زه‌رده‌شت له‌ڕووی مێژووييه‌وه‌

‫ﺑﻪ ﻧﺎوی ﯾﻪزداﻧﯽ ﻣﻪزن‬ ‫ﺑﺎﺑﻪت‬ ‫زەردەﺷﺘﯽ آﻮرد و ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪ هوهﯾﻪﮐﯽ ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﯽ ‪ --‬ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽ‬ ‫ﺗﯚژﯾﻨﻪ هوه و ﻧﻮوﺳﯿﻦ‪:‬‬

‫ﺟﻪﻻل ﺣﺎﺟﯽ زاده‬

‫»ﺋﻪز ﻟﻪ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ﻣﻪزدﯾﺴﻨﺎ ر‪‬ز دەﮔﺮم آﻪ ﻓ‪‬ﺪەری ﺋﺎﻣﺮازی ﺟﻪﻧﮓ و دژ ﺑﻪﺷﻪڕ و ﺧﻮ‪‬ﻨ‪‬ﮋﯾﯿﻪ‪«.‬‬ ‫)ﯾﻪﺳﻨﺎ‪-‬هﺎﺗﯽ‪-١٢‬ﺧﺎ‪‬ﯽ‪"" .(٩‬ﺋﻪﺷﻮ زهردهﺷﺖ""‬

‫ﭘ‪‬ﺸﻪآﯽ‪:‬‬

‫ﻣ‪‬ﮋووی ﻣﺮۆڤ ﺗﻪﻧﯿﺎ ﺷﺮۆﭬﻪی ﺷﻪڕ و ﺧﻮ‪‬ﻨ‪‬ﮋی و ﭘ‪‬ﮑﺪادان ﻧﯿﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو ﺋﺎﯾﯿﻦ و ر‪‬ﺒﺎزی ژﯾﺎن و‬ ‫ﮐﺮدهوهی ﺑﻪ ﮐﻪ‪‬ﮏ و ﺋﻪﻧﺪ‪‬ﺸﻪی ﺑﻪرزﯾﺸﯽ ﺗﯿﺎداهﺎﺗﯚﺗﻪﮔﻪڕ و ﺑﻪ رووﻧﯽ وهﺑﻪر ﭼﺎو د‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺷ‪‬ﻮهﯾﻪک ﮐﻪ ﭼﺮای ر‪‬ﯽ ﻣﺮۆڤ و ﻣﺮۆﭬﺎﯾﻪﺗﯽ ﻟﻪ ﻗﯚﻧﺎﻏﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪی ﺋﯿﻨﺴﺎن دهژﻣ‪‬ﺮدر‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﺑ‪‬ﺪڕدۆﻧﮕﯽ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻗﯚﻧﺎﻏﻪﮐﺎﻧﯽ ﮔﻮﻧﺠﺎو و ﭘ‪‬ﺑﺎﯾﻪﺧﯽ ﻣ‪‬ﮋووی ژﯾﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ‪ ،‬ﺳﻪردهﻣﯽ‬ ‫ﺋﻪﺷﻮو)‪ (١‬زهردهﺷﺖ ﺑﻪدی دهﮐﺮ‪‬ﺖ‪ .‬دﯾﺎره ﻟﻪﺑﺎرهی هﻪر ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯽ ﮐﯚن و ﺷﻮ‪‬ﻦداﻧﻪر‪ ،‬ﭼﯚﻧ‪‬ﺘﯽ‬ ‫وﭼﻪﻧﺪاﯾﻪﺗﯽ ژﯾﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺮوﺑﯚﭼﻮون و دهﺳﮑﻪوﺗﻪﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻗﺴﻪی زۆر ﻟﻪﺳﻪر دهﮐﺮ‪‬ﺖ ﮐﻪ زۆرﺑﻪی ﮐﺎت‪،‬‬ ‫ﺗﻮ‪‬ﮋهرهﮐﺎن ﺑﻪ هﯚی ﺋﻪوهﯾﮑﻪ ﺑﻪ‪‬ﮕﻪﯾﻪﮐﯽ ﺷﺎز و ر‪‬ﮏ و ﭘ‪‬ﮑﯿﺎن ﻟﻪ دهسدا ﻧﯽﯾﻪ‪ ،‬ﻟﻪ دهرﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ‬ ‫ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪ هوهﮐﺎﻧﯿﺎﻧﺪا ر‪‬ﮕﻪﮔﻪﻟﯽ ﺟﯚراوﺟﯚر دهﺑ‪‬ن؛ واﺗﻪ‪ ،‬هﻪر ﯾﻪﮐﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺗﻮاﻧﺎی ﺑ‪‬ﯾﻨﯽ هزری و‬ ‫رۆﭼﻮون ﺑﻪ دهﻗﻪﮐﺎن و ﺑﯚﭼﻮون و ﻓﺎﻣﯽ ﺧﯚی‪ ،‬ﮔﺮﯾﻤﺎﻧﻪ ه و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪ هوهی ﺟﯿﺎواز‪ ،‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪ هت دژ ﺑﻪ‬ ‫ﯾﻪک‪ ،‬د‪‬ﻨﻨﻪ ه ﺋﺎراوه‪ ،‬هﻪر ﺑﯚﯾﻪش ﺗﺎﮐﻮو ﺋ‪‬ﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻪ هﺗﻮاﻧﺮاوه‪ ،‬ﺑ‪‬ﯾﺎر‪‬ﮑﯽ ﭘﻪﺳﻨﺪﮐﺮاوی ﮔﺸﺘﯽ ﻟﺔم‬ ‫ﺑﺎرەوە ﺑﺪر‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﭘ‪‬ﻤﻮاﯾﻪ ﺧﻮ‪‬ﻨﻪ هراﻧﯽ ﺋﻪو ﺑﺎﺑﻪﺗﻪ ﻟﻪو رادەرﺑ‪‬ﻳﻨﻪ ه ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﻤﺪان ﮐﻪ ﭘﺸﻜﻨﯿﻦ و‬ ‫ﻗﺴﻪﮐﺮدن ﻟﻪﺳﻪر ﺋﺎﻳﻴﻨ‪‬ﮑﯽ ﮐﯚن‪ ،‬ﮔﺮ‪‬ﺪراو ﺑﻪوهش رۆﭼﻮون ﺑﻪﺑﻨﺞ و ﺑﻨﺎواﻧﯽ ﺋﺎﻳﻴﻨ‪‬ﮑﯽ ﺋﺎوا د‪‬ﺮﻳﻦ‪،‬‬ ‫ﮔﻪﻟ‪‬ﻚ ﭼﻪﺗﻮون و دژوارە و ﻟﻪ هﻪﻣﺎن ﺣﺎ‪‬ﻴﺸﺪا زۆر ﮔﺮﻳﻨﮕﻪ‪ .‬ﻧﺎﺷﺎردر‪‬ﺘﻪوه ﺑﻪدر‪‬ﮋاﻳﯽ ﻣ‪‬ﮋوو زۆر‬ ‫ﺷﺘﯽ ﮐﺎڵ و ﮐﺮچ و ﻧﺎراﺳﺘﻴﺎن ﭘ‪‬ﻮه دەﻟﮑ‪‬ﻨﺪر‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮏ ﮐﻪ ﻟﻪﮐﻪودان و ﻟ‪‬ﮏ هﻪ‪‬واردﻧﯽ راﺳﺖ‬ ‫ﻟﻪﻧﺎڕاﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻮﻣﮑﻴﻦ دەآﺎت‪ .‬دﻳﺎرە ﺋﻪوەﻳﺶ ﭘ‪‬ﻮﻳﺴﺘﯽ و ﭘ‪‬ﻮەﻧﺪﯾﯿﻪﮐﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯚ‪‬ﯽ ﺑﻪ ﺷﺎرەزاﻳﯽ و‬ ‫ﺑﻪ‪‬ﻪدﯾﯿﻪﮐﯽ ﮔﻪورەی زاﻧﺴﺘﺎﻧﻪ هوه هﻪﯾﻪ‪.‬‬ ‫ﺑ‪‬ﺸﮏ‪ ،‬ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪو ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﻪ ﮐﯚن و ﻣﻪزﻧﺎﻧﻪ ه‪ ،‬زهردهﺷﺖ ﯾﺎ ﺧﻮد ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ زهردهﺷﺘﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﯿﺴ‪‬ﺐ د‪‬ﺖ‪ ،‬هﻪر ﺋﻪو ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﯚﭬﺎﻧﯽ ﻣ‪‬ﮋوو‪ ،‬وهک ﺋﻪﺳﺘ‪‬ﺮهﯾﻪﮐﯽ ﭘ‪‬ﺷﻨﮕﺪار ﻟﻪ ﻧﺎﺧﯽ‬ ‫ﺑﻪﺳﻪرهﺎﺗﻪﮐﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ و ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻪ ﻣ‪‬ﮋووﯾﯿﻪﮐﺎن دهدرهوﺷ‪‬ﺘﻪوه و رههﻪﻧﺪی رزﮔﺎری و ﺑﻪﺧﺘﻪوهری‬ ‫ﻣﺮۆﭬﯽ ﻟﻪ ﭘ‪‬ﻨﺎوی دﯾﻨﯽ زهردهﺷﺖ ده ﺳﺘﻪﺑﻪر ﮐﺮدووه‪.‬‬ ‫ﭘ‪ ‬ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﻪ‪ ،‬ه‪‬ﺸﺘﺎ ﺑﻪ ﺷ‪‬ﻮهﯾﻪﮐﯽ ﭘﻮﺧﺖ و هﻪﻣﻪﻻﯾﻪﻧﻪ ه و دوور ﻟﻪ دهﻣﺎرﮔﯿﺮی‪ ،‬دهرﺑﺎرهی‬ ‫ﺳﻪردهم و ز‪‬ﺪی ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮون و ڕا و ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪ هﮐﺎﻧﯽ زهردهﺷﺖ ﻧﻪ هﮐﯚ‪‬ﺪراوهﺗﻪوه‪ ،‬هﻪر ﭼﻪﻧﺪه‬ ‫ﺗﻮ‪‬ﮋﯾﻨﻪ هوهﯾﻪﮐﯽ زۆر و ﺑﻪرﺑ‪‬و‪ ،‬ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪرﭼﺎوی زاﻧﺎﯾﺎن و ﻣ‪‬ﮋووﻧﺎﺳﻪﮐﺎن ﻟﻪﻣﻪڕ ﺋﻪو‬ ‫ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﻪ ﮐﺮاوه و ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﺷﺖ ﺷﯿﮑﺮاوﻧﻪ هﺗﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻣﻪﺧﺎﺑﻦ زۆرﺑﻪﯾﺎن ﺑﻮوﻧﻪ هﺗﻪ ﮐﯚﺳﭗ و‬ ‫ﺗﻪﮔﻪرهﯾﻪک ﻟﻪﺳﻪر ر‪‬ﮕﻪی دروﺳﺘﻨﺎﺳﯽ و ﺷﯿﮑﺮدﻧﻪ هوهی راﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪ ه؛ هﻪر ﺑﯚﯾﻪش زۆرﺑﻪی آﺎت‬ ‫ﺋﻪوهﯾﺎن ﺑﻪ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﻪﮐﯽ هﻪرهد‪‬ﺮﯾﻦ و هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﺟﺎرﯾﺶ‪ ،‬ﺋﻪﻓﺴﺎﻧﻪ هﯾﯽ! ؟ ﻟﻪ ﻗﻪ‪‬ﻪم داوه‪.‬‬ ‫ﺋﻪﮔﻪرﭼﯽ‪ ،‬ﺗﻪﻧﯿﺎ ﺑﻪ‪‬ﮕﻪی ﻣﺘﻤﺎﻧﻪ هﭘ‪‬ﮑﺮاو ﺑﯚ ﺗﻮ‪‬ﮋهرهﮐﺎن‪ ،‬دهرﺑﺎرهی ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ‬ ‫ژﯾﺎن و ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮون‪ ،‬هﻪروههﺎ زﻣﺎن و ﺑﯿﺮوﺑﯚﭼﻮوﻧﻪ هﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪو ﭘﯿﺎوه ﻣﻪزﻧﻪ ه‪ ،‬ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م‬ ‫ﺋﻪو راﺳﺘﻴﯿﻪش هﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﯿﻠﮑﻪی ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ‪ ،‬ﺧﯚی ﻟﻪ ﺧﯚﯾﺪا هﻪ‪‬ﮕﺮی هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﻗﺴﻪ و ﭘ‪‬ﺪاﭼﻮوﻧﻪ‬ ‫هوهﯾﻪ و ﺑﻪ ﺗﻪواوﯾﯽ ﻧﺎوهرۆﮐﯽ ﺋﻪم ﭘﻪڕﺗﻮوﮐﻪ ﻧﻪ هﺳﻪﻟﻤ‪‬ﻨﺪراوه‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪوهش ﺳﻮﻧﻨﻪ هت و‬ ‫ﮐﺮدار‪ ،‬وﺗﺎر و ﺑﺎوهڕی زهردهﺷﺘﯿﻪﮐﺎن ﻟﻪ رووﻧﮑﺮدﻧﻪ هوهی ه‪‬ﻨﺪ‪‬ﮏ ﻻﯾﻪن و ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ‬ ‫زهردهﺷﺖ دهورﮔ‪‬ن‪ .‬ﻟﻪ ﺳﺎﮐﺎرﺗﺮﯾﻦ ﭘ‪‬ﻨﺎﺳﻪدا دهﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑ‪‬ﯿﻦ‪ ،‬زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﭘﻪﯾﺎﻣﺒﻪر و ﻓﻪﯾﻠﻪﺳﻮوﻓﯽ‬ ‫ﮔﻪورهی ﮐﻮرد‪ ،‬ﯾﻪﮐ‪ ‬ﻟﻪ ﻧﺎودارﺗﺮﯾﻦ هﻪ‪‬ﮑﻪوﺗﻪﮐﺎﻧﯽ زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﻪ ه‪.‬‬

‫ﻣ‪‬ﮋووی ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ ﺋﻪﺷﻮو زهردهﺷﺖ‬ ‫ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ راوﺑﯚﭼﻮون دهرﺑﺎرهی ﺳﻪردهﻣﯽ ﻣ‪‬ﮋووی ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﻟﻪ ﺋﺎرا داﯾﻪ؛ داﺗﻮاﻧﺮ‪‬ﺖ‬ ‫ﺑﮕﻮﺗﺮێ ﮐﻪ ﺗﺎوهﮐﻮو ﺋ‪‬ﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻪواوی ﺳﺎغ ﻧﻪ هﺑﯚﺗﻪوه‪.‬‬ ‫ورد ﺑﻮوﻧﻪ هوه ﻟﻪﺳﻪر ﺑﻪرهﻪﻣﯽ ﺗﯚژهرهﮐﺎن و ﭘﺴﭙﯚڕان‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ دهﺑﺎﺗﻪ ﺳ‪‬رﺋ‪‬و ﺑﺎوهڕه ﮐﻪ‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫ﻣ‪‬ﮋوودا ﺳ‪ ‬زهردهﺷﺖ ﺳﻪرﯾﺎن هﻪ‪‬ﺪاوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪوەﯾﮑﻪ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ ﺋﻪو ﺑﺎﺑﻪﺗﻪﯾﻪ و ﻟﻪ هﻪﻣﻮوﯾﺎن‬ ‫روﻧﺘﺮه‪ ،‬هﻪﻣﺎن زهردهﺷﺘﯽ ﺳ‪‬ﮫﻪم واﺗﻪ زهردهﺷﺘﯽ ﮐﻮرده‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪ ﻧﺎوﭼﻪی رۆژﺋﺎوای ﺋ‪‬ﺮان» ﮔﯚﻟﯽ‬ ‫ورﻣ‪ « ‬و ﻟﻪ ﺑﻨﻪ هﻣﺎ‪‬ﻪﯾﻪﮐﯽ ) ﻣﺎد (ی ﭘ‪‬ﯽ ﻧﺎوهﺗﻪ ﻣﻪﯾﺪاﻧﯽ ژﯾﺎن‪.‬‬ ‫ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﻣﻪردووخ ﻟﻪﻧﺎو ﭘﻪڕﺗﻮوﮐﻪ ﺑﻪﻧﺮﺧﻪﮐﻪﯾﺪا »ﻣ‪‬ﮋووی ﮐﻮرد و ﮐﻮردﺳﺘﺎن «دهﻧﻮوﺳ‪‬ﺖ‪:‬‬ ‫))زهردهﺷﺘﯽ ﺳ‪‬ﮫﻪم هﻪر ﺋﻪو زهردهﺷﺘﻪﯾﻪ ﮐﻪ‪ ،‬ﺑﻪرﮐﯚﺷﻪ ﭼﻪرﺳﻪﮐﻪی ﮐﺎوهی ﺋﺎﺳﻨﮕﻪری ﮐﺮدۆﺗﻪ‬ ‫ﺋﺎ‪ ‬و ﺗﺎ ﺳﻪردهﻣﯽ ﺋﯿﺴﻼم ﻣﺎوهﺗﻪوه‪ (( .‬ﺟﯿﺎوازی و دژاﯾﻪﺗﯿﻪﮐﯽ ﺑﻪرﭼﺎو ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮان ﭘﺴﭙﯚڕهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ زهردهﺷﺘﯿﺪا ﻟﻪﻣﻪڕ ﻣ‪‬ﮋووی ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮون و ﮐﯚﭼ‪ ‬دواﯾﯽ زهردهﺷﺖ هﻪﯾﻪ آﻪ ﻟ‪‬ﻚ‬ ‫ﻧزﯾﻜﻜﺮدﻧﯿﺎن ﻟﻪﯾﻪك ﻧﺎﻣﻮوﻣﻜﯿﻨﻪ‪.‬؛ دوورﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎت ﮐﻪ ﺑﯚ زهردهﺷﺘﯿﺎن داﻧﺎوه؛ هﻪزارهی هﻪﺷﺘﻪﻣﯽ‬ ‫ﭘ‪‬ﺶ زاﯾﯿﻦ و ﻧزﯾﮑﺘﺮﯾﻨﯿﺸﯿﺎن ﺳﻪدهی ﺷﻪﺷﻪﻣﯽ ﭘ‪‬ﺶ زاﯾﯿﻨﻪ ه‪.‬‬ ‫) ﺋﺎدوﻧﯚس ( و ) ﺋﻪرهﺳﺘﻮو ( ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪو ﺑﺎوهڕه ﺑﻮون ﮐﻪ‪ ،‬زهردهﺷﺖ ﺷﻪش هﻪزار ﺳﺎڵ ﭘ‪‬ﺶ‬ ‫ﺋﻪﻓﻼﺗﻮن‪ ،‬واﺗﺎ ) ‪ ( ٨٣٦٥‬ﺳﺎڵ ﻟﻪﻣﻪوﺑﻪر ژﯾﺎوه‪ .‬هﻪوه‪‬ﯿﻦ ﻣ‪‬ﮋوو ﻧﻮوﺳﯽ ﯾﯚﻧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺧﺴﺎﻧﺘﻮوس ده‪‬ﯿﺖ‪:‬‬ ‫» ﺳﻪرهدهﻣﯽ زهردهﺷﺖ‪ ( ٦٠٠٠ ) ،‬ﺳﺎڵ ﭘ‪‬ﺶ ﭘﻪﻻﻣﺎری ﺧﻪﺷﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺑﻮوه‪ ) .« .‬ه‪‬ﺮﻣﻮدورس ( ﮐﺎﺗﯽ‬ ‫ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﭘ‪‬ﻨﺞ هﻪزار ﺳﺎڵ ﺑﻪر ﻟﻪ ﺷﻪڕی ﺑﻪﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﯽ ﯾﯚﻧﺎن و ﺗﺮۆﯾﺎ‪ ،‬دادهﻧ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫)ﻣ‪‬ﺮی ﺑﻮﯾﯿﺲ (‪ ( ١٥٠٠ – ١٧٠٠ ) ،‬ی ﭘ‪‬ﺶ زاﯾﯿﻦ ﺑﻪ راﺳﺖ دهزاﻧ‪‬ﺖ‪ ) ،‬هﻮﻣﺒﺎخ ( ده‪‬ﺖ‪ »:‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ‬ ‫هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﺑﻪ‪‬ﮕﻪ ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪ هوه‪ ،‬رهﻧﮕﻪ ) ‪( ١٠٠٠‬ی ﭘ‪‬ﺶ ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ ﻋﯿﺴﺎ راﺳﺘﺘﺮ ﺑ‪‬ﺖ‪«.‬‬ ‫ﺑﻪو زاﻧﺎﯾﺎﻧﻪ ه دهﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺋﻪواﻧﻪ هﯾﺸﯽ ﭘ‪‬ﻮه زﯾﺎد ﺑﮑﻪﯾﻦ ﮐﻪ هﻪر ﯾﻪﮐﻪ ﺧﺎوهن راﯾﻪﮐﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﻣﺎﯾﯿﺮ‪ ،‬زﻧﺪووک وه ﺷﺪر ) ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ هﻪزارهی دووهﻪم و ﺳﻪرهﺗﺎی هﻪزارهی ﺋﻪوه‪‬ﯽ پ‪.‬ز (‪،‬‬ ‫ﺑﺎرﺗﻮﻟﻮﻣﻪ ) ﻧزﯾﮑﻪی ‪ ٩٠٠‬پ‪.‬ز (‪ ،‬ﮐﻠﯿﻤﺎ) ‪ ٧٠٧ – ٧٨٤‬پ‪.‬ز (‪ ،‬ﺷﭙ‪‬ﺴﺘﻪر ) ‪٧٢١٩‬ی پ‪.‬ز (‪ ،‬ﺋﻪﮔﺮاﻧﻮوﺳﯽ‬ ‫ﯾﯚﻧﺎﻧﯽ ) ‪٥٠٠‬ی پ‪.‬ز (‪ ،‬دﯾﻮژوﻧﻮس ﻟﻮﺗﺮﯾﻮس ) ‪ ٢١٠‬پ‪.‬ز (‪ ،‬ﺗﺌﯚﭘﯚﻣﭙﻮس ) ‪ ٤٠٠‬پ‪.‬ز (‪ ،‬ﻣﯿﺮ‪،‬‬ ‫ﻣ‪‬ﮋووﻧﺎﺳﯽ ﺋﻮرووﭘﺎﯾﯽ ) ‪ ٩٧٠‬پ‪.‬ز (‪ ،‬ژان وارن ) ‪ ٥٨٢ – ٦٤٠‬پ‪.‬ز (‪ ،‬هﺮﺗﺴﻔ‪‬ﺪ ) ‪ ٥٢٢‬پ‪.‬ز (‪،‬‬ ‫ﮔزاﻧﺘﻮس ) ‪ ١٠٨٠‬پ‪.‬ز (‪ ،‬ﻣ‪‬ﺴﺘﺮ ﺟﺎﮐﺴﻦ ) ﻧﯿﻮهی دووهﻣﯽ ﺳﻪدهی ﺣﻪوﺗﻪﻣﯽ پ‪.‬ز (‪ ،‬ﺋﻮﻟﻤﺴﺘﺪی‬ ‫ﺋﺎﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ) ﻧﯿﻮهی ﺳﻪدهی ﺷﻪﺷﻪﻣﯽ پ‪.‬ز (‪ ،‬ﺑﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬زاﻧﺎی هﺎوﭼﺎﺧﯽ ﺋﺎﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ) ‪ ٥٧٠‬پ‪.‬ز (‪،‬‬ ‫ﭘﻮرداود ) ‪ ١١٠٠‬پ‪.‬ز (‪ ،‬ﺑﯿﺮوﻧﯽ ) ‪ ٢٥٨‬ﺳﺎڵ ﭘ‪‬ﺶ زاڵ ﺑﻮوﻧﯽ ﺋﻪﺳﮑﻪﻧﺪهر‪ ،‬واﺗﻪ ‪ ٥٨٨‬پ‪.‬ز (‪،‬‬ ‫ﻣﻪﺳﻌﻮودی ﻟﻪ ﭘﻪڕﺗﻮوﮐﯽ ﻣﺮوه وه ﺟﻪﻟزههﻪﺑﺪا ) ﻣﻪودای ﻧ‪‬ﻮان ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ زرهﺷﺖ ﺗﺎ‬ ‫ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻨﯽ ﺋﻪﺳﮑﻪﻧﺪهر ‪ ٢٥٨‬ﺳﺎڵ دهزاﻧ‪‬ﺖ‪ . ( .‬ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ زەﺑﯿﺢ و‪‬ی ﺑ‪‬ﮫﺮوز ﻟ‪‬ﻧﻮێ ﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﺑ‪‬ره‪‬ﻣﯽ ﺧﯚی »ﺗﻘﻮﯾﻢ وﺗﺎرﯾﺦ در اﯾﺮان«دا وای ﺑﯚ دەﭼ‪‬ﺖ آﻪ‪،‬رۆژی ﯾ‪‬آ‪‬ﻣﯽ ه‪‬زارەی‬ ‫دەه‪‬م‪،‬ﺑ‪‬راﻧﺒ‪‬ر ﺑ‪ ‬دووﺷ‪‬ﻣﻤ‪،‬ﺧﻮرداد رۆژی ﺷﻪﺷﻪﻣﯽ رهﺷﻪﻣﻤﻪ )‪ (٢٤٠٠‬ﺳﺎڵ ﺑﻪر ﻟﻪ دﯾﺮۆآﯽ‬ ‫ﯾﻪزﮔﻪردی واﺗﻪ )‪(٢٧‬ی ﻣﺎرﺳﯽ)‪ (١٧٦٨‬ی ﭘ‪‬ﺶ زاﯾﻨﯿﯽ هﺎﺗﯚﺗﻪ ﺑﻪﺷﺎرﺗﻦ‪.‬‬ ‫هﻪروهک دهﺑﯿﻨﺮ‪‬ﺖ ﻟﻪو ﺑﺎرهوه رای ﺟﯿﺎواز و ﺗﻪﻧﺎﻧﻪ هت ﻧﺎﺗﻪﺑﺎش ﻟﻪ ﮔﺆڕ دان ﮐﻪ وهک ﻧﻤﻮوﻧﻪ ه‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﮑﯽ زۆر ﮐﻪم ﺋﯿﺸﺎرهﻣﺎن ﮐﺮدووه‪ ،‬ﺑﻪ واﺗﺎﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪ‪ ،‬هﯿﭻ ﮐﺎم ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﻪران و ﻣ‪‬ﮋووزاﻧﻪ‬ ‫هﮐﺎن ﺑﻪ ﺗﻪواوی ﻟﻪﺳﻪر ﮔﺮﯾﻤﺎﻧﻪ ه و ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪ هﮐﺎﻧﯽ ﯾﻪﮐﺘﺮ ﮐﯚک ﻧﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺧﻮدی زهردهﺷﺘﯿﻪﮐﺎن ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﻧﻪ هرﯾﺖ‪ ،‬ﺧﻮرداد رۆژی ) ‪( ٦٦٠‬ی ﭘ‪‬ﺶ زاﯾﯿﻦ واﺗﻪ رۆژی ﺷﻪﺷﻪﻣﯽ‬ ‫ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻓﻪروهردﯾﻦ ) ﺧﺎﮐﻪﻟ‪‬ﻮه ( ﯾﺎن ﻗﻪﺑﻮوڵ ﮐﺮدووه و ﺑﯚ ﮐﺎر و ﺑﺎری ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ و ﺟ‪‬ﮋن و‬ ‫هﻪ‪‬ﺴﻮﮐﻪوﺗﯽ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ‪ ،‬دهﮐﺎری دهﮐﻪن‪.‬‬

‫ز‪‬ﺪی ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ زهردهﺷﺖ‬

‫هﻪروهک ﻟﻪﺳﻪر ﻣ‪‬ﮋووی ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ زهردهﺷﺖ‪ ،‬راﺟﯿﺎوازی و ﻧﺎﮐﯚﮐﯽ هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﻟﻪﻣﻪڕ ز‪‬ﺪ و‬ ‫ﻣﻪ‪‬ﺒﻪﻧﺪی ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯿﺸﯽ ﺑﯿﺮورای ﺟﯿﺎواز و ﺗﻪﻧﺎﻧﻪ هت ﻟﻪﯾﻪک دوور هﻪن‪ ،‬ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﻪ ﻟﻪوﺑﺎرهوه‬ ‫زۆر ﻗﺴﻪ ﮐﺮاوه و ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ وﺗﺎر ﻧﻮوﺳﺮاوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م راﯾﻪﮐﯽ هﺎوﺑﻪش ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﻧﻮوﺳﻪران و ﺧﻮازﯾﺎراﻧﯽ‬ ‫زهردهﺷﺖ ﻟﻪ ﺋﺎرادا ﻧﯽﯾﻪ‪ .‬ﻧﻮوﺳ‪‬ری ﺑ‪‬ﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ‪،‬ﭘﻮرداوود دە‪‬ﺖ‪» :‬ﺳ‪‬ﺑﺎرەت ﺑﻪ زەردەﺷﺖ‬ ‫و ﻣﻮﻏﻪآﺎن ﻟﻪ ﭘﻪڕﺗﻮوآﯽ ﯾﯚﻧﺎﻧﯿﺪا زاﻧﯿﺎری زۆرە ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪو زاﻧﯿﺎرﯾﺎﻧﻪ ه ﺷ‪‬ﻮاو و ﺗ‪‬ﻜﻪ‪‬وی‬ ‫ﺋﻪﻓﺴﺎﻧﻪ هن‪ ،‬ﺋﻪﮔﻪرﭼﯽ ه‪‬ﻨﺪ‪‬ﻚ ﻟﻪ ﺗﻮ‪‬ﮋەراﻧﯽ وەك‪ ،‬ﺑﻨﻮﻧﯿﺴﺖ وﯾﺴﺘﻮوﯾﺎﻧﻪ ه ﺋﻪو ﺷ‪‬ﻮاوی و‬ ‫ﭘﻪﺷ‪‬ﻮﯾﻪ راﺳﺖ آﻪﻧﻪ هوە«‪، ).‬ﺑﺎﺑﻪﺗﯽ زەردەﺷﺖ و رۆژهﻪ‪‬ﺗﻨﺎﺳﻪآﺎن‪،‬ﻣﺤﻪﻣﻤﻪد ﺋﻪﺣﻤﻪدﯾﺎن‪،‬‬ ‫ﺣﻪﻓﺘﻪﻧﺎﻣﻪی دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬ژﻣﺎرەی دەه‪‬م‪(.‬‬ ‫ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻣ‪‬ﮋووزان و ﭘﺴﭙﯚڕاﻧﯽ رووﻣﯽ‪ ،‬ﻟﻪواﻧﻪ ه‪ ،‬ﺳﯿﻦ ﻟﻮس‪ ،‬ﭘﺎﻧﻮدروس‪ ،‬ﭬﺎﺳﯿﻠﯽ ﻧﯿﮑﯿﺘﯿﻦ و ‪...‬‬ ‫و‪‬ﺗﯽ ﺑﻪﻟﺦ )ﺋﻪﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن( ﺑﻪ ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ زهردهﺷﺖ دهزاﻧﻦ‪ .‬ﯾﻪک ﻟﻪواﻧﻪ ه‪ ،‬ﮐ‪‬ﺘزﻳﺎس‪،‬‬ ‫زەردەﺷﺖ ﺑﻪﭘﺎﺷﺎی ﺑﻪﻟﺦ دەزاﻧ‪‬ﺖ ﮐﻪ ﻟﻪرۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﮫﻪ‪‬ﮑﻪوﺗﻮوه‪.‬‬ ‫دهﺳﺘﻪﯾﻪﮐﯽﺗﺮ‪ ،‬رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪ ز‪‬ﺪی ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﯽ زهردهﺷﺖ دادهﻧ‪‬ﻦ‪ .‬ﺋﯿﻨ‪‬ﺮگ‬ ‫ﻧﻮوﺳﯿﻮﯾﻪﺗﯽ‪ » :‬ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﻨﻪ هڕهﺗﯽ زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﺧﻮارهزم ﺑﻮوه و ﮔﺎﺗﺎﮐﺎن ﻟﻪ ﺷﺎری )راﮔﺎ – راﻏﻪ(‬ ‫ﻧﻮوﺳﺮاوه«‪.‬‬ ‫ﮐﯚﻣﻪﻟ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪرﭼﺎو ﻟﻪ زاﻧﺎﯾﺎن و ﮐﯚ‪‬ﻪرهﮐﺎن‪ ،‬رۆژﺋﺎوای ﺋ‪‬ﺮان ﯾﺎ ﺧﻮد‪ ،‬رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎوﭼﻪی ﻟﻪ داﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ زهردهﺷﺖ دەﻧﺎﺳﻦ؛ ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧﻪ‪)،‬ﺑﺮوﺳﻮوس(ی ﻳﯚﻧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎرﺗﻮﻟﻮﻣﻪ‪ ،‬ﮔ‪‬ﺪﻧ‪‬ﺮ‪،‬‬ ‫ﺟﺎﮐﺴﯚن‪ ،‬هﺮﺗﺴﻔ‪‬ﺪ‪ ،‬دﯾﺎﮐﯚﻧﯚف‪ ،‬ه‪‬ﺮۆدۆت‪ ،‬هﺮﻣﺖ ﺋﺎﺷﭙﯿﮕ‪‬ﻞ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺮی ﺑﻮﯾﯿﺲ‪ ،‬ﻣ‪‬ز‪ ،‬رۆدۆ‪‬ﻒ‪ ،‬ﺋﺎ‪‬ﺘﮫﯿﻢ‪،‬‬ ‫‪ ،‬ﭘﻮرداوود‪ ،‬ﻣﺴﺘﯚوﻓﯽ و ‪ ...‬ﻟﻪﻣﻪڕ ﺋﻪو راﯾﻪ ﭘ‪‬ﯿﺎن داﮔﺮﺗﻮوه‪ .‬ﺣﻪﻣﺪۆ‪‬ی ﻣﺴﺘﯚوﻓﯽ ﻟﻪﭘﻪڕﺗﻮوﮐﯽ ) ﻧﻪ‬ ‫ههزه ﺗﻮﻟﻘﻠﻮوﺑﺪا ( ﻧﺎوی رووﺑﺎری ﻣﺮدوودهﺑﺎت ﮐﻪ ﻟﻪ ﮐ‪‬ﻮی ﺳﻪهﻪﻧﺪهوه ﺳﻪرﭼﺎوه دهﮔﺮ‪‬ﺖ و ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻪراﻏﻪ ﺗ‪‬ﺪهﭘﻪڕ‪‬ﺖ و ﭘﺎﺷﺎن دهڕژ‪‬ﺘﻪ ﮔﯚﻟﯽ ورﻣ‪‬؛ ﺑﻪ واﺗﺎﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﻧﺎوﺑﺮاو ﺋﺎﻣﺎژهی ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎوﭼﻪﯾﻪک ﮐﺮدووه ﮐﻪ ﻣﻪ‪‬ﺒﻪﻧﺪی زهردهﺷﺖ ﻟﻪ رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﮔﻪوره دهﻧﺎﺳﺮ‪‬ﺖ‪ .‬ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ‬ ‫ﺑﺎوەڕی)ﺑﺮوﺳﻮوس(ی ﻳﯚﻧﺎﻧﯽ زەردەﺷﺖ داﻣﻪزر‪‬ﻨﻪ هری ﺑﻨﻪ هﻣﺎ‪‬ﻪی"ﻣﺎد"ه و)‪(٢٣‬ﺳﻪده ﭘ‪‬ﺶ زاﻳﻴﻦ‬ ‫ژﻳﺎوە‪ ،‬زﯾﺎدﻟﻪوهش در‪‬ﮋە ﺑﻪ دواﻧﻪ هﮐﻪی دەدات و رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪز‪‬ﺪی ﻟﻪدﻟﻴﮑﺒﻮوﻧﯽ‬ ‫زەردەﺷﺖ دەزاﻧ‪‬ﺖ‪).‬ﺗﺎرﯾﺦ و ﻓﺮهﻨﮓ اﯾﺮان آﮫﻦ‪(،‬‬ ‫ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﻪ‪ ،‬ﻟﻪﻣﻪڕ ز‪‬ﺪ و ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ زهردهﺷﺖ ﻟﻪ ﭘﻪڕﺗﻮوﮐﯽ ﭘﯿﺮۆزی ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ‪ ،‬واﺗﻪ ﺑﻪﺷﯽ‬ ‫دﯾﻨﮑﺮد‪ ،‬ﮐﻪم ﺗﺎ ﮐﻮرﺗ‪‬ﮏ ﺋﺎﻣﺎژهی ﭘ‪‬ﺪراوه‪ ،‬هﻪروههﺎ ﻟﻪ ﻓﻪرﮔﻪردی ﻧﯚزدههﻪم ﻟﻪﻧﺎﻣﯿﻠﮑﻪی‬ ‫)ﭬ‪‬ﻨﺪﻳﺪا(ﯾﺶ ﻟﻪﻣﻪڕ ﭘﻪﯾﺪاﺑﻮوﻧﯽ زهردهﺷﺖ و ﺑﻪرهﻪ‪‬ﺴﺘﮑﺎرﯾﻪﮐﻪی ﻟﻪ هﻪﻣﺒﻪر ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن ﻗﺴﻪی‬ ‫ﻟﻪﺳﻪر ﮐﺮاوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﮐ‪‬ﺸﻪﮐﻪ ﻟ‪‬ﺮهدا د‪‬ﺘﻪ ﮔﯚڕێ ﮐﻪ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ دهﮐﺎت ﻧﺎوهﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚﻧﯽ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎﯾﯽ و‬ ‫ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ واﻗﻌﯿﻪﺗﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﺑﻪراورد ﺑﮑﺮ‪‬ﻦ و هﻪ‪‬ﺒﺴﻪﻧﮕ‪‬ﻨﺪر‪‬ﻦ؛ ﮐﻪ هﻪ‪‬ﺒﻪت هﻪر ﯾﻪﮐﻪ‬ ‫ر‪‬ﮕﻪی ﺧﯚی دهﮔﺮ‪‬ﺘﻪ ﺑﻪر و ﻟ‪‬ﺪواﻧﯽ ﺧﯚی ﭘ‪‬ﺸﮑﻪش دهﮐﺎت ! ﻟﻜﺎو ﺑﻪ واﻧ‪‬ش ﻟ‪‬ﻣ‪‬ڕ ﺋ‪‬و‬ ‫ﭘ‪‬ﻳﺎﻣﮫ‪‬ﻨ‪‬رەﮐﻮرده‪ ،‬ﻟ‪ ‬ﻧﺎو دەﻗﯽ»ﻳ‪‬ﺷﺘ‪‬ﮐﺎن«دا ﺋﺎﻣﺎژەی ﭘ‪‬ﺪراوه‪.‬ﺑ‪‬ﮔﻮ‪‬ﺮەی ﺋ‪‬و دەﻗﺎﻧ‪،‬زەردەﺷﺖ‬ ‫ﻟ‪‬و‪‬ﺗﯽ ﻧﺎﺳﺮاو ﺑ‪‬ﺋ‪‬ﺋﻴﺮﻳﻦ وەﺋﻴﺠ‪،‬ﻟ‪‬ﮐ‪‬ﻧﺎری ﭼﯚﻣﯽ داﺋﻴﺘﯽ ﻟ‪‬ﻧﺎوﭼ‪‬ی ﮔ‪‬ﻻﻧﯽ ﺋﯿﺮاﻧﯽ"ﻣﺎد"‪،‬ﭼﺎوی‬ ‫ه‪‬ﻨﺎوە‪،‬ه‪‬روەهﺎ ﻟ‪)‬زاﻣﻴﺎدﻳ‪‬ﺷﺖ(ﻳﺸﺪا ﺋ‪‬و ﺑﯚﭼﻮوﻧ‪ ‬ﭘﺸﺘ‪‬اﺳﺖ دەﮐﺮﯾﺘ‪‬وە‪.‬‬ ‫هﻪر وهک ﺋﺎﻣﺎژهی ﭘ‪‬ﺪرا‪ ،‬ﻟﻪﻣﻪڕ ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ ﺣﻪزرهﺗﯽ زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ‬ ‫ﺟﯿﺎواز و ﻟﻪﺳﻪر ﻣﻪراﻣﯽ ﺟﯿﺎﺟﯿﺎ ﻟﻪﮔﯚڕ دان‪ ،‬هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ده‪‬ﻦ ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ ﯾﺎ ﺧﻮد ) رهﮔﻪ‪،‬‬ ‫رهﻏﻪ‪ ،‬راﮔﻪ ( ﮔﻮﻧﺪ‪‬ﮑﯽ‪ ،‬ﻧزﯾﮏ رووﺑﺎری هﺎﻣﻮوﻧﻪ ه و ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ دهﺑ‪‬ﮋن‪ ،‬ﺷﯿزی ﻣﻪراﻏﻪ‪ ،‬ﺟ‪‬ﮕﻪی‬ ‫ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ زهردهﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻟﻪم ﻻﺷﻪوه هﻪﻧ‪‬ﺗﺮ ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪو ﺑﺎوهڕهن ﮐﻪ‪ ) ،‬رهﮔﻪ (ی ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎﯾﯽ‬ ‫هﻪﻣﺎن ﺷﺎری رهﯾﯽ ﻧزﯾﮏ ﺗﺎراﻧﻪ ه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋ‪‬ﻤﻪ وای ﺑﯚ دهﭼﯿﻦ ﮐﻪ ز‪‬ﺪ و ﻣﻪ‪‬ﺒﻪﻧﺪی ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ‬ ‫زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﻟﻪ ﻧﺎوﭼﻪی ﻣﻮﮐﺮﻳﺎن و ﺷﺎری ﺳﻪردهﺷﺘﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﯾﻪ و هﻪ‪‬ﺒﻪت هﻪروهک ﻟﻪﻣﻪڕ ﺋﻪو‬ ‫ﺑﯚوﭼﻮوﻧﺎﻧﻪ هی ﺳﻪرهوهش ﺑﻪ‪‬ﮕﻪﯾﻪﮐﯽ ﺑﻨﺞﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﮔﯚڕ دا ﻧﯽﯾﻪ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪش ﺋﻪو راﯾﻪ وهک ﺋﺎﯾﻪﯾﻪﮐﯽ‬

‫ﺑ‪ ‬ﺋﻪﻣﻼ و ﺋﻪوﻻ و هﻪرهدروﺳﺖ ﻧﺎه‪‬ﻨﯿﻨﻪ ه ﺑﻪرﺑﺎس‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو ﺑﯚﭼﻮون و ﺋﺎﺳﻪوارهﮐﺎﻧﯽ ه‪‬ﻧﻮوآ‪‬ﯾﯽ‬ ‫و ﺑﻪراوردﮐﺮدﻧﯿﺎن‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ دهﺑﺎﺗﻪ ﺳﻪر ﺋﻪو ﺑﺎوهڕه‪.‬‬

‫ﭘﺮۆﻓﯿﺴﯚر ﻣﺤﻪﻣﻪد ﺋﻪﻣﯿﻦ زهﮐﯽ ﻟﻪﺳﻪرﺋﻪو راﯾﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﭼﻪﻗﺎﻧﺪووه ﮐﻪ‪ ،‬ﺋﯿﺘﺮ ﺟ‪‬ﯽ هﯿﭻ ﮔﻮﻣﺎﻧ‪‬ﮏ ﻧﯿﯿﻪ ﮐﻪ‬ ‫زهردهﺷﺖ ﻟﻪ ﺑﺎﮐﻮوری ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﯾﻪک ﭘ‪‬ﯿﻨﺎوهﺗﻪ ﻣﻪﯾﺪاﻧﯽ ژﻳﺎن ﮐﻪ ﺋﻪوڕۆ ﺑﻪ ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﯾﯽ ﻣﻮﮐﺮی دهﻧﺎﺳﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﺋﻪو‬ ‫ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﯾﻪش ﻧﺰﻳﻜﺘﺮﻳﻦ زاراوهﯾﻪ ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﺮاوهﮐﺎﻧﯽ زهﻧﺪ و ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ‪ ،‬واﺗﻪ دهﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑ‪‬ﯿﻦ ﻟﻪﺑﻨﻪ هڕهﺗﺪا زاراوهی‬ ‫آﻮردی ﻣﻮﮐﺮی‪ .‬هﻪ‪‬ﺒﻪت ﺋﻪو ﺑﯿﺮوراﯾﻪ ﻟﻪﻻﯾﻪن هﻮارت ) ‪ ( Huwart‬و دارﻣﺴﺘﺘﺮ و ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ ﮐﺎری زۆر‬ ‫ﻟﻪﺳﻪر ﮐﺮاوه‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮏ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺋﻪو دهرهﻧﺠﺎﻣﻪ ﮔﻪﯾﺸﺘﻮون ﮐﻪ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎی زهردهﺳﺖ ﺑﻪزﻣﺎﻧﯽ ﻣﺎدی و ﮐﻮردﯾﯽ‬ ‫ﺋﻪوڕۆ ﺋﻪﻧﻮوﺳﺮاوه‪) .‬ﭘﺮۆﻓﻴﺴﯚر ﻣﺤﻪﻣﻪد ﺋﻪﻣﻴﻦ زهﮐﯽ ﺑﻪگ‪ -‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪،‬ﺣﺒﻴﺐ اﻟﻠﻪ ﺗﺎﺑﺎن ‪،‬ﮐﻮرد و ﮐﻮردﺳﺘﺎن(‪.‬‬

‫راﺳﺘﯿﻪﮐﻪی ﺋﻪوهﯾﻪ ﮐﻪ‪ ،‬ﭘ‪‬اﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ دهﭬﻪری ﺳﻪردهﺷﺖ ﺑﻪ ﺗ‪‬ﮑ‪‬اﯾﯽ هﻪر ﻟﻪ ﮐﯚﻧﻪ هوه ﻟﻪﺳﻪر‬ ‫ﺋﻪو راﯾﻪ ﺳﻮورن ﮐﻪ ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﻪوه ﺷﺎری ﺳﻪردهﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺑﻪﺷﯽ ﮐﯚﻧﯽ ﺋﻪو ﺷﺎره ﯾﺎ ﺧﻮد‬ ‫ﻧ‪‬زهڕۆ»ﻧﺎوی آﭽﯽ زەردەﺷﺖ ﯾﺎ ﺧﻮد ﯾﻪآ‪ ‬ﻟﻪ ﺳﻪردارە ﺑﻪﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﻪآﺎﻧﯽ زەردەﺷﺖ«‪ ،‬هﻪر ﻟﻪ‬ ‫زهردهﺷﺘﻪوه وهرﮔﯿﺮاوه و وﺷﻪی ﺳﻪردهﺷﺖ ﺑﻪ در‪‬ﮋاﯾﯽ ﮐﺎت ﺑﮕﯚڕ ﮐﺮاوی زهردهﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﯽ‬ ‫دﯾﮑﻪﺷﻪوه‪ ،‬و‪‬ﺗﯽ ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ زهردهﺷﺘﯽ ﭘ‪‬ﻐﻪﻣﺒﻪره؛ دﯾﺎره ﻟﻪ رووی زﻣﺎﻧﻪ هواﻧﯿﺸﻪوه‪ ،‬ﺋﻪوه‬ ‫ﻣﺴﯚﮔﻪره ﮐﻪ زۆرﺑﻪی هﻪره زۆری وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚن‪ ،‬ﮔﯚڕاﻧﯿﺎن ﺑﻪﺳﻪردا هﺎﺗﻮوه‪ .‬ﺑﯚ و‪‬ﻨﻪ ه‪ ،‬وﺷﻪی"‬ ‫ﭘﻪس"ی ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎﯾﯽ ‪ ،‬ﺑﻪ ووﺷﻪی" ﭘﻪز"ی هﻪﻧﻮوﮐﻪ ﮔﯚڕدراوه‪ ،‬هﻪروههﺎ ﮔﯚڕﻧﮑﺎری و ﺟ‪‬ﮕﯚڕﮐﻪی‬ ‫ﻧ‪‬ﻮان ﭘﯿﺘﯽ ) ز ( و ) س ( دﯾﺎردهﯾﻪﮐﯽ زۆر زهﻗﻪ‪ ،‬ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧﻪ ه‪:‬‬ ‫زﯾﯿﻮ ← ﺳﯿﻢ‪ ،‬ﺋﻪزﻣﺎن ← ﺋﻪﺳﻤﺎن‪ ،‬ﭘﻪز ← ﭘﻪس‬ ‫ﺋﻪﮔﻪر ﺳﻪرداﻧ‪‬ﮑﯽ ﻧﺎوﭼﻪی ﺳﻪردهﺷﺖ و ﮔﻮﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ ﺑﮑﻪﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ رووﻧﯽ دهﺑﯿﻨﯿﻦ ﮐﻪ ﺋﺎﺳﻪواری‬ ‫ﭼﺎﺧﯽ رۆژﭘﻪرهﺳﺘﯽ و ر‪‬زﮔﺮﺗﻦ ﻟﻪ ﺋﺎﮔﺮ و رۆﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﻪ هﻪر ﺑﻪرد و ﺷﺎخ و دهﺷﺖ و دوﻧﺪی‬ ‫ﮐ‪‬ﻮ‪‬ﮑﻪوه دﯾﺎره‪ ،‬زۆرﺑﻪی هﻪره زۆری د‪‬ﮫﺎﺗﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪردهﺷﺖ ﺧﺎوهن ﻣ‪‬ﮋووﯾﻪﮐﯽ ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ هﻪرزار‬ ‫ﺳﺎ‪‬ﻪن‪ ،‬ﺧﺪه و ﺧﻮوی د‪‬ﺮﯾﻦ و ﮐﺮدهوه و رهوﺷﺘﯽ ﺷﻮ‪‬ﻦ هﻪ‪‬ﮕﺮﺗﻮو‪ ،‬هﻪﻧﻮوﮐﻪش ﺑﻪزهﻗﯽ وهﺑﻪر ﭼﺎو‬ ‫دهﮐﻪو‪‬ﺖ و ﺑﺎوی هﻪﯾﻪ ﺋﻪﮔﻪرﭼﯽ ﺧ‪‬ﻚ ﺑﯚ ﺧﯚﺷﯿﺎن ﺋﺎﮔﺎدارﯾ‪‬آﯽ ﺋ‪‬وﺗﯚﯾﺎن ﺑ‪‬ﺳ‪‬ردا ﻧﻪ هﺑ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺎوهﯾﻪک ﻟﻪﻣﻪوﺑﻪر‪ ،‬ﻟﻪ ﺷﺎروﭼﮑﻪی رهﺑﻪت ) رهﭘﻪت‪ ،‬رهﭘﻪﺗﻮﯾﻦ‪ ،‬رهﭘﯿﺘﻮﯾﻦ و ‪ ( ...‬ﺳﻪر ﺑﻪ ﺷﺎری‬ ‫ﺳﻪردهﺷﺖ و ﻣﻮﮐﺮﯾﺎن ﺗﻪﭘﯚﻟﮑﻪﯾﻪک دۆزراوهﺗﻪوه ﮐﻪ دهﮔﻮﺗﺮێ ﭘﺎﯾﺘﻪﺧﺘﯽ ﻣﺎﻧﺎﯾﻪﮐﺎن ﯾﺎ ﺧﻮد هﻪﻣﺎن‬ ‫ﻣﻮﺳﺎﺳﯿﺮ ) ﻣزازﯾﺮ ( ﺑﻪ واﺗﺎی ﺷﺎری ﺧﻮای ﺧﯚر ﻟﻪ ﻗﻪ‪‬ﻪم دهدر‪‬ﺖ؛ ﻟﻪ رووی ﺋﺎﺳﻪواره دۆزراوهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﻪو ﺷﺎره ﮐﯚﻧﻪ ر‪‬زﮔﺮﺗﻦ ﻟﻪ رۆژ‪ ،‬رووﻧﺎﮐﯽ و ﺋﺎﮔﺮ ﻣﺴﯚﮔﻪره‪ ،‬ﮐﻪ واﯾﻪ ﻟﻪ ﺑﺎری زاﻧﺴﺘﯽ ﻣ‪‬ﮋووﻧﺎﺳﯽ و‬ ‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻨﺎﺳﯽ و زﻣﺎﻧﻨﺎﺳﯿﻪوه‪ ،‬رهواﯾﻪ ﺋﻪو »ﮔﺮﯾﻤﺎﻧﻪ هﯾﻪ« ﮐﻪ زۆر ﻟﻪ راﺳﺘﯽ ﻧزﯾﮑﻪ‪ ،‬دهرﺑﺒ‪‬ﯾﻦ ﮐﻪ‬ ‫و‪‬ﺪەﭼ‪‬ﺖ‪ " ،‬ﺳﻪردهﺷﺖ " ز‪‬ﺪی ﻟﻪ داﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ زهردهﺷﺘﯽ ﭘ‪‬ﻐ‪‬ﻣﺒ‪‬ر ﺑ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﯚ ﭘﺘﻪوﮐﺮدﻧﯽ ﺋﻪو ﺑﺎوهڕه‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ دهزاﻧﯿﻦ‪ ،‬زۆر ﺑﻪ ﮐﻮرﺗﯽ ﺋﻪم ﺧﺎ‪‬ﻧﻪ ه وهﺑﻪر ﭼﺎو ﺑﺨﻪﯾﻦ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﺋﺎﺳﻪواروﺷﻮ‪‬ﻨﻪ هوارە ﮐﯚﻧﻪ هﮐﺎن‪ ،‬ﺋﺎﮔﺮﺧﺎﻧﻪ هﮐﺎن‪ ،‬زﻣﺎن و ﮐﻮﻟﺘﻮور‪ ،‬ﻧﺎوی رووﺑﺎر و ﭼﯿﺎ و‬ ‫ﺷﺎﺧﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺋﻪﺷﮑﻪﻓﺖ و دۆ‪‬ﻪﮐﺎن و هﻪروههﺎ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﺑﯚﭼﻮون و داب و ﻧﻪ هرﯾﺘﯽ ﺋﻪو ﻧﺎوﭼﻪی‬ ‫ﺋ‪‬ﻤﻪ ﻟﻪو ﺑﺎوهڕه ﻧزﯾﮏ دهﮐﺎﺗﻪوه‪ .‬زﻧﺠﯿﺮهﭼﯿﺎﮐﺎﻧﯽ ﻗﻪﻧﺪﯾﻞ و ﺋﻪﺷﮑﻪﻓﺖ و ﺋﺎﮔﺮﺧﺎﻧﻪ هﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﻻن‬ ‫ﻟﻪم ﺑﺎرەو ﺑ‪ ‬و‪‬ﻨﻪ هن‪،‬ﺳﻮ‪‬ﻨﺪﺧﻮاردن ﺑﻪ رۆژ‪ ،‬ﺧﯚر و ﺗﯿﺸﮏ ﻟﻪم ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﯾﻪ ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ زۆر ﺋﺎﺳﺎﯾﯿﻪ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬و‪‬ای ﻧﺎوی ﺳﻪردهﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺎوی زۆرﺑﻪی هﻪره زۆری ﮔﻮﻧﺪ و دﯾﻤﺎﻧﻪ هﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪم ﺷﺎره ﻧﯿﺸﺎﻧﺪهری‬ ‫ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﻪﮐﯽ زۆر ﻗﻮوڵ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻪردهﻣﯽ ﺋﻪﺷﻮو زهردهﺷﺖ و ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ زهردهﺷﺘﯽﯾﻪوه دەﻧﺮﺧ‪‬ﻨﺪر‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫هﯚرﻣزاوێ ) هﯚرﻣزدﮔﺎن‪ ،‬هﯚر‪ ،‬هﻪور‪ ،‬ﻣزوگ‪ ،‬ﻣزﮔﺖ‪ ،‬ﻣزﮔﻪوت‪ ،‬ﺋﻪهﻮرﻣﻪزدا‪ ،‬ﺋﻪورﻣزد‪ ،‬هﻮرﻣزد (‪،‬‬ ‫رهﺑﻪت ) رهﭘﯿﺘﻮﯾﻦ (‪ ،‬ﻣﺎرهﻏﺎن ) ﻣﺎڕهﮔﻪ‪ ،‬ﻣﻪڕهﻏﻪ‪ ،‬ﻣﺎڕﮔﻪﮐﺎن‪ ،‬ﻣ‪‬ﻏﻪﮐﺎن‪ ،‬ﻣ‪‬ﮔﻪﮐﺎن و ‪ ،( ...‬ﻣﻪزﻧﺎوێ‬ ‫) ﻣﻪزﻧﺎوا‪ ،‬ﻣﻪزن ﺋﺎوا و ‪ ،( ...‬ﺋﺎﻻن ) ﺋﺎران‪ ،‬ﺋﺎراﻧﯽ(‪ ،‬ﺋﻪﺷﮑﺎن‪ ،‬ﺋﻪﺳﭙﻪﻣ‪‬زه‪ ،‬ﮐﺎژان‪ ،‬ﺑ‪‬ﺸﺎﺳﭗ‪،‬‬ ‫هﻪﻧﺪاوێ‪ ،‬ﻗﻪ‪‬ﺗﺎﺳﯿﺎن‪ ،‬ﮔﺎﮐﻮژان‪ ،‬وهردێ‪ ،‬ﺳﻨﺠﻮێ‪ ،‬ز‪‬ﻮه‪ ،‬ﮔ‪‬ﻜﻪﻧﮓ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻜﺘﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﺳﺘﺎن‪ ،‬د‪‬ﮕﻪ‪ ،‬ﺑﺮﯾﺘﻪ‪،‬‬ ‫ﺳﻮﺳﺘﺎن‪ ،‬وەرﮔ‪ ‬و‪...‬‬

‫ﺑﻪوﭘ‪‬ﯿﻪ ﻗﺴﻪﯾﻪآﯽ ﮔﻪزاﻓﻪﻣﺎن ﻧﻪ هآﺮدووه ﺋﻪﮔﻪر ﺑ‪‬ﯿﻦ‪ :‬دوور ﻧﯿﯿﻪ ﮐﻪ وادهدهرﮐﻪو‪‬ﺖ‪،‬‬ ‫ﺳﻪردهﺷﺖ هﻪر ﺋﻪو ز‪‬ﺪ و ﻣﻪ‪‬ﺒﻪﻧﺪی ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ زهردهﺷﺖ و ﭼﯚﻣﯽ ''ﮐﻪ‪‬ﻮێ'' ش‪ ،‬هﻪر ﺋﻪو‬ ‫رووﺑﺎری ''داﺋﯿﺘﯽ'' ﺑ‪‬ﺖ !‬ ‫زۆرﺑﻪی ﻣ‪‬ﮋووزان و رۆژهﻪ‪‬ﺗﻨﺎﺳﻪﮐﺎن‪،‬ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪو ﺑﺎوهره آﯚآﻦ آﻪ ﺋﻮﺷﻮو زەردەﺷﺖ ﻟﻪ‬ ‫ﺳﺎ‪‬ﯽ)‪ (١٠٨٠‬ی زاﯾﻨﯿﯽ ﭘ‪‬ﯿﻨﺎوهﺗﻪ ﮔﯚڕهﭘﺎﻧﯽ ژﻳﺎﻧﻪ هوه‪ .‬ﺋﻪوهش ﻗﺴﻪی ﻟﻪﺳﻪر ﻧﯿﯿﻪ ﮐﻪ ﮔﺎﺗﺎآﺎﻧﯽ‬ ‫زەردەﺷﺖ ) ﺑﻪ واﺗﺎی ﺳﺮوودە ﭘﻴﺮۆزهآﺎن( ﻳﺎ ﺧﻮد ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ‪ ،‬ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻤﻪﻧﺪﯾﯿﻪﮐﯽ ﭘﺘﻪو و زۆر ﻗﻮو‪‬ﯽ ﺑﻪ‬ ‫ژﯾﺎﻧﯽ ﻣﺮۆﭬﯽ ﺋﺎرﯾﺎﯾﯽ و آﻮرد هﻪﺑﻮوە‪ ،‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﺋﻪو ﭘﻪرﺗﯚﮐﻪ ﭘﻴﺮۆزە ﺑﻪزﻣﺎﻧﯽ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎﯾﯽ واﺗﻪ‬ ‫آﻮردی آﯚن ﻧﻮوﺳﺮاوە‪) .‬ﻣﯿﻨﯚڕﺳﻜﯽ‪-‬ه‪‬ﺮﺗﺴﻔ‪‬ﺪ‪ ،‬ﭘﻮرداوود‪ ،‬دارﻣﺴﺘﺘﺮ و ‪ ....‬ﻟﻪو ﺑﺎوەڕەداﺑﻮون(‪.‬‬

‫وﺷﻪی زهردهﺷﺖ و واﺗﺎﮐﻪی‬

‫وەك ﮔﺸﺖ دﯾﺎردەآﺎﻧﯽ ﭘ‪‬ﻮەﻧﺪﯾﺪار ﺑﻪوﺳﻪردهﻣﻪ‪ ،‬ﻟﻪﻣﻪڕ واﺗﺎی زهردهﺷﺖ ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯽ و‬ ‫ڕاﺑﯚﭼﻮوﻧ‪‬ﮑﯽ هﺎوﺑﻪش و و‪‬ﮑﭽﻮو ﻟﻪ ﺋﺎرادا ﻧﯿﯿﻪ‪.‬‬ ‫زهردهﺷﺖ ﺑﻨﺎﻏﻪداڕ‪‬ﮋی ﺑ‪‬ﮫﺪﯾﻨﯽ ) ﺑﺎدﯾﻨﯽ ( ﯾﺎ ﺧﻮد دﯾﻨﯽ زهردهﺷﺘﯽ ﻟﻪ زاراوهی ﭘﻪهﻠﻪوی و‬ ‫ﻓﺎرﺳﯽ ﻧﻮ‪‬ﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﯚرﮔﻪﻟﯽ ﺟﯿﺎواز هﺎﺗﻮوه‪ ،‬ﺑﻪ واﺗﺎﯾﻪﮐﯽﺗﺮ هﻪر ﮐﻪس و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ‬ ‫دﯾﺎﻟ‪‬ﮑﺘﯽ ﻧﺎوﭼﻪی ﺧﯚی‪ ،‬ﺋﻪم ووﺷﻪﯾﻪی ﮐﺮک ﮐﺮدووه‪ ،‬وهﮐﻮو ) زهردهﺷﺖ‪ ،‬زهرﺗﻪﺷﺖ‪ ،‬زهرﺗﯚﺷﺖ‪،‬‬ ‫زهرﺗﯚﺷﺘﻪر‪ ،‬زهرﺗﯚﺷﺘﺮا‪ ،‬زرادهه‪‬ﺸﺖ‪ ،‬زهردﺗﻮﺷﺖ و ‪ ) .( ...‬ﻓﺮهﻨﮓ‪ ،‬واژههﺎی اوﺳﺘﺎﯾﯽ‪ ،‬اﺣﺴﺎن‬ ‫ﺑﮫﺮاﻣﯽ – ﺟﻠﺪ ‪ – ٢‬ص ‪( ٥٧٨‬‬ ‫هﻪروههﺎ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﯾﯚﻧﺎﻧﯿﯿﻪﮐﺎن ﺑﻪ »زاﺑﺮﺗﺎس«و»ﺋﺎﻣﻮوﺳﻮﺗﺲ« ﻧﺎوی ه‪‬ﻨﺮاوه‪.‬‬ ‫ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﮏ ده‪‬ﻦ‪ ) :‬زهرﺗﮫﻮﺷﺘﺮا ( ﻟﻪ ووﺷﻪی ) زهرت ( ﺑﻪ واﺗﺎی زهرد و ) هﻮﺷﺘﺮا ( ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺎی‬ ‫ﺣﻮﺷﺘﺮ‪ ،‬هﺎﺗﻮوه ﮐﻪ ﮐﯚی وﺷﻪﮐﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﺎﮐﻪی دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﺣﻮﺷﺘﺮی زهرد ﯾﺎ ﺧﻮد ﺧﺎوهﻧﯽ ﺣﻮﺷﺘﺮی زهرد‪.‬‬ ‫وﺷﻪی زهردهﺷﺖ ﻟﻪ دهﻗﻪ ﭘﯿﺮۆزهﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎدا‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻪﺷﻨﯽ زهرهﺗﻮﺷﺘﺮا ) ‪zaratusrta‬‬ ‫(وهﺑﻪرﭼﺎو دهﮐﻪو‪‬ﺖ‪ .‬دوﮐﺘﯚر ﻣﺤﻪﻣﻤﻪد ﺟﻪوادی ﻣﻪﺷﮑﻮور دهﺑ‪‬ﮋ‪‬ﺖ ))ﻧﺎوی زهردهﺷﺖ ﻟﻪ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎدا‬ ‫ﺑﻪ " زهرهﺗﻮﺷﺘﺮا" ﺑﻪ واﺗﺎی ﺧﺎوهن ﺣﻮﺷﺘﺮی زهرد‪ ،‬هﺎﺗﻮوه‪. (( .‬‬ ‫ﺋﺎزهرﮔﻮﺷﻪﺳﭗ دهﻧﻮوﺳ‪‬ﺖ‪ )) :‬ﺋﻪم ووﺷﻪﯾﻪ ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻮوه ﻟﻪ ) ﺋﻮش ( ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺎی ﺳﻮوﺗﺎﻧﺪن و) زهرد (‬ ‫ﺑﻪ واﺗﺎی ز‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﻪﮐﻪوه دهﺑﻨﻪ ه‪ ،‬رووﻧﺎﮐﯽ ﺧﻮای ﭘ‪‬ﺷﻨﮕﺪار‪. (( .‬‬ ‫ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ) هﺮﻣﻮدۆس‪ ،‬ﮔﯿﻠ‪‬ﺮ‪ ،‬راو‪‬ﯿﻨﺴﯚن‪ ،‬ﻣﺎﮐﺲ ﻣﻮﻟ‪‬ﺮ‪ ،‬ه‪‬ﯿﻨﺘﺲ‪ ،‬ﺑﺎرﺗﻮﻟﻮﻣﻪ‪ ،‬ﺟﻪﻻﻟﻪددﯾﻦ‬ ‫ﺋﺎﺷﺘﯿﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭘﻮرداود و ‪ ...‬ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﻣﺎﻧﺎی وهک ﺋﻪﺳﺘ‪‬ﺮهﻧﺎس‪ ،‬ﺋﻪﺳﺘ‪‬ﺮهی ز‪‬ﯾﻦ‪ ،‬ﺣﻮﺷﺘﺮی ﭘﯿﺮ و ﺗﻮوڕه‪،‬‬ ‫ﺳﺘﺎﯾﺸﮑﺎری ﺑﻪرز و ‪ ...‬ﺑﯚ زهردهﺷﺖ ﻟ‪‬ﮑﺪراوهﺗﻪوه‪.‬‬ ‫ﺑﻪ رای ﺋ‪‬ﻤﻪ‪ ،‬دهﺳﺘﻪواژهی ) زهرەﺗﻮﺷﺘﺮا ( ﻟﻪ دوو ووﺷﻪی ﻟ‪‬ﮑﺪراوی ) زهره ‪ -‬زهڕه ‪ -‬زهڕ – ز‪‬‬ ‫( ﺑﻪ واﺗﺎی زهرد و ﺑﺮﯾﻘﻪدار‪ ،‬وه) ﺗﻮش← ﺗﺶ – ﺗﯿﺶ – ﺗﯿﺸﮏ ( ﺑﻪ واﺗﺎی ﺑﺮوﺳﮑﻪی ﻧﻮور و ﺧﯚر‬ ‫ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻮوه‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻪرﯾﻪﮐﻪوه‪ ،‬واﺗﺎی ﺗﯿﺸﮑﯽ ز‪‬ﯾﻨﯽ ﺧﯚر‪ ،‬ﺗﯿ‪‬رۆژ‪ ،‬زهڕڕاﺗﯽ ﭘ‪‬ﺷﻨﮕﺪاری هﻪﺗﺎوی‪،‬‬ ‫ﻟ‪ ‬دهﺑ‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬ ‫رووﻧﻪ ه‪ ،‬ﻣﺎک و ﭼﺎوﮔﯽ هﻪر دوو واژهﮐﻪ‪ ،‬واﺗﻪ‪ ) ،‬زهر ( و ) ﺗﻮش ( ﺑﻪ واﺗﺎی ز‪ ‬و ﺗﯿﺸﮏ ﻟﻪ‬ ‫ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎدا هﻪر ﺑﻪو ﺷ‪‬ﻮه و ﻣﺎﻧﺎﯾﻪ هﺎﺗﻮوه و ﻟﻪ زاراوهی ﭘﻪهﻠﻪوﯾﺸﺪا ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺑﻪﺳﻪردا ﮐﻪوﺗﻮوه‪،‬‬ ‫ﺳﺎ هﻪر ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش ﮐﻮردهﮐﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻮور و ﺑﺎﮐﻮوری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬هﻪر ﺑﻪو ﺟﯚره ﻟﻪ ﺑﻮ‪‬ﮋهی رۆژهﭬﺪا ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎری دهﺑﻪن‪.‬‬ ‫ﺑﻪﭼﺎو ﺧﺸﺎﻧﺪﻧ‪‬ﮏ ﺑﻪﺳﻪر ﻻﭘﻪڕه ﻧﻮوﺳﺮاوهﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬ﺑﯚﻣﺎن دهردهﮐﻪوێ ﮐﻪ ﻧﺎزﻧﺎوی زهردهﺷﺖ‪،‬‬ ‫ﺳﭙﯿﺘﻤﺎن ﯾﺎ ﺧﻮد ﺋﻪﺳﭙﯿﺘﻤﺎن ﺑﻮوه‪ ،‬هﻪر ﮐﺎﺗ‪ ‬ﻧﺎوی ه‪‬ﻨﺮاوه‪ ،‬ﺋﻪم واژهﯾﻪش ﮐﻪ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎﯾﯿ‪ ‬ﺑﻪ دوای‬ ‫ﻧﺎوی زهردهﺷﺖ و ﭘﺎﺷﻜﯚی ﻧﺎوەآ‪ ‬هﺎﺗﻮوه‪ ،‬ﺑﻪ واﺗﺎی ﺳﭙﯽ و رهﻧﮕﯽ رووﻧﯽ ﺳﭙﯽﯾﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪﻣﯿﺶ‬ ‫واژهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻮردی ﺋﻪوڕۆیﯾﻪ‪ ،‬ﮐﻪ واﯾﻪ ﮐﯚی واژهی زهرﺗﻮﺷﺘﺮا ﺋﻪﺳﭙﯿﺘﻤﻪﯾﻪ آﻪ واﺗﺎی ﺗﯿﺸﮑﯽ‬ ‫ﭘ‪‬ﺷﻨﮕﺪاری ﺳﭙﯽ) ﺧﯚر ( دهﺑﻪﺧﺸ‪‬ﺖ‪.‬‬

‫ﭘﻪڕﺗﻮوﮐﯽ ﭘﯿﺮۆزی ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ‬

‫ﺋﻪﺷﻮو زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﺧﺎوهن ﻧﺎﻣﯿﻠﮑﻪﯾﻪﮐﯽ ﭘﯿﺮۆزه‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎوی ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ دهﻧﺎﺳﺮ‪‬ﺖ‪ .‬ووﺷﻪی ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ‬ ‫ﺑﻪ واﺗﺎی ﮐ‪‬ﻧﯚش و ﺳﺘﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺑﻨﺎﻏﻪ و ﮐﯚ‪‬ﻪﮐﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺮۆز و‪ ...‬ﻟ‪‬ﮑﺪراوهﺗﻪوه‪.‬‬ ‫ﺋﻪو ﭘ‪‬ڕاوه ﮐﻪ ﺑﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻧﺎﺳﺮاو ﺑﻪ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎﯾﯽ »ﻣﺎدی ﯾﺎ ﺧﻮد ﮐﻮردی ﮐﯚن«)‪ (٤‬ﻧﻮوﺳﺮاوه‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫راﺳﺘﯿﺪا زﻣﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ﺋﺎﮔﺮﺧﺎﻧﻪ ه و ﻣﻮوﺑﻪد و ﻣﻮﻏﻪﮐﺎﻧﯽ ﻣﺎدی ﺑﻮوه‪ ،‬ﺋﻪﻟﻔﻮوﺑ‪‬ﯿﻪﮐﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪت ﺑ‪‬‬ ‫ﺧﯚی هﻪﯾﻪ ﮐﻪ زۆرﺑﻪی ﮐﺎت ﺑﻪ ) دﯾﻦ ده ﺑﯿﺮه ( ﻧﺎود‪‬ﺮ دهﮐﺮ‪‬ﺖ‪ .‬ﻧﺎﻣﯿﻠﻜﻪی ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ ﺗ‪‬ﻧﯿﺎ آﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻜﻪ‬ ‫ﺑﻪزﻣﺎﻧﯽ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎﯾﯽ»آﻮردی آﯚن« آﻪ ﺋ‪‬ﻤﻪ ﻟﻪ ﺑﯿﺮ و ﺑﺎوەڕ و ﻓﻪرهﻪﻧﮓ و ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪ هآﺎﻧﯽ ﺑﺎب و‬ ‫ﺑﺎﭘﯿﺮاﻧﻤﺎن ﺋﺎﮔﺎدار دەآﺎﺗﻪوە و ﻟﻪم ﺑﺎرەوە زاﻧﯿﺎرﯾﻤﺎن ﭘ‪ ‬دەﺑ‪‬ﺧﺸ‪ .‬ﻣ‪‬ﺳﻌﻮودی‬ ‫ﻟ‪‬ﭘ‪‬ڕﺗﻮوﮐﯽ)ﻣﺮوج اﻟزهﺐ(دا دەﻧﻮوﺳ‪‬ﺖ‪)):‬ﻧﺎﻣﻴﻠﮑ‪‬ی ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ ﻟﻪ دوازده هﻪزار ﺑﻪرﮔﺪا‪ ،‬ﺑﻪﺋﺎوی ز‪‬‬ ‫ﻧﻮوﺳﺮاوە‪ ((.‬زﻳﺎدە ﻟﻪوەش )ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺮﻳﺮ ﻃﺒﺮی( ﮐﻪ ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﻧﯽ)‪(٣١٠‬ی ﮐﯚﭼﯽ وەﻓﺎﺗﯽ ﮐﺮدووە ﻟﻪ ﻧﺎو‬ ‫ﮐﺘ‪‬ﺒﻪ ﻣ‪‬ﮋووﯾﯿﻪﮐﻪﯾﺪاا ﺑﺎس ﻟﻪ)‪ (١٢‬هﻪزار ﺑﻪرگ ﭘﻪرﺗﯚک دەﮐﺎت ﮐﻪ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎی ﻟﻪ ﺳﻪر ﻧﻮوﺳﺮاوە‪.‬‬ ‫)ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻤﺪن و ﻓﺮهﻨﮓ اﯾﺮان ﮐﮫﻦ‪ -‬دﮐﺘﺮ هﻮﺷﻨﮓ ﻃﺎﻟﻊ(‪.‬‬ ‫ﻟﻪراﺳﺘﯿﺪا ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ ﭘﻪراوی ﻣﻪزداﯾﯿﻪ و ﭼﺎوﮔﯽ هﯿﺪاﯾﻪت و ﺳﻪرﭼﺎوەی زاﻧﯿﺎرﯾﯿﻪ‪ ،‬ﭘﻪﯾﺎﻣﯽ‬ ‫ﭼﺎآﻪﺧﻮازی و ﭼﺎآﻜﺮدن و راﺳﺘﻜﺮدﻧﻪ هوهی ﺑﻨﻪ هﻣﺎ ﺳﻪرهﮐﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ زەردەﺷﺖ ﻟﻪم‬ ‫ﭘﻪرﺗﯚﮐﻪدا ﺋﺎراﺳﺘﻪی ﻣﺮۆڤ آﺮاون‪.‬‬ ‫)رﺿﺎ ﻣﺮادی ﻏﯿﺎث آﺑﺎدی( ﻟﻪ ﭘﻪرﺗﯚﮐﯽ »ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎی ﮐﯚن«دا ﺋﺎوهﺎ دهﻧﻮوﺳ‪‬ﺖ‪ )) :‬ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ ﻟﻪ ﺳ‪‬‬ ‫ﺑﻪش ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻮوه‪ .‬ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎی ﮐﯚن ﮐﻪ دهﮔﻪڕ‪‬ﺘﻪوه ﺑﯚ ﭼﺎﺧﯽ ﭘ‪‬ﺶ زهردهﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﺷﯽ دووهﻪﻣﯽ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ‪‬ﺘﯽﯾﻪ ﻟﻪ » ﮔﺎﺗﺎﮐﺎن‪ ،‬ﮔﺎهﻪﮐﺎن‪ ،‬ﮔﺎﺳﻪﮐﺎن «‪ ،‬ﻟﻪ راﺳﺘﯿﺪا ﺳﺮوده‬ ‫ﺑ‪ ‬ﺧﻪوﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﺧﻮدی زهردهﺷﺘﻦ ﮐﻪ ﻟﻪ ﺑﺎری زﻣﺎن و ﺷ‪‬ﻮهی ﻧﻮوﺳﯿﻦ‪ ،‬ﮐﯚﻧﺘﺮﯾﻦ ﺑﻪﺷﯽ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ‬ ‫ﭘ‪‬ﮑﺪ‪‬ﻨﻦ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﺷﯽ ﺳ‪‬ﮫﻪﻣﯽ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎش‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﺎری ﮐﺎﺗﯿﻪوه‪ ،‬ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻟﻪ‪ :‬ﯾﻪﺳﻨﻪ هﮐﺎن‪ ،‬ﯾﻪﺷﺘﻪﮐﺎن‪ ،‬ﭬﯿﺴﭙﻪرد‪،‬‬ ‫ﭬ‪‬ﻧﺪﯾﺪاد و ورده ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﺸﺘﯿﺎن ﺑﻪ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎی ﻧﻮێ ﻟﻪ ﻗﻪ‪‬ﻪم دهدر‪‬ﻦ‪. (( .‬‬ ‫دارﻣﺴﺘﺮﯾﺶ هﺎودەﻧﮕ‪ ‬دەﮔ‪‬ڵ ﺋﻪو راﯾﻪ ﮐﻪ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ ﻟﻪ دوو ﺑﻪﺷﯽ ﺳﻪرهﮐﯽ‪ ،‬واﺗﻪ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎی ﮐﯚن )‬ ‫ﮐﻪ ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺶ ﺋﻪﺷﻮو زهردهﺷﺖ ﻧﻮوﺳﺮاوه ( و ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎﯾﯽ ﺳﻪردهم ﯾﺎ ﺧﻮد ﻧﻮێ » ﻣﺘﺄﺧﺮ «ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻮوه‪.‬‬ ‫ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﻪ‪ ،‬ﺗﺎﮐﻮو ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ‪ ،‬ﺗﻪﻣﻪﻧﯽ ﮐﯚﻧﺘﺮﯾﻦ ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ روون ﻧﻪ هﺑﯚﺗﻪوه‪ ،‬ﮔﻮاﯾﻪ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ‬ ‫ﻟﻪ ﺳﻪردهﻣﯽ ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﻪﮐﺎﻧﺪا )‪ (٢١‬ﻧﻪ هﺳﮏ ) ﺑ‪‬ﮔﻪ و ﺑﻪش ( ﺑﻮوه ﮐﻪ‪ ،‬ﯾﻪﮐﻪم ﺟﺎر ﺑﻪﺧﻪﺗﯽ دﯾﻦ‬ ‫دهﺑﯿﺮه‪ ،‬ﻧﻮوﺳﺮاوهﺗﻪوه‪.‬‬ ‫ﺣﻪﺳﻪن ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ دهﻧﻮوﺳ‪‬ﺖ‪ )) :‬زهردهﺷﺖ ﺧﺎوهن دوو ﭘﻪڕﺗﻮوﮐﯽ ﭘﯿﺮۆز ﺑﻮوه ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎوهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ و دﯾﻦ ﮐﻮرد ﻧﺎﺳﺮاون‪ ،‬ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ ﻟﻪﺳﻪر ﭘ‪‬ﺴﺘﯽ دوازدههﻪزار ﮔﺎﻣ‪‬ﺶ ﻧﻮوﺳﺮاوهﺗﻪوه‪. (( .‬‬ ‫ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺑﻪ‪‬ﮕﻪ ﺣﺎﺷﺎهﻪ‪‬ﻨﻪ هﮔﺮاﻧ‪‬ﮑﯽ ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽ‪ ،‬ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ دوو ﺟﺎر ﺳﻮوﺗ‪‬ﻨﺪراوه؛ ﺟﺎری ﯾﻪﮐﻪم‪،‬‬ ‫دواﺑﻪدوای داﺑ‪‬ﺳﮑﺎﻧﯽ ﺋﻪﺳﮑﻪﻧﺪهر و ﭘﺎش ورﮔ‪‬اﻧﻪ هوهی ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ ﺑﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻻﺗﯿﻦ و ﮔﻮازﺗﻨﻪ هوهی‬ ‫ﻧﻮوﺳﺨﻪﯾﻪک ﺑﯚ ﯾﯚﻧﺎن‪ ،‬ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﺋﻪﺳﮑﻪﻧﺪهرهوه ﺳﻮﺗ‪‬ﻨﺮاوه و ﺟﺎری دووهﻪم‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﺎﺗﯽ ﭘﻪﻻﻣﺎر و‬ ‫راوهدووﻧﺎﻧﯽ ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ و ه‪‬ﺮﺷﯽ ﺳﻪرﺑﺎزی ﻋﻪڕهﺑﻪﮐﺎن و دواﯾﺶ ﻣﻪﻏﻮﻟﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺳﻮﺗ‪‬ﻨﺪراوه و‬ ‫زۆرﺑﻪی ﻧﻪ هﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ ﻟﻪﺑﻪﯾﻦ ﭼﻮون‪ .‬ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧﻪ ه ﻟﻪ واﻧﻪ ه دهﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺋﺎﻣﺎژه ﺑﻪ ﻧﻪ هﺳﮑﯽ‬ ‫ﭘ‪‬ﻨﺠﻪم و هﺎدوﺧﺖ ﻧﻪ هﺳﮏ ) ﺑﯿﺴﺘﻪﻣﯿﻦ ﺑﻪش ( و ‪ ...‬ﺑﮑﻪﯾﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻪوﺗﺎون‪) .‬زردﺷﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﯾﺮان‬ ‫ﺑﺎﺳﺘﺎن‪-‬هﺎﺷﻢ رﺿﯽ(‬ ‫ژﯾﺎن‪ ،‬رهوﺷﺖ و ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪ هﮐﺎﻧﯽ زهردهﺷﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻮ‪‬ﺮهی دهﻗﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ و ﻧﻮوﺳﺮاوهی زهردهﺷﺘﯿﻪﮐﺎن‪ ،‬زهردهﺷﺖ ﻟﻪ ﺧ‪‬زاﻧ‪‬ﮑﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪار‬ ‫و ﺧﺎوهن ﮐﺸﺖ و ﮐﺎڵ ) ﺑﻪ وﺗﻪﯾﻪک ﻓﻪرﻣﺎﻧ‪‬هوا ( ﻟﻪ داﯾﮑﺒﻮوه‪.‬‬

‫زهردهﺷﺖ ﻓﻪﯾﻠﻪﺳﻮوف و ﭘ‪‬ﻐﻪﻣﺒﻪر‪‬ﮑﯽ ﺑﻪ رهﮔﻪز ﮐﻮردی‪ ،‬هﯚز و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻟﻪ و‪‬ﺗﯽ‬ ‫ﻣ‪‬ﺪﯾﺎ ) ﻣﻮﮐﺮﯾﺎن و رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ( ﺳﻪری هﻪ‪‬ﺪاوه و ﻧﯿﺸﺘﻪﺟ‪‬ﯽ ﮔﻮﻧﺪی ) رهﮔﻪ (‪ ،‬ﻟﻪ ﻟ‪‬ﻮاری‬ ‫ﭼﯚﻣﯽ داﺋﯿﻨﯽ ﺑﻮوه‪.‬‬ ‫زهردهﺷﺘﯿﻪﮐﺎن ﺗﺎﺳﯽ و هﻪﺷﺖ ﭘﺸﺖ‪ ،‬ﻧﺎوی ﺑﺎب و ﺑﺎﭘﯿﺮی زهردهﺷﺘﯿﺎن ﺷﯿﮑﺮدۆﺗﻪوه و ﺑﻨ‪‬ﭼ‪‬ﮐ‪‬ی‬ ‫دەﮔ‪‬ڕو‪‬ﺘ‪‬وەﺳ‪‬ر ﻣ‪‬ﻧﻮوﭼ‪‬ﮫﺮی ﭘ‪‬ﺸﺪادی ﮐ‪ ‬ﻟ‪ ‬ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎدا ﻧﺎوی ه‪‬ﻨﺮاوە‪.‬‬ ‫ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﻣﻪردوخ‪ ،‬ﻧﺎوی ﻧﯚ ﮐﻪس ﻟﻪ ﺑﻪرهی ﺋﻪﺷﻮ زهردهﺷﺖ ﺑﻪو ﺟﯚره دهزاﻧ‪‬ﺖ‪ )) :‬زهردهﺷﺖ‪،‬‬ ‫ﮐﻮڕی ﭘ‪‬ﺮﺳﭗ‪ ،‬ﮐﻮڕی ﮐﯿﺪا‪ ،‬ﮐﻮڕی ﺋﺎرﯾﺎک‪ ،‬ﮐﻮڕی ﺋﺎﮔﻪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻮڕی ﺋﺎﮔﯿﺮ‪ ،‬ﮐﻮڕی ﻣﺎﻣﯿﺮ‪ ،‬ﮐﻮڕی هﻪرزﯾﺎن‪،‬‬ ‫ﮐﻮڕی ﺋﻪﺳﭙﯿﺘﻤﺎﻧﻪ ه‪) . (( .‬ﻣ‪‬ﮋووی آﻮرد و آﻮردﺳﺘﺎن‪،‬ﻣﺤ‪‬ﻣﻤ‪‬د ﻣ‪‬ردۆﺧﯽ‬ ‫آﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ‪،‬وەرﮔ‪‬اﻧﯽ‪،‬ﻣﺤ‪‬ﻣﻤ‪‬د ﺳ‪‬ﻋﯿﺪ(‬ ‫ﻟﻪ هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﺑﻪ‪‬ﮕﻪیﺗﺮدا دهﮔﻮﺗﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻧﺎوی ﺑﺎوﮐﯽ‪ ،‬ﭘﻮروﺷﺴﭙﻪ و داﯾﮑﯽ دوﻏزووا و ﺑﺎﭘﯿﺮه‬ ‫ﮔﻪورهرهی هﯿﭽﻪﺳﺘﭙﻪ ﺑﻮوه‪ .‬ﯾ‪‬آ‪ ‬ﻟ‪ ‬ﮔﺮﯾﻨﮕﺘﺮﯾﻦ ﺳ‪‬رﭼﺎوەی ﭘ‪‬هﻠ‪‬وی ﻟ‪‬ﻣ‪‬ڕ زەردەﺷﺖ و ﺷﺮۆﭬ‪‬ی‬ ‫ژﯾﺎﻧﯽ ﺋ‪‬و ﻣ‪‬زﻧ‪ ‬دوو ﻧﺎﻣﯿﻠﻜ‪‬ی "دﯾﻦ آﻮرد"و"زات ﺋ‪‬ﺳﭙ‪‬رم" دەﻧﺮﺧ‪‬ﻨﺪر‪‬ﻦ‪ ،‬ه‪‬روەهﺎ ﻟﻪﻧﺎو‬ ‫دهﻗﻪﮐﺎﻧﯽ ﻓﻪرﮔﻪردی ﻧﯚزدههﻪم‪ ،‬ﻟﻪﻣﻪڕ رهوﺷﺖ و ژﯾﺎن و ﺟﯿﮫﺎﻧﺒﯿﻨﯽ زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﺷﯿﮑﺎری و‬ ‫ﻟ‪‬ﺪوان هﺎﺗﯚﺗﻪ ﺋﺎراوه‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﺧﺎ‪‬ﯽ ) ‪( ٤٦‬ی دﯾﻦﮐﻮرددا هﺎﺗﻮوه ﮐﻪ )) ﭘ‪‬ﺶ هﻪ‪‬ﺒﮋاردﻧﯽ زهردهﺷﺖ ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا‪،‬‬ ‫ﺑﯚ ﭘ‪‬ﻐﻪﻣﺒﻪری‪ ،‬ﺋﻪو ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻤﻪﻧﺪی و ﺧﺴﻮوﺳﯿﺎﺗﻪی ﻟ‪ ‬وهدهر ﮐﻪوﺗﻮوه؛ ﺗ‪‬واﻧﯿﻦ و ﺋﻪﻧﺪ‪‬ﺸﻪی‬ ‫زهردهﺷﺖ ﺑﻪرﻓﺮاواﻧﺘﺮ ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﺟﯿﮫﺎن ﺑﻮو؛ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﺑﻪرزﺗﺮ و ﺑﺎ‪‬ﺗﺮ ﻟﻪ هﻪر ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺋﻪو ﺟﯿﮫﺎﻧﻪ‬ ‫ه‪ ،‬ﺋﺎوز و ﺋ‪‬ﻗ‪‬ﯽ ﺑﻮوه ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ ﺋﻪو زهﯾﻨﻪ ه‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪی هﻪ‪‬ﺴﻪﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ ﮔﺸﺖ ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ‬ ‫هﻪﺑﻮوه و ﺷﯽ ﮐﺮدۆﺗﻪوه؛ ﺣﺎﻓزهﯾﻪﮐﯽ ﺑﻮو ﮐﻪ ﺑﻪ وزهی ﺋﻪو‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ وهردهﮔﺮت؛ ﺧﺎوهن ﺋﺎوز‬ ‫و ﺋﻪﻗ‪‬ﮏ ﺑﻮوه ﮐﻪ ﺑﻪ هﺎرﯾﮑﺎری و ﺳﻮود وهرﮔﺮﺗﻦ ﻟﻪوی‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﻣﻪﺳﻪﻟﻪﯾﻪﮐﯽ روون دهﮐﺮدهوه و‬ ‫ﺗﻮاﻧﺎی ﺗﻪﺷﺨﯿﺲ و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪ هوهی ﭘ‪ ‬دهﺑﻪﺧﺸﯽ؛ ﺗﺎﺳﻪﯾﻪﮐﯽ زۆری ﺑﯚ ﭘﺎر‪‬زﮔﺎری و ﭘﺎرﺳﺎﯾﯽ‬ ‫هﻪﺑﻮوه و ‪ ) .(( ...‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺻﺪر اﺳﻼم – اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﯿﺎم ﻧﻮر (‬ ‫ﺑﻪ وﺗﻪی ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪ ه ﭘﯿﺮۆزهﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ زهردهﺷﺘﯽ‪ ،‬ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ زهردهﺷﺖ هﻪر ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه‬ ‫راﯾﺎﻧﮕﻪﯾﺎﻧﺪﺑﻮو‪ ،‬ﺳ‪ ‬رۆژ ﺑﻪر ﻟﻪ داﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎزﻧﻪ هﯾﻪک ﻟﻪ ﻧﻮور‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮوﺑﻪرهی ﭘﻮرووﺷﻪ ﺳﭙﯽ‬ ‫ﮔﺮﺗﻪ ﺑﻪر‪ ،‬ﺑﻪ ﺷ‪‬ﻮهﯾﻪک ﮐﻪ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﮔﻮﻧﺪی ) راﮔﺎ ( ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ د‪‬ﯿﻪﮐﻪ ﺋﺎﮔﺮی ﺗ‪‬ﺒﻪر ﺑﻮوه و‬ ‫ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ ﭼﻮون و ﺑﯿﻨﯿﺎن‪ ،‬هﯿﭻ ﺟ‪‬ﮕﻪﯾﻪک ﻟﻪ ﮔﻮﻧﺪهﮐﻪ ﺋﺎﮔﺮی ﺗ‪‬ﺒﻪر ﻧﻪ هﺑﻮوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو‪ ،‬ﺑ‪‬ﺴﻪی‬ ‫روﻧﺎآﯽ ﺋﺎﮔﺮ‪ ،‬ه‪‬ﻤﺎی ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ ﻣﺮۆﭬ‪‬ﮑﯽ ﺑﺎﺷﮑﯚﯾﻪ‪ ) .‬وﺟﺮﮐﺮد دﯾﻨﯽ – ﺧﺎ‪‬ﯽ ‪. ( ٥‬‬ ‫زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﮐﺎﺗﯽ ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ ﭘ‪‬ﺪهﮐﻪﻧ‪ ،‬ﺳﻪرڕای ﺋﻪوه‪ ،‬ﺳﺮوﺷﺘﯿﺶ ﺑﻪ ﻟﻪ داﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ ﺷﺎرﻣﺎن‬ ‫ﺑﻮوه‪ ،‬ﻟﻪ ﻧﺎوﻗﻪدی ﺋﺎﮔﺮﯾﺎن هﺎوﯾﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﺎﮔﺮ ﺋﻪوی ﻧﻪ هﺳﻮوﺗﺎﻧﺪ‪ ) .‬وﺟﺮﮐﺮد دﯾﻨﯽ – ﺧﺎ‪‬ﯽ ‪،( ٥‬‬ ‫ﻟﻪﺳﻪڕ ﭼﻪﻗﯽ ڕ‪‬ﯽ ﺋﺎژه‪‬ﯽ وهک‪ ،‬ﮔﺎﻣ‪‬ﺶ و ﺋﻪﺳﭙﯿﺎن ﺑﻪ ﺟ‪ ‬ه‪‬ﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م زهردهﺷﺘﯿﺎن ﻟﻪ ﻣﺮدن و‬ ‫ه‪‬زهﺧﺮاﭘﻪﮐﺎن ﭘﺎرازﺗﻮوه‪ ،‬ﻟﻪﻧﺎو ﮐﻮﻧﻪ ه ﮔﻮرﮔ‪‬ﮑﯽ ﺑﺮﺳﯽ و ﺑ‪‬ﭽﻮه ﮐﻮژراوهﯾﺎن داﻧﺎ‪ ،‬ﺑﻪو هﯿﻮاﯾﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﻟﻪت و ﭘﻪت ﺑﮑﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺑﻪ ﺧﯚﺷﯿﯿﻪوه ﻟﻪ ﻻﯾﻪن د‪‬ﻪ ﮔﻮرﮔﻪﮐﻪ ﭘﺎر‪‬زﮔﺎری ﻟ‪‬ﮑﺮا‪ ،‬ﺑﻪ ﺑ‪ ‬ﮔﻪﻣﯽ و‬ ‫هﯿﭻ ﺋﺎﻣﺮاز‪‬ﮏ‪ ،‬ﻟﻪ رووﺑﺎری داﺋﯿﯿﺘﯽ ﭘﻪڕﯾﻮهﺗﻪوه‪ ) .‬وﺟﺮﮐﺮد دﯾﻨﯽ – ﺧﺎ‪‬ﯽ ‪.( ٥‬‬ ‫ﺋﻪﺷﻮ زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﻟﻪ آ‪‬ﻻﻟ‪‬ی ﻻوەﺗﯿﺪا» ﺣﻪوت ﺳﺎ‪‬ﻪﮔﯽ ﺗﺎ ﭘﺎزده ﺳﺎ‪‬ﻪﮔﯽ« ﻟﻪ ﻻﯾﻪن زاﻧﺎﯾﻪﮐﯽ‬ ‫هزرﭬﺎن و ﮔﻪورهﭘﯿﺎوی ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ﺋﻪو ﮐﺎﺗﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎوی ﺑﻮرزﯾﻦ‪ ،‬ﺧﻪرﯾﮑﯽ ﻓ‪‬ﺮ ﺑﻮون و وهرﮔﺮﺗﻨﯽ ﺑﻨﻪ هﻣﺎ‬ ‫ﺳﻪرهﮐﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﻨﯽ و ﺷ‪‬ﻮهی ﮐﺸﺖ و ﮐﺎڵ و ﺷ‪‬ﻮازی دهرﻣﺎن ﮐﺮدﻧﯽ ﭘزﯾﺸﮑﯽ ﺑﻮوه‪ ،‬هﻪر ﺑﯚﯾﻪش‬ ‫ﺋﻪو ﺑﻪرزه رهوﺷﺘﻪ ﻟﻪ ﺗﻪﻣﻪﻧﯽ ) ‪ ( ٢٠‬ﺳﺎ‪‬ﻪﮔﯿﺪا‪ ،‬ﺑ‪‬ﯾﺎری دا ﻟﻪ ﮔﯚﺷﻪﯾﻪﮐﯽ ﺑ‪‬ﻗ‪‬ه ﺧﻪ‪‬ﻮهت ﺑﮑﺎت و‬ ‫ﺑﯿﺮ ﺑﮑﺎﺗﻪوه‪ ،‬هﻪر ﺑﻪو ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻪش ﻣﺎ‪‬ﯿﺎت و ﺧزم و ﮐﻪﺳﯽ ﺧﯚی ﺑﻪ ﺟ‪ ‬ه‪‬ﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻪو هﯿﻮاﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﯚ‬ ‫رزﮔﺎرﮐﺮدﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﻪﮐﻪی ر‪‬ﮕﻪ ﭼﺎرهﯾﻪﮐﯽ ﺑﻪﺧﺘﻪوهری ﺑﺪۆز‪‬ﺘﻪوه ﭘﻪﻧﺎی ﺑﯚ ﮐ‪‬ﻮ ﺑﺮد‪.‬‬ ‫زهردهﺷﺖ ﺑﻪ ﻣﺎوهی ده ﺳﺎڵ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﭬﯚهﯚﻣﺎﻧﺎ‪ ،‬ﺑﻪرهو ر‪‬ﺒﺎزی راﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪ هی‬ ‫ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا ﯾﺎ ﺧﻮد ﺋ‪‬زدی ﺑﺎ‪ ،‬ر‪‬ﻨﻤﺎﯾﯽ و ر‪‬ﻨﻮ‪‬ﻨﯽ دهﮐﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪم ﺷ‪‬ﻮه‪ ،‬زهردهﺷﺖ ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ‬

‫ﮐﻪڕهت ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪهﻮراﻣﻮزدا و ﺷﻪش ﺋﻪﻣﺸﺎﺳﭙﻪﻧﺪ)‪ ،(٤‬دﯾﺪار دهﮐﺎت و ﻧ‪‬ﻮی ﺑﻨﻪ هﻣﺎ ﺳﻪرهﮐﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﭼﺎﮐﻪ و راﺳﺘﯽ دهﺑ‪‬ﺖ و ﺧﯚی ﺑﯚ ﮔﻪڕاﻧﻪ هوه ور‪‬ﻨﻮ‪‬ﻨﯽ ﮐﺮدﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ ﺗﻪﯾﺎر دهﮐﺎت ) زاد ﺋ‪‬ﺳﭙﻪرم‬ ‫– ﺧﺎ‪‬ﯽ ‪ . ( ٧‬ﻟﻪ ﭘﻪڕﺗﻮوﮐﯽ ﮔﺎﺗﺎﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬ﺋﺎوا هﺎﺗﻮوه )) ‪ ...‬ﺋﺎ ﺋﻪو ﺟ‪‬ﮕﻪﯾﻪی ﮐﻪ ه‪‬ز و ﺗﻮاﻧﺎم هﻪﯾﻪ‪] ،‬‬ ‫ﺧﻪ‪‬ﮏ [ ر‪‬ﻨﻮ‪‬ﻨﯽ دهﮐﻪم‪ ،‬ﺗﺎ دﯾﻦ و ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ راﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪ ه ﺑﺪۆزﻧﻪ هوه‪ ) (( .‬ﯾﻪﺳﻨﺎ ‪ – ٢٨‬ﺧﺎ‪‬ﯽ ‪. ( ٤‬‬ ‫ﭘﺎش ده ﺳﺎڵ راز و ﻧﯿﺎز ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا و ﺧﻪ‪‬ﻮهﮐ‪‬ﺸﺎن‪ ،‬ﺳﻪرﺋﻪﻧﺠﺎم ﻟﻪ ﺗﻪﻣﻪﻧﯽ ﺳﯽ ﺳﺎ‪‬ﯿﺪا‬ ‫ﺳﺮوﺷﺘﯽ ) وهﺣﯽ ( ﺑﯚ هﺎﺗﻮوه و زهردهﺷﺖ‪ ،‬وهک ﺑﻪرﺟﻪﺳﺘﻪﺗﺮﯾﻦ ﭘﻪﯾﺎﻣﮫ‪‬ﻨﻪ هری ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا و‬ ‫ﭘ‪‬ﻐﻪﻣﺒﻪری ﺧﻪ‪‬ﮑﺎﻧﯽ ﺋﺎرﯾﺎﯾﯽ ﺑﻪرهو ﺋﺎﺳﯚﯾﻪﮐﯽ روون و راﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪ ه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م دژوار‪ ،‬راﺳﭙ‪‬ﺮدرا‪ .‬ﺑ‪‬‬ ‫وردی ﻟ‪ ‬ﮔﺎهﺎن ﺋ‪‬هﻮوﻧﻮور)‪ (ahonarada gatha‬ﻟ‪ ‬ﻣ‪‬ڕ ﭼﯚﻧﻴ‪‬ﺗﯽ‪،‬راو‪‬ﮋ و وﺗﺎری‬ ‫ﺋ‪‬هﻮراﻣ‪‬زدا‪،‬ﺋ‪‬هﻮﻣ‪‬ن و ﺋ‪‬ﺷ‪ ،‬ﺳ‪‬ﺑﺎرەت ﺑ‪ ‬ه‪‬ﺒﮋاردﻧﯽ زەردەﺷﺖ ﺑ‪ ‬ﭘ‪‬ﻐ‪‬ﻣﺒ‪‬ری ﻗﺴ‪ ‬ﮐﺮاوە‪.‬‬ ‫ﺋﻪﺷﻮو زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ هﯚی ر‪‬ﻨﻤﺎﯾﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ ووﺗﺎر و ووﺗﻪی ﻧﻮێ و ﯾﻪﮐﺘﺎﭘﻪرﺳﺘﺎﻧﻪ و ﺗ‪‬ﻜﮫ‪‬ﭽﻮون‬ ‫ﻟ‪‬ﮔ‪‬ڵ ﺋ‪‬هﺮﯾﻤ‪‬ﻧﯿ‪‬آﺎن‪ ،‬ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﮐﻪوﯾﻪﮐﺎن)‪ ) (٢‬دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪران ( و ﮐﻪرﭘﻪﻧﻪ هﮐﺎن)‪ ) (٣‬ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺎﻧﯽ‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﻮوی ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ – ﮐﺎهﻨﻪ هﮐﺎن ( هﻪڕهﺷﻪی ﻟ‪ ‬دهﮐﺮ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎن و ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ﮐﯚن‪ ،‬ﺑﻪﯾﻪﮐﻪوه ﺋﻪﻧﺠﻮوﻣﻪن و داﻧﻮﺳﺘﺎﻧ‪‬ﮑﯿﺎن ﭘ‪‬ﻜﮫ‪‬ﻨﺎو و‬ ‫ﮔﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬دهﻧﮕﯿﺎن ﺑﻪ دوور ﺧﺴﺘﻨﻪ هوه و ﺷﺎرﺑﻪدهر ﮐﺮدﻧﯽ زهردهﺷﺖدا؛ ﺑﯚﯾﻪش زهردهﺷﺖ ﻟﻪ‬ ‫هﯚرهﮐﺎﻧﯽ»ﺳﺮووده آﺎﻧﯽ زەردەﺷﺘﯽ آ‪ ‬ﺑ‪ ‬ﭼ‪‬ﺷﻨﯽ ﺣ‪‬ﯾﺮاﻧ‪ ‬و هﯚرەن« ﮔﺎﺗﺎﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬ﺋﺎوهﺎ ﺳﯚز و‬ ‫ﮐﻪﺳﻪرهی ﺧﯚی دهردهﺑ‪‬ێ‪ ... )) :‬روو ﻟﻪ ﮐﺎم و‪‬ﺗﻪ ﺑﮑﻪم‪ ،‬ﺑﯚ ﮐﻮێ ﺑﭽﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐ‪ ‬ﭘﻪﻧﺎ ﺑﻪرم؟‪ ،‬زﻟﮫ‪‬ز و‬ ‫ﮐﻪﻟﻠﻪ زﻟﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺧﯚ ﻟﻪ ﻣﻦ دوور دهﮔﺮن و ﻟﻪ ﮐﻪﺳﺎﻧﯽﺗﺮﯾﺶ رازی ﻧﯿﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ه ﻟﻪ ﭘ‪‬هواﻧﯽ درۆ و‬ ‫دهﻟﻪﺳﻪش ﮐﻪ ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﺷﺎرن! ﭼﻠﯚن دهﺗﻮاﻧﻢ ﺗﯚ ﻟﻪ ﺧﯚم رازی و ﺧﯚﺷﺤﺎڵ ﮐﻪم ﺋﻪی ﻣﻪزدا‬ ‫؟ ‪) .(( ...‬زرﺗﺸﺖ‪،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن‪،‬هﺎﺷﻢ رﺿﯽ(‬ ‫هﻪر وهک ده‪‬ﻦ ﮐﻪس ﻟﻪ ﺷﺎری ﺧﯚی ﭘ‪‬ﻐﻪﻣﺒﻪر ﻧﯽﯾﻪ ! زهردهﺷﺘﯿﺶ ﻟﻪ رووی ﻧﺎﭼﺎری و ﮔﻮێ‬ ‫ﭘ‪‬ﻨﻪ هداﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ و ﮔﻮﺷﺎر و زهﺧﺘﯽ ﻣﻮﻏﻪﮐﺎن‪ ،‬ز‪‬ﺪی ﺧﯚی ﺑﻪ ﺟ‪ ‬دهه‪‬ﺖ و ﺑﻪ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ‬ ‫ﺑ‪‬ﺟ‪‬ﮫ‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺋﻪرﮐﯽ ﭘ‪‬ﺴﭙ‪‬ﺮدراوی ﺧﯚی روو دهﮐﺎﺗﻪ رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان و دهﭼ‪‬ﺘﻪ ﻻی ﮔﺸﺘﺎﺳﭗ ﺷﺎ و‬ ‫ﺑ‪‬م ﺟﯚره آﯚﭼﯽ ﺑ‪‬ﺳﻮود و ﻣ‪‬زﻧﯽ ﺧﯚی دەﺳﭙ‪‬ﺪەآﺎت‪ .‬ﯾﻪﮐﻪم ﮐﻪس ﮐﻪ ﺑﺎوهڕی ﺑﻪ زهردهﺷﺖ‬ ‫ه‪‬ﻨﺎوه‪ ،‬ﻣﺎدﯾﻮﻣﺎی ﮐﻮڕی ﻣﺎﻣﯽ ﺑﻮوه‪) .‬ﻳﺔﺳﻨﺎ‪-‬هﺎﺗﯽ‪-٥١‬ﺧﺎﺻﯽ‪(١٩‬‬ ‫) ‪ ...‬ﺋﻪی ﺋﻪهﻮرا ﻣﻪزدا‪ ،‬ﺋﻪوهﻧﺪهم ه‪‬ز ﭘ‪ ‬ﺑﺒﻪﺧﺸﻪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ه‪‬ﻤﻨﯽ و ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ داﺑﻤﻪزر‪‬ﻨﻢ‪،‬‬ ‫زو‪‬ﻢ و ﺳﺘﻪم ﺗ‪‬ﮑﺒ‪‬وﺧ‪‬ﻨﻢ و ‪( ...‬‬ ‫زهردهﺷﺖ ﺑﻪر ﻟﻪ ﮐﯚﭼﯽ‪ ،‬ﺧﻪ‪‬ﮏ و دوژﻣﻨﺎﻧﯽ ﺋﺎﮔﺎدار دهﮐﺎﺗﻪوه ﮐﻪ ) ‪ ...‬ﺋﻪی ﺋﻪو ﮐﻪﺳﺎﻧﻪ هی ﮐﻪ‬ ‫ﻟﻪ آ‪‬ﻟﻜ‪‬ﻟ‪‬ی ﺋﻪوهدان‪ ،‬وهﭼﻪی ﻣﻦ ﺑﻦﺑ‪ ‬ﺑﮑﻪن‪ ،‬ﺑﯚﺗﺎن ﻧﯽﯾﻪ ﺋﺎﺳﯿﻮ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻣﻦ ﺑﺪهن‪ ،‬ﭼﯚن ﭘﯿﻼن و‬ ‫ﻧﻪ هﯾﺎرﯾﺘﺎن‪ ،‬ﺑﯚ ﻻی ﺧﯚﺗﺎن ﺑﻪرﭘﺮچ دهدر‪‬ﺘﻪوه ‪.( ...‬‬ ‫ﮔﺸﺘﺎﺳﭗ ﮐﻪ ﺧﯚی ﻟﻪ رهﭼﻪ‪‬ﻪک و رهﮔﻪزی ﮐﻮردهﮐﺎﻧﯽ ﮐﯿﺎﻧﯽ ‪ ،‬ﯾﺎ ﺧﻮد ﻣﻮﮐﺮﯾﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺋﻪژﻣﺎر د‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﻮڕی ﻟﻮهﺮاﺳﭗ‪ ،‬ﮐﻮڕی ﺋﻪرﺟﺎن ) ﺋﻪروهن ﺷﺎ ( ﮐﻮڕی ﺋﺎﭘﯚ‪ ،‬ﮐﻮڕی ﮐﻪﯾﻘﻮﺑﺎدی ﮐﻮرده‪،‬‬ ‫ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﻣﻪردوخ وا ﺗﻪﻧﯽ ﯾﻪﮐﻪم ﻓﻪرﻣﺎﻧ‪‬هوای زﻧﺠﯿﺮهی ﮐﯿﺎﻧﯿﻪﮐﺎﻧﻪ هواﺗﻪ ﮔﺸﺘﺎﺳﭗ ﻳﺎ ه‪‬ﺸﺘﺎﺳﭗ‪،‬‬ ‫‪ ‬ﺑﻨ‪‬ﻣﺎ‪‬ی ﮐ‪‬وﻳ‪‬ﮐﺎن)ﮐﺎوﻳﺎﻧﯿ‪‬ﮐﺎن‪(kavi-‬ە‪.‬‬ ‫زهردهﺷﺖ ﭘ‪‬ﯾﺎم ﺋﺎوەری ﺑﯿﺮی ﺑﺎ‪ ‬و هزری ﺧﺎو‪‬ﻦ و راﺳﺘ‪‬ﻗﯿﻨ‪‬ی ﻗﺴ‪‬ی ﭼﺎك‪،‬ﺋ‪‬ﻧﺪ‪‬ﺸ‪‬ی ﭼﺎك و‬ ‫آﺮدەوەی ﭼﺎك ﭘﺎش ﺋﻪزﻣﻮون و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﮐﺎر و ﮐﺮدهوهی ﺳﻪرﺳﻮوڕه‪‬ﻨﻪ هرو وﺗﻮو‪‬ﮋ‪‬ﮑﯽ زۆر‪،‬‬ ‫ﺳﻪرﻧﺠﯽ ﮔﺸﺘﺎﺳﭗ و وهزﯾﺮه ﺑﻪﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﻪﮐﻪی ﺑﻪ ﻧﺎوی ﺟﺎﻣﺎﺳﭗ ﺑﯚی ﻻی ﺧﯚی رادهﮐ‪‬ﺸ‪‬ﺖ‪ ،‬ﮔﺸﺘﺎﺳﭗ‬ ‫و ﺧ‪‬زاﻧﻪ هﮐﻪی‪ ،‬ﺋﺎﯾﯿﻦ و ﺋﯚﻟﯽ ﭘﯿﺮۆزی زهردهﺷﺖ دهﺳﻪﻟﻤ‪‬ﻨﻦ و دان ﺑﻪ راﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪ ه ﺑﻮوﻧﯽ‬ ‫دهه‪‬ﻨﻦ‪ ،‬ﺋﻪوه ﺑﻮو ﺑﻪ هﯚی ﭘﺎ‪‬ﭙﺸﺘ‪‬ﮑﯽ ﮔﻪوره ﺑﯚ ﮔﻪﺷﻪ ﮐﺮدن و ﭼﻪﮐﻪرهی ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ زهردهﺷﺖ ‪.‬‬ ‫)زرﺗﺸﺖ‪،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن‪،‬هﺎﺷﻢ رﺿﯽ(‬

‫ﮐﺎﺗﯽ ﻗﻪﺑﻮوڵ ﮐﺮدﻧﯽ دﯾﻨﯽ زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﮔﺸﺘﺎﺳﭗ ﺋﺎوا ده‪‬ﺖ‪ )) :‬ﺋﻪز ﺑﭽﻮوﮐﺘﺮﯾﻦ و ﮐﻪﻣﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ﺑﻪﻧﺪهﮐﺎﻧﻢ و ﺑﯚ ﻓﻪرﻣﺎن و ﺋﻪﻣﺮی ﺋﯿزهد و ﺧزﻣﻪﺗﮑﺮدن‪ ،‬ﻗﯚ‪‬ﻢ هﻪ‪‬ﻤﺎ‪‬ﯿﻮه‪ ،‬ﺋﻪی زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﺗﯚ ﻟﻪﺳﻪر ﻣﻦ‪ ،‬وهک ﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ ﯾﻪزدان واﯾﻪ‪ ) .(( .‬رواﯾﺎت ﭘﮫﻠﻮی – ﺑﻨﺪ ‪ ١٣‬و ‪( ١٩‬‬ ‫هﻪر ﺑﯚﯾﻪش‪ ،‬ﺋﻪهﻮرا ﻣﻪزدا ﻟﻪ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ‪ ،‬ﺧﺎ‪‬ﯽ ) ‪( ٣٠‬دا دهﻓﻪرﻣﻮ‪‬ﺖ ‪ )) :‬ﺋﻪی ﺋﻮردﯾﺒﻪهﻪﺷﺖ !‬ ‫ﺑﻪهﺮه و ﭘﺎداﺷﺖ و ﺷﺎدﮐﺎﻣﯽ و ﮐﺮدهوهی ﭼﺎک‪ ،‬ﺑﯚ ﮔﺸﺘﺎﺳﭗ ﺗﻪرﺧﺎن ﺑﮑﻪ‪ ،‬ﺋﻪﺳﭙﻪﻧﺘﻪ ﺋﺎڕﻣﻪ ﺋﯿﺘﯽ‪،‬‬ ‫داﺧﻮازی و ﭘ‪‬ﺪاوﯾﺴﺘﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﮔﺸﺘﺎﺳﭗ وهدی ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺖ و ‪ .(( ...‬دﯾﺎره ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا ﺑﯿﺮی ﭼﺎک و ﭼﺎوی‬ ‫دڵ ﺑﻪ ﮔﺸﺘﺎﺳﭗ دهﺑﻪﺧﺸ‪‬ﺖ وﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪو ﺋﺎوا د‪‬ﺘﻪ ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻦ‪ )) :‬ﺋﻪی ﮐﯽﮔﺸﺘﺎﺳﭗ‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﺗﯚ‬ ‫ﺋﻪو ﺧﯿﻢ ) ﺋﺎﮐﺎر و ﺋﻪﺧﻼﻗﻪ ﺑﺎﺷﻪ ( و دﯾﻨﻪ ه‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﺎزاری ﭘ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻮوه و ﻧزم ﮐﺮاوه‪ ،‬راﺳﺖ ﺑﮑﻪﯾﺘﻪوه‬ ‫) واﺗﻪ ﻗﻪﺑﻮو‪‬ﯽ ﺑﮑﻪی و ﺑﯿﺴﻪﻟﻤ‪‬ﻨﯽ( ‪ ...‬وه ﺋﻪو دﯾﻨﻪ ه ﮐﻪ ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ‪ ،‬ﻓﻪرهﻪﻧﮕﻪﮐﺎﻧﻪ ه ﭘﺘﻪو‬ ‫راﺑﮕﺮی و رهواﺟﯽ ﭘ‪‬ﺑﺪهی ‪.(( ...‬‬ ‫اوﺳﺘﺎی ﮐﮫﻦ‪-‬رﺿﺎ ﻣﺮادی ﻏﯿﺎث آﺑﺎدی(‬ ‫ﺋﻪﺷﻮ زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﻧ‪‬رﯾﺖ‪ ،‬ﺳ‪ ‬ﺟﺎر زهﻣﺎوهﻧﺪی ﮐﺮدووه؛ ﻟﻪ هﺎوﺳﻪری هﻪوه‪‬ﯽ‪ ،‬ﮐﻮڕ‪‬ﮏ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎوی ﺋﯿﺴﻪت واﺳﺘﺮه وﺳ‪ ‬ﮐﭻ ﺑﻪ ﻧﺎوهﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻓ‪‬ﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺳ‪‬ﯾﺘﯽ و ﭘﻮروﭼﯿﺴﺘﺎ ﭘ‪‬ﯿﺎن ﻧﺎوهﺗﻪ ﻣﻪﯾﺪاﻧﯽ‬ ‫ژﯾﺎن‪ ) .‬ﯾﻪﺷﺘﯽ ‪ – ١٣‬ﺧﺎ‪‬ﯽ ‪( ١٣٩‬‬ ‫ﻟﻪ ﺧ‪‬زاﻧﯽ دووهﻪﻣﯿﺸﯽ دوو ﮐﻮڕ ﺑﻪ ﻧﺎوهﮐﺎﻧﯽ ﺋﻮروهﮐﻪت ﻧﻪ هره و هﻮهزﭼﯿﺘﺮه ﺑﻪ دﻧﯿﺎ هﺎﺗﻮون‪.‬‬ ‫) ﯾﻪﺷﺘﯽ ‪ – ١٢‬ﺧﺎ‪‬ﯽ ‪( ٩٨‬‬ ‫دهﮔﻮﺗﺮێ ﻟﻪ هﺎوﺳﻪری ﺳ‪‬ﮫﻪﻣﯽ ﺑﻪرهو وەﭼ‪‬ﯾ‪‬آﯽ ﻟ‪ ‬ﻧﻪ هﺑﯚﺗﻪوه‪.‬‬ ‫ﻧﺎوداﺗﺮﯾﻦ و د‪‬هﻗﺘﺮﯾﻦ دوژﻣﻨﯽ زهردهﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﺎوی ﻟﻪ ﺋﺎﺑﺎن ﯾﻪﺷﺘﺪا ) ﯾﻪﺷﺘﯽ ‪ – ٥‬ﺧﺎ‪‬ﯽ ‪( ١٠٩‬‬ ‫هﺎﺗﻮوه‪ ،‬ﺋﻪ رﺟﺎ ﺳﭙﻪی ﺗﻮراﻧﯽ ﺑﻮوه‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ دهﻗﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ و ﮔﻪواهﯽ ﻧﻮوﺳﺮاوهﮐﺎﻧﯽ زهردهﺷﺘﯽ ﺋﻪو ﺑﻪرزهﻧﺎوه‪ ،‬رۆژی ﯾﺎزدهی )‬ ‫ﺧﯚررۆژ ( ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺑ‪‬ﻓﺮاﻧﺒﺎر ) دﯾﻤﺎه ( ﻟﻪ ﺗﻪﻣﻪﻧﯽ ﺣﻪﻓﺘﺎ و ﺣﻪوت ﺳﺎ‪‬ﯿﺪا ﻟﻪ ﺣﺎ‪‬ﯽ راز و ﻧﯿﺎز‬ ‫ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا ﻟﻪ ﺋﺎﮔﺮﺧﺎﻧﻪ هﮐﻪی‪ ،‬ﺑﻪ دهﺳﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪرادهروﺷﯿﯽ ﺗﻮراﻧﯽ ﺷﻪهﯿﺪ ﮐﺮاوه‪ .‬ﻟ‪‬م‬ ‫ﺑﺎرەوە ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﻚ وای ﺑﯚ دەﭼﻦ آ‪ ‬ﮔ‪‬ﻜﯚی زەردەﺷﺖ ﻟ‪‬ﺷﺎری ﺑ‪‬ﻟﺨ‪ ‬ودەﺳﺘ‪‬ﯾ‪‬آﯽ ﺗﺮﯾﺶ دە‪‬ﻦ ﻟ‪‬‬ ‫ﭘﺎر‪‬زﮔﺎی آﺮﻣﺎﺷﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﯾ‪.‬‬ ‫) رواﯾﺎت ﭘﮫﻠﻮی – ﺑﻨﺪ ‪ ( ٢٣‬و ) زادﺋ‪‬ﺳﭙﻪرم – ﻧﻪ هﺳﮑﯽ ‪ – ٢٥‬ﺧﺎ‪‬ﯽ ﻟﻪ (‬ ‫ﺑﻨﻪ هﻣﺎ و ﻣﯚﭼﯿﺎرﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ زهردهﺷﺖ‬ ‫وەﺧﺸﻮر ﺋ‪‬ﺷﻮو زەردەﺷﺖ ﺑ‪‬ﺳﻴﻨﮕ‪‬ﮑﯽ ﮐﺮاوە و د‪‬ﯚﭬﺎن‪،‬ﺳ‪‬ﺑﺮ و ﻟ‪‬ﺒﻮردووﻳﯽ و زاﻧﺴﺘ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﺑ‪‬رﻓﺮاوان‪ ،‬دﻳﻨﯽ ﺋ‪‬هﻮراﻣ‪‬زداﻳﯽ ﺑ‪ ‬دﻳﺎری ﺑﯚ ﺧ‪‬ﮏ ه‪‬ﻨﺎوە و ﻣﻮژدەه‪‬ﻨ‪‬ری ﭼﺎﮐ‪‬وراﺳﺘﯽ ﺑﻮوە‪،‬‬ ‫ﻧﺎوﺑﺮاو ﺋﺎ‪‬ﻮﮔﯚڕ‪‬ﮑﯽ ﺑﻮﻧﻴﺎدی ﻟ‪ ‬رەوت و ﺷ‪‬ﻮەی ژﻳﺎن و ﺑﻴﺮ و ﺑﯚﭼﻮوﻧ‪‬ﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎرﻳﺎﻳﻴ‪‬ﮐﺎن ‪،‬‬ ‫ﺗ‪‬ﻧﺎﻧ‪‬ت رەﮔ‪‬ز و ﻧ‪‬ﺗ‪‬وەﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮ ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎ وﺑ‪‬ڕ‪‬ﻨﻤﺎﻳﯽ زەردەﺷﺖ ژﻳﺎﻧﯽ ﮐﯚﭼﺔراﻳ‪‬ﺗﯽ و ﺧ‪‬ﺗﯽ‬ ‫ﺑ‪ ‬ﺧ‪‬ﺮاﻳﯽ ﺟ‪‬ﮕ‪‬ی ﺧﯚی ﺑ‪ ‬ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﻴﻴ‪‬ت و ﻧﻴﺸﺘ‪‬ﺟ‪‬ﻴﯽ دا‪).‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻤﺪن و ﻓﺮهﻨﮓ اﯾﺮان ﮐﮫﻦ‪-‬‬ ‫دﮐﺘﺮ هﻮﺷﻨﮓ ﻃﺎﻟﻊ(‬ ‫ﺋﻪﺷﻮ زهردهﺷﺖ ﻟﻪ ﮔﺎﺗﺎﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ دوو ﮔﻪوهﻪری ﺟﻮوﺗﻼﻧﻪ ه و هﺎوﮐﺎت‪ ،‬ﺋﺎﻣﺎژهی ﮐﺮدووه‪،‬‬ ‫ﯾﻪﮐ‪‬ﻜﯿﺎن ﭼﺎﮐﻪﯾﻪ و ﺋﻪویﺗﺮﯾﺎن ﺧﺮاﭘﻪﯾﻪ؛ ﺳﭙﻪﻧﺘﻪﻣﯿﻨﻮ ﯾﺎ ﺧﻮد ﺋﻪﻧﺪ‪‬ﺸﻪی ﺧﺎو‪‬ﻦ و ﭘﯿﺮۆز‪ ،‬ﺋﻪﻧﮕﺮه‬ ‫ﻣﯿﻨﻮ‪ ،‬واﺗﻪ ﺋﻪﻧﺪ‪‬ﺸﻪی ﻧﺎﺣﻪز و ﺧﺮاپ‪.‬‬ ‫زهردهﺷﺖ دهﺑ‪‬ﮋ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻟﻪ ﻧﺎﺧﯽ ﺟﯿﮫﺎن و هﻪو‪‬ﻨﯽ هﻪﻣﻮو ﺷﺘ‪‬ﮏ‪ ،‬هﻪم ﭼﺎﮐﻪ و ﺧ‪‬ﺮ هﻪﯾﻪ و هﻪم‬ ‫ﺧﺮاﭘﻪ و ﺷﻪڕ ﻟﻪ ﮔﯚڕ داﯾﻪ‪ ،‬هﻪم ﻧﻮور و رووﻧﺎﮐﯽ هﻪﯾﻪ و هﻪم ﺗﺎرﯾﮑﯽ و ﺷﻪوزهﻧﮕﺎری‪ ،‬هﻪم ﺳﺎﻏﯽ و‬ ‫ﺗﻪﻧﺪروﺳﺘﯽ ﻟﻪ ﺋﺎرا داﯾﻪ و هﻪم ﻧﻪ هﺧﯚﺷﯽ و ﮐﻪﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬هﻪم ﺋﻮﻣ‪‬ﺪ هﻪﯾﻪ و هﻪم ﻧﺎ ﺋﻮﻣ‪‬ﺪی و‬ ‫ﺳﻪرﮔﻪﺷﺘﻪﮔﯽ ﻟﻪﮔﻪڕ داﯾﻪ و ‪ ...‬ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ ﻣﺮۆڤ‪ ،‬ﻟﻪ هﻪ‪‬ﺒﮋاردﻧﯽ هﻪرﮐﺎم ﻟﻪ واﻧﻪ ه ﺳﻪرﺑﻪﺳﺘﻪ‪ .‬ﺗﺎ‬ ‫ﭼﺎﮐﻪ و ﺧ‪ ‬هﻪ‪‬ﺒﮋ‪‬ﺮ‪‬ﺖ ﯾﺎن ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪ ه‪ ،‬ﺧﺮاﭘﻪ و ﻧﺎﺣﻪزی هﻪ‪‬ﺒﮕﺮێ‪.‬‬

‫زهردهﺷﺖ دهﭘﻪﯾﭭ‪ :‬ﺋﻪو ﺷﺘﻪی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺋ‪‬ﻮهی ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎر دهﮐﻪم و ﺑﺎﻧﮕﻪوازی ﺑﯚ دهﮐﻪم‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬ ‫هزر و ﺑﯿﺮی ﺧﯚﺗﺎن و ﭼﺎوی ﮐﺮاوه هﻪ‪‬ﯽ ﺑﺴﻪﻧﮕ‪‬ﻨﻦ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻣﺮۆڤ ﻟﻪ هﻪ‪‬ﺒﮋاردن و ﺑ‪‬وا ﭘ‪‬ﮑﺮدن‬ ‫ﺋﺎزاده و هﯿﭻ زهﺧﺖ و و زۆرﯾﻪک ﻟﻪ ﺋﺎرادا ﻧﯽﯾﻪ‪ .‬زەردەﺷﺖ ﺋﺎزادی و ﺳ‪‬رﺑ‪‬ﺳﺘﯽ وەک‬ ‫ﺳ‪‬رﭘﺸﮑﺒﻮوﻧ‪‬ﮏ ﺑﯚﺧ‪‬ﮏ دەزاﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﺑ‪‬ﮔﻪی ) ﻧﻪ هﺳﮑﯽ دﯾﻦﮐﻮرد=دﯾﻨﻜﺮد (دا ﺑﻪم ﺟﯚره دهﺧﻮ‪‬ﻨﻨﻪ هوه ﮐﻪ‪ )) :‬ﺧﻪ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا‬ ‫ﺋﺎزاد و ﺧﺎوهن ﺋﯿﺨﺘﯿﺎرن‪ ،‬ﺳﺮﺑﻪﺳﺘﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ و ﻣﺮۆڤ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﻮهری هﻪ‪‬ﺴﻪﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ را و‬ ‫داﺧﻮازﯾﻪﮐﺎﻧﯿﺎن د‪‬ﺘﻪ دی‪ ،‬ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮان ﺑﻮوﻧﻪ هوهرهﮐﺎﻧﯽﺗﺮی ﺋﻪو ﺟﯿﮫﺎﻧﻪ ه] ﺋﻪو ﺋﺎزادی و ﺋﯿﺨﺘﯿﺎره [‬ ‫ﻟﻪ ﮔﯚڕ دا ﻧﯽﯾﻪ ‪ ...‬ﺳﻪرﺑﻪﺳﺘﯽ و ﺳﻪرﭘﺸﮏ ﺑﻮوﻧﯽ ﻣ‪‬ﮕﻪل‪ ،‬ﻟﻪ هﻪﺑﻮوﻧﯽ ) ﻣﺎﻓﯽ ( ﻗﻪﺑﻮوڵ ﮐﺮدن و‬ ‫ﻗﻪﺑﻮوڵ ﻧﻪ هﮐﺮدﻧﯽ ﮔﻮﻧﺎح و ﺗﺎوان داﯾﻪ‪(( .‬‬ ‫ﺋﺎوهداﻧﮑﺮدﻧﻪ هوهی ﺟﯿﮫﺎن‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧﯽ ﻣﺎڵ و ﺧ‪‬زان‪ ،‬هﻪوڵ دان ﺑﯚ ﮐﺸﺖ و ﮐﺎڵ‪ ،‬دروﺳﺖ ﮐﺮدﻧﯽ‬ ‫ﺧﺎﻧﻮوﺑﻪره‪ ،‬دهﺳﺖ هﻪ‪‬ﮕﺮﺗﻦ ﻟﻪ ﮐﯚﭼﻪری و ﺗﺎ‪‬ﻧﮑﺎری‪ ،‬ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﺟﻪﺳﺘﻪ و دهروون‪ ،‬ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ‬ ‫ﺳﺮوﺷﺖ و ژﯾﻨﮕﻪ‪ ،‬داﮔﺮﺗﻨﯽ ﺣﻮرﻣﻪﺗﯽ ﮔﯿﺎﻧﻠﻪﺑﻪرهﮐﺎن و ﺋﺎژهڵ‪ ،‬دووری ﻟﻪ ﺳ‪‬ﺤﺮ و هﻪ‪‬ﯿﺘﻪ ﭘﻪرﺳﺘﯽ‪،‬‬ ‫ﻗﯚزﺗﻨﻪ هوهی زاﻧﺴﺖ و ﭘ‪‬ز و ﻓﻪزﯾﻠﻪت‪ ،‬ﺧﯚ ﺑﻮاردن ﻟﻪ داب و ﻧﻪ هرﯾﺘﯽ ﮐﻮﺷﺘﻦ و ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ آﺮدن و‬ ‫هﻪروههﺎ ﺗﺎﻗﺎﻧﻪ هﭘﻪرﺳﺘﯽ ‪ ،‬ﺧﯚهﻪ‪‬واردن ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪاﯾﻪﺗﯽ و ﺷﯿﺮک و ‪ ...‬ﻟﻪ ﻻﯾﻪن زهردهﺷﺘﯽ ﮐﻮرد‪،‬‬ ‫ﺑﺎﻧﮕﻪﺷﻪی ﺑﯚ ﮐﺮاوه‪.‬‬ ‫) هﺎﺷﻢ رﺿﯽ ( ﻟﻪ ﺳﻪر ﺋﻪو راﯾﻪﯾ‪ ‬ﮐﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺸﮑﻨﯿﻦ و ﺗﺎوﺗﻮێ ﮐﺮدﻧﯽ ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ ه ﮐﯚﻧﻪ هﮐﺎن‪،‬‬ ‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﺮ و ﺑﺎوهڕی ﭘﺎک و راﺳﺖ و دوور ﻟﻪ ﭼﻪوﺗﯿﯽ و هﻪ‪‬ﯿﺘﻪﭘﻪرﺳﺘﯽ وك زەردەﺷﺘﯽ ﺑﺪۆزﯾﻨﻪ‬ ‫هوه‪ ،‬ﻟﻪ راﺳﺘﯿﺪا‪ ،‬ﻟﻪ ﻧﺎوهرۆﮐﯽ ﺋﻪو دﯾﻨﻪ ه ﮐﯚﻧﻪ ه ) زهردهﺷﺘﯽ ( ﺟﺎدوو ﺟﻪﻣﺒﻪل‪ ،‬درۆ و دهﻟﻪﺳﻪ‪،‬‬ ‫دووڕووﯾﯽ و روا‪‬ﻪت ﺑﯿﻨﯽ‪ ،‬زۆرهﻣﻠ‪ ‬و داﺳﻪﭘﺎﻧﺪن‪ ،‬ﺳﻪﻣﺎع و ﺑﺎدهﻧﯚﺷﯽ هﯿﭻ ﺟ‪‬ﮕﻪﯾﻪﮐﯽ ﻧﯽﯾﻪ‪.‬‬ ‫زهردهﺷﺖ ﺑﻨﺎﻏﻪی ﺧﻮڕاﻓﺎت و ﭼﻪﻧﺪ ﺧﻮداﯾﯽ هﻪ‪‬ﻮهﺷﺎﻧﺪهوه‪ ،‬ﺳﻪرﭘﯚﺷﯽ ﺟﺎدووﮔﻪران و ﭼﻪوت‬ ‫رهواﻧﯽ وﻧﺠ‪ ‬ووﻧﺠ‪‬آﺮد‪ ،‬ﻣﺮۆﭬﯽ ﻟﻪ ﮐﻮت و زﻧﺠﯿﺮ و زو‪‬ﻢ و ﺳﺘﻪﻣﯽ زﻟﮫ‪‬ز و ﺧﯚ ﺑ‪ ‬زل زاﻧﻪ هﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﺎهﻦ و ﺑﻪگ زاده‪ ،‬ﺋﺎزاد ﮐﺮد و ﺗﯚﻗﯽ ﯾﻪﺧﺴﯿﺮی ﻟﻪ ﻣﻞ ﻣﺮۆﭬﯽ ﺑﻪ ﺳﺮوﺷﺖ ﺋﺎزاد‪ ،‬داڕﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﮐﯚﺷﺶ و ﮐﺎر و زهﺣﻤﻪت‪ ،‬ﻻی زهردهﺷﺖ ﭘﻠﻪ و ﺑﺎﯾﻪﺧ‪‬ﻜﯽ ﺑﻪرزی هﻪﺑﻮو‪ ،‬ﺷﻪڕاﻓﻪت و ﺣﻮرﻣﻪﺗﯽ‬ ‫ﻣﺮۆڤ ﮔﻪل ﻟﻪوهدا ﺑﻮو ﮐﻪ ﮐﯚﯾﻠﻪ و ﺋﻪﺳﺘﯚ ﮐﻪج و دهﺳﺖ ﺑﻪﺳﺘﻮوی ﺋﯿﺴﺘﯿﻌﻤﺎر ﻧﻪ هﺑ‪‬ﺖ و ﺧﯚی ﻟﻪ‬ ‫ﺋﯿﺴﺘﺴﻤﺎر رزﮔﺎر ﺑﮑﺎت‪ ،‬ﺋﻪﻧﺪ‪‬ﺸﻪ و ﺋﺎوهزی ﺧﯚی‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮاﻧﻪ هی ر‪‬ﻨﻮ‪‬ﻨﯽ ﺧﯚی ﺑﮑﺎت و هﺎوﮐﺎت ﺳﻪر ﺑﯚ‬ ‫ﮐﻪوی و ﮐﻪرﭘﻪﻧﻪ هﮐﺎن داﻧﻪ هﻧﻪ هو‪‬ﻨ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻪﻗﯿﻘﻪت‪ ،‬ﻟﯚﻣﭙﻪﻧﯽ و ﺳﭙ‪‬ﻪﯾﯽ و ﺑ‪ ‬ﻻﯾﻪﻧﯽ ﻟﻪو‬ ‫ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ هدا رهوا ﻧﯽﯾﻪ‪ ،‬ﺧﯚﺷﻪوﯾﺴﺘﯽ ﺧﺎک و و‪‬ت و ﺧﺎو و ﺧ‪‬زان و ﻧﻪ هﺗﻪوه ﻟﻪم دﯾﻨﻪ هدا‬ ‫ﺟﻪﺧﺘﯽ ﻟﻪﺳﻪر ﮐﺮاوه‪.‬‬ ‫ﭼﺎﮐﺴﺎزی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ و ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ‪ ،‬ﺋﺎﺑﻮوری و ﮐﺸﺖ و ﮐﺎڵ و زهوﯾﻦ‪ ،‬ﺗﻪﮐﻮوزﮐﺮدﻧﯽ ﺳﺎ‪‬ﻨﺎﻣﻪ و‬ ‫ﮐﺎﺗﮋﻣ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﻪوه ﻟﻪ ﻧﺎو ﻓﻪﯾﻠﻪﺳﻮوﻓﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪی ﺟﯿﮫﺎن دهﻧﮕﯽ داوهﺗﻪوه و ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﯽ‬ ‫دﯾﮑﻪﺷﻪوه ﮐﺎرداﻧﻪ هوهﯾﻪﮐﯽ ﺑﻪ ﺳﻮودی ﻟ‪ ‬ﮐﻪوﺗﯚﺗﻪوه‪ ،‬هﺎﺗﻨﻪ ه دهری زهردهﺷﺖ ﻟﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪،‬‬ ‫راﭘﻪڕﯾﻨ‪‬ﮏ ﺑﻮو‪ ،‬ﺑﯚ ﭼﺎﮐﮑﺮدن‪ ،‬ﮔﯚڕﯾﻦ و ﺗﺎزهﮐﺮدﻧﻪ هوهی ﯾﻪﮐﺨﺴﺘﻨﯽ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ دوای‬ ‫ﺧﯚی‪ .‬ﺗ‪‬ﮑﺪان و دووﺑﺎره ﺑﻨﯿﺎت ﻧﺎﻧﻪ هوهی ﺋﺎﯾﯿﻨ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪ ﮐﻪ‪‬ﮏ و دروﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر ﺑﻨﻪ هﻣﺎی ﺑﯿﺮی‬ ‫ﭼﺎک‪ ،‬ﮐﺮدهوهی ﭼﺎک و ﻗﺴﻪی ﭼﺎک ﻟﻪ ﻻﯾﻪن زهردهﺷﺖ ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ زۆر ﺑﻪﻧﺮخ و ﺳﻪرﺳﻮوڕه‪‬ﻨﻪ هره‪،‬‬ ‫ﺋﺎﯾﯿﻦ و ﺑﯿﺮ و رای ﺳﻪردهم ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪت ﺑﻪ ر‪‬ﺒﻪری ﻣﻮﻏﻪﮐﺎن ﺋﻪوهﻧﺪه ﭘﯿﺮۆز ﻧﯿﺸﺎن دراﺑﻮو ﮐﻪ دهﺳﺖ‬ ‫ﺑﺮدن ﺑﯚ هﻪر ﭼﻪﺷﻨﻪ ﭼﺎﮐﺴﺎزی و ﭼ‪ ‬ﮐﺮدﻧ‪‬ﮏ ﺑﻪو رهﻧﮕﻪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﯚﯾﻪﮐﯽ زۆر ﺗﺮﺳﻨﺎک ﺑﻮوه‪.‬‬ ‫زەردەﺷﺖ ﺑ‪‬ردەوام ﺑ‪‬ﭘﺮﺳﺎﯾ‪‬ﺗﯽ ﺗﺎك ۆ آﯚﻣﻪڵ وەﺑﯿﺮ دەﺧﺎﺗﻪوە زەردەﺷﺘﯽ ﻧﺎوﺑﻪدەر ﺑﺎﯾﺦ و‬ ‫ر‪‬ز‪‬ﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪت و ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺑﻪﻓﻪرهﻪﻧﮓ ﺋﻪدا‪ ،‬ﺋﻪﻧﺠﻮوﻣﻪﻧﯽ ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ ﺑﻪﺳﺎ‪‬ﭼﻮواﻧﯽ ﻣﻮغ ﻟﻪ‬ ‫ﻣ‪‬ﮋﯾﻨﻪ هﺑﻮوﻧﯽ ﺋﻪم راﺳﺘﯿﯿﻪ ﻧﯿﺸﺎﻧﺪەدات‪.‬‬

‫ﺷﯚڕﺷﮕ‪‬ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮۆﭬﯽ رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﻧﺎوەراﺳﺖ ﻟﻪﻣﺎوەی ﭼﻮار دهﯾﻪی راﺑﺮدوو‪ ،‬واﺗﻪﻋﻪﺑﺪو‪‬‬ ‫ﺋﯚﺟﺎﻻن)ﻧﺎﺳﺮاو ﺑﻪ ﺳﻪرۆک ﺋﺎﭘﯚ( ﻟﻪ ﻣﻪڕ زەردەﺷﺖ ﺑﻪم ﺟﯚرە د‪‬ﺘﻪ ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻦ‪:‬‬ ‫)ﯾﻪﮐ‪ ‬ﻟﻪﻣﻪزﻧﺘﺮﻳﻦ و ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﯿﺘﺮﻳﻦ ﮔﻪل‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﻴﺒﻮوﻳﺎن ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﮐﯚﻧﻔﺪراﺳﻴﯚﻧ‪‬ﮑﯽ ﭘﺘﻪو و‬ ‫ﻗﺎﻳﻢ داﺑﻤﻪزر‪‬ﻨﻦ ﻣﺎدەﮐﺎﻧﻦ‪ ،....‬ﻣﺎدەآﺎن ﻟﻪﺳﻪر ﺑﻨﭽﻴﻨﻪ هی ﺋﺎﻳﺪﻳﯚﻟﯚژﻳﺎﻳﯽ ﺑﻪه‪‬زﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮۆﭬﯽ‬ ‫ﺳﻪردەم ‪ ،‬و ﻟﻪژ‪‬ﺮ ﺑﻨﻪ هﻣﺎ ﻓﻴﮑﺮﯾﯿﻪﮐﺎن و ر‪‬ﻨﻮ‪‬ﻨﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪو ﻣﻪزﻧﻪ هﭘﻴﺎوە‪ ،‬واﺗﻪ زەردەﺷﺖ‪،‬‬ ‫ﺗﻮاﻧﻴﯿﺎن ﺑﻨﺎﺧﻪی ﺋﻪو ﮐﯚﻧﻔﺪراﺳﻴﯚﻧﻪ ه داﺑﻤﻪزر‪‬ﻨﻦ‪ .‬ﺋﻪو ر‪‬ﺒﻪره ﺑﻪه‪‬زه‪ ،‬دەﺳﺘﭙ‪‬ﮑﻪری‬ ‫ﭼﺎﮐﺴﺎزﯾﯿﻪک ﺑﻮوە ﮐﻪ ﺑﻪهﺮەو ﺑﻪرهﻪﻣﻪﮐﻪی دواﻳﯽ ﺑﯚ ﺋﺎﻳﻴﻨﻪ ه ﺟﯚراوﺟﯚرەﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺒ‪‬اهﻴﻤﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻳﺎدﮔﺎر ﻣﺎﯾﻪوە‪ .‬ﮔﺮﻧﮕﺘﺮﻳﻦ داه‪‬ﻨﺎﻧﯽ زەردەﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺎﺳﻴﻨﯽ ﺧﻮاﺳﺖ و ﺋﻴﺮادەی ﺋﺎزادی ﻣﺮۆڤ ﻟﻪ ﻗﻪﻟﻪم‬ ‫دەدر‪‬ﺖ ﭼﻮﻧﮑﻪ زۆر ﻟﻪﻣ‪‬ﮋ ﺑﻮو ﺋﻴﻨﺴﺎن ﻟﻪژ‪‬ﺮ رﮐ‪‬ﻒ و ﺳﻪﻳﺘﻪرەی ﺳﻴﺴﺘﻤﯽ آﯚﻳﻼﯾﻪﺗﯽ وەهﺎی‬ ‫ﺑﻪﺳﻪر هﺎﺗﺒﻮو ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘ‪‬ی ﺋﻪوەی ﻧﻪ هﺑﻮو ﺗﻪﻧﺎﻧﻪ هت ﺧﺎوەﻧﯽ ﻧﺴ‪‬ﯽ ﺧﯚﯾﺸﯽ ﺑ‪‬ﺖ‪ .... .‬زەردەﺷﺖ‬ ‫ﺳﻪروهر‪‬ﺘﯿﯽ ﺋﻮﺳﺘﻮورەﮐﺎﻧﯽ رﻳﺸﻪ داﮐﻮﺗﺎوی ﮐﯚﻳﻼﯾﻪﺗﯽ‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر زەﻳﻦ و ﮐﺮدەوەﮐﺎﻧﯽ ﻣﺮۆﭬﻴﯽ ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﺧﻪﺑﺎت ﺑﺎﻧﮕ‪‬ﺸﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻟﻪو رووەوە ﺋﻪو )وەک ﺳﻪﻣﺒﻮوﻟﯽ ﻧﺎﺋﺎرﻳﺎﯾﯿﻪﮐﺎن( ﻟﻪ ﺋﻴﺒ‪‬اهﻴﻢ )وەﮐﻮو‬ ‫ﻧﻴﺸﺎﻧﻪ ه و ﺳﻪﻣﺒﻮوﻟﯽ ﺳﺎﻣﯽ رەﮔﻪزەﮐﺎن( ﺷﯚڕﺷﮕﯿ‪‬ﺗﺮ و رادﻳﮑﺎ‪‬ﺘﺮ ﺑﻮوە‪.‬‬ ‫رۆ‪‬ﯽ زەردەﺷﺖ ﻟﻪﺑﺎری ﺋﺎﯾﻨﻪ هﮐﺎﻧﯽ ﺗﺎﮐﭙﻪرﺳﺘﯽ‪ ،‬هﻪرﺑﻪو ﺷ‪‬ﻮە ﮐﻪم رەﻧﮕﺘﺮ و ﻻوازﺗﺮ ﻟﻪ‬ ‫ﺋﯿﺒ‪‬اهﻴﻢ ﻧﯿﯿﻪ‪ ....‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن زەردەﺷﺖ ﺑﻪه‪‬زﺗﺮﻳﻦ ﺳﻪﻣﺒﻮول و ﺋﺎو‪‬ﻨﻪ هی ﭼﺎﮐﺴﺎزی و ﺷﯚڕﺷﮕﯿ‪‬ی ﺑﻮ‬ ‫ﺣﻴﺴ‪‬ﺐ د‪‬ﺖ‪((.‬‬ ‫)از دوﻟﺖ ﮐﺎهﻨﯽ ﺳﻮﻣﺮ ﺑﻪﺳﻮی ﺗﻤﺪن دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ‪ -‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اوﺟﺎﻻن‪ -‬ل‪.(٧٢٣‬‬ ‫ﺗ‪‬واﻧﯿﻨ‪‬ﮑﯽ ﺳﻪر ﭘ‪‬ﯽ دهﻣﺎﻧﺒﺎﺗﻪ ﺳﻪر ﺋﻪو ﺑﺎوهڕه ﮐﻪ ﭘﺮه ﻧﺴﯿﭙﻪﮐﺎﻧﯽ زهردهﺷﺘﯽ‪ ،‬ﺋﺎﯾﯿﻨ‪‬ﮑﯽ زۆر‬ ‫ﻟﻪﻣﻪل ) ﺋﯿﺠﺒﺎری ( ﻧﯽﯾﻪ‪ ،‬ﻣﺮۆڤ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺑﯿﺮوﺑﯚﭼﻮون و رادهی دهرک و ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻨﯽ ﺧﯚی‪ ،‬وهری‬ ‫دهﮔﺮێ ﯾﺎ ﺑﻪ دهﺳﺘﻪواژهﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪ ﺋﺎﯾﯿﻨ‪‬ﻚ ﻧﯽﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ زۆری ﺑﻪﺳﻪرﯾﺎﻧﺪا ﺑﺴﻪﭘ‪‬ﺖ و ﺑﻪ زهﺑﺮی‬ ‫ﺷﻤﺸﯿﺮ و زهﺧﺘﯽ هﻪڕهﺷﻪ ﺑﺘﺮﻧﺠ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎوهڕ ﮐﺮدن و ﺑ‪‬وا ﭘ‪‬ﺪان ﺑﻪ دوو ه‪‬زی ﺑﻨﻪ هڕهﺗﯽ‪ ،‬واﺗﻪ‪ ،‬ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا و ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن‪،‬ﮔﺮ‪‬ﺪراو ﺑ‪‬‬ ‫وەش هﻪ‪‬ﺒﮋاردن و هﻪ‪‬ﻮهژاردن ﺑﻪ ﭘ‪‬ﻮاری ﭘﻪﯾﭭﯽ ﭼﺎک‪ ،‬ﮐﺮدهوهی ﭼﺎک و راﻣﺎﻧﯽ ﭼﺎک ﻟﻪ ﺑﻨﻪ هﻣﺎ‬ ‫ﺳﻪرهﮐﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﻨﯽ زهردهﺷﺘﻪ و دوو ﭘﺎﯾ‪‬ی ﮔﺮﻧﮓ و ﺳ‪‬رەآﯿﻦ ﺑﯚ ﺗ‪‬ﮕ‪‬ﯾﺸﺘﻦ ﻟ‪ ‬زەردەﺷﺖ و‬ ‫ﻟ‪‬ﻜﺪاﻧ‪‬وەی و دەره‪‬ﻨﺎن و ه‪‬ﮕﯚزﯾﻨﯽ ﻣﺎﻧﺎ و واﺗﺎ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎی ﯾ‪‬آﺎن ﭼﻮﻧﻜ‪ ‬رەﭼﺎو آﺮدﻧﯽ ﺋ‪‬م دوو‬ ‫ﺧﺎ‪‬ﻪ ﮔﺮﻧﮕﻪ ﺋﻪﻣﺎﻧﭙﺎر‪‬زێ ﻟﻪوەی آﻪ ر‪‬ﮕﻪی ﭼﻪوت و هﻪ‪‬ﻪ ﺑﮕﺮﯾﻨﻪ ه ﺑﻪر و رێ ون ﮐﻪﯾﻦ‪.‬‬

‫ﺑﻪ واﺗﺎﯾﻪک‪ ،‬ﺑﻪردی ﺑﻨﺎﻏﻪی ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ زهردهﺷﺖ ﻟﻪ ﺳﻪر ﺳ‪ ‬ﺗﻪوهرو ﺑﻨﻜ‪‬ی ﺳﻪرهﮐﯽ ‪ ،‬ﺑﯿﺮی ﭼﺎک )‬ ‫هﯚﻣﻪﺗﻪ (‪ ،‬ﮐﺮدهوهی ﭼﺎک ) هﻮهرﺷﺴﺘﻪ ( و ﻗﺴﻪی ﭼﺎک ) هﯚﺧﺘﻪ (‪ ،‬وه هﻪروههﺎ دان ﭘ‪‬ﺪاه‪‬ﻨﺎن ﺑﻪ‬ ‫دوو ه‪‬زی ﺋﻪﺳﺎﺳﯽ و ﻟﻪ هﻪﻣﺎن ﮐﺎﺗﯿﺸﺪا دژ ﺑﻪ ﯾﻪک‪ ،‬ﯾﺎﻧﯽ وزه و ﺧﻮدای رووﻧﺎﮐﯽ و ﭼﺎﮐﻪ و‬ ‫ﺋﻪﻧﺪ‪‬ﺸﻪی ﺧﺮاپ و ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪﻧﯽ ﻣﺮۆڤ‪ ،‬داﻣﻪزراوه‪ .‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ وﺗﻪی زاﻧﺎﯾﺎن‪ ،‬ﺋﻪو ﺳ‪ ‬دهﺳﺘﻪواژه‬ ‫ﭘ‪‬ﻣﺎﻧﺎ و ﭘ‪‬ﺷﻨﮕﺪاره ﮐﻪ ﻟﻪ ﻻﯾﻪن زهردهﺷﺘﻪوه‪ ،‬ﺗﯚﻣﺎر ﮐﺮاون‪ ،‬ﺑﻪ در‪‬ﮋاﯾﯽ ﻣ‪‬ﮋوو‪ ،‬ﮐﺎرﺗ‪‬ﮑﺮدﻧ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﻗﻮو‪‬ﯽ ﻟﻪﺳﻪر ﺋﺎﯾﯿﻦ و ﺋﺎﯾﺪۆﻟﯚژﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽﺗﺮ ﺑﻪﺟ‪‬ﮫ‪‬ﺸﺘﻮوه‪ .‬ﺋﻪم دوو ﺧﺎ‪‬ﻧﻪ هی ﻧ‪‬ﻮ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ‬ ‫ر‪‬ﻨﻮ‪‬ﻨﯿﻤﺎن دەآﺎت ﺑﯚ دۆزﯾﻨﻪ هوهی ﻧ‪‬ﻮەرۆك و ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ و ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻪ ﺑﻪرزەآﺎﻧﯽ آﻪ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﻟﻪﻣﺎﻧﺎ‬ ‫و واﺗﺎآﺎﻧﯽ ورد ﺑﯿﻨﻪ هوه و ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮەرۆﮐﻪﮐﻪی ﺗ‪‬ﺒﮕﻪﯾﻦ‪.‬‬ ‫ﯾﻪﮐ‪‬ﻚ ﻟﻪ ﻧﯿﺸﺎﻧﻪ هﮐﺎﻧﯽ زهردهﺷﺘﯽ و دﯾﺎردهی ﺑﻠﻮﻏﯽ ﻣﻨﺎ‪‬ﯽ زهردهﺷﺘﯽ‪ ،‬ﭘﺸﺘ‪‬ﻨﺪی ﭘﯿﺮۆزه‪.‬‬ ‫ﭘﺎرﭼﻪﯾﻪﮐﯽ ﺳﭙﯽ ﮐﻪ ﮔﺸﺖ ژﻧﺎن و ﭘﯿﺎوان ﺳ‪ ‬ﺟﺎر ﻟﻪ ﻗﻪدی ﭘﺸﺘﯿﯿﺎن دهﺑﻪﺳﺘﻦ و ﺳ‪ ‬ﮔﺮێ )ﺋﻪ‪‬ﻘﻪ(‬ ‫ی ﻟ‪‬ﺪهدهن‪ ،‬ﺋﻪو ﻧﻪ هرﯾﺘﻪ ه‪‬ﺸﺘﺎش ﻟﻪ ﻧﺎو ﮐﻮردهﮐﺎﻧﺪا ﺑﺎوه و دﯾﺎردهﯾﻪﮐﯽ ﻧﻪ هﺗﻪوهﯾﯽ دەﻧﺎﺳﺮ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫زهردهﺷﺘﯿﯿﻪﮐﺎن رۆژ و ﺷﻪو‪ ،‬ﭘ‪‬ﻨﺞ ﺟﺎر ﻧﻮ‪‬ﮋﯾﺎن ﻟﻪﺳﻪر ﻓﻪڕز ﺑﻮوه‪ ،‬ﮐﻪ هﻪرآﺎم ﻟﻪو ﻧﻮ‪‬ﮋاﻧﻪ ه ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎوی ﺋﻪﻣﺸﺎﺳﭙﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ) ﺋ‪‬زد و ﻓﺮﯾﺸﺘﻪی ﺋﻪهﻮراﻣﻪزداﯾﯽ ( دەﻧﺎﺳﺮ‪‬ﻦ ﮐﻪ ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻟﻪ‪:‬‬ ‫ﮐﺎﺗﯽ ﺑﻪﯾﺎﻧﯽ ) هﺎوهن (‪ ،‬ﻧﯿﻮهڕۆ ) رهﭘﯿﺘﻮهن (‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮاره ) ﺋﺎﺋﯿﺮهی ﺳﺮوﺗﺮهم (‪ ،‬ﻧﻮ‪‬ﮋی ﺷ‪‬ﻮان‬ ‫)ﺋﺎﺷﻤﻪن(‪.‬‬ ‫ﻧﻮ‪‬ﮋ ﻟﻪ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ زهردهﺷﺘﯿﻪﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬ﺑﺮ‪‬ﺘﯽ ﺑﻮوه ﻟﻪ ﺑﻪﺟ‪‬ﮫ‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺋﻪرﮐﯽ ﺳﻪرﺷﺎن‪ ،‬ﻟﻪ هﻪﻣﺒﻪر‬ ‫ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا و ﺑﻪ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ ﺳﭙﺎﺳﮕﻮزاری و ﺳﺘﺎﯾﺶ‪ ،‬ﻧﻮ‪‬ﮋ ﭼﻪﮐ‪‬ﮑﻪ ﺑﯚ ﺑﻪرهﻪ‪‬ﺴﺘﮑﺎری ﺑﻪراﻣﺒﻪر‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺮاﭘﻪ و ر‪‬ﻨﻤﺎﯾﯽ ﺑﻪ ر‪‬ﺒﺎزﮔﻪی‪ ،‬ﻗﺴﻪی ﭼﺎک‪ ،‬ﮐﺮدهوهی ﭼﺎک و ﺑﯿﺮی ﭼﺎک ﻟ‪‬ﻜﺪەدر‪‬ﺘﻪوە‪.‬‬ ‫»‪ ...‬هﻪر ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ‪ ،‬ﻟﻪﺣﺎ‪‬ﻜﺪا آﻪ دەﺳﺘﻢ ]ﺑﯚ ﺑﺎرەﮔﻪی ﺗﯚ[ ﺑﻪرز آﺮدۆﺗﻪوه‪ ،‬دەﺧﻮازم ﻧﻮ‪‬ﮋﮐﻪری ﺗﯚ ﺑﻢ‬ ‫و ﺋﻪﺗﯚ ﺑﻪرەوﺗﯽ"ﺋﻪﺷﻪ" و آﺮدەوەی ﭼﺎك"وەهﻮﻣﻪﻧﻪ ه" ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺑﻜﻪم‪)«.‬ﮔﺎﺗﺎآﺎن‪-‬هﺎﺗﯽ‪ -١‬ﺧﺎ‪‬ﯽ‪.(٢٨‬‬ ‫ﺋﻪوهی ﺟ‪‬ﯽ ﺳﻪرﻧﺠﻪ ﺋﻪوهﯾﻪ ﮐﻪ ﻗﯿﺒﻠﻪ و ﺟ‪‬ﮕﺎﯾﻪﮐﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ و دﯾﺎرﯾﮑﺮاوﯾﺎن ﻧﻪ هﺑﻮوه و ﻣﻪرﺟﯿﺶ‬ ‫ﻧﯽﯾﻪ ﮐﻪ روو ﻟﻪ ﺟ‪‬ﮕﻪﯾﻪﮐﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺑﮑﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬هﻪر ﮐﻪس ﺑﯚی هﻪﯾﻪ‪ ،‬روو ﻟﻪ ﺟ‪‬ﮕﻪﯾﻪﮐﯽ رووﻧﺎک‬ ‫وهک ﺋﺎﮔﺮ‪ ،‬ﺧﯚر‪ ،‬ﻣﺎﻧﮓ و ‪ ...‬ﺑﮑﺎت و ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا ﺑﭙﻪﯾﭭ‪.‬‬ ‫رۆژوو ﻟﻪ ﺋﺎﯾﯿﻦ زهردهﺷﺘﯽ ﺣﻪرام و ﻗﻪدهﻏﻪ ﺑﻮوه‪ ،‬ﻣﺮۆڤ ﺑﯚی ﻧﻪ هﺑﻮوه ﮐﻪ ﺟﻪﺳﺘﻪ و رهواﻧﯽ ﺧﯚی‬ ‫ﺋﺎزار ﺑﺪات‪ ،‬هﯚی ﺋﻪوهش ﺧﯚی ﻟﻪ ﺧﯚﯾﺪا هﻪ‪‬ﮕﺮی ﺋﯿﺪه و ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪﯾﻪﮐﯽ ﻗﻮوڵ و ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻪ ﮐﻪ ﻟﻪم‬ ‫ﺑﺎﺑﻪﺗﻪدا ﻧﺎﮔﻮﻧﺠ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م هﯚﮐﺎر‪‬ﮑﯽ دهﮔﻪڕ‪‬ﺘﻪوه ﺳﻪر ﺋﻪو ﭘﺮه ﻧﺴﯿﭙﻪﮐﻪ‪ ،‬ﺋﯿﻨﺴﺎن ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ هﻪﻣﻮو‬ ‫ﮐﺎت ﻟﻪ ﺑﯿﺮی ﭘﺎرازﺗﻨﯽ ﺗﻪﻧﺪروﺳﺘﯽ ﺟﻪﺳﺘﻪ و ه‪‬ﻤﻨﺎﯾﻪﺗﯽ دهرووﻧﯽ ﺧﯚﯾﺪا ﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻧﺎﺷ‪ ‬ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻪرﮔﺮیﮐﺮدن ﻟﻪ ﺧﻮاردن‪ ،‬ﺋﺎﺳﺘﻪﻧﮓ و ﭼﻪرﻣﺴﻪری ﺑﯚ ﺋﻪﻧﺪاﻣﻪﮐﺎﻧﯽ ﭘ‪‬ﮏ ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﺣﻪﻗﯽ‬ ‫ﺗﻪواوی ﺋﻪﻧﺪاﻣﻪﮐﺎﻧﯽ ﺧﯚی وهک ﺧﯚی ﺑﺪات‪.‬‬ ‫دارﻣﺴﺘﺘﺮ ﻟﻪ ﭘﻪڕﺗﻮوﮐﯽ ) ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ زردﺷﺖ‪ -‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ی ﻣﻮﺳﯽ ﺟﻮان ( دا ﻧﻮوﺳﯿﻮﯾﻪﺗﯽ ﮐﻪ‬ ‫))هﻪر ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ‪ ،‬رۆژوو ﺑﮕﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻟﻪ دﻧﯿﺎﯾﻪﮐﯽﺗﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﻧﺪﺗﺮﯾﻦ ﺗﺎواﻧ‪‬ﮏ ﮐﻪ ﻟﻪم ﺟﯿﮫﺎﻧﻪ ه هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﺳزا‬ ‫دهر‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ ﺑ‪‬ﻨﺪاﯾﯿﻪک ﮐﻪ ﺳﻪت ﺷﻪﻗﺎوی ﻣﺮۆﭬﻪ‪ ،‬ﻓ‪‬ﺪهدر‪‬ﺘﻪ ﺧﻮارهوه و ‪ ...‬ﯾﺎن ﻟﻪوه‬ ‫ﺧﺮاﭘﺘﺮی ﺑﻪﺳﻪر دهه‪‬ﻨﺮ‪‬ﺖ‪ ) (( .‬ﭬﻪﻧﺪﯾﺪات – ﺧﺎ‪‬ﯽ ‪ ٤٨‬ﺗﺎ ‪.( ٥٤‬‬ ‫دﯾﺎره ﻟﻪ ﻣﻪڕ دﯾﺎردهی رۆژووﮔﺮﺗﻦ و ﺑﻪرﮔﺮی ﮐﺮدن ﻟﻪ ﺧﻮاردن و ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ﺷﺘﻮوﻣﻪﮐﯽ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ‪،‬‬ ‫هﯚﮐﺎری دﯾﮑﻪش دهورﮔ‪‬ن و هﻪ‪‬ﺒﻪت رای دﯾﮑﻪش ﻟﻪ ﮔﯚڕدان‪.‬‬ ‫ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﮏ ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪو ﺑﺎوهڕهن ﮐﻪ رۆژووﮔﺮﺗﻦ ﻟﻪم ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ هدا هﻪﺑﻮوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻧﻪ ه ﺑﻪو ﺷ‪‬ﻮازهی ﮐﻪ‬ ‫ﻟ‪ ‬ﻧﺎو ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ هﮐﺎﻧﯽ ﺳﺎﻣﯽ و ﻋﻪڕهﺑﻪﮐﺎﻧﺪا ﺑﺎون‪.‬‬

‫دادﮔﻪری و دادﭘﻪروهری ﻟﻪو ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ هدا ﭘﻠﻪ و ﭘﺎﯾﻪﯾﻪﮐﯽ ﺑﻪرزی هﻪﯾﻪ‪ .‬دادﮔﻪری ﻧﻪ هک ﺑﻪ ﺗﻪﻧﯿﺎ‬ ‫ﻟﻪﺳﻪر ﻣﺮۆڤ ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو ﻟﻪ ﺑﺎرهی ﮔﯿﺎﻧﻠﻪﺑﻪرهﮐﺎﻧﯿﺸﻪوه ﭘﯿﺎده دهﮐﺮ‪‬ﺖ‪ ) .‬ﯾﻪﺳﻨﯽ ‪( ٢٩‬‬ ‫هﻪروهک ) دوﺷﻦ ﮔﯿﻤﺎن ( ﮔﻮﺗﻮوﯾﻪﺗﯽ‪ )) :‬ﺧﻮای زهردهﺷﺖ ﺧﻮای دادﭘﻪروهرﯾﯿﻪ ((‪ .‬ﺑﯚﯾﻪش ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎوهڕی زهردهﺷﺖ ﺑﻪﺧﺘﻪوهرﯾﯽ ﺑﻪ ﺑ‪ ‬دادﭘﻪروهری ﻗﻪﺗﺎوﻗﻪت ﻧﺎﯾﻪﺗﻪ دی‪) .‬ﻧﺎﺗﻮﻧﺪ و ﺗﯿﮋی‪-‬‬ ‫ﺟ‪‬هﺎﻧﺒ‪‬ﮔﻠﻮو‪ -‬ل‪(٦١-‬‬ ‫ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪ هی ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ هﮐﺎﻧﯽ ﺳﺎﻣﯽ‪ ،‬هﻪر ﺗﺎﮐﻪ ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻗﻪﺑﻮوڵ ﮐﺮدن و وه ﺋﻪﺳﺘﯚ ﻧﻪ هﮔﺮﺗﻨﯽ‬ ‫داب و ﻧﻪ هرﯾﺘﯽ دﯾﻨﯽ زهردهﺷﺘﯽ ﺳﻪرﺑﻪﺳﺖ و ﺧﺎوهن ﺋﯿﺮادهﯾﻪ؛ ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﻪوه‪ ،‬ﮐﻪﺳ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﻧﺎزهردهﺷﺘﯽ و ﻧﺎﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ) ﻧﺎﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﺑﻪ واﺗﺎی ﻧﺎﻣﯚ ( ﺑﯚی ﻧﻪ هﺑﻮوه‪ ،‬ﺑ‪‬ﺘﻪ ﺳﻪر ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ زهردهﺷﺖ و‬ ‫ﻟﻪ هﻪﻣﺎن ﮐﺎﺗﯿﺸﺪا ﮐﻪﺳ‪‬ﮑﯽ زهردهﺷﺘﯽ و ﺋﺎرﯾﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺑ‪ ‬هﯿﭻ ﻣﻪﺗﺮﺳﯽ و د‪‬اوﮐﻪﯾﻪک‪ ،‬دهﯾﺘﻮاﻧﯽ‬ ‫ﺑﭽ‪‬ﺘﻪ ﺳﻪر دﯾﻨ‪‬ﮑﯽ ﻧﺎﻣﯚ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑ‪ ‬ﺋﻪوهﯾﮑﻪ ﺑﻪ زهﻧﺪﯾﮏ و ﻟﻪدﯾﻦ دهرﭼﻮو ﯾﺎ ﺧﻮد ﻣﻮڕﺗﻪد ﻟﻪ ﻗﻪ‪‬ﻪم‬ ‫ﺑﺪر‪‬ﺖ و رژﺗﻨﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﯽ ﺣﻪ‪‬ڵ‪ ،‬ﺑﮕﺮه واﺟﺒﯿﺶ ﺑﮑﺮ‪‬ﺖ‪! .‬‬ ‫ﻟ‪ ‬رواﻧﮕ‪‬ی زەردەﺷﺖ ﺋ‪‬هﻮراﻣ‪‬زدا زاﺗ‪‬ﮑﯽ ﺗﯚﻗ‪‬ﻨ‪‬ر و ﺗﻮڕەوﺗﯚ‪‬ﺔﺳ‪‬ﻨ‪‬ر ﻧﯽ ﻳ‪،‬ﺑ‪‬ﮑﻮو ﺳ‪‬راﺳ‪‬ر‬ ‫رەﺣﻤ‪‬ت وﺑ‪‬ﺧﺸ‪‬ﻨ‪‬رە‪ .‬ﺑ‪ ‬ﭘ‪‬ﯽ ﭘﺮەﻧﺴﻴﭙﯽ ﺋﻴﺨﺘﻴﺎر‪،‬ﻣﺮۆڤ ﻟ‪ ‬ه‪‬ﺒﮋاردﻧﯽ ر‪‬ﮕ‪‬ی راﺳﺖ وە ﻳﺎن‬ ‫ﭼ‪‬وت ﺳ‪‬رﭘﺸﮏ و ﺑ‪‬رﭘﺮﺳﻴﺎرە‪.‬ﻧﻴﮕﺎی زەردەﺷﺖ ﺑ‪ ‬ﻣﺮۆڤ ﻟ‪ ‬رەﭼﻨ‪‬ﻳ‪‬ﮐﯽ ﻧﻮێ ﺧﯚی‬ ‫دەﻧﻮ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪.‬ﺋﻴﻨﺴﺎن ﺑ‪‬هﯚی هزر و زاﻧﺎﻳﯽ ﺧﯚی ﻟ‪‬ﺑﺎﺑ‪‬ت ﮐﺮدارو ﮐﺮدەوەی ﺧﯚی ﺟﻮاﺑﮕﯚﯾ‪، ‬ﻟ‪‬و‬ ‫ﺋﺎﻳﻴﻨ‪‬دا‪،‬ﺗ‪‬ﻗﺪﻳﺮ و ﻟ‪‬وﺣ‪‬ﮑﯽ ﺑزر ﮐﺮاوە‪ ،‬ﮐ‪‬ه‪‬ر ﻟ‪ ‬ﺳ‪‬ر ﺗﺎوە ﮔﺸﺖ ﺷﺘ‪‬ﮏ دﻳﺎر ﺑﮑﺎت و ﺧ‪‬ت ﮐ‪‬ﺸﯽ‬ ‫ﮐﺮدﺑ‪‬ﺖ و ﺗ‪‬ﻴﺪا ﺑﮕﻮﻧﺠﺎﺑ‪‬ﺖ ﻟ‪ ‬ﮔﯚڕ دا ﻧﯽ ﻳ‪ ،‬ﺑ‪ ‬ﭘ‪‬ﭼ‪‬واﻧ‪ ،‬ﭼﺎرەﻧﻮوس و ﺳ‪‬رﺋ‪‬ﻧﺠﺎﻣﯽ ه‪‬ﻣﻮو‬ ‫ﺷﺘ‪‬ﮏ ﻟ‪ ‬دەﺳﺖ و هزری ﺧﯚﻳﺪا دەﻧﻮوﺳﺮ‪‬ﺖ واﺗ‪ ‬ﻣﺮۆڤ ﻧﻮوﺳ‪‬ری ﺧﯚﻳ‪‬ﺗﯽ‪،‬ﻣﺮۆڤ ﺑﺮ‪‬ﺘﯽ ﻟ‪‬و‬ ‫ﺋﺎدەﻣ‪ ،‬ﺗﻮوک و دووﻋﺎ ﻟ‪‬ﮑﺮاو و ﺗﺎواﻧﺒﺎرە ﻧﯽ ﻳ‪ ‬ﮐ‪ ‬ﺑ‪ ‬هﯚﻳ‪‬وە ﺑ‪‬ر ﻟ‪ ‬ﺑ‪ ‬دﻧﻴﺎ هﺎﺗﻨﯽ ه‪‬ر ﻟ‪‬‬ ‫ﺋ‪‬زەﻟ‪‬وە ﮔﻮﻧﺎﺣﮑﺎر و ﻧ‪‬ﻮﭼﺎوان رەش ﺑﻨﺎﺳﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑ‪‬ﮑﻮو ﻣﺮۆﭬ‪‬ﮑﯽ ﺑﺎوەڕ ﭘ‪‬ﮑﺮاو و ﺑ‪ ‬ﺧ‪‬ل و‬ ‫ﺧ‪‬وﺷ‪ ‬ﮐ‪ ‬دوارۆژ و داهﺎﺗﻮوی ﺧﯚی ﺑ‪ ‬دەﺳﺖ و ﮐﺮدەوەی ﺧﯚی ﺑ‪ ‬رەﭼﺎوآﺮدﻧﯽ ﺳ‪ ‬ﭘﺎﻳ‪‬ی‬ ‫ﺳ‪‬رەﮐﯽ ﺋﺎﻳﻴﻨﯽ زەردەﺷﺖ داﻧ‪‬ﺑ‪‬ر و داﺑﻴﻦ دەﮐﺎت‪ .‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﺋﻪوهش هﯚﮐﺎری ﺋﻪﻗ‪‬ﯽ و ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪی‬ ‫ﻧ‪‬ﻮهرۆﮐﺪاری ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺧﯚی ﻟ‪‬ﭘﺸﺘ‪.‬‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﻮازی ﻟﻪ ﺋﺎﺷﺘﯽ و ﺗﻪﻣﻪدوون‪ ،‬دادﭘﻪروهری‪ ،‬ﺑﺎﯾﺦ دان ﺑﻪ ﻣﺎﻓﯽ ﻣﺮۆڤ و ﺑﻮوﻧﻪ هوهر و ژﯾﻨﮕﻪ‪،‬‬ ‫ﮐﺮدهوه و ﮐﺎرﮐﻪری ﭘﺮاﮔﻤﺎﺗﯿﮑﺎﻧﻪ هی ﺑﻪرﭼﺎو و ﺑﻪ ﮐﻪ‪‬ﮏ‪ ،‬ﻟﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻤﻪﻧﺪﯾﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﯚﻟﯽ داﻧﺴﻘ‪‬ی‬ ‫زهردهﺷﺖ د‪‬ﻨﻪ ه ﺋﻪژﻣﺎر‪.‬‬ ‫ﺟﻪهﺎﻧﺒﻪﮔﻠﻮو ﻟﻪ ﭘﻪڕﺗﻮوﮐﯽ ﻧﺎﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ) ﻋﺪم ﺧﺸﻮﻧﺖ ( ﻻﭘﻪڕهی ) ‪( ٦٢‬دا دهﻧﻮوﺳ‪‬ﺖ‪... )) :‬‬ ‫دهﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺋﻪم ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ ه ﺑﻪ ﯾﻪﮐ‪‬ﻚ ﻟﻪ ﺳ‪‬رﭼﺎوه ﺳﻪرهﮐﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ هزری دادﭘﻪروهری و ﻧﺎﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی‬ ‫ﻟﻪ ﻗﻪ‪‬ﻪم ﺑﺪهﯾﻦ‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪوهﯾﮑﻪ‪ ،‬ﺣﻪزرهﺗﯽ زهردهﺷﺖ ﭘ‪‬ﻐﻪﻣﺒﻪری ﭼﺎﮐﺴﺎ زی و ﮐﺮدهوهﯾﻪ‪ ،‬ﻧﻪ هک‬ ‫ﭘ‪‬ﻐﻪﻣﺒﻪری ﭼﺎوﭘﯚﺷﯿﻦ و راوهﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻟﻪ هﻪﻣﻮو رووﯾﻪﮐﻪوه ﺋﻪو ﭘ‪‬ﻐﻪﻣﺒﻪری ﺋﺎﺷﺘﯽ و ﺋﻮﻣ‪‬ﺪه‪(( .‬‬ ‫ﺑﻪ هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ راوهﺳﺘﺎن ﻟﻪ ﺳﻪر ﮔﺎﺗﺎﮐﺎن‪ ،‬ﺑﯚﻣﺎن وهدهردهﮐﻪوێ ﮐﻪ ﻟﻪ ﺟ‪‬ﺟ‪‬ﯽ ﺋﻪم ﭘﻪڕﺗﻮوﮐﻪ‬ ‫ﺑ‪‬و‪‬ﻨﻪ هدا‪ ،‬ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا ﺑﻪردهوام ﺑ‪‬زاری ﺧﯚی ﻟﻪ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی‪ ،‬ﺷﻪڕ و ﺗﺎ‪‬ﻧﮑﻪری و هﻪروههﺎ‬ ‫ﭘﻪرهﭘ‪‬ﺪاﻧﯽ زۆرهﻣﻠ‪ ‬دهردهﺑ‪‬ﺖ و رادهﮔﻪﯾﻪﻧ‪‬ﺖ ﮐﻪ ﺋﻪو دﯾﻨﻪ ه ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ﺗ‪‬ﻔﮑﺮﯾﻦ و ﺑﯿﺮﮐﺮدﻧﻪ‬ ‫هوهﯾﻪ ‪.‬‬ ‫»ﺋ‪‬ز ﻟﻪ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ﻣ‪‬زدﯾﺴﻨﺎ ر‪‬ز دەﮔﺮم آﻪ ﻓ‪‬ﺪەری ﺋﺎﻣﺮازی ﺟ‪‬ﻧﮓ و دژ ﺑ‪‬ﺷ‪‬ڕ و‬ ‫ﺧﻮ‪‬ﻨ‪‬ﮋ‪)«.‬ﯾ‪‬ﺳﻨﺎ‪-‬هﺎﺗﯽ‪-١٢‬ﺧﺎ‪‬ﯽ‪(٩‬‬ ‫»ﺋ‪‬ﻤ‪ ‬ﺋﺎﺷﺘﯽ و ه‪‬ﻤﻨﺎﯾ‪‬ﺗﯽ و ﺗ‪‬ﻧﺪرووﺳﺘﯽ ﺳﺘﺎﯾﺶ دەآ‪‬ﯾﻦ آ‪ ‬ﺷ‪‬ڕ و ﭘ‪‬ﻜﺪادان‬ ‫ﺗ‪‬ﻜﺪەرﯾ‪‬ﺗﯽ‪)«.‬ﺳ‪‬رووش ﯾ‪‬ﺷﺖ‪-‬هﺎدۆﺧﺖ‪-‬ﺧﺎ‪‬ﯽ‪(١٠‬‬ ‫ﺳ‪‬رﻧﺞ و ﺗ‪‬اﻣﺎﻧ‪‬ﻚ ﻟ‪‬ﺳ‪‬ر ﺋ‪‬و ﺋﺎﯾﯿﻨ‪ ‬ﺋ‪‬ﻤ‪ ‬ﺑ‪‬ﮔ‪‬ﻟ‪‬ﻚ راﺳﺘﯽ و ﺣ‪‬ﻗﯿﻘ‪‬ت ر‪‬ﻨﻮ‪‬ﻨﯽ دەآﺎت‪ ،‬آﺎﺗ‪‬ﻚ‬ ‫ﮔﻮێ ﺑ‪‬دەﻧﮕﯽ ﻣ‪‬ﮋوو دەﺳﭙ‪‬ﺮﯾﻦ دەﯾﺒﯿﻨﯿﻦ و دەﺑﯿﺴﺘﯿﻦ ﺋﺎﺷﺘﯽ و ﺋﺎراﻣﯽ ﻟ‪‬ﻻﯾ‪‬ن زەردەﺷﺖ‬ ‫ﺑﺎﻧﮕ‪‬ﺷ‪‬ی ﺑﯚ آﺮاوە‪،‬ﻣ‪‬ﮋووی د‪‬ﺮﯾﻨﯽ ﻣﺮۆڤ ﺋ‪‬وە دەﻧﮕﯽ زەردەﺷﺘ‪ ‬آ‪ ‬ﮔﻮ‪‬ﯽ ﻣ‪‬ﮋوو دەﻟ‪‬رز‪‬ﻨ‪‬ﺖ و‬

‫دە‪‬ﺖ‪»:‬ﺋ‪‬ی ﺋ‪‬هﻮراﻣ‪‬زدا‪ ...‬ﻟ‪‬راﺳﺘﯽ و ﺧﺎو‪‬ﻨﯽ‪،‬هﯚﯾ‪‬ك دروﺳﺖ ﺑﻜ‪ ‬ﺗﺎ ﻟ‪‬ه‪‬ز و ﺗﺎﺑﺸﺘﯽ ﺋ‪‬و‪،‬‬ ‫ﺋﺎﺷﺘﯽ و ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ ﺳ‪‬ﻗﺎﻣﮕﯿﺮ ﺑﻜﺮ‪‬ﺖ‪)«...،‬ﯾ‪‬ﺳﻨﺎ‪-‬هﺎﺗﯽ‪-٢٩‬ﺧﺎ‪‬ﯽ‪(١٠‬‬ ‫ﻟ‪‬ﮔ‪‬ڵ ﺋ‪‬واﻧ‪‬ش ﺋﺎﺷﺘﯿﺨﻮازی و وﯾﺴﺘﯽ ه‪‬ﻤﻨﺎﯾ‪‬ﺗﯽ‪،‬ﻧﺎﺑ‪‬ﺘ‪ ‬هﯚی ﺳ‪‬ر داﺧﺴﺘﻦ ﺑﯚ زو‪‬ﻢ و‬ ‫ﻗ‪‬ﺑﻮو‪‬ﻜﺮدﻧﯽ زۆرداری و ﺳﺘ‪‬م‪،‬ه‪‬ر ﺑﯚﯾ‪‬ش زەردەﺷﺖ ﻟ‪ ‬د‪‬ی"ﯾ‪‬ﺳﻨﺎ‪-‬هﺎﺗﯽ‪-٤٨‬ﺧﺎ‪‬ﯽ‪"٧‬دا‬ ‫دەﺑ‪‬ﮋ‪‬ﺖ‪»:‬ﺗﻮڕەﯾﯽ دەﺑ‪ ‬ﺑ‪‬رﺑ‪‬ﺳﺖ ﺑﻜﺮێ‪،‬ﺑ‪‬م ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘ‪ ‬ﻟ‪‬ه‪‬ﻣﺒ‪‬ر زو‪‬ﻢ و زۆرداری‪ ،‬ﻟ‪‬ﺧﯚﻣﺎن‬ ‫ﺑ‪‬رﮔﺮی ﺑﻜ‪‬ﯾﻦ‪«.‬‬ ‫ﺋ‪‬ﻣﺎﻧ‪ ‬و ﺳ‪‬دان ﺋﺎﻣﯚژﮔﺎری دﯾﻜ‪،‬ﻟ‪‬ﻻﯾ‪‬ن زەردەﺷﺘﯽ آﻮرد ﺋﺎراﺳﺘ‪‬ی ﻣﺮۆڤ و ﻣﺮۆﭬﺎﯾ‪‬ﺗﯽ آﺮاوە ﺑﺎ‬ ‫ه‪‬ﻣﻮو ﺧ‪‬ﻚ ﺑزاﻧ‪ ‬ﺋ‪‬واﻧ‪ ‬ﮔﺸﺘﯿﺎن ﻗﺴ‪‬آﺎﻧﯽ زەردەﺷﺘﯽ ﺑ‪‬رەﭼ‪‬ك آﻮردە وﻟ‪ ‬ﮔﺎﺗﺎآﺎﻧﺪا‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﻜ‪‬ش ﺑ‪ ‬ﻣﺮۆڤ آﺮاوە‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺑ‪ ‬دڕدۆﻧﮕﯽ‪ ،‬دﯾﻨﯽ زهردهﺷﺘﯽ‪ ،‬ﺋﺎﯾﯿﻨ‪‬ﮑﯽ ﭘﯚزﯾﺘﯿﭭﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ ﺳﻪر ﺋﻪﺳﺎﺳﯽ هزر و ﺋﺎوهزهوه ﺑﻨﯿﺎت‬ ‫ﻧﺮاوه‪ ،‬ﺗﻪﻧﯿﺎ ﻣﻪرﺟﯽ ﺳﻪرهﮐﯽ ﺑﯚ دان ﭘ‪‬ﺪاه‪‬ﻨﺎن و وهرﮔﺮﺗﻨﯽ ﺋﻪو دﯾﻨﻪ ه ﯾﺎ ﺧﻮد ﺗﺎآ‪ ‬ﭘ‪‬ﻮه‬ ‫روﭘ‪‬ﻮاﻧﻪ هی ﭘﻪﺳﻨﺪ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺑﯿﺮ و هزر و ﺗ‪‬ﮑﻔﮑﺮﯾﻨﻪ ه‪ .‬ﺗﺎﺑ‪‬ﻧﯽ دﯾﻨﯽ زهردهﺷﺖ ﺑﯚ ﺗﻪواو‪‬ﺘﯽ )‬ ‫ﮐﻪﻣﺎ‪‬ﯽ ( ﻣﺮۆڤ‪ ،‬ﺑﻪ هزر و ﺋﻪﻗ‪ ‬ﺑﻪﺳﺘﺮاوهﺗﻪوه‪.‬‬ ‫ﻟﻪ راﺳﺘﯿﺪا‪ ،‬زۆرهﻣﻠ‪ ‬و داﺳﻪﭘﺎﻧﺪن‪ ،‬هﯿﭻ ﺟ‪ ‬ﭘ‪‬ﯿﻪﮐﯽ ﻟﻪم ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ هدا ﻧﯽﯾﻪ‪ ،‬هﻪر وهک زهردهﺷﺖ‪،‬‬ ‫زۆرﻣﻠ‪ ‬و ﺋﯿﺠﺒﺎری ﺑﻪ ﺗﻮﻧﺪی و ﺑﻪ راﺷﮑﺎوی رهت داوهﺗﻪوه‪.‬‬ ‫ﮔﯚﺷ‪‬ﻧﻴﮕﺎی زەردەﺷﺖ ﺳ‪‬ﺑﺎرەت ﺑ‪ ‬ﺷﻮﻧﺎس وه‪‬ﺑﻮوﻧﯽ ژن و ﻟ‪ ‬ﺑﺎرەی ﺟ‪‬ﮕﺎی ﺋﺎﻓﺮەت ﻟ‪ ‬ﻧﺎو‬ ‫ﮐﯚﻣ‪‬ﮕﺎدا‪ ،‬زۆر ﺳ‪‬رﻧﺞ راﮐﯿﺸ‪‬رە‪،‬دۆخ و ﻣ‪‬ﻗﺎﻣﯽ ﺋﺎﻓﺮەت ه‪‬رﻟ‪‬آﯚﻧ‪‬وە ﻟ‪ ‬ﻧﺎو ﮐﻮردەﮐﺎﻧﯽ "ﻣﺎد"ی‬ ‫و ﻟ‪ ‬ﺑﺎوەڕی ﻣﻮﻏ‪‬ﮐﺎن ﺑ‪‬رز ﻧﺮﺧ‪‬ﻨﺮداوە‪.‬دﻳﺎرە ﻟ‪ ‬ﮔ‪‬ڵ ﺳ‪‬ره‪‬ﺪاﻧﯽ زەردەﺷﺖ و ﻟ‪ ‬ﻧ‪‬ﺗﻴﺠ‪‬ی‬ ‫ﭼﺎﮐﺴﺎزﻳ‪‬ﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬و ﻣ‪‬زﻧ‪ ‬ﻣﺮۆﭬ‪،‬ﮔﯚڕاﻧﮑﺎرﻳ‪‬ﮐﯽ ﺑ‪ ‬ﺳ‪‬ر ﺟ‪‬ﮕ‪‬وﭘ‪‬ﮕ‪‬ی ﺋﺎﻓﺮەﺗﺪا هﺎﺗﻮوە‪.‬ژن ﻟ‪‬‬ ‫ﻗ‪‬ﻣﭽﯽ دﯾﺪی زەردەﺷﺖ و دﻳﻨﯽ ﭘﻴﺮۆزی زەردەەﺷﺘﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﯾ‪‬ﮐﺴﺎن و ﺑ‪‬راﺑ‪‬ری ﻟ‪‬ﮔ‪‬ڵ ﭘﻴﺎو ﮔ‪‬ل‬ ‫ﭘ‪ ‬ﺑ‪‬ﺧﺸﺮاوە‪ ،‬ﺗ‪‬ﻧﺎﻧ‪‬ت ﻣ‪‬ﻗﺎﻣﯽ داﻳﮏ ﺋ‪‬ﺠﮕﺎر ﭘﻴﺮۆز و ﮔ‪‬ورە زاﻧﺮاوە؛ ﺗ‪‬ﺒﻴﻨﯽ ﻟ‪ ‬دەﻗ‪‬ﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ ﺋ‪‬ﻤ‪ ‬ﺑ‪‬وەر‪‬ﻨﻮ‪‬ﻨﯽ دەﮐﺎت ﮐ‪ ‬ﻧﺎوی ژن و ﭘﻴﺎوی ﺧﺎوەن ﭼﺎﮐ‪ ‬و رەوﺷﺖ ﺑ‪‬رز و ﺧﻮاﺗﺮس‪،‬‬ ‫ﻟ‪ ‬ﻳ‪‬ک رﻳزدا هﺎﺗﻮە‪،‬ﺋﺎﻓﺮەت ﻟ‪ ‬ﮐﺎروﺑﺎری ﮐﯚﻣ‪‬ﻳﺔﺗﯽ‪،‬ﺋﺎﺑﻮوری‪،‬دﻳﻨﯽ و ‪ ...‬ﺑ‪ ‬ﻗ‪‬ت ﭘﻴﺎو ﮐﺎرﻳﮕ‪‬رەو‬ ‫ه‪‬ر ﺑ‪‬و رادەﻳ‪‬ش ﺑ‪‬ﻳﺎردەر و ﺑ‪‬رﭘﺮﺳﻴﺎرە‪.‬رۆژی ﭘ‪‬ﻨﺠﯽ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺋ‪‬ﺳﭙ‪‬ﻧﺪارﻣ‪‬زد)رەﺷ‪‬ﻣ‪ (‬ه‪‬ر ﻟ‪‬‬ ‫دﻳﺮۆﮐﯽ ﺋﺎرﻳﺎﻳﯽ ﺑﯚ رۆژی داﻳﮏ و ﺋﺎﻓﺮەت ﺗ‪‬رﺧﺎن ﮐﺮاوە ‪ .‬ﺋ‪‬واﻧ‪ ‬ﻟ‪ ‬ﺣﺎ‪‬ﮑﺪان ﮐ‪ ‬ژن ﻟ‪‬‬ ‫ﮐﯚﻣ‪‬ﮕﺎی ﺑ‪ ‬و‪‬ﻨﺔی! ﻳﯚﻧﺎﻧﻴ‪‬ﮐﺎن ﺗ‪‬ﻧﺎﻧ‪‬ت ﻣﺎﻓﯽ ﺷﺎروﻣ‪‬ﻧﺪی ﭘ‪ ‬رەوا ﻧ‪‬زاﻧﺮاوە‪،‬ﺋﺎﻓﺮەت ﻟ‪ ‬رﻳز و‬ ‫ﻗ‪‬ﻓ‪‬ﺗﯽ ﮐﯚﻳﻠ‪‬ﮐﺎن و ﻳﯚﻧﺎﻧﻴ‪‬ﮐﺎن ﺑﮕﺮە ﻟ‪ ‬واﻧﻴﺶ ﻧزﻣﺘﺮ داﻧﺮاوە و دەزاﻧﺮ‪‬ﺖ‪ .‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧ‪‬وە‬ ‫ﻓ‪‬ﻟﺴ‪‬ﻓﻴ‪‬ﮐﺎﻧﯽ!ﺳﻮﻗ‪‬ات‪،‬ﺋ‪‬ﻓﻼﺗﻮون و ﺋ‪‬رەﺳﺘﻮ ﺋ‪‬وەﺑ‪ ‬ﺋ‪‬ﻤﺔ دەﺳ‪‬ﻟﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﺳﻪرﻧﺞ دان و وردﺑﯿﻨﯽ ﻟﻪ ﺑﯚﭼﻮون و ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ زهردهﺷﺘﯽ‪ ،‬ﺋﻪو ﺑﺎوهڕه وه دﯾﺎر دهﮐﻪو‪‬ﺖ ﮐﻪ ﻟﻪ‬ ‫هﻪر هﻪزارهﯾﻪﮐﺪا‪ ،‬زهردهﺷﺘ‪‬ﮑﯽ زهﻣﺎﻧﻪ ه واﺗﻪ ر‪‬ﺒﻪر‪‬ﮑﯽ ﻣﻪزن ﻟﻪﺳﻪر ﺷﻮ‪‬ﻦ و ر‪‬ﺒﺎزی زهردهﺷﺖ‬ ‫ﺳﻪر هﻪ‪‬ﺪهدات‪) .‬زرﺗﺸﺖ‪،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن‪،‬هﺎﺷﻢ رﺿﯽ(‬ ‫) ﺋﻮﺷﯿﺪهر ﯾﺎ ﺧﻮد هﻮﺷﯿﺪهر (‪ ) ،‬هﻮﺷﯿﺪهر ﻣﺎﻧﮓ ( و ) ﺳﻮﺷﯿﺎﻧﺲ (‪ ،‬ﺳ‪ ‬ﺑﻪ‪‬ﻨﯽ ﭘ‪‬ﺪراوی‬ ‫زهردهﺷﺘﯿﻦ‪ ،‬ﮐﻪ هﻪر ﺳ‪‬ﮑﯿﺎن راﺳﺘﻪوﺧﯚ ﻟﻪ ﺗﻮﺧﻢ و رهﭼﻪ‪‬ﻪﮐﯽ ﺋﻪﺷﻮ زهردهﺷﺖ دهﺑﻨﻪ هوه و ﺑ‪‬‬ ‫) زادﺋ‪‬ﺳﭙﻪرم – ﺧﺎ‪‬ﯽ ‪ ) ،( ٢٢‬دﯾﻦ ﮐﻮرد – ﺧﺎ‪‬ﯽ ‪( ٥٤-٥١‬‬ ‫آﻮڕی زەردەﺷﺖ دەﻧﺎﺳﺮ‪‬ﻦ‪.‬‬ ‫هﻮﺷﯿﺪهر و هﻮﺷﯿﺪهر ﻣﺎﻧﮓ ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮون و ﭼﺎﮐﺴﺎزی و ﺋﻪرﮐﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻪ ﺟ‪ ‬ه‪‬ﻨﺎوه و ﮐﯚﭼﯽ‬ ‫دواﯾﯿﺎن ﮐﺮدووه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ه‪‬ﺸﺘﺎ ﺳﻮﺷﯿﺎﻧﺲ ﯾﺎ ﺧﻮد ﺳﻮودﭘ‪‬ﮕﻪﯾﺎﻧﯽ ﮔﻪوره‪ ،‬ﻟﻪ داﯾﮏ ﻧﻪ هﺑﻮوه و‬ ‫ﺑﻪ‪‬ﻨﯽ دراوه ﻟﻪ ﺳﻪردهﻣ‪‬ﮑﯽ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ و ﺑﺎرودۆﺧ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ و ﮔﻮﻧﺠﺎو ﺳﻪره‪‬ﺪهدات‪.‬‬ ‫ﺋﻪﮔﻪر ﺑﻪز‪‬ﺘﯽ ﺑ‪‬واﻧﯿﻦ‪ ،‬ﺷﻮ‪‬ﻦ هﻪ‪‬ﮕﺮﺗﻮوﯾﯽ ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ هﮐﺎﻧﯽﺗﺮ ﺳﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﮔﺸﺘﯽ و ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼم‬ ‫ﺑ‪‬ﺗﺎﯾﺒ‪‬ﺗﯽ‪ ،‬راﺳﺘﻪوﺧﯚ ﻟﻪ ﺋﺎﯾﯿﻦ و ﺟﯿﮫﺎﻧﺒﯿﻨﯽ زهردهﺷﺖ دهﺑﯿﻨﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬دﯾﺎره‪ ،‬ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ زهردهﺷﺖ‬ ‫ﻟﻪﻣﻪڕ ﭘ‪‬ﺸﻮای زهﻣﺎﻧﻪ ه ) ﻣﻪهﺪی ﻣﻪوﻋﻮود ( ﻟﻪ ر‪‬ﭽﮑﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺷﯿﻌﻪ و‬

‫ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺳﻮﻧﻨﻪ ه ﺑﻪ رووﺗﯽ ﺧﯚی دهﻧﻮ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑ‪ ‬ﻗﺴﻪ ﺟ‪‬ﯽ هﯿﭻ ﺋﯿﻨﮑﺎر و ﭘﺎﺳﺎو‪‬ﮏ‬ ‫ﻧﺎه‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺎﯾﻪک‪ ،‬ﻗﻮو‪‬ﯽ و ﺑﻪرﯾﻨﯽ ﮐﺎرﺗ‪‬ﮑﺮدﻧﻪ هﮐﻪ ﺋﻪوهﻧﺪه‪ ،‬راﺳﺘﻪوﺧﯚ و ﺑﻨﻪ هڕهﺗﯽﯾﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﻜﻮو‪‬ﯽ ﻟ‪ ‬ﻧﺎﮐﺮ‪‬ﺖ‪ .‬ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧﻪ ه‪ ،‬ﻟﻪم ﺑﺎرهوه‪ ،‬دوو ﮐﺘ‪‬ﺒﯽ زۆر ﮔﺮﯾﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻪ‪‬ﻪﻣﯽ ) دارﻣﺴﺘﺖر‬ ‫( و ) ﺋ‪‬ﺪﮔﺎر ﺑﻠﻮﺷﻪ ( ﻧﻮوﺳﺮاون‪ .‬ﺋ‪‬ﺪﮔﺎر ﺑﻠﻮوﺷﻪ‪ ،‬دهﻧﻮوﺳ‪‬ﺖ‪ )) :‬ﺳﻪرﭼﺎوه و ﭼﺎوﮔﯽ ﺑﺎوهڕ ﺑﻪ ﺑﻮوﻧﯽ‬ ‫" ﺋﯿﻤﺎﻣﯽ زهﻣﺎن " و ﮐﻪﺳ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪ‪‬ﻨﯿﭙ‪‬ﺪراو‪ ،‬هﻪ‪‬ﺪهﮔﻪڕ‪‬ﺘﻪوه ﺳﻪر ﺑﯿﺮ و رای ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﻪﮐﺎن‪ ).(( .‬ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺗﻤﺪن و ﻓﺮهﻨﮓ اﯾﺮان آﮫﻦ ‪-‬دآﺘﺮ هﻮﺷﻨﮓ ﻃﺎﻟﻊ(‬ ‫)ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺷﯿﺮازی( ﻟ‪ ‬ﮔ‪‬ورەﻳﯽ و زاﻧﺎﻳﯽ زەردەﺷﺖ ﺋﺎوەهﺎ دەﺋﺎﺧﻔ‪ )) : ‬ﻟ‪‬و ﺷﺘﺎﻧ‪ ‬ﮐ‪‬‬ ‫زەردەﺷﺖ ﻟ‪ ‬ﻧﺎو ﭘ‪‬راوەﮐﺎﻧﯽ زەﻧﺪ و ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ ﮔﻮﺗﻮﻳ‪‬ﺗﯽ ﻳ‪‬ﮐ‪‬ﮑﻴﺎن ﺋ‪‬وەﻳ‪ ‬ﮐ‪ ‬ﻟ‪ ‬ﺋﺎﺧﺮو ﺋﯚﺧﺮی‬ ‫زەﻣﺎن‪،‬ﭘﻴﺎو‪‬ﻜﯽ ﻣ‪‬زن ﺳ‪‬ره‪‬ﺪەدات ﮐ‪ ‬ﺑ‪‬ﻧ‪‬ﻮی)ﺋ‪‬ﺳﺘ‪‬دﻳﺮﮐﺎ(دەﻧﺎﺳﺮ‪‬ﺖ و واﺗﺎﮐ‪‬ی ﺑ‪ ‬ﭘﻴﺎوی‬ ‫زاﻧﺎ ﻟ‪‬ﮑﺪەدر‪‬ﺘ‪‬وە‪ ،‬ﻟ‪‬و دﻧﻴﺎﻳ‪‬ﻋ‪‬دڵ و دﻳﻦ ﺋﺎراﺳﺘ‪ ‬دەﮐﺎت‪ ،‬هﺎوﮐﺎت ﻟ‪‬ﮔ‪‬ڵ وی‪،‬ﭘ‪‬ﺗﻴﺎرەﻳ‪‬ک ﭘ‪‬ﻳﺪا‬ ‫دەﺑ‪‬ﺖ ﮐ‪ ‬ﻟ‪ ‬ه‪‬و‪‬ﯽ ﺧﺮاﭘ‪‬ﮐﺮدن و ﺑ‪ ‬ﻻر‪‬ﺪا ﺑﺮدﻧﯽ ﻣﺮۆڤ ﺗ‪‬ﺪةﮐﯚﺷ‪‬ﺖ و ﺗ‪‬ﻜﺪەری ﭼﺎآ‪ ‬و‬ ‫آﺎروﺑﺎری ﺋ‪‬ﺳﺘ‪‬درﯾﻜﺎﯾ‪....‬‬ ‫و‬ ‫ﺳ‪‬رﭘ‪‬رﺳﺖ‬ ‫زاﻧﺎﻳ‪)‬زەردەﺷﺖ(ﻟ‪‬ﺑﻮوﻧﯽ‬ ‫ﺋ‪‬و‬ ‫دە‪‬ﯽ‬ ‫ه‪‬ر‬ ‫ﺋ‪‬ز)ﺷﻴﺮازی(دە‪‬ﻢ‬ ‫ﺷﻮاﻧﯽ!)ﻣﻮﻻی(ﺋ‪‬ﻤ‪)‬ﺳﺎﺣﺐ اﻟزﻣﺎن( و ﺳ‪‬روەدەرﻧﺎﻧﯽ ﺋ‪‬و ﻟ‪ ‬ﺋﺎﺧﺮی زەﻣﺎن ﺧ‪‬ﺑ‪‬ری داوە‪.‬‬ ‫ﺗﺎﻳﺒ‪‬ﺗﻤ‪‬ﻧﺪی و ﺳﻴﻔﺎﺗ‪‬ﮏ ﮐ‪ ‬ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺳﺘ‪‬درﻳﮑﺎ)ﺳﻮﺷﯿﺎﻧﺲ=ﻣ‪‬هﺪی ﻣ‪‬وﻋﻮد( دەﮔﻮﺗﺮێ ه‪‬ﻣﺎن ﺳﻴﻔ‪‬ت‬ ‫و ﺧﺴﻮوﺳﻴﺎﺗﯽ ﺋﺎﻣﺎژە ﭘ‪‬ﮑﺮاو ﻟ‪ ‬ﺣ‪‬دﻳﺲ و رﻳﻮاﻳ‪‬ﺗ‪‬ﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﻤ‪ ‬دەﭼ‪ ،‬هﻪ روە هﺎ ﭘ‪ ‬ﺗﻴﺎرەآ‪‬ش‬ ‫هﻪ ﻣﺎن دەﺟﺠﺎ‪ ‬و ‪).((....‬ه‪‬ﻣﺎن ﺳ‪‬رﭼﺎوەی ﺳ‪‬روو(‬ ‫ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪ و ﺋﺎوهزﮔﻪر‪‬ﺘﯽ زهردهﺷﺖ‬ ‫ﻟﻪﺳﻪر ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪ و ﺑ‪‬وای ﺋﺎوهزﮔﻪری زهردهﺷﺖ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ وﺗﺎر و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪ هوه ﻟﻪ ﮐﺎﯾﻪ دان‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م زۆر‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻮرﺗﯽ‪ ،‬هﻪوڵ دهدهﯾﻦ ﺗﯿﺸﮏ ﺑﺨﻪﯾﻨﻪ ه ﺳﻪر هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﻻﯾﻪن و ﺑ‪‬ﮔﻪ ﻓ‪‬ﻟﺴ‪‬ﻓﻴ‪‬ﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬م ﺋﺎﻳﻴﻨ‪.‬‬ ‫ﺳﻪﻣﺒﻮوﻟﯿﮏ واﺗﻪ ه‪‬ﻤﺎﮔﻪرﯾﻪﺗﯽ وهک ﯾﻪﮐ‪ ‬ﻟﻪ دﯾﺎردهﮐﺎﻧﯽ ﮔﺮﯾﻨﮕﯽ ﭼﻮارﭼ‪‬ﻮهی ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی‬ ‫ﺋﺎرﯾﺎﯾﯿﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺑﻪ در‪‬ﮋاﯾﯽ ﻣ‪‬ﮋوو‪ ،‬رۆ‪‬ﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺧﯚی ﮔ‪‬اوە‪ .‬دهزاﻧﯿﻦ‪ ،‬ه‪‬ﻤﺎ ﻟﻪﻧﺎو ﺋﯚﺳﺘﻮرهدا‪،‬‬ ‫رۆ‪‬ﮑﯽ ﮔﺮﯾﻨﮓ و ﻟﻪ هﻪﻣﺎن ﺣﺎ‪‬ﯿﺸﺪا ﺳﻪرهﮐﯽ ﺑﻪ ﺧﯚوهدهﺑﯿﻨ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫دﯾﺎره ﻟﻪ ﻧﺎوهرۆﮐﯽ هﻪر دهق و ﺑﯚﭼﻮوﻧ‪‬ﮑﯽ ﺋﯚﺳﺘﻮرهﯾﯿﺪا‪ ،‬هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ راﺳﺘﯽ ﻟﻪ ﮔﯚڕدان‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫دهرﺑ‪‬ﯾﻨ‪‬ﮑﯽﺗﺮ‪ ،‬ﻟﻪﻧﺎوﺋﺎﺧﻨﯽ هﻪر دﯾﺎردهﯾﻪﮐﯽ ﺋﻮﺳﺘﻮرهﯾﯿﺪا‪ ،‬ﺣﻪﻗﯿﻘﻪت ﺑﻪ ه‪‬ﻤﺎﯾﻪﮐﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ‪،‬‬ ‫ﮔﻮﻧﺠﺎوه و ﺑﻨﺎﺧﻪی هﻪر ﺋﯚﺳﺘﻮورهﯾﻪک ﻟﻪﺑﺎن ﺑﻪردی واﻗﻌﯿﯿﻪت و راﺳﺘﯿﯿﻪک هﻪ‪‬ﭽ‪‬ﻨﺪراوه‪.‬‬ ‫ﺋﺎو‪ ،‬ﺑﺎ‪ ،‬ﺧﺎک و ﺋﺎﮔﺮ‪ ،‬ﺋﯿزهد و ﺋ‪‬ﻣﺸﺎﺳﭙﻪﻧﺪهﮐﺎن‪ ،‬ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن و د‪‬ﻮهزﻣ‪‬آﺎن و ‪ ...‬ﮔﺸﺘﯿﺎن ه‪‬ﻤﺎﯾﻪﮐﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪﺷ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺣﻪﻗﯿﻘﻪت و ﭘ‪‬ﺪاوﯾﺴﺘﯿﻪﮐﺎن و ﻻﯾ‪‬ﻧ‪‬آﺎﻧﯽ ﺗ‪‬ﻣﻮوژاوی ﻣﺮۆڤ روون دهﮐﻪﻧﻪ هوه‪.‬‬ ‫ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﻪ‪ ،‬ﺋﻪوه ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪ هﯚی ﭘﺎﺳﺎوی ﺋﻪوهﯾﮑﻪ‪ ،‬ﺋﻪو راﺳﺘﯿﻪ ﻟﻪ ﺑﯿﺮ ﺑﮑﻪﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺑﺎوهڕ و‬ ‫ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪ هﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﻤﻪ ﻟﻪ ﻧﺎو ﺋﯚﺳﺘﻮرهدا ﺑﻨﻪ هڕهﺗﯿﻦ و هﻪﻧﺪ‪‬ﮑﯿﺸﯿﺎن هﻪر ﺑﻪ ﺗﻪواوی ﺑ‪ ‬ﭘﺎﯾﻪن و‬ ‫رﯾﺸﻪﯾﻪﮐﯽ ﺋﻪوﺗﯚﯾﺎن ﻧﯽﯾﻪ‪.‬‬ ‫ﺋﻪﮔﻪر ﭼﯽ هﻮﻧﻪ هری ه‪‬ﻤﺎﮔﻪر‪‬ﺘﯽ‪ ،‬ﻟﻪ ﻧﺎﺧﯽ دهﻗﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ و ﺣﻪﯾﺮاﻧﻪ ه ﺋﺎﯾﯿﻨﯿﻪ ﭘﯿﺮۆزهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫) ﮔﺎﺗﺎﮐﺎن ( زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ رووﻧﯽ وهﺑﻪر ﭼﺎو د‪‬ﻦ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪ روو‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪوه ﺗﻪواو ﮐﺎرﯾﮕﻪری هﻪﯾﻪ‬ ‫ﻟﻪﺳﻪر واﻗﻌﯿﻪﺗﻪ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ‪ ،‬ﺑﻪ وﺗﻪﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪ ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪی ﻧ‪‬ﻮان ﻣﺮۆڤ و ژﯾﺎﻧﯽ‬ ‫واﻗﻌﯿﻪﺗﯽ ﻟﻪ هﻪﻣﺒﻪر ژﯾﺎﻧﯽ ﺧﻮﻟﯿﺎﯾﯽ و دﻧﯿﺎﯾﻪﮐﯽﺗﺮ ﻟﻪﺳﻪر ﺑﻨﮑﻪی ﺣﻪوا‪‬ﻪ ﺑﻪ ﮔﻪوا‪‬ﻪدان‪ ،‬ﭘﺘﻪوﺗﺮ‬ ‫و ﭘ‪‬ﺑﺎﯾﻪﺧﺘﺮه؛ هﻪر ﺑﯚﯾﻪش رﯾﺎﻟﯿزﻣﯽ هزری و ﺋﻪﻗ‪‬ﻧﯿﯿﻪت ﺗﯿﺎدا ﺟﻪﺧﺘﯽ ﻟﻪﺳﻪر ﮐﺮاوه‪.‬‬ ‫ﻟﻪ دهﻗﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ زۆرﺑﻪی ﮐﺎت‪ ،‬ﺋﻪهﻮرا ﻣﻪزدا ﺑﻪ ﺳﯿﻔﻪﺗﯽ " ﺋﻪی هزری ) ﺧﺮد (ی ﺧﺎوهن ﭼﺎﮐﻪ‬ ‫" ﺑﺎﻧﮕﮫ‪‬ﺸﺘﻦ ﮐﺮاوه‪ ،‬ﻟﻪ ﻧﺎو ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﮑﯽ زۆریﺗﺮ‪ ،‬ﺋﻪهﻮراﻣﻮزدا ﺑ‪‬ﺳﻪرﭼﺎوهی زاﻧﯿﺎری و زاﻧﺎﯾﯽ و‬ ‫هزرﮔﻪری‪ ،‬ﻧﺎﺳ‪‬ﻨﺪراوه‪ )) .‬ر‪‬ز و ﺳﻮﭘﺎﺳﻢ هﻪﯾﻪ ﺑﯚ زاﻧﺎی ﺧﺎوهن ﭼﺎﮐﻪ ((‪ ) .‬ﭬ‪‬ﻨﺪﯾﺪاد – ﺧﺎ‪‬ﯽ ‪( ٣٩‬‬

‫ﺑﻪ ﺑ‪ ‬ﻗﺴﻪ‪ ،‬ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪ هوه و ﺗ‪‬واﻧﯿﻨ‪‬ﮑﯽ ﻣﯿﺘﺎﻓﯿزﯾﮑﯽ و ﺋﻮﺗﻮﭘﯿﺎﯾﯽ ﺋﻪﮔﻪر ﺳﻪرﻧﺞ و ﺑﯿﺮﮐﺮدﻧﻪ هوه و‬ ‫ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻨﯽ ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﺪا ﻧﻪ هﺑ‪‬ﺖ ﯾﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺋﻪﻗ‪ ‬و ﺑ‪‬وای ﻣﺮۆڤدا ﻧ‪‬ﭼ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺋﻪوه ﺑ‪ ‬ﺳﻮوده و هﯿﭻ‬ ‫ﻣﺎﻧﺎﯾﻪﮐﯽ ﺑﻪ ﻧﺮخ‪ ،‬ﺗﯿﺎﯾﺪا ﺑﻪدی ﻧﺎﮐﺮ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪی زهردهﺷﺖ ﻟﻪﺳﻪر دوو دﯾﺮۆﮐﯽ ﺋﻪﺳﺎﺳﯽ و دوو ﮔﻪوهﻪری هﺎوﮐﺎت ﻟﻪ داﯾﮑﺒﻮو ﻟﻪ هﻪﻣﺎن‬ ‫ﺣﺎ‪‬ﯿﺸﺪا دوو ه‪‬زی ﺷﻮ‪‬ﻨﺪاﻧﻪ هر‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻧﺎﺗ‪‬ﺑﺎ‪ ،‬واﺗﻪ ) ﺳﭙﻪﻧﺘﻪﻣﯿﻨﻮو (‪ ) ،‬ﺋﻪﻧﮕﺮهﻣﯿﻨﻮو (‪ ،‬داﻣﻪزراوه‪.‬‬ ‫راﺳﺘﯿﻪﮐﻪی ﺋﻪوهﯾﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﺎرداﻧﻪ هوه و دهﻧﮕﺪاﻧﻪ هوهی ﺋﻪم دوو ﭼﻪﻣﮑﻪ‪ ،‬وزهﯾﻪﮐﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪ د‪‬ﯽ‬ ‫ﺑﭽﻮوﮐﺘﺮﯾﻦ زهڕڕه و ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻪﺷﻨﯽ ﻣﻮﺳﺒﻪت و ﻣﻪﻧﻔﯽ‪ ،‬ﺑﻪردهوام ﻟﻪ ﺟﻮ‪‬ﻧﻪ هوه داﯾﻪ و‬ ‫ﺧﯚی دهﻧﻮ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯽ ﻟﻪﻣﻪڕ دﯾﺎردهﮔﻪﻟﯽ ﺳﺮوﺷﺘﯽ‪ ،‬ﺋﻪو دوو ﭼﻪﻣﮑﻪ ﻧﺎﺗﻪﺑﺎﯾﻪ‪ ،‬ﯾﻪک ﻟﻪواﻧﻪ ه‬ ‫" ﻣﻪﺷﯽ " و " ﻣﻪﺷﯿﺎﻧﻪ ه " ) ﺋﺎدهم و ﺣﻪوا ( رۆ‪‬ﯽ ﮔﺮﻧﮕﯿﯽ ﺋﺎﺷﮑﺮا دهﺑ‪‬ﺖ‪.‬ﭼﻮﻧﮑ‪ ‬ﺳ‪‬رەﺗﺎ و‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﻮوﻧ‪‬ی ﻣﺮۆڤ ﻟ‪ ‬ﭼ‪‬ﺷﻨﯽ ﺳ‪‬ﻧﺘ‪‬زدا وە دﻳﺎر دەﺧﺎت‪.‬‬ ‫ﺗ‪‬ز ) وزهی ﻣﻮﺳﺒﻪت ( و ﺋﺎﻧﺘﯽ ﺗ‪‬ز ) وزهی ﻣﻪﻧﻔﯽ (‪ ،‬ﭘﺎﯾﻪ و ﺑﻨﭽﯿﻨﻪ هی ﺋﺎﻓﺮاﻧﺪن‪ ،‬ﺟﻮ‪‬ﻧﻪ هوه و‬ ‫ﮔﯚڕان‪ ،‬ﮔﻪﺷﻪﺳﻪﻧﺪن و ﻓﻪوﺗﺎن‪ ،‬ﺋﻪﻧﺪ‪‬ﺸﻪی ﻣﺮۆڤ و ‪ ...‬ﻟﻪﺳﻪڕ ﺟﻪﻣﺴﻪری وزهی ﭼﺎﮐﻪ )‬ ‫ﺳﭙﻪﻧﺘﻪﻣﯿﻨﻮو ( و ﺧﺮاﭘﻪ ) ﺋﻪﻧﮕﺮهﻣﯿﻨﻮو ( ﻗﺎﯾﻢ ﮐﺮاوه‪.‬‬ ‫ه‪‬ﺒ‪‬ﺳﺘ‪‬ﮐﺎﻧﯽ ﻧﺎﺳﺮ ﺧ‪‬ﺳﺮەو ﻟ‪‬و ﺑﺎرەوە ﺟ‪‬ﺧﺖ ﻟ‪‬ﺳ‪‬ر ﺋ‪‬و راﺳﺘﻴ‪ ‬دەﮐﺎت‪:‬‬ ‫ﺑﺮدﺳﺖ زﻣﺎﻧ‪ ‬ز آﻓﺮﻳﻨﺶ‪،‬دو‬ ‫ﺳﻮی ﺗﻮ ﻧﻮﻳﺪﮔﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‬ ‫ﻋز و ﻧﻌﻤﺖ ﻣﻴﻨﻮ‬ ‫ﻳﮑﯽ ﺳﻮی ّ‬ ‫ﻳﮑﯽ ﺳﻮی دوزﺧﺖ هﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮ ﺷﺨﺺ ﭘﺪﻳﺪ ﻧﺎورد ﻧﻴﺮو‬ ‫هﺮ ﻳﮏ ﺑ‪ ‬رهﻴﺖ ﻣﻴﮑﺸﺪ‪،‬ﻟﻴﮑﻦ‬ ‫‪....‬‬ ‫ﻧﺎﻣﺮﺟﻮ‬ ‫ﮐﺎﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ رە ﻣﺤﺎل و َ‬ ‫ﺑﺮ ﮔﻴﺮ ره ﺑﮫﺸﺖ و ﮐﻮﺷﺶ ﮐﻦ‬ ‫)زرﺗﺸﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻳﺮاﻧﯽ‪،‬هﺎﺷﻢ رﺿﯽ‪(١٠٢-١٠١،‬‬ ‫ﺷﻮ‪‬ﻦ و ﺑﻪرهﻪﻣﯽ ﭼﺎﮐﻪ و ﺧﺮاﭘﻪی ﻣﺮۆڤ‪ ،‬ﻟﻪ زاڵ ﺑﻮون و هﻪژﻣﻮوﻧﯽ ﯾﻪﮐ‪ ‬ﻟﻪو دوواﻧﻪ ه ﻟﻪﺳﻪر‬ ‫ﺋﻪوﯾﺘﺮ‪ ،‬د‪‬ﺘﻪ دی‪ ،‬واﺗﺎ‪ ،‬دژاﯾﻪﺗﯽ و ﯾﻪک ﺑﻮون‪ ،‬ﭘﻪرﻣﻮون و ﭘﻪرﺗﻪوازهﯾﯽ‪ ،‬راﺳﺘﯽ و ﻧﺎڕاﺳﺘﯽ‪،‬‬ ‫ﻣﻮﺗ‪‬ﻪق و ر‪‬ﮋهﯾﯽ‪ ،‬هﻪﺑﻮون ) وﺟﻮد ( و ﻧﻪ هﺑﻮون ) ﻋﺪم (‪ ،‬رووﻧﺎﮐﯽ و ﺗﺎرﯾﮑﯽ‪ ... ،‬هﻪر هﻪﻣﻮوﯾﺎن‬ ‫دﯾﺎردهی ﺗﻪﻋﺎﻣﻮوﻟﯽ ﺋﻪم دوو ﻧﯿﺮووﮔﻪﻟﻪ دهﻧﺎﺳﺮ‪‬ﻦ‪ .‬ﺑﻪرهﻪم و ﺳﻪﻧﺘ‪‬زی ﺋﻪو دوواﻧﻪ ه ﻣﺮۆڤ ﻟﻪ‬ ‫ﻣ‪‬ﮋوودا وهڕی دهﺧﺎت و ﺑﻪدﯾﮫ‪‬ﻨﻪ هری هﻪ‪‬ﺴﻮﮐﻪوت و ﺑزاﭬﯽ ﺟﯿﮫﺎن و ﻣ‪‬ﮋووﯾﻪ‪ .‬هﻪر وهک دﯾﺎره‪،‬‬ ‫ﮐﺮۆک ) ﺟﻪوهﻪر (ی ﻧﺎوهرۆﮐﯽ ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﯽ زهردهﺷﺖ‪ ،‬دهﮔﻪڕ‪‬ﺘﻪوه ﺳﻪر ﺟﻪﻣﺴﻪری ﺋﻪﻗ‪ ‬و هزری‬ ‫ﻣﺮۆڤ‪ ،‬ﺑﻪ واﺗﺎﯾﻪﮐﯽ دروﺳﺘﺘﺮ‪ ،‬هزرﮔﻪری و ﺋﻪﻗ‪‬ﻧﯿﯿﻪت ﻟﻪ ﻧﺎوﻗﻪدی ﺋﻪم ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ هدا‬ ‫ﺳﻪﻗﺎﻣﮕﯿﺮﮐﺮاوه‪ ،‬هﻪر ﭼﻪﻧﺪ ﻟﻪ ﺑﻪﺳﺘ‪‬ﻨﯽ ﻣﺎرﯾﻔﻪت و ﺋﯿﻤﺎﻧﯿﺶ ﻟﻪو ﭘﻪڕی ﭘﺘﻪوی و ﻣﻪزﺑﻮوﺗﯽ داﯾﻪ‪.‬‬ ‫ﺳﯿﻤﺎی زەردەﺷﺖ ﻟ‪ ‬ﺑﯚﭼﻮون و ﻧﻮوﺳﺮاوەآﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺷﺮاق و ﺣﯿﻜﻤ‪‬ﺗﯽ ﺧﻮﺳﺮەواﻧﯽ ﺑ‪‬ﺗﺎﯾﺒ‪‬ﺗﯽ‬ ‫ﺷﺎرەزوری ﺑ‪‬ﺋﺎﺷﻜﺮاﯾﯽ و آﺮاوەﯾﯽ وەدﯾﺎر دەآ‪‬و‪‬ﺖ‪ ،‬ﯾ‪‬آﯽ ﺗﺮ ﻟ‪‬زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ دﻧﯿﺎی‬ ‫ﺋﯿﺴﻼﻣ‪‬ﺗﯽ‪،‬آ‪‬ﻟ‪‬ﺑﺎرەی زەردەﺷﺖ و ﺗ‪‬واﻧﯿﻨﯿ‪‬آﺎﻧﯽ‪،‬زۆر ﺑ‪‬ﭘﻮﺧﺘﯽ و ﭘﯚزﯾﺘﯿﭭﯽ دواوە)ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ‬ ‫ﮑﻮَرﯼ( ﻟ‪‬ﺷﺎﮔﺮدەآﺎﻧﯽ ﻣﯿﺮداﻣﺎدە‪.‬وێ آ‪‬ﺳ‪ ‬دەﺑ‪‬ﮋ‪‬ﺖ‪»:‬روﻧﺎآﯽ و ﺗﺎرﯾﻜﯽ دوو ﭘﺮەﻧﺴﯿﭙﯽ دژ‬ ‫اَﺷ ِ‬ ‫ﺑ‪‬ﯾ‪‬آﻦ‪،‬ه‪‬روهﺎ ﯾ‪‬زدان و ﺋ‪‬هﺮﯾﻤ‪‬ن‪،‬ﭘ‪‬ﺸﻮوﻧ‪‬ی ﮔﺸﺖ ﺧﻮ‪‬ﻘ‪‬ﻨﺪراوەآﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎن ﻟ‪ ‬ﻟ‪‬ﻜﺪان و‬ ‫ﻟ‪‬ﻜﺒﻮون و ﺋﺎو‪‬ﺘ‪‬ﺑﻮوﻧﯽ ﺋ‪‬ودوو ﺋ‪‬ﺳ‪ ‬د‪‬ﺘ‪‬دی‪«...،‬‬ ‫ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﮑﯽ زۆر ﻟﻪ ﭘﺴﭙﯚڕان و زاﻧﺎﯾﺎن ﻟﻪوﺑﺎوهڕهدان ﮐﻪ ﻣﺎدهﮐﺎن و ﻣﻮﻏﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ) ﮐﻮردهﮐﺎن (‬ ‫داﻣﻪزر‪‬ﻨﻪ هری ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪن‪ ،‬دوور ﻟﻪ راﺳﺘﯽ ﻧﯽﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﺗﺮێ‪ ،‬ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪ و ﺋﻪﻗ‪‬ﻧﯿﯿﻪﺗﯽ‬ ‫زهردهﺷﺘﯽ‪ ،‬ﮐﺎرداﻧﻪ هوهﯾﻪﮐﯽ ﺑ‪ ‬ﺋﯿﻨﮑﺎری ﻟﻪﻣﻪڕ ﻓﻪﯾﻠﻪﺳﻮﻓﻪﮐﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎوا ﺑﻪ ﮔﺸﺘﯽ و ﯾﯚﻧﺎﻧﯿﻪﮐﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺑﻪ ﺟ‪ ‬ه‪‬ﺸﺘﻮوه‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮﺳﺘﻪ زۆر ﺑﻪ ﮐﻮرﺗﯽ ﭘﻪﻧﺠﻪ ﺑﯚ هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﻟﻪم راﯾﺎﻧﻪ ه راﺑﮑ‪‬ﺸﯿﻦ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﮔﻮ‪‬ﺮهی ﻗﺴﻪی ) دﯾﻮژ‪‬ﻨﯽ ﻻﺋﻮﺳﯽ ( ﯾﯚﻧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪ زﻣﺎن ﺋﻪرهﺳﺘﻮو دهﭘﻪﯾﭭ‪ ،‬ده‪‬ﺖ‪)) :‬‬ ‫ﻣﻮﻏﻪﮐﺎﻧﯽ ﻣﺎدی و زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﮐﻠﺪاﻧﯽ ﺑﺎﺑ‪‬ﻞ و ﺣﻪﮐﯿﻤﻪﮐﺎﻧﯽ هﯿﻨﺪ ﺑﻨﺎﻏﻪ داڕ‪‬ﮋ و ﺑﻨﯿﺎتﻧﻪ هری‬ ‫ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪن‪ (( .‬ﭘﻠﻮﺗﺎرﺧﻮس ﻟ‪ ‬ﺑﺎرەی ﺑﯿﺮ و ﺑﺎوەڕ و ﺑﯚﭼﻮوﻧ‪‬آﺎﻧﯽ زەردەﺷﺘﯽ ﮔ‪‬ﻟ‪‬ﻚ ﺑﺎﺳﯽ‬ ‫ه‪‬ﻨﺎوەﺗ‪ ‬ﺋﺎراوە‪) .‬دﯾﻨﮫﺎی اﯾﺮاﻧﯽ‪-‬س ‪(١٤٥-١٣٩‬‬ ‫ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪ هوه و ﺑﯚﭼﻮون و ﺟﯿﮫﺎﻧﺒﯿﻨﯽ ﻓ‪‬ﻟﺴ‪‬ﻓﯽ زهردهﺷﺖ‪ ،‬هﻪر ﻟﻪو ﮐﺎﺗﻪوه ﺟ‪‬ﯽ ﺳﻪرﻧﺠﯽ‬ ‫ﻓﻪﯾﻠﻪﺳﻮوف و ﺣﻪﮐﯿﻤﻪﮐﺎﻧﯽ ﮔﻪورهی ﺟﯿﮫﺎن ﺑﻮوه‪ ،‬ﺑﯿﺮ ﭬﺎﻧﺎﻧﯽ ﺧﺎوهن رای ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﮐﯚن ﻟﻪواﻧﻪ ه‪،‬‬ ‫ﺳﻮﻗ‪‬ات‪ ،‬ﺋﻪﻓﻼﺗﻮون‪ ،‬دﯾﻮﮔﻨ‪‬ﺲ‪ ،‬ﺋﻪرهﺳﺘﻮو‪ ،‬هﯿﺮاﮐﻠﯿﺘﻮوس‪،‬د‪‬ﻤﯚآﺮﯾﺘﻮس‪،‬ﭘﺮۆﺗﺎﮔﻮراس‪ ،‬د‪‬ﻤﻮﮐ‪‬ﯾﺖ‪،‬‬ ‫ﻓﯿﺴﺎﻏﻮر‪‬ﺲ‪ ،‬ﺗﺎﺗﯿﺎﻧﻮوس و ‪ ...‬ﺑﻪ ﺷﺎﻧﺎزی و ﻟﻮت ﺑﻪرزﯾﯿﻪوه‪ ،‬ﻟﻪ زهردهﺷﺖ و ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎﯾﻪﮐﻪی‬ ‫دواون و ﺷﻮ‪‬ﻨﯿﺎن ﻟ‪ ‬وەرﮔﺮﺗﻮوە‪ .‬دﯾﻮﮔﻨ‪‬ﺲ)‪(Diogenes‬دەﻧﻮوﺳ‪‬ﺖ‪»:‬ﺋ‪‬رەﺳﺘﻮ ﭘ‪‬ڕﺗﻮوآ‪‬ﻜﯽ ﻟﻪ ژ‪‬ﺮ‬ ‫ﺳ‪‬رد‪‬ی)‪(magikos‬داﻧﺎوەآ‪ ‬ﻟ‪‬ودا ﺑ‪‬ڕاﺷﻜﺎوی زەردەﺷﺖ ﺑ‪‬داﻣ‪‬زر‪‬ﻨ‪‬ری ﻓ‪‬ﻟﺴ‪‬ﻓ‪‬‬ ‫ﻟ‪‬آﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺑ‪‬ﻧﺮﺧ‪‬آ‪‬ی ﺧﯚﯾﺪا)‪-peri philosophia‬‬ ‫دەﻧﺎﺳﺮ‪‬ﺖ«‪.‬ه‪‬ر ﻧﺎوﺑﺮاو دە‪‬ﺖ‪،‬ﺋ‪‬رەﺳﺘﻮ‬ ‫دەرﺑﺎرەی ﻓ‪‬ﻟﺴ‪‬ﻓ‪ (‬ﻟ‪‬ﻣ‪‬ڕﻓ‪‬ﻟﺴ‪‬ﻓ‪‬ی ﻣﻮﻏ‪‬آﺎن ﺑ‪‬ﺑ‪‬رﺑ‪‬وی ﺑﺎﺳ‪‬ﻜﯽ ﺗ‪‬ﺮ و ﺗ‪‬ﺳ‪‬ﻟﯽ‬ ‫ه‪‬ﻨﺎوەﺗ‪‬ﺋﺎراوە‪).‬دﯾﻨﮫﺎی اﯾﺮاﻧﯽ‪-‬س ‪(١٤٠‬‬ ‫ﺗﺎﺗﯿﺎﻧﻮوس دەﮔ‪‬ﺘ‪‬وە‪،‬ژ‪ .‬ﺋ‪‬ﻟ‪‬ﻜﺴﺎﻧﺪرﯾﻮس ﭘ‪‬ﯾ‪‬ەو و هﻪﭬﺎ‪‬ﯽ ﭘﺎرﺳ‪‬آﺎن)ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿ‪‬آﺎن( و ﻓ‪‬ﻟﺴ‪‬ﻓ‪‬ی‬ ‫ﻣﻮﻏﯿ‪‬آﺎن»ﻣﻮﻏ‪‬آﺎن« ﺑﻮوه‪).‬ﺗﺎرﯾﺦ و ﻓﺮهﻨﮓ اﯾﺮان آﮫﻦ‪،‬دآﺘﺮ هﻮﺷﻨﮓ ﻃﺎﻟﻊ‪-‬س‪(٢٥٨‬‬ ‫) هﺎﻧﺮی ﭘﻮاش ( ﻟﻪ ﭘﻪڕﺗﻮوﮐﯽ ﻣ‪‬ﮋووی ﺗﻪﻣﻪدووﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان ) ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻤﺪن اﯾﺮان (دا ﺑﻪ راﺷﮑﺎوی‬ ‫دهرﯾﺪه ﺑ‪‬ێ ﮐﻪ وا و‪‬ﺪهﭼ‪ ‬د‪‬ﻤﻮﮐﺮﯾﺖ و ﭘﺮۆﺗﺎﮔﻮراﺳﯽ ﺳﻮﻓﺴﻪﺗﺎﯾﯽ ﻟﻪ ﺑﺎﺑ‪‬ﻞ ﻟﻪ ﻣﻪﺣزهری زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻠﺪاﻧﯽ و ﻣﻮﻏﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪو ﻣﻪ‪‬ﺒﻪﻧﺪه‪ ،‬زاﻧﺴﺘﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﮐﯚ ﮐﺮدﺑ‪‬ﺘﻪوهو د‪‬ﻤﻮﮐﺮﯾﺖ‪ ،‬ﺗﯿﯚری ) ﺗﻠﻪﭘﺎﺗﯽ (‬ ‫و و‪‬ﻨﻪ هﮐﺎﻧﯽ ) ﺗﺼﺎوﯾﺮ ( ﺧﯚی ﻟﻪ ﻣﺎرﯾﻔﻪت و ﻋﯿﺮﻓﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﻪﮐﺎن ) ﻣﻮﻏﻪﮐﺎﻧﯽ ﻣﺎد ( وهدهﺳﺖ‬ ‫ه‪‬ﻨﺎﺑ‪.(( .‬‬ ‫ﺋﯿﻨﺠﺎ هﻪر ﺑﻪو رادهﯾﻪش‪ ،‬ﮔﯿﺎن و ﮐﺮۆﮐﯽ ﺋﻪو ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪ و ﺟﯿﮫﺎﻧﺒﯿﻨﯿﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ زهردهﺷﺖ ﮔﻪﯾﺸﺖ و‬ ‫ﻟﻪو ر‪‬ﺒﺎزهدا ﮔﻪﺷﻪی ﺳﻪﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻮ‪‬ﻦ داﻧﻪ هری هﻪﺑﻮوه‪.‬‬ ‫ﺋﻪو ﺑﻪ‪‬ﮕﺎﻧﻪ ه‪ ،‬ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﻪوه دان ﭘ‪‬ﺪاه‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﻓﻪﯾﻠﻪﺳﻮﻓﻪﮐﺎﻧﯽ ﮔﻪورهی ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ و ﯾﯚﻧﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﺋ‪‬ﻤﻪ‬ ‫دهﺳﻪﻟﻤ‪‬ﻨ‪ ‬و ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪﺷﻪوه ﺧﯚی ﻟﻪ ﺧﯚﯾﺪا‪ ،‬ﺋﻪو ﺣﻪﺷﺎرﮔﻪﯾﻪی ﺑﯚ ﺋ‪‬ﻤﻪ روون دهﮐﻪﻧﻪ هوه‬ ‫ﮐﻪ ﮐﻮرده ﻣﻮﻏﻪﮐﺎﻧﯽ ﻣﺎدی رۆ‪‬ﮑﯽ زۆر ﺳﻪرهﮐﯽ و ﻗﻮو‪‬ﯿﺎن ﻟﻪﻣﻪڕ داﻣﻪزراﻧﺪﻧﯽ ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪ و‬ ‫ﺋﺎوهزﮔﻪر‪‬ﺘﯽ ﮔ‪‬اوه‪.‬‬ ‫ﻧﻜﻮو‪‬ﯽ ﻟ‪‬وە ﻧﺎآﺮێ آ‪ ‬ﭘ‪‬ﻜﮫﺎﺗﻨﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﺒﯿﻨﯽ ﻓ‪‬ﻟﺴ‪‬ﻓﯽ ﯾﺎ ﺑ‪‬واﺗﺎﯾ‪‬آﯽ دروﺳﺘﺮ راﭬ‪‬و ﺷﺮۆﭬ‪‬ی‬ ‫ه‪‬ﺳﺘﯽ‪،‬ﻟ‪‬داه‪‬ﻨﺎن و وەدەﺳﺘﮫﺎﺗﻮوەآﺎﻧﯽ زەردەﺷﺘ‪.‬ﻟ‪‬و رووەوە زۆرﺑ‪‬ﺟ‪‬ﯿ‪ ‬آ‪ ‬هﯚزاﻧﺎﻧﯽ‬ ‫ﯾﯚﻧﺎﻧﯽ‪،‬زەردەﺷﺖ ﺑ‪ ‬داه‪‬ﻨ‪‬ر و ﺑﻨﯿﺎﺗﻨ‪‬ری ﻓ‪‬ﻟﺴ‪‬ﻓ‪ ‬ﻟ‪‬ﻗ‪‬م ﺑﺪەن‪،‬ﺋ‪‬وﯾﺶ آ‪‬ﺳﺎﻧ‪‬ﻜﯽ وەك‬ ‫ﺋ‪‬رەﺳﺘﻮ و ﺋ‪‬ﻓﻼﺗﻮون‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ وﺗﻪی ﺧﻮدی ﯾﯚﻧﺎﻧﯿﻪﮐﺎن‪ ،‬ﻓﯿﺴﺎﻏﻮر‪‬ﺲ‪ ،‬زاﻧﺴﺖ و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪ هوهﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪﺳﻪر ﮐﺎرﺗ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ‬ ‫زهردهﺷﺖ هﺎﺗﯚﺗﻪ دی‪ ،‬دوان و ﺑﯚﭼﻮون و دهرﺑ‪‬ﯾﻨﻪ هﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪم ﻓﻪﯾﻠﻪﺳﻮﻓﻪ ﮐﻪ دهﮔﻮﺗﺮ‪‬ﺖ ﺋﺎﻣﯿﺎﻧﯽ‬ ‫دﯾﻨﯽ ﺑﻮوه و وهک هﻪوه‪‬ﯿﻦ دﯾﻦ ﻧﺎﺳﺮاوه‪ ،‬ﺋﻪوه ﺑﯚ ﺋ‪‬ﻤﻪ دهﺳﻪﻟﻤ‪‬ﻨ‪.‬ه‪‬ر ﻟ‪‬و ﺑﺎرەوە ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﮏ ﻟ‪‬‬ ‫ﻧﻮوﺳ‪‬راﻧﯽ ﮐﯚﻧﯽ ﻳﯚﻧﺎﻧﯽ‪،‬زەردەﺷﺖ ﺑ‪ ‬هﺎوﭼﺎﺧﯽ ﻓﻴﺴﺎﻏﻮر‪‬ﺲ دەزاﻧﻦ و ﺑ‪‬ردەوام ﺋ‪‬و زاﻧﺎﻳ‪ ‬ﺑ‪‬‬ ‫ﺷﺎﮔﺮد و راهﺎﺗﻮوی زەردەﺷﺖ دەﻧﺎﺳ‪‬ﻨﻦ‪.‬‬ ‫ﺳﻮﻗ‪‬اﺗﯽ ﯾﯚﻧﺎﻧﯿﺶ )‪ ٣٩٩-٤٦٩‬پ‪.‬ز ( ﮐﻪ ﺑﺎوهڕی ﺑﻪ ﺧﻮاﯾﻪﮐﯽ ﻧﺎدﯾﺎر و ﺗﺎک هﻪﺑﻮوه‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻪواهﯽ‬ ‫ﻣ‪‬ﮋوو ﻟﻪ ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﮐ‪‬ﻧﯚش ﺑﺮدن ﺑﯚ ﺧﻮاﯾﻪﮐﺎﻧﯽ ﻓﻪرﻣﯽ ﯾﯚﻧﺎن ﻻﯾﺪا و ﺑ‪ ‬ﺷﻮ‪‬ﻦ ه‪‬ﮕﺮﺗﻮوﯾﯽ ﻟ‪‬‬ ‫زەردەﺷﺖ ﺑﻪ ﺟ‪‬ﮕﻪی ﺋﻪوان ﺧﻮای ﺑﯿﺎﻧﯽ ) هﻪﻣﺎن ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا ( رهواج داو ﺑ‪‬و ﭘ‪‬ﯿ‪ ‬ﺑ‪‬رای‬ ‫ﯾﯚﻧﺎﻧﯿ‪‬آﺎن ﮔﻮﻣ‪‬ا ﺑﻮوه و ﺑﻪ ﺗﺎواﻧﯽ ﮔﻮﻣ‪‬ا ﺑﻮون و ﮔﻮﻣ‪‬ا ﮐﺮدﻧﯽ ﻻوهﮐﺎﻧﯽ ﯾﯚﻧﺎن ﻟﻪ ﺳ‪‬ﺪاره درا‪.‬‬

‫ﻣﻪﮐﺘﻪﺑﯽ‪ " ،‬ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺑﻪردهوام " ) ﺗﻐﯿﯿﺮات ﭘﯿﺎﭘﯽ (‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪ ﻻﯾﻪن هﯿﺮاﮐﻠﯿﺘﻮوس داﻣﻪزراوه‪ ،‬ﻟﻪﻣﻪڕ‬ ‫ﺋﻪو ﺑﺎوهڕه ﻗﺎﯾﻢ ﮐﺮاوه ﮐﻪ ﮔﯚڕان و دۆﻧﺎدۆﻧﯽ ﺗﺎﮐﻪ ﭘﺮهﻧﺴﯿﭙﯽ ﺳﻪرهﮐﯽ زاڵ ﺑﻪﺳﻪر ﺟﯿﮫﺎﻧﺪاﯾﻪ‪،‬‬ ‫واﺗﻪ ﺟﯿﮫﺎن ﻟﻪ ﮔﯚڕاﻧﯽ هﻪﻣﯿﺸﻪﯾﯽ داﯾﻪ )) ﻧﻪ هﻣﺎن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻪ هوﻣﺎن‪ ،‬ﻧﻪ هﻣﺎﻧﻪ ه ((‪ ،‬ﯾﻪﮐﯿﺎن ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻪرﮔﯽ ﺋﻪوهﯾﺘﺮدا‪ ،‬دهرد‪‬ﺘﻪوه و ﻟﻪ ژﯾﺎﻧﯽ ﯾﻪﮐﯽﺗﺮ دهﻓﻪوﺗ‪ ) ‬دهﻣﺮێ (‪.‬‬ ‫ﻧﺎوﺑﺮاو دهﯾﮕﻮت‪ :‬ﻟﻪﻧﺎو ﺋﺎﺧﻨﯽ هﻪر ﺷﺘ‪‬ﮏ‪ ،‬دژﺑ‪‬راﯾ‪‬ﺗﯽ و ﭘﺎرادۆﮐﺲ هﻪﯾﻪ‪ ،‬هﻪر ﺋﻪوهش دهﺑ‪‬ﺘﻪ‬ ‫هﯚی ﮔﯚڕاﻧﮑﺎری هﻪﻣﯿﺸﻪﯾﯽ و ﺗﻪﮐﺎﻣﻮول ﭘ‪‬ﮑﺪ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﺋﻪﻣﻪ وهﺑﯿﺮه‪‬ﻨﻪ هرهوهی دووه‪‬زی‬ ‫ﺳﻪرهﮐﯽ و دژ ﺑﻪ ﯾﻪﮐﯽ ﻣﻮﺳﺒﻪت و ﻣﻪﻧﻔﯽ ﻟﻪ ﻧﺎو ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ زهردهﺷﺖ داﯾﻪ‪.‬‬ ‫ﭼﻮار ﻋﻮﻧﺴﻮڕی ﺳﻪرهﮐﯽ ﺳﺮوﺷﺖ واﺗﻪ ﺋﺎو‪ ،‬ﺑﺎ‪ ،‬ﺧﺎک و ﺋﺎﮔﺮ ﻟﻪﻧﺎوﺑﯿﺮی زهردهﺷﺘﯽ‪ ،‬ﯾﻪﮐ‪‬ﺗﺮ ﻟﻪو‬ ‫ﺑ‪‬ﮔﺎﻧﻪ هﯾﻪ ﮐﻪ ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪی زهردهﺷﺖ ﻟﻪ ﺳﻪری دەور دەﮔ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫»داﯾﻜﯽ ژﯾﺎن"ﺧﺎك"‪،‬ﺋﺎوی ژﯾﺎن"ﺋﺎو"‪،‬ﺑﺎﺑﯽ ژﯾﺎن"ﺧﯚر"‪ ،‬ﺋﺎوری ژﯾﺎن"ﺋﺎﮔﺮ"«‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﻓﺮﻣﺎن دادآﻓﺮﯾﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﭘﺎﮐﯿزه دارﻧﺪ روی زﻣﯿﻦ‬ ‫ﭼﻮ آﺑﺎد ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﮐﺸﺖ و ﺑﻪ ﮐﺎر‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺮدم رﺳﺪ ﺳﻮد ازو ﺑﯿﺸﻤﺎر‬ ‫ﺑﻪ ﮔﯿﺘﯽ ﺑﻮدآن ﮐﺴﯽ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﺗﻮﺷﻪ ﺑﻪ آﺑﺎد ﮐﺮدن زﻣﯿﻦ‬ ‫‪........‬‬ ‫ﺑﻪ زرﺗﺸﺖ ﮔﻔﺘﺎ ای ﭘﺎک ﺟﺎن‬ ‫ﺳﭙﺮدم ﺑﻪ ﺗﻮ آﺑﮫﺎی روان‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﺟﮫﺎن ﺑﺎزﮔﻮی ﮐز آب‬ ‫ﺑﻮد در ﺗﻦ هﻤﮕﻨﺎن زور و آب‬ ‫ازو زﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻦ ﺟﺎﻧﻮر‬ ‫وزو ﺗﺎزه ﺑﺎﺷﺪ هﻤﻪ ﺑﻮم و ﺑﺮ‬ ‫ﭼﻮ ﭘﺎﮐﯿزه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺮاد ﻣﻤﺮ‬ ‫ﻓﻄﺮ‬ ‫ﻧﻴﺎرد‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﺎﻳﺪ ﮔﺪاز‬ ‫ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ درﺑﺎرﻩ رُﺳﺘﻨﯽ‬ ‫ﮐﻪ از زرﺗﺸﺖ ﮔﻮﻳﺪ ﺁﺑﺎ هﺮ ﺗﻨﯽ‬ ‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﻴﺪا رﮐﺮدن ﺗﺒﺎﻩ‬ ‫از ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ‬ ‫ﺑﺮ ﮐﻨﺪن‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻴﻬﻮدﻩ‬ ‫ﮐﺰوراﺣﺖ ﻣﺮدم و ﭼﺎرﭘﺎﺳﺖ‬ ‫ﺗﺒﻪ ﮐﺮدن او‬

‫ﻧﻪ راه ﺧﺪاﺳﺖ‬

‫دﯾﺎرە ﺋ‪‬م ﭼﻮار ﺟﻪوهﻪرە ﺳﺮوﺷﺘﯿ‪ )،‬ﺋﺎو‪ ،‬ﺑﺎ‪ ،‬ﺧﺎک و ﺋﺎﮔﺮ(‪ ،‬رۆ‪‬ﮑﯽ ﮔﺮﯾﻨﮕﯽ ﻟﻪ ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪ هﮐﺎﻧﯽ‬ ‫زهردهﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﯚوه هﻪ‪‬ﮕﺮﺗﻮوه‪ ،‬هﻪر ﺋﻪوهش ﻟﻪ ﺷﮑ‪ ‬ﮔﺮﺗﻨﯽ ﭼﻮارﭼ‪‬ﻮهی ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪی ﺳﻪرهﺗﺎﯾﯽ‬ ‫ﯾﯚﻧﺎﻧﯿﻪﮐﺎن ﮐﺎﯾﻪی ﻟﻪﺳﻪر ﮐﺮاوه‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺎ‪‬ﺲ‪ ،‬ژ‪‬ﺮﺑﻪﻧﺎی هﻪﻣﻮو ﺷﺘ‪‬ﮏ ﺋﺎوه‪ ،‬هﻪر وهک دهﯾﮕﻮت‪ )) :‬هﻪﻣﻮو ﺷﺘ‪‬ﮏ ﺋﺎوه ((‪.‬‬ ‫ه‪‬روەهﺎ ﻟ‪ ‬ﻗﻮرﺋﺎﻧﯿﺸﺪا ﺋﺎو ﺑ‪‬ﺳ‪‬رﭼﺎوەی ژﯾﺎن ﻟ‪‬ﻗ‪‬م دراوه و ﻟ‪ ‬ﺑﯚﭼﻮوﻧ‪‬آﺎﻧﯽ ﻣ‪‬ﺳﯿﺤﯽ ﺑﯚ‬ ‫ﻏﻮﺳ‪‬ﯽ ﺗ‪‬ﻋﻤﯿﺪ آ‪‬ﻜﯽ ﻟ‪‬ﻮەردەﮔﯿﺮ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫ﺋﻪﻧﮑﺴﯿﻤﯿﻨﻮﺳﯽ ﯾﯚﻧﺎﻧﯽ ﻟﻪو ﺑ‪‬واﯾﻪدا ﺑﻮو ﮐﻪ هﻪو‪‬ﻨﯽ ﺳﻪرهﮐﯽ و ﮐﺎرﺗ‪‬ﮑﻪر‪ ،‬ﺗﺎﮐﻪ و ﺋﻪوﯾﺶ ﻣﺎددهی‬ ‫هﻪوا ) ﺑﺎ ( ﯾﻪ‪ )) ،‬و‪‬ﺪهﭼ‪ ‬دﻧﯿﺎ ﻧﻪ هﻓﻪس ﺑﮑ‪‬ﺸ‪‬ﺖ ((‪.‬‬

‫هﯿﺮاﮐﻠﯿﺘﻮوﺳﯿﺶ ﻟﻪﻣﻪڕ ﺋﻪو ﺑﺎوهڕه ﺳﺎغ ﺑﺒﯚوه ﮐﻪ‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﺟﻪوهﻪرهﮐﺎﻧﯽ ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﺋﺎو‪ ،‬ﺑﺎ و ﺧﺎک‪،‬‬ ‫ﻟﻪ ﺗ‪‬ﺪاﭼﻮون و ﺋﯿﺴﺘﺤﺎﻟﻪی ﺋﺎﮔﺮ ﭘ‪‬ﮑﺪ‪‬ﺖ‪ )) .‬ﺋﺎور ﺑﺎوﮐﯽ هﻪﻣﻮو ﺷﺘ‪‬ﮑﻪ ((‪.‬‬ ‫راﻣﯿﻦ ﺟﻪهﺎﻧﺒﻪﮔﻠﻮو ده‪‬ﺖ‪ )) :‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﮔﺮﻧﮕﯽ ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﯽ – ﺋﻪﺧﻼﻗﯽ ﺋﻪم ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ ه ﺑﻪ ﮐﻪم ﻧﻪ‬ ‫هزاﻧﯿﻦ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﮐﺎرﯾﮕﻪرﯾﻪﮐﯽ زۆری ﮐﺮدۆﺗﻪ ﺳﻪر هزری ﯾﯚﻧﺎﻧﯽ و ﺋﻪﻓﻼﺗﻮوﻧﯿﯿﻪ ﻧﻮ‪‬ﯿﻪﮐﺎن ((‪.‬‬ ‫ﺑ‪ ‬ﺷﮏ‪ ،‬ﭼﻮارﭼ‪‬ﻮهی ﺑﯿﺮ و ڕا و ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪی زهردهﺷﺘﯿﻪﮐﺎن و ﻣﻮﻏﻪﮐﺎن‪ ،‬ﭘﻪل و ﭘﯚی هﺎوﯾﺸﺘﯚﺗﻪ ﺳﻪر‬ ‫ﺑﯿﺮ و ﺑﺎوهڕ و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪ هوهی رۆژﺋﺎواﯾﯿﻪﮐﺎن؛ ﺑﯚﯾﻪ ﻧﯿﭽﻪ ﺑﻪ ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﯽ رادهﮔﻪﯾﻪﻧ‪ ‬ﮐﻪ )) ﺣﻪق‬ ‫واﺑﻮو‪ ،‬ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪ و ﻓﻪرهﻪﻧﮓ و ﺗﻪﻣﻪدووﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ) ﻣﻮﻏﻪﮐﺎن و زهردهﺷﺘﯿﻪﮐﺎن ( ﻟﻪ ر‪‬ﮕﻪی ﯾﯚﻧﺎن‬ ‫و رووﻣﻪوه ﺑﯚ رۆژﺋﺎوا هﺎﺗﺒﺎﯾﻪ‪ ،‬ﻧﻪ هک ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪ و ﺗﻪﻣﻪدووﻧﯽ ﯾﯚﻧﺎن ﻟﻪ ر‪‬ﮕﻪی رووﻣﻪوه ((‪.‬‬ ‫ﻣﻪﺧﺎﺑﻦ‪ ،‬ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﭼﻪﻣﮏ و ﻣﻪﻓﮫﻮوم و ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ زاﻧﺴﺘﯽ و ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﯽ ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﯾﯚﻧﺎﻧﯿﻪﮐﺎﻧﻪ هوه‬ ‫ﻗﯚزراوﻧﻪ هﺗﻪوه‪ ،‬ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑﻪ زﻣﺎن و ﺟﻠﮑﯽ ﯾﯚﻧﺎﻧﯽ رادهﺳﺘﻤﺎن ﮐﺮاوﻧﻪ هﺗﻪوه‪ .‬ه‪‬ﮕ‪‬ﻞ ﻟﻪ ﻟ‪‬ﺪواﻧﻪ‬ ‫هﮐﺎﻧﯿﺪا‪ ،‬ﺳﻮﻗ‪‬ات ﺑﻪ ﯾﻪﮐ‪ ‬ﻟﻪ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﻪ ﺟﯿﮫﺎن ﻣ‪‬ﮋووﯾﯿﻪﮐﺎن دادهﻧ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوهﯾﮑﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎوهڕی ه‪‬ﮕ‪‬ﻞ‪ ،‬رۆﺣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎر‪‬ﺘﯽ و ﭘﺮﺳﮕ‪‬ری ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﺷﺘ‪‬ﮏ دهﮐﺎت و ﭘﺮﺳﯿﺎرﮔﮫﺮی رهواج‬ ‫دهدات‪.‬‬ ‫ﺋﻪم ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻤﻪﻧﺪﯾﯿﻪ ی ﺳﻮﻗ‪‬ات‪ ،‬ﻟﻪ دﯾﻨﯽ زهردهﺷﺘﯿﺪا زۆر ﺑﻪرﭼﺎوه‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮏ ﮐﻪ ﻟﻪ زۆرﺑﻪی‬ ‫ﮔﻔﺘﻮﮔﯚﮐﺎﻧﯽ زهردهﺷﺖ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا‪ ،‬ﺑﻪ زاراوهی ﭘﺮﺳﯿﺎر دهﭘﻪﯾﭭ‪ ) .‬ﺑ‪ ‬ﺑزاﻧﻢ ‪ ...‬؟ (‪،‬‬ ‫) وه‪‬ﻣﻢ ﺑﺪهوه و ‪ ...‬؟ ( و ‪ . ...‬رۆح و ﺟﻪوهﻪری ﭘﺮﺳﯿﺎرﮔﻪری ﻟﻪ دﯾﻨﯽ زهردهﺷﺘﯽ و ﻣﺮۆﭬﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ‬ ‫هﻪﻣﯿﺸﻪ ﻟﻪ ﺋﺎرا داﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷ‪‬ﻮهﯾﻪک ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻪی ﺑﻪﺧﺘﻪوهری و ﺧﯚﺷﺒﻪﺧﺘﯽ زاﻧﺮاوه‪ ،‬ﺋﻪوهش دﯾﺎره‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪﺧﺘﻪوهری و ﺧﯚﺷﺒﻪﺧﺘﯽ ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ زۆری هﻪر ﻟﻪو دﻧﯿﺎﯾﻪ داﯾﻪ‪.‬‬ ‫)) ﺋﻪی ﻣﺮۆﭬﯽ ﭘﺎر‪‬زﮐﺎر‪ ،‬ﻟﻪ ﭘﺮﺳﯿﺎرﮐﺮدن ﻟﻪ ﻣﻦ دهﺳﺖ هﻪ‪‬ﻤﻪﮔﺮه‪ ،‬ﺋﻪز ﺧﻮ‪‬ﻘ‪‬ﻨﻪ هری ﮐﺮدهوهی ﺑﺎش‬ ‫و ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ زاﻧﺎم و دهﺗﻮاﻧﻢ وه‪‬ﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎرهﮐﺎن ﺑﺪهﻣﻪوه ﮐﻪ واﯾﻪ ﻟﻪ ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺎر ﺑﮑﻪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﯚﺷﺒﻪﺧﺖ‬ ‫ﺑﯽ ((‪ ) .‬ﺑ‪‬ﮔﻪی ) ‪ ( ١٨‬ﭬ‪‬ﻨﺪﯾﺪاد – ﺧﺎ‪‬ﯽ ) ‪( ( ٧‬‬ ‫) ‪ ...‬ﻟﻪ ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺎر ﺑﮑﻪ ﺗﺎ و‪‬ای ﺋﻪوﯾﮑﻪ وهزﻋﯽ ﺧﯚت ﺑﺎﺷﺘﺮ دهﮐﻪی‪ ،‬ﺧﯚﺷﺖ ﺑﻪﺧﺘﻪوهر و‬ ‫ﺧﯚﺷﺒﻪﺧﺖ ﺑﮑﻪی‪ ) .( .‬ﺑ‪‬ﮔﻪی ) ‪ ( ١٨‬ﭬ‪‬ﻨﺪﯾﺪاد – ﺧﺎ‪‬ﯽ ) ‪( ( ٧‬‬

‫زەردەﺷﺖ ﺑﯿﺮﻣ‪‬ﻧﺪ و ﺗﯿﯚری داﻧ‪‬ری آﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ آﯚن ﻟ‪‬دەﻗﯽ ﮔﺎﺗﺎآﺎﻧﺪا وەك هﯚﻧ‪‬ر‪‬ﻜﯽ ﺑ‪‬ﺳﯚز و‬ ‫ﻓ‪‬ﯾﻠ‪‬ﺳﻮﻓ‪‬ﻜﯽ وردﺑﯿﻦ و ﻗﻮوڵ ﺋ‪‬ﻧﺪﯾﺶ‪،‬ﻟ‪ ‬ﺑﻮﻧﯿﺎدی ﺗﺮﯾﻦ ﭘﺮﺳﯿﺎرﮔ‪‬ﻟ‪‬ﻚ آ‪ ‬ﻟ‪ ‬ﺑ‪‬ردەم ﻣﺮۆڤ ﻟ‪‬ﺋﺎرا‬ ‫دان و ه‪‬ﺸﺘﺎش ه‪‬ر ﻟ‪‬ﮔ‪‬ڕدان‪ ،‬دەدو‪‬ﺖ‪).‬دﯾﻨﮫﺎی اﯾﺮاﻧﯽ‪-‬س‪(١٤١‬‬ ‫ﺧﻮای زهردهﺷﺖ رادهﮔﻪﯾﻪﻧ‪‬ﺖ ﮐﻪ» ﭘﺮﺳﯿﺎرم ﻟ‪ ‬ﺑﮑﻪ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﭘﺮﺳﭭﯽ هﻪﻣﻮو ﭘﺮﺳ‪‬ﮑﺖ دهدهﻣﻪوه«‪.‬‬ ‫ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﭘ‪‬ﻨﺎﺳﻪی ه‪‬ﮕ‪‬ﻞ‪ ،‬زهردهﺷﺖ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿ‪‬آﯽ ﺟﯿﮫﺎن ﻣ‪‬ﮋووﯾﯿﻪ ) ﺟﮫﺎن ﺗﺎرﯾﺨﯽ ( و‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﻪﻧﮕﺎﯾﻪﺗﯽ زهردهﺷﺖ ﻟﻪم رههﻪﻧﺪهﺷﻪوه ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﻪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ رای ﺋ‪‬ﻤﻪ‪ ،‬ﯾﻪﮐ‪ ‬ﻟﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻤﻪﻧﺪﯾﻪ هﻪره ﺳﻪرهﮐﯽ ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪی زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻮو ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ‬ ‫ﺳﻪرﻧﺠﯽ ﭘ‪‬ﻨﻪ هدراوه‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪی ﻧ‪‬ﻮان هزری ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﯽ و ﺑ‪‬وای ﻣﺎرﯾﻔﻪﺗﻪ‪.‬‬ ‫ﮔﻮﻣﺎن ﻟﻪوهدا ﻧﯽﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﯿﺮ و ﺋﻪﻗ‪‬ﯽ زهردهﺷﺘﯽ و ﺑﮕﺮه ﻣﻮﻏﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪ رهﮔﻪز )ﻣﺎد(ی ﭘ‪‬ﺶ‬ ‫زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪو ﺑﻨﺎﻏﻪ داڕ‪‬ﮋراوه‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﺎوهزﮔﻪر‪‬ﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻪ‪‬ﮏ وهرﮔﺮﺗﻦ ﻟﻪ ﻓﺎﮐﺘﯚرهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳﺮوﺷﺘﯽ و واﻗﻌﯿﻪﺗﻪﮐﺎﻧﯽ ﻣﺮۆﭬﯽ ﺧﺎﮐﯽ ﻟﻪﺳﻪر ﮔﻮێ زهوی‪ ،‬رۆ‪‬ﯽ ﺳﻪرهﮐﯽ دهﮔ‪‬ﺖ‪ .‬ﻟﻪم ﺑﺎرهوه‬ ‫ﮐﻪ ﺑ‪‬وا و ﺋﯿﻤﺎن و ﺑﺎوهڕی ﻣﯿﺘﺎﻓﯿزﯾﮑﯽ زهردهﺷﺘﯿﻪﮐﺎن ﺑﻪ ﮔﺸﺘﯽ و ﻣﺮۆﭬﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﻟﻪﺳﻪر ه‪‬ﻢ و‬ ‫هﻪو‪‬ﻨﯽ ﺋﻪﻗ‪ ‬داﻣﻪزراوه و ﻗﻪدی ﮐ‪‬ﺸﺎوه‪ ،‬هﯿﭻ ﮔﻮﻣﺎﻧ‪‬ﮏ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺨﻪﯾﻨﻪ ه ﻧﺎو د‪‬ﻤﺎن‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻮﭬﺎﻧﯽ ﻣ‪‬ﮋوو‪ ،‬زهردهﺷﺖ ﯾﻪﮐﻪم ﮐﻪﺳﻪ ﻟﻪ ﻧﺎو ﭘ‪‬ﻐﻪﻣﺒﻪر و ﻓﻪﯾﻠﻪﺳﻮﻓﻪﮐﺎن ﮐﻪ‪ ،‬ﺳﻪرﻧﺠﯽ ﻣﺮۆﭬﯽ‬ ‫واﺗﻪ هﻪﺳﺖ و ﺋﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﻻی ﺋﻪﻗ‪ ‬و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪ هوه راﮐ‪‬ﺸﺎوه‪.‬‬

‫زۆرﺑﻪی هﻪره زۆری ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ هﮐﺎﻧﯽ ﺳﺎﻣﯽ وهک‪ ،‬ﯾﻪهﻮودﯾﯿﻪت‪ ،‬ﻣﻪﺳﯿﺤﯿﯿﻪت‪ ،‬ﺋﯿﺴﻼﻣﻪﺗﯽ و ‪...‬‬ ‫ﻟﻪﺳﻪر ﭘﺎﯾﻪی ﺋﯿﻤﺎن و ﺑﺎوهڕ هﺎﺗﯚﺗﻪ ﮔﯚڕێ و ﺋﻪﻗ‪ ‬و ﺋﺎوهزﮔﻪر‪‬ﺘﯽ وهک ﭘﺎﺳﺎوی ﺋﻪو هﻪﺳﺖ و‬ ‫ﺋﯿﻤﺎﻧﻪ ه‪ ،‬ﮐﺎرﯾﮕﻪری دهﺑ‪‬ﺖ‪ .‬ﺑﻪ واﺗﺎﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪ‪ ،‬هﻪﺳﺘﯿﺎن ﺑﻪ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ ﺑﻮون ﯾﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ر‪‬هوی‬ ‫ﮐﺮدن ﻟﻪو ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ ه ﮐﺮدووه‪ ،‬ﻧﻪ ه ﺋﻪوهﯾﮑﻪ ﺋﻪﻗ‪‬ﯿﯿﻪت و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪ هوهﯾﻪﮐﯽ ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﯽ و هزری‬ ‫ﺋﻪواﻧﯽ ﺑﯚی ﻻی دﯾﻦ و ﺋﯿﻤﺎن راﮐ‪‬ﺶ ﮐﺮدﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬واﺗﻪ ﺋﻪﻗ‪ ‬و ﺋﺎوهزﮔﻪرﯾﻪﺗﯽ ﻟﻪﺳﻪر ﺑﻨﺎﻏﻪ و هﻪو‪‬ﻨﯽ‬ ‫ﺋﯿﻤﺎن و ﺑ‪‬وا داڕ‪‬ﮋراوه ﻧﻪ ه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪ ه‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺑ‪ ‬ﻗﺴﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﭼﻮارﭼ‪‬ﻮهﯾﻪﮐﯽ ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ ﺑﻪرﻓﺮاواﻧﺪا‪ ،‬دﯾﻦ و ﺋﻮﻟﯽ هﻪر ﻧﻪ هﺗﻪوهﯾﻪک‪،‬‬ ‫ﭘ‪‬ﻮهروﻧﺎﺳ‪‬ﻨﻪ هری رادهی ﺗﻪﻣﻪدوون و ﻓﻪرهﻪﻧﮓ‪ ،‬ﺑﮕﺮه ﻧﯿﺸﺎﻧﻪ هی هﯚش و زهﯾﻨﯽ ﮐﯚی راﺑﺮدووی‬ ‫ﺋﻪو ﻧﻪ هﺗﻪوهﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺋﻪژﻣﺎر د‪‬ﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﻮرﺋﻪﺗﻪوه دهﺗﻮاﻧﺮێ ﺑﮕﻮﺗﺮێ‪ ،‬ﭘ‪‬ﻨﺎﺳﻪی ﻣﯿﻠﻠﻪﺗﻪﮐﺎﻧﻪ ه‪.‬‬ ‫ﺋﯿﻨﺠﺎ ﻟﻪ ﺳﻪر ﺋﻪو راﺳﺘﯿﻪش هﺎﻧﺘﯿﻨﮕﺘﯚن ﻟﻪ ﻧﺎو ﺑﺎﺑﻪﺗ‪‬ﮑﺪا دهﻧﻮوﺳ‪‬ﺖ‪ )) :‬ﻣﺮۆڤ ﺧﯚﯾﯽ و هﯚوﯾﯿﻪت‬ ‫و ﺷﻮﻧﺎﺳﯽ ﺧﯚی ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺑﺎب و ﺑﺎﭘﯿﺮان‪ ،‬ﻣ‪‬ﮋوو‪ ،‬دﯾﻦ و ‪ ...‬ﭘ‪‬ﻨﺎﺳﻪ دهﮐﺎت و دهدۆز‪‬ﺘﻪوه‪.(( .‬‬ ‫ﺋﺎﮔﻮﺳﺘﯿﻨﯽ ﻗﺪدﯾﺲ‪،‬آﻪ ﺷﻮ‪‬ﻦ هﻪ‪‬ﮕﺮﺗﻮوی ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﻣﺎﻧﻪ هوی ﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫راﺷﮑﺎوی دهﯾﮕﻮت )) ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻟﻪ ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا‪ ،‬ﻧﻪ ه ﻟﻪ ﻣﺎﺑﻪﯾﻨﯽ دهو‪‬ﻪت و دﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو ﻟﻪ‬ ‫)) ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﺎی ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﯽ (( و )) ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﺎی زهوﯾﻨﯽ (( داﯾﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪوه‪‬ﯿﻨﯿﺎن ﻧﻮ‪‬ﻨﻪ هری‬ ‫ﻧ‪‬ﻮان‬ ‫) ﺳﭙﻪﻧﺘﺎﻣﯿﻨﻮو ( و ﺋﻪویﺗﺮﯾﺎن هﯽ ﺗﺎواﻧﺒﺎران و ﺧﺮاﭘﮑﺎراﻧﻪ ه ) ﺋﻪﻧﮕﺮهﻣﯿﻨﻮو (‪،‬‬ ‫ﺧﻮاﭘﻪرﺳﺘﯽ‬ ‫ﺑﻪ دهﺳﺘﻪ واژهﯾﻪﮐﯽﺗﺮ‪ ،‬ﺳﻪرهﮐﯿﺘﺮﯾﻦ ﺋﻪﻧﺪ‪‬ﺸﻪی ﺋﺎﮔﻮﺳﯿﺘﻦ ﻟﻪﻣﻪڕ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ " دووﺷﺎر "ی‪ ،‬ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﯽ و‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ هﺎﺗﯚﺗﻪ ﺋﺎراوه‪.‬‬ ‫) ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺪﯾﺸﻪهﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻏﺮب – دﮐﺘﺮ ﻃﺎهﺮی – ﺻﻔﺤﻪ ‪( ١٤٣‬‬ ‫ﺗﻮﻣﺎس ﺋﺎﮐﯚﻧﯿﺎس ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻪورهﺗﺮﯾﻦ و ﺑﻪه‪‬زﺗﺮﯾﻦ ﻓﻪﯾﻠﻪﺳﻮﻓﯽ ﻣﻮدهڕڕﯾﺴﯽ‪ ،‬ﻟﻪ ﺳﻪدهﮐﺎﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮﻧﺠﯽ‬ ‫دهﻧﺎﺳﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻮ‪‬ﻦ هﻪ‪‬ﮕﺮﺗﻨﯽ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ) ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺑﯿﺮۆﮐﻪی زهردهﺷﺘﯽ (‬ ‫ﺑﻪردهوام ﻟﻪ هﻪو‪‬ﯽ ﺋﻪوه داﺑﻮو ﮐﻪ ﺳﺎزش و ﻟ‪‬ﮏ ﻧزﯾﮏ ﮐﺮدﻧﻪ هوهﯾﻪک ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮان ﺋﯿﻤﺎﻧﯽ ﻣﻪﺳﯿﺤﯽ‬ ‫و ﺋﻪﻗ‪‬ﻧﯿﯿﻪﺗﯽ ﯾﯚﻧﺎﻧﯽ ﭘ‪‬ﮏ ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺗﻪواوی ﺧزﻣﻪت ﮐﺮدﻧﯽ ﺋﺎﮐﯚﻧﯿﺎس ﺑﻪ ﻣﻪﺳﯿﺤﯿﻪت ﺋﻪوه ﺑﻮو ﮐﻪ‬ ‫دﯾﻨﯽ ﻣﻪﺳﯿﺢ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪی ﺋﺎوهزﮔﻪر‪‬ﺘﯽ ﺋﻪﻓﻼﺗﻮون و ﺋﻪرهﺳﺘﻮو ﺋﺎو‪‬ﺘﻪ ﺑﮑﺎت و ﭘﺮد‪‬ﮑﯿﺎن ﺑﯚ‬ ‫دروﺳﺖ ﺑﮑﺎت‪ ) .‬ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺪﯾﺸﻪهﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻏﺮب – دﮐﺘﺮ ﻃﺎهﺮی – ﺻﻔﺤﻪ ‪( ١٤٣‬‬ ‫دﯾﺎره ﺋﻪو ﺑﻪڕ‪‬زه ﺑﯚ هﻪﻣﯿﺸﻪ ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻮو ﻧﻪ هﺑﻮو‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪ هی زهردهﺷﺘﯽ‪ ،‬ﺋﯿﻤﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﻪﺳﯿﺤﯽ ﻟﻪ ﺳﻪر ﺑﻪردی ﺑﻨﺎﺧﻪی ﺋﻪﻗ‪ ‬و هزر داﻧﻪ هﻣﻪزراﺑﻮو‪،‬ﺋ‪‬و راﺳﺘﯿﯿ‪‬ش ﻟ‪‬ﺳ‪‬ردەﻣﯽ‬ ‫ر‪‬ﻨﺴﺎﻧﺲ ﺑ‪ ‬زەﻗﯽ ﺧﯚی ﻧﯿﺸﺎن دا‪.‬‬ ‫هﻪر وهک ﺋﺎﻣﺎژهی ﭘ‪‬ﺪرا‪ ،‬ﺋﯿﻤﺎن و ﺑ‪‬وای زهردهﺷﺘﯽ ﻟﻪﺳﻪر ﺟﻪﻣﺴﻪری ﺋﻪﻗ‪ ،‬ﭘﻪﻟﯽ هﺎوﯾﺸﺘﻮوه‪،‬‬ ‫ﺋﻪﻣﻪش ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻤﻪﻧﺪﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ هﻪره ﮔﻪورهی ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪی ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ) ﮐﻮردهﮐﺎﻧﯽ ﻣﻮغ و‬ ‫زهردهﺷﺖ ( دەزاﻧﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻮرﺗﯽ دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺋﻪوه ﺑ‪‬ﯿﻦ ﮐﻪ‪ ،‬ﺑﺎوهڕی ﺋﻪﻗ‪‬ﯽ و هزری ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪ هوه زهردهﺷﺘﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﺮدۆﺗﻪ‬ ‫ﺳﻪر ﺋﯿﻤﺎن و ﺑ‪‬واﯾﻪﮐﯽ ﻗﻪﻟﺒﯽ‪ ،‬ﻧﻪ ه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪ ه‪ ،‬ﻟﻪ راﺳﺘﯿﺪا ﺋﻪو ﻓﻮرﻣﻮوﻟﻪی ) ﺋﯿﻤﺎن ﻟﻪﺳﻪر‬ ‫ﭘﺎﯾﻪی هزر (‪ ،‬ﯾﺎ ) هزر ﻟﻪ ﺳﻪر ﭘﺎﯾﻪی ﺋﯿﻤﺎن ( ﺋﻪﮔﻪر ﻧﻪ ه‪‬ﯿﻦ ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﻪ هری ﺗﻪﻣﻪددوﻧﻪ ه‪،‬‬ ‫دهﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﻪ ر‪‬ﺨﯚﺷﻪﮐﻪری ﺗﻪﻣﻪدوون و دهﺳﮑﻪوت ﻟ‪ ‬ﻗﻪ‪‬ﻪﻣﯽ ﺑﺪهﯾﻦ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻮوﮐﻪ ﺋﺎوڕ‪‬ﮏ ﻟﻪﻣﻪڕ ﻣ‪‬ﮋووی ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺳﺎﻣﯽ و ﻋﻪڕهﺑﻪﮐﺎن ﺋﻪوهﻣﺎن ﺑﯚ روون دهﺑ‪‬ﺘﻪوه ﮐﻪ ﻟﻪ‬ ‫ﭼﺎﺧ‪‬ﮑﯽ ﻣ‪‬ﮋووﯾﯿﺪا‪ ،‬دﮔﻤﺎﺗﯿزم و دهﻣﺎرﮔﯿﺮی و ﺷﮏ و ﺗﻮﻧﺪ و ﺗﯿﮋی د‪‬ﺘﻪ ﺋﺎراوه و ﻟﻪ ﭼﺎخ و‬ ‫ﮐﺎﺗ‪‬ﮑﯽﺗﺮدا‪ ،‬هﻪر ﻟﻪﺳﻪر هﻪو‪‬ﻨﯽ و ﭘﺮهﻧﺴﯿﭙﻪﮐﺎﻧﯽ ﭘ‪‬ﺸﻮو ﮐﻪم ﺗﻪرﺧﻪﻣﯽ و دﯾﺎردهی ﻻﺋﯿﮏ و‬ ‫ﺳﮑﻮوﻻرو ﻟﻪواﻧﻪ ه‪ ،‬ﺑ‪ ‬دﯾﻨﯽ و ‪ ...‬د‪‬ﺘﻪ ﮔﯚڕێ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻪﻣﻤﻪدی ﻏﻪزا‪‬ﯿﺶ‪ ،‬ﺗﻮوﺷﯽ ﺋﻪو ﻧﻪ ههﺎﻣﻪﺗﻪ ﺑﻮوه‪ ،‬ﻟﻪ راﺳﺘﯿﺪا زۆری ه‪‬و‪‬ﺪا‪ ،‬ﺋﻪﻗ‪‬ﻧﯿﯿﻪت و‬ ‫ﺋﺎوهزﮔﻪری زهردهﺷﺘﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ هﻪﺳﺖ و ﺑ‪‬وای ﺋﯿﺴﻼم ﮔﺮێ ﺑﺪات‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﻧﻪ هﺗﻪﻧﯿﺎ ﺳﻪرﮐ‪‬وﺗﻨ‪‬ﮑﯽ‬ ‫وهدهﺳﺖ ﻧﻪ هه‪‬ﻨﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو‪ ،‬داﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖدا ه‪‬ﻨﺎو و ﺑﻪ ﻻی ﺋﯿﻤﺎن و هﻪﺳﺘﯽ ﻗﻪﻟﺒﯽ ﺷﯚڕ ﺑﯚوه و‬

‫ﺑﻪ راﺷﮑﺎوی دەری ﺑ‪‬ی ﮐﻪ " ﺋﻪوه ﻣﻮﻣﮑﯿﻦ ﻧﯽﯾﻪ "‪ .‬هﯚی ﺋﻪو ﺷﮑﺴﺖ و داﺑﻪزﯾﻨﻪ هش ﺋﻪوهﯾﻪ ﮐﻪ‪،‬‬ ‫ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ هﮐﺎﻧﯽ ﺳﺎﻣﯽ و ﺋﯿﺴﻼﻣﻪﺗﯽ‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر هﯚش و ﺑﯚﭼﻮون و ﻧﺎوﺋﺎﺧﻨﯽ ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ‪ ،‬ﮐﯚی ﺳﺎﻣﯿﻪﮐﺎن‬ ‫ﻟﻪ در‪‬ﮋاﯾﯽ ﻣ‪‬ﮋوودا ﺳﺮﭼﺎوهی ﮔﺮﺗﻮوه و ﺋﺎوهزﮔﻪری ﺑﻪ واﺗﺎی واﻗﯿﻌﯽ ﺧﯚی ﻟﻪ ﻧﺎوﯾﺎندا دهور‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﯚوه ﻧﻪ هدﯾﻮه‪ ،‬ﺗ‪‬واﻧﯿﻦ و ﺑﺎ‪‬ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯿﺘﺎﻓﯿزﯾﮑﯽ‪ ،‬دهرﻓﻪﺗﯽ ﺑﻪو ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﻪ ه‪ ،‬ﻧﻪ هداوه‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫ﺣﺎ‪‬ﮑﺪا زهردهﺷﺘﯿﻪت و ﺋﺎﯾﯿﻦ و ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪی ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﻪﮐﺎن و ﯾﯚﻧﺎﻧﯿﻪﮐﺎن‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪﻗ‪‬ﯿﯿﻪﺗﯽ ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻧﺎوهرۆﮐﯽ دهق و ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ و ﮐﯚی ﺋﻪﻗ‪‬ﯽ ﺋﻪوان هﺎﺗﯚﺗﻪ ﮐﺎﯾﻪوه‪ .‬هﻪر ﻟﻪ در‪‬ﮋهی ﺋﻪو‬ ‫ﺳﯚره وهردی‪ ،‬ﻟﻪ رواﻧﮕﻪی ﺑﯚ ﭼﻮوﻧﯽ ﺋﻪﻗ‪‬ﯽ و ﮐﺮدهوهﯾﯽ زهردهﺷﺘﯽ‪ ،‬راﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﻣﻠﻤﻼﻧﻪ هﯾﻪدا‪،‬‬ ‫ﺑﻪرﺑ‪‬وی ﺑﻪ ﺳﻪر ﺋﯿﺴﻼمدا ﺑﻮوه و ﻟﻪو ﮐﺎرهﺷﺪا ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻮﯾﯽ وهدهﺳﺖ ه‪‬ﻨﺎوه‪.‬‬ ‫هﯚی راﺳﺖ ﺑﻮوﻧﻪ هوه و ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻮﯾﯽ ﺳﯚره وهردی ﻟﻪ ﺟﯚش ﮐﺮدﻧﯽ ﻣﺎرﯾﻔﻪﺗﯽ ﺋﯿﻤﺎﻧﯽ و‬ ‫ﺋﺎوهزﮔﻪر‪‬ﺘﯽ‪ ،‬ﭘ‪ ‬ﭼﻪﻗﺎﻧﺪن ﻟﻪ ﺳﻪر ﺑﻪردهی ﺑﻨﺎﺧﻪی زهردهﺷﺘﯽ و ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ رهﺳﻪﻧﯽ ﮐﻮرداﯾﻪﺗﯽ‬ ‫ﺑﻮوه‪ ،‬ﻟﻪ راﺳﺘﯿﺪا ﺳﻪری ر‪‬ز و ﻧﻪ هوازﺷﯽ ﺑﯚ زهردهﺷﺖ داﻧﺎ و ﺑﻪ ﻻیﺗﺮدا ﺳﻪری ﺷﯚڕ ﻧﻪ هﺑﯚوه‪ ،‬ﺟﺎ‬ ‫هﻪر ﺑﯚﯾﻪش ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪ هی ﻏﻪزا‪‬ﯽ‪ ،‬ﺳﻪری ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪو ﺑﯚﭼﻮون و ر‪‬زﮔﺮﺗﻨﻪ ه داﻧﺎ و ﻟﻪ ﺗﻪﻣﻪﻧﯽ‬ ‫) ‪ ( ٣٥‬ﺳﺎ‪‬ﯿﺪا ﻟﻪ ﭘ‪‬ﻨﺎوی رهﺳﻪﻧﺎﯾﻪﺗﯽ و راﺳﺖ ﺑﻮوﻧﯽ ﺑﯿﺮوڕای ﺧﯚی‪ ،‬ﺷﻪهﯿﺪ ﮐﺮا‪.‬‬ ‫دﯾﺎره ﻟﻪم ﺑﺎرهوه ﻧﻤﻮوﻧﻪ ه زۆرن‪ ،‬ﯾﻪک ﻟﻪ واﻧﻪ ه دهﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺎس ﻟﻪ)ﻋﻮﻣ‪‬ر ﺧ‪‬ﯾﺎم(‪ ) ،‬ﺧﺎﺟ‪ ‬ﻧزام‬ ‫(‪)،‬زەآ‪‬رﯾﺎی رازی( ‪ )،‬ﺧﺎﺟ‪ ‬ﻧ‪‬ﺳﯿﺮی ﺗﻮﺳﯽ (‪ ) ،‬ﻣﺎوهردی (‪ ) ،‬ﻓﺮدوﺳﯽ (‪ ) ،‬ﺻﺪراﻟﻤﺘﺄﻟﮫﯿﻦ ( و ‪...‬‬ ‫ﺑﮑﻪﯾﻦ ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎوهڕی زۆر‪‬ﮏ ﻟﻪ زاﻧﺎﯾﺎن‪ ،‬ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪی زهردهﺷﺖ ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﻪوه ﮐﺎرﺗ‪‬ﮑﺮدﻧ‪‬ﮑﯽ ﭼ‪‬وﭘ‪‬ی ﻟﻪﺳﻪر‬ ‫ﺣﯿﮑﻤﻪﺗﯽ ﺋﯿﻤﺎن و ﺋﻪﺷﺮاق داﻧﺎوه‪ ،‬ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪﺷﻪوه‪ ،‬ﮔﺮﯾﻨﮕﯽ و ﺑﺎﯾﺦ ﭘ‪‬ﺪان ﺑﻪ ﺑﯿﺮ و‬ ‫ﺋﺎوهزﮔﻪر‪‬ﺘﯽ و ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﮐﺎرﮐﺮدی و واﻗﯿﻊﮔﻪراﯾﯽ‪ ،‬رهﻧﮕﺪاﻧﻪ هوهﯾﻪﮐﯽ ﺑ‪ ‬ﺋﯿﻨﮑﺎری ﻟﻪ ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪی‬ ‫ﯾﯚﻧﺎﻧﯽ ﺗﺎ ه‪‬ﮕ‪‬ﻞ و هﯽﺗﺮ ﺑﻪ ﺟ‪ ‬ه‪‬ﺸﺘﻮوه‪ ،‬ﺑﻪ ﺷ‪‬ﻮهﯾﻪک ﮐﻪ ﻧﯿﭽﻪ ﻣﺮۆﭬﯽ ) ﺑﻪرﺗﻪر (ی ﻟﻪ زات و‬ ‫دهرووﻧﯽ ﺋﻪو ﭘﯿﺎوه ﻣﻪزﻧﻪ ه دۆزﯾﻮهﺗﻪوه و ﺑﻪ ﺟﯿﮫﺎن ﻧﺎﺳﺎﻧﺪوﯾﻪﺗﯽ‪.‬‬ ‫روﻧﺎآﯽ و ﻧﻮور ﯾﻪآ‪‬ﻜ‪‬ﻜﯽ ﻟﻪو ﺑﺎس و ﺑﺎﺑﻪﺗﻪ ﻓ‪‬ﻟﺴﻪﻓﯿﺎﻧﻪ هی ﺋﻪو ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ هﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ‬ ‫ﻋﯿﺮﻓﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﻟﻪو ﺑﻪﺳﺘ‪‬ﻨﻪ هدا آﺎرداﻧﻪ هوەﯾﻪآﯽ زۆری هﻪﺑﻮوه‪.‬‬ ‫ﺷ‪‬ﺦ ﺳﯚرەوەردی‪ ،‬ﺑﻮوژ‪‬ﻨﻪ هرەوەی ﺣﯿﻜﻤﻪﺗﯽ ﺋﻪﺷﺮاﻗﯽ زەردەﺷﺘﯽ دەﻧﻮوﺳ‪‬ﺖ‪)) :‬ﯾﻪآﻪﻣﯿﻦ ﻧﻪ‬ ‫هﺗﯿﺠﻪ ﻟﻪ )ﻧﻮراﻻﻧﻮار( ﺗﺎآﻪ و ﺋﻪوﯾﺶ ﻧﻮوری ﻣﻪزﻧﯽ ﻧزﯾﻚ )ﻧﻮراﻻﻗﺮب اﻟﻌﻈﯿﻢ( ه‪ ،‬آﻪ هﻪ‪‬ﺒﻪت‬ ‫ﻟﻪﻻﯾﻪن ﭘ‪‬ﺸﯿﻨﯿﺎن ﺑﻪﻋﻮﻧﺴﻮوڕی ﺋﻪوهڵ دەﻧﺎﺳﺮا‪) ((.‬زردﺷﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن‪ -‬هﺎﺷﻢ رﺿﯽ‪-‬‬ ‫ل‪(١٦٨‬‬ ‫راﭬﻪآﺎری)ﺣﻜﻤ‪‬اﻻﺷﺮاق( واﺗﻪ‪ ،‬ﻗﻮوﺗﺒﻪددﯾﻦ ﺷﯿﺮازی ﭼﻮار ﺳﻪدە ﻟﻪﻣﻪو ﺑﻪر‪ ،‬ﺑﻪوﺷ‪‬ﻮەﯾﻪ رای ﺧﯚی‬ ‫دەردەﺑ‪‬ﺖ‪)) :‬زەردەﺷﺖ دەﻓﻪرﻣﻮێ‪ ،‬ﺳﻪرەﺗﺎﯾﯿﺘﺮﯾﻦ ﺷﺘ‪‬ﻚ آﻪ ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا ﺧﻮ‪‬ﻘﺎﻧﺪووﯾﻪﺗﯽ‬ ‫ﺑﻪهﻤﻪن )ه‪‬ﻤﺎی ﻧﻮور( ه‪ ...،‬هﻪر ﺋﻪوەش ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺋﯿﻤﺎﻣﯽ هﻪﺷﺘﻪم ﺑﻪ ﺣﻪدﯾﺴ‪‬ﻚ ﺋﺎﻣﺎژەی ﭘ‪‬ﻜﺮاوه‪:‬‬ ‫هﻪرآﺎت رەﺳﻮ‪‬ﯽ ﺧﻮای ﺑﻪﭼﺎوی دڵ ﺗﻤﺎﺷﺎی ﺧﻮای دەآﺮد ﺋﻪوی ﻟﻪﺑﺎزﻧﻪ هﯾﻪك ﻟﻪﻧﻮور و ﺑﻪ و‪‬ﻨﻪ‬ ‫هی ﻧﻮور ﺑﯿﻨﯿﻮە آﻪﭘﻪردووی ﺑﻪﺳﻪر داآ‪‬ﺸﺮاوه‪ ...،‬ﺋﯿﻨﺠﺎ ﻟﻪرﯾﻮاﯾﻪت و ﮔ‪‬اوەﯾ‪‬آﯽ دﯾﻜﻪﺷﺪا‬ ‫هﺎﺗﻮوه‪ :‬ﺧﻮا ﺑﺮﯾﺘﯿﻪ ﻟﻪ ﺣﻪﻓﺘﺎوﺣﻪوت داﭘﯚﺷﯽ ﭘ‪ ‬ﻟﻪ ﻧﻮور آﻪ ﺋﻪﮔﻪر ﺑ‪‬ﺖ و ﺋﻪو ﺣﯿﺠﺎﺑﺎﻧﻪ ه‬ ‫وەﻻﺑﻨﺮ‪‬ﻦ‪ ،‬هﻪر آﻪﺳ‪‬ﻚ ﭼﺎوی ﭘ‪‬ﺒﻜﻪو‪‬ﺖ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﯽ ﺳﯿﻤﺎی ﺧﻮا‪ ،‬دەﯾﺴﻮوﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪).((...،‬هﻪﻣﺎن‬ ‫ﺳﻪرﭼﺎوەی ﭘ‪‬ﺸﻮو‪(١٦٩- ١٦٨-‬‬

‫رۆ‪‬ﯽ ﺋﺎﮔﺮ ﻟﻪ ﺋﺎﯾﯿﻦ و ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪی زهردهﺷﺖ‬ ‫ﺋﺎور ) ﺋﻪهﻮر – ﺋﺎهﻮر – ﺋﺎهﺮ – ﺋﺎهﯿﺮ – ﺋﺎﺗﺮ – ﺋﺎﮔﺮ – ﺋﺎزهر ( ﻟﻪﻧﺎو ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪ هﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ‬ ‫زهردهﺷﺖ و ﺑﮕﺮه ﭘ‪‬ﺶ ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ زهردهﺷﺘﯿﺶ ﻟﻪ ﻧﺎو ﮐﻮردهﮐﺎن و ﻣﺎدهﮐﺎن‪ ،‬ﭘﻠﻪ و ﺑﺎﯾﻪﺧ‪‬ﮑﯽ‬ ‫زۆری هﻪﺑﻮوه‪ ،‬ﻟﻪ ﺣﻪﻗﯿﻘﻪﺗﺪا ﺋﺎﮔﺮ ﻟﻪ ﺑﺎوهڕی ﮐﻮرد و زهردهﺷﺘﯿﻪﮐﺎن‪ ،‬رهﮔﻪز‪‬ﮑﯽ ﭘﯿﺮۆزی هﻪﯾﻪ‪.‬‬

‫ﻟ‪‬ﭘ‪‬ﺶ ه‪‬ﻣﻮو ﺷﺘ‪‬ﻚ وەك ﺳﻪرەﺗﺎﯾ‪‬ك ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘ‪ ‬ﺋﻪو راﺳﺘﯿﯿﻪ ﺑﺨﻪﯾﻨﻪ هروو آﻪ زۆرﺑﻪی ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪ هت ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ) ﺋﯿﺴﻼﻣﻪﺗﯽ (‪ ،‬ﻟﻪو ﺑﺎوهڕه ﭼﻪوﺗﻪ دان ﮐﻪ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ‬ ‫زهردهﺷﺖ ﺑﻪ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ﺋﺎﮔﺮ و زهردهﺷﺘﯿﻪﮐﺎن و ﺋﺎﮔﺮ ﭘﻪرهﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﻮد ﮔﺎور و ﺑﻪ ﺷﺮۆﭬﻪی ) ﻗﻮرﺋﺎﻧﯽ‬ ‫ﭘﯿﺮۆز( ﻣﻪﺟﻮوس دهزاﻧﻦ؛ ﺑﻪ واﺗﺎﯾﻪک‪ ،‬وای ﻟ‪‬ﺘ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻮون ﯾﺎن هﻪر ﻟ‪‬ﯽ ﺗ‪‬ﻨﻪ هﮔﻪﯾﺸﺘﻮون‪،‬‬ ‫ﺳﻪرهڕای ﺋﻪوهش ﺑﯿﺮ و ﺋﻮﻟﯽ زهردهﺷﺖ ﺑﻪ دوواﻟﯿزﻣﯽ و دوواﻧﻪ هﭘﻪرﺳﺘﯽ ﺗﻪﻧﺎﻧﻪ هت دووﺧﻮاﯾﯽ‬ ‫دهﻧﺎﺳﻦ و ﺑﻪردهوام ﻟﻪ ﭼﻪواﺷﻪﮐﺮدن و ﺗﺎواﻧﺒﺎرﮐﺮدﻧﯽ زهردهﺷﺖ و ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ ه ﭘﺎﮔﮋﯾﻪﮐﻪی‪،‬‬ ‫راﻧﺎوهﺳﺘﻦ‪ ،‬ﺟﺎ ﺑﻪ وﺗﻪ و ﮔﻮﺗﺎری ﭘﭽ‪‬ﭘﭽﺮ و دوور ﻟﻪ راﺳﺘﯽ و ﺗ‪‬ﻨﻪ هﮔﻪﯾﺸﺘﻮوی‪ ،‬ﻟﻪو ﭼﻪﺷﻨﻪ ه‬ ‫دﯾﺎرده ﮔﻪﻟ‪ ‬ﻧﺎراﺳﺘﯿﺎﻧﻪ هﯾﺎن ﺑﻪ زهردهﺷﺘﻪوه ﻟﮑﺎﻧﺪهوه و ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﻧﺎﺣﻪز و ﻧﺎﺷﯿﺮﯾﻨﯿﺎن‬ ‫وهﭘﺎڵ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ زهردهﺷﺘﯽ ﻧﺎوه‪ .‬ه‪‬ﺒ‪‬ت ﻟ‪‬و راﺳﺘﯿ‪ ‬ﻣ‪‬ﮋووﯾﯿ‪ ‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﯿﻦ ﻧﻜﻮو‪‬ﯽ ﺑﻜ‪‬ﯾﻦ ﻟ‪‬ﺳ‪‬ردەﻣﯽ‬ ‫ﺳﺎﺳﺎﻧﯿ‪‬آﺎن ﺑ‪‬ﺗﺎﯾﺒ‪‬ﺗﯽ آﯚﺗﺎﯾﯽ ﺋ‪‬و زﻧﺠﯿﺮەﯾ‪ ، ‬دﯾﺎردەی ﺧﺮاپ و ﻧﺎﺣﻪز هﺎﺗﻮوﻧﻪ هﺗﻪ ﮔﯚڕێ ﺑﻪ‪‬م‬ ‫دﯾﻨﯽ رەﺳﻪﻧﯽ زەردەﺷﺖ هﻪر ﻟﻪﺳﻪر ﺟ‪‬ﮕﻪوڕ‪‬ﮕﻪی ﺧﯚی ﻣﺎوهﺗﻪوهە‪ .‬دﯾﺎرە ﺋﻪوو ﻗﺴﻪی ﺋﻪﮔﻪر‬ ‫ﻏﻪرەزی ﺗ‪‬ﺪا ﻧﻪ هﺑ‪‬ﺖ ﻟﻪ رووی ﻧﻪ هزاﻧﯿﻨﻪ ه‪،‬ﭼﻮﻧﻜﻪ ﻓ‪‬ی ﺑﻪﺳﻪر هﯿﭻ راﺳﺘﯿﯿﻪك ﻧﯿﯿﻪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﭼﺎوﺧﺸﺎﻧﺪﻧ‪‬ﻚ ﺑﻪﺳﻪررﻣ‪‬ﮋووی ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻋﻪڕەﺑﻪآﺎن‪ ،‬و‪‬ﺪەﭼ‪ ‬ﯾﻪآﻪم آﻪس آﻪ زردەﺷﺘﯿﯿﻪآﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﻪﻓﻪرﻣﯽ و ﻧﻮوﺳﺮاوە‪ ،‬ﺑﻪ ﺋﺎﮔﺮ ﭘﻪرﺳﺖ زاﻧﯿﻮه‪ ،‬ﺟﻪﻧﺎﺑﯽ ﻋﻮﻣﻪر آﻮڕی ﺧﻪﺗﺘﺎﺑﻪ‪ .‬ﻧﺎوﺑﺮاو‬ ‫آﻪﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯽ ﻋﻪڕەﺑﻪآﺎﻧﯽ ﺑﻪدەﺳﺖ ﮔﺮﺗﺒﻮو‪ ،‬ﭘﺎش ﺳﻪﻗﺎﻣﮕﯿﺮآﺮدﻧﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﺧﯚی ﻧﺎﻣﻪﯾﻪآﯽ ﭘ‪‬‬ ‫ﻟﻪ هﻪڕهﺷﻪ و ﮔﻮڕەﺷﻪ ﺑﯚ ﯾﻪزﮔﻪردی آﻮرد )ﺋﺎﺧﺮﯾﻦ ﭘﺎﺷﺎی ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﯿﻪآﺎن( ﺑﻪڕ‪‬ﺪهﮐﺎت‪ ،‬دوای‬ ‫ﺋﻪوەآﻪ ﺳﻮوآﺎﯾﻪﺗﯿﻪآﯽ زۆر ﺑﻪ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﻪآﺎن و ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕی زەردەﺷﺘﯿﯿﻪآﺎن دەآﺎت ‪،‬ﺑﻪ ﺷﺎن و ﺑﺎهﯚی‬ ‫ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺋﻪوان دا د‪‬ﺘﻪﺧﻮار‪ ،‬داوا ﻟﻪ ﯾﻪزﮔﻪرد دەآﺎت دەﺳﺖ ﻟﻪ ﺋﺎﮔﺮ ﭘﻪرﺳﺘﯽ! و ﺷﺮك هﻪ‪‬ﺒﮕﺮ‪‬ﺖ‬ ‫و ﺋﻪ‪ ‬ﺑﭙﻪرﺳﺘ‪ ،‬ﻟﻪو ﻧﺎﻣﻪﯾﻪدا ﺟﻪﺧﺖ دەآﺎﺗﻪوە ﺋﻪﮔﻪر ﻟﻪو دﯾﺎردە و دﯾﻨﻪ ه دەﺳﺖ ﺑﻪر ﻧﻪ هدات‬ ‫و ﻟﻪﺳﻪر ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕی ﺋﻪوان ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎن ﻧﻪ هﺑ‪‬ﺖ و ﺧﯚی رادەﺳﺘﯽ ﻋﻪڕەﺑﻪآﺎن ﻧﻪ هآﺎت ﺋﻪوا ﻟﻪﮔﻪڵ‬ ‫ﺑﺮﯾﻘﻪ و ﺗﯿﮋی ﺷﻤﺸ‪‬ﺮی ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﻪ هآﺎن رووﺑﻪڕوودەﺑ‪‬ﺘﻪوە و و‪‬ﺗﻪآﻪی داﮔﯿﺮ دەآﺮ‪‬ﺖ و ‪ ....‬دﯾﺎرە‬ ‫ﯾﻪزﮔﻪردﯾﺶ ﭘﺎش ﺳﻪرﺳﻮوڕﻣﺎن ﻟﻪوەﯾﻜﻪ ﺋﻪﻋ‪‬اﺑﯿﯿﻪآﯽ ﺗﺎزەﭘ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻮو ﻟﻪﻻﯾﻪآﻪوەﺧﯚی ﺑﻪراﻣﺒﻪر‬ ‫ﺑﻪو داﻧﺎوە و ﻟﻪﻻﯾ‪‬آﯽ دﯾﻜ‪‬ﺷ‪‬وە ﺑ‪‬و ﺷ‪‬ﻮەﯾ‪ ‬ﻟ‪‬ﻧﺎﻣ‪‬آ‪‬ﯾﺪا دەدو‪‬ﺖ و ﺋ‪‬و ﺷﺘﺎﻧ‪ ‬ﺑ‪‬م ﺟﯚرە‬ ‫د‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪ ‬ﺑ‪‬رﺑﺎس و ﺧﯚی ه‪‬ﺪەﺳﻮوڕ‪‬ﻨﯽ‪،‬وە‪‬ﻣﯽ دەراوەآﺎﻧﯽ ﺑ‪ ‬ﭘﻮﺧﺘﯽ وﺑ‪‬ﺗﻮوﻧﺪی دەداﺗ‪‬وە‪ .‬ﭘﺎﺷﺎی‬ ‫ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﯿﻪآﺎن‪ ،‬دوای ﺋﻪوەﯾﻜﻪ هﻪژاری و ﺳﻪرﺑﻪداو‪‬ﻦ ﺑﻮوﻧﯽ ﺋﻪوان ﺑﻪﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﯿﻪآﺎن وەﺑﯿﺮ دەﺧﺎﺗﻪوە‬ ‫و ﺋﺎﻣﺎژەﭘ‪‬ﺪاﻧ‪‬ﻜﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﺑﻪﻣ‪‬ﮋووی ﺳﺎﻣﯿ‪‬آﺎن و ﺋﺎرﯾﺎﯾﯿ‪‬آﺎن دەدات‪،‬ﻟ‪‬وە‪‬م دا دەﻧﻮوﺳ‪‬ﺖ‪)):‬زۆر‬ ‫ﺟ‪‬ﮕﺎی داﺧ‪ ‬آ‪‬ﺳ‪‬ﻚ ر‪‬ﺒ‪‬راﯾ‪‬ﺗﯽ ﮔ‪‬ﻟﯽ ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﮔﺮﺗﯚﺗ‪‬دەﺳﺖ آ‪ ‬ﺋﺎﮔﺎداری و زاﻧﯿﺎری ﻟ‪‬ﺳ‪‬ر‬ ‫دراوﺳ‪‬ﯿ‪‬آ‪‬ی ﻧﯽ ﯾﻪ وﺑﯿﺮ و ﺑﺎوەڕی ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿ‪‬آﺎن ﻧﺎﻧﺎﺳ‪‬ﺖ و ﻟ‪ ‬ﻣ‪‬ﮋوو هﯿﭻ ﻧﺎزاﻧ‪‬ﺖ و ﻟ‪‬ﮔﻮﻣ‪‬اﯾﯽ‬ ‫داﯾ‪ ((.‬ﯾﻪزﮔﻪرد ﺑﻪدوای ﻟ‪‬ﺪواﻧ‪‬ﻜﯽ زۆر‪،‬دە‪‬ﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﺗ‪‬وەی ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿ‪‬آﺎﻧﯽ ﺋﺎرﯾﺎﯾﯽ آ‪ ‬ﺧﺎوەن‬ ‫ﻓ‪‬ره‪‬ﻧﮓ و ﻣﺮۆﭬﺎﯾ‪‬ﺗﯿ‪‬آﯽ ه‪‬زارن ﺳﺎ‪‬ﯾ‪ ‬ﺋﺎﮔﺮ ﭘ‪‬رﺳﺖ ﻧﯽ ﯾ‪ ‬و ﺑ‪‬هﯿﭻ آﻠﯚﺟ‪ ‬ﺳ‪‬ر ﺑﯚ ﺋﺎﮔﺮ و‬ ‫ﺷﺘﯽ ﺗﺮ ﺷﯚڕ ﻧﺎآﺎﺗ‪‬وە ﺑ‪‬ﻜﻮو ﺋﺎﮔﺮ ه‪‬ﻤﺎی ﺋﻪهﻮراﻣﻪزداﯾﻪ )آﻪ ﺋ‪‬ﻮە ﻧ‪‬ﻮﺗﺎن ﻟ‪‬ﻨﺎوە ﺋﻪ‪ ،(‬ﺋﺎﮔﺮ‬ ‫روﻧﺎآﯽ و ﭘﺎآﯽ و ﺋﻪوﮔﻪرﻣﺎﯾﯿﻪ آﻪ ﺋﯿﻤﺎن و هﻪﺳﺘﯽ ﻣﺮۆﭬﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﻟﻪﺑﺎرەﮔﻪی ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا‪،‬‬ ‫دەﺑﻮوژ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوەو دژ ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﻜﯽ و ﮔﻮﻣ‪‬اﯾﯽ و ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن دەوەﺳﺘ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺋﺎﮔﺮ ﺧﻮ‪‬ﻘ‪‬ﻨﺪراوی ﻣﻪزداﯾﻪﻧﻪ ه‬ ‫ﺧﻮد ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا‪.‬‬ ‫»ر‪‬ز و ﺳﭙﺎس ﺑﯚ ﺗﯚ ﺋﻪی ﺋﺎﮔﺮی ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا‪ ،‬ر‪‬ز دەﮔﺮم ﻟﻪو روﻧﺎآﯿ‪ ‬ﭘﺎآ‪،‬ه‪‬زﻣﺎن ﭘ‪ ‬ﺑﺒ‪‬ﺧﺸ‪ ‬ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﺋ‪‬ﻧﺪ‪‬ﺸ‪‬ی ﭼﺎك و آﺮدەوەﻣﺎن ه‪‬ﺑ‪‬ﺖ‪،‬ﯾﺎرﻣ‪‬ﺗﯿﻤﺎن ﺑﺪە ﺗﺎ ﻟ‪ ‬درۆ و ﻧﺎراﺳﺘﯽ و‬ ‫ﻧﺎﺣ‪‬زی دووری ﺑﻜ‪‬ﯾﻦ و‪ ...‬ﺗﺎ ﺑ‪‬ﻜﻮو ﺷﯿﺎوی ﭘ‪‬رﺳﺘﺸﯽ ﺋ‪‬هﻮراﻣ‪‬زدا ﺑﯿﻦ«‪.‬‬ ‫راﺳﺘﯿﻪﮐﻪی ﺋﻪوهﯾﻪ ﮐﻪ‪ ،‬ﻋﻪڕهﺑﻪﮐﺎن‪ ،‬ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﻪوه‪ ،‬ﺑﯚ ﺳﻮوک ﮐﺮدن و ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮﺑﺮدﻧﯽ ﺋﻪم ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ ه‬ ‫ﭘﯿﺮۆزه و راﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪ ه‪ ،‬ﻟﻪم ووﺷﻪﯾﻪ ﮐﻪ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪ هﻪ‪‬ﻪﯾﺎن وهرﮔﺮﺗﻮوه و ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯿﺎن ﺑﻪ هﻪ‪‬ﻪداﺑﺮدن و‬ ‫ﭘ‪‬وﭘﻪﺷ‪‬ﻮﮐﺮدﻧﯽ ﺋﻪم ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ ﺑﻮوە و ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪﺷﻪوه‪ ،‬ﻣﻮﺳﻮ‪‬ﻤﺎﻧﻪ ه ﻧﺎﻋﻪڕهﺑﻪﮐﺎﻧﯿﺶ ﻟ‪‬و‬

‫ﮔ‪‬ﮋاوه ﮐﻪوﺗﻮون ﮐﻪ وهک ﻋﻪڕهب و ﺑﻪ داﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﻪﺳﺘ‪‬ﻨﯽ ﻓﯿﮑﺮی‪ ،‬ﺋﻪوان‪ ،‬ﺑﯿﺮﺑﮑﻪﻧﻪ هوه‪ ،‬ﺑﺎﺷﺘﺮ‬ ‫ﺑ‪‬ﯿﻦ ﻟ‪ ‬ﻓﻪرهﻪﻧﮓ و داﮔﯿﺮﮐﺎرﯾﻪﮐﺎﻧﯽ ﻋﻪڕهب و ﺳﺎﻣﯽ ﺑﻪرﮔﺮی و داﮐﯚﮐﯽ ﺑﮑﻪن‪.‬‬ ‫هﻪر ﭼﻮار ﺟﻪوهﻪری ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﻪ هری ﺑﻮون‪ ) ،‬ﺋﺎﮔﺮ‪ ،‬ﺑﺎ‪ ،‬ﺧﺎک‪ ،‬ﺋﺎو ( ﻟﻪ ﻧﺎو ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪ و ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ‬ ‫زهردهﺷﺘﯽ ﭘﯿﺮۆزن‪.‬‬ ‫ﺋﺎﮔﺮ ﻟﻪ در‪‬ﮋاﯾﯽ ﻣ‪‬ﮋووی ﻣﺮۆڤ ﺑﻪ ﮔﺸﺘﯽ و ﺋﺎرﯾﺎﯾﯿﻪﮐﺎن ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ر‪‬زی ﻟ‪ ‬ﮔﯿﺮاوه‪ ،‬ﺋﺎﮔﺮ‬ ‫ﺳﻪرﭼﺎوه و دﯾﺎردهی ﭘﺎﮐﯽ و ﺧﺎو‪‬ﻨﯿﯽ و رۆﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﻮوه‪ ،‬ﺋﺎور ﻟﻪﻧﺎو دهﻗﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﯾﺎرﯾﺪهدهری ﺳﭙﻪﻧﺘﺎﻣﯿﻨﻮو و دوژﻣﻨﯽ ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن و د‪‬ﻮهزﻣﻪﮐﺎن دهﻧﺎﺳ‪‬ﻨﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬هﻪر ﭘ‪‬ﻨﺞ ﮐﺎﺗﯽ‬ ‫ﺷﻪواﻧﻪ رۆژ ﺑﻪ هﻪ‪‬ﮕﯿﺮﺳﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋﺎﮔﺮی ﭘﯿﺮۆز ﻟﻪ ﺋﺎﮔﺮﺧﺎﻧﻪ ه ﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬راز و ﻧﯿﺎز و ﻧﻮ‪‬ﮋ ﻟﻪ ﻻﯾﻪن‬ ‫ﻣﻮﺑﻪدهﮐﺎن ﺑﻪ ﺟ‪ ‬هﺎﺗﻮوه‪.‬‬ ‫ﺋﺎﯾﺎ هﯿﭻ ﺑﯿﺮﯾﺎن ﻟﻪوه ﮐﺮدۆﺗﻪوه ﮐﻪ ﻟﻪ ﻗﻮڕﺋﺎﻧﺪا ﺧﻮاﯾﻪﮐ‪‬ﯾﺎن؟ ﺳﻮ‪‬ﻨﺪ ﺑﻪ رۆژ و ﺧﯚرو ﻧﻮور دهﺧﻮات‬ ‫ﮐﻪ ﯾﻪﮐ‪ ‬ﻟﻪ ه‪‬ﻤﺎ و ﻣﻮﺷﺘﻪﻗﺎﺗﯽ ﺋﺎﮔﺮ و رووﻧﺎﮐﯿﯿﻪ‪ ) .‬واﻟﻨﮫﺎر إذا ﺗﺠﻠﯽ (‪ ،‬ﺋﺎﯾﺎ ﻟﻪوه ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻮون‬ ‫ﮐﻪ ) واﻟﺸﻤﺲ و ﺿﺤﺎهﺎ و اﻟﻘﻤﺮ إذا ﺗﻼهﺎ * واﻟﻨﮫﺎر إذا ﺟﻼهﺎ ( ﺋﻪم ﺋﺎﯾﻪﺗﻪ‪ ،‬ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪ هوه و ﺟﯚره‬ ‫ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪ ههﯾﻪک ﻟﻪ ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪ هﮐﺎن و ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ زهردهﺷﺖ و ﮔﺎورهﺗﯿﯿﻪ! ﺋﺎﯾﺎ دهزاﻧﻦ‪ ،‬ﺳﻮڕهﯾﻪک ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎوی ) اﻟﺸﻤﺲ ( و ﺳﻮڕهﯾﻪک ﺑﻪ ﻧ‪‬ﻮی ) اﻟﻔﺠﺮ (‪ ،‬ﻟﻪ ﻗﻮڕﺋﺎﻧﺪا ﻟﻪ ﺋﺎرا داﯾﻪ‪ ،‬ﺋﺎﯾﺎ ﺋﺎﮔﺎدارﯾﺎن ﺑﻪﺳﻪر‬ ‫ﺋﻪوهدا ﻧﯽﯾﻪ و ﻧﻪ هﯾﺎﻧﺒﯿﻨﯿﻪوه ﮐﻪ ﻣﻮﺳﺎ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻧﻮور و ﺋﺎﮔﺮ ﮐﻪ ﮐﻠﮑﻪﻧﻤﺎ و ﺳﻪﻣﺒﻮوﻟﯽ ﺧﻮدا‬ ‫دهﻧﺎﺳﺮ‪‬ﻦ‪ ،‬دﯾﺪار و هﻪﭬﭙﻪﯾﭭﯿﻨﯽ ﮐﺮدووه‪ ،‬ﺋﺎﯾﺎ ‪ ...‬؟ ﮔﻪر ﻗﻮڕﺋﺎن ﺑﯚ ﺧﯚی زەﻣﯽ ﺋﻪو آﻪﺳﺎﻧﻪی‬ ‫آﺮدووە ؛آﻪ ﻗﻮڕﺋﺎن ﺑﻪوردی ﻧﺎﺧﻮ‪‬ﻨﻨﻪوەو ﺑﯿﺮی ﭘ‪‬ﻨﺎدەن و هﻪروا ﺑﻪﺳﻪرﯾﺎ ﺋﻪڕۆن‪) .‬أﻓﻼﯾﺘﺪﺑﺮون‬ ‫اﻟﻘﺮان أم ﻋﻠﯽ ﻗﻠﻮب اﻗﻔﺎﻟﮫﺎ(‪-‬ﻣﺤﻤﺪ‪١٢٤/‬‬ ‫»ﺋﺎﯾﺎ هﯿﭻ ﺗ‪‬ﻨﺎﻓﻜﺮن ﻟ‪‬م ﻗﻮڕﺋﺎﻧ‪‬؟ﯾﺎن ﺋ‪‬وەﯾ‪ ‬د‪‬ﯿﺎن ﻗﻮﻓ‪‬ﯽ ﻟ‪ ‬دراوە و داﺧﺮاوە‪«.‬‬ ‫ﻟﻪ ﮔﺎﺗﺎﮐﺎﻧﺪا ) ﯾﻪﺳﺨﺎ – هﺎﺗﯽ ‪ -٤٣‬ﺧﺎ‪‬ﯽ ‪ ( ٩‬هﺎﺗﻮوه ﮐﻪ )) ﺋﺎﮔﺮ ه‪‬ﻤﺎی ﺋﻪهﻮراﻣﻪزداﯾﻪ ((‪.‬‬ ‫آﻪ آن ﻧﻮر)روﺷﻨﯽ آﺗﺶ( از ﻧﻮرهﺎی ﺧﺪاﺳﺖ‬ ‫آزاﻧﮕﻮﻧﻪ رﺧﺸﺎن ﺑﻪﭘﯿﺶ ﻧﮫﺎﺳﺖ‬ ‫ﻟﻪ ﺑ‪‬ﮔﻪی "ﻓﻪروەردﯾﻦ ﯾﻪﺷﺖ" و "هﻮرﻣﻮزدﯾﻪﺷﺖ"دا ﺑﻪم ﺟﯚرە ﻧﻮوﺳﺮاوە ))ﺟﻪﺳﺘﻪی ﺧﻮا ﻟﻪﻧﻮورە و‬ ‫دەروون و رەواﻧﯽ ﺋﻪو زاﺗﻪ ﻟﻪ راﺳﺘﯽ‪((.‬‬ ‫ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا ﺧﯚی ﻟﻪﺧﯚﯾﺪا روﻧﺎآﯽ ﻧﻮورەآﺎن )ﻧﻮراﻻﻧﻮار( ه‪ .‬ﻟﻪﻋﯿﺮﻓﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ‪،‬‬ ‫ﭼﻪﻣﻜﯽ"ﻧﻮراﻻﻧﻮار"ی ﺣﯿﻜﻤﻪﺗﯽ ﺋﻪﺷﺮاﻗﯽ و ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪی ﺋﻪﺳﺤﺎﺑﯽ ﻧﻮور‪ ،‬هﻪﻣﺎن زاﺗﯽ)واﺟﺐ‬ ‫اﻟﻮﺟﻮد(ه‪.‬‬ ‫ﻟﻪﻧﺎو ﻗﻮڕﺋﺎﻧﯽ ﭘﯿﺮۆزﯾﺸﺪا ﺧﻮا ﺑﻪﭼﻪﺷﻨﯽ ﻧﻮور‪‬ﻜﯽ رەهﺎ و ﻣﻮﺗ‪‬ﻪق ﺷﺮۆﭬﻪدەآﺮ‪‬ﺖ‪»،‬اﻟﻠﻪ ﻧﻮر‬ ‫اﻟﺴﻤﻮات واﻻرض« هﻪر ﺋﻪو دەﺳﺘﻪواژەﯾﻪ ﺑﻪرووﻧﯽ ﻟﻪﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎدا ﺑﻪﺷ‪‬ﻮەی»ﺋﻪﺗﻪﻏﺮەرەﺋﻮﭼﻪﻧﮕﻪ«‬ ‫واﺗﺎ‪ ،‬ﻧﻮر و رۆﺷﻨﺎﯾﯽ ﻣﻮﺗ‪‬ﻪق و ﺑ‪ ‬ﭘﺎﯾﺎن هﺎﺗﻮوە‪.‬‬ ‫ﺑ‪ ‬ﺷﮏ هﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺘﯽ زهردهﺷﺖ و ﮐﻮردهﮐﺎن‪ ،‬ﻟﻪﻣﻪڕ ﺋﺎﮔﺮ و رووﻧﺎﮐﯽ‪ ،‬روون و ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﻪ و ﺟ‪‬ﯽ هﯿﭻ‬ ‫ﻗﺴﻪوﻗﺴﻪ‪‬ﯚﮐ‪‬ﻚ ﻧﯽﯾﻪ‪ ،‬ﻟﻪ رواﻧﮕﻪﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪوه‪ ،‬ر‪‬ز و ﺣﻮرﻣﻪﺗﯽ ﺋ‪‬ﻤﻪ ﺑﯚ ﺋﺎﮔﺮ و رۆﺷﻨﺎﯾﯽ‪ ،‬هﯿﭻ‬ ‫ﮔﻮﻣﺎن و ﭼﻪواﺷﻪﯾﯿﻪک ﺑﻪ ﺧﯚوه هﻪ‪‬ﻨﺎﮔﺮێ‪ .‬ﺑﺎﻧﮕﻪوازهﮐﻪی زهردهﺷﺖ ﺑﯚ ر‪‬ز ﮔﺮﺗﻦ ﻟﻪ ﺋﺎﮔﺮ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﺮدن و ر‪‬زﻟ‪‬ﻨﺎﻧﻪ ه‪ ،‬ﻧﻪ هک ﭘﻪرﺳﺘﺶ و ﮐ‪‬ﻧﯚش ﮐﺮدن‪ ،‬ﻟﻪو ﻻﺷﻪوه‪ ،‬ﺋﺎﮔﺮ‬ ‫ﺟ‪‬ﻨﺸﯿﻨﯽ ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا‪ ،‬ﻧﻪ هﮐﺮاوه‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﯿﺎوی ﭘﻪرﺳﺘﺶ ﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو‪ ،‬ﺋﺎور‪ ،‬دﯾﺎرده و‬ ‫ﺧﻮ‪‬ﻘ‪‬ﻨﺪراو‪‬ﮑﯽ ﭘﺎک و ﺑﻪ ه‪‬زه ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ دهزاﻧﯿﻦ ﺳﻮوﮐﻪﺋﺎوڕ‪‬ﮏ ﺑﺪهﯾﻨﻪ هوه ﺳﻪر ﺑﯚ ﭼﻮون و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪ هوهﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا‬ ‫ﻟﻪﻣﻪڕ ﺋﺎﮔﺮ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ و دهﻗﻪ ﭘﯿﺮۆزهﮐﺎﻧﯽ ﮔﺎﺗﺎﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬ﻟﻪ ﺋﺎﮔﺮ ر‪‬زﮔﯿﺮاوه و ﮔﻮﺗﺮاوه ﮐﻪ ه‪‬ﻤﺎی ﺋﯿزهده‪ ،‬ﻧﻪ ه‬ ‫ﺧﻮدی ﺋﯿزهد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻪرﻧﺞ دان و ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯽ‪ ،‬روون دهﺑ‪‬ﺘﻪوه ﮐﻪ ﺑﻪو رﺳﺘﻪ و واژاﻧﻪ ه ﻟﻪ ﺑﺎرهی ﺋﺎﮔﺮ ﻗﺴﻪ ﮐﺮاوه‪.‬‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫"‬ ‫"‬

‫ﻟﻪﺋﺎﮔﺮ ر‪‬ز دهﮔﺮم‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺧﻮ‪‬ﻘ‪‬ﻨﺪراوی ﺋﻪهﻮراﻣﻪزداﯾﻪ" ‪.‬‬ ‫ﺗﯚ‪ ،‬هﯚی ﺋﺎﮔﺮی ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا ‪. " ...‬‬ ‫ﺗﯚ‪ ،‬ﺋﻪی ﻧزﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ) ﺋﯿزهد ( ﺑﻪ ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا ‪. " ...‬‬ ‫ﮔﻪورهﺗﺮﯾﻦ وهدﯾﮫ‪‬ﻨﺮاوی ﻣﻪزدا و ﻧزﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﺧﻮ‪‬ﻘ‪‬ﻨﺮاو ﺑﻪ ﺋﻪهﻮراﻣﻪزداﯾﻪ " ‪.‬‬ ‫ﺳ‪‬و و ر‪‬ز ﺑﯚ ﺗﯚ‪ ،‬ﺗﯚ هﯚی ﺋﺎﮔﺮی ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا ‪. " ...‬‬ ‫ﺋ‪‬ﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻪر ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﺷﺘ‪‬ﮏ‪ ،‬ﺋﻪی ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا‪ ،‬ﺋﺎوری ﺗﯚ ﺳﺘﺎﯾﺶ دهﮐﻪﯾﻦ " ‪.‬‬ ‫رۆژی ﻧﯚهﻪﻣﯽ هﻪر ﻣﺎﻧﮓ‪ ،‬ﺑﻪ رۆژی ﺋﺎﮔﺮ‪ ،‬ﻧﺎود‪‬ﺮ ﮐﺮاوه " ‪.‬‬

‫) داﻣﺴﺘﺘﺮ‪-‬ﺧﺎ‪‬ﯽ ‪-٤‬ﺑ‪‬ﮔﻪی ‪-١١‬ﭬ‪‬ﻨﺪﯾﺪا – ﻻﭘﻪڕهی ‪( ٢٠١‬‬ ‫ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن‪ ،‬ﺋﻪو دهﻗﻪ ﮐﻮرﺗﺎﻧﻪ ه‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺎﺷﯽ ﺋﻪو ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪ ه هﻪ‪‬ﻪﯾﻪی ﭘ‪‬ﺸﻮو ﺑﻪرﭘﻪرچ دهداﺗﻪوه‪.‬‬ ‫ﮐﻮرد ﻟﻪ ﺳﻪرهﺗﺎی ﻣ‪‬ﮋووی د‪‬ﺮﯾﻨﯽ ﺧﯚﯾﺪا‪ ،‬هﻪﻣﯿﺸﻪ ﺋﺎﮔﺮ و رۆﺷﻨﺎﯾﯽ ﺧﯚش وﯾﺴﺘﻮوه‪ ،‬هﻪﻣﯿﺸﻪ د‪‬ﯿﺎن‬ ‫ﭘ‪ ‬ﮐﺮاوهﺗﻪوه‪ ،‬هﻪر ﺗﺎ ﺋﻪو ﺳﻪردهﻣﻪش‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮو ﺑﻪرهﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪرهو رۆژ دروﺳﺖ دهﮐﻪن‪ .‬هﻪر‬ ‫ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش ﺑﻪ ﺋﺎﮔﺮ و ﻧﻮور و رۆژ ﺳﻮ‪‬ﻨﺪ دهﺧﯚن‪.‬‬ ‫ﮐﻮرد ﭘ‪‬ﺶ ﭼﺎﺧﯽ زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﻣﯿﺘﺮاﺋﯽ و رۆژﭘﻪرﺳﺖ ﺑﻮوه‪ ،‬واﺗﻪ‪ ،‬ﭼﯚن رۆژ‪ ،‬ﺳﻪرﭼﺎوهی رۆﺷﻨﺎﯾﯽ و‬ ‫ﭘﺎﮐﯽ ﺑﻮو‪ ،‬ﻻﯾﺎن ﺑﻪڕ‪‬ز و ﺧﯚﺷﻪوﯾﺴﺖ ﺑﻮوه‪ ،‬ﺗﺎ رادهﯾﻪک ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎوی رۆژﭘﻪرﺳﺖ ﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﯿﺎن‬ ‫دهرﮐﺮدووه‪.‬‬ ‫ﻣﺎﻧﺎﯾﯿﻪﮐﺎن رۆژﭘﻪرﺳﺖ و ﻣﻮﻏﻪﮐﺎن ) ﻗﻮرﺋﺎن ﮔﻮﺗﻪﻧﯽ ﻣﻪﺟﻮوﺳﻪﮐﺎن (ی ﮐﻮرد‪ ،‬ﺧﺎوهن ه‪‬ز و‬ ‫دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ‪ -‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬رۆژﭘﻪرﺳﺖ و دواﯾﯽ ﺋﺎﮔﺮ ﭘﻪرﺳﺖ ﺑﻮون‪ ،‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪ هت ه‪‬ﺮۆدۆت ده‪‬ﺖ‪:‬‬ ‫)) ﻣﻮﻏﻪﮐﺎن ﺋﺎﮔﺮ ﭘﻪرەﺳﺖ ﺑﻮون (( ‪.‬‬ ‫ﮐﻪواﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪوه دهﮔﻪﯾﻦ ﮐﻪ ﻟﻪ ﭘﻠﻪی ﯾﻪﮐﻪﻣﺪا‪ ،‬ﮐﻮرد و زهردهﺷﺘﯿﻪﮐﺎن و‪‬ای ﺋﻪوهﯾﮑﻪ ر‪‬ز و‬ ‫ﺣﻮرﻣﻪﺗ‪‬ﮑﯽ زۆرﯾﺎن ﺑﯚ ﺋﺎﮔﺮ داﻧﺎوه‪ ،‬ﺋﺎﮔﺮﭘﻪرﺳﺖ و ﮔﺎور و ﻣﻪﺟﻮوﺳﯽ! ﻧﻪ هﺑﻮون و ﻧﯿﻦ‪ ،‬ﻟﻪ ﭘﻠﻪی‬ ‫دووهﻪﻣﯿﺸﺪا‪ ،‬ﺋﻪﮔﻪر ﺋﺎوڕ ﺑﺪهﯾﻨﻪ هوه ﺳﻪر ﻣ‪‬ﮋووی ﻧﻪ هﺗﻪوهﮐﺎﻧﯽﺗﺮ‪ ،‬ﺑﻪ رووﻧﯽ ﺑﯚﻣﺎن دهردهﮐﻪوێ‬ ‫ﮐﻪ‪ ،‬ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪی ﺑﯿﺮی ﮐﻮردهﮐﺎﻧﯽ زهردهﺷﺘﯽ ﻟﻪﺳﻪر ﻧﻪ هﺗﻪوه و ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ هﮐﺎﻧﯽﺗﺮ ﻟﻪم ﺑﺎرهوه‪،‬‬ ‫دهﺑﯿﻨﺮ‪‬ﺖ هﻪر ﺋﻪو ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪ راﺳﺘﯿﻪ ﮐﻪ‪ ،‬ﺋﺎﮔﺮ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪوهﯾﮑﻪ‪ ،‬ﺟﻪوهﻪر‪‬ﮑﯽ ﺧﺎوهن رهﮔﻪز و‬ ‫ﮔﻪوهﻪر‪‬ﮑﯽ ﺧﺎو‪‬ﻦ ﮐﻪ رهوهﺷﻪ‪ ،‬ه‪‬ﻤﺎی ﭘﺎﮐﯽ‪ ،‬ﮔﻪرﻣﯽ و رۆﺷﻨﺎﯾﯽ و زاﻧﯿﺎری و ﻟﻪﯾﻪک وﺗﻪدا‪،‬‬ ‫ﺳﭙﻪﻧﺘﺎﻣﯿﻨﻮوﯾﻪ‪ ،‬دژی ﺗﺎرﯾﮑﯽ‪ ،‬ﻧﺎﺣﻪزی‪ ،‬ﺧﻪزاﻧﯽ و ﺧﺮاﭘﻪﯾﻪ‪.‬‬ ‫هﺮآن ﭼﯿزی ﮐﻪ ﻋﯿﺎن اﺳﺖ‬ ‫ﺟﮫﺎن ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮوغ ﻧﻮر ﺣﻖ دان‬

‫ﭼﻮ ﻋﮑﺴﯽ ز آﻓﺘﺎب آن ﺟﮫﺎن اﺳﺖ‬ ‫ﺣﻖ اﻧﺪر وی ز ﭘﯿﺪاﯾﯽ ﭘﻨﮫﺎن‬

‫ﺗﻪوهر‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﯚﺗﻪ ﻣﺎﯾﻪی هﻪ‪‬ﻪ وﭘﻪ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺋﻪوهﯾﻪ‪ ،‬ﮐﻪ‪ ،‬زهردهﺷﺘﯿﻪﮐﺎن ﺑﻪ دوواﻧﻪ‬ ‫هﭘﻪرﺳﺘﺪەﻧﺎﺳﻦ و وای ﺑﯚ دهﭼﻦ آﻪ‪ ،‬زهردهﺷﺘﯿﻪﮐﺎن ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن ) ﯾﺎ ﺑﻪ ﻗﻪوﻟﯽ ﺧﯚﯾﺎن‪ ،‬ﺷﻪﯾﺘﺎن( ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻪرﯾﮏ و ﺑﺮاﺑﻪﺷﯽ ﺧﻮا دهزاﻧﻦ!‬ ‫ﺑﯚ ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺎﻧﺪن و رووﻧﮑﺮدﻧﻪ هوهی ﺋﻪو آﻪﺳﺎﻧﻪ ه‪ ،‬هﻪو‪‬ﺪهدهﯾﻦ ﮐﻪ ﺋﻪو ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪ ه‪ ،‬زۆر ﺑﻪ ﮐﻮرﺗﯽ‬ ‫رهت ﺑﮑﻪﯾﻨﻪ هوه‪.‬‬

‫راﺳﺘﻪ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ زهردهﺷﺖ ﻟﻪﺳﻪر دوو ﮐﯚ‪‬ﻪﮐﻪ و ﮐﺎرﯾﺘﻪی ﺳﻪرهﮐﯽ‪ ،‬ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا و ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن دەور‬ ‫دهﺧﻮات ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م دهﺑ‪‬ﺖ ﺳﻪرﻧﺞ ﺑﺪهﯾﻨﻪ ه ﺳﻪر ﺋﻪو راﺳﺘﯿﻪش ﮐﻪ ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﻪوه دوواﻧﻪ ه ﭘﻪرﺳﺘﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺎﻧﺎی ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﭘﻪرﺳﺘﺸﯽ دوو‪ ،‬ﺧﻮدای دژ ﺑﻪ ﯾﻪﮐﻪ‪ ،‬وهک ﺧﻮای زاﻧﺴﺖ و ﺧﻮای ﻧﻪ هزاﻧﯽ‪ ،‬ﺧﻮای‬ ‫ﺋﻪوﯾﻦ و ﺧﻮدای ﺷﻪڕ‪ ،‬ﺧﻮدای ﺗﻪﻧﺪروﺳﺘﯽ و ﺧﻮای ﻧﻪ هﺧﯚﺷﯽ و ﮐﻪﺳﺎﺳﯽ‪ ... ،‬ﻟﻪ ﻻﯾﻪﻧ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪوه‪،‬‬ ‫وهک رۆژ رووﻧﻪ ه ﮐﻪ ﺋﻪو ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪ ه‪ ،‬ﻻی زهردهﺷﺘﯿﻪﮐﺎن ﻧﯽﯾﻪ‪ ،‬ﺋﻪوان ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن ﺑﻪ ه‪‬ز‪‬ﮏ‬ ‫دهزاﻧﻦ ﮐﻪ ﻟﻪ دهرﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ﻣﺮۆﭬﺎﯾﻪﺗﯽ و راﺳﺘﯽ‪ ،‬ﺗ‪‬ﮏ دهﺷﮑ‪‬ﺖ و رهوان و ﺑﯿﺮ ﮐﺮدﻧﻪ هوه و‬ ‫ﺋﻪﻧﺪ‪‬ﺸﻪی ﭼﺎک‪ ،‬ﺑﻪﺳﻪر ﺑﯿﺮ و ﺋﻪﻧﺪ‪‬ﺸﻪ و ﮐﺮدهوهی ﺧﺮاپ‪ ،‬زاڵ دهﺑ‪‬ﺖ ﮐﻪ واﯾﻪ‪ ،‬دهﮔﻪڵ ﺋﻪوهﯾﮑﻪ‪،‬‬ ‫ﺋﻪو واﻗﻌﯿﻪﺗ‪‬ی ﺧﺮاﭘﻪ و ﺟﻪوهﻪری ﮔﻪﻧﺪه‪‬ﯽ و دژ ﺑﻪ رووﻧﺎﮐﯽ دهﺳﻪﻟﻤ‪‬ﻨﻦ‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﯿﺪا ﺧﻪﺑﺎت‬ ‫دهﮐﻪن و ﻟ‪‬ﯽ دوور دهﮐﻪوﻧﻪ هوه؛ ﺟﮕﻪ ﻟﻪ دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ رق و ﻧﻔﺮهت‪ ،‬ﻟﻪو ﺑﺎوهڕه دان ﮐﻪ ﻟﻪ ﺋﺎﮐﺎﻣﺪا‬ ‫ﺗ‪‬ﮑﺪهﺷﮑ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺷﺎﯾﻪﺗﯽ ﻧﺎوهرۆﮐﯽ ﮔﺎﺗﺎﮐﺎن‪ ،‬ﺋﻪﺷﻮ زهردهﺷﺖ هﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺘﯽ روون و ﺋﺎﺷﮑﺮای ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺑﻪ ﺷﺮک و‬ ‫ﮐﻮﺗﻪڵ ﭘﻪرﺳﺘﯽ و ﭼﻪﻧﺪ ﺧﻮداﯾﯽ ﻧﻮاﻧﺪووه‪ ،‬ﺋﻪو ﺑﺎﻧﮕﻪﺷﻪی ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ﺗﺎﻗﺎﻧﻪ ه ﭘﻪرﺳﺘﯽ دهﮐﺎت‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫هﻪﻣﻮو ﮔﺮﯾﻨﮕﺘﺮ ﺋﻪوهﯾﻪ ﮐﻪ‪ ،‬زهردهﺷﺖ ﮐﯚﺳﭗ و ﺗﻪﮔﻪرهﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪر ر‪‬ﮕﻪی ﯾﻪﮐﺘﺎﭘﻪرﺳﺘﯽ‪ ،‬ﺗﻪﺧﺖ ﮐﺮد‬ ‫و هﻪﻣﻮو ﺋﯿزهدهﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺧﺴﺘﻪ ژ‪‬ﺮ دهﺳﻪ‪‬ت و ﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا‪.‬‬ ‫ﺗﺎﮐﻪ ﺧﺎوهن دهﺳﻪ‪‬ت و زاﺗﯽ ﺑﻪﭘ‪‬ز و ﺧﻮ‪‬ﻘ‪‬ﻨﻪ هر‪ ،‬ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا‪ ،‬ﻟﻪ ﻗﻪ‪‬ﻪم دراوه‪ ،‬ﺋﻪوهش ﺧﯚی ﻟﻪ‬ ‫ﺧﯚﯾﺪا ﭼﺎﮐﺴﺎزﯾﻪﮐﯽ ﺑﻪ ﻧﺮخ و ﺷﯚڕﺷ‪‬ﮑﯽ هﻪژ‪‬ﻨﻪ هراﻧﻪ ه‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪ هﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪردهﻣﯽ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ و‬ ‫ﭼﺎﺧﯽ ﭘ‪‬ﺶ زهردهﺷﺖ دهژﻣ‪‬ﺮدر‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺟﻮرﺋﻪﺗﻪوه ده‪‬ﻦ‪ ،‬ﻟﻪو ﺑﺎرهوه ﮐﻪ زهردهﺷﺖ ﺗﺎﮐﯽ ﺑ‪ ‬وﯾﻨﻪ ه‪ ،‬ﯾﻪﮐﺘﺎﭘﻪرهﺳﺖ ﺑﻮوه ودﯾﻨﯽ‬ ‫زهردهﺷﺘﯽ‪ ،‬ﺋﻪم ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪ ه ﻧﻮ‪‬ﯿﻪی ﺑﺮه و ﭘ‪‬ﺪاوه هﯿﭻ ﮔﻮﻣﺎن و دڕدۆﻧﮕﯿﻪک ﻧﺎﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺨﻪﯾﻨﻪ ه‬ ‫د‪‬ﻤﺎن‪.‬‬ ‫زهردهﺷﺖ ﺑﻪم ﺷ‪‬ﻮهﯾﻪ ﻟﻪ زﻣﺎن ﺋﻪهﻮراﻣﻮزدا‪ ،‬ﺑﻪرﭘﻪرﭼﯽ ﻗﺴﻪی ﻧﺎڕاﺳﺘﯽ ﻧﻪ هزاﻧﻪ هﮐﺎن دهداﺗﻪوه‪:‬‬ ‫)) ‪ ...‬هﻪر ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ‪ ،‬ﺳﺘﺎﯾﺶ دهﮐﻪم و دهﭘﻪرەﺳﺘﻢ‪ ،‬ﺧﻮداﯾﻪﮐﯽ ﮐﻪ ﻣﻪزﻧﺘﺮﯾﻨﻪ ه‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮازﯾﺎری‬ ‫ﭼﺎﮐﻪﯾﻪ ﺑﯚ ﺧﻮ‪‬ﻘ‪‬ﻨﺪراوهﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪهﻮراﻣﻪزداﯾﻪ و دهﺧﻮازم ﻣﻦ ﻟﻪ ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ و ﭘ‪‬ﮐﺎﮐ‪‬ﻪﺗﺮﯾﻦ‬ ‫زاﻧﯿﺎری و ﻣﺎرﯾﻔﻪﺗﻪﮐﺎن ﺋﺎﮔﺎدار ﺑﮑﺎﺗﻪوه و ‪. (( ...‬‬ ‫ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪ هوهی زۆرﺑﻪی ﻣ‪‬ﮋووﻧﺎس و رۆژهﻪ‪‬ﺗﻨﺎﺳﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﭘﺴﭙﯚڕاﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ و‬ ‫رۆژﺋﺎواﯾﯿﻪﮐﺎن ﻟﻪ ﺳﻪر ﺋﻪو ﭘﺎﯾﻪ د‪‬ﺘﻪ روو ﮐﻪ ﮔﺸﺘﯿﺎن " ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن " ﻟﻪ رواﻧﮕﻪی زهردهﺷﺘﯽ‪ ،‬وهک‬ ‫" ﺷﻪﯾﺘﺎن " ﻟﻪ ﻧﺎو ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ هﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺒ‪‬اهﯿﻤﯽ ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﻣﻪﺳﯿﺤﯿﻪت و ﺋﯿﺴﻼﻣﻪﺗﯽ دادهﻧ‪‬ﻦ‪ ،‬دﯾﺎره‬ ‫هﻪر ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪو ﮔﺮﯾﻤﺎﻧﻪ ه و داﻧﻪ هﺑﻪر هﮫﭭﯽ ﺋﻪو دوواﻧﻪ ه ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪ هوهی ﻟﻪﻣﻪڕ دهﮐﻪن‪ ،‬هﻪر‬ ‫ﺑﯚﯾﻪش ﮐﻪوﺗﻮوﻧﻮﺗﻪ ﻧﺎو ﭼﺎ‪‬وی ﻧﻪ هزاﻧﯽ و دوور ﻟﻪ راﺳﺘﯽ دهﭘﻪﯾﭭﻦ !‬ ‫ﺋﻪوه ﻗﺴﻪی ﺗ‪‬ﺪا ﻧﯽﯾﻪ ﮐﻪ‪ ،‬ﺋﻪﻧﮕﺮهﻣﯿﻨﻮو ) ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن ( ﻟﻪﻧﺎو دﯾﻨﯽ زهردهﺷﺘﯽ و ﺑﯚ ﭼﻮوﻧﻪ هﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ‪ ،‬ﺟﯿﺎوازﯾﯿﻪﮐﯽ ﺑﻨﭽﯿﻨﻪ هﯾﯽ هﻪﯾﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﯿﺒﻠﯿﺲ و ﺷﻪﯾﺘﺎن ﻟﻪ ﻧﺎو ﺋﺎﯾﯿﻦ ﮔﻪﻟﯽﺗﺮ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪ هی ﺋﺎﯾﯿﻨﻪ هﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا ﺧﻮ‪‬ﻘ‪‬ﻨﻪ هر و ﺑﻪدﯾﮫ‪‬ﻨﻪ هری ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن و‬ ‫ﻧﺎﺣﻪزی و رهش و ﺧﺮاﭘﻪ ﻧﯽﯾﻪ ) وهک ﻟﻪ ﺋﯿﺴﻼﻣﺪا وهﺑﻪر ﭼﺎو د‪‬ﺖ (‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو ﺧﻮ‪‬ﻘ‪‬ﻨﻪ هری‬ ‫ﺋﻪﻧﺪ‪‬ﺸﻪی ﻣﺮۆڤ ﮔﻪل و ﺧﻮدی ﻣﺮۆﭬﻪ‪ .‬ﻟﻪ ﮐﺎﺗ‪‬ﮑﺪاﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن ﻟﻪ داﯾﮑﺒﻮوی ﺋﻪﻧﺪ‪‬ﺸﻪ و ﮐﺮدهوه و‬ ‫ﻗﺴﻪی ﺧﺮاﭘﯽ ﻣﺮۆﭬﻪﮐﺎﻧﻪ ه‪ .‬ﻟﻪو رووهوه ﮐﻪ ﺋﻪهﻮراﻣﻮزدا ﺧﻮای ﭼﺎﮐﻪﯾﻪ‪ ،‬ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن ﺧﻮای ﺧﺮاﭘﻪ‬ ‫ﻧﯽﯾﻪ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻮو ﺑﻪ هﯿﭻ ﮐﻠﯚﺟ‪ ،‬ﺑﯚ ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﮐ‪‬ﻧﯚش ﻧﺎﮐﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪردهوام داﺧﻮازی و‬ ‫دوﻋﺎی ﺷﮑﺴﺖ و ﺗ‪‬ﺪاﭼﻮون و ﻧﻔﺮهﺗﯽ ﻟﻪ ﭘﺸﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﺷﻪﯾﺘﺎن ﻟﻪ رواﻧﮕﻪی ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ﺳﺎﻣﯽ و ﺋﻪو ﺟﯚرهی ﮐﻪ ﻟﻪ ﻗﻮڕﺋﺎﻧﺪا وهدﯾﺎر دهﮐﻪو‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪراﻧﺒﻪرهﮐﻪی‬ ‫ﺧﻮداﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن ﻟﻪ ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪی ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ﮐﯚﻧﯽ ﮐﻮردی‪ ،‬ﯾﻪک ﻟﻪواﻧﻪ ه زهردهﺷﺘﯽ‪ ،‬ﻧﻪ هک‬ ‫ﻟﻪ هﻪﻣﺒﻪر ﺧﻮدا‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو ﺑﻪراﻧﺒﻪر ﺑﻪ ﺑﯚﭼﻮون وﺋﻪﻧﺪ‪‬ﺸﻪی ﺧﺮاﭘﯽ ﻣﺮۆﭬﻪ‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه ﻧﺎﺷ‪‬ﺖ و‬ ‫راﺳﺘﯿﺶ ﻧﯽﯾﻪ ﮐﻪ ﺋﻪم دوواﻧﻪ ه و وهک ﯾﻪک ﺗﻤﺎﺷﺎ ﺑﮑﺮ‪‬ﻦ‪.‬‬

‫ﯾﻪآ‪ ‬ﻟﻪﮔﺮﻧﮕﺘﺮﯾﻦ ﻓﺎآﺘﯚرەآﺎﻧﯽ ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪی زەردەﺷﺘﯽ‪ ،‬ه‪‬ﺪەﮔ‪‬ڕ‪‬ﺘ‪‬وە ﺳ‪‬ر ﺋ‪‬هﻮراﻣ‪‬زدا و‬ ‫ﺋ‪‬هﺮﯾﻤ‪‬ن‪،‬ﻟ‪‬زۆرﺑ‪‬ی ه‪‬رەزۆری ﺋﺎﯾﯿﻨ‪‬آﺎﻧﯽ ﺳﺎﻣﯽ رەﮔ‪‬ز و هﯽ ﺗﺮ‪،‬ﺋ‪،‬ﯾ‪‬هﻮوەو‪ ...‬ﺧﯚی‬ ‫ﺧﻮ‪‬ﻘ‪‬ﻨ‪‬ری ﺋﯿﺒﻠﯿﺴ‪،‬واﺗ‪‬راﺳﺘ‪‬وﺧﯚ ﺋﯿﺒﻠﯿﺲ و دەﺳﺖ و ﭘ‪‬ﻮەﻧﺪﯾ‪‬آﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮔﺮ‪‬ﺪراوﺑ‪‬وەش‪،‬دﯾﺎردەﮔ‪‬ﻟﯽ‬ ‫ﺷ‪‬ڕوﺧﺮاﭘ‪‬وﻧﺎڕاﺳﺘﯽ‪،‬ﻟ‪‬ﻻﯾ‪‬ن ﺧﻮای ﺧﻮ‪‬ﻘ‪‬ﻨ‪‬ری ﺷ‪‬ﯾﺘﺎن و ﺋﯿﺒﻠﯿﺲ د‪‬ﺘ‪‬دی‪،‬ﻟ‪‬و ﺋﺎﯾﯿﻦ ﮔﻪﻟﻪدا ﭘﺎش‬ ‫دﯾﺎﻟﯚﮔ‪‬ﻜﯽ ﺷﺎﻧﯚﯾﺎﻧﻪ ه‪ ،‬ﺷﻪﯾﺘﺎن ﺑﻪراﻧﺒﻪر ﺑﻪﺧﻮا دەوەﺳﺘ‪‬ﺖ و ﺳﻪرﺑز‪‬ﻮ دەﺑ‪‬ﺖ و ﺑﻪهﻪڕەﺷﻪآﺮدن‬ ‫ﻟﻪ ﺧﻮا ﻟﻪﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ دەردەﭼ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪ ﺟﯿﮫﺎﻧﺒﯿﻨﯽ و ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪ ه ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﯿﯿﻪآﺎﻧﯽ زەردەﺷﺘﯽ‪،‬‬ ‫ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا هﺎوآﺎر و داژدارﯾﻜﺎری ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن ﻧﺎﻧﺎﺳﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ داه‪‬ﻨﻪ هر و ﺧﻮ‪‬ﻘ‪‬ﻨﻪ هری‬ ‫ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن ﻧﯿﯿﻪ و ﻣﻪزدا ﭼﺎآﻪی رووت)ﺧﺎﻟﯿﺲ( ه‪ .‬آﻪ واﯾﻪ ﻟﻪم ﺑﺎرەوە ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا ﻟﻪﮔﻪڵ ﻧﯿﺸﺎﻧﻪ‬ ‫هی ﭘﺮﺳﯿﺎر و ﺳﻪرﺳﻮوڕﻣﺎن رووﺑﻪڕوو ﻧﺎآﺮ‪‬ﺘﻪوە‪.‬‬ ‫ﺑﻪرەﭼﺎوآﺮدﻧﯽ ﭘﺮەﻧﺴﯿﭙﯽ ﺋﯿﺨﺘﯿﺎر و ﺳﻪرﺑﻪﺳﺘﯽ ﻣﺮۆڤ‪ ،‬ﺑﯚﻣﺎن ﻣﺴﯚﮔﻪر دەﺑ‪‬ﺖ آ‪ ‬ﻟ‪‬ﻣ‪‬ڕﺧﺮاﭘ‪ ‬و‬ ‫آﺮدەوەی ﺋ‪‬هﺮﯾﻤ‪‬ن ﻧ‪‬ﺗ‪‬ﻧﯿﺎ ﺋﯿﻨﺴﺎن وەك ﻣﺮۆﭬ‪‬ﻜﯽ ﺧﺎوەن ﺋﯿﺮادە ﺑ‪‬رﭘﺮﺳﯿﺎرە‪ ،‬ﻟ‪‬روو‪‬ﻜﯽ دﯾﻜ‪‬وە‬ ‫ﺋ‪‬وە وا دەآﺎت ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ زەردەﺷﺘﯽ ﻟ‪‬و ﭘﺮﺳﯿﺎرە آﯚﻧﻪ ه آﻪ هﻪﻣﯿﺸﻪ ﻟﻪﺋﺎرادا ﺑﻮوە)ﺧﻮای ﺧﺎوەن‬ ‫دەﺳﻪ‪‬ت و ﺑﻪﺗﻮاﻧﺎ ﺑﯚ ﻟﻪﺷﻪڕ و ﺧﺮاﭘﻪ ﺑﻪرﮔﺮی ﻧﺎآﺎت و ﺧﯚی ﺧﻮ‪‬ﻘ‪‬ﻨﻪ هری ﮔﻮﻣ‪‬اﯾﯽ و ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪﻧﻪ‬ ‫ه؟( ﺟﯿﺎ ﺑﻜﺮ‪‬ﺘﻪوە و زاﺗﯽ ﺑ‪ ‬و‪‬ﻨﻪ ه وﺑﻪه‪‬زی ﺗﺎﭘﯚ دەآﺮ‪‬ﺖ و دەﺳﻪﻟﻤ‪‬ﻨﺪر‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫) ﺳﭙﻪﻧﺘﺎﻣﯿﻨﻮو‪ ،‬ﺋﻪﻧﮕﺮهﻣﯿﻨﻮو ( ﮐﻪ ﻟﻪﺳﻪرهﺗﺎی دروﺳﺘﺒﻮوﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎن ﺑﻪ ﺷ‪‬ﻮهی دووه‪‬زی دژ ﺑﻪ‬ ‫ﯾﻪک‪ ،‬ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺪ‪‬ﺸﻪ‪ ،‬ﮐﺮدهوه و ﻗﺴﻪدا‪ ،‬ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪهدات‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﻪﮐﯿﺎن ﭼﺎﮐﻪﯾﻪ و ﺋﻪوی ﺗﺮﯾﺎن ﺧﺮاﭘﻪﯾﻪ‬ ‫)ﮔﺎﺗﺎﮐﺎن – ﺑ‪‬ﮔﻪی ‪ – ٣٠‬ﺧﺎ‪‬ﯽ ‪ ،( ٣‬ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﻪوه ﺋﯿزهدی ﺑﺎ‪ ،‬ﺳﻤﺒﯚﻟﻪﮐﻪﯾﻪﺗﯽ و ﺑﻪرﺟﻪﺳﺘﻪﺑﻮوﻧﯽ‬ ‫راﺳﺘﯽ و رووﻧﺎﮐﯿﯿﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﻻﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪﺷﻪوه‪ ،‬ﺋﯿزهدی رووڕهش و ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن‪ ،‬ه‪‬ﻤﺎﯾﻪﺗﯽ و ﻧزم ﺑﻮوﻧﯽ‬ ‫درۆ و ﺗﺎرﯾﮑﯿﯿﻪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻮرﺗﯽ و ﺑﻪ زاراوهﯾﻪﮐﯽ ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﯽ دهﺷ‪‬ﺖ ﺑ‪‬ﯿﻦ‪ ،‬دﯾﻨﯽ زهردهﺷﺘﯽ ﻟﻪ ﺷﮑ‪‬ﯽ ﺗ‪‬زوﺋﺎﻧﺘﯽ ﺗ‪‬ز‬ ‫هﺎﺗﯚﺗﻪ ﺋﺎراوه‪ ،‬ﻟﻪ ﺣﺎ‪‬ﮑﺪا‪ ،‬دﯾﻨﻪ هﮐﺎﻧﯽﺗﺮ ﻟﻪ ﭼﻪﺷﻨﯽ ﺳﻪﻧﺘ‪‬ز ﺑﻪرهﻪم هﺎﺗﻮون‪.‬‬ ‫ر‪‬زدار هﺎﺷﻢ رهزی‪ ،‬ﻧﻮوﺳﻪری ﺑﻪﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻟﻪ ﭘﻪڕﺗﻮوﮐﯽ )زرﺗﺸﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن(ا‬ ‫دا‪ ،‬ﺋﺎوا د‪‬ﺘﻪﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻦ‪)) :‬ﮔﺮﻧﮕﺘﺮﯾﻦ ﭘﺮهﻧﺴﯿﭗ و ﮐﯚ‪‬ﻪﮐﻪی ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻪ زهردهﺷﺖ‪ ،‬ﺧﺴﺘﻮوﯾﻪﺗﯿﻪ ﭘ‪‬ﺶ‬ ‫ڕ‪‬واﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺎﻗﺎﻧﻪ هﭘﻪرﺳﺘﯽ ﺋﻪﺧﻼﻗﯽ ﺑﻮوه‪ ،‬زهردهﺷﺖ ﺑﻪ زﺑﺮ و زهﻧﮕﯿﻪﮐﯽ ﺗﻪواو‪ ،‬د‪‬ﮑﯽ ﻗﻮرس‪،‬‬ ‫ﭘﻪرﺳﺘﻨﯽ ﺧﻮا ﮔﻪﻟﯽ ﺟﯚراوﺟﯚر و هﻪ‪‬ﯿﺖ و ﭘﻪ‪‬ﯿﺘﯽ ﺑ‪ ‬ﺑﺎﯾﺦ و داب و ﻧﻪ هرﯾﺘﯽ ﭼﻪوت و ﭘﻮﺧ‪‬ﻪواﺗﯽ‬ ‫ﻧﺎ ﺋﻪﺧﻼﻗﯽ و ﻧﺎﻣﺮۆﭬﺎﻧﻪ هی رهت داﯾﻪوه((‬ ‫ﻟﻪ راﺳﺘﯿﺪا‪ ،‬ﻟﻪ روو‪‬ﮑﻪوه‪ ،‬ر‪‬ﮕﻪی ﺑﯚ رۆ‪‬ﮕ‪‬اﻧﯽ ﺋﯿزهدهﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎﯾﯽ ﭘ‪‬ﺶ ﺧﯚی ﺗﻪﺧﺖ و ﺗﻪﮐﻮز‬ ‫ﮐﺮد و ﻟﻪ روو‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪﺷﻪوه ﺗﻪﻗﺎﻧﻪ ه ﭘﻪرﺳﺘﯽ و ﻣﺮۆﭬﺎﯾﻪﺗﯽ ه‪‬ﻨﺎﻧﻪ ه ﮐﺎﯾﻪوه‪.‬‬ ‫ﺗﻪواوﮐﻪری ﺋﻪو ﻗﺴﻪﯾﻪ‪ ،‬ﺋﻪوهﯾﻪ ﮐﻪ‪ ،‬زهردهﺷﺘﯽ ﮐﻮرد‪ ،‬و‪‬ای ﺑﺎوهڕ ﭘ‪‬ﺪان ﺑﻪ دوو ه‪‬زی ﺳﻪرهﮐﯽ و‬ ‫ﻧﺎﺗﻪﺑﺎ‪ ،‬وﺟﻮودی دو ﺧﻮای ﺧﺎوهن دهﺳﻪ‪‬ت و ﻟﻪ ﯾﻪک ﺋﺎﺳﺘﯽ‪ ،‬رهت داﯾﻪوه و ﻣﻪزهﻪﺑﯽ ﻟ‪ ‬ﺗﻪوﺣﯿﺪ‬ ‫و ﯾﻪﮐﺘﺎ ﭘﻪرﺳﺘﯽ ﻧزﯾﮑﺘﺮ ﮐﺮدهوه‪ ،‬ﺑﻪ ﺑ‪ ‬هﯿﭻ دڕدۆﻧﮕ‪‬ﮏ‪ ،‬ﺗ‪‬ﻔﮑﺮﯾﻦ و ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪ هوهی ﮔﺎﺗﺎﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﭘﯿﺮۆزی زهردهﺷﺖ ﺋﻪوهﻣﺎن ﺑﯚ دهﺳﻪﻟﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪.‬‬

‫ﺟ‪‬ژﻧ‪‬آﺎﻧﯽ زەردەﺷﺘﯽ‬

‫ﻓ‪‬ره‪‬ﻧﮓ و دﯾﻦ‪ ،‬ﺑﯿﺮ و ﺑﺎوەڕی ه‪‬ر ﮔ‪‬ل و ﻧﻪﺗﻪوەﯾﻪك‪ ،‬ﻟﻪﻧﺎخ و ﻧﺎوەرۆآﯽ ﺟﻪژن و هﯚﯾﻪآﺎﻧﯽ ﺋ‪‬م‬ ‫ﻧ‪‬ﺗ‪‬وەﯾ‪ ‬ﺑ‪‬رووﻧﯽ دەﺑﯿﻨﺮ‪‬ﺖ‪.‬ﮔﻮﻣﺎن ﻟ‪‬وە دا ﻧﯽ ﯾ‪،‬ﮔ‪‬ورەﺗﺮﯾﻦ و ﻗﻮو‪‬ﺘﺮﯾﻦ دﯾﺎردەی ه‪‬ر دﯾﻦ‬ ‫وﺋﺎﯾﻨ‪‬ﻚ آ‪ ‬ﻟ‪ ‬ﻧﺎﺧﯽ ﺟ‪‬ﮋن و ﻣﺎﺗ‪‬ﻣﯿﻨ‪‬آﺎﻧﯿﺎن ﺑ‪‬زەﻗﯽ ﺧﯚی وەدﯾﺎر دەﺧﺎت و ﺑ‪‬رﺟ‪‬ﺳﺘ‪ ‬دەﺑ‪‬ﺘ‪‬وە‬ ‫ﯾ‪‬آ‪ ‬ﺗﺮ ﻟ‪ ‬ه‪‬رە ﺗﺎﯾﺒ‪‬ﺗﻤ‪‬ﻧﺪﯾ‪‬ﺑ‪‬ﻧﺮﺧ‪‬آﺎﻧﯽ ﺋ‪‬و دﯾﻨ‪ ‬دەﻧﺎﺳﺮ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫ﻟ‪ ‬ﺑﯚﭼﻮوﻧ‪‬آﺎﻧﯽ زەردەﺷﺘﯽ ﺟ‪‬ﮋن‪،‬ﭘﻠ‪‬وﭘﺎﯾ‪‬ﯾ‪‬آﯽ ﺑ‪‬رز و ﮔﺮﯾﻨﮕﯽ ه‪‬ﯾ‪،‬ﺷﺎدی و آ‪‬ﯾﻒ ﺧﯚﺷﯽ و‬ ‫ﮔ‪‬ﺷﺎوەﯾﯽ ﺑ‪‬ﭘ‪‬ﭽ‪‬واﻧ‪‬ی ﺋﺎﯾﯿﻨ‪‬آﺎﻧﯽ ﺋﯿﺒ‪‬اهﯿﻤﯽ و ﺳﺎﻣﯽ‪،‬ﻧ‪ ‬ﺗ‪‬ﻧﯿﺎ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و ﻣ‪‬آﺮووه ﻧﺎزاﻧﺮ‪‬ﺖ‬ ‫ﺑ‪‬ﻜﻮو ﻟ‪‬ﮔ‪‬ڵ ﺋ‪‬وەﯾﻜ‪ ‬وﯾﺴﺖ و ﺧﻮازراوەی ﺋ‪‬هﻮراﻣ‪‬زداﯾ‪ ‬ﺑﮕﺮە هﯚی ﺧ‪‬ﺮ و ﭘﺎداﺷﺘﯽ‬ ‫ﺟﯚراوﺟﯚرﯾﯿﺶ دەﻧﺮﺧ‪‬ﻨﺪر‪‬ﺖ‪.‬‬

‫ﺟ‪‬ﮋﻧﯽ زەردەﺷﺘﯿﯿﻪآﺎن و‪‬ای ﺋﻪوەﯾﻜﻪ ﻣﺎﯾﻪی ﺳﻪرﺧﯚﺷﯽ و آﺮاﻧﻪ هوەی دەروون و ﺷﺎدی ﺑﻪﺧﺸﻪ‪،‬‬ ‫وەك داﺑﯽ ﺳﻮﭘﺎﺳﮕﻮزاری و رەوﺗ‪‬ﻜﯽ ﻧﻪﺗﻪوەﯾﯽ‪ -‬ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ﺑﻪﺋﻪژﻣﺎر هﺎﺗﻮوە‪ .‬دﯾﺎره ﺷ‪‬ﻮەی ژﯾﺎن و‬ ‫آﻪش و هﻪوا و ﻧﺎوﭼﻪی ﺟﻮﮔﺮاﻓﯿﺎﯾﯿﺶ آﺎرﺗ‪‬ﻜﺮدﻧ‪‬ﻜﯽ ﭘﺘﻪوی ﻟﻪ ﻣﻪڕ دﯾﺎردەی ﺟ‪‬ﮋن داﻧﺎوە‪.‬‬ ‫ﺟ‪‬ﯽ ﺑﺎﺳﻪ ﯾﻪآ‪ ‬ﻟﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻤﻪﻧﺪﯾﻪآﺎﻧﯽ هﻪرەﮔﺮﻧﮓ و ﭘ‪‬واﺗﺎی ﺋﻪو دﯾﺎردەﯾﻪ آﻪ ﻟﻪ ﻧﺎو‬ ‫ﻧ‪‬ﺗ‪‬وەآﺎﻧﯽ ﺗﺮ وەﺑ‪‬رﭼﺎو ﻧﺎﯾ‪‬ت ﺋﻪوەﯾﻪ آﻪ‪ ،‬ﺋﻪو آﺎﺗﻪی ﻧﺎوی رۆژ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻧﺎوی ﻣﺎﻧﮓ ﺑﺒﻨﻪ ﯾﻪك‪،‬‬ ‫ﺋﻪو رۆژە)ﺑﻪﻓﺎ‪‬ﯽ ﻧﯿﻚ( دەﮔﺮن و ﺟﻪژن ﺑﻪﺣﯿﺴ‪‬ﺐ د‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪزاراوەﯾﻪآﯽ دﯾﻜﻪ ﺑﯚ هﻪر رۆژی ﻣﺎﻧﮓ‪،‬‬ ‫ﻧﺎو‪‬ﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺗﻪرﺧﺎﻧﻜﺮاوە آﻪ هﺎوﺗﺎی ﻧﺎوی ﻣﺎﻧﮕﻪآﺎﻧﻪ ه‪ ،‬ﺑﯚ و‪‬ﻨﻪ ه رۆژی ﺷﻪﺷﻪﻣﯽ‬ ‫هﻪرﻣﺎﻧﮕ‪‬ﻚ ﺑﻪ ﺧﻮردادرۆژ ﻧﺎود‪‬ﺮ آﺮاوە‪ ،‬آﻪ واﯾﻪ ﺷﻪﺷﻪﻣﯿﻦ رۆژ ﻟﻪ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺧﻮرداد آﻪ ﻧﺎوی‬ ‫ﺧﻮردادە‪ ،‬دەﺑﻦ ﺑﻪﯾﻪك و ﺋﻪم رۆژ ﺟ‪‬ﮋن ﭼ‪‬ﺪەآﺮێ‪.‬‬ ‫ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ‪ ،‬زەردەﺷﺘﯿﯿﻪآﺎن ﻟﻪﻣﺎوەی هﻪرﻣﺎﻧﮓ‪ ،‬ﺟ‪‬ﮋﻧ‪‬ﻜﯿﺎن دەﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ ﻟﻪ ﻣﺎوەی دوازدە ﻣﺎﻧﮕﯽ‬ ‫ﺳﺎ‪‬ﺪا دوازدە ﺟ‪‬ﮋن دەﮔﺮن و هﻪر ﺟ‪‬ﮋﻧ‪‬ﻜﯿﺶ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻤﻪﻧﺪی و ﻧﺎوی ﺗﺎﯾﺒﻪت ﺑﻪﺧﯚی ﭘ‪‬ﻮەدﯾﺎرە و ﻟﻪ‬ ‫ﺳﻪر ﺑﺎﺑﻪت و ﺗﻪوەر‪‬ﻜﯽ ﺟﯿﺎواز و ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ د‪‬ﺘﻪدی‪.‬‬ ‫ﺟﻪژﻧﯽ ﺳﻪدە‪،‬ﭼﻮارﺷﻪﻣﻪﺳﻮوری‪ ،‬ﺗﯿﺮﮔﺎن‪ ،‬ﻣ‪‬ﮫﺮەﮔﺎن‪ ،‬ﻧﻪ هورۆز‪ ،‬رۆژی ژﻧﺎن و ‪ ...‬ﻟﻪم دەﺳﺘﻪ‬ ‫ﺟ‪‬ﮋﻧﺎﻧﻪ هن‪ .‬ﺳ‪ ‬ﺟﻪژﻧﯽ ﺳﻪرەآﯽ و زۆرد‪‬ﺮﯾﻦ و ﺑﻪﻧﺮﺧﯽ زەردەﺷﺘﯿﯿﻪآﺎن ﻣ‪‬ﮫﺮەﮔﺎن‪ ،‬ﻧﻪ هورۆز و‬ ‫ﭼﻮارﺷﻪﻣﻪﺳﻮوری دەﻧﺎﺳﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬آﻪ ﺑﻪﭼﻪﺷﻨ‪‬ﻜﯽ ﺑﻪرﺑ‪‬و و ﺑﻪردەوام هﻪر ﺳﺎڵ ﭘﯿﺮۆز دەآﺮ‪‬ﺖ‪.‬‬

‫»»» ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ«««‬

‫ﺷﯿﮑﺮدﻧﻪ هوه‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﭘ‪‬ﺸﮕﺮ‪‬ﮏ ﺑﯚ ر‪‬ز ﻟ‪‬ﻨﺎن ﻟﻪ زهردهﺷﺖ ﮐﻪ ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا ﺗﻪﻧﯿﺎ ﺑﻪو ﺑﻪﺧﺸﺮاوه‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﮐﻪوی‪ ،‬ﻧﺎوی ﻓﻪرﻣﺎﻧ‪‬هوا و دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪارهﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪردهﻣﯽ زهردهﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎدا‬ ‫ﺋﺎﻣﺎژهﯾﺎن ﭘ‪‬ﺪراوه‪ ،‬ﻟﻪم وﺷﻪﯾﻪ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ووﺷﻪی ﮐﻮردی وهک ﮐﺎک – ﮐﺎوه و ‪ ...‬ﻟ‪ ‬ﺑﯚﺗﻪوه‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﮐﻪر ﭘﻪن‪ ،‬ﻧﺎوی ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺎن و ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ﺳﻪردهﻣﯽ ﺋﻪﺷﻮو زهردهﺷﺖ ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ئﻣﺸﺎﺳﭗﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻮ‪‬ﻨﻪ هر و ﻓﺮﯾﺸﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪهﻮراﻣﻪزدا‪ ،‬ﺋﯿزهدە ﻣﻮﻗﻪددهﺳﻪﮐﺎن‬ ‫ﺳﻪرﭼﺎوهﮐﺎن ‪:‬‬ ‫‪-١‬ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن‪ ،‬دﯾﺎﻧﻮﻧﻮف‪،‬ﻣﺘﺮﺟﻢ روﺣﯽ ارﺑﺎب‬ ‫‪-٢‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻤﺪن و ﻓﺮهﻨﮓ اﯾﺮان ﮐﮫﻦ‪ ،‬دﮐﺘﺮ هﻮﺷﻨﮓ ﻃﺎﻟﻊ‬ ‫‪-٣‬ﻣ‪‬ﮋووی آﻮرد و آﻮردﺳﺘﺎن‪،‬ﻣﺤﻪﻣﻤﻪد ﻣﻪردۆﺧﯽ آﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬وەرﮔ‪‬اﻧﯽ‪،‬ﻣﺤﻪﻣﻤﻪد ﺳﻪﻋﯿﺪ‬ ‫‪-٤‬اَوﺳﺘﺎ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ وﭘﮋوهﺶ‪ ،‬هﺎﺷﻢ رﺿﯽ‬ ‫‪-٥‬زرﺗﺸﺖ‪،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن‪،‬هﺎﺷﻢ رﺿﯽ‬ ‫‪-٦‬ﺁﻧﺎهﻴﺘﺎ‪،‬اﺑﺮاهﻴﻢ ﭘﻮرداود‪،‬ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﻣﺮﺗﻀﯽ ﮔﺮﺟﯽ‬ ‫‪-٧‬زﻧﺪ و هﻮﻣﻦ ﺳﻴﻦ‪ ،‬ﮐﺎرﻧﺎﻣﮥ اردﺷﻴﺮ ﺑﺎﺑﮑﺎن‪ ،‬ﺻﺎدق هﺪاﻳﺖ‬ ‫‪-٨‬ﻃﻠﻮع و ﻏﺮوب زردﺷﺘﯽ ﮔﺮﯼ ﻳﺎ وﻧﺪﻳﺪاد‪،‬ﺁر‪.‬ﺳﯽ‪.‬زﻧﺮ‪،‬دﮐﺘﺮ ﺗﻴﻤﻮر ﻗﺎدرﯼ‬ ‫‪-٩‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ زردﺷﺖ ﻳﺎ وﻧﺪﻳﺪاد‪ ،‬دارﻣﺴﺘﺘﺮ‪،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ دﮐﺘﺮ ﻣﻮﺳﯽ ﺟﻮان‬ ‫‪-١٠‬اوﺳﺘﺎﯼ ﮐﻬﻦ‪،‬رﺿﺎ ﻣﺮادﯼ ﻏﻴﺎث ﺁﺑﺎدﯼ‬ ‫‪-١١‬وﻧﺪﻳﺪاد‪،‬ﺟﻠﺪ ‪ ١‬و‪ ٢‬و‪،٣‬هﺎﺷﻢ رﺿﯽ‬

‫ﺟﻪﻻل ﺣﺎﺟﯽ زاده‬