسییه‌كانی كوردستان به‌گشتی ب ‌‬ ‫و الیه‌ن ‌‬ ‫ه‬ ‫ه باشتر ده‌زانم ل ‌‬ ‫و ئیسرائیل و واڵتانی ئه‌وروپا ب ‌‬ ‫توركیا و سووریا و ئێران و عێراق‪ ،‬دۆستایه‌تیی واڵتێك‬ ‫ه هیچ ناكۆكی و ناحه‌زیه‌كی له‌ نێوان‬ ‫یاخۆ میلله‌تێك ك ‌‬ ‫ه ساڵه‌های‬ ‫نه‌بێت چاكتره‌ له‌ دۆستایه‌تیی دوژمنێك ك ‌‬

‫‪22‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫ه له‌سه‌ر ئێسك و پروسكی نه‌ته‌وه‌كه‌مان واڵتی خۆی بنیات ده‌نێ‪،‬‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫بارودۆخی ئه‌مڕۆی بزووتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی نه‌ته‌وه‌ی كورد هه‌موو‬ ‫ه ترسی له‌ پێوه‌ندی و دۆستایه‌تیی‬ ‫رۆژگاره‌ ناسكه‌كانی تێپه‌ڕاندووه‌ ك ‌‬ ‫ه ناوچه‌كه‌ش ته‌نیا كورد و جوو هاوكێشه‌ و‬ ‫واڵتانی تره‌و ‌ه هه‌بێت‪ ،‬ل ‌‬ ‫ه بۆ ئه‌م قۆناخه‌ به‌ بۆچوونی خۆم و زۆربه‌ی‬ ‫ه بۆی ‌‬ ‫دوژمنی هاوبه‌شیان هه‌ی ‌‬ ‫ه ئیسرائیل‬ ‫سیاسه‌تمه‌دارانیش دۆستایه‌تیكردنی جوو و پێوه‌ندی هه‌بوون ب ‌‬ ‫هیچ زیانێكی نابێت به‌ڵكو زیاتر دۆزی ره‌وای نه‌ته‌وه‌كه‌مان به‌ره‌و پێش‬ ‫ه رووی نه‌ته‌وه‌كه‌مان‬ ‫ده‌چێت و ده‌رگه‌یه‌كی روناكتری پێوه‌ندییه‌كان ب ‌‬ ‫ده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌كان‪:‬‬ ‫* بیست و سێ ساڵ پێغه‌مبه‌رایه‌تی‪ /‬دكتۆر عه‌لی ده‌شتی‬ ‫* (‪)2009- )Professor : Slade James( The Arabs‬‬ ‫ه الحرب و الموت‪ /‬السیغموند فروید‪ /‬مدخل‬ ‫* افكار اڵزمن ‌‬ ‫* ‪AD.G.Ferme...... Arabs and Islam‬‬ ‫* الدبلوماسیه‌‪ /‬ستاند ریجن‪ /‬ترجمه‌‪ :‬عبدالباقر محمد الدهلقی‪ /‬قاهره‌‪/‬‬ ‫‪2008‬‬

‫ئا‪ :‬شێرزاد عومه‌ر مه‌حموود‬ ‫‪s4632628@gmail.com‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫جووه‌كان و ناسنامه‌ی ئاینی و نه‌ته‌وه‌یییان‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪23‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ه وشه‌ی عیبری‬ ‫جووه‌كان‪ ،‬جویش‪ ،‬جویف‪ ،‬یوده‌‪ ،‬یۆد‪ ... ،‬هتد ل ‌‬ ‫ه ناوی یه‌كێك له‌و دوانزه‌ هۆزانه‌ی‬ ‫یه‌هودییه‌و ‌ه هاتوو ‌ه ‌ك ‌‬ ‫ه ده‌وروبه‌ری یورشه‌لیم و هیبرۆندا ده‌ژیان‬ ‫ه‌ل ‌‬ ‫ئیسرائیل بووه‌‪ ،‬ك ‌‬ ‫و پێیان ده‌وترا یه‌هودا‪ ،‬ئه‌م ناو ‌ه له‌الیه‌ن رۆمانی و گریكه‌كانه‌و ‌ه‬ ‫ه‬ ‫بۆ ناساندنی جوویه‌كان به‌كار ده‌هێندرا‪ ،‬وشه‌ی یه‌هودا ل ‌‬ ‫ه له‌ كوڕه‌كانی یاكۆب (یعقوب)‬ ‫ته‌وراتدا هاتووه‌ و ناوی یه‌كێك ‌‬ ‫به‌پێی سه‌رگوزشته‌كانی ناو تۆڕات یاكۆب پاش ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫په‌یامبه‌رێكی خوادا‪ ،‬زۆرانبازی یان ملمالنێی كردبوو ناوی لێ نرا‬ ‫ه زۆرانبازی له‌گه‌ڵ خوادا كرد‪.‬‬ ‫ه ئه‌و كه‌سه‌ی ك ‌‬ ‫یسرائیل‪ ،‬وات ‌‬

‫ه عیبری كۆندا‪ ،‬وشه‌ی‬ ‫ساڵی ‪ 3000‬تا ‪ 1500‬پێش زاینی ل ‌‬ ‫ه ناوه‌رۆكدا‬ ‫ئیفریت بۆ هۆزه‌كانی جووه‌كان به‌كار ده‌هێنرا كه‌ ل ‌‬ ‫ه‬ ‫هه‌مان مانای هێبریه‌ر یان هێبریۆس ده‌به‌خشێ‪ ،‬له‌ كاتێكدا ل ‌‬ ‫ی‬ ‫عیبری هاوچه‌رخدا یسرائیلیت به‌كار ده‌هێندرێ بۆ ئه‌و كه‌سه‌ ‌‬ ‫ه گه‌لی ئیسرائیله‌‪ ،‬بۆ ناساندنی گه‌لی ئیسرائیل یان‬ ‫كه‌ سه‌ر ب ‌‬ ‫هه‌ر ‪ 12‬هۆزه‌كانی جووه‌كان ‌له‌ ته‌وراتدا گه‌لێك جار مندااڵنی‬ ‫ئیسرائیل (بێن یسرائیل) یان گه‌لی ئیسرائیل (عام یسرائیل)‬ ‫به‌كار هاتووه‌‪ ،‬له‌ دوا كتێبی تۆراتدا یه‌هودی به‌كار ده‌هێنرێ بۆ‬ ‫ناساندنی گه‌لی ئیسرائیل‪.‬‬

‫ئیسرائیلیت به‌ ته‌واوی دانیشتوانی ئیسرائیل ده‌گوترێ كه‌ له‌ سه‌دا بیستی عه‌ره‌بن و هه‌ڵگری ناسنامه‌ی ئیسرائیلین‬ ‫ه ئه‌وروپادا بۆ جووه‌كان به‌كار ده‌هێنرا‪ ،‬به‌اڵم ناوه‌كانی جویش‪،‬جویف‪ ،‬یوده‌‪ ،‬یۆد‪ ...‬هتد‪.‬‬ ‫ه ‪ 1500‬ه‌و ‌ه تا ‪ 1900‬وشه‌ی ئیسرائیلی ل ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ه ئه‌وروپادا له‌الیه‌ن ناحه‌زه‌كانیانه‌وه‌ به‌كار ده‌هێنرا وه‌ك نازناوێك بۆ دواكه‌وتویی و نزمی جووه‌كان‪،‬‬ ‫له‌ سه‌ده‌ی نۆزده‌هه‌مه‌و ‌ه ل ‌‬ ‫ه ته‌واوی دانیشتوانی ئیسرائیل‬ ‫گه‌رچی ئێسته‌ ئه‌و مانایه‌ی جارانی نه‌ماو ‌ه و بۆ بێڕێزیكردن به‌كار ناهێنرێ‪ .‬ئه‌مڕۆ ئیسرائیلیت ب ‌‬ ‫ه له‌ سه‌دا بیستی عه‌ره‌بن و هه‌ڵگری ناسنامه‌ی ئیسرائیلین ‪.‬‬ ‫ده‌گوترێ ك ‌‬ ‫ه ئاینی جوویه‌كانیه‌‌‪ ،‬بۆ ناساندنی‬ ‫ه ئاین و الیه‌نه‌كانی پێوه‌ست ب ‌‬ ‫ه زمانی ئینگلیزی دا له‌ جودایزم قسه‌ ده‌كرێت مه‌به‌‌ست ل ‌‬ ‫كاتێ ل ‌‬ ‫ه خۆ ده‌گرێ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ه ئێتنی و كولتووریه‌كانی ئه‌و گه‌له‌ ل ‌‬ ‫ه یان گه‌لی جوله‌كه‌‪ ،‬وشه‌ی جوی به‌كار ده‌هێنرێ كه‌ ته‌واوی الیه‌ن ‌‬ ‫كۆمه‌ڵگ ‌‬

‫‪24‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫ب ‌ه پێی ئه‌و یاسایانه‌ ئه‌و كه‌سه‌ی چوار نه‌نك و باپیری واته‌ نه‌نك و باپیری ل ‌ه دایك و‬ ‫باوكه‌وه‌ جوویه‌كان بونایه‌‬ ‫له زمانه‌كانی فه‌ڕه‌نسی و ئه‌ڵمانی و هۆڵه‌ندیدا (یودایزم‪،‬‬ ‫‌‌‬ ‫یودنتوم‪ ،‬یۆدندۆم) له‌ بڕی هه‌ردوو زاراوه‌ی جودایزم و‬ ‫جوری به‌كار ده‌هێنرێن و سه‌رجه‌م الیه‌نه‌كانی جووناسی‬ ‫ه هێبریه‌ر ناو‬ ‫ده‌گرێته‌وه‌‪ .‬هه‌ندێ جاریش گه‌لی جوو ب ‌‬ ‫ه مانای (مانگ)‬ ‫ه (ئیڤه‌ریم)ه‌و ‌ه دێ و ب ‌‬ ‫ه ل‌‬ ‫ده‌هێنرێن ك ‌‬ ‫ه باپیره‌ گه‌وره‌كانی گه‌لی‬ ‫ه‌‌‪ ،‬ئیڤه‌ر له‌ ناوی یه‌كێك ل ‌‬ ‫جوویه‌كانه‌و ‌ه وه‌رگیردراوه‌ ‪.‬‬ ‫جوویه‌كان كێن؟ یان كێ جوویه‌كانن‌؟‬ ‫كاتێ ئه‌م پرسیاره‌ ئاراسته‌ی جاك پرێزن ده‌كه‌ن ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫گه‌ر لێم نه‌پرسن ده‌زانم كێ جوویه‌كانیه‌‪ ،‬به‌اڵم نازانم‬ ‫چی وه‌اڵم بده‌مه‌وه‌!‬ ‫سێ تێڕوانینی به‌ ناوبانگی جیاواز هه‌یه‌ سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ناسنامه‌ی جوو كه‌ هه‌ر یه‌كه‌یان له‌ دنیادا بینینێكی‬ ‫ه ده‌كات و‬ ‫تایبه‌تی خۆیه‌و ‌ه ده‌ستنیشانی ئه‌و ناسنامه‌ی ‌‬ ‫پێوانه‌یه‌كی بۆ داده‌نێت‪:‬‬ ‫ه له‌سه‌ر‬ ‫یه‌كه‌م ؛ تێڕوانینی ئۆرتۆدۆكسی جوویه‌كانی ‌‬ ‫ه كه‌ له‌ سه‌ر ‌ حه‌اڵڵ و حه‌رام‬ ‫بنچینه‌ی هه‌ڵه‌خا ی ‌‬

‫ه مانای یاساكان دێت‪،‬‬ ‫و نوێژ و ڕۆژو ‪...‬هتد بنیات نراوه‌‪ ،‬هه‌ڵه‌خا ب ‌‬ ‫ه یاسای ڕابینه‌كان ناو ده‌هێنرێ‪ ،‬هه‌ڵه‌خا ده‌كرێت‬ ‫هه‌ندێ جاریش ب ‌‬ ‫ه تێڕوانینی ئۆرتۆدۆكسی‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ شه‌ریعه‌ی ئیسالمیدا‌ به‌راورد بكرێ‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه و په‌یڕه‌وی هه‌له‌خا‬ ‫ه دایكی جوویه‌كانی ‌‬ ‫ه ك‌‬ ‫جوویه‌كان ئه‌و كه‌سه‌ی ‌‬ ‫ه پێی هه‌ڵه‌خا كه‌س‬ ‫ه جێ دێنێت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه ئاینیه‌كان ب ‌‬ ‫ده‌كات و ئه‌رك ‌‬ ‫ه به‌ جوویه‌كانیی له‌ دایك‬ ‫ناتوانێت ببێت به‌ جوویه‌كان‪ ،‬به‌ڵكو پێویست ‌‬ ‫ه نه‌ك باوك ‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫بووبێت‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ش مه‌رجی سه‌ره‌كی دایك ‌‬ ‫ئه‌وه‌شدا چونه‌ سه‌ر ئاینی جوویه‌كان له‌سه‌ر بنه‌ماكانی هه‌ڵه‌خا مه‌حاڵ‬ ‫ی كه‌مه‌وه‌سێ جار داوای‬ ‫ه به‌الیه‌ن ‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌سه‌ر رابینه‌كان پێویست ‌‬ ‫بوونه‌ جوویه‌كان ره‌ت بكه‌نه‌وه‌ و په‌سه‌ندی نه‌كه‌ن ‪،‬تاكو دڵنیا بن‬ ‫ه جوویه‌كان‬ ‫له‌سه‌ر سووربونی ئه‌و كه‌سه‌ بۆ بوون ‌‬ ‫ه نیورنبێرگ‬ ‫ه سه‌رده‌می ئه‌ڵمانیای نازیدا‪ ،‬ل ‌‬ ‫دووه‌م ؛یاساكانی نیورنبێرگ؛ ل ‌‬ ‫كه‌ شارێكی باشووری ئه‌ڵمانیایه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵێك یاسا له‌سه‌ر بنچینه‌ی ڕه‌گه‌ز‬ ‫ه‬ ‫ه ئه‌و كه‌سه‌ی چوار نه‌نك و باپیری وات ‌‬ ‫بنیات نرا ‪ ،‬به‌ پێی ئه‌و یاسایان ‌‬ ‫ه دایك و باوكه‌و ‌ه جوویه‌كان بونایه‌‪ ،‬ئه‌وا ئه‌و كه‌سه‌ش‬ ‫نه‌نك و باپیری ل ‌‬ ‫ن ده‌بوو ‌ه سێ‬ ‫ه سێ نه‌نك و باپیری جوویه‌كا ‌‬ ‫جوویه‌كان بوو‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه ‌جوویه‌كان‪ ،‬دوو نه‌نك و باپیر نیوه‌ جوویه‌كان‪ ،‬تاقه‌ نه‌نك یان‬ ‫چاره‌ك ‌‬ ‫باپیرێك‌ چاره‌كه‌ جوویه‌كان ‪....‬هتد ‪.‬‬ ‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪25‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ه هه‌ر كه‌سێك‬ ‫سێیه‌م ؛ یاسای گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ یسرائیل ؛ به‌ پێی ئه‌م یاسای ‌‬ ‫بتوانێ بیسه‌لمێنێ كه‌ یه‌كێك له‌ نه‌نك یان باپیره‌كانی جوویه‌كان بوون‪،‬‬ ‫ه هاوواڵتی هه‌یه‌‪ ،‬جێگه‌ی‬ ‫مافی گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ یسرائیل و مافی بوون ‌‬ ‫ه و پێڕه‌وی‬ ‫ه ئه‌م یاسایه‌ ته‌نیا له‌ ئیسرائیل و ئه‌ڵمانیادا هه‌ی ‌‬ ‫ه ك‌‬ ‫سه‌رنج ‌‬ ‫ه‬ ‫ه هه‌ر بۆی ‌‬ ‫ه به‌الیه‌ن هه‌ڵه‌خاو ‌ه به‌س نیی ‌‬ ‫پێ ده‌كرێ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و مه‌رج ‌‬ ‫زۆربه‌ی ئه‌وانه‌ی بۆ ئیسرائیل ده‌گه‌ڕێنه‌و ‌ه له‌ به‌رامبه‌ر یاسا و الی‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئیسرائیلدا هاواڵتییه‌كی جوویه‌كانن‪ ،‬به‌اڵم الی ئۆرتۆدۆكسه‌كان‬ ‫جوویه‌كان نین و وه‌ك جوویه‌كان مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا ناكرێ‪.‬‬ ‫ئایا جوویه‌كانبوون پێوه‌ستی ئایینی ‌ه یان ئێتنی و نه‌ته‌وه‌یی؟‬ ‫ه گه‌لێك شێوازی‬ ‫ه كه‌ هه‌روه‌ك ناسنامه‌ی جوویه‌كان ب ‌‬ ‫ئه‌مه‌ پرسیارێك ‌‬ ‫جیاواز وه‌اڵم دراوه‌ته‌و ‌ه و ناته‌بایییه‌كی زۆری له‌سه‌ره‌‪ .‬تایبه‌تمه‌ندێتی‬ ‫و ناسنامه‌ی تایبه‌تی جوویه‌كان هۆكاری بنچینه‌یی بوون بۆ تێڕوانینی‬ ‫ه سه‌رده‌مانێكدا جوویه‌كانكانی ئه‌وروپا و‬ ‫ه ل‌‬ ‫جیاواز لێیان و هه‌ر بۆی ‌‬ ‫ه خۆیانه‌و ‌ه جۆر ‌ه ئۆتۆنۆمییه‌كی‬ ‫واڵتانی ئیسالمی بۆ زۆر بواری تایبه‌ت ب ‌‬ ‫ه بواره‌كانی كاروباری ناوه‌خۆی وه‌ك‬ ‫سنورداریان هه‌بوو‪ ،‬به‌تایبه‌تی ل ‌‬ ‫ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‬ ‫ژنهێنان و جیابوونه‌و ‌ه و میرات و كێشه‌ تایبه‌تیی ‌‬ ‫ه سنوری‌ خودی‬ ‫ه ل‌‬ ‫ه وكاروباری ئاینی و باج كۆكردنه‌و ‌ه ك ‌‬ ‫و دادگ ‌‬ ‫كۆمه‌ڵگاكه‌یاندا جێبه‌جێ و چاره‌سه‌ر ده‌كران‪ ،‬عوسمانیه‌كان له‌و بواره‌دا‬ ‫ه پێش ئه‌وروپیه‌كانه‌وه‌ بوون و هه‌ر زووتر سیسته‌مێكی‬ ‫هه‌نگاوێك ل ‌‬ ‫ه له‌ ده‌ره‌وه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫تایبه‌تیان بۆ ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یانه‌ دیاری كردبوو ك ‌‬ ‫ه سه‌ره‌تادا بۆ جوویه‌كانكان و ئه‌رمه‌نییه‌كان و‬ ‫مسوڵمانانه‌و ‌ه بوون‪ ،‬ل ‌‬ ‫پاشان ئه‌رتۆدۆكسه‌كانی واڵتانی باڵكان‪ ،‬به‌و چوارچێو ‌ه ئۆتۆنۆمیانه‌ش‬ ‫ده‌وترا (میله‌تی ئه‌رمه‌نی‪ ،‬میله‌تی جوویه‌كان ‪ ...‬هتد)‪ ،‬گه‌رچی وشه‌ی‬ ‫ه ئاین بوو نه‌ك‬ ‫میلله‌ت به‌كار ده‌هێنرا‪ ،‬به‌اڵم هه‌میشه‌ مه‌به‌ست ل ‌‬ ‫میلله‌ت یان نه‌یشن ‪ Nation‬به‌ مانای هاوچه‌رخ‪ .‬ئه‌مه‌ش ئه‌و ‌ه پێشان‬ ‫ه له‌ سه‌رجه‌م گه‌النی مسوڵمانیان ده‌ڕوانی وه‌ك ‌میله‌تێك‬ ‫ده‌دات ك ‌‬ ‫ه میلله‌تانی تریان جیا ده‌كردنه‌وه‌‪ ،‬یان میلله‌تانی‬ ‫یان نه‌ته‌وه‌یه‌ك و ل ‌‬ ‫ه سه‌ره‌تادا له‌ واڵتانی‬ ‫تریان لێ جیا ده‌كردنه‌وه‌‪ .‬به‌ هه‌مان شێو ‌ه ل ‌‬ ‫ئه‌وروپادا جیا ده‌كرانه‌و ‌ه گه‌رچی وه‌ك عوسمانییه‌كان ناوی نه‌ته‌و ‌ه‬ ‫ه‌پاش سه‌رهه‌ڵدان و به‌هێزبوونی هه‌ستی‬ ‫‌یاخۆ میلله‌تیان لێ نه‌ده‌نان‪ ،‬ل ‌‬ ‫له جوویه‌كانیان ده‌ڕوانی وه‌ك نه‌ته‌وه‌یه‌كی تر‬ ‫ه ئه‌وروپا ‌‌‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تی ل ‌‬ ‫ه كاتێكدا پێش‬ ‫و له‌ سه‌ر ئه‌و بنچینه‌یه‌ له‌ خۆیان دوور ده‌خستنه‌وه‌‪ ،‬ل ‌‬ ‫جیاكردنه‌وه‌یان وه‌كو نه‌ته‌وه‌یه‌ك هه‌میشه‌ له‌ دنیابینی ئاینی جیاوازه‌و ‌ه‬ ‫جیا كرابوونه‌وه‌ و چوارچێوه‌یه‌كی ئۆتۆنۆمیی خۆیان هه‌بوو‪.‬‬ ‫ه رووی‬ ‫ه ناو گه‌النی تردا چ ل ‌‬ ‫پڕۆسه‌ی تواندنه‌وه‌ی جوویه‌كانكان ل ‌‬ ‫ئاینی و چ له‌ رووی نه‌ته‌وه‌یییه‌و ‌ه وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ئه‌و پرسیار ‌ه ئاڵۆزتر‬ ‫ده‌كات به‌تایبه‌تی له‌ كۆتای سه‌ده‌ی هه‌ژد ‌ه و سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی‬ ‫نۆزده‌دا بزووتنه‌وه‌یه‌كی به‌ هێزی توانه‌و ‌ه و له‌ده‌ستدان و هه‌ندێ جار‬ ‫ه ناو كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫ه ناسنامه‌ی ئاینی و نه‌ته‌وه‌یی ل ‌‬ ‫وازهێنانی خۆویست ل ‌‬ ‫جوویه‌كاندا دروست ده‌بێ و زۆر له‌و جوویه‌كان به‌ پێی ئه‌و واڵتانه‌ی‬ ‫تیایدا ده‌ژیان‌ خۆیان به‌ ئه‌ڵمانی‪ ،‬فه‌ڕه‌نسی‪،‬رووسی و ‪ ...‬هتد ده‌زانی‪،‬‬ ‫له‌و سه‌رده‌مه‌وه‌دا جوویه‌كان بوون یان جوویه‌كان نه‌بوون په‌یوه‌ست‬

‫‪26‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫ه ویست و ئاره‌زووی خودی تاكه‌ كه‌سه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫بوو ب ‌‬ ‫ه‬ ‫ه تیایدا ده‌ژیان خۆیان ب ‌‬ ‫به‌اڵم بۆ ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌ی ‌ك ‌‬ ‫ه و هێشتا هه‌ر‬ ‫جوویه‌كان بزانیایه‌ یان نا له‌الیه‌ن زۆرب ‌‬ ‫وه‌ك جوویه‌كان سه‌یریان ده‌كرا و مامه‌ڵه‌ی هاوواڵتییان‬ ‫له‌گه‌ڵدا نه‌ده‌كرا‪ ،‬گه‌رچی له‌ رووی یاسایییه‌و ‌ه‬ ‫ه نێوان هاوواڵتییاندا نه‌بوو‪ ،‬ته‌نانه‌ت ئه‌و‬ ‫جیاوازییه‌ك ل ‌‬ ‫ه شێوه‌ی فه‌ڕمی هاوواڵتی‬ ‫جوویانه‌ی كه‌ نه‌ك هه‌ر ب ‌‬ ‫بوون‪ ،‬ته‌نانه‌ت ئه‌وانه‌ی زمانی خۆیان له‌بیر چووبووه‌و ‌ه‬ ‫و چووبوونه‌ سه‌ر ئاینی كریستیانی یان ئه‌تییست بوون‬ ‫‌یانه‬ ‫هێشتا هه‌ر وه‌ك توخمێكی نامۆی ناو ئه‌و كۆمه‌ڵگه ‌‌‬ ‫ه ‌له‌سه‌ر پێناسه‌ی‬ ‫مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا ده‌كرا‪ ،‬هه‌ر بۆی ‌‬ ‫ه یه‌كتر‬ ‫جوویه‌كان بوون گه‌لێك راوبۆچوونی جیاواز و ل ‌‬ ‫ه پرۆفسۆرێكی جوویه‌كانی‬ ‫دوور هه‌یه‌‪ ،‬ئیدۆ ئه‌برام ك ‌‬ ‫ه‬ ‫ه روو وه‌ك مه‌رجێك ك ‌‬ ‫ه پێنج پێوه‌ست ده‌خات ‌‬ ‫نه‌مساییی ‌‬ ‫ه یه‌كێك له‌و خااڵنه‌و په‌یوه‌ست بێت ئه‌وا‬ ‫هه‌ركه‌سێك ب ‌‬ ‫ێ؛‬ ‫ئه‌و كه‌سه‌ ده‌كرێ وه‌ك جوویه‌كانی تێی بڕواندر ‌‬ ‫ه پێوه‌ندیی‬ ‫خاڵی یه‌كه‌م ؛ په‌یوه‌ستی خێزانی‪ ،‬كه‌سێك ك ‌‬ ‫ه خزم و كه‌سی جووه‌و ‌ه مابێت و‬ ‫خێزانی و خزمایه‌تی ب ‌‬ ‫ه به‌شێك له‌وان بزانێ و به‌هۆی ئه‌و خزمایه‌تییه‌و ‌ه‬ ‫خۆی ب ‌‬ ‫ه مێژووی خۆی بزانێت‪.‬‬ ‫مێژووی جوویه‌كان ب ‌‬ ‫ه‌‌ سه‌ر‬ ‫خاڵی دووه‌م ؛په‌یوه‌ستی ئاینی‪ ،‬لێره‌دا گرینگ نیی ‌‬ ‫ه لیبڕاڵه‌و ‌ه‬ ‫ه چ ئاراسته‌یه‌كی ناو ئاینی جوو بی هه‌ر ل ‌‬ ‫ب‌‬ ‫ه شێوه‌یه‌ك له‌ شێوه‌كان‬ ‫تا ئه‌رتۆدۆكس‪ ،‬به‌ڵكوو ته‌نیا ب ‌‬ ‫ه تۆرات و هه‌له‌خاو ‌ه هه‌بێ‬ ‫پێوه‌ندییه‌كی الیه‌نی كه‌می ب ‌‬ ‫خاڵی سێیه‌م ؛ په‌یوه‌ستی واڵتی‪ ،‬پێوه‌ستییه‌كی ده‌روونی‬ ‫ه ئیسرائیله‌و ‌ه هه‌بێ و له‌ سه‌رده‌مانی‬ ‫و رۆحی ب ‌‬ ‫ه سه‌رده‌مانی ناخۆشی و‬ ‫خۆشیدا خۆشحاڵ بێت و ل ‌‬ ‫لێقه‌ومانه‌كانیدا بێزار و خه‌مگین بێ‪ ،‬ئه‌م هه‌سته‌ش بۆ‬ ‫ه چاو واڵتانی تردا كه‌ به‌ شێوه‌یه‌ك‬ ‫ئیسرائیل زیاتر بێ ل ‌‬ ‫له‌ شێوه‌كان په‌یوه‌ست بێت پێیانه‌و ‌ه و خۆشی بوێن ‪.‬‬ ‫خاڵی چواره‌م؛ په‌یوه‌ستی هۆڵۆكۆستی‪ ،‬ئه‌و هه‌ست‬ ‫ه رۆژێ له‌ ڕۆژان‬ ‫و مه‌ترسییه‌ی له‌ دڵدا هه‌بێ ك ‌‬ ‫هۆڵۆكۆست و كۆمه‌ڵكوژیی جوویه‌كان روو بداته‌وه‌ و‬ ‫ه قوربانی هۆڵۆكۆستێكی نوێ ‪.‬‬ ‫ئه‌ویش ببێت ‌‬ ‫خاڵی پێنجه‌م ؛ په‌یوه‌ستی كولتووری‪ ،‬ئاره‌زوی مۆسیقا‬ ‫و گۆرانی و سه‌ما و خواردن و كولتوور و جه‌ژنه‌كانی‬ ‫جوو بكات و كاتێ مۆڵه‌تی بۆ رێك كه‌وت به‌شداری‬ ‫تیادا بكات ‪.‬‬ ‫ه هیچ یه‌كێك له‌و‬ ‫هه‌ندێ جار كه‌سانێك هه‌بوون ك ‌‬ ‫ه بنه‌چه‌دا‬ ‫په‌یوه‌ستانه‌یان نه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ل ‌‬ ‫جوو بوون و خۆشیان به‌ جوو نه‌ده‌زانی سه‌رباری‬ ‫ه و وه‌ك جوویه‌كان مامه‌ڵه‌یان‬ ‫ئه‌وه‌ش هه‌ر به‌و شێوه‌ی ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌كرا‪ ،‬تێڕوانینی ده‌ره‌كی دووباره‌ ناسنامه‌ی‬ ‫ه جوو‬ ‫جوویه‌كان زیاتر ئاڵۆزتر ده‌كات و وا ده‌كات ك ‌‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫بوون په‌یوه‌ست بێت‌به‌‌ شوێن و سه‌رده‌م و كۆنتێكسته‌و ‌ه‬ ‫ه پێی ئاراسته‌ی ئاینی وئایدۆلۆژیی جیاواز بێ‌‪ .‬ژان‬ ‫و ب‌‬ ‫پۆڵ سارته‌ر سه‌باره‌ت به‌و مه‌سه‌له‌یه‌ ده‌ڵێ "ئه‌نتی سامی‬ ‫ه‬ ‫ه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ل ‌‬ ‫مرۆڤـ ده‌كات به‌ جوو‪ ،‬مرۆڤ جووی ‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی خۆیانه‌و ‌ه وه‌ك جوویه‌كان سه‌یریان ده‌كرێ"‪.‬‬ ‫ه جیاوازانه‌ له‌ پێناسه‌ی جوویه‌كان و هه‌ستی‬ ‫ئه‌م تێڕوانین ‌‬ ‫ه كۆمه‌ڵگه‌ و خاكی جووه‌و ‌ه پرسیارێكی نوێ‬ ‫په‌یوه‌ستی ب ‌‬ ‫ه درێژایی مێژووی‬ ‫ه ئایا چی جووه‌كان ب ‌‬ ‫دێنێته‌ پێشه‌وه‌ ك ‌‬ ‫سێ هه‌زار ساڵه‌ی پێش زاین و دوو هه‌زار ساڵه‌ی دوای‬ ‫ه یه‌كتریان جیا ده‌كاته‌وه‌؟‬ ‫زاین به‌ یه‌كه‌و ‌ه گرێ ده‌دات و ل ‌‬ ‫ه جه‌مسه‌ر گیربوونی‬ ‫ه مێژووی گه‌لی جوویه‌كاندا هه‌میش ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ئه‌سپێكته‌ پێچه‌وانه‌كان و دژ به‌ یه‌كه‌كان مه‌ڵبه‌ندی بوون و‬ ‫ه هه‌مان كاتدا به‌یه‌كه‌و ‌ه ته‌واوكه‌ری مێژووی جوویه‌كان‬ ‫ل‌‬ ‫ه‬ ‫بوون‪ ،‬جه‌مسه‌رگیری به‌رده‌وام بوون و له‌یه‌كدابڕان ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ئاشكرا و به‌رده‌وام دێت ‌‬ ‫ته‌واوی مێژووی ئه‌و گه‌له‌دا ب ‌‬ ‫ه كۆمه‌ڵگه‌ی خۆیانه‌و ‌ه‬ ‫به‌رچاو‪ ،‬به‌رده‌وامی له‌ په‌یوه‌ست ب ‌‬ ‫و به‌ بنه‌ما ئاینی و كتێبه‌ پیرۆزه‌كانیان و زمانی عبریه‌و ‌ه‬ ‫ه هه‌مان كاتدا‬ ‫ه ئاینییه‌كان‪ ،‬ل ‌‬ ‫وه‌ك زمانی ئاین و ئه‌رك ‌‬ ‫ه هه‌ر واڵت و ناوچه‌یه‌كدا‬ ‫ه ل‌‬ ‫زمانی مامه‌ڵه‌ی ڕۆژان ‌‬ ‫ه‬ ‫مۆركێكی جیاواز و تایبه‌ت به‌ ده‌وروبه‌ره‌كه‌یه‌و ‌ه ب ‌‬ ‫خۆوه‌ ده‌گرت‪ ،‬جووه‌كانی ده‌وڵه‌تانی سالڤی و جه‌رمانی‬ ‫ه كاتێكدا‬ ‫ه یدیش ده‌دوان ل ‌‬ ‫ه به‌ ئه‌شكه‌ناز ناسرابوون ب ‌‬ ‫ك‌‬ ‫ه جه‌رمانییه‌كان یان‬ ‫ه هه‌ر ناوچه‌یه‌كدا كاریگه‌ریی زمان ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ه پێیان‬ ‫سالڤییه‌كانی به‌سه‌ره‌وه‌ بوو‪ ،‬جوویه‌كانی ئیسپانیا ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ه ئیسپانیاو ‌ه بۆ‌ واڵتانی ئیسالم ‌‬ ‫ده‌وترا سه‌فاردیم و ل ‌‬ ‫كۆچیان كردبوو به‌ زمانێكی تێكه‌ڵه‌ی عبری و ئیسپانی‬ ‫ه جوویه‌كانكانی‬ ‫ه الدینۆ ناسرابوو‪ ،‬هه‌ندێ ل ‌‬ ‫ه ب‌‬ ‫ده‌دوان ك ‌‬ ‫واڵتانی عه‌ربی ته‌نیا به‌ عه‌ره‌بی ده‌دوان و عیبری ته‌نیا‬ ‫زمانی ناو سیناگۆگ و نووسین و خوێندنه‌وه‌یان بوو‪،‬‬ ‫ه قۆناخه‌كانی دوایی دا ته‌نانه‌ت له‌و بوارانه‌شدا یدیش‬ ‫ل‌‬ ‫ه دابڕان ‌و‬ ‫به‌كار ده‌هێنرا‪ ،‬به‌شێكی تریان له‌و په‌یوه‌ستییان ‌‬ ‫سه‌رجه‌م مۆركێكی تایبه‌ت به‌ ناسنامه‌ی جوویان له‌ ده‌ست‬ ‫ه سه‌رجه‌م‬ ‫دا‌‪ .‬گۆشه‌گیری خۆویستی بۆ خۆپاراستن ل ‌‬ ‫ه سه‌رجه‌م‬ ‫كاریگه‌رییه‌كی ده‌ره‌كی بۆ سه‌ر ناسنامه‌یان ل ‌‬ ‫قۆناخه‌كانی مێژووی ئه‌و گه‌له‌دا رووبه‌ڕوومان ده‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌و ‌ه تێكه‌ڵبوونی به‌شێكی تریان تا ئه‌ندازه‌ی‬ ‫توانه‌و ‌ه له‌ ناو گه‌الن و ئاینه‌كانی تردا دیارده‌یه‌كی زۆر‬ ‫باو و له‌به‌رچاوی مێژووی ئه‌و گه‌له‌یه‌‪ ‌،‬رای هه‌ندێك‬ ‫ه هۆی‬ ‫ه ئه‌گه‌ر ب ‌‬ ‫ه زانایانی مێژووی جوویه‌كان وایه‌ ك ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ه ناو گه‌النی تردا نه‌بووایه‌‪ ،‬ئه‌مڕۆ جوویه‌كانی‬ ‫توانه‌وه‌ ل ‌‬ ‫ته‌واوی جیهان له‌ بڕی نێزیكه‌ی ‪ 14‬ملیۆن له‌ نێوانی ‪100‬‬ ‫تا ‪ 120‬ملیۆندا ده‌بوون ‪.‬‬ ‫جه‌مسه‌رگیریی زایۆن و دیاسپۆرا‪ ،‬به‌شێك له‌ جوویه‌كان‬ ‫سه‌رباری مێژووی پێنج هه‌زار ساڵی مه‌ینه‌تی و داگیركردن‬

‫و كوشتن و تۆقاندنی داگیركه‌رانی ئاشووری و بابلی و رۆمانی و‬ ‫ی‬ ‫گریكی و فارسی و ئیسالمی و كرستیانی و ئیمپریالیزمی رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ه خاكی خۆیاندا‪ ،‬مانه‌و ‌ه و ئاماده‌ نه‌بوون خاكه‌كه‌یان به‌جێ بهێڵن‪،‬‬ ‫ل‌‬ ‫ه بیری گه‌ڕانه‌و ‌ه هێنا بۆ‬ ‫ن ل‌‬ ‫ه هه‌مان كاتدا به‌شێكیان هه‌ڵهاتن و وازیا ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ه‬ ‫ه پێچه‌وانه‌و ‌ه به‌شێكی زۆری كۆچكردووه‌كان هه‌میش ‌‬ ‫هه‌میشه‌یی‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه رۆژان‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ خاكی‬ ‫ه ڕۆژێك ل ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و هیوایه‌دا ده‌ژیان ك ‌‬ ‫ئیسرائیل‪.‬‬ ‫له‌ الیه‌كی تره‌وه‌ به‌ هۆی له‌ یه‌كدابڕانی جوگرافییه‌و ‌ه گه‌لێك جیاوازیی‬ ‫ه‬ ‫ه نێوان جوویه‌كانی واڵت ‌‬ ‫كولتووری و زمانی و ئاینی له‌به‌رچاو ل ‌‬ ‫ه پاش سه‌دان و هه‌زاران ساڵ ‌‬ ‫ه ك‌‬ ‫جیاكانه‌و ‌ه هاتووه‌ته‌‌دی‪ ،‬لۆژیك نیی ‌‬ ‫ه نێوانی جووه‌كانی مه‌غریب و ئه‌مه‌ریكا و‬ ‫جیاوازییه‌كی بێشومار ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ئه‌وروپا و رووسیادا نه‌بێ‪ ،‬جیاوازیی ئایدۆلۆژی و دنیابینی و ئاراست ‌‬ ‫جیاواز ‌ه ئایینیه‌كانیش با له‌والوه‌ بوه‌ستێ‪.‬‬ ‫سه‌رباری ته‌واوی ئه‌و جیاوازیانه‌ هه‌ر له‌ جووه‌كانی باكوری رووسیاوه‌ تا‬ ‫جووه‌كانی ئه‌سیوپیا هه‌رهه‌موویان تۆراتیان هه‌بوو ‌ه و زمانی عیبریان‬ ‫به‌كار هێناوه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵگه‌ی جوو ده‌كرێ وه‌ك كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی زمانی تێی‬ ‫ه به‌و زمانه‌ ده‌دوێن و به‌ درێژاییی مێژوو‬ ‫ه ك‌‬ ‫بڕواندرێ‪ ،‬ته‌نیا گه‌لێك ‌‬ ‫ه چاو زمانه‌كانی تردا وه‌ك‬ ‫ه زمانه‌كه‌یاندا ل ‌‬ ‫سه‌رباری گۆڕان و گه‌شه‌ ل ‌‬ ‫ه ئیڤریت‬ ‫ه ئیسرائیل گه‌رچی ب ‌‬ ‫خۆی ماوه‌ته‌و ‌ه و نه‌وه‌ی نوێی ئه‌مڕۆ ل ‌‬ ‫ده‌دوێن به‌اڵم ده‌توانن عیبری و عیبری كۆن بخوێننه‌و ‌ه و لێی تێبگه‌ن‪،‬‬ ‫ه هه‌مان‬ ‫ه ل‌‬ ‫مێژووی گه‌لی جوو مێژووی به‌رده‌وامبوون و مانه‌وه‌ی ‌‬ ‫كاتدا ده‌وروبه‌ر و كولتووری واڵتانی كۆچ بۆكراو و گه‌النی داگیركه‌ر و‬ ‫ه جۆره‌یان له‌سه‌ر سه‌رجه‌م‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌كانی ده‌وروبه‌ریان كاریگه‌ریی هه‌م ‌‬ ‫ه فیزیكیه‌كانیشیانی‬ ‫ه ته‌نانه‌ت الیه‌ن ‌‬ ‫الیه‌نه‌كانی ژیانیان كردووه‌‪ ،‬ئه‌م ‌‬ ‫ه‬ ‫ه نووسه‌رانی جوو هه‌وڵ ده‌ده‌ن ئه‌و ڕاستیی ‌‬ ‫گرتووه‌ته‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێ ل ‌‬ ‫ه خۆیدا‬ ‫ه ته‌نیا ل ‌‬ ‫ه ئه‌و گه‌ل ‌‬ ‫گه‌وره‌یه‌ نكۆڵی لێ بكه‌ن و وا پێشانی بده‌ن ك ‌‬ ‫ه به‌وه‌ ره‌سه‌نیی‬ ‫و به‌ خۆیه‌و ‌ه گه‌شه‌ی كردوو ‌ه و له‌و باوه‌ڕه‌دان ك ‌‬ ‫ه درێژاییی‬ ‫هب‌‬ ‫گه‌لی جوو ده‌سه‌لمێنن‪ ،‬ئاخۆ هیچ گه‌ل و نه‌ته‌وه‌یه‌ك هه‌ی ‌‬ ‫ه‬ ‫ه كاریگه‌ریی هه‌مه‌الیه‌نه‌ی گه‌الن و كۆمه‌ڵگ ‌‬ ‫مێژوو توانیبێتی خۆی ل ‌‬ ‫دوور و نێزیكه‌كانی خۆی پاراستبێت؟‬ ‫سه‌رچاوه‌كان ‪:‬‬ ‫ ‪Encyclopaedia Judaica, Jerusalem 1971- 1972 Vol.I‬‬‫ ‪den Hartogh J., De joodse weg : een inleiding in de‬‬‫‪godsdienst van het‬‬ ‫‪Jodendom , Zoetermeer 1993‬‬ ‫ ‪L. Evers, Jodendom voor beginners, Amsterdam‬‬‫‪,1999‬‬

‫ئا‪ :‬پێشڕه‌و ئیسماعیل عارف‬ ‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪27‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫ئێران جووه‌كانی واڵتی بۆ حه‌شار نه‌دران‬ ‫ئا‪ :‬ئیسرائیل‪-‬كورد‬ ‫پێشه‌كییه‌ك له‌سه‌ر پێوه‌ندیی مێژوویی و كولتووری‪:‬‬ ‫ه گڵكۆی گه‌ور ‌ه پیاوان و خاسخواكانی‬ ‫ه ‪ 2700‬ساڵ له‌مه‌وبه‌ر هه‌ر له‌م واڵته‌ واته‌ ئێران ژیاون‪ ،‬هه‌ر بۆی ‌‬ ‫ئێرانییه‌ جووه‌كان ل ‌‬ ‫ه باژێڕی "هه‌مه‌دان" و حه‌زره‌تی‬ ‫ه باژێڕی "شوش"‪ ،‬ئسترو مۆرادخای ل ‌‬ ‫ه ئێراندا وه‌ك حه‌زره‌تی "دانیال" ل ‌‬ ‫خاوه‌ن كتێبی جوو ل ‌‬ ‫ه باژێڕی"یه‌زد" و خاخام‬ ‫ه باژێری" تویسركان" و هه‌روه‌ها گڵكۆی چه‌ندان زانای مه‌زنی جوو وه‌ك "هاراو ئۆرشرگاه‌" ل ‌‬ ‫نه‌بی ل ‌‬ ‫ه باژێڕی "كاشان" له‌الیه‌ن مسوڵمانه‌كانیشه‌و ‌ه رێزی لێ ده‌گیردرێ‪.‬‬ ‫مه‌ال مشه‌هلوی ل ‌‬ ‫ه "بنیامین"‬ ‫ه پیاوچاكان و زانایانی ئاینی جووی لێیه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت بڕێك كه‌س له‌و بڕوایه‌دان ك ‌‬ ‫ئێران جیاواز له‌وه‌ی كه‌ گڵكۆی زۆرێك ل ‌‬ ‫ه كتێبی ته‌واڕتیشدا هیچ نه‌ته‌وه‌یه‌ك ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫ه ل‌‬ ‫ه ك‌‬ ‫برای حه‌زره‌تی یووسف له‌ ئێراندا نێژراوه‌‪ .‬هه‌روه‌ها جێگه‌ی ئاماژه‌ی ‌‬ ‫ئێرانییه‌كان رێزی لێ نه‌گیراوه‌‪.‬‬ ‫ه گرووپێك‬ ‫ه ئاراوه‌‪ ،‬ك ‌‬ ‫ه واڵتی ئێراندا هاتووه‌ت ‌‬ ‫ه به‌شێك له‌ بنه‌ماگه‌لی بڕوای جووه‌كان ل ‌‬ ‫ه ته‌نانه‌ت ده‌توانین ببێژین ك ‌‬ ‫هه‌ر بۆی ‌‬ ‫ه‬ ‫ه سه‌ر ئاینی جوودل كردووه‌‪ ،‬هه‌ر بۆی ‌‬ ‫ه كاریگه‌ریی باوه‌ڕی ئێرانی ل ‌‬ ‫ه توێژه‌ر ‌ه ناوداره‌كانیش وه‌ك "مێهردادی به‌هار" باسی ل ‌‬ ‫ل‌‬

‫‪28‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫شوێنی نیشته‌جێبوونی جووه‌كان ل ‌ه نێزیك ناوه‌ند‌ه ئاینی و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی‬ ‫شێعه‌كان باسێكی دیكه‌یه‌ ل ‌ه ژیانی ئاشتیخۆازانه‌ی وان ل ‌ه مێژووی ئێراندا‬

‫ه هێماكانی‬ ‫جه‌ژنی "پوریم" یه‌كێك ل ‌‬ ‫ه‬ ‫پێكه‌و ‌ه ژیان و قووڵی پێوه‌ندیی ‌‬ ‫كولتوورییه‌كانی‬ ‫و‬ ‫مێژوویی‬ ‫جووه‌كان و ئێرانییه‌كانه‌‪.‬‬ ‫ه له‌ هێماكانی‬ ‫یه‌كێكی دیك ‌‬ ‫پێوه‌ندیی كولتووریی خه‌ڵكی جوو‬ ‫و ئێرانییه‌كان هه‌بوونی جۆرێك‬ ‫ه ئه‌ده‌بیاتی عیبری فارسیه‌‪ .‬هه‌ر‬ ‫ل‌‬ ‫ه‬ ‫ه ئه‌مجۆره‌ ئه‌ده‌بیاته‌ فارسیی ‌‬ ‫بۆی ‌‬ ‫ه شاعیرانی‬ ‫به‌رهه‌می زۆرێك ل ‌‬ ‫ه‬ ‫جووی ئێران له‌خۆ ده‌گرێ ك ‌‬ ‫ه‬ ‫هۆنراو ‌ه فارسییه‌كانی خۆیان ب ‌‬ ‫ه‬ ‫رێنووسی عیبری نووسیوه‌‪ ،‬ك ‌‬ ‫له‌ناو ئه‌م شاعیرانه‌دا ده‌توانین‬ ‫ه "شاهین" و "مه‌والنا‬ ‫ئاماژ ‌ه ب ‌‬ ‫ه بۆخارایی" و‬ ‫عمرانی" و "خواج ‌‬ ‫هتد‪ ...‬بكه‌ین‪ .‬شاهین یه‌كه‌مین‬ ‫شاعیری جووی فارسی بێژ ‌ه‬ ‫ه سه‌ده‌ی چواره‌می زاینیدا‬ ‫ه ل‌‬ ‫ك‌‬ ‫ه باژێڕی "شیراز" ژیاوه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫ل‌‬ ‫ه‬ ‫جیرانبوونی جوو و مسوڵمانه‌كان ل ‌‬ ‫ه تایبه‌ت شوێنی‬ ‫باژێڕه‌كانی ئێران ب ‌‬ ‫ه نێزیك‬ ‫نیشته‌جێبوونی جووه‌كان ل ‌‬ ‫ناوه‌ند ‌ه ئاینی و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی‬ ‫ه ژیانی‬ ‫شێعه‌كان باسێكی دیكه‌یه‌ ل ‌‬ ‫ئاشتیخۆازانه‌ی وان له‌ مێژووی‬ ‫ه له‌ باژێری‬ ‫ئێراندا‪ .‬بۆ نموون ‌‬ ‫ه‬ ‫"مه‌شهه‌د" "كه‌نیسه‌ی"جووه‌كان ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ته‌نیشت "ئاستانی قودس"دایه‌ و ل ‌‬ ‫ئیسفه‌هانیش له‌ ته‌نیشت مزگه‌وتی‬ ‫ه باژێڕی شیرازیش‬ ‫جامیعه‌ و ل ‌‬ ‫جووه‌كان له‌ نێزیكی باره‌گه‌ی‬ ‫ه‬ ‫حه‌زره‌تی "شاچراغ" ده‌ژیان‪ ،‬ل ‌‬ ‫تارانیش كه‌ وه‌كوو سه‌ره‌كیترین‬ ‫جێگه‌ی ئاپۆڕا و ژیانی جووه‌كان‬ ‫ه ئه‌ژمار‪ ،‬ئێرانییه‌ جووه‌كان‬ ‫دێت ‌‬ ‫ه گه‌ڕه‌كه‌كانی "موشیرخلوت"‬ ‫ل‌‬ ‫ه عه‌ره‌بها" و‬ ‫و "پامنار" و "كوچ ‌‬ ‫"سه‌رپۆله‌ك" و‪ ...‬له‌ هێمنیی ته‌واودا‬ ‫له‌گه‌ڵ مسوڵمانه‌كان ژیانیان به‌سه‌ر‬ ‫ده‌برد‪.‬‬ ‫مێژوو‪ ،‬نه‌ته‌و‌ه و زمانی ئێرانیی ‌ه جووه‌كان‪:‬‬ ‫ه‬ ‫ه جووه‌كان له‌ بنه‌چه‌دا ل ‌‬ ‫ئێرانیی ‌‬ ‫ره‌گه‌ز و بنه‌ماڵه‌ی ئه‌و عیبری و‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪29‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ه كه‌ پاڕانه‌وه‌ و ئه‌ركی ئاینیی‬ ‫زمانی ئاینی وان ‌‬ ‫ه‬ ‫خۆیانی پێ جێبه‌جێ ده‌كه‌ن‪ .‬جێگه‌ی ئاماژه‌یه‌ ك ‌‬ ‫ه‬ ‫ه كوردنشینه‌كان ل ‌‬ ‫ه ناوچ ‌‬ ‫ئێرانییه‌ جووه‌كان ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ل‌‬ ‫بواری زمان و دابوونه‌ریتی نه‌ته‌وه‌یی "جگ ‌‬ ‫ه ته‌واوه‌تی یه‌كن‪.‬‬ ‫ئایین" ب ‌‬

‫ئێران نێزیكه‌ی ‪ 76‬كنیسه‌ی تێدای ‌ه ك ‌ه ‪ 31‬دانه‌یان ل ‌ه تاران و‬ ‫‪ 23‬كنیسه‌ی چاالك ل ‌ه شیراز و ئه‌وانیدی ل ‌ه باژێڕه‌كانی دیكه‌ن‬ ‫ه كۆتای سه‌ده‌ی هه‌شته‌می پێش زایندا له‌الیه‌ن‬ ‫ه به‌شێكیان ل ‌‬ ‫جووانه‌ن ك ‌‬ ‫ه له‌ باژێڕه‌كانی ناوچه‌ی‬ ‫ه كران ك ‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئاشووره‌وه‌ به‌ره‌و ئێران ره‌وان ‌‬ ‫ه باژێڕه‌كانی "ماد" نیشته‌جێ بوون‪ ،‬گرووپێكی گه‌وره‌تری‬ ‫زاگرۆس وات ‌‬ ‫جووه‌كان له‌ژێر زه‌خت و گوشاری حكوومه‌تی "كه‌لده‌ و بابل" به‌ره‌و‬ ‫باژێڕه‌كانی پارسیان ره‌وانه‌ كران و له‌و ناوچانه‌ نیشته‌جێ بوون‪ .‬مێژووی‬ ‫هاتنی جووه‌كانیش بۆ باژێڕی تاران ده‌گه‌ڕێته‌و ‌ه بۆ سه‌رده‌می حكوومه‌تی‬ ‫"نادرشای ئه‌فشار"‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ سه‌باره‌ت به‌و جوو ‌ه كۆچه‌رانه‌ كه‌ هاتوونه‌ بۆ ئێران ده‌توانین‬ ‫ه ئه‌وان به‌ درێژاییی مێژوو له‌ژێر كاریگه‌ریی رووداو ‌ه‬ ‫ببێژین ك ‌‬ ‫ه تێپه‌ڕكردنی سه‌د ‌ه‬ ‫جۆه‌روجۆره‌كانی كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬ئابووری و سیاسی و ب ‌‬ ‫ه دوای یه‌كه‌كان بوونه‌ته‌ به‌شێك له‌ كۆمه‌ڵگه‌ی نه‌ته‌وه‌ی ئێران‪.‬‬ ‫یه‌ك ل ‌‬ ‫ه جووه‌كان له‌ هه‌ر شوێنێكی ئێراندا بن جیاواز‬ ‫ه ئێرانیی ‌‬ ‫بۆیه‌ هه‌نووك ‌‬ ‫ه كولتوورێكی تایبه‌تی له‌ بواری زمان و تایبه‌تمه‌ندییه‌ كۆمه‌اڵیه‌تی و‬ ‫ل‌‬ ‫ه‬ ‫ه ته‌با و یه‌ك ره‌نگن‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه گه‌ڵ زۆربه‌ی خه‌ڵكی ئه‌و ناوچه‌ی ‌‬ ‫چینایه‌تییه‌كان ل ‌‬ ‫ه جیاوازانه‌دا‬ ‫واتایه‌كی دیكه‌ زمانی ئێرانییه‌ جووه‌كان له‌ هه‌ر كام له‌م ناوچ ‌‬ ‫ه زمانی عیبری‬ ‫ه زمانی نه‌ته‌وه‌ییی ئه‌و ناوچه‌یه‌‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ ك ‌‬ ‫ه ل‌‬ ‫برێتیی ‌‬

‫‪30‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫باڵوه‌یی ئاپۆڕه‌‪ ،‬كار و پیشه‌‪:‬‬ ‫ه گه‌وره‌ترین كۆمه‌ڵی جووی‬ ‫ه جووه‌كان ب ‌‬ ‫ئێرانیی ‌‬ ‫ه‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئیسرائیل له‌ رۆژهه‌اڵتی ناڤین دێن ‌‬ ‫ه‬ ‫ناساندن كه‌ حه‌شیمه‌تی ئه‌وڕۆی وان پتر ل ‌‬ ‫‪ 25‬تا ‪ 30‬هه‌زار كه‌س مه‌زه‌ند ‌ه ده‌كرێ‪ ،‬له‌م‬ ‫ه‬ ‫ه نێزیكه‌ی ‪ 15000‬هه‌زار كه‌سی ل ‌‬ ‫حه‌شیمه‌ت ‌‬ ‫ه باژێڕه‌كانی شیراز و‬ ‫ه و ئه‌ویدی ل ‌‬ ‫باژێڕی تاران ‌‬ ‫ه و ورمێ و كرماشان‬ ‫ئه‌سفه‌هان و برووجرد و سن ‌‬ ‫نیشته‌جێن‪ .‬ئێرانییه‌ جووه‌كان خاوه‌ن كار و پیشه‌ی‬ ‫جۆره‌وجۆرن به‌اڵم زۆربه‌یان پیشه‌ی غه‌یر ‌ه‬ ‫حكوومه‌تییان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ه له‌ عیبریدا "بت هكنست"ی‬ ‫ه ك‌‬ ‫كنیسا یان كنیس ‌‬ ‫ه به‌مانای "ماڵی كۆمه‌ڵ"ه‌ و‬ ‫ه وش ‌‬ ‫پێ ده‌گوترێ ل ‌‬ ‫جێگه‌ی پاڕانه‌و ‌ه و كۆبوونه‌وه‌ی ئاینیی جووه‌كانه‌‪،‬‬ ‫ه ئاینییه‌كانی خۆیان‬ ‫ه ئێرانییه‌ جووه‌كانیش ئه‌رك ‌‬ ‫بۆی ‌‬ ‫ه كنیسه‌كانی‬ ‫ه رۆژی "شووبات"شه‌مۆ ل ‌‬ ‫ه تایبه‌ت ل ‌‬ ‫ب‌‬ ‫خۆیان به‌جێ ده‌گه‌ینن‪ .‬ئێران نێزیكه‌ی ‪ 76‬كنیسه‌ی‬ ‫ه ‪ 31‬دانه‌یان له‌ تاران و ‪ 23‬كنیسه‌ی چاالك‬ ‫هك‌‬ ‫تێدای ‌‬ ‫ه‬ ‫ه باژێڕه‌كانی دیكه‌ن كه‌ ب ‌‬ ‫ه شیراز و ئه‌وانیدی ل ‌‬ ‫ل‌‬ ‫هۆی كۆچی جووه‌كان بۆ ده‌ره‌و ‌ه بێ چاالكین‪.‬‬ ‫زیاره‌تگه‌كانی ئێرانیی ‌ه جووه‌كان‪:‬‬ ‫ه جووه‌كان‬ ‫ه بڕێك له‌ شوێنه‌كان ئێرانیی ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ه شوێنی زیاره‌تكردن و‬ ‫ه ك‌‬ ‫زیاره‌تگه‌گه‌لێكیان هه‌ی ‌‬ ‫ه چه‌ند دانه‌یان‬ ‫ه كه‌ ده‌توانین ئاماژه‌ ب ‌‬ ‫پاڕانه‌وه‌یان ‌‬ ‫بكه‌ین‪،‬‬ ‫ه تویسركان‬ ‫وه‌ك‪ :‬زیاره‌تگه‌ی "حبقوق نه‌بی"ل ‌‬ ‫زیاره‌تگه‌ی "ئستر" (شاژنی ئێران و ژنی خه‌شایارشا)‬ ‫ه باژێڕی‬ ‫و زیاره‌تگه‌ی "مورادخای"مامی ئستر ل ‌‬ ‫هه‌مه‌دان‪.‬‬ ‫ه باژێڕی كاشان‪.‬‬ ‫زیاره‌تگه‌ی"خاخام مشحه‌هلوی"ل ‌‬ ‫ه باژێڕی‬ ‫زیاره‌تگه‌ی رابی مه‌زن "خاخام ئورشرگا"ل ‌‬ ‫یه‌زد‬ ‫جووه‌كانی كوردستانیش له‌و باوڕه‌دان كه‌ گڵكۆی‬ ‫بنیامین كوڕی یه‌عقووب له‌ نێزیكی باژێڕی"قه‌سر‬ ‫شیرین"ه‌‪.‬‬ ‫كۆڕ و كۆمه‌ڵ و رێكخراوه‌كانی جووه‌كان ل ‌ه ئێرانێدا‪:‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ه تاران و‬ ‫ه جووه‌كان خاوه‌ن چه‌ندان رێكخراوی ناوه‌ندین ل ‌‬ ‫ئێرانیی ‌‬ ‫ه وه‌ك‪:‬‬ ‫پارێزگه‌كانی دیك ‌‬ ‫‪- 1‬كۆڕی جووه‌كانی ئێران ‪- 2‬كۆمه‌ڵی رووناكبیرانی جوو ‪- 3‬ماڵی‬ ‫ه ئێران ‪ 5-‬ناوه‌ندی‬ ‫ه ئێران ‪- 4‬رێكخراوی قوتابیانی جوو ل ‌‬ ‫الوانی جوو ل ‌‬ ‫كولتووری و كۆمه‌اڵیه‌تیی جوو ‪ - 6‬كۆمه‌ڵی ده‌رچووانی زانكۆی جوو‬ ‫‪- 7‬كۆمه‌ڵی جووه‌كانی شیراز ‪- 8‬كۆمه‌ڵی جووه‌كانی كرماشان ‪9‬‬ ‫گرووپی ئاینی به‌نی ته‌ورات ‪- 10‬ناوه‌ندی ژنانی جوو ‪- 11‬ناوه‌ندی‬‫ه‬ ‫كولتووریی هۆنه‌ریی جووه‌كانی ئێران ‪- 12‬گرووپی باوه‌ڕمه‌ند ب ‌‬ ‫كولتووری جوو ‪- 13‬رێكخراوی الوانی گیشا ‪- 14‬رێكخراوی الوانی‬ ‫جووی رۆژهه‌اڵتی تاران ‪- 15‬ناوه‌ندی الوانی جوو ‪- 16‬ماڵی الوانی‬ ‫باخی سه‌با ‪ - 17‬دارولشه‌رع ‪- 18‬كۆڕی چاكه‌كاری ئتیحاد‪.‬‬ ‫كۆڕی جووه‌كانی تاران‪:‬‬ ‫كۆڕی جووه‌كانی تاران كه‌ نێوی دیكه‌ی"حبرا"یه‌ وه‌كوو رێكخراوی‬ ‫ناوه‌ندی جووه‌كانی ئێران ئه‌ركی راپه‌ڕاندنی كارووباری كۆمه‌اڵیه‌تیی‬ ‫جووه‌كانی ئێرانی وه‌ئه‌ستۆیه‌‪ .‬ئه‌م كۆڕ ‌ه به‌رپرسی به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫كنیسه‌كان و قوتابخانه‌كان و خواردنگه‌كان و كوشتارگه‌كان‬ ‫ه تایبه‌تییه‌كان‬ ‫"زبحی شه‌رعیی جوو" و هه‌روه‌ها كاروباری مه‌زارگ ‌‬ ‫ه یانه‌ی وه‌رزشیی الوان و ئاسایشگای‬ ‫و كارووباری تایبه‌ت ب ‌‬ ‫به‌سااڵچووانه‌‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای دروستبوونی كۆڕی جووه‌كانی تاران ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ساڵی ‪1323‬ی هه‌تاوی (‪ .)1944‬كۆڕی جووه‌كان خاوه‌ن ده‌سته‌ی‬ ‫ه له‌ به‌ڕێوه‌به‌ر‪ ،‬جێگری یه‌كه‌می به‌ڕێوه‌به‌ر‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌ كه‌ بریتیی ‌‬ ‫جێگری دووه‌می به‌ڕێوه‌به‌ر‪ ,‬خه‌زنه‌دار‪ ,‬خاوه‌ن مۆر‪ ,‬خاوه‌ن كۆگه‌‪,‬‬ ‫دابینكار‪ ,‬به‌رپرسی ئه‌نجوومه‌ن و به‌ڕێوه‌به‌ری كۆبوونه‌وه‌‪.‬‬ ‫كۆڕی جووه‌كان كاری راپه‌ڕندنی كار و چاالكیی كۆمه‌ڵێك‬ ‫ه كۆمه‌ڵێك‬ ‫رێكخراوی جوو ‌ه له‌ ئێراندا‪ ،‬ئه‌م كۆڕه‌ پێكهاتووه‌ ل ‌‬ ‫لێژنه‌ی وه‌ك‪ :‬لێژنه‌ی كولتووری‪ ،‬لێژنه‌ی هه‌ره‌وه‌رزی‪ ،‬لێژنه‌ی‬ ‫كاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬لێژنه‌ی مڵك و ماڵ و كارووباری دراوی‬ ‫و لێژنه‌ی "مسا"بۆ جه‌ژنی "پسح" و هتد‪ ...‬و هه‌نووكه‌ش "هاروون‬ ‫یشایایی"سه‌رۆكی كۆڕی جووه‌كانی تارانه‌‪.‬‬ ‫ئێرانیه‌ جوویه‌كان و چاالكیی راگه‌یاندن‪:‬‬ ‫ه جووه‌كان پاش خۆسه‌پاندنی شۆڕشی ئیسالمی له‌ رێگه‌ی‬ ‫ئێرانیی ‌‬ ‫ژماره‌یه‌ك باڵوڤۆكه‌وه‌ وه‌ك باڵوڤۆكی ئاینی به‌نی ته‌ورات و‬ ‫باڵوگه‌ی كۆڕی كولتووری "ئوتسرهتورا" (گنج دانش) و كۆڕی‬ ‫جووه‌كان خه‌ریكی چاپ و باڵوكردنه‌وه‌ی كتێب بوونه‌‪ .‬چاپی كتێبی‬ ‫ه له‌الیه‌ن مووسا زه‌رگه‌ری و پوور داوود و‬ ‫"عه‌هدێ عه‌تیق" ك ‌‬ ‫مزامیر داوود پێداچوونه‌وه‌ و وه‌رگێڕان كرابوو هه‌روه‌ها چاپ و‬ ‫ه وه‌ك‪ ،‬گۆڤاری ته‌مووز (تا ساڵی‪)1368‬‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی باڵڤۆكی دیك ‌‬ ‫ه ساڵی ‪ )1378‬له‌ كار‬ ‫و مانگنامه‌ی"ئۆفقی بینا" (ئۆرگانی جووه‌كان ل ‌‬ ‫ه فه‌رهه‌نگییه‌كانی جووه‌كانی ئێرانه‌‪.‬‬ ‫و چاالكیی ‌‬ ‫كتێب ‌ه پیرۆزه‌كانی جوو‪:‬‬

‫ه‬ ‫ه ب‌‬ ‫كۆمه‌ڵی "تنخ" یان كتێبه‌ پیرۆزه‌كانی جووه‌كان ك ‌‬ ‫ه كتێبێكی ‪24‬‬ ‫ه كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ناوی "عه‌هدێ عه‌تیق" ناسراوه‌ ك ‌‬ ‫ه كتێبه‌كانی حه‌زره‌تی مووسا (ته‌ورات) و‬ ‫ه كه‌ ل ‌‬ ‫به‌رگیی ‌‬ ‫ه له‌‪:‬‬ ‫ه بریتیی ‌‬ ‫گه‌وره‌كانی جوو پێكهاتوو ‌ه ك ‌‬ ‫ته‌وارت‪ ،‬یویئیم (ئه‌نبیا) و كتوبیم‪-‬نووسراو‬ ‫تلموود (ته‌وراتی وێژه‌ی)‬ ‫ه خواره‌وه‌ی ته‌ورات‪ ،‬هاوكات له‌گه‌ڵ‬ ‫ه كاتی هاتن ‌‬ ‫ل‌‬ ‫فه‌رمانه‌ نووسراوه‌كانی ده‌قی ته‌ورات‪ ،‬شێو ‌ه و جۆری‬ ‫ه‬ ‫كرده‌وه‌ی كردنی فه‌رمان و نه‌ریت و سوننه‌ته‌كان ب ‌‬ ‫شێوه‌ی وێژه‌یی له‌الیه‌ن حه‌زره‌تی مووساوه‌ بۆ به‌نی‬ ‫ئیسرائیل ده‌گوترایه‌و ‌ه كه‌ ته‌وراتی وێژه‌یی یان "هالخا"ی‬ ‫ه ته‌وراتی نووسراودا خودا‬ ‫ه زۆرجار ل ‌‬ ‫پێ ده‌ڵێن‪ ،‬چونك ‌‬ ‫ه شێوه‌ی كرده‌وه‌یی‬ ‫ده‌ستوور و فه‌رمانگه‌لێك ئه‌دا ك ‌‬ ‫ه ته‌واوی باس ناكا‪ ،‬بۆیه‌ شێوه‌ی كرده‌وه‌ی‬ ‫كردنی ب ‌‬ ‫ه الیه‌ن حه‌زره‌تی‬ ‫كردنی دروستی فه‌رمانه‌كان خودا ل ‌‬ ‫ه گوترایه‌و ‌ه‬ ‫مووساو ‌ه بۆ ماوه‌ی چل ساڵ وه‌كوو وان ‌‬ ‫ه‬ ‫ه سین ‌‬ ‫ه به‌شێوه‌ی وێژه‌یی بوو سینه‌ ب ‌‬ ‫ه ئه‌م وانه‌گه‌ل ‌‬ ‫ك‌‬ ‫ه مامۆستاو ‌ه بۆ قوتابی یان له‌ باوكه‌و ‌ه بۆ زارۆك‬ ‫ل‌‬ ‫ه ناوچوونی باره‌گه‌ی‬ ‫گوازرایه‌و ‌ه تاكوو پاش رووخان و ل ‌‬ ‫دووهه‌می "به‌یتوول موقه‌ده‌س" و باڵوبوونه‌وه‌ی‬ ‫ه نێزیكی ‪ 1800‬ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ته‌وراتی‬ ‫جووه‌كان ل ‌‬ ‫ه ناوی "ربی یه‌هوودا‬ ‫وێژه‌یی له‌الیه‌ن زانایانی گه‌وره‌و ‌ه ب ‌‬ ‫ه شه‌ش به‌رگدا‬ ‫ه یارمه‌تیی زانایانی سه‌رده‌م ل ‌‬ ‫هناس" ب ‌‬ ‫ه نێوی "میشنا"كۆ كرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ه له‌ ‪ 63‬نامیلكه‌دا ب ‌‬ ‫ه بریتی ‌‬ ‫ك‌‬ ‫نوێژكردن ل ‌ه ئاینی جوو‪:‬‬ ‫ه رۆژ ‌ه ئاسایییه‌كاندا سێ جار نوێژ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫جووه‌كان ل ‌‬ ‫جۆری نوێژ له‌ نێزیكه‌ی ‪ 200‬ساڵ له‌مه‌وبه‌ر به‌ راگرتنی‬ ‫ه هۆی وێرانكردنی "به‌یتوول‬ ‫پێشكێشكردنی قوربانی ب ‌‬ ‫ه‬ ‫موقه‌ده‌س"و نێوه‌نێو ‌ه په‌ره‌ی گرت‪ .‬جووه‌كان ل ‌‬ ‫رۆژانی شه‌موو و هه‌روه‌ها رۆژانی جه‌ژن سێ جار نوێژ‬ ‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪31‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫جووه‌كان له‌م رۆژه‌دا كار و كاسبی داده‌خه‌ن و ته‌واوی‬ ‫كات له‌ كنیسه‌ خه‌ریكی پاڕانه‌و‌ه ده‌بن‪،‬‬ ‫ده‌كه‌ن‪ .‬ناوه‌ڕۆكی سه‌ره‌كیی نوێژ نه‌گۆڕ ‌ه و له‌ بێ ده‌نگیدا‬ ‫ده‌خوێندرێ‪ .‬نوێژكه‌ران ده‌توانن به‌ شێوه‌ی تاك نوێژ بكه‌ن‪،‬‬ ‫ه ‪ 10‬كه‌س جوو‬ ‫ه شێوه‌ی جه‌ماعه‌ت باشتر ‌ه هه‌ر بۆی ‌‬ ‫به‌اڵم ب ‌‬ ‫ه ‪ 13‬ساڵ بێت ده‌توانن له‌ كنیسه‌ به‌ شێوه‌ی‬ ‫كه‌ ته‌مه‌نیان پتر ل ‌‬ ‫جه‌ماعه‌ت نوێژ بكه‌ن‪.‬‬ ‫رۆژووی جووه‌كان و رۆژی پیرۆز‪:‬‬ ‫ه رێوره‌سمگه‌لی تایبه‌تدا رۆژوو ده‌گرن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫جووه‌كان ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ه یه‌ك رۆژی ل ‌‬ ‫ه ك‌‬ ‫ه سه‌ر جووه‌كان واجب ‌‬ ‫شه‌ش رۆژ ل ‌‬ ‫ته‌وراتدا هاتووه‌ و رۆژی مه‌زن "یوكیپور"یان رۆژی تۆبه‌ی پێ‬ ‫ده‌گوترێ‪ .‬ئه‌م رۆژوو ‌ه له‌ ئێواره‌ی ئه‌و رۆژه‌وه‌ تا ئێواره‌ی‬ ‫رۆژی دوایه‌‪ .‬جووه‌كان له‌م رۆژه‌دا كار و كاسبی داده‌خه‌ن و‬ ‫ه‬ ‫ه خه‌ریكی پاڕانه‌و ‌ه ده‌بن‪ ،‬هه‌روه‌ها ب ‌‬ ‫ته‌واوی كات له‌ كنیس ‌‬ ‫بۆنه‌ی وێرانكردنی "به‌یتوول موقه‌ده‌سه‌وه‌" چوار رۆژ رۆژوو‬ ‫له‌ سه‌ر جووه‌كان واجب كراوه‌‪.‬‬ ‫رۆژی پیرۆزی جووه‌كان شه‌موویه‌ و له‌م رۆژه‌شدا زۆرتر‬ ‫خه‌ریكی به‌جێ گه‌یاندنی كاروباری ئاینی ده‌بن بۆیه‌ كار و‬ ‫ئیشكردن له‌م رۆژه‌دا قه‌ده‌خه‌یه‌‪.‬‬

‫‪32‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫مه‌عاد (فریادڕه‌س) ل ‌ه ئاینی جوو‪:‬‬ ‫ه كۆتادا‬ ‫ه به‌هه‌شت و جه‌هه‌ننه‌م و ل ‌‬ ‫له‌ ته‌لمووددا سه‌باره‌ت ب ‌‬ ‫ه بنه‌ماگه‌لی‬ ‫هل‌‬ ‫سه‌بارت به‌ مرۆڤ باس كراو ‌ه و مه‌عادیش به‌شێك ‌‬ ‫ئاینیی جوو‪ .‬هه‌ر جوویه‌ك به‌پێی باوڕه‌كان چاوه‌ڕێی رزگار‬ ‫كه‌ر و فریادڕه‌سێكه‌‪ ،‬به‌اڵم جیاوازیی ئه‌م باوڕ ‌ه له‌گه‌ڵ ئیسالم‬ ‫ه‬ ‫ه ل‌‬ ‫ه ئه‌م كه‌س ‌‬ ‫ه جوو له‌وباوڕه‌یه‌ ك ‌‬ ‫و مه‌سیحییه‌تدا ئه‌وه‌یه‌ ك ‌‬ ‫پێشدا ده‌ستنیشان كراو ‌ه و هه‌ڵنه‌بژێراوه‌‪ ،‬به‌ڵكوو ئه‌گه‌ر كه‌سێك‬ ‫خاوێن و باش و چاكه‌كاربێ و هه‌ندێ تایبه‌تمه‌ندیی تاكه‌كه‌سی‬ ‫ه رزگاركه‌ری‬ ‫ه له‌الیه‌ن خوداوه‌ هه‌ڵبژێردرێ و ببێ ب ‌‬ ‫بێ ره‌نگ ‌‬ ‫جیهان‪ .‬هه‌ر سه‌ده‌یه‌ك كه‌سێك هه‌یه‌ كه‌ ئه‌و تایبه‌تمه‌ندیانه‌ی‬ ‫ه رزگاركه‌ری جیهان ئه‌گه‌ر بارودۆخه‌كه‌ له‌بار‬ ‫تێدابێ كه‌ ببێ ب ‌‬ ‫ه‬ ‫بێ ئه‌و ئه‌ركی خۆی جێبه‌جێ ده‌كا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر بارودۆخه‌ك ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ئیتر ئه‌و كۆچ ده‌كا و كه‌سێكی دیك ‌‬ ‫ه ك‌‬ ‫له‌بار نه‌بێ ئه‌وه‌ی ‌‬ ‫جێگه‌ی ده‌گرێته‌و ‌ه كه‌ به‌م كه‌سه‌ ده‌ڵێن‪":‬ماشیح"‬ ‫سێزد ‌ه بنه‌مای ئاینی جوو‪:‬‬ ‫ه هه‌موو شتیشه‌‪.‬‬ ‫ه و چاوی ل ‌‬ ‫ه و هه‌ی ‌‬ ‫‪- 1‬خودا مه‌زن ‌‬ ‫ه و بێ وێنه‌یه‌‪.‬‬ ‫‪ - 2‬ئه‌و یه‌ك ‌‬ ‫ه و وه‌ك مادده‌ش نییه‌‪.‬‬ ‫ی نیی ‌‬ ‫‪- 3‬ئه‌و جه‌سته‌ ‌‬ ‫ه جیهاندا بووه‌‪.‬‬ ‫ه پێش هه‌موو بوونه‌وه‌رێكی دیرۆكی ل ‌‬ ‫‪ - 4‬ئه‌و ل ‌‬ ‫‪ - 5‬پاڕانه‌و ‌ه و په‌رستن ته‌نیا بۆ ئه‌و ‌ه و به‌س‪.‬‬ ‫‪ - 6‬ئه‌و ئاگه‌داری نیاز و بیرۆكه‌ی مرۆڤه‌كانه‌‪.‬‬ ‫‪- 7‬پێغه‌مبه‌ری حه‌زره‌تی مووسای رێزدار راسته‌‪.‬‬ ‫ه ته‌واوی‬ ‫ه بواری پێغه‌مبه‌ریدا ل ‌‬ ‫‪ - 8‬حه‌زره‌تی مووسا ل ‌‬ ‫ه پێشتره‌‪.‬‬ ‫پێغه‌مبه‌ره‌كانی به‌نی ئیسرائیل ل ‌‬ ‫ه ئاسمانه‌و ‌ه له‌الیه‌ن خوداو ‌ه نێردراوه‌‪.‬‬ ‫‪ - 9‬ته‌وراتی پیرۆز ل ‌‬ ‫ه هیچ سه‌رده‌مێكدا ئاڵوگۆڕی به‌سه‌ردا نه‌هاتوو ‌ه‬ ‫‪ - 10‬ته‌ورات ل ‌‬ ‫و نایه‌تیش‪.‬‬ ‫‪ - 11‬خودا خراپه‌كاران سزا ده‌دا و چاكه‌كارانیش خه‌اڵت ده‌كا‪.‬‬ ‫ه رزگاركه‌ری جیهان‪.‬‬ ‫‪ - 12‬ماشیح پاشا ده‌بێت ‌‬ ‫ه داهاتوودا زیندوو ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ - 13‬مردووه‌كان ل ‌‬ ‫د ‌ه فه‌رمانی بنه‌ماییی ته‌وراتی پیرۆز‪:‬‬ ‫ه كۆیله‌تیی میسر رزگارتم‬ ‫هل‌‬ ‫‪ - 1‬من خودا و دروستكه‌ری تۆم ك ‌‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫ه سه‌ر زار‪.‬‬ ‫ه خۆڕا مه‌هێن ‌‬ ‫‪- 2‬ناوی خودای دروستكه‌ر ل ‌‬ ‫ه با هه‌ر پیرۆزی بێ له‌ الت‪.‬‬ ‫‪ - 3‬رۆژی شه‌موو له‌بیر مه‌ك ‌‬ ‫ه باوك و دایكت بگره‌‪.‬‬ ‫‪ - 4‬رێز ل ‌‬ ‫‪ - 5‬كوشتن مه‌كه‌‪.‬‬ ‫‪ - 6‬زینا مه‌كه‌‪.‬‬ ‫‪ - 7‬دزی مه‌كه‌‪.‬‬ ‫ه درۆ مه‌ده‌‪.‬‬ ‫‪ - 8‬شایه‌تی ب ‌‬ ‫ه ماڵ و نامووسی خه‌ڵكی مه‌بڕه‌‪.‬‬ ‫‪ - 9‬چاوی ته‌ماع ل ‌‬ ‫ه هیچ‬ ‫ه خودای تۆ نییه‌‪ ،‬بۆی ‌‬ ‫ه من هیچ شتێكی دیك ‌‬ ‫‪ - 10‬جگه‌ ل ‌‬ ‫ه ئاسمان و زه‌وی نوێژی بۆ مه‌كه‌‪.‬‬ ‫شتێك ل ‌‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫پێویست ‌ه ئیسرائیل داوا ‌ی‬ ‫لێبووردن ل ‌ه كورد ‌ی باكـور‬ ‫بكات‬ ‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪33‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫محه‌مه‌دئه‌مین پێنجوێن ‌ی كه‌سایه‌تی ‌ی ناودار و سیاسه‌تمه‌دار ‌ی گه‌ل ‌ی‬ ‫كورد له‌میانه‌ ‌ی دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ گۆڤار ‌ی ئیسرائیل –كورد‪:‬‬ ‫ئه‌و ‌ه روون ده‌كاته‌و ‌ه كه‌ پێویسته‌ كورد له‌گه‌ڵ ئیسرائیل‬ ‫پێوه‌ندییان هه‌بێ و رایده‌گه‌یه‌نێ كه‌ پێویسته‌ هه‌وڵ‬ ‫ه‬ ‫ه دروست بكرێن‪ ،‬چونك ‌‬ ‫بدرێ بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌م پێوه‌ندییان ‌‬ ‫ی عه‌ره‌ب ئه‌گه‌ر به‌ئاشكراش نه‌بێ ئه‌و ‌ه‬ ‫ی واڵتان ‌‬ ‫زۆرینه‌ ‌‬ ‫به‌شێوه‌ی‌ نهێنی‌ پێوه‌ندییان له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا هه‌یه‌‪ ،‬بۆی ‌‬ ‫ه ئیسرائیل –كورد‪ :‬وه‌ك هه‌رێم ‌ی كوردستان كێ ده‌توانێ پێشڕه‌وی هێنانه‌ئارای‬ ‫پێویست ‌‬ ‫ه كوردیش پـێوه‌ندیی‌ هه‌بێ له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا و پێوه‌ندییه‌كی شه‌رعی و یاسایی ئه‌و پێوه‌ندییانه‌ بێ‪ ،‬خه‌ڵك یان ده‌سه‌اڵت؟‬ ‫ه له‌گه‌ڵیاندا‪.‬‬ ‫ه هیچ دوژمنایه‌تییه‌كمان نیی ‌‬ ‫ئێم ‌‬ ‫ه‬ ‫ه زۆر كه‌س هه‌ی ‌‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی‌‪_:‬ده‌سه‌اڵت ئه‌توانێ‪ ،‬چونك ‌‬ ‫ه ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌یه‌وێت كورد پێوه‌ندی‌ له‌گه‌ڵ هه‌موو دنیا هه‌بێ‪ ،‬چونك ‌‬ ‫ی یاسایییان وه‌رنه‌گرت ئه‌وا هیچ كاریگه‌ریه‌كیان‬ ‫ئیسرائیل –كورد‪ :‬وه‌ك ده‌ستپێك‪ ،‬كورد و ئیسرائیل ل ‌ه چ بوارێكدا پێوه‌ندییه‌كان ڕێچكه‌یه‌ك ‌‬ ‫ده‌توانن پێوه‌ندییه‌كانیان ده‌ست پێ بكه‌ن؟‬ ‫نابێت له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگه‌‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ه ده‌وڵه‌ت نیی ‌‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی‌‪ :‬دیار ‌ه كورد تا ئێست ‌‬ ‫ی ره‌سمی‌ و ئاشكرا پێوه‌ند ‌‬ ‫تا بتوانێ به‌شێوه‌ ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ ئیسرائیل –كورد‪ :‬دۆستایه‌تیی كورد و جوو چۆن كاریگه‌ری ده‌خات ‌ه سه‌ر دۆزی نه‌ته‌وه‌ییی‬ ‫ئیسرائیل بكات و ده‌بێ له‌م نێوه‌نده‌شدا ده‌بێ پێوه‌ندی ‌‬ ‫ی كورد؟‬ ‫ی بێ‪ ،‬چونك ‌‬ ‫كورد له‌گه‌ڵ ئیسرائیل به‌شێوه‌یه‌كی‌ تایبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌گه‌ر ئیسرائیلییه‌كان به‌جد ‌‬ ‫ه محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی‌‪_:‬وه‌ك پێم گوت ‌‬ ‫ه ئه‌مڕۆ پرسی‬ ‫كورد هیچ دژایه‌تییه‌كی‌ شكڵی‌ و یاسایی‌ له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا بیانه‌وێ پشتگیری‌ كورد بكه‌ن زۆرباش ئه‌توانن‪ ،‬چونك ‌‬ ‫نییه‌ له‌سه‌ر زه‌وی‌ یان جوگرافی‌ یان له‌ بوار ‌‬ ‫ی ئه‌وروپا و‬ ‫ی كۆڕ و كۆبوونه‌وه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ‌‬ ‫ه زۆربه‌ ‌‬ ‫ی ئاینی وه‌ك كورد چووه‌ت ‌‬ ‫ی عه‌ره‌بی‌ توندڕۆ‪ ،‬دیار ‌ه پێوه‌ندی ‌‬ ‫ێ ده‌وڵه‌تان ‌‬ ‫هه‌ند ‌‬ ‫ی دنیا‬ ‫ه چاره‌نووس ‌‬ ‫ی ك‌‬ ‫ه‌‬ ‫ی ئه‌مه‌ریكا و نه‌ته‌و ‌ه یه‌كگرتووه‌كان و ئه‌و واڵتان ‌‬ ‫كورد و ئیسرائیل ده‌بێ له‌گه‌ڵ بارودۆخ ‌‬ ‫ی سیاسیی ئه‌م دیاری‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬ئیسرائیلییه‌كان له‌و شوێنانه‌دا ده‌سه‌اڵتیان هه‌یه‌‪ .‬وه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌وره‌ی هه‌یه‌ ئه‌گه‌ر به‌جد ‌‬ ‫هێزه‌ سیاسییانه‌ بگونجێ و شتێكی‌ ئاسایییه‌ پێویسته‌ كورد باس كرا لۆبی‌ ئیسرائیل كاریگه‌رییه‌ك ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌موو جیهان پێوه‌ندی‌ هه‌بێ‪ ،‬له‌گه‌ڵ جیهان ‌‬ ‫ی كورد زۆر پێش بخه‌ن‪.‬‬ ‫ی بیانه‌وێ ئه‌توانن مه‌سه‌له‌ ‌‬ ‫ی ئه‌وروپایی‌ له‌گه‌ڵ ئیسرائیل‬ ‫ئیسالمی‌ له‌گه‌ڵ جیهان ‌‬ ‫ی به‌هه‌موو كه‌سێك ‌‬ ‫هه‌یبێ‪ ،‬چونكه‌ كورد پێویستی ‌‬ ‫ه بۆ ئیسرائیل –كورد‪ :‬زۆر جار باس له‌و‌ه ده‌كرێ هێزه‌كان ‌ی هه‌رێم پێوه‌ندییان له‌گه‌ڵ‬ ‫ه چاره‌نوسسازه‌كانی‌‪.‬‬ ‫ی بكات له‌مه‌سه‌ل ‌‬ ‫ی پشتیوان ‌‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ئیسرائیلدل هه‌ی ‌ه و زۆرجاریش ده‌وڵه‌تان ‌ی دراوس ‌ێ باس له‌م پێوه‌ندیی ‌ه ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ئیسرائیل –كورد‪ :‬ل ‌ه روانگه‌ ‌ی نه‌ته‌وه‌یییه‌و‌ه گرینگیی ئیسرائیل بۆ ئاشكرانه‌كردنی‌ ئه‌م پێوه‌ندییانه‌ له‌الیه‌ن هێزه‌كانی‌ هه‌رێمه‌وه‌ بۆچ ‌ی ده‌گه‌ڕێنیته‌وه‌؟‬ ‫كورد چییه‌؟‬ ‫ه یان نا‪،‬‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی‌‪_:‬من نازانم پێوه‌ندیی‌ ڕه‌سمی‌ هه‌ی ‌‬ ‫ه بشارنه‌و ‌ه به‌هۆی هه‌ستیاریی‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی‌‪_:‬ئیسرائیل ده‌وڵه‌تێكی‌ گه‌وره‌ و به‌اڵم ئه‌وانه‌ی‌ ئه‌یانه‌وێت ئه‌م پێوه‌ندیی ‌‬ ‫ی ناوه‌ڕاست ڕۆڵێك ‌‬ ‫ه رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫كاریگه‌ره‌ ل ‌‬ ‫ه توركیا‬ ‫ی ئیسالمی‌ ل ‌‬ ‫ه پارتێك ‌‬ ‫ه ئێست ‌‬ ‫ی گه‌وره‌ی واڵتانی‌ دراوسێیه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت توركیا ك ‌‬ ‫ه خۆرهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست ئیسرائیل ئه‌گه‌ر به‌جدی ‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ل ‌‬ ‫ه بینیمان هه‌ڵوێستی‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫ه ماوه‌یه‌ك پێش ئێست ‌‬ ‫ی ده‌سه‌اڵتداره‌ ك ‌‬ ‫ی ل‌‬ ‫و به‌ڕاستی‌ بیه‌وێ پشتگیر ‌‬ ‫ی دراوسێ‌ هه‌ركات بیانه‌وێت‬ ‫ه پرسی كورد بكات ئیسرائیل چۆن بوو‪ .‬دیار ‌ه ئه‌م ده‌وڵه‌تانه‌ ‌‬ ‫ئه‌توانێ‪ ،‬چونك ‌‬ ‫ه پێوه‌ندیه‌كانیان ئاشكرا‬ ‫ی كورد تێك بده‌ن له‌به‌رئه‌وه‌ی ‌‬ ‫ه لۆبی‌ ئیسرائیل له‌ ئه‌وروپا گه‌وره‌ترین ئه‌توانن كایه‌ ‌‬ ‫لۆبی‌ و گه‌وره‌ترین هێز ‌ه و ئه‌توانن كار بكه‌ن‪ ،‬هه‌روه‌ها بكه‌ن ئه‌گه‌ر هه‌یان بێ‪ ،‬به‌اڵم له‌ڕاستیدا من هیچ زانیاریم نییه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ی ده‌سه‌اڵتی‌ چواره‌م ل ‌‬ ‫ی دام و ده‌زگاكان به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ه‌‬ ‫زۆرب ‌‬ ‫ه یان نا‪.‬‬ ‫ه ئه‌وه‌ی‌ پێوه‌ندییان هه‌ی ‌‬ ‫ئه‌وروپا به‌ده‌ست ‌‬ ‫ی جوو ‌ه و ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت پشتگیرمان ئیسرائیل –كورد‪ :‬به‌بۆچوونی ئێو‌ه كورد چۆن ده‌توانێ متمانه‌ی زیاتری ئیسرائیل‬ ‫بكه‌ن بێگومان ده‌توانن به‌ره‌و پێشمان ببه‌ن‪.‬‬ ‫بۆ خۆی رابكێشێ وه‌به‌پێچه‌وانه‌و‌ه ئیسرائیل چۆن ده‌توانێت ئه‌م متمانه‌ی ‌ه بۆ خۆ ‌ی‬ ‫ڕابكێشێته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئێسته‌ الی‌ به‌شێك ‌ی گه‌وره‌ ‌ی كورد ئیسرائیل جێگه‌ی‌ متمان ‌ه نییه‌؟‬ ‫ئیسرائیل –كورد ‪:‬به‌ڕاستی زیانێك ل ‌ه پێوه‌ندیی كورد و ئیسرائیلدا محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی‌‪ _:‬حه‌زده‌كه‌م ئه‌وه‌ زۆر به‌زه‌قی‌ له‌ گۆڤاره‌كه‌تان‬ ‫هه‌یه‌؟‬ ‫ی‬ ‫ی دروست بكاته‌وه‌ ال ‌‬ ‫ه بۆ خۆ ‌‬ ‫ه ئیسرائیل ئه‌توانێ متمان ‌‬ ‫باڵو بكه‌نه‌و ‌ه ك ‌‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی‌‪_:‬به‌باوه‌ڕی‌ من هیچ زیان ‌‬ ‫ی كورد‬ ‫ی لێبووردن له‌ گه‌ل ‌‬ ‫ی تێدا كورد‪ ،‬به‌مه‌رجێك ئیسرائیل به‌ڕه‌سمی‌ داوا ‌‬ ‫ی عه‌ره‌به‌كان باڵوێزخانه‌یان هه‌ی ‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌بێ بۆچ ‌‬ ‫ه‬ ‫ی كوردستان بكات‪ ،‬چونكه‌ ده‌ستیان هه‌بوو ل ‌‬ ‫ی كرێكاران ‌‬ ‫ه باكور و پارت ‌‬ ‫ه ل‌‬ ‫ه ئیسرائیل و زۆرینه‌ی‌ ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ی مادی و مه‌عنه‌ویی‌ بده‌ن‬ ‫ی عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن هه‌روه‌ها قه‌ره‌بوو ‌‬ ‫ه عه‌ره‌بیه‌كان پێوه‌ندیان گرتن ‌‬ ‫ه ئه‌وان (ئیسرائیلییه‌كان) گه‌وره‌ترین زیانیان‬ ‫ی كورد له‌ باكور ك ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئیسرائیل هه‌یه‌‪ ،‬به‌بڕوای‌ من هیچ زیانێك نییه‌ بۆ به‌گه‌ل ‌‬ ‫كورد ئه‌گه‌ر پێوه‌ندی‌ هه‌بێ له‌گه‌ڵ ئیسرائیل‪ ،‬چونك ‌‬ ‫ه‬ ‫ی كوردستان گه‌یاند‪ ،‬ئه‌ویش گرتنی‌ ئۆجه‌الن بوو ك ‌‬ ‫ی كرێكاران ‌‬ ‫ه به‌پارت ‌‬

‫ه له‌گه‌ڵ ئیسرائیل و‬ ‫وه‌ك ئاماژه‌م پێكرد كورد هیچ دوژمنایه‌تییه‌كی‌ نیی ‌‬ ‫ه‬ ‫ی ل‌‬ ‫ی پشتیوان ‌‬ ‫ی به‌زیان نازانم‪ ،‬ده‌بێ ئیسرائیلیش به‌جد ‌‬ ‫ی پێوه‌ند ‌‬ ‫بوون ‌‬ ‫ه‬ ‫ی راگه‌یاندنه‌و ‌ه جارجاره‌ باس ل ‌‬ ‫دۆزی كورد بكات‪ ،‬نه‌ك ته‌نیا له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫ی ئیسرائیل له‌ ئه‌وروپا و ئه‌مه‌ریكا زۆر‬ ‫كێشه‌ی‌ كورد بكه‌ن‪ ،‬به‌ڕاستی‌ لۆب ‌‬ ‫به‌هێز ‌ه و ئه‌توانن زۆر شت بكه‌ن بۆ كورد ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت‪.‬‬

‫‪34‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ی‬ ‫ی داوا ‌‬ ‫ئێستا له‌ زیندانی‌ ئیمڕاڵییه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر ئیسرائیل به‌ڕه‌سم ‌‬ ‫ی‬ ‫ه گه‌ل ‌‬ ‫لێبووردن بكات و قه‌ره‌بووی‌ مادی و مه‌عنه‌ویی‌ بدات ‌‬ ‫ه بۆ خۆی‌ دروست بكاته‌و ‌ه‬ ‫كورد و په‌كه‌كه‌ ئه‌وا ده‌توانێ متمان ‌‬ ‫الی‌ كورد‪.‬‬ ‫ه ئه‌وان‬ ‫*به‌اڵم به‌ڕێز پێنجوێنی‌ زوبێر ئایدار باس له‌و ‌ه ده‌كات ك ‌‬ ‫هیچ دوژمنایه‌تییه‌كیان نییه‌ له‌گه‌ڵ ئیسرائیل‪ ،‬به‌اڵم ده‌ڵێت نابێ‬ ‫ه بكه‌ن؟‬ ‫ی ئێم ‌‬ ‫ئه‌وانیش له‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیی واڵتان دژایه‌تی ‌‬ ‫ه كورد‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی‌‪_:‬منیش پێشتر گوتم ك ‌‬ ‫ی نییه‌ له‌گه‌ڵ ئیسرائیل‪ ،‬په‌كه‌كه‌ش هیچ‬ ‫هیچ دوژمنایه‌تییه‌ك ‌‬ ‫ه‬ ‫ه له‌گه‌ڵ ئیسرائیل‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و كاره‌ی‌ ك ‌‬ ‫دوژمنایه‌تیه‌كی‌ نیی ‌‬ ‫ی عه‌بدواڵ‬ ‫ی توركی‌ له‌ ده‌ستگیركردن ‌‬ ‫مۆساد كردی‌ له‌گه‌ڵ میت ‌‬ ‫ی تر‬ ‫ه گه‌یاند‪ ،‬جارێك ‌‬ ‫ئۆجه‌الندا گه‌وره‌ترین زیانیان بوو به‌په‌كه‌ك ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ‬ ‫ته‌ئكید ده‌كه‌مه‌و ‌ه ئه‌گه‌ر ئیسرائیل ده‌یه‌وێت پێوه‌ند ‌‬ ‫ی كورد‬ ‫ی لێبووردن له‌ گه‌ل ‌‬ ‫كورد دروست بكات پێویسته‌ داوا ‌‬ ‫بكات له‌سه‌ر ئه‌و پرسه‌‪.‬‬ ‫ئیسرائیل –كورد‪ :‬ئه‌م داوا ‌ی لێبووردن ‌ه له‌ڕێگه‌ ‌ی ڕاگه‌یاندنه‌و‌ه ده‌بێ یان‬ ‫ده‌بێت ده‌سه‌اڵت ڕایبگه‌یه‌نێ؟‬ ‫ی‬ ‫ی ڕه‌سمی ‌‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫هی‌ ڕاگه‌یاندنه‌وه‌‪ ،‬له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫_له‌ڕێگ ‌‬ ‫ه‬ ‫ه كوردی‌ هه‌رچوار پارچ ‌‬ ‫حكوومه‌ته‌وه‌‪ ،‬ده‌بێ ئیسرائیل بزانێ ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گرینگ ده‌گێڕن له‌ خۆرهه‌اڵتی‌ ناوه‌ڕاست بۆ ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ڕۆڵیك ‌‬ ‫ی ده‌بێ‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ئیسرائیل ئه‌م هێزه‌ كاریگه‌ره‌ بكاته‌و ‌ه به‌دۆست ‌‬ ‫ی لێبووردن بكات‪ ،‬ئه‌و ‌ه بۆچوونی خۆمه‌ و هه‌قم به‌سه‌ر‬ ‫داوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گوتووه‌‪ .‬وه‌ك چاودێرێك ‌‬ ‫ئه‌وه‌و ‌ه نییه‌ كه‌ زوبێر ئایدار چ ‌‬ ‫ه ده‌توانێ‬ ‫ی و شاره‌زا له‌ سیاسه‌تی‌ كوردی‌ باكور به‌مشێوه‌ی ‌‬ ‫سیاس ‌‬ ‫سه‌رنجی‌ كوردی‌ باكور بۆ خۆیان ڕابكێشن‪.‬‬ ‫ئیسرائیل –كورد‪ :‬ل ‌ه هاوكێشه‌ ‌ی ئیسرائیل و سه‌ربه‌خۆییی كورددا رۆڵی‬ ‫ئیسرائیل چۆن ده‌بینی‪ ،‬وات ‌ه چۆن ده‌كرێ سوود له‌و واڵت ‌ه وه‌ربگرین؟‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی‌‪_:‬ئه‌و ‌ه مه‌سه‌له‌یه‌كی‌ دوور و درێژه‌‪،‬‬ ‫ی ئیسرائیل له‌سه‌ر‬ ‫ه وه‌كو خۆتان ئه‌زانن دروستبوون ‌‬ ‫چونك ‌‬ ‫ه هه‌موو شتێكه‌‪،‬‬ ‫ی ئاینییه‌‪ ،‬ئێسته‌ش كه‌نیس ‌‬ ‫ی بنكه‌یه‌ك ‌‬ ‫ئه‌ساس ‌‬ ‫ی‬ ‫ه دروست بووه‌‪ ،‬به‌باوه‌ڕ ‌‬ ‫له‌سه‌ر مه‌ڕامێكی ئاینی ئه‌م ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی ئاینی‬ ‫ه له‌سه‌ر بیروباوه‌ڕێك ‌‬ ‫ه كورد له‌و بواره‌دا نییه‌ ك ‌‬ ‫من ئێست ‌‬ ‫ه‬ ‫ده‌وڵه‌تێك دروست بكات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌زموونی‌ ئه‌وان هه‌یه‌‪ ،‬ڕاست ‌‬ ‫ی له‌ كه‌س نه‌كردووه‌‪ ،‬گه‌لێكن له‌م سه‌ر‬ ‫گه‌له‌كه‌ كه‌س خیانه‌ت ‌‬ ‫ی دنیا هه‌ر جوویه‌ك خۆیان به‌سه‌ربازێك ئه‌زانن‬ ‫و ئه‌وسه‌ر ‌‬ ‫ی ئیسرائیل‪ ،‬ئێمه‌ی‌ كوردیش ئه‌گه‌ر وابكه‌ین و وا بیر‬ ‫له‌ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی ئیسرائیل‬ ‫بكه‌ینه‌و ‌ه و به‌مشێوه‌یه‌ ئه‌توانین سوود له‌ ئه‌زموون ‌‬ ‫وه‌ربگرین‬ ‫ئیسرائیل –كورد‪ :‬كورد ئێست ‌ه ل ‌ه باشووری كوردستان پێگه‌یه‌كی باشی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئایا پێت وانیی ‌ه ئه‌گه‌ر بۆ سازدانی پێوه‌ندیی له‌گه‌ڵ ئیسرائیل هه‌وڵێك‬ ‫نه‌دات ئه‌و‌ه ده‌رفه‌تێكی مێژوویی ل ‌ه ده‌ست ده‌دات؟‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی‌‪_:‬وه‌ك پێم گوتی‌‪ ،‬به‌بۆچوونی من كورد‬ ‫ێ‬ ‫ی جیهاندا بكات‪ ،‬ك ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ هه‌موو گه‌الن ‌‬ ‫پێویسته‌ پێوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ه دۆستایه‌ت ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ بكات كورد پێویست ‌‬ ‫ئه‌یه‌وێت دۆستایه‌ت ‌‬

‫ی كوردستانیان دابه‌ش كردوو ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵدا بكات‪ ،‬ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ ‌‬ ‫ی هه‌بێ‪ ،‬چۆن و‬ ‫ه‌‬ ‫پێیان ناخۆشه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت كورد به‌رنام ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ ئه‌م ده‌وڵه‌تانه‌ دروست‬ ‫له‌سه‌ر چ ئه‌ساسێك پێوه‌ند ‌‬ ‫ی ناوه‌ڕاستدا بارودۆخه‌كه‌ش ئه‌و ‌ه‬ ‫ده‌كه‌ی‪ ،‬له‌ خۆرهه‌اڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆرهه‌اڵت ‌‬ ‫ه پێوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ گشت واڵتان ‌‬ ‫ده‌خوازێ ك ‌‬ ‫ناوه‌ڕاستدا هه‌بێ‪.‬‬ ‫ئیسرائیل –كورد‪ :‬ئێو‌ه وه‌ك كه‌سایه‌تییه‌كی نه‌ته‌وه‌یی چ پێشنیازێك‬ ‫ده‌خه‌نه‌ به‌ر سه‌ركردایه‌تیی بڕیارده‌ری ئه‌مڕۆی كورد؟‬ ‫ی‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی‌‪_:‬من پێشنیازم ئه‌وه‌یه‌ وه‌ك هاوواڵتییه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ه پێشنیاز ده‌كه‌م چی‌ له‌ به‌رژه‌وه‌ندیی گه‌ل ‌‬ ‫ی ئه‌م واڵت ‌‬ ‫كورد ‌‬ ‫ه و دڵگران ده‌بێ‬ ‫ی ناخۆش ‌‬ ‫كورددا بێت بیكه‌ن و جا چ واڵتێك پێ ‌‬ ‫ی تره‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ‌ه شتێك ‌‬ ‫ئیسرائیل –كورد‪ :‬خۆ ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵتی سیاسیی كورد باس ل ‌ه دروستبوونی‬ ‫ئه‌و پێوه‌ندیی ‌ه ناكات‪ ،‬كه‌ناله‌كانی راگه‌یاندن و ناوه‌ند‌ه تۆژێنه‌وه‌كان‬ ‫ده‌توانن له‌و چوارچێوه‌یه‌دا چاالك بن‪ ،‬به‌اڵم به‌گشتی ل ‌ه ده‌ره‌وی ده‌زگه‌ی‬ ‫ئیسرائیل‪-‬كورد ناوه‌نده‌كانی تر زۆر ب ‌ه ترسه‌و‌ه نێزیكی ئه‌و مه‌سه‌له‌ی ‌ه‬ ‫ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬بێده‌نگیی میدیاكان بۆچی ده‌گه‌ڕێنیه‌وه‌‪ ،‬ئاخۆ ئه‌مه‌ش ترس ‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵت ‌ه له‌سه‌ریان‪ ،‬یان ئه‌وانیش جۆرێك هه‌ستیارییان هه‌ی ‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌م باسه‌؟‬ ‫ه واڵتێكدا‬ ‫ه ل‌‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنی‌‪_:‬حه‌ساسیه‌تیان هه‌یه‌‪ ،‬ئێم ‌‬ ‫ده‌ژین هه‌ر چوار ده‌ورمان به‌دوژمن ده‌ور دراوه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ی ئیسرائیل‬ ‫حه‌ساسیه‌تیان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وان خۆیان به‌دوژمن ‌‬ ‫ه ناوچه‌كه‌دا ده‌ژین به‌هه‌ندیان‬ ‫ی ل‌‬ ‫ده‌زانن‪ ،‬ئه‌م كه‌سایه‌تییانه‌ ‌‬ ‫ی كرد‬ ‫ی ئیسرائیل ‌‬ ‫وه‌رده‌گرن‪ ،‬وه‌ك میسال ئالوسی‌ سه‌ردان ‌‬ ‫ی دوو‬ ‫ی هه‌یه‌ت ‌‬ ‫و گه‌ڕایه‌و ‌ه به‌غداد له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌موو هێزه‌ ‌‬ ‫ه‬ ‫كوڕیان كوشت و خۆشیان بریندار كرد‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ چوو ل ‌‬ ‫ێ خه‌ڵكیش ئه‌م‬ ‫ه ئیسرائیل به‌شداری‌ كرد‪ ،‬ئ ‌‬ ‫كۆنگره‌یه‌كدا ل ‌‬ ‫حیسابه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫هڤپه‌یڤین‪ :‬دیاری محه‌مه‌د‬ ‫‪diarypress@gmail.com‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪35‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫ئێرانی سه‌ره‌ڕۆ‪ ،‬میلله‌تی كورد ب ‌ه تیرۆریست وه‌سف ده‌كات!‬ ‫ه ماڵی خه‌ڵكی تر مه‌گره‌!‬ ‫ه بێ به‌رد ل ‌‬ ‫ه كه‌ ده‌ڵێت گه‌ر ماڵتان له‌ شووش ‌‬ ‫ه هه‌ی ‌‬ ‫زۆر له‌مێژ ‌ه ئه‌و وته‌ به‌نرخ ‌‬ ‫ه وردی به‌دوای سه‌ر ‌ه داوه‌كانییدا بڕۆین زۆر به‌ئاسانی بۆمان روون ده‌بێته‌و ‌ه‬ ‫له‌ راستیدا پێناسه‌ی تیرۆر یاخۆ تۆقاندن‪ ،‬هه‌ر ب ‌‬ ‫كێ سه‌ره‌تای دروستبوونی سه‌رهه‌ڵدانی ئه‌و كار ‌ه چه‌په‌ڵه‌یه‌‪.‬‬ ‫مێژووی سه‌رهه‌ڵدانی كاری تیرۆرستی هه‌ر له‌و سه‌رده‌مه‌ی مرۆڤی كۆنی ئه‌شكه‌وته‌و ‌ه تا ئه‌مڕۆ درێژه‌ی هه‌بووه‌ ده‌یبێت!‬ ‫ه هه‌موو شتێكیان ره‌ت داوه‌!‬ ‫ئیسالمی ده‌مار گرژ ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ه نێویشیاندا ئیسالمی ده‌مار گرژ بوونه‌ت ‌‬ ‫ه تیرۆریسته‌كان بووه‌‪ ،‬ل ‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست النه‌ی فێركاری و پێگه‌یاندی گرووپ ‌‬ ‫كابووس به‌سه‌ر هاوواڵتییانی سڤیل و خنكاندی كۆمه‌ڵگه‌ی هاوچه‌رخ‪.‬‬ ‫ه ئیسالم و‬ ‫ه مه‌زهه‌ب بۆ مه‌به‌ستی داكۆكیكردن ل ‌‬ ‫ه سه‌ده‌ی ‪11‬یه‌مدا‪ ،‬كتومت له‌ ساڵی ‪1090‬ی زاینی گرووپێكی شیع ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ه‬ ‫شوێنكه‌وتووانی شیعه‌‪ ،‬كه‌ له‌ باكوری ئێران چیای ئه‌لبورزی‪ ،‬قه‌اڵی ئااڵمونتی ناوی خۆیان نابوو (ئیسماعیلییه‌كان)‪ ،‬ئه‌و گرووپ ‌‬ ‫ه ناوبردنی نه‌یاره‌كانیان به‌تایبه‌ت سوننه‌كان و كریستیانه‌كان بوو‪.‬‬ ‫ه ئامانجیان ل ‌‬ ‫ه شیعیه‌ ده‌مارگرژان ‌‬ ‫یاخیی ‌‬ ‫ه بۆ‬ ‫ه و بنه‌ماڵه‌كه‌ی جۆر ‌ه هونه‌رێكی جه‌نگیان داهێنا بوو ك ‌‬ ‫سه‌ركرده‌ی گرووپه‌ خوێنڕێژه‌كه‌ حه‌سه‌ن سه‌باح بوو‪ ،‬ئه‌و سه‌ركرده‌ی ‌‬ ‫تاهه‌تایه‌ دنیا ده‌بڕێته‌و ‌ه و كومه‌ڵگه‌ پێوه‌ی ده‌ناڵێنێ!‬

‫‪36‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫ئه‌وان له‌ كوشتنی دوژمنه‌كه‌یان هه‌موو رێگه‌یه‌كی گونجاویان به‌كار ده‌هێنا‪ ،‬هونه‌رێكی پالندانان و به‌كارهێنانی جۆر ‌ه چه‌كێك بۆ‬ ‫ه به‌رامبه‌ر دوژمنه‌كانیاندا‪.‬‬ ‫ه چه‌كێكی سیاسی ل ‌‬ ‫تێرۆر تا ببێت ‌‬ ‫ه یه‌كه‌م تیرۆریست و بۆ ئه‌مه‌ش ره‌گه‌زپه‌رستی و پالنی خاویان به‌كار ده‌هێنا‪ ،‬ته‌نیا خه‌نجه‌ریان بۆ كوشتن‬ ‫ه بوون ‌‬ ‫به‌مجۆره‌ ئه‌مان ‌‬ ‫ه ده‌ستبه‌جێ‬ ‫به‌كار ده‌هێنا و بۆ ئه‌وه‌ی شه‌ڕه‌فی خۆشیان بپارێزن‪ ،‬دوای ڕاپه‌راندنی كار ‌ه تیرۆرستییه‌كه‌ نه‌ده‌بوو ڕابكه‌ن! ده‌بووای ‌‬ ‫ه دیاره‌كانه‌وه‌ ده‌ستنیشان ده‌كرد‪.‬‬ ‫ئه‌ویش خۆی بكوژێته‌وه‌‪!.‬مه‌به‌سته‌كانی خۆشیان له‌ نێوان حوكمڕان ‌‬ ‫ه به‌ر خه‌نجه‌ران و تا كوژرا‪ ،‬تیرۆرسته‌كه‌ش‬ ‫ه ساڵی ‪ ،1092‬ناوبراو درای ‌‬ ‫ه ل‌‬ ‫یه‌كه‌مین قوربانی ده‌ستیشیان*وه‌زیری گه‌وره‌*بوو ك ‌‬ ‫خۆیدایه‌ به‌رخه‌نجه‌ران و خۆی كوشت!‬ ‫ه دڵخۆشییه‌و ‌ه گوتی‪ :‬كوشتنی ئه‌م شه‌یتانه‌ سه‌ره‌تای‬ ‫دوای ئه‌و ڕووداوه‌ سه‌رۆكی گرووپه‌كه‌ی ئیسماعیلییه‌‪ ،‬حه‌سه‌نی سه‌باح زۆر ب ‌‬ ‫شادییه‌!‬ ‫ه مێژووی تیرۆردا‪ ،‬ناوی‬ ‫ه مێژووی تیرۆركردندا‪ ،‬بێرنار لویس ده‌ڵێ‪ ،‬ئه‌وكاره‌ی ئیسماعیلییه‌كان بوو به‌یه‌كه‌م زنجیره‌ ل ‌‬ ‫پسپۆر ل ‌‬ ‫ئه‌وان سه‌رتۆپی كاری ترس و تۆقاندنه‌!‬ ‫ه پادشایه‌ك و دوو خه‌لیفه‌‪ ،‬چه‌ندان میر و جه‌نه‌ڕاڵ و فه‌رماندار!‬ ‫چه‌ندان كه‌سایه‌تی له‌سه‌ر ده‌ستی ئه‌وان تیرۆر كران‪ ،‬له‌وان ‌‬ ‫هه‌روه‌ها له‌و سه‌رده‌مه‌دا هه‌ندێ له‌ سه‌ركرده‌ ناوداره‌كانی مه‌سیح به‌ده‌ستی ئه‌وان تیرۆر كران‪.‬‬ ‫مرۆڤكوژه‌كان وه‌ك كۆمه‌ڵه‌یه‌كی فاشیستی به‌نهێنی كاره‌كانیان جێبه‌جێ ده‌كرد‪ ،‬سیسته‌می سوێندخواردنیان و ده‌ستپێشخه‌ریان‬ ‫ه قه‌اڵی ئااڵموت پاراستبوو؛ ئه‌و به‌ڵگانه‌ ناوی‬ ‫هه‌بوو ؛پله‌ و پایه‌ی جودایان له‌ ناو خۆیاندا هه‌بوو؛ به‌ڵگه‌ی شه‌ڕه‌فی كوشتنیان ل ‌‬ ‫كوژراوه‌كان و بكوژه‌كانی تێدا تۆمار كرابوو‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌نجامدانی كاره‌ تیرۆریستییه‌كه‌یان ئاكاری خۆیان ده‌گۆڕی‪ ،‬به‌زۆری خۆیان ده‌كرد ‌ه ره‌به‌نی دێری یان بازرگان و شتی‬ ‫ه دوژمنه‌كه‌یان‬ ‫تر‪ .‬ئینجا به‌شێنه‌یییه‌و ‌ه خۆیان ده‌كرد ‌ه ناو دوژمنه‌كانیانه‌و ‌ه ئه‌وسا ده‌ستی خۆیان ده‌وه‌شاند‪ ،‬زیانی سه‌ختیان ب ‌‬ ‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪37‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ده‌گه‌یاند‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ه ناویان چوو ‌ه ناو مێژووی ره‌شی تیرۆر و بوون ‌‬ ‫ئه‌وان ‌‬ ‫رێگه‌نیشانده‌ری له‌ناوبردنی هه‌زاران كه‌سی سیڤیل!‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی رێژیمی خۆسه‌پێنه‌ری ئێران داخوازیی‬ ‫ه كه‌مایه‌تییه‌كان ‌و نه‌هێشتنی‬ ‫ئاشتیخوازانه‌ی رێزگرتن ل ‌‬ ‫س و دڵه‌ڕاوكێ‌و‬ ‫ت و نانه‌وه‌ی تر ‌‬ ‫ه سه‌ركو ‌‬ ‫هه‌اڵواردن ب ‌‬ ‫توندوتیژی‌و ئه‌شكه‌نجه‌‌ و زیندان وه‌اڵم ده‌داته‌وه‌‪ .‬له‌و‬ ‫ی به‌ده‌ست‬ ‫واڵته‌دا ده‌ستوور و یاسای سزادانی ئیسالم ‌‬ ‫ه تێیدا مسوڵمانانی نا‬ ‫مه‌الكانی ژێر ركێفی ئایه‌تواڵكانه‌ ك ‌‬ ‫ه‌و نامسوڵمانه‌كان بێ مافن!‬ ‫شیع ‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی شیعه‌ی رێچكه‌گه‌ری ئیسماعیلییه‌كانی سه‌ده‌ی‬ ‫یازده‌یه‌م‪ ،‬هه‌موو جۆره‌ رێگه‌یه‌ك بۆ له‌كه‌دار كردنی‬ ‫ه‬ ‫ه به‌ر‪ ،‬به‌ر له‌چه‌ند رۆژێك ل ‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌كانی تر ده‌گرن ‌‬ ‫نێوه‌ندی میدیای ئێرانیدا‪ ،‬سه‌ر و سه‌دایه‌كی زۆر ده‌نگی‬ ‫ه‬ ‫ه كۆمه‌ڵێ چه‌كداری كوردی ب ‌‬ ‫دایه‌و ‌ه به‌وه‌ی گوای ‌‬ ‫دارده‌سته‌ی به‌ریتانیا و ئیسرائیل‪ ،‬هه‌ڵساون به‌كوشتنی‬ ‫خه‌ڵكی سڤیلی كوردنشینی شاری مه‌ریوان‪!.‬‬ ‫ه راگه‌یاندكانیه‌وه‌ هات و هاواری‬ ‫رێژێم له‌ رێگه‌ی ده‌زگ ‌‬ ‫لێ هه‌ڵسا‪ ،‬سه‌رئه‌نجام ده‌زگای به‌دناوی *ئیتالعات*‬ ‫ه ئامێز و هۆنینه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ڵسا به‌شانۆگه‌رییه‌كی گاڵت ‌‬ ‫چه‌ندان بوختان بۆ گه‌لی كورد‪ ،‬هه‌روه‌ها تۆمه‌تی‬ ‫به‌تیرۆر زانینی پارت و خه‌ڵكی به‌شمه‌ینته‌ی كوردستان‪،‬‬ ‫ه خه‌ڵكی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫له‌و سیناریۆیه‌ درۆیینه‌دا‪ ،‬كۆمه‌ڵێك ل ‌‬ ‫كوردستانی له‌وانه‌ مه‌ال و پێشنوێژی مزگه‌وتی شاری‬ ‫ه كاسه‌لێسی‬ ‫مه‌ریوان (مامۆستا مسته‌فا شێرزاد) ببوون ‌‬ ‫ه نه‌گریسه‌كه‌ی‬ ‫ده‌زگا به‌دناوه‌كه‌ی ئیتالعات و پالن ‌‬ ‫كۆماری ئیسالمیی ئێران‪.‬‬ ‫ه له‌ڕێگه‌ی كۆمه‌ڵێك‬ ‫هه‌ر له‌و بابه‌ته‌و ‌ه رێژیم به‌به‌رنام ‌‬ ‫ده‌زگای راگه‌یاندنیه‌و ‌ه هێرشێكی توندی كرد ‌ه سه‌ر‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی كورد‪ ،‬موحسین ره‌زایی‪ ،‬پارێزه‌ری رێژیمی‬ ‫ه تانه‌لێدان له‌ گه‌لی‬ ‫كۆنه‌په‌رستی ئێران هۆبانه‌ كه‌وت ‌‬ ‫ه درێژه‌ی دژایه‌تییه‌كانی‬ ‫كورد و مافه‌ ره‌واكانی‪ ،‬ئه‌و ل ‌‬ ‫خۆیدا ده‌ڵێت "كورد له‌وه‌ته‌ی شۆڕش ده‌كات هه‌ر‬ ‫خه‌رێكی كاری تیرۆریستی بووه‌ به‌ده‌ستی بێگانه‌"!‬ ‫له‌ڕاستیدا چیرۆكی گرتنی ‪ 4‬الوی خه‌ڵكی شاری مه‌ریوان‬ ‫ده‌نگدانه‌وه‌یه‌كی ناوه‌خۆیی و ده‌ره‌كی لێكه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌زگای سه‌ركوتكردنی هاوواڵتییانی بێگونا ‌ه (ئیتالعات)‬ ‫ه‬ ‫ه رێنیشانده‌ری پارت ‌‬ ‫ه گوایه‌ ب ‌‬ ‫وای باس كرد ك ‌‬ ‫كوردییه‌كان و هاوكاری لۆجستی به‌ریتانیا ‪ 4‬كورد‬ ‫هه‌ڵساون به‌كوشتنی هاوواڵتییانی سڤیل‪.‬‬ ‫ه‬ ‫له‌ناو ئه‌و سیناریۆ درۆیینه‌دا كه‌ كه‌ناڵی پرێسی سه‌ر ب ‌‬ ‫ه له‌ كارێكی گاڵته‌جاڕی‬ ‫ه جگ ‌‬ ‫ئێران وه‌گه‌ڕی خست بوو‪ ،‬ك ‌‬ ‫ه هێچی تر نه‌ده‌چوو‪ ،‬ئه‌وه‌ش ته‌نیا بۆ له‌كه‌داركردنی ناو‬ ‫ل‌‬ ‫ه گه‌وره‌ترین‬ ‫و ناوبانگی نه‌ته‌وه‌ی كورد بوو‪ ،‬به‌تایبه‌ت ك ‌‬

‫‪38‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫ه زمانی كوردی و فارسی وه‌ك كارمه‌ندێكی‬ ‫مه‌الی شاری مه‌ریوان ب ‌‬ ‫ه ئاخاوتن‪.‬‬ ‫"ئیتالعات" ئاسا ده‌دوا و ده‌هات ‌‬ ‫ناوبراو له‌به‌رده‌م ماڵباتی ئه‌وانه‌ی كه‌ ڕۆڵه‌كانیان به‌ ده‌ستێكی نادیار‬ ‫ه بكوژه‌كانیش كوردن‪ ،‬مه‌ال مسته‌فا شێرزادی‬ ‫كوژراون و هه‌روه‌ها گوای ‌‬ ‫ه سووكایه‌تی به‌ كه‌رامه‌تی نه‌ته‌وه‌ی كورد ده‌كات و ئه‌وپه‌ڕی‬ ‫بێشه‌رمان ‌‬ ‫ه سیاسییه‌كانی كوردستان و گه‌لی كورد ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫ه پارت ‌‬ ‫قسه‌ی نابه‌جێ ب ‌‬ ‫ه باش ده‌زانن‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ خه‌ڵكی رۆژهه‌اڵتی كوردستان ئه‌و ڕاستیی ‌‬ ‫ه مه‌ال شێرزادی نۆكه‌ر و پیاوی رێژێمی كۆماری ئیسالمیی ئێرانه‌‪،‬‬ ‫ك‌‬ ‫ه ره‌واكانی گه‌لی كورد‬ ‫ه به‌رده‌وام دژایه‌تیی ماف ‌‬ ‫ناوبراو وا ناسراوه‌ ك ‌‬ ‫ده‌كات بۆ ده‌زگای به‌دناوی ئیتالعات‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ه تا ئاگه‌داری خه‌ڵكی بكاته‌و ‌ه نه‌خاسم ‌‬ ‫هه‌روه‌ها ئامانجی رێژیم ئه‌وه‌ی ‌‬ ‫ه تێكۆشه‌ره‌كانی كوردستان هه‌بێ‪ ،‬ئه‌گه‌ر نا ئێوه‌ش‬ ‫هۆگریتان بۆ پارت ‌‬ ‫ه تیرۆریست!‬ ‫ئاوه‌ها ده‌كرێن ب ‌‬ ‫ه سه‌ره‌تای دروستبوونی گروپه‌ كوردییه‌كان‬ ‫وه‌زاره‌تی ئیتالعات‪ ،‬باس ل ‌‬ ‫ه مێژوویه‌ك په‌یڤێكی لێ نه‌نوسرابێته‌و ‌ه‬ ‫ده‌كات‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی تا ئێست ‌‬ ‫ه‬ ‫ه سه‌ره‌چاوه‌ی بڕیارو لۆجستیان ل ‌‬ ‫ده‌ ئاخڤێت؛ئه‌و گروپه‌ كوردیان ‌‬ ‫ه‬ ‫ده‌رو ‌ه بۆ دێت هه‌تا ناردنی لیستی ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌ ده‌بێت پارت ‌‬ ‫ه نێوبه‌رن!‬ ‫كوردیه‌كان بۆ ده‌زگا نهێنیه‌كانی رۆژئاوا بۆیان ل ‌‬ ‫ه هۆنینه‌وه‌ی چه‌ند قسه‌ی بێبنه‌ما و نادروست به‌رده‌وام‬ ‫هب‌‬ ‫ئه‌و وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ئه‌ستۆی پارت ‌‬ ‫ه ئێران ل ‌‬ ‫ده‌بێ و ده‌ڵێ ؛كوشتنی هاوواڵتییانی سڤیل ل ‌‬ ‫ه و ئه‌وان پێیو ‌ه هه‌ڵده‌ستن‪!.‬‬ ‫كوردیه‌كان دای ‌‬ ‫ه‬ ‫له‌و قسه‌یه‌شی دا ده‌زگای ئیتالعات دیار ‌ه خۆی كردووه‌ته‌ فریشت ‌‬ ‫به‌سه‌رمانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وان زۆڵم لێكراو و كورد زاڵم!‬ ‫ه‬ ‫ه رێژیمی كۆماری ئیسالمیی شیع ‌‬ ‫ه بیری چووه‌ته‌و ‌ه ك ‌‬ ‫ئه‌و وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫مه‌زهه‌ب چه‌ند تیرۆریسته‌؟ تیرۆركردنی رێبه‌ری گه‌وره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ه بۆ ناوچاوانی هه‌موو‬ ‫(دكتۆر قاسملوو)ی زانا و ناودار‪ ،‬په‌ڵه‌یه‌كی ره‌ش ‌‬ ‫ه بیری هیچ مرۆڤێكی كورد‬ ‫مه‌الكانی ئێران‪ ،‬ئه‌و رووداوه‌ هه‌رگیز ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ناچێته‌و ‌ه هه‌روه‌ك چۆن ئێو ‌ه له‌ سه‌رده‌می ئیسماعیلییه‌كان بوون ب ‌‬ ‫پێشه‌نگ له‌ تیرۆر‪ ،‬ئێسته‌ش ئه‌و ‌ه ئێوه‌ن له‌ كاری تیرۆری سڵ ناكه‌نه‌و ‌ه‬ ‫و له‌هه‌ر كوێیه‌ك بۆتان بكرێ ده‌ستی خۆیان ده‌وه‌شێنن‪.‬‬ ‫تێبینی‪:‬‬ ‫ه كتێبی نووسه‌ری به‌ناوبانگ (جۆنتان رانده‌ڵ)‬ ‫به‌شێك له‌و زانیارییانه‌ ل ‌‬ ‫ه چۆن خۆی‬ ‫به‌ناوی ئوسامه‌(‪ )The Making of a Terrorist‬ئوسام ‌‬ ‫پێگه‌یاند وه‌رگیراوه‌‪.‬‬

‫ئا‪ :‬بارزان ئیبراهیم‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫مورده‌خای زاكێن‪ :‬به‌خێر هاتن بسه‌ر چاڤان بۆ ئیسرائیل كوڕێ من‬ ‫ه حكوومه‌تدا‪ ،‬ئیتر به‌یارمه‌تیی‬ ‫ه ئیسرائیل پیاوێكی‌دیار و پایه‌به‌رزه‌ ل ‌‬ ‫ه ته‌لئه‌بیب ده‌مویست مورده‌خای زاكێن بدۆزمه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ ل ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ه و ژماره‌ی ته‌له‌فۆنه‌كه‌یشیم وه‌رگرت‪.‬‬ ‫ه ماڵی مورده‌خای له‌ ئۆرشه‌لیم ‌‬ ‫برا كوردێك زانیم ك ‌‬ ‫ه ئیسرائیل به‌شوێن‬ ‫ه گه‌ڵدا كرد‪ ،‬به‌ زمانی ئینگلیزی ده‌ستمان پێ كرد و گوتم من كوردم هاتوومه‌ت ‌‬ ‫ه ته‌له‌فۆن قسه‌م ل ‌‬ ‫كاتێ ب ‌‬ ‫كورده‌كاندا ده‌گه‌ڕێم و زۆر حه‌ز ده‌كه‌م چاوم پێت بكه‌وێ‪ ،‬ئایا كوردی ده‌زانی؟ گوتی نه‌‪ ،‬عه‌ره‌بی ده‌زانم‪ ،‬به‌اڵم باوكم به‌كوردی‬ ‫ده‌ئاخڤێ!‬ ‫ه نووسینگه‌ی خۆی پێشوازیم لێ ده‌كات‪،‬‬ ‫ه ئۆرشه‌لیم‪ ،‬من پێشبینیم وابوو كه‌ ل ‌‬ ‫ئیتر رۆژ و ساتمان دیاری كرد بۆ دیتنی یه‌كتری ل ‌‬ ‫ه باوكم دێته‌ التان و منیش‬ ‫ه ئێست ‌‬ ‫ه شوێنم‪ ،‬گوتی "له‌وێ راوه‌ست ‌‬ ‫ه فاڵن ‌‬ ‫ه كوێیت؟ گوتم ل ‌‬ ‫ته‌له‌فۆنم بۆ كاك زاكێن كرد‪ ،‬گوتی وا ل ‌‬ ‫وام له‌ڕێ له‌ناو ئۆتۆمۆبێلدام‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌نده‌م زانی له‌ پشته‌وه‌م كابرایه‌ك به‌زمانی كوردی له‌سه‌ر زاراوه‌ی‌ كرمانجی گوتی " ئه‌ی‬ ‫یاخودا بخێر هاتی بسه‌ر چاڤان"‪.‬‬ ‫كوڕێ من‪ ،‬كه‌ ئاوڕم دایه‌وه‌‪ ،‬كابرایه‌كی به‌سااڵچووی رووخۆش و نوورانی باوه‌شی بۆم كرده‌وه‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی ماوه‌یه‌كی زۆربێ‬ ‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪39‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫خۆمان ناسیاری یه‌كتری بووبین! به‌رده‌وام بوو و گوتی‬ ‫ئه‌ز ساڵحم بابێ مۆتیمه‌ " كه‌ره‌م بكه‌ بال بچینه‌ ماالمه‌‪،‬‬ ‫ه‬ ‫ه ماڵه‌وه‌یان‪ ،‬به‌ڕاستی ماڵ ‌‬ ‫ه دهێتن"‪ .‬كه‌ چووین ‌‬ ‫مۆتی نوك ‌‬ ‫كورد بوون‪ ،‬ته‌له‌ڤزیۆنیان له‌سه‌ر كه‌ناڵه‌ كوردییه‌كان‬ ‫دانابوو‪ ،‬ماڵێكی پاك و خاوێن و دڵگیر‪ ،‬من ئه‌وه‌م به‌دی‬ ‫كرد كه‌ هه‌موو جووه‌ كورده‌كان زۆر پاك و خاوێن‬ ‫بوون‪ ،‬خێزانه‌كه‌ی هه‌ر له‌ناو ده‌رگه‌و ‌ه به‌خێرهاتنێكی‬ ‫ه‬ ‫گه‌رم و گوڕی كوردانه‌ی كردم و ده‌ستمان به‌ قس ‌‬ ‫كرد تا مۆیی هاته‌وه‌‪:‬‬ ‫ه تكایه‌‪ ،‬ساڵح‪ :‬ئه‌ز ساڵحم كوڕێ‬ ‫بابێ مۆتی‪ ،‬خۆت بناسێن ‌‬ ‫مورده‌خای میرۆیمه‌‪ ،‬خه‌ڵكی زاخۆیمه‌‪ ،‬ئه‌م ساڵی ‪1951‬‬ ‫ه قودسێ‪ ،‬له‌ زاخۆو ‌ه بۆ مووسڵ و به‌غدا‬ ‫له‌ زاخۆوه‌ هاتین ‌‬ ‫و پاشان هاتینه‌ قودسێ‪.‬‬ ‫* هوون چاوا هاتن ‌ه ئیسرائیلێ و ژیانا و‌ه چاوا بوو ل زاخۆیێ؟‬ ‫ساڵح‪ /‬من له‌ كوردستانێ كاری گرانم نه‌كردبوو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ه ئێر ‌ه وه‌ك كوردێكی سه‌ربه‌رز‪ ،‬كرێكاری و‬ ‫كه‌ هاتین ‌‬ ‫ه‬ ‫قوڕكاریشمان كرد تا هه‌ستینه‌و ‌ه سه‌رپێ‪ ،‬چونكه‌ ك ‌‬

‫‪40‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫ه كوردستانه‌و ‌ه هاتین هیچ پاره‌مان پێ نه‌بوو‪ ،‬ئه‌و موڵك و ماڵ‬ ‫ل‌‬ ‫ه فریا كه‌وتین بیانفرۆشین به‌كرێی فڕۆكه‌مان دان‪،‬‬ ‫و دووكانه‌ی ك ‌‬ ‫ه و سه‌عات زیاتر‬ ‫ه ئه‌نگوستیل ‌‬ ‫ته‌نیا هه‌ر كه‌سه‌ی كه‌ هه‌یبووایه‌‪ ،‬ل ‌‬ ‫نه‌یانده‌هێشت پێی بێ!‬ ‫هه‌ندێكیش ده‌یانشارده‌وه‌‪ ،‬له‌ناو پێالڤ‪ ،‬یان ده‌یاننارد‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و ‌ه‬ ‫به‌شی هیچی نه‌دكرد‪.‬‬ ‫ه (كاڵوی‬ ‫ه بۆیه‌ ئه‌م كیپ ‌‬ ‫ه به‌نده‌ی خۆی خافڵ نییه‌‪ ،‬ئێم ‌‬ ‫به‌س خودا ل ‌‬ ‫ه خوا له‌سه‌ر‬ ‫بچووك)ه‌مان له‌سه‌ره‌‪ ،‬تا هه‌میشه‌ له‌بیرمان بێ ك ‌‬ ‫ه ئیسرائیل‬ ‫ه له‌بیر ناكات و كه‌ گه‌یشتین ‌‬ ‫ه و ئه‌ویش ئێم ‌‬ ‫سه‌رمان ‌‬ ‫ه بازاڕ كاری كرد‬ ‫پاره‌مان په‌یدا كرد و خۆمان پێ گه‌یاند‪ ،‬ئه‌وی ل ‌‬ ‫ئه‌و ‌ه ده‌وڵه‌مه‌ند بوو و ئه‌ویش الی حكوومه‌ت بووه‌ فه‌رمانبه‌ر ئه‌و ‌ه‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ند نه‌بوو!‬ ‫* چه‌ند منداڵتان هه‌یه‌؟‬ ‫ساڵح‪ :‬شه‌ش ‪ 6‬مندال‪ ،‬یه‌ك ‪ 1‬كوڕ و پێنج ‪ 5‬كچ‪ ...‬دكتۆر مورده‌خای‪،‬‬ ‫ه ناوی باوكمم ناو نا ‪..‬‬ ‫ه وی (مۆتی) ب ‌‬ ‫ئه‌م دبێژین ‌‬ ‫ه ماڵی زاقێن ناسراوین‪.‬‬ ‫ئێمه‌ به‌ مورده‌خ میرۆ به‌ناوبانگین له‌ زاخۆ ب ‌‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫* باش ‌ه ئێو‌ه خۆتان ب ‌ه كــورد ده‌زانن؟‬ ‫له‌والو ‌ه خێزانه‌كه‌ی به‌ وه‌اڵمه‌و ‌ه هات و گوتی‪ ،‬به‌ڵێ‪ ...‬به‌ڵێ بێگومان‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ه ئیسرائیـــل‪ ،‬كورده‌كانی ئیسرائیل كه‌ به‌ر ل ‌‬ ‫ساڵح‪ :‬ئێمه‌ كه‌ هاتین ‌‬ ‫ه قودس‬ ‫ه قودس بوون‪ ،‬هاتن و ئێمه‌یان هێنای ‌‬ ‫زه‌مه‌نێكی زووه‌و ‌ه ل ‌‬ ‫ه بووین و ئێسته‌ش پێكه‌و ‌ه‬ ‫ه خۆمان له‌ شارعه‌لی ‌‬ ‫(ئۆرشه‌لیم)‪ ،‬چونك ‌‬ ‫ه (كه‌پره‌شینه‌) پێكه‌وه‌ ده‌كه‌ین‬ ‫هه‌موو ساڵێك ئاهه‌نگی سه‌هران ‌‬ ‫ه‬ ‫به‌جلكی كوردی و شایی و ده‌هۆڵ و زوڕناوه‌‪ ،‬گه‌نجه‌كانیشمان ك ‌‬ ‫ه ده‌گێڕین و‬ ‫هاوسه‌رگیری ده‌كه‌ن هه‌ر به‌كوردی زه‌ماوه‌نده‌ك ‌‬ ‫ه سالێك لێر ‌ه ده‌بووی‬ ‫خه‌نه‌به‌ندانیش ده‌ڵێین هه‌ر به‌كوردی‪ ،‬خۆزگ ‌‬ ‫و ئه‌و ئاهه‌نگه‌ت ده‌دیت‪.‬‬ ‫* خۆزگه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه یه‌كێك ل ‌ه به‌رنامه‌كانمانه‌! باش ‌ه له‌و كاته‌و‌ه ك ‌ه كوردستانی‬ ‫باشوور ئازاد بووه‌‪ ،‬هیچ نه‌چوویته‌ته‌و‌ه زاخۆ؟‬ ‫ه زاخۆیێ‪ ،‬لێره‌وه‌ بۆ ئه‌سته‌نبوول‪-‬‬ ‫ساڵح‪ :‬ئه‌رێ‪ ،‬به‌ری دوو سااڵن چووم ‌‬ ‫ه ئوتێلێك دابه‌زیم كوردی ئێزدی بوو پاشان‬ ‫مێردین‪ -‬زاخۆ‪ ،‬له‌وێ ل ‌‬ ‫ه ماڵی‬ ‫چوومه‌ ماڵی كوڕی هه‌ڤالێكم كه‌ كاتی خۆی باوكی ژنی هێنا‪ ،‬ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ئێمه‌ ئاهه‌نگی زه‌ماوه‌ندی گێڕا‪ .‬خۆزگه‌م به‌و كاتی! له‌ زاخۆ چووم ‌‬ ‫گه‌لێ ماڵ و گه‌لێك ڕێزم لێ گیرا و زۆر دڵم پێی خۆش بوو‪( .‬له‌به‌ر‬ ‫پاراستنی نهێنیی خه‌لكی‪ ،‬ناوی ئه‌و كه‌سانه‌ نانووسم كه‌ كاك ساڵح‬ ‫چووبوو ‌ه ماڵیان له‌ زاخۆ)‪.‬‬ ‫* چوویت ‌ه الی خانووه‌‌كه‌ی خۆتان ل ‌ه زاخۆ؟‬ ‫ه سه‌رووی بازاڕ بوو‪ ،‬ماڵه‌كه‌مان‬ ‫ساڵح‪ :‬ئه‌رێ‪ ،‬چووم‪ ،‬ماڵی ئێمه‌ ل ‌‬ ‫ه تێك دراوه‌‪ ،‬كاتی خۆی له‌گه‌ڵ دووكانه‌كان به‌ حاجی ( خ)مان‬ ‫ئێست ‌‬ ‫فرۆشت‪ .‬له‌ ماڵی ئێمه‌وه‌ به‌سه‌ره‌و ‌ه هه‌موو ماڵه‌كان تێكه‌ل بووین‪،‬‬ ‫ئیسالم و مسیحی و جوو‪ ،‬به‌ره‌و خواریش گه‌ڕه‌كی جووان بوو‪ ،‬له‌پشت‬ ‫ه هه‌بوو‌‪.‬‬ ‫ه و قایمقامی ‌‬ ‫مااڵمنیش پۆلیسخان ‌‬ ‫* ئه‌و گه‌ڕه‌كه‌ی جووان تا ئێست ‌ه ماوه‌؟ ل ‌ه زاخۆ چی یادگارییه‌كی جارانت هاته‌و‌ه‬ ‫بیر؟‬ ‫ه زاخۆ سه‌رم دا‪ ،‬گه‌له‌ك‬ ‫ه چووم ‌‬ ‫ساڵح‪ :‬به‌ڵێ ئه‌و گه‌ڕه‌كه‌ ماوه‌‪ ،‬ك ‌‬ ‫یادگاریم وه‌بیر هاته‌و ‌ه وه‌ك گردێك هه‌بوو پێمان ده‌گوت ( گرێ‬ ‫ه بێكاره‌كان هه‌موو له‌سه‌ر ئه‌و گرده‌ كۆ ده‌بوونه‌و ‌ه‬ ‫به‌تااڵ)‪ ،‬گه‌نج ‌‬ ‫ه زاخۆ‪،‬‬ ‫ه زه‌ماوه‌ندی خاڵم ل ‌‬ ‫و یاریان ده‌كرد و گۆرانیمان ده‌گوت ل ‌‬ ‫ه نێزیك ماڵی یوسف ئاغا بوو ‪ 3‬دووكانیان‬ ‫دووكانكه‌یانم له‌بیره‌ ك ‌‬ ‫ه له‌گه‌ڵ زاخۆییه‌كان‬ ‫هه‌بوو و شایی و سه‌یرانه‌كانم به‌بیر ده‌هاته‌وه‌ ك ‌‬ ‫ده‌مان كرد‪ .‬له‌ زاخۆ ئاهه‌نگێكیان بۆم ساز دا‪ ،‬سترانبێژ عدان ساڵح‬ ‫گۆرانیی گوت‪ ،‬كه‌ هه‌ندێكیان پێش ‪ 65‬ساڵ بیستبووم و له‌وم بیسته‌وه‌‪،‬‬ ‫ه ئه‌و‬ ‫ه ڤیدیۆ تۆمارم كرد‪ ،‬چونك ‌‬ ‫زۆر زۆر خۆشحال بووم پێی و ب ‌‬ ‫گۆرانییه‌م له‌ده‌می كوردێكی جووم بیستبوو كه‌ ئه‌وسا ته‌مه‌نم ‪15‬‬ ‫سااڵن بوو‪.‬‬ ‫*مسوڵمانی زاخۆ‪ ،‬كاتی خۆی له‌گه‌ڵ جووه‌كاندا چۆن بوون؟‬ ‫ساڵح‪ :‬مسوڵمانان زۆر باش بوون‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئاغایه‌كان وه‌ك حازم‬ ‫به‌گ و هادی ئاغا زۆر یارمه‌تی جووه‌كانیان ده‌دا‪ ...‬عه‌بدولكه‌ریم ئاغا‬ ‫ه پاس‬ ‫ه كوردستان ده‌ركراین‪ ،‬تاكوو مووسڵ ب ‌‬ ‫ه ل‌‬ ‫له‌ ساڵی ‪ 1951‬ك ‌‬ ‫ئێمه‌ی گه‌یاند و هه‌موویان بۆمان ده‌گریان‪ ،‬هه‌تاكوو هه‌ندێ كه‌سیش‬

‫ه دڵیان گران‬ ‫ه جوو نه‌ده‌هات‪ ،‬ئه‌وانیش ل ‌‬ ‫ه حه‌زیان ب ‌‬ ‫ك‌‬ ‫ه هه‌موو شوێنێكدا كه‌سانی‬ ‫بوو و خه‌مناك بوون! به‌اڵم ل ‌‬ ‫ه زاخۆمان‬ ‫ه خراپه‌كانیش ئه‌و رۆژه‌ی ك ‌‬ ‫خراپ هه‌ن‪ ،‬كه‌س ‌‬ ‫به‌جێ هێشت تا سواری ئۆ‌تۆمۆبێل كراین جانتایان بۆمان‬ ‫هه‌ڵگرت تا شوێنی پاسه‌كان و چاوبه‌گریان بوون‪! .‬ئینجا‬ ‫روومان كرد ‌ه دایكی دكتۆر مۆتی وكۆڕه‌كه‌ی كرد‪.‬‬ ‫ه ساڵی ‪ 1939‬له‌ شاری–‬ ‫من ناوم بادیــــه‌ زاكێن ه‌‪ ،‬ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ئیسرائیل له‌دایك بوومه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ چوار ‪ 4‬نه‌وه‌ی ‌‬ ‫حه‌یفا –ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ئیسرائیلن‪ ،‬دایكم هه‌ر خه‌ڵكی ئیسرائیل ‌‬ ‫ه ل‌‬ ‫ماڵباتی ئێم ‌‬ ‫و باوكیشم خه‌ڵكی قامشلۆیه‌‪ /‬سووریا و شه‌ش ‪ 6‬منداڵم‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫* گوزه‌رانتان چۆنه‌؟‬ ‫ه سایه‌ی خوداوه‌‪ ،‬من ماڵی باوكم‬ ‫ه ‪ :‬زۆر باشه‌ ل ‌‬ ‫بادی ‌‬ ‫حاڵیان زۆر زۆر باش بوو‪ 10 ،‬منداڵیان هه‌بوو‪.‬‬ ‫ه كه‌نیشتێ؟‬ ‫* له‌مه‌ڕ ئاین و نوێژكردنه‌وه‌‪ ،‬ده‌چن ‌‬ ‫بادیه‌‪ :‬ئێمه‌ی ژن‪ ،‬ته‌نیا له‌ جه‌ژنان ده‌چین‪ ،‬به‌اڵم ساڵح‬ ‫ه كه‌نیشته‌كه‌؟‬ ‫هه‌موو ڕۆژێ ده‌چێ‪ ،‬ساڵح بۆ نایبه‌یت ‌‬ ‫به‌رله‌وه‌ی دكتۆر مۆتیی كوڕی بێته‌و ‌ه ماڵ‪ ،‬كاك‬ ‫ه خۆمان‬ ‫ساڵح گوتی "وه‌ر ‌ه با بتبه‌مه‌ ئه‌و كه‌نیشته‌ی ك ‌‬ ‫به‌یارمه‌تیی كورده‌كان درووستمان كردووه‌ و پێشانتی‬ ‫ه‬ ‫بده‌م‪.......‬به‌ڕاستی په‌رستگه‌یه‌كی پیرۆز و جوان بوو‪ ،‬ك ‌‬ ‫ه ناو هۆڵی كه‌نیشته‌كه‌‪ ،‬ساڵح په‌رده‌یه‌كی هه‌ڵدایه‌و ‌ه‬ ‫چوین ‌‬ ‫و یه‌ك جووته‌ تۆپی لوولكراوی ته‌وڕاتی گه‌وره‌ی نیشانم‬ ‫ه پانییه‌كه‌ی یه‌ك مه‌تر ده‌بوو‪ ،‬گوتی ئه‌م ته‌وڕاته‌مان‬ ‫دا ك ‌‬ ‫ه ئیسرائیل‪.‬‬ ‫له‌ كوردستانه‌و ‌ه له‌گه‌ل خۆمان هێنای ‌‬ ‫ئیتر چووینه‌و ‌ه ماڵێ تا چاوم به‌ دكتۆر مورده‌خای زاكێن‬ ‫ی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ی كوڕی بكه‌وێ‪ ...‬درێژ ‌ه ‌‬ ‫*********************************‬ ‫ه‬ ‫ه ژماره‌ی داهاتوو دا دكتۆر مورده‌خای زاكین ب ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ه به‌رپرسی كه‌مایه‌تییه‌كانی‬ ‫خوێنه‌ران ده‌ناسێنین ك ‌‬ ‫هه‌موو ئیسرائیله‌‪.‬‬

‫هه‌ڤپه‌یڤین‪ :‬ئازاد میران ‪ /‬ئیسرائیل‬ ‫‪Azadmiran2002@yahoo.co.uk‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪41‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫بنك ‌ه ناوكه‌یییه‌كانی ئێران بۆ ئیسرائیل هه‌رده‌م مه‌ترسی و خاڵی هێرشن‬ ‫ ئا‪ :‬ئیسرائیل‪-‬كورد‬

‫‪42‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫"توانای به‌رزی سوپای ئیسرائیل باشترین وه‌الم ‌ه بۆ هه‌ڕه‌شه‌كانی كۆماری‬ ‫ئیسالمی ك ‌ه باسی ل ‌ه ناوبردنی ئیسرائیل ده‌كا"‬ ‫پێشه‌كی‪:‬‬ ‫له‌و كاته‌و ‌ه كه‌ پڕۆژه‌ی ناوكه‌ییی كۆماری ئیسالمی ئاشكرا‬ ‫ه رێگه‌كان ئه‌گه‌ری هێرشی‬ ‫ه وه‌ك یه‌كێك ل ‌‬ ‫بووه‌ تا ئێست ‌‬ ‫ه ئارادایه‌‪ .‬به‌رپرسانی‬ ‫ه هه‌ر ل ‌‬ ‫سه‌ربازی بۆ سه‌ر ئه‌و واڵت ‌‬ ‫رۆژئاوایی له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕن كه‌ كۆماری ئیسالمی‬ ‫ه‬ ‫ه چه‌كی ئه‌تۆمی كار ل ‌‬ ‫به‌مه‌به‌ستی ده‌ست راگه‌یشتن ب ‌‬ ‫ه ده‌كا و ئه‌مه‌ش به‌مه‌ترسییه‌ك بۆ سه‌ر‬ ‫سه‌ر ئه‌م پرۆژه‌ی ‌‬ ‫ه و كۆمه‌ڵگه‌ی جیهانی له‌ قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ئاسایشی ناوچه‌ك ‌‬ ‫ه به‌رامبه‌ردا ئێران به‌رده‌وام ئه‌مه‌ی ره‌ت كردووه‌ته‌و ‌ه‬ ‫ل‌‬ ‫ه‬ ‫ه مه‌به‌ستی ئاشتیخوازان ‌‬ ‫و جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌و ‌ه ده‌كاته‌ ب ‌‬ ‫ه‬ ‫و بۆ به‌رهه‌مهێنانی كاره‌با كار له‌سه‌ر ئه‌و پرۆژه‌ی ‌‬ ‫ه كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫ده‌كا‪ .‬وه‌اڵم نه‌دانه‌وه‌ی ئێران ب ‌‬ ‫ه بێ متمانه‌ییه‌ك بێته‌ ئاراو ‌ه و ئه‌م بێ‬ ‫وای كردوو ‌ه ك ‌‬ ‫ه رۆژ قووڵتر ده‌بێته‌وه‌‪ .‬له‌م نێوه‌نه‌دا‬ ‫متمانه‌یییه‌ش رۆژ ب ‌‬ ‫به‌رپرسانی ویالیه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكا سه‌ره‌ڕای‬ ‫ه‬ ‫ئه‌وه‌ی جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كه‌نه‌و ‌ه كه‌ پێیان خۆش ‌‬ ‫كێشه‌كان له‌ رێگه‌ی وتووێژه‌وه‌ چاره‌سه‌ر بكرێن‪ ،‬ده‌ڵێن‪:‬‬

‫ه چه‌كی‬ ‫ه و رێگه‌گرتن له‌وه‌ی ئێران ده‌ستی ب ‌‬ ‫"بۆ كۆتاهێنان به‌م كێش ‌‬ ‫ناوكه‌یی رابگا‪ ،‬رێگه‌چاره‌ی سه‌ربازیش له‌سه‌ر مێزی كارمانه‌"‪.‬‬ ‫ه لێدوانه‌كانی سه‌ركۆماری ئێران له‌مه‌ڕ سڕینه‌وه‌ی‬ ‫ه ئاماژه‌دان ب ‌‬ ‫ب‌‬ ‫ه‬ ‫ه واڵتانی ناوچه‌ك ‌‬ ‫ه هیچ كام ل ‌‬ ‫ئیسرائیل له‌سه‌ر گۆی زه‌وی‪ ،‬ئێست ‌‬ ‫ه مه‌ترسی ناكه‌ن و هیچ واڵتێك‬ ‫ی ئیسرائیل هه‌ست ب ‌‬ ‫ه راده‌ ‌‬ ‫ب‌‬ ‫به‌قه‌د ئیسرائیل پێداگر نییه‌ له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ هێرشی سه‌ربازی‬ ‫ه ناوكیییه‌كانی ئێران‪ .‬له‌م پێوه‌ندییه‌دا را و سه‌رنجی‬ ‫بكرێته‌ سه‌ر بنك ‌‬ ‫ه له‌ ئاكامدا‬ ‫ه ئه‌و ئه‌گه‌ر ‌ه به‌هێز ده‌كه‌ن ك ‌‬ ‫ه ئارادان ك ‌‬ ‫جۆراوجۆر ل ‌‬ ‫هێرشی سه‌ربازی بكرێته‌ سه‌ر كۆماری ئیسالمی‪.‬‬ ‫ژه‌نه‌راڵ ئه‌شكنازی‪:‬‬ ‫ه هه‌ڕه‌شه‌كانی رێژیمی‬ ‫" ئه‌رته‌شی به‌رگریی ئیسرائیل باشترین واڵم ب ‌‬ ‫تاران دژی ئیسرائیل ده‌داته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ه كۆماری ئیسالمی رۆژان ‌‬ ‫ه پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌ڕه‌شانه‌دا ك ‌‬ ‫ل‌‬ ‫به‌ره‌ڕووی ئیسرائیلی ده‌كاته‌و ‌ه به‌رپرسی ستادی ئه‌رته‌شی ئیسرائیل‬ ‫ه بۆ هه‌ڕه‌شه‌كانی‬ ‫ده‌ڵێ "توانای به‌رزی سوپای ئیسرائیل باشترین وه‌الم ‌‬ ‫ه ناوبردنی ئیسرائیل ده‌كا"‪ .‬ئه‌م وتانه‌ی‬ ‫ه باسی ل ‌‬ ‫كۆماری ئیسالمی ك ‌‬ ‫ه سه‌ربازییه‌ی ئیسرائیل بووه‌ هۆی دروست بوون و‬ ‫ئه‌م به‌رپرس ‌‬ ‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪43‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ه هێرشی‬ ‫ه ئارادای ‌‬ ‫ه ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌ ل ‌‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی ئه‌و گومانه‌ ك ‌‬ ‫ه ناوكیییه‌كانی كۆماری ئیسالمی و سه‌رنجی‬ ‫سه‌ربازی بكرێته‌ سه‌ر بنك ‌‬ ‫میدیاكانی بۆ الی خۆی راكێشا‪.‬‬ ‫هاوكات له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌دا كۆمه‌ڵێك باس له‌مه‌ڕ چاره‌نووسی پڕۆژ ‌ه‬ ‫ه ئه‌وه‌یان‬ ‫ناوه‌كیییه‌كانی سووریا له‌ میدیا جیهانییه‌كاندا باڵو بووه‌وه‌ ك ‌‬ ‫ه‬ ‫ده‌گه‌یاند ئیسرائیل دوو جار بنكه‌ ناوكیییه‌كانی واڵتانی دراوسێی ل ‌‬ ‫ه شێوه‌ی فه‌رمی ئه‌وه‌ی پشت راست‬ ‫ه كاتێكدا ئیسرائیل ب ‌‬ ‫ناوبردوه‌‪ .‬ل ‌‬ ‫ه الیه‌ن‬ ‫ه راكتۆری ئه‌تۆمی ده‌ورووبه‌ری به‌غدا ل ‌‬ ‫كردووه‌ته‌وه‌و ك ‌‬ ‫ه بۆمب هاوێژه‌كانی ئه‌و واڵته‌وه‌ (ئیسرائیل) له‌ ناو براون‪،‬‬ ‫فرۆك ‌‬ ‫له‌مه‌ڕ ته‌قاندنه‌و ‌ه دامه‌زراویه‌كی ئه‌تۆمیی سووریا تا ئێستا بێده‌نگی‬ ‫هه‌ڵبژاردوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مانه‌ بووه‌ته‌ هۆی ئه‌وه‌ی ئێران ترسی لێ‬ ‫ه ئیسرائیل له‌م پێوه‌ندییانه‌دا كۆتا نایه‌ت و نموونه‌كانی‬ ‫بنیشێ‪ ،‬چونك ‌‬ ‫رابردووش سه‌لمێنه‌ری ئه‌م راستییه‌یه‌‪.‬‬ ‫ه یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكا‬ ‫"جۆرج بوش"‪ ،‬سه‌ركۆماری پێشووی ویالیه‌ت ‌‬ ‫ه سه‌ره‌تا‬ ‫ه تازه‌ترین كتێبیدا ئه‌وه‌ی ئاشكرا كردوه‌ ك ‌‬ ‫له‌م پێوه‌ندییه‌دا ل ‌‬

‫ه ویستوویه‌تی بنكه‌ی ئه‌تۆمی سووریا‬ ‫ئه‌مه‌ریكا بووه‌ ك ‌‬ ‫ه به‌ئه‌نجام‬ ‫بته‌قێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌م هێرش ‌‬ ‫نه‌گه‌یشت ئیسرائیل بۆخۆی ده‌ستپێشخه‌ری كرد‪.‬‬ ‫ه‬ ‫له‌مباره‌یه‌وه‌ نوێنه‌ری ویالیه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكا ل ‌‬ ‫ئاژانسی نێونه‌ته‌وه‌ییی وزه‌ی ئه‌تۆم‪15( ،‬ی خه‌زه‌ڵوه‌ر ـ ‪6‬ی‬ ‫ه به‌مه‌به‌ستی‬ ‫نۆڤێمبه‌ر) جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌و ‌ه كرده‌و ‌ه ك ‌‬ ‫ه كارناسانی ئاژانس‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی پێویست‪ ،‬سووریا ئیزن ب ‌‬ ‫ه هێرشی كراوه‌ته‌ سه‌ر‪.‬‬ ‫ه بكه‌ن ك ‌‬ ‫بدا تا سه‌ردانی ئه‌و بنكه‌ی ‌‬ ‫ه ئه‌م داوكارییه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫ه به‌رانبه‌ردا سووریا تا ئێست ‌‬ ‫ل‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی ره‌ت كردووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ژه‌نه‌راڵ گێبی ئه‌شكنازی‪ ،‬به‌رپرسی گشتیی ئه‌رته‌شی‬ ‫ه‬ ‫ه میانه‌ی وتارێكدا بۆ قوتابیانی یه‌كێك ل ‌‬ ‫ئیسرائیل ل ‌‬ ‫خوێندنگه‌كانی باكوری ئیسرائیل دووپاتی كرده‌و ‌ه‬ ‫ه جیددی‬ ‫ه واڵته‌كه‌ی هه‌ڕه‌شه‌كانی رێژیمی تاران ب ‌‬ ‫ك‌‬ ‫وه‌رده‌گرێ و خۆی بۆ به‌ره‌وڕووبوونه‌و ‌ه ئاماده‌ ده‌كا‪.‬‬

‫هیچ واڵتێك به‌قه‌د ئیسرائیل پێداگر نییه‌ له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ هێرشی سه‌ربازی‬ ‫بكرێته‌ سه‌ر بنك ‌ه ناوكیییه‌كانی ئێران‬ ‫‪44‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ه قوتابیان پاش‬ ‫ژه‌نه‌راڵ ئه‌شكنازی وێڕای جه‌ختكردنه‌و ‌ه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ك ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ئه‌رته‌شدا ئاماد ‌ه بكه‌ن رای گه‌یاند ك ‌‬ ‫خوێندن ده‌بێ خۆیان بۆ خزمه‌ت ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ه له‌ سنووره‌كانی ئیسرائیلدا سه‌قامگیره‌‪ ،‬نابێ كه‌س ب ‌‬ ‫ئه‌و بێده‌نگییه‌ی ئێست ‌‬ ‫ه هه‌ڕه‌شه‌ی گه‌وره‌ی ئه‌منییه‌تی هێشتا په‌ر ‌ه ده‌ستینێ‪.‬‬ ‫هه‌ڵه‌دا به‌رێ‪ ،‬چونك ‌‬ ‫به‌رپرسی گشتیی ئه‌رته‌شی ئیسرائیل له‌ درێژه‌دا گوتی "هاوكات له‌گه‌ڵ‬ ‫ه لوبناندا خه‌ریكی خۆرێكخستن‬ ‫ئه‌وه‌ی سنووره‌كان ئارام و بێده‌نگن‪ ،‬حزبوڵاڵ ل ‌‬ ‫و خۆ به‌هێزكردنه‌‪ ،‬سووریا به‌ره‌و توندڕه‌ۆییی زیاتر ده‌ڕوا‪ ،‬حه‌ماس خۆی‬ ‫به‌هێز ده‌كا و گرینگتر له‌ هه‌موویان ئه‌و ‌ه كه‌ كۆماری ئیسالمی به‌ دروشمی‬ ‫ه ناو بچێ" دژی ئیسرائیل كار ده‌كا‪".‬‬ ‫"ده‌بێ ل ‌‬ ‫ه ئیسرائیل‬ ‫ه قوتابیاندا له‌مه‌ڕ ئه‌وه‌ی ك ‌‬ ‫ه وه‌اڵمی پرسیاری یه‌كێك ل ‌‬ ‫ناوبراو ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ه به‌ره‌وڕوو بێته‌وه‌‪ ،‬گوتی "ئه‌م ‌‬ ‫چون ده‌توانێ له‌گه‌ڵ ئه‌م هه‌موو ‌ه هه‌ڕه‌شه‌ی ‌‬ ‫ه دروشمی له‌ناوبردنی ئیسرائیلیان هه‌ڵگرتوو ‌ه و ده‌یانه‌وێ‬ ‫یه‌كه‌مجار نییه‌ ك ‌‬ ‫ئیسرائیل بته‌قێننه‌وه‌‪ ،‬ئه‌رته‌شی به‌رگریكاری ئیسرائیل باشترین واڵم به‌م‬ ‫ه‬ ‫ه ل‌‬ ‫ه به‌نیسبه‌ت ئه‌و هه‌ڕه‌شانه‌ی ك ‌‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ و بانگه‌وازانه‌ ده‌داته‌وه‌‪ .‬ئێم ‌‬ ‫ه‬ ‫الیه‌ن كۆماری ئیسالمییه‌وه‌ به‌ره‌وڕووی ئیسرائیل ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ئاگادارین و ئه‌م ‌‬ ‫ه جیددی وه‌رده‌گرین‪".‬‬ ‫هه‌ڕه‌شانه‌مان ب ‌‬ ‫ه ژه‌نه‌راڵ "عامووس یادلین"‪ ،‬به‌رپرسی ده‌زگای‬ ‫پێشتر باس له‌و ‌ه كرا بوو ك ‌‬ ‫هه‌واڵگریی ئه‌رته‌شی ئیسرائیل له‌ دانیشتنێكی داخراودا له‌گه‌ڵ لێژنه‌ی‬ ‫ته‌ناهی و سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی په‌رلمانی ئیسرائیلدا رای گه‌یاندبوو‪" :‬ئێران‬ ‫ه گوێره‌ی پێویست ئۆرانیۆمی‬ ‫بۆ به‌رهه‌مهێنانی یه‌كه‌م كاڵوه‌ی ئه‌تۆمی ب ‌‬ ‫پێتێندراوی پاشكه‌وت كردو ‌ه و له‌ داهاتوویه‌كی نێزیكدا بۆ به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫دووه‌مین بۆمب‪ ،‬ده‌ستی به‌ ئۆرانیۆمی پێویست ڕا ده‌گا‪".‬‬ ‫باڵوكراوه‌ی "گوڵف توده‌ی"(‪ )Gulf Today‬له‌مباره‌یه‌وه‌ نووسیویه‌تی‪ ":‬هیچ‬ ‫ه تایبه‌ت "ئێهۆد ئۆلمێرت"‪،‬‬ ‫كام له‌ سیاسه‌توانانی ده‌وڵه‌تی پێشووی ئیسرائیل‪ ،‬ب ‌‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیر و هه‌روه‌ها"تسیپی لیڤنی"‪ ،‬وه‌زیری ده‌ره‌وه‌‪" ،‬بنیامین ناتانیاهوو"‪،‬‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیرانی ئێسته‌ و ئه‌ندامانی كابینه‌كه‌ی ئاماده‌ نین ئێرانێكی ئه‌تۆمی‬ ‫قبووڵ بكه‌ن‪".‬‬ ‫رۆژنامه‌ی ئیسرائیلی "هائارتس" له‌ یه‌كێك له‌ ژماره‌كانیدا له‌ زمانی یه‌كێك‬ ‫له‌ كارناسانی بواری سه‌ربازی و ستراتیژی باڵوی كردووه‌ته‌وه‌‪ ":‬كاتی ئه‌و ‌ه‬ ‫ه ئیسرائیل سیاسه‌تی "ناڕوونی ئه‌تۆمی" وه‌اڵ بنێ و ئاستی تواناییی‬ ‫هاتووه‌ ك ‌‬ ‫به‌رگریی خۆی ئاشكرا بكا بۆ ئه‌وه‌ی سه‌رانی ده‌مارگرژی كۆماری ئیسالمی‬ ‫ه هێرشكردنه‌ سه‌ر ئیسرائیل نه‌كه‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫بیر ل ‌‬ ‫جۆرج بووش‪ " :‬ئه‌مریكا له‌ ته‌قاندنه‌و ‌ه بنكه‌ی ئه‌تۆمیی سووریا ترسا‪ ،‬ئیسرائیل‬ ‫ئه‌نجامی دا"‪.‬‬ ‫جۆرج بووش‪ ،‬سه‌ركۆماری پێشووی ئه‌مه‌ریكا له‌ كتێبی بیره‌وه‌رییه‌كانی‬ ‫ه ناوبردنی‬ ‫ه سێ ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ئیسرائیل بۆ ل ‌‬ ‫خۆیدا ئاشكرای كردوو ‌ه ك ‌‬ ‫ه ویالیه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكا كردوو ‌ه‬ ‫بنكه‌ی ناوه‌كیی سووریا‪ ،‬داوای ل ‌‬ ‫تا درانگ نه‌بوو ‌ه ده‌ست به‌كار بێ‪.‬‬ ‫ه یارمه‌تیی‬ ‫له‌و كاته‌دا زانیارییه‌كان ئه‌وه‌یان ئاشكرا ده‌كرد كه‌ سووریا ب ‌‬ ‫ه شێوه‌ی نهێنی خه‌ریكی‬ ‫كۆریای باكور له‌ خاكی خۆیدا (ناوچه‌ی دیر الزور) ب ‌‬ ‫ه بۆمبی‬ ‫ه ئارادایه‌ ك ‌‬ ‫دامه‌زراندنی بنكه‌یه‌كی ئه‌تۆمییه‌ و ئه‌گه‌ری ئه‌و ‌ه ل ‌‬ ‫ناوه‌كیی به‌رهه‌م بێنێ‪.‬‬ ‫له‌مباره‌یه‌و ‌ه جۆرج بووش نووسیویه‌تی كه‌ ئه‌و له‌گه‌ڵ ده‌زگای ته‌ناهیی‬ ‫ه یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكا راوێژی كردووه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ پێچه‌وانه‌ی‬ ‫ویالیه‌ت ‌‬

‫ویستی ئه‌و (جۆرج بووش) ده‌زگای ته‌ناهی و‬ ‫سه‌ربازیی ئه‌مریكا له‌گه‌ڵ ئه‌م هێرشه‌دا نه‌بوون‬ ‫ه ئه‌ویش ده‌ستی له‌مكار ‌ه هه‌ڵگرتووه‌‪.‬‬ ‫و بۆی ‌‬ ‫ه یه‌كه‌ بژارده‌كانی ئه‌رته‌شی‬ ‫ه ئه‌و ‌ه بوو ك ‌‬ ‫پالنه‌ك ‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا به‌ شێوه‌ی نهێنی بچنه‌ سووریا و پاش‬ ‫ته‌قاندنه‌وه‌ی بنكه‌ ئه‌تۆمییه‌كه‌ی سووریا بێ‬ ‫ده‌نگ بگه‌ڕینه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم فه‌رمانده‌كانی ئه‌رته‌شی‬ ‫هو‬ ‫ه ئه‌مكار ‌ه پڕ مه‌ترسیی ‌‬ ‫ئه‌مه‌ریكا پێیان وابوو ك ‌‬ ‫ئه‌گه‌ری سه‌ركه‌وتنی زۆر كه‌مه‌‪.‬‬ ‫ه درێژه‌دا نووسیویه‌تی‪ ":‬بۆیه‌ ئه‌رته‌شی‬ ‫بوش ل ‌‬ ‫ئیسرائیل وه‌خۆ كه‌وت و به‌ته‌نیایی ئه‌م هێرشه‌ی‬ ‫ئه‌نجام دا‪".‬‬ ‫ه شێوه‌ی فه‌رمی‬ ‫ه ئیسرائیل ب ‌‬ ‫ه له‌كاتێكدای ‌‬ ‫ئه‌م ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ئه‌و هێرشی كردووه‌ت ‌‬ ‫دانی به‌وه‌دا نه‌ناو ‌ه ك ‌‬ ‫سه‌ر بنكه‌ی ئه‌تۆمیی سووریا و سووریاش دانی‬ ‫ه به‌ پێشێلكردنی بڕیارنامه‌ی "ئێن‬ ‫به‌وه‌دا نه‌ناوه‌ ك ‌‬ ‫پی تی"‪ ،‬ویستوویه‌تی بنكه‌ی ئه‌تۆمی دامه‌زرێنێ‪.‬‬ ‫ه‬ ‫له‌م نێوانه‌دا "گلین دیویس"‪ ،‬نوێنه‌ری ویالیه‌ت ‌‬ ‫ه ئاژانسی نێونه‌ته‌وه‌ییی‬ ‫یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا ل ‌‬ ‫ه بۆ‬ ‫وزه‌ی ئه‌تۆم دیسان دووپاتی كرده‌و ‌ه ك ‌‬ ‫ه كارناسانی‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ی پێویست سووریا رێگه‌ ب ‌‬ ‫ه بكه‌ن‬ ‫ئاژانس بدا كه‌ بچن سه‌ردانی ئه‌و بنكه‌ی ‌‬ ‫ه هێرشی كراوه‌ته‌ سه‌ر‪.‬‬ ‫ك‌‬ ‫سووریا تا ئێسته‌ش ئه‌م داواكارییه‌ی ئاژانسی‬ ‫ه‬ ‫ره‌ت كردووه‌ته‌و ‌ه و بوونی هه‌رچه‌شن ‌‬ ‫ه به‌ درۆ ده‌زانێ‪.‬‬ ‫پڕۆژه‌یه‌كی ئه‌تۆمی له‌و واڵت ‌‬ ‫به‌رپرسی ده‌زگای هه‌واڵگریی ئه‌رته‌شی‬ ‫ئیسرائیل‪" :‬له‌گه‌ڵ پڕۆژ ‌ه ئه‌تۆمییه‌كانی دوو‬ ‫واڵت به‌ره‌وڕوو بووینه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ه كاتیی بێ و‬ ‫ه ره‌نگ ‌‬ ‫"سه‌قامگیریی ئێسته‌ی ناوچه‌ك ‌‬ ‫ئیسرائیل له‌ داهاتوودا ناچار بێ بۆ به‌رگریكردن‬ ‫ه چه‌ند به‌ره‌و ‌ه شه‌ڕ بكا و‬ ‫له‌خۆی هاوكات ل ‌‬ ‫زیانی زۆری به‌دواوه‌ ده‌بێ و ئیسرائیل خۆی‬ ‫ه وته‌كانی‬ ‫بۆ ئاماده‌ كردووه‌"‪ .‬ئه‌مه‌ به‌شێك ل ‌‬ ‫ژه‌نه‌راڵ "عامووس یادلین"‪ ،‬به‌رپرسی ده‌زگه‌ی‬ ‫ه رێوڕه‌سمی‬ ‫هل‌‬ ‫هك‌‬ ‫هه‌واڵگریی ئه‌رته‌شی ئیسرائیل ‌‬ ‫كۆتاییی ماوه‌ی خزمه‌تیدا له‌گه‌ڵ ئه‌ندامانی‬ ‫لێژنه‌ی ته‌ناهی و به‌رگریی په‌رلمانی ئیسرائیلدا‬ ‫ه ڕوو‪.‬‬ ‫خستی ‌‬ ‫ژه‌نه‌راڵ یادلین جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌و ‌ه‬ ‫ی كۆماری ئیسالمی‬ ‫ه به‌رنامه‌ی ناوه‌كییه‌كه‌ ‌‬ ‫ك‌‬ ‫له‌گه‌ڵ كێشه‌ی ته‌كنیكی به‌ره‌وڕوو بووه‌ته‌وه‌و‬ ‫ه پێشه‌وه‌‪ .‬هاوكات دووپاتی‬ ‫زۆر له‌سه‌رخۆ ده‌چێت ‌‬ ‫ه كۆماری ئیسالمی خه‌ریكی بنیاتنانی‬ ‫كرده‌و ‌ه ك ‌‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪45‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬ ‫ه بۆ‬ ‫ه داهاتوودا هه‌شت بنك ‌‬ ‫ه و ده‌یه‌وێ ل ‌‬ ‫دوو بنكه‌ی‌ ئه‌تۆمیی دیكه‌ی ‌‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی كاره‌با دامه‌زرێنێ‪.‬‬ ‫ه مه‌ترسییه‌كانی سووریا و حزبوڵاڵ وتی‪":‬‬ ‫ناوبراو هه‌روه‌ها به‌ ئاماژ ‌ه ب ‌‬ ‫ه‬ ‫ئه‌گه‌ر شه‌ڕ له‌ نێوان ئیسرائیل و گرووپی تیرۆریستی حه‌ماسدا بێت ‌‬ ‫گۆڕێ‪ ،‬ئه‌گه‌ری ئه‌و ‌ه هه‌یه‌ ئیسرائیل زه‌بری قورسی به‌ركه‌وێ‪،‬‬ ‫ه ئامرازی سه‌ربازیی به‌هێز پڕچه‌كه‌‪".‬‬ ‫ه ئه‌و گرووپه‌ ب ‌‬ ‫چونك ‌‬ ‫ه پڕۆژ ‌ه ناوه‌كیییه‌كانی دوو واڵت گه‌یاندووه‌"‪،‬‬ ‫"ئیسرائیل خه‌ساره‌تی ب ‌‬ ‫ئه‌م وتانه‌ی به‌رپرسی ده‌زگه‌ی هه‌واڵگریی ئه‌رته‌شی ئیسرائیل‬ ‫ه میدیا جیهانییه‌كاندا هه‌بوو‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ه ده‌نگدانه‌وه‌ی زۆری ل ‌‬ ‫ك‌‬ ‫ه ئه‌ژمار‪.‬‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندنێكی وردی بارودۆخی ته‌ناهیی ئیسرائیل دێت ‌‬ ‫ژنراڵ یادلین سه‌باره‌ت به‌و هه‌ڕه‌شانه‌ی كه‌ له‌م الو له‌والو ‌ه‬ ‫ه‬ ‫به‌ره‌وڕووی واڵته‌كه‌ی ده‌بنه‌وه‌ گوتی‪ ":‬ئه‌مجاره‌ ئه‌گه‌ر شه‌ڕێك ل ‌‬ ‫ه چه‌ند الوه‌ شه‌ڕ‬ ‫ه گۆڕێ‪ ،‬ره‌نگه‌ ئیسرائیل ناچار بێ ل ‌‬ ‫ناوچه‌كه‌دا بێت ‌‬ ‫بكا‪".‬‬ ‫له‌مباره‌یه‌وه‌ كۆماری ئیسالمی به‌رده‌وام جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌و ‌ه‬ ‫ه‬ ‫كردووه‌ته‌ كه‌ ئیسرائیل ده‌بێ له‌ناو بچێ و ئه‌وه‌ش ناشارنه‌وه‌ ك ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ل‌‬ ‫سووریا و حزبوڵاڵ و حه‌ماس دژی ئیسرائیل به‌كار دێنن‪ .‬ئه‌م ‌‬ ‫راستیدا به‌ڵگه‌یه‌كی حاشاهه‌ڵنه‌گره‌ بۆ سه‌لماندنی گوته‌كانی ژه‌نه‌راڵ‬ ‫یادلین‪.‬‬ ‫كارناسانی بواری سه‌ربازی له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕن كه‌ ئیسرائیل بۆ‬ ‫به‌ره‌وڕوو بوونه‌و ‌ه له‌گه‌ڵ ئاوه‌ها دۆخێكدا خۆی ئاماده‌ كردوو ‌ه و‬ ‫ه ئیسرائیل‬ ‫خه‌ریكی پالن داڕشتنه‌‪ .‬ئه‌م ئاماده‌كارییه‌ش بۆ ئه‌وه‌ی ك ‌‬ ‫زه‌بری به‌ر نه‌كه‌وێ و له‌ راستیدا به‌رپرسانی سه‌ربازی و هه‌واڵگریی‬ ‫ئه‌و واڵته‌ ئه‌و مه‌ترسییه‌ی كه‌ ژه‌نه‌راڵ یادلین ئاماژه‌ی پێداوه‌ رچاویان‬ ‫كردووه‌‪.‬‬ ‫ه ماوه‌ی پێنج‬ ‫ه گوێره‌ی وته‌كانی ژه‌نه‌راڵ یادلین‪ ،‬ئه‌و ل ‌‬ ‫له‌م پێناوه‌دا ب ‌‬ ‫ساڵی رابردوودا كه‌ وه‌ك به‌رپرسی ده‌زگای هه‌واڵگریی ئه‌رته‌شی‬ ‫ه هه‌ر دوو وه‌زیری‬ ‫ئیسرائیل كاری كردوو ‌ه ئاگای له‌و ‌ه بوو ‌ه ك ‌‬ ‫به‌رگری و به‌ڕێوه‌به‌ری ئیسرائیل به‌رده‌وام بۆ ڕووبه‌ڕوو بوونه‌و ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌ڕه‌شه‌كانی دوژمنانی ئیسرائیل و به‌ تایبه‌تی كێشه‌ی ناوه‌كیی‬ ‫دوو واڵت كۆبوونه‌ته‌وه‌ و پالنیان داڕشتووه‌‪ .‬بێگومان یه‌كێك له‌م دوو‬ ‫واڵته‌ سووریا بوو ‌ه و ئه‌وی دیكه‌شیان كۆماری ئیسالمییه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی نووسینه‌كانی جۆرج بووش ئیسرائیل بنكه‌ی ئه‌تۆمی سووریای‬ ‫ه كه‌ ئه‌و‬ ‫ته‌قاندووه‌ته‌و ‌ه و هه‌روه‌ها چاودێرانی سیاسی پێیان وای ‌‬ ‫ه‬ ‫ڤایرۆسه‌ی به‌ ناوی "كرم ستاكس نێت" سیستمی كۆمپیوته‌ریی بنك ‌‬ ‫ئه‌تۆمییه‌كانی كۆماری ئیسالمی تووشی كێشه‌ كرد كاری ئیسرائیله‌‪.‬‬ ‫به‌مجۆره‌ بۆمان ده‌رده‌كه‌وێ كه‌ ئیسرائیل زه‌بری له‌ پڕۆژه‌ی‬ ‫ناوكه‌ییی ئێران و سووریا داوه‌ و سه‌ركه‌وتوو بوون و ئه‌و ده‌نگۆیانه‌ی‬ ‫ه له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌كرێن بێ بنه‌ما نین‪.‬‬ ‫ك‌‬ ‫ه ئایا ئه‌وان ده‌ستیان‬ ‫ه له‌مه‌ڕ ئه‌وه‌ ك ‌‬ ‫به‌رپرسانی ئیسرائیل تا ئێست ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ناردنی كرمی ستاكس نێت بۆ سیستمی كۆمپیۆته‌ریی بنك ‌‬ ‫هه‌بووه‌ ل ‌‬ ‫ناوه‌كییه‌كانی ئێران یا نا؟ هیچ دژكرده‌وه‌یه‌كیان پێشان نه‌داوه‌‪ .‬له‌ الی‬ ‫ئه‌مه‌شدا راپۆرته‌كان باس له‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ ئه‌م كرمه‌ زه‌بری قورسی‬ ‫ه پڕۆژ ‌ه ناوه‌كیییه‌كانی كۆماری ئیسالمی داو ‌ه و درێژه‌دانی ئێرانی‬ ‫ل‌‬

‫‪46‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫ه هاتووه‌‪.‬‬ ‫به‌ پرۆژ ‌ه ناوه‌كییه‌كانی تووشی كێش ‌‬ ‫به‌رپرسی ده‌زگای هه‌واڵگریی ئه‌رته‌شی ئیسرائیل‬ ‫پێشتر جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌و ‌ه كردبووه‌و ‌ه كه‌ پرۆسه‌ی‬ ‫ه پێشی پرۆژ ‌ه ناوه‌كییه‌كانی كۆماری ئیسالمی‬ ‫چوون ‌‬ ‫تووشی كێشه‌ هاتوو ‌ه و ئه‌مه‌شی گه‌ڕاندبووه‌وه‌ بۆ‬ ‫كاریگه‌رییه‌كانی كرمی ستاكس نێت‪ .‬هاوكات نابێ‬ ‫ه مانای راوه‌ستانی‬ ‫ه ب‌‬ ‫ه ئه‌م ‌‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌بیر بكه‌ین ك ‌‬ ‫پرۆژ ‌ه ناوه‌كییه‌كانی كۆماری ئیسالمی نییه‌‪.‬‬ ‫ئاكام‪:‬‬ ‫ه چۆنیه‌تیی مامه‌ڵه‌كردنی‬ ‫ه ل‌‬ ‫به‌ پێی ئه‌و ئه‌زموونانه‌ی ك ‌‬ ‫ه رابردوودا‬ ‫ه ل‌‬ ‫ئیسرائیل له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌ڕه‌شانه‌ی ك ‌‬ ‫ه بۆمان ده‌رده‌كه‌وێ كه‌ ئه‌و وته‌ی‬ ‫به‌ره‌وڕووی بووه‌ت ‌‬ ‫ژنراڵ ئه‌شكنازی كه‌ ده‌ڵێ ئیسرائیل هه‌ڕه‌شه‌كانی‬ ‫ه‬ ‫ه جیددی وه‌رگرتووه‌‪ ،‬ته‌نیا قسه‌یه‌كی ساد ‌ه نیی ‌‬ ‫ئێرانی ب ‌‬ ‫ه‬ ‫و ئیسرائیل له‌ به‌رامبه‌ر ئێراندا بێده‌نگ نابێ‪ .‬بۆ نموون ‌‬ ‫ه گه‌رمه‌ی شه‌ڕی ئێران و عێراقدا‬ ‫ه ساڵی ‪ 1981‬ل ‌‬ ‫ل‌‬ ‫ه‬ ‫كه‌ زانی به‌غدا مه‌ترسییه‌ بۆ سه‌ری‪ ،‬هێرشی كردن ‌‬ ‫ه‬ ‫سه‌ر بنكه‌یه‌كی ناوه‌كی له‌ ده‌ورووبه‌ری به‌غدا‪ .‬ك ‌‬ ‫ه هاوكاری كۆریای باكوور‬ ‫زانی سووریا مه‌ترسییه‌ و ب ‌‬ ‫ه‬ ‫خه‌ریكی چاالكیی ناوكه‌یییه‌‪ ،‬لێیدا و نه‌یهێشت ببێت ‌‬ ‫ه بخاته‌ مه‌ترسیییه‌و ‌ه‬ ‫ه ئاسایشی ناوچه‌ك ‌‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك ك ‌‬ ‫ه‬ ‫و قسه‌كانی بووش سه‌لمێنه‌ری ئه‌وه‌ن كه‌ ئه‌و هێرش ‌‬ ‫كاری ئیسرائیل بووه‌‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ئێسته‌ش به‌و پێیه‌ی كه‌ ژه‌نه‌راڵ یادلین یه‌كێك ل ‌‬ ‫ه و كاریگه‌ریی‬ ‫داڕێژه‌رانی سیاسه‌تی به‌رگریی ئیسرائیل ‌‬ ‫زۆری هه‌یه‌‪ ،‬بێگومان ئه‌م قسانه‌ی بێ به‌ڵگه‌ نین‪.‬‬ ‫ه كه‌ ژه‌نه‌راڵ یادلین‬ ‫ه ئارادای ‌‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌ ل ‌‬ ‫ه سه‌رۆكی مۆساد (ده‌زگای هه‌واڵگریی‬ ‫له‌ داهاتوودا ببێت ‌‬ ‫ه یه‌كێك له‌و خااڵنه‌ی كه‌ بۆ هه‌ڵبژاردنی‬ ‫ئیسرائیل) چونك ‌‬ ‫سه‌رۆكی مۆساد رچاو ده‌كرێ‪ ،‬راوبۆچوونی پاڵێوراوانی‬ ‫ه به‌رامبه‌ر پرۆژ ‌ه ناوكیییه‌كانی ئێرانه‌‪ .‬له‌م‬ ‫ئه‌م پۆست ‌‬ ‫پێوه‌ندییه‌شدا ژه‌نه‌راڵ یادلین ئه‌زموونێكی سه‌ركه‌وتووی‬ ‫ه لێكدانه‌و ‌ه‬ ‫ه جۆرێك ك ‌‬ ‫هه‌یه‌ و كه‌سێكی خاوه‌ن رایه‌‪ .‬ب ‌‬ ‫و قسه‌كانی سه‌ره‌نجی هه‌موو ناوه‌ند ‌ه بڕیارده‌ره‌كان و‬ ‫ه كه‌ ده‌توانین‬ ‫میدیاكان بۆ الی خۆی راده‌كێشێ‪ .‬لێره‌وه‌ی ‌‬ ‫بڵێین ئیسرائیل پڕۆژه‌ی جیددی بۆ بنكه‌ ناوه‌كیییه‌كانی‬ ‫ه كرم ستاكس نێت سه‌ره‌تایه‌ك‬ ‫ه و ره‌نگ ‌‬ ‫ئێران هه‌ی ‌‬ ‫ه ناوكه‌یییه‌كانی‬ ‫بووبێ‪ .‬به‌م جۆر ‌ه ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌ی كه‌ بنك ‌‬ ‫ه ناوكیییه‌كانی سه‌دام و‬ ‫ئێران تووشی چاره‌نووسی بنك ‌‬ ‫سووریا بن‪ ،‬زۆر ‌ه و ده‌بێ چاوه‌ڕوان بین‪.‬‬

‫ئیسرائیل ‪ -‬كورد‬

‫سووریا دوژمنه‌ به‌كرێگیراوه‌كه‌ ‌ی كورد‬ ‫ه رووخساری هه‌ر كوردێك رۆژئاوادا هه‌ست به‌ دواكه‌وتووییی عه‌ره‌ب و‬ ‫ل‌‬ ‫فاشیزمی تورك ده‌كه‌م‪ ،‬هه‌ست ده‌كه‌م چۆن ئه‌وانه‌ی خۆیان نازانن وه‌ك‬ ‫مرۆڤـ بژین رێگه‌ ناده‌ن نه‌ته‌وه‌یه‌كی خاوه‌ن ژیاری وه‌ك كورد مرۆڤانه‌ بژی‪.‬‬ ‫دیمه‌نی مندااڵنی قامیشلۆ بێ گه‌ردترین وێنای كوردی چه‌وساوه‌م پێ ده‌دات‪،‬‬ ‫ژنانی حه‌له‌ب هێمای پێشێلكاری مافه‌كانی ئافره‌تی كورد و تێنه‌گه‌یشتنی‬ ‫ه ماف و كولتوورم پێ ده‌به‌خشێ‪.‬‬ ‫ره‌گه‌زی عه‌ره‌ب ل ‌‬ ‫كوردی رۆژئاوای كوردستان زیاتر له‌ كوردانی پارچه‌كانی تری واڵت‬ ‫ه هاوكێشه‌ سیاسییه‌كانی نێوان عه‌ره‌ب‪-‬ئیسرائیل‪،‬‬ ‫چه‌وساونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وان ل ‌‬ ‫سووریا‪-‬توركیا و عێراق‪-‬سووریا و ئێران‪-‬سووریادا شوێن بزر بوونه‌‪ .‬سووریا‬ ‫وه‌ك یه‌كێك له‌ الوازترین و بێ ئیراده‌ترین واڵتی عه‌ره‌ب پێی وابوو ‌ه ده‌توانێ‬ ‫ی جۆره‌وجۆر زاڵبوونی‬ ‫ه كوردی ژێرده‌سته‌ی و چه‌وساندنه‌وه‌ ‌‬ ‫ه حاشاكردن ل ‌‬ ‫ب‌‬ ‫ه سیاسییه‌ی ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‬ ‫خۆی پێشان بدات و قه‌ره‌بووی ئه‌و بێ ده‌سه‌اڵتیی ‌‬ ‫ه شوێنكه‌وتووی توركیا و ئێران و توندڕۆ بێ سه‌روبه‌ره‌كان‬ ‫بكات كه‌ هه‌میش ‌‬ ‫بووه‌‪.‬‬

‫ه شوناسی نه‌ته‌وه‌یی گه‌لێكی‬ ‫ه بیر ل ‌‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ بۆ سووریا گرینگ نه‌بووه‌ ك ‌‬ ‫ه‬ ‫یه‌ك ملیۆن كه‌سی به‌ناوی كورد بكاته‌وه‌‪ ،‬بگره‌ زیاتر بایه‌خی به‌و ‌ه داو ‌ه ك ‌‬ ‫چۆن ده‌توانێ له‌سه‌ر حیسابی كوردی بێ ده‌ره‌تانی ژێرده‌سته‌ی‌ دڵی ئه‌نكه‌ر ‌ه‬ ‫رازی بكات تا ئه‌گه‌ر هاتو ئیسرائیل جارێكی تر حه‌ز ‌ه ئه‌تۆمییه‌كانی دیمه‌شقی‬ ‫ه به‌رژه‌وه‌ندیی‬ ‫له‌ ناخدا كوشت ئه‌و ‌ه گه‌ور ‌ه به‌رپرسانی توركیا ئه‌مجاره‌ ل ‌‬ ‫سووریا و دژی ئیسرائیل دیسان لێدوانی توندوتیژ و بێ بنه‌ما بده‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ه نوێترین هه‌وڵدا بۆ رازیكردنی به‌رپرسانی تورك‪،‬‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی سووریا ل ‌‬ ‫رایان گه‌یاند كه‌ هه‌زار كه‌سیان به‌تۆمه‌تی یارمه‌تیدانی پارتی كرێكارانی‬ ‫ه‬ ‫كوردستان گرتوو ‌ه و تۆمه‌تی تێكدانی ئاسایشی نیشتمانییان خستوو ‌ه پاڵ‪ ،‬ل ‌‬ ‫ه به‌ڕه‌سمی باسی تێكدانی ئاسایشی هه‌موو عه‌ره‌ب له‌الیه‌ن‬ ‫كاتێكدا رۆژان ‌‬ ‫ه ده‌سه‌اڵتدارانی‬ ‫ه ده‌رده‌كه‌وێ ك ‌‬ ‫سووریاو ‌ه ده‌كرێ و كه‌س به‌الیدا ناڕوات‪ ،‬بۆی ‌‬ ‫ه رۆژئاوا پێگه‌ی‬ ‫سووریا له‌وبڕوایه‌دان ده‌توانن به‌گوشارخستنه‌ سه‌ر كورد ل ‌‬ ‫ه الواز بكه‌ن و به‌وجۆره‌ به‌ توركیا بڵێن كه‌ به‌رامبه‌ر كورد‪ ،‬عه‌ره‌ب و‬ ‫په‌كه‌ك ‌‬ ‫تورك هه‌ر برا بوونه‌‪.‬‬ ‫ه رێككه‌وتنه‌كانی ئاسایشی‬ ‫سووریا حاشا له‌ بوونی نه‌ته‌وه‌ی كورد ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم ل ‌‬ ‫ه ده‌كات‪ .‬ئه‌گه‌ر پرسگه‌لی كورد‬ ‫له‌گه‌ڵ توركیا به‌رده‌وام له‌سه‌ر كورد مامه‌ڵ ‌‬

‫و ئیسرائیل نه‌بن‪ ،‬ده‌ستی خرپنی ئه‌ردۆگان و‬ ‫ده‌ستی الوازی به‌شار ئه‌سه‌د هیچ كات یه‌كتری‬ ‫ناكوشن‪ ،‬ئه‌گه‌ر كورد و چه‌وساندنه‌وه‌ی‌ نه‌بێ‬ ‫ه كۆمكاری عه‌ره‌ب سووریا هیچی تری‬ ‫ئه‌وه‌ ل ‌‬ ‫ه له‌وه‌ی‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ه تا پێی سه‌ربه‌رز بێ‪ ،‬جگ ‌‬ ‫پێ نیی ‌‬ ‫ی تیرۆریستی و ره‌وانه‌كردنیان‬ ‫هێزی په‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫بۆ عێراق نه‌بێ ئه‌و ‌ه به‌غدا بیر ناكاته‌و ‌ه له‌وه‌ ‌‬ ‫به‌رپرسانی دیمه‌شق وه‌ك ئه‌و عه‌ره‌بن‪.‬‬ ‫ه ده‌سه‌اڵت و چاالكیی‬ ‫سووریا‪ ،‬واڵتێكی الواز ل ‌‬ ‫ه‬ ‫سیاسی‪ ،‬دڕنده‌ بۆ كه‌مده‌سه‌اڵت‪ ،‬ترسنۆك ل ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتدار‪ ،‬دواكه‌وتوو له‌ مافه‌كانی مرۆڤـ‪،‬‬ ‫ه سیاسه‌تی هه‌رێمی‪ ،‬بێ ده‌سه‌اڵت‬ ‫ناڕاست ل ‌‬ ‫ه بڕیاردانی گرینگ و به‌رژه‌وه‌ندیخواز به‌بێ‬ ‫ل‌‬ ‫ی جێگه‌ی‌ متمانه‌ی هیچ‬ ‫ه‌‬ ‫گوێدانه‌ بنه‌ما ئاینییه‌ك ‌‬ ‫ه‬ ‫ه به‌رپرسانی رۆژئاوایی و رۆهه‌اڵتیی نیی ‌‬ ‫كام ل ‌‬ ‫ه‬ ‫ه ناسین‪ ،‬ك ‌‬ ‫ه واڵتێكی سه‌ربار دێت ‌‬ ‫ه ب‌‬ ‫و هه‌میش ‌‬ ‫ه‬ ‫ژمارێك كوردی به‌خۆوه‌ دیل كردوو ‌ه و ن ‌‬ ‫شانازی پێدانی مافی مرۆیی و نه‌ته‌وه‌یی پێ‬ ‫ه رێگه‌یان پێ ده‌دا خۆیان به‌كوردی‬ ‫ده‌بڕێ و ن ‌‬ ‫ی‬ ‫بژین و ته‌نیا كورد بن و حاشا بكه‌ن له‌وه‌ ‌‬ ‫ته‌نانه‌ت رۆژێك له‌ رۆژان عه‌ره‌ب داگیری‬ ‫كردوون‪.‬‬

‫ هـاوار بازیـان‬ ‫‪hawarbazyan2000@gmail.com‬‬

‫‪Israel-Kurd NO18 Dec 2010‬‬

‫‪47‬‬