"به‌ڵگه‌نامه‌کانی به‌ریتانیا ئاماژه به‌وه‌ده‌که‌ن ک ه ئینگلیزه‌کان بارزانیان هه‌ڵفڕاند ک ه بێت ه ئێران به‌مه‌به‌ستی تێکدانی کۆماری مه‌هاباد" قانعی فه‌رد؛ ئه‌و پیاوه‌ی به"شه‌یتانی سیاسه‌ت" ناوده‌برێت قسه‌ی نوێ له‌باره‌ی مێژووه‌و‌ه ده‌کات
ئه‌و ئێستا له‌یه‌کێک له‌زانکۆکانی ئه‌مریکا خوێندکاری دکتۆرایه‌و نامه‌ی دکتۆراکه‌شی له‌سه‌ر کاریگه‌ری ساواک ه له‌سه‌ر شۆڕشی ئه‌یلول. ی فه‌رد ،نووسه‌ری کتێبی (بیره‌وه‌رییه‌کانی مام عیرفان قانع ی ی له‌ماوه جه‌الل) یه‌كێك له‌و كه‌سانه‌ی ه ك ه نووسین‌و بیروڕاكان ی ی كوردو مێژوو ی شۆڕش چه‌ند مانگی رابردوودا له‌باره ی ی توند سه‌ركرده‌كانیه‌وه بووه مای هی تێڕامان‌و مشتومڕێك ی زۆر كه‌س له‌باره‌یه‌وه بێپه‌رد‌ه دروستكرد ،تا ئه‌و راده‌ی ه ی فه‌رد جگ ه ل ه سیخوڕێك ی قانع وتیان‌و نووسیان ،عیرفان ی فه‌رد بۆخۆشی ده‌ڵێت" :من مێژوونوسم‌و هیچیتر نییه ،قانع
06
1 AUGUST 2010. LVIN 134
قسه‌یه‌كی تازه‌م پێیه بۆ مێژوو" یان ده‌ڵێت" :من له‌وان ه نیم مێژوو به‌دڵی ده‌سه‌اڵت بنووسمه‌وه". ئێمه له‌م نێوانه‌دا وه‌ك رۆژنامه‌نووس بێالیه‌نین ،هه‌ربۆی ه هه‌وڵمانداوه له‌م گفتوگۆ تایبه‌ته‌دا هه‌موو پرسیارو گومانه‌كان ی ی قانع ك ه له‌ناو سیاسیو ڕۆشنبیرو ره‌خنه‌گره‌كاندا هه‌یه له‌باره ی بكه‌ینه‌وه. فه‌ردو نوسینه‌كانییه‌و‌ه روبه‌ڕوو ب ه هه‌رحاڵ ره‌نگه ئه‌مه یه‌كه‌مین جار بێت قانعی فه‌رد له‌سه‌ر ی پرسیاری جدی کرابێته‌وه. نووسینه‌کانی رووبه‌ڕوو له‌راستیدا ئه‌م دیداره تایبه‌ته زیاتر له‌شێوه‌ی دادگایی کردندایه، دادگاییکردنێک ک ه مافی ته‌واوی قانعی فه‌رد پارێزراوه بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌و ئه‌نجامه‌که‌شی به‌جێده‌هێڵین بۆ خوێنه‌ران ،باخۆیان بڕیار له‌سه‌ر بۆچوونه‌کانی قانعی فه‌رد بده‌ن.
لڤین :تایبه‌ت لڤین :ب��اس له تۆ ده‌كرێت وه‌كو كه‌سایه‌تییه‌كی ئاڵۆز كه له یه‌ككاتدا گفتوگۆ له‌گه‌ڵ شه‌یتان‌و ره‌حمانیش ده‌كه‌یت ،زۆر كه‌سیش هه‌نگاوێك له‌مه زیاتر ده‌ڕۆن‌و ده‌ڵێن (عیرفانی قانعی فه‌رد) شه‌یتانی سیاسه‌ته ،كه‌سایه‌تی ئاڵۆزی تۆ بۆچی ده‌گه‌ڕێته‌وه؟ عیرفان قانعی ف���ه‌رد :من ده‌مه‌وێت له‌سه‌ر ئه‌مه دووخ��اڵ باس بكه‌م ،خاڵی یه‌كه‌م ئه‌وه‌یه ك��ه ل��ه ك������ورده‌واری خ��ۆم��ان��دا هه‌میشه ئه‌وه‌ی كه مێژوونووس بووبێت ،پێی خۆش بووه گوێ له ده‌س �ه‌اڵت بگرێت له پێناوی پاره ،یان له پێناوی پله‌و پایه ئ��ه‌وه بنووسێت ك�ه ده‌س��ه‌اڵت ئه‌یه‌وێت ،گوێی به‌وه نه‌داوه كه وی��ژدان�ی چی ده‌ڵێت‌و ویژدانی خۆی بكاته دادوه‌ر. ل���ه‌م رووه‌وه ن��م��وون�هی�ه‌ك ده‌هێنمه‌وه كه مه‌به‌ستم پێی سوكایه‌تی كردن به‌و كه‌سایه‌تییه نییه ،ئه‌ویش نموونه‌ی ره‌شیدی یاسه‌مینه كه م��ێ��ژووی ك��وردی نوسیوه‌ته‌وه ،كه ئه‌یخوێنیته‌وه قێزت ل�ه ك��ورد ده‌شێوێته‌وه، ئ �ه‌وی��ش ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی س��اواك پێیووت وابنووسه ،ئه‌ویش وای نووسی .ب �ه‌اڵم مێژوو نووسێك ئه‌گه‌ر پێیخۆش بێت له‌سه‌ر پێی خۆی راوه‌ستێت‌و گوێ له كه‌س ن�ه‌گ��رێ��ت ،شتێكی سروشتییه ئه‌وانه‌ی كه ده‌سه‌اڵتیان هه‌یه‌‌و كۆمه‌ڵگایان به كۆمه‌ڵێك درۆی گه‌وره رازی كردووه ،له‌سه‌ر ئه‌و درۆی�ه یان ئه‌و دروشمه خۆیان ده‌شارنه‌وه‌و دژی هه‌موو ئه‌وانه‌ش ده‌وه‌ستن كه ئه‌م درۆیه پووچه‌ڵ ده‌ك��ه‌ن��ه‌وه .ئێستا له س �ه‌ده‌ی بیست‌و ی �ه‌ك��دا دون��ی��ا گ��ۆڕان�ی به‌سه‌ردا هاتووه ،له سه‌رده‌می ئه‌تۆم‌و ئینته‌رنێتدا باوی ئه‌وه ن �ه‌م��اوه ده‌رگ���ا ل�ه‌س�ه‌ر خۆمان دابخه‌ین ،له رووی كتێبی ئه‌م‌و
ئه‌و دانیشین كتێبێك بنووسین ب ه ناوی مێژووی كورد ،من باوه‌ڕم به‌وه هه‌یه كه ده‌بێت بچین ئه‌و كه‌سایه‌تیانه ببینین ،جا ئه‌و كه‌سه شه‌یتان بێت یان فریشته بۆ من گرنگ نییه ،بۆمن گرنگه كه بزانم له كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌دا چیان كردووه .بۆ نموونه من هه‌ستاوم رۆیشتووم بۆ ئوستورالیا ()21 کاتژمێر ل �ه‌ف��ڕۆک �ه‌دا ب���ووم بۆ ئ�ه‌وه‌ی سه‌رۆكی س��اواك ببینم، له هه‌موو ئه‌و ماوه‌یه‌ی كه له فرۆكه‌دا بووم ته‌نیا بیرم الی ئه‌و ب��ووه كه چوومه ئ�ه‌وێ چی لێ بپرسم ،من پرسیارم له سه‌رۆكی س����اواك ك����ردووه ئ���ه‌و رۆژه‌ی مسته‌فا بارزانیت برد بۆالی شا به چ ئامانجێك بارزانیت برد بۆ الی ش��ا؟ ،به‌اڵم بۆ من گرنگه خێڵی ماڵی بارزانی یان تاڵه‌بانی به من چی ده‌ڵێن ،بۆ من ئه‌وه گرنگه ك �ه سبه‌ینێ ل �ه زانكۆ وانه‌م وته‌وه خوێندكارێكی خۆم له زانكۆ هه‌ڵنه‌سێته‌وه‌‌و پێم بڵێ كه تۆ ئه‌تتوانی ئه‌و كاره بكه‌یت‌و نه‌تكرد ،پێموابێتـ به بێ غرورو له‌خۆبایی بوون له مێژووی كورددا من یه‌كه‌م كه‌سم كه تاقه‌تی ئه‌وه‌م
به‌پێی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌کی
ده‌نگی ک ه له‌ئه‌رشیفی له‌نده‌ن پارێزراوه؛ بارزانی له‌کاتی
وتووێژ له‌گه‌ڵ ئۆلسن وتوویه‌تی "قازی
محه‌مه‌د پیاوێکی
ترسنۆک بووه"
هه‌بێت ئه‌و شتانه‌ی كه هه‌یه ب ه دوایدا بگه‌ڕێم به بێئه‌وه‌ی ماندوو ببم .بۆیه من هیچ ئامانجێكی سیاسیم نییه ،خ��اڵ�ی دووه‌م س�ه‌ب��اره‌ت به سیاسیبوونی من ئ �ه‌گ �ه‌ر م�ه‌ب�ه‌س��ت��ت ئ���ه‌وه بێت سیاسه‌ت ب �ه م��ان��ای (تدبیر) پ��ی��او ئ �ه‌گ �ه‌ر هه‌یبێت شتێكی خراپ نییه .پیاوی بێ (تدبیر) پێموابێت پیاوێكی بێ عه‌قڵه‌و له كورده‌واریدا پێیده‌ڵێن كه‌ره پیاو .بۆیه به‌ڵێ من سیاسه‌ت به مانای (تدیبر) هه‌مه ،كه پیاو چۆن بجوڵێته‌وه كه سه‌ری له‌سه‌ر ئاوه‌كه رابووه‌ستێت‌و بتوانێـت باش مه‌له بكات ،به‌بێ ئه‌وه‌ی بخنكێت ،ئێستا من هه‌ست به خنكان ناكه‌م. ل��ڤ��ی��ن :ئ���ه‌وه‌ی ك��ه خه‌ڵك پێیوایه تۆ كه‌سایه‌تییه‌كی ئاڵۆزت هه‌یه ل�ه چییه‌وه س �ه‌رچ��اوه‌ی گرتووه؟ عیرفانی قانعی ف��ه‌رد :من ئاڵۆزیم ق �ه‌ت ن �ه‌ب��ووه‌و نازانم ئ��اڵ��ۆزی چییه؟ ،من ده‌ڵێم له راب��ردوودا چیمان ك��ردووه با به راستی بینووسینه‌وه‌‌و به‌جێی بهێڵین‌و بڕۆین .به‌اڵم كێشه‌ی من LVIN 134. 1 AUGUST 2010
07
ئه‌وه‌یه ئه‌هلی درۆ نیم ،ئه‌وه‌ی كه بڵێم جه‌بانی د .قاسملو شاخ ی واب��وو ،باڵی واب��وو ،ی��ان قازی محه‌مه‌د شاخی وابوو ،باڵی وابوو، من ئه‌هلی ئه‌مانه نیم ئه‌وه‌ی كه من هه‌مبێت ئه‌وه‌یه كه به‌ڕاستی‌‌و سه‌داقه‌ت پێشتر چیمان كردووه بینووسینه‌وه ،پاشان به جێی بێڵین‌و بڕۆین. ئیتر ئه‌وه‌ی كه من دژایه‌تیم له‌گه‌ڵ یه‌كێك هه‌بێت ئه‌سڵی نییه ،من نه‌مه‌قامێكی سیاسیم ك���ه ك �ه‌ڵ��ك �ی ل���ێ���وه‌رگ���رم ،نه ئامانجێكم هه‌یه ،من ئ �ه‌وه به قسه‌ی بێمانا داده‌ن��ێ��م ،ئاخر ئاڵۆزم له‌سه‌ر چی؟ ئاڵۆز له‌سه‌ر شتێك ده‌بێت كه سودێكی تێدا بێت ،ی��ان حسابێكی شه‌خسی تێدابێت ،به‌اڵم من خۆ له خودا به‌زیاد بێت له‌گه‌ڵ ك�ه‌س نیم، بۆیه نازانم ئه‌و قسانه چییه؟ لڤین :له ماوه‌ی سێ مانگی راب����ردوودا كۆمه‌ڵێك بابه‌تتان وروژاندووه له‌سه‌ر مێژووی كوردو سه‌ركرده‌كانی ،كه نیگه‌رانییه‌كی زۆری دروس��ت ك��ردووه له‌الیه‌ن 08
به‌پێی به‌ڵگه‌نامه‌کانی ساواک ،مه‌ال مسته‌فا رۆڵی هه‌بوو ه
له‌به‌کوشتدانی قازی محه‌مه‌ددا
له‌ناو کورددا ئه‌وه‌ی
ک ه مێژوونووس بووه، پێی خۆشبوو ه گوێ
له‌ده‌سه‌اڵت بگرێت
یان ئه‌و ه بنووسێت ک ه
ده‌سه‌اڵت پێی خۆشه
1 AUGUST 2010. LVIN 134
حیزب‌و كه‌سایه‌تییه سیاسیو رۆشنبیرییه‌كان‌و ته‌نانه‌ت مێژوو هه‌ندێكیان نووسه‌كانیشه‌وه، ده‌ڵێن هه‌ڵه‌ی مێژوویی گه‌وره‌ت كردووه‌و هه‌ندێكیشیان ده‌ڵێن به مه‌به‌ست كار له سه‌ر شێواندنی م��ێ��ژووی ك��ورد‌و سه‌ركرده‌كانی ده‌ك �هی��ت؟ ل �ه‌م رووه‌وه ده‌ڵێن چی؟ عیرفان قانعی ف���ه‌رد :من خه‌ریكم ده‌خوێنم ،ئێستا خه‌ریكی دكتۆرام‌و تێزی دكتۆراكه‌م له‌سه‌ر ك��اری��گ �ه‌ری زام��ن �ی ئه‌منییه‌ت (س���اواك)ه له‌سه‌ر ج��واڵن�ه‌وه‌ی ك���ورد ( ،)1975 - 1960من نموونه‌یه‌ك ده‌هێنمه‌وه ئه‌ویش ئه‌وه‌یه كه له‌گه‌ڵ سه‌ر له‌شكری س��اواك عه‌لی ئه‌كبه‌ر فه‌رزایان له كالیفۆرنیا گفتوگۆم كردووه، ده‌ڵێت :له ئه‌سنادی ساواكدا ئه‌و كاته‌ی بارزانی هاتووه بۆالمان، بارزانی قسه‌ی باشی له‌سه‌ر قازی محه‌مه‌د نه‌كردووه ،منیش ته‌نیا نقڵی قسه‌ی ئه‌و پیاوه‌م كردووه، من وتوومه ئه‌م كابرایه واده‌ڵێت، راس��ت �ی ی��ان درۆی په‌یوه‌ندی به منه‌وه نییه ،ب �ه‌اڵم ئه‌وه‌یه ك��ات��ێ��ك ق��س �هی �ه‌ك ده‌بیستین ده‌بێت سه‌رنجی بده‌ین ئه‌گه‌ر وای��ه بپرسین بۆ وای��ه ،ئه‌گه‌ر درۆیه بڵێین درۆیه‌‌و راست نییه، من ئه‌م قسه‌یه‌ی ئه‌م كابرایه‌م نوسیوه ،له‌سه‌ر گواستنه‌وه‌ی قسه‌ی ئه‌م كابرایه منیان كردووه به دژی قازی محه‌مه‌د ،له كاتێكدا له هه‌ندێك له به‌ڵگه‌نامه‌دا هه‌تا ده‌نگی م �ه‌ال مسته‌فا ئێستاش له ئه‌رشیفی ئینگلیز له‌له‌نده‌ن هه‌یه كاتیك له‌گه‌ڵ ئۆڵسن وتوو وێژی ك��ردووه وتویه‌تی" :قازی محه‌مه‌د پیاوێكی ترسنۆك بووه" به داوای لێبوردنه‌وه ئ �ه‌وه‌ش ده‌ڵێم كه مه‌المسته‌فا ته‌نانه‌ت وتویه‌تی ":قازی محه‌مه‌د پیاوێكی خوێڕی بووه" ئه‌مه ده‌قی قسه‌ی م �ه‌ال مسته‌فایه‌و له‌كتێبه‌كه‌ی ئۆڵسنیشدا هه‌یه .ئ�ه‌م ده‌نگه
له ئه‌رشیفی له‌نده‌ندا پارێزراوه‌و باخه‌ڵك ب���ڕوات بیبینێت .من لێره‌دا ته‌نیا ئه‌م قسه‌یه‌م ریوایه‌ت ك��ردووهو وتوومه م�ه‌ال مسته‌فا واده‌ڵێت ،له‌سه‌ر ئه‌مه پیاو بكه‌ن به دوژمنی كورد ،من ئیحساس ده‌ك����ه‌م ب��ێ��وی��ژدان��ی��ی �ه .خاڵی دووه‌م ئ �ه‌وه‌ی �ه ك�ه م��ن له‌گه‌ڵ ( )450كه‌سایه‌تی له‌سه‌رانسه‌ری دونیادا وتوو وێژم هه‌یه له‌گه‌ڵ چۆمسكی‌‌و برجنسكی‌‌و ران��دڵ‌و كوڕی به‌نی سه‌در‌و كه‌ریم خانی برادۆست‌و نه‌وشیروان مسته‌فاش وێنه‌م هه‌یه .به‌اڵم یه‌كێك بێت دژی من شتێك بنووسێت‌و ته‌نیا وێنه‌ی من‌و موحسین ره‌زایی باڵو بكاته‌وه ئه‌مه جێگای پێكه‌نینه‌و نیشانه‌ی ئه‌وه‌یه كه مه‌به‌ستێكی تایبه‌تییان هه‌یه .به‌اڵم من قه‌ت مه‌به‌ستم تێكدانی مێژوو نه‌بووه، مه‌به‌ستم ئه‌وه بووه كه قسه‌یه‌كی ت���ازه‌م ب��ۆ م��ێ��ژوو ه�ه‌ب��ێ��ت ،بۆ نموونه گۆڤاری لڤین له كاتێكادا ئه‌و هه‌موو گۆڤاره له كوردستان ده‌رده‌چ��ێ��ت لڤین ئه‌گه‌ر له ناو ئه‌و هه‌موو گۆڤاره‌دا كه ناوێكی په‌یدا كرد به‌هۆی ئه‌وه‌وه بووه كه قسه‌یه‌كی تازه‌ی بۆ وتن هه‌بووه، الی خۆمان كه‌سایه‌تییه سیاسیو ب�ه‌رپ��رس�ه‌ك��ان ق��س�هی ت��ازه‌ی��ان پێناخۆشه ،قسه‌ی تازه ئه‌بێت جۆرێك بێت كه ئ��ه‌وان پێیان خۆشه ،ئه‌وه‌ش له من ده‌رنایه‌ت. لڤین :به‌اڵم ئه‌وه‌ی ره‌خنه‌یه له تۆ ئه‌وه‌یه كه ئه‌مانه وه‌كو نقڵی قسه ناهێنیت ،به‌ڵكو ده‌یانكه‌یته به‌ڵگه بۆ شیكاری مێژوو ،بۆ نموونه ئه‌و شتانه‌ی ك�ه ده‌یهێنیت ل��ه‌وه ده‌رچ���ووه ك �ه وه‌ك��و ری��وای�ه‌ت��ێ��ك سه‌یری بكه‌یت ،كه راست بێت یان درۆ، زیاتر له‌وه تۆ وه‌كو حه‌قیقه‌تێك مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌ك�هی��ت بۆ دادگایی كردنی شۆڕشی كوردی‌‌و سه‌ركرده‌كانی؟ عیرفان قانعی فه‌رد :باشه من ئه‌م كاره بۆبكه‌م؟ مه‌سه‌له‌ن من
ئه‌مه ده‌كه‌م كه سیخوڕی ساواكم. یان سیخوڕی جمهوری ئیسالمیم، ئاخر من ئه‌م كاره بۆ ده‌كه‌م دژی میلله‌ته‌كه‌ی خۆم؟ لڤین :بۆنموونه یه‌كێك له ره‌خنه‌كان ئه‌وه‌یه كه راسته تۆ به‌ڵگه‌نامه‌ت به‌كار هێناوه ،به‌اڵم به‌ڵگه‌نامه‌كان هه‌میشه ئه‌وانه‌ن كه دوژمنانی كورد نوسیوویانه ی��ان ل �ه ئ�ه‌رش��ی��ف�ی دوژم��ن��ان �ی كورددا هه‌یه ،له‌كاتێكدا چاوه‌ڕێی ئ��ه‌وه ناكرێت دوژمنانی كورد شتێك بنووسن كه له قازانجی ك��ورد بێت؟ چۆن ده‌كرێت ئه‌م به‌ڵگه نامانه وه‌ربگیرێت به بێ ئه‌نجامدانی ئه‌و شته‌ی كه له لێكۆڵینه‌وه‌ی مێژوویدا پێی ده‌وترێت (نقدی داخلی خاریجی) به‌ڵگه نامه‌كان ؟. عیرفان قانعی ف���ه‌رد :زۆر باشه با من نموونه‌یه‌كتان بۆ بهێنمه‌وه ،ئه‌رشیفی ناشناڵ ئه‌مریكا ل�ه واش��ن��ت��ۆن ،به‌ڵكو ئیشه‌اڵ ئه‌وكوردانه‌ی له واشنتۆن ده‌ژین ئه‌مه ببینن‌و بچن ئه‌رشیفی ( )1975 - 1970بخوێننه‌وه كه نزیكه‌ی هه‌شت ه���ه‌زار به‌ڵگه نامه‌یه ،به‌ڵگه نامه‌یه‌ك هه‌یه ك���ه ب���راك���هی ش �ه‌ف��ی��ق ق���ه‌زاز نوسیوویه‌تی بۆ ده‌وڵه‌تی ئه‌مریكا له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه بارزانی داوای په‌نا ب�ه‌ری ده‌ك��ات پێش ساڵی ( ،)1975ده‌ی ك��ه‌وات��ه ی��ان ده‌ستووخه‌تی ب��ارزان�ی درۆی �ه، یان ئه‌وه‌یه بڕێك شت كه راسته بۆ بترسین بڵێین راست نییه ؟ ده‌ڵێن دوژمن ،ئاخر كام دوژمن نوسیوویه‌تی؟ ،م��ه‌ال مسته‌فا نووسییه‌تی‌‌و قه‌زاز بردویه‌تی بۆ ئه‌مریكا .ئاخر هه‌ندێكجار پیاو توڕه ده‌كه‌ن له‌سه‌ر شتی هیچ‌و پ���وچ ،ه��ه‌ر ب��ۆ نموونه ئاغای بارزانی نامه‌ی نوسیوه بۆ خانمی رایس ده‌ڕۆیته الی خانمی رایس بۆ وتووێژ یان ده‌ڕۆیته الی خانمی ئۆڵبرایت كه له زانكۆی جۆرج ت��اون بینیم ،نامه‌یه‌كی بارزانی
هه‌یه بۆ خانمی ئۆڵبرایت ،ئاخر خۆ ئه‌م نامه‌یه ساواك‌و ئیتالعات نه‌یانووسیوه ،ئه‌مه نامه‌یه‌كه بارزانی له‌سه‌ر شه‌ڕی براكوژی نوسیویه‌تی بۆ خانمی ئۆلبرایت، ئایا ئه‌مه درۆك�هی له‌كوێدایه؟. خ���ۆ ئ��ێ��س��ت��اش ده‌ن���گ���ی ئ��ه‌و ئه‌ندامه‌ی حیزبی دیموکراتم الیه كه ڕۆشتوون له‌سه‌فاره‌تخانه‌ی ئیسرائیل وتوێژیانكردوه‌و له س �ه‌ف��اره‌ت �ی ئیسرائیل جنێوو ده‌ده‌ن به قاسملو ،خۆ ئه‌توانین ئه‌مه له سه‌ته‌الیت نیشان بده‌ین‌و هیچ كێشه‌یه‌كمان نییه ،ئه‌مه چی بوو به‌ڵگه نامه‌یه‌ك دوژمن نووسی ،دوان دوژمن نووسی ،خۆ هه‌شت هه‌زار به‌ڵگه‌نامه دوژمن ناینووسێت ،پاشان ئه‌مریكا بۆ دوژم��ن �ی ئێمه‌یه؟ ،خ��ۆ ئێستا هه‌موو رۆژێك جه‌نابی تاڵه‌بانی‌‌و بارزانی سه‌اڵوات‌و سه‌الم ده‌نێرن ب��ۆ ئه‌مریكا ،ئه‌مانه هه‌مووی قسه‌ی هیچ‌و پوچه ،ئێسته زۆر حه‌زم لێیه‌و ئاخ‌و داخ نه‌مردمایه‌و یه‌ك ئ��اره‌زووم به دی بهاتایه‌‌و ب �ه‌ڵ��گ �ه‌ن��ام �ه‌ك��ان �ی وه‌زاره‌ت�����ی
ئه‌وانه‌ی ک ه
ده‌سه‌اڵتیان هه‌ی ه
به‌کۆمه‌ڵێک درۆی
گه‌وره ،کۆمه‌ڵگه‌یان رازیکردووه‌و دژی
هه‌موو ئه‌وانه‌ش ده‌وه‌ستنه‌و ه ک ه
ده‌یانه‌وێت ئه‌و درۆی ه پووچه‌ڵ بکه‌نه‌وه
ئیتاڵعاتم ل �ه‌س �ه‌ر ك��ورده‌ك��ان بخوێندایه‌ته‌وه ،یانی هه‌ندێك شت هه‌یه قه‌یدی چییه با مرۆڤ له دۆست‌و دوژمن به‌ڵگه‌نامه‌كان وه‌ربگرێت‌و بیانخوێنێته‌وه ،با بزانین دووژمانانی ئێمه له‌سه‌ر ئێمه چییان وتووه. ل��ڤ��ی��ن :پ��رس��ی��ارێ��ك�ی دیكه ئ���ه‌وه‌ی���ه ئ��ای��ا ت��ۆ ب�ه‌دی��دێ��ك�ی ره‌خنه‌ییانه سه‌یری ئه‌م به‌ڵگه ن��ام��ان �ه‌ت ك����ردووه ی���ان وه‌ك��و حه‌قیقه‌ت سه‌یریان ده‌كه‌یت؟ چونكه یه‌كێك ل�ه‌و ره‌خنانه‌ی ل �ه‌س �ه‌ر ت��ۆ ه �هی �ه ئ��ه‌وه‌ی��ه كه مامه‌ڵه‌یه‌كی ئینتیقایی له‌گه‌ڵ به‌ڵگه‌نامه‌كان ده‌ك�هی��ت ،ته‌نیا ئه‌وانه وه‌رده‌گریت كه خزمه‌ت به فیكره‌كه‌ی خۆت ده‌كه‌ن؟ عیرفان قانعی ف���ه‌رد :من ده‌ڵێم هه‌شت ه �ه‌زار سه‌نه‌دی ن��اش��ن��اڵ ئه‌رشیفی ئه‌مریكیم خوێندۆته‌وه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی بزانم شكستی 1975خ��ه‌ت��ای كێ ب��ووه .ئاخر ك��ورد كێشه‌یه‌كی زۆر سه‌یری هه‌یه ،له‌الیه‌كه‌وه ك��وردای �ه‌ت��ی��م��ان پ��ێ��ده‌ف��رۆش��ن،
LVIN 134. 1 AUGUST 2010
09
له‌الیه‌كی دیكه‌شه‌وه خۆیان دژ ی خۆیانن ،با ئێمه ن��او نه‌هێنین به‌اڵم هه‌ستاون نامه‌یان نوسیوه دژی فاڵنه‌كه‌س كه بیكوژن ،ده‌ی خۆ ئه‌مه ده‌ستووخه‌تی جه‌نابی م��وب��اره‌ك��ت��ه‌و ده‌س��ت��ووخ �ه‌ت �ی ساواك‌و ئیتاڵعات نییه ،هه‌ندێك شت كه مرۆڤ ده‌یبینێت گریانی
ئێم ه بۆ درۆ بکه‌ین‌و بڵێین قازی محه‌مه‌د په‌رچه‌می داوه‌ت ه
بارزانیو وتوویه‌تی قوربان تۆ ئااڵی
شۆڕشی کورد
هه‌ڵگره ،کاتی ئه‌و ه
هاتوو ه ئه‌م درۆو
ده‌له‌سه‌ی ه البه‌ین‌و ته‌واوی بکه‌ین
ئایا من سیخوڕی
ساواکم یان جمهوری ئیسالمیی؟ ئاخر
ده‌بێت له‌به‌رچی من دژی میلله‌ته‌که‌ی
خۆم بم 10
دێت ،له‌به‌ر ئه‌وه قه‌یدی چییه با ئه‌م شتانه بخوێنینه‌وه‌و بزانین بۆچی ئه‌وه‌نده رۆژ ره‌ش بووین، ئاخر به‌هۆی ئه‌م شتانه‌وه‌یه كه رۆژ ره‌ش بووین ،ئێمه هه‌ر بڵێین له خوا به‌زیاد بێت بارودۆخمان باشه‌و فاڵنه‌كه‌س راب���ه‌ره‌‌و كێ گ�ه‌وره‌ی�ه ،ئه‌مانه بۆ من گرنگ نییه ،له‌م به‌ڵگه نامانه‌دا ئه‌وه‌ی ك �ه ب��ۆ م��ن گرنگه ئ �ه‌وه‌ی �ه كه هه‌تا ئێستا ئێمه ب��ۆ خۆمان به‌ڵگه‌نامه‌مان كۆنه‌كردووه‌ته‌وه، به وته‌ی ئ�ه‌وان ،هه‌ر دوژمنانی ك��ورد كۆیان ك��ردۆت��ه‌وه ،شه‌اڵ دۆس��ت��ان��ی ئ��ێ��م �ه‌ش ئ��ه‌وه‌ن��ده عه‌قڵیان ه�ه‌ب��وای�ه چ��واره��ه‌زار كۆبكردایه‌ته‌وه. به‌ڵگه‌نامه‌یان به‌اڵم وه‌ختێك نییه ئه‌بێت چی بكه‌ین؟ ئه‌بێت دانیشین‌و هه‌مووی بخوێنینه‌وه ،باشه ساواك درۆی ك��رد ،جمهوری ئیسالمی درۆی كرد ،به‌عس درۆی كرد ،هه‌مووی قبووڵه .ئه‌ی ئینگلیز چی؟ ئه‌ی فه‌ره‌نسا چی؟ ئه‌ی روسیا چی؟ هه‌موو دونیا درۆ ده‌ك��ات به‌س ئێمه راست ده‌كه‌ین؟. ل��ڤ��ی��ن :ت���ۆ ه��ات��ووی��ت به كۆمه‌ڵێك به‌ڵگه‌و دیكۆمێنتی س���اواك���ه‌وه ك �ه‌س��ای �ه‌ت �ی ق��ازی محه‌مه‌د‌و بارزانیت بردۆته ژێر پرسیار؟ ع��ی��رف��ان قانعی ف���ه‌رد :تۆ له‌سه‌رانسه‌ری ئه‌رشیفی ساواك‌و ئینگلیز‌و ئه‌مریكا ی�ه‌ك به‌ڵگه نامه‌م پێ بڵێ كه دژی قازی محه‌مه‌د بێت ،س��اواك تاریفی ده‌كات ده‌ڵێت كابرایه‌كی راست وێژ بووه. لڤین :بۆ نموونه له كۆڕێكدا ل�ه ت��اران باست ل��ه‌وه ك��ردووه ك�ه ب��ارزان �ی رۆڵ��ی ه �ه‌ب��ووه له به‌كوشتدانی ق��ازی محه‌مه‌ددا، ئه‌م قسه‌یه‌ت له كوێ هێناوه؟ به پشت به‌ست به چ به‌ڵگه‌یه‌ك ئه‌م قسانه‌ت كردووه؟. عیرفان قانعی ف���ه‌رد :من وت��ووم �ه ری��وای�ه‌ت��ێ��ك ه�هی�ه كه
1 AUGUST 2010. LVIN 134
ه�ی دووك��ه‌س��ه ،یه‌كێكیان ه ی عیسا په‌ژمانه ،ئه‌ویترییشیان فه‌رازیانه .كه ده‌ڵێن مه‌ال مسته‌فا رۆڵ �ی ه�ه‌ب��ووه له به‌كوشتدانی ق��ازی م��ح�ه‌م�ه‌ددا ،ریوایه‌تێكی دیكه‌مان هه‌یه له له‌نده‌ن كه ئه‌م ریوایه‌ته گوزارشتێكی نوێنه‌رێتی له‌نده‌نه كه ده‌ڵێت ئینگلیزه‌كان بارزانییان هه‌ڵفڕاند ك�ه بێته ئێران له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه كۆماری مهاباد بڕوخێت بۆئه‌وه‌ی كه له واقیعدا به‌زمی رووسه‌كان تێك بده‌ن ،سه‌نه‌دێكی دیكه‌مان هه‌یه هی ئه‌مریكییه‌كانه كه ده‌ڵێت كوشتنی قازی محه‌مه‌د له‌الیه‌ن ش���اوه ن �ه‌ب��ووه و ب�ه‌ده‌س��ت��وری (شا) ش نه‌بووه به‌ڵكو سه‌رۆك وه‌زیری ئه‌وكاته به‌ناوی (رازمارا) كه نێوانی له‌گه‌ڵ ئینگلیزه‌كان خۆشبووه ئه‌و دای به كوشتن، مرۆڤ ده‌بێت هه‌موو ریوایه‌ته‌كان وه‌كو خۆی بهێنێت. لڤین :به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا كۆمه‌ڵێك ریوایه‌تی دیكه هه‌ن كه پێچه‌وانه‌ی ئه‌مه ده‌سه‌لمێنن، بۆ نموونه ئاماژه به‌وه ده‌كرێت ئ��ه‌و رۆژه‌ی ب��ارزان��ی ك��ۆم��اری به‌جێهێشت له ماڵی قازی محه‌مه‌د خواردنی بۆ پێچراوه‌ته‌وه؟ عیرفان قانعی فه‌رد :نه‌خێر، شتی وامان نییه ،مه‌ال مسته‌فا له ده‌شتی مهاباد چووبووه ده‌رێ، خه‌ڵك هاتن تكایان لێكرد وتیان به‌ڵكو بتوانیت به ش�ه‌ڕه ته‌قه قازی محه‌مه‌د رزگاربكه‌یت ،وتی كاری من نییه ،لێره‌دا جه‌ماعه‌تێك كه نه‌یانهێشت بارزانی بڕواته الی قازی محه‌مه‌د خێڵی (دێهکوری‌‌و مامه‌ش)بوون ،ئه‌ویش وتبووی ئه‌م ك��اره په‌یوه‌ندی به منه‌وه نییه ،كاتێك له كوێستانه‌كانه‌وه ده‌چ��وون ته‌یاره ه��ات‌و به‌ڵگه‌ی داخست كه ق��ازی محه‌مه‌دیان كوشتووه ،ئاخر بۆچی ده‌بێت ئێمه به درۆی �ه‌ك �ی وا دڵخۆش بین ،خۆ ئێستاش له خودا به‌زیاد بێت (یه‌حیا خان) زیندووه كه
نوێنه‌ری سه‌رۆك وه‌زیری ئێران بووه‌و چووه‌ته الی بارزانی ،ئه‌وه مه‌حمود عوسمان الی خۆتان دان��ی��ش��ت��ووه ،ب��ۆ ل �ه مه‌حمود ع��وس��م��ان ن��اپ��رس��ن ك �ه ده‌ڵێت هیچ كات نێوانی بارزانیو قازی محه‌مه‌د خ��ۆش ن �ه‌ب��ووه ،به‌س قسه‌كه‌ی من ده‌بینن ،له‌به‌ر ئه‌وه كاكه ئێمه بۆ درۆبكه‌ین گوایه قازی محه‌مه‌د په‌رچه‌می داوه‌ته بارزانیو وتوویه‌تی قوربان تۆ ئ��ااڵی شۆڕشی ك��ورد هه‌ڵگره. كاتی ئ �ه‌وه هاتووه ئه‌م درۆ و ده‌له‌سه‌یه البه‌ین‌و ته‌واوی بكه‌ین، ئه‌و ئه‌گه‌ر یه‌كگرتوو بوایه له‌گه‌ڵ قازی محه‌مه‌ددا وای نه‌ده‌كرد .ئه‌و كابرا كۆماری دروس��ت ك��ردووهو ئ��ه‌م ه��ات��ووه ك��ۆم��اره‌ك �هی لێ تێكبدات ،ئه‌مه ئینگلیز وتویه‌تی خۆ من نه‌م وتووه .ئاخر ئه‌بێت خه‌ڵك بكه‌ینه دوژم��ن �ی ك��ورد له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه ریوایه‌تی هه‌یه؟ من ریوایه‌تی ئینگلیزم بۆ به‌درۆ ن��اخ��رێ��ت�ه‌وه ،ك �ێ به‌ڵگه‌نامه‌ی هه‌یه بانیشانی بدات .من ده‌ڵێم با چاو بكه‌ینه‌وه‌‌و هه‌موو شتێك بخوێنینه‌وه نه‌ك ته‌نیا ئه‌وه‌ی كه چاومان پێی خۆشه ته‌نیا ئه‌وه بخوێنینه‌وه.
به‌پێی به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ک
ک ه به‌خه‌تی خۆی
نووسراوه‌و له‌ناشناڵ
ئه‌رشیفی ئه‌مریکا
پارێزراوه ،مه‌ال مسته‌فا پێش ساڵی 1975 داوای په‌نابه‌ریی
له‌ئه‌مریکا کردووه