مێژووی ده‌سه‌ڵاتداريه‌تی له‌ ئێران

‫ﮐﻮرﺗﻪ ﻣ‪‬ﮋووی‬ ‫ﭘﻪرهﺳﻪﻧﺪﻧﯽ‬ ‫دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪار‪‬ﺘﯿﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ‬ ‫ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫ﻟﻪ ''ﺳﻪﻓﻪوی'' ﯾﻪوه‪،‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫رووﺧﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎی ﭘﻪهﻠﻪوی!‬

‫ﻧﻮوﺳﻪر‪ :‬ﺳﯿﺮوان ﮐﺎوﺳﯽ‬ ‫ﻧﯚرو‪‬ﮋ‪ :‬ﻣﺎﻧﮕﯽ ﮔﻮ‪‬ﻧﯽ ‪٢٠٠٧‬‬

‫‪1‬‬

A Short History of the Evolution of Religious Rule in Iran

From the Safavids To The Fall of Mihemmed Reza Shah Pahlavi

By: Sirwan Kawsi May - 2007

2

‫ﭘ‪‬ﺸﮑ‪‬ﺶ‪:‬‬

‫ﺑﻪ‪ :‬ﻧﻪﺗﻪوهی ﮐﯚﯾﻠﻪ و ﺧﯚڕاﮔﺮی ﮐﻮرد!‬

‫ﺑﻪ‪ :‬ﺷﻪهﯿﺪاﻧﯽ ﺑ‪‬ﺌﻪژﻣﺎری ﻧﻪﺗﻪوهی ﮐﻮرد!‬

‫ﺑﻪ‪ :‬هﻪﻣﻮو ﺋﻪو ﺗ‪‬ﮑﯚﺷﻪراﻧﻪی ﺑﯚ ﺳﻪرﺑﻪزرﯾﯽ ﻧﻪﺗﻪوهی ﮐﻮرد و‪،‬‬ ‫ﺑﯚ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﺋﺎزاد و ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚ ﺗ‪‬ﺪهﮐﯚﺷﻦ!‬

‫ﺑﻪ‪ :‬هﻪﻣﻮو هﺎوﺑﯿﺮاﻧﯽ ﮐﯚﻧﮕﺮهی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯿﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن!‬ ‫ﺑﻪ‪ :‬ﺑﺮا و هﺎوﺑﯿﺮی دﻟﺴﯚز و ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﭙﻪروهر‪،‬‬ ‫ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﻣﺤﻪﻣﻪد ﺋﻪﺣﻤﻪدﯾﺎن!‬

‫‪3‬‬

‫ﻧﺎوهرۆک‬ ‫وﺗﻪﯾﻪک ﻟﻪﺑﺎرهی ﺋﻪم ﭘﻪرﺗﻮوﮐﻪوه ‪ ..........................‬ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﮐﺎﻣﯿﻞ ژﯾﺮ ل ‪٥‬‬ ‫ﺳﻪرهﺗﺎ ‪ ..............................................................................‬ل ‪٨‬‬ ‫رهﮔﻪز و رهﭼﻪ‪‬ﻪﮐﯽ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی ﺳﻪﻓﻪوﯾﯽ‪ ............................................‬ل ‪١٠‬‬ ‫رۆ‪‬ﯽ ﮐﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯽ ﻟﻪ ﭘﻪرهﭘ‪‬ﺪاﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺷﯿﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯿﯽ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان ‪ ........‬ل ‪١٨‬‬ ‫ﭼﺆﻧ‪‬ﺘﯽ داﻣﻪزراﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﭘﻪهﻠﻪوی‪ ،‬ﻟﻪزﻣﺎﻧﯽ ''ﺗﺎج اﻟﻤﻠﻮک'' هوه ‪ ............‬ل ‪٣١‬‬ ‫ﺑﺰاﭬﯽ دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق و دهرﮐﺮدﻧﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﻟﻪﺋ‪‬ﺮان ‪ .............................‬ل ‪٣٧‬‬ ‫ﭘﯿﻼن و ﻧﻪﺧﺸﻪی ﺳ‪ ‬ﮐﻮﭼﮑﻪی )ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ – ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ – ﻣﻪﻻﮐﺎن ‪ ...............‬ل ‪٤٠‬‬ ‫رۆﺣﻮ‪ ‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻟﻪﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ''ﮐﺸﻒ اﻻﻟﺴﺮار'' هوه ﺗﺎ ﺑﺰاﭬﯽ ‪٤١‬ی هﻪﺗﺎوی ‪ .....‬ل ‪٤٥‬‬ ‫هﯚﮐﺎری دژاﯾﻪﺗﯿﮑﺮدﻧﯽ ﭘ‪‬ۆژهی ''ﺷﯚرﺷﯽ ﺳﭙﯽ'' ﻟﻪﻻﯾﻪن ﻣﻪﻻﮐﺎﻧﻪوه ‪ ..............‬ل ‪٥٠‬‬ ‫هﯚﮐﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﯽ ﻗﻪﯾﺮاﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ‪ ...........................‬ل ‪٥٣‬‬ ‫ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺋﯚﭘﯚزﺳﯿﯚن و‪ ،‬ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻪی ﺑﻪرهی دژ ﺑﻪ رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ ‪ .......................‬ل ‪٦١‬‬ ‫ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ ‪ ..................‬ل ‪٦٩‬‬ ‫ﺗﻮوﺷﺒﻮوﻧﯽ ﺷﺎ ﺑﻪ ﻧﻪﺧﯚﺷﯽ ''ﺷ‪‬ﺮﭘﻪﻧﺠﻪ'' و هﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺘﯽ هﺎوﭘﻪﯾﻤﺎﻧﺎﻧﯽ‪ ،‬راﭘﻪڕﯾﻨﯽ‬ ‫ﺳﻪرﺗﺎﺳﻪری و رووﺧﺎﻧﯽ ﯾﻪﮐﺠﺎرﯾﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ‪ .............................‬ل ‪٧٩‬‬ ‫رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻟﻪ دواﯾﯿﻦ ﺳﺎ‪‬ﯽ ﺗﻪﻣﻪﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﭘﻪهﻠﻪوﯾﯽ ‪ ...............‬ل ‪٨٥‬‬ ‫ﺳﻪرﭼﺎوه ‪ ...........................................................................‬ل ‪٩٠‬‬

‫‪4‬‬

‫وﺗﻪﯾﻪک ﻟﻪﺑﺎرهی ﺋﻪم‬ ‫ﭘﻪرﺗﻮوﮐﻪوه‬ ‫ﮐﺎﻣﯿﻞ ژﯾﺮ‬ ‫ﺋﻪم ﭘﻪرﺗﻮوﮐﻪی هﺎوﺑﯿﺮی ه‪‬ﮋام‪ ،‬ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ‬ ‫ﺳﯿﺮوان ﮐﺎوﺳﯽ‪ ،‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪوهی ﺑﻪهﺎﯾﻪﮐﯽ زۆری‬ ‫ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽ هﻪﯾﻪ و ﮔﻪﻟ‪ ‬زاﻧﯿﺎری ﺋﻪوﺗﯚی ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﺋﻪﺷ‪ ‬ﻻی ژﻣﺎرهﯾﻪک رهﻣﻪﮐﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ و‬ ‫رۆﺷﻨﺒﯿﺮﯾﺶ ﻧﻪزاﻧﺮاوﺑ‪ ،‬ﮔﻪﻟ‪ ‬واﻧﻪی ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯿﺎﻧﻪی ﺋﻪوﺗﯚﺷﻤﺎن ﺋﻪداﺗ‪ ‬ﮐﻪ ﭘﻪﻧﺪ و ﺋﺎﻣﯚژﮔﺎرﯾﻦ ﺑﯚ‬ ‫ﻧﻪوهﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪﻣ‪‬ۆی ﻧﻪﺗﻪوه ﺳﺘﻪﻣﺪﯾﺪهﮐﻪﻣﺎن و ﭼﺮاوﮔﯽ رووﮐﻪرهوهی ﮐﺎرواﻧﯽ ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ ﮐﻮرداﯾﻪﺗﯿﻤﺎﻧﻦ‪،‬‬ ‫ﻟﻪواﻧﻪ‪:‬‬ ‫‪-١‬‬

‫ﻧﻮوﺳﻪر ﺋﺎﻣﺎژه ﺑﯚ رۆ‪‬ﯽ ﮐﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺋﻪﮐﺎت ﻟﻪ ﭘﻪرهﭘ‪‬ﺪاﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﺰای‬

‫ﺷﯿﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯿﺪا‪ .‬راﺳﺘﯿﯿﻪﮐﻪی‪ ،‬ﮐﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ هﻪر ﺗﻪﻧﯿﺎ ﻟﻪﭘﺸﺘﯽ ﭘﻪرهﭘ‪‬ﺪاﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯿﯿﻪوه‬ ‫ﻧﯿﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ ﻟﻪﭘﺸﺘﯽ ﭘﻪرهﭘ‪‬ﺪاﻧﯽ هﻪﻣﻮو ﺋﺎﯾﻦ و ﺋﺎﯾﻨﺰاﮐﺎﻧﯽ رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﻧﺎوهڕاﺳﺘﻪوهﯾﻪ‪ .‬ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯿﺶ‬ ‫ﻟﻪم ﮐﺮدهوهﯾﻪ‪ ،‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪ دژاﯾﻪﺗﯿﮑﺮدﻧﯽ ﺑﻪرهی ﭼﻪپ ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ ﺳﯚﭬ‪‬ﺘﯿﺪا‪ ،‬داﻧﯿﺸﺘﻮاﻧﯽ ﺋﻪم ﻧﺎوﭼﺎﻧﻪ‪،‬‬ ‫زﯾﺎﺗﺮ ﺑﯚ ﺋﻪو دﻧﯿﺎی هﻪﺗﺎ هﻪﺗﺎﯾﯽ ﺑﮋﯾﻦ )ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ ﺋﺎﯾﻦ( و ﺋﻪوهﻧﺪه ﺑﺎﯾﻪخ ﺑﻪ ﺋﻪم دﻧﯿﺎی ﮐﺎﺗﯽ‬ ‫ﻧﻪدهن‪ .‬ﺑﻪوهش‪ ،‬ﺋﻪم ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﺎ ﺋﺎﯾﻨﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬هﻪﻣﯿﺸﻪ ﻟﻪ ﮐﻪش و هﻪوای ﻧﻪزاﻧﯿﻨﺪا‪ ،‬ﺗﻪﻣﻪﻧﻪ ﮐﻮرﺗﻪﮐﻪی‬ ‫ﺋﻪم دﻧﯿﺎ ﺑﻪﺳﻪر ﺋﻪﺑﻪن و ﺑﻪﻻی زاﻧﺴﺖ و ﺗﻪﮐﻨﻪﻟﯚﺟﯿﺎدا ﻧﺎﭼﻦ‪ .‬واﺗﺎ‪ ،‬زاﻧﺴﺖ وﺗﻪﮐﻨﻪﻟﯚﺟﯿﺎ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﮐﯚ‪‬ﻪﮐﻪی هﻪره ﺋﻪﺳﺘﻮوری ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ رۆژاﭬﺎﯾﻪ‪ ،‬هﻪر ﭘﺎوان ﺋﻪﺑ‪ ‬ﺑﯚ ﺧﯚﯾﺎن‪ .‬ﺑﺎزاڕهﮐﺎﻧﯽ وﻻت و ﻧﺎوﭼﻪ‬ ‫ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯿﺶ‪ ،‬ﺑﺎزاڕی ﻓﺮۆﺷﺘﻨﯽ ﮐﺎ‪ ‬و ﺑﻪروﺑﻮوﻣﯽ زاﻧﺴﺖ و ﺗﻪﮐﻨﻪﻟﯚﺟﯿﺎﯾﺎن ﺋﻪﺑ‪ .‬ﺑﻪ‪‬ﮕﻪ‬ ‫ﻧﻪوﯾﺴﺘﯿﺸﻪ ﮐﻪ ﺳﻪرﭼﺎوهی دهﺳﻪﻻﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ه‪‬ﺰی ﺳﻪرﺑﺎزﯾﺶ ﻟﻪﻣ‪‬ۆدا‪ ،‬هﻪر زاﻧﺴﺖ و‬ ‫ﺗﻪﮐﻨﻪﻟﯚﺟﯿﺎﯾﻪ‪ .‬ﺑﯚ راﺳﺘﯿﯽ ﺋﻪم دﯾﺪ و ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪش‪ ،‬ﺋﻪﮔﻪر ﺳﻪرﻧﺞ ﺑﺪهﯾﻦ‪ ،‬ﺋﻪﺑﯿﻨﯿﻦ‪ ،‬هﻪﺗﺎ ﺋﻪم‬ ‫ﭼﻪرﺧﯽ ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﻪﮐﻪﻣﯿﻨﻪش هﯿﭻ ﮐﺎم ﻟﻪ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﺎ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺑ‪ ‬ﻣﻪﮐﯿﻨﻪ و ﺋﺎﻣ‪‬ﺮ و ﺋﻪﻧﺪازﯾﺎر‬ ‫وﺷﺎرهزای رۆژاﭬﺎ‪ ،‬دهرزﯾﯿﻪﮐﯿﺎن ﺑﯚ دروﺳﺘﻨﺎﮐﺮێ‪ .‬ﺋﻪوه ﻟﻪ ﮐﺎﺗ‪‬ﮑﺪا ﮐﻪ ﻟﻪ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﺎﮐﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا‪،‬‬ ‫ﻧﻪدهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﻪﻧﯿﺴﻪﯾﺎن ه‪‬ﺸﺖ‪ ،‬ﻧﻪ رۆ‪‬ﮑﯽ ﺋﻪوﺗﯚﺷﯿﺎن ﺑﯚ ﺋﺎﯾﻦ ه‪‬ﺸﺘﻪوه ﻟﻪ‬ ‫ﻓﻪرﻣﺎﻧ‪‬هواﯾﯿﮑﺮدﻧﯽ وﻻت و ﺋﺎراﺳﺘﻪی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪﮐﺎﻧﯿﺎﻧﺪا‪.‬‬ ‫‪-٢‬‬

‫ﮐﺎک ﺳﯿﺮوان‪ ،‬ﺋﻪوهی ﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاوه ﮐﻪ ﻧﺰﯾﮑﻪی هﻪﺷﺖ ﺳﻪده ﻟﻪﻣﻪوﺑﻪر‪ ،‬ﺗﻮرﮐﻤﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪،‬‬

‫ﯾﺎرﯾﺪهدهری ﻣﻪﻏﯚﻟﻪﮐﺎن ﺑﻮون ﺑﯚ داﮔﯿﺮﮐﺮدﻧﯽ رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن وﺗﯿﺎ ﻧﯿﺸﺘﻪﺟ‪‬ﺒﻮون و ﮐﻮردﯾﺎن‬ ‫ﻟﻪز‪‬ﺪی ﺑﺎوﺑﺎﭘﯿﺮاﻧﯿﺎن دهرﮐﺮدووه‪ ،‬ﻟﻪواﻧﻪ‪ :‬ﺋﻪو ﺋﺎزهﺑﺎﺟﺎﻧﻪی ﻟﻪﻣ‪‬ﮋووی ﮐﯚﻧﺪا ﺑﻪ و‪‬ﺗﯽ ﻣﺎدی ﮔﻪوره‬ ‫‪5‬‬

‫دهﻧﺎﺳﺮا‪ .‬ﺋﻪﻣﻪ ﭘﻪﻧﺪ‪‬ﮑﻪ‪ ،‬ورﯾﺎﻣﺎن ﺋﻪﮐﺎﺗﻪوه ﮐﻪ ﺋﻪﺑ‪ ‬هﻪﻣﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﺋﺎﮔﺎﺑﯿﻦ ﻟﻪو ﮐﻪﻣﯿﻨﺎﻧﻪی ﻟﻪ‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا ﺋﻪژﯾﻦ‪ .‬ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺧﯚ ﺋﻪم و‪‬ﺗﺎﻧﻪی دﻧﯿﺎ‪ ،‬هﯿﭽﯿﺎن ﺑﻪ ﺑ‪ ‬ﮐﻪﻣﯿﻨﻪ ﻧﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺟﯿﺎوازی‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان ﮐﻪﻣﯿﻨﻪﯾﻪک و ﮐﻪﻣﯿﻨﻪﯾﻪﮐﯿﺘﺮدا هﻪﯾﻪ‪ .‬راﺳﺘﯿﯿﻪﮐﻪی هﻪﻣﻮو ﮐﻪﻣﯿﻨﻪﯾﻪک‪ ،‬هﻪﻣﯿﺸﻪ د‪‬ﯽ ﺑﯚ‬ ‫ﻧﻪﺗﻪوه داﯾﮑﻪﮐﻪی ﺧﯚی ﻟ‪‬ﺌﻪدا‪ .‬ﮐﻮردﯾﺶ هﻪرواﯾﻪ‪ ،‬ﻟﻪهﻪر ﺟ‪‬ﮕﻪﯾﻪﮐﺒ‪ .‬ﺋﻪﻣﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻪﻣﻪﻧﺪﯾﯿﻪﮐﯽ‬ ‫ﺳﺮوﺷﺘﯿﯿﻪ ﻟﻪ ﻣﺮۆﭬﺪا و ﺋﺎﺳﺎﯾﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ ﺳﻨﻮوری ﺋﻪو ﻧﻪﺗﻪوهی داﯾﮑﻪ ﻧﻮوﺳﺎﺑ‪ ‬ﺑﻪ ﺳﻨﻮوری ﺋﻪو‬ ‫و‪‬ﺗﻪی ﮐﻪﻣﯿﻨﻪی ﺗﯿﺎﯾﻪ‪ ،‬ﻣﻪﺗﺮﺳﯿﯿﻪک دروﺳﺖ ﺋﻪﺑ‪ .‬ﺋﻪﮔﯿﻨﺎ ﮐﻪﻣﯿﻨﻪﯾﻪک ﮐﻪ ﻟﻪ وﻻﺗ‪‬ﮑﯽ دووردا ﺑﮋی‪،‬‬ ‫ﻣﻪﺗﺮﺳﯿﯿﻪﮐﯽ ﻧﺎﺑ‪ ‬ﺑﯚ ﺳﻪر ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ ﺋﻪو وﻻﺗﻪ‪ .‬ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧﻪ‪ :‬ﮐﻪﻣﯿﻨﻪ ﻓﺮهﺟﯚرهﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻟﻪ‬ ‫ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺋﻪژﯾﻦ و ﺋﻪﻣ‪‬ۆ ﺧﻪرﯾﮑﻪ ﻟﻪ ﭘﺎﯾﺘﻪﺧﺘ‪‬ﮑﯽ وهک ﻟﻪﻧﺪهﻧﺪا زۆرﯾﻨﻪی داﻧﯿﺸﺘﻮاﻧﯽ ﺋﻪو ﭘﺎﯾﺘﻪﺧﺘﻪ‬ ‫ﭘ‪‬ﮑﺌﻪه‪‬ﻨﻦ‪ ،‬ﻣﻪﺗﺮﺳﯿﯿﻪﮐﯿﺎن ﺑﯚ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻧﯿﯿﻪ‪ .‬ﭼﯚﻧﮑﻪ ﺳﻨﻮوری هﯿﭽﮑﺎم ﻟﻪ‬ ‫ه‪‬ﻨﺪﺳﺘﺎن و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و ﻋﻪرهﺑﺴﺘﺎن و ﺋﻪﻓﺮﯾﻘﺎ‪ ،‬ﺑﻪﺳﻨﻮوری ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎوه ﻧﻪﻟﮑﺎوه‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﮐﻪﻣﯿﻨﻪ‬ ‫ﺗﻮرﮐﻤﺎن و ﻋﻪرهب و ﻓﺎرﺳﻪﮐﺎن ﻟﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺟ‪‬ﮕﻪی ﻣﻪﺗﺮﺳﯿﻦ و ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ر‪‬ﮕﻪﯾﺎن ﻧﻪدرێ ﺳﯿﺨﯚڕی‬ ‫وﻧﯚﮐﻪری و ﭼﺎوﺳﺎﻏﯽ ﺑﯚ ﻧﻪﺗﻪوه داﯾﮑﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑﮑﻪن‪.‬‬ ‫‪-٣‬‬

‫ﻧﻮوﺳﻪر‪ ،‬ﺋﻪوهﻣﺎن ﭘ‪‬ﺌﻪ‪ :‬ﺑﻨﻪﭼﻪی ﺳﻪﻓﻪوﯾﯿﻪﮐﺎن‪ ،‬ﻧﻪﺗﻪوهی ﮐﻮرد ﺑﻮوه‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪو‬

‫ﺳﻪرﭼﺎواﻧﻪی ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ ﺷﺎﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪﻓﻪوﯾﺪا ﻧﻮوﺳﺮاون‪ ،‬ﺑﻨﻪﭼﻪی ﺳﻪﻓﻪوﯾﯿﻪﮐﺎن ﺋﻪﺑﻪﻧﻪوه ﺳﻪر‬ ‫ﭘﻪﯾﺎﻣﺒﻪری ﺋﯿﺴﻼم و ﺋﻪﺳﺤﺎﺑﻪﮐﺎﻧﯽ و ﺋﯿﻤﺎﻣﯽ ﻋﻪﻟﯽ‪ ،‬ﺑﻪﺑ‪ ‬هﯿﭻ ﺑﻨﻪﻣﺎﯾﻪﮐﯽ زاﻧﺴﺘﯽ‪ .‬ﺑﻪوهش‪ ،‬ﺋﻪﮔﻪر‬ ‫واﺑ‪ .‬واﺗﺎ ﺑﻨﻪﭼﻪی ﺳﻪﻓﻪوﯾﯿﻪﮐﺎن‪ ،‬ﻧﻪﺗﻪوهی ﻋﻪرهﺑﻪ‪ .‬ﺋﯿﻨﺠﺎ وهﻧﻪﺑ‪ ‬هﻪر ﺳﻪﻓﻪوﯾﯿﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ‬ ‫هﻪرﭼﯽ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی ﺷ‪‬ﺦ و ﺳﻪﯾﺪ ﻟﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﺷﻪﺟﻪرهﮐﻪی ﺧﯚﯾﺎن ﺑﺮدۆﺗﻪوه ﺳﻪر ﭘﺎﯾﺎﻣﺒﻪری‬ ‫ﺋﯿﺴﻼم‪ .‬ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ‪ ،‬ﻧﺰﯾﮑﻪی ﻧﯿﻮهی ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷ‪‬ﺦ و ﺳﻪﯾﺪ ﻧﺎو ﺋﻪﺑﺮ‪‬ﻦ‪ ،‬ﺋﻪﺑ‪ ‬ﻋﻪرهب ﺑﻦ!! ﮐﻪ‬ ‫ﺋﻪوه هﯿﭻ راﺳﺘﯿﯿﻪﮐﻪی ﺗ‪‬ﺪا ﻧﯿﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ )وهک ﮐﺎک ﺳﯿﺮواﻧﯿﺶ ﺋﻪ‪ (‬ﻟﻪو ﺳﻪردهﻣﺎﻧﻪدا‪ ،‬ﺋﻪو‬ ‫ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻧﻪ وﯾﺴﺘﻮوﯾﺎﻧﻪ ﻻی ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ رهﺷﻮڕووﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬وهک ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﯾﻪﮐﯽ ﭘﯿﺮۆز ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻨﻮ‪‬ﻨﻦ‪،‬‬ ‫هﻪر ﯾﻪﮐﻪ و ﺑﯚ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘ‪‬ﮏ‪ .‬ﺋﻪواﻧﻪی دهﺳﻪ‪‬ﺗﯿﺎن ﺑﻪدهﺳﺘﺒﻮوه‪ ،‬وﯾﺴﺘﻮوﯾﺎﻧﻪ ﺳﻪرﭘ‪‬ﭽﯿﮑﺮدن ﻟﻪ‬ ‫ﺑ‪‬ﯾﺎرهﮐﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻪرﭘ‪‬ﭽﯿﮑﺮدﻧﯽ ﻟﻪ ﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ ﺧﻮا ﻟﻪﻗﻪ‪‬ﻪم ﺑﺪهن! ﺋﻪواﻧﻪﺷﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﯿﺎن ﺑﻪدهﺳﺖ‬ ‫ﻧﻪﺑﻮوه‪ ،‬وﯾﺴﺘﻮوﺗﺎﻧﻪ ﻟﻪﺳﻪر رهﻧﺠﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ رهﺷﻮڕووت ﺑﮋﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪوهی ﺋﻪو ﺧﻪ‪‬ﮑﻪ هﻪﻣﯿﺸﻪ زﯾﺎرهﺗﯽ‬ ‫ﺗﻪﮐ‪‬ﮑﺎﻧﯿﺎن ﺑﮑﻪن و دﯾﺎرﯾﯿﺎن ﭘ‪‬ﺸﮑ‪‬ﺶ ﺑﮑﻪن و ﮐﻮڕﻧﯚﺷﯿﺎن ﺑﯚ ﺑﻪرن‪ .‬راﺳﺘﯿﯿﻪﮐﻪی هﯿﭻ ﺑﻨﻪﻣﺎﻟﻪﯾﻪﮐﯽ‬ ‫ﺷ‪‬ﺦ و ﺳﻪﯾﺪ ﻟﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا‪ ،‬ﻧﺎﭼﻨﻪوه ﺳﻪر ﻋﻪرهب‪ ،‬ﺑﻪم ﺑﻪ‪‬ﮕﺎﻧﻪ‪:‬‬ ‫أ‪-‬‬

‫ﻟﻪﭘﻪﯾﺪاﺑﻮوﻧﯽ ﭘﻪﯾﺎﻣﺒﻪرهوه‪ ،‬ﺋﻪﻧﺪاﻣﻪﮐﺎﻧﯽ ﻧﻪﺗﻪوهی ﻋﻪرهب‪ ،‬ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻪ هﺎو‪‬ﺗﯽ‬

‫ﭘﻠﻪ ﯾﻪک زاﻧﯿﻮه و ﺑ‪‬ﺰﯾﺎن ﻧﻪهﺎﺗﻮوه ﺧﯚﯾﺎن ﻟﻪﻧﺎو ﻧﻪﺗﻪوهﮐﺎﻧﯿﺘﺮ ﺑﺘﻮ‪‬ﯿﻨﻪوه‪.‬‬ ‫ب‪-‬‬

‫ﻧﻪﺗﻪوهی ﮐﻮرد‪ ،‬ﻟﻪﭘﻪﯾﺪاﺑﻮوﻧﯽ ﺋﻪو ﭘﻪﯾﺎﻣﺒﻪرهوه‪ ،‬دهوﻟﻪت و دهﺳﻪﻻﺗﯽ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚی‬

‫ﺧﯚی ﻧﻪﺑﻮوه ﺗﺎ ﺋﻪو ژﻣﺎره ﻋﻪرهﺑﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﻮاﯾﻪ ﺋﻪﺑﻨﻪ ﺑﺎﭘﯿﺮاﻧﯽ ﺷ‪‬ﺦ و ﺳﻪﯾﺪهﮐﺎن‪ ،‬ﻟﻪﻧﺎو ﺧﯚﯾﺪا‬ ‫‪6‬‬

‫ﺑﺘﻮ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﺑﻪﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪوه‪ ،‬ﺋﻪو ﻋﻪرهﺑﺎﻧﻪی ﺑﻪﻧﺎوی ﻓﻪﺗﺢ و ﻏﻪزاوه هﺎﺗﻮوﻧﻪﺗﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬هﻪﻧﮕﺎو‬ ‫ﺑﻪ هﻪﻧﮕﺎو‪ ،‬زهوی ﮐﻮردﯾﺎن داﮔﯿﺮﮐﺮدووه‪ ،‬ﯾﺎن ﮐﻮردهﮐﺎﻧﯿﺎن ﻗﻪ‪‬ﭼﯚ ﮐﺮدووه و راوﻧﺎوه‪ ،‬ﯾﺎن ﺋﻪو‬ ‫داﻣﺎواﻧﻪی ﻣﺎﺑﻨﻪوه‪ ،‬ﺗﻪﻋﺮﯾﺒﯿﺎن ﮐﺮدوون‪ .‬ﻧﻪک هﻪر ﺋﻪواﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ هﻪزاراﻧﯽ وهک ﺷﻪوﻗﯽ و ﻋﻪﻗﺎد و‬ ‫زههﺎوی و هﻪﻣﻮو ﻧﻪﺗﻪوهﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪﻻﺣﻪدﯾﻨﯽ ﺋﻪﯾﻮﺑﯽ و ‪ ...‬هﺘﺪ ﻟﻪﻧﺎو ﻋﻪرهﺑﺪا ﺗﻮاوﻧﻪﺗﻪوه‪.‬‬ ‫ج‪ -‬ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ و ﻟﻪم ﺳﻪردهﻣﯽ ﻋﻪوﻟﻪﻣﻪﯾﻪﺷﺪا‪ ،‬ﻣﺎ‪‬ﻪ ﮐﻮرد‪‬ﮏ ﮐﭽﯽ ﺧﯚی ﻧﺎدا ﺑﻪ ﻋﻪرهﺑ‪‬ﮏ‪ .‬ﮐﻪ‬ ‫واﺗﻪ ﺋﻪو دﯾﺎردهی ﺷ‪‬ﺨ‪‬ﺘﯿﯿﻪ‪ ،‬ﻟﻪڕ‪‬ﮕﻪی ژﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﯿﺸﻪوه ﻧﻪﺑﻮوه‪ .‬ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺋﻪﮔﻪر ﺗﺎﮐﻮﺗﻪراﯾﻪک ﮐﭽﯽ ﮐﻮرد‬ ‫ﺷﻮوی ﺑﻪ ﻋﻪرهﺑ‪‬ﮏ ﮐﺮدﺑ‪ ،‬ﻣﻪرج ﻧﯿﯿﻪ ﺋﻪو ﻋﻪرهﺑﻪ ﻟﻪ ﻧﻪوهی ﭘﻪﯾﺎﻣﺒﻪر ﺑﻮوﺑ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﻧﺎﻣﻪوێ ﻟﻪﻣﻪ زﯾﺎﺗﺮ‪ ،‬ﻟﻪ ﮔﻪوهﻪرهﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪم ﭘﻪرﺗﻮوﮐﻪ ﺑﺪو‪‬ﻢ ﺋﻪوهی ﻣﺎوه‪ ،‬ﺑﻪﺟ‪‬ﯿﺪهه‪‬ﻢ ﺑﯚ‬ ‫ﺳﻪرﻧﺞ و ﺑﯿﺮوهﯚﺷﯿﺎرﯾﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﻪرهوه ﺧﯚﺷﻪوﯾﺴﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪم ﺑﻪرهﻪﻣﻪ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯿﺪا‪ ،‬دهﺳﺨﯚﺷﺎﻧﻪ و ﭘﯿﺮۆزﺑﺎﯾﯽ ﻟﻪ ﮐﺎﮐﻪ ﺳﯿﺮوان ﮐﺎوﺳﯽ ﺋﻪﮐﻪم ﺑﯚ ﺋﻪم‬ ‫ﺑﻪرهﻪﻣﻪی و ﺑﯚ ﺋﻪو هﻪﻣﻮو ﺑﻪرهﻪﻣﻪ ﺑﯿﺮﻣﻪﻧﺪﯾﯿﺎﻧﻪﯾﺘﺮی ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان هﻪو‪‬ﻪ زۆرهﮐﺎﻧﯽ ﺑﯚ‬ ‫ﮐﯚﻧﮕﺮهی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن و ﺗ‪‬ﮑ‪‬ا وﺷﻪ و ر‪‬ﺒﺎزی ﮐﻮرداﯾﻪﺗﯽ‪.‬‬ ‫هﻪر ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻮوﺑ‪.‬‬

‫ﮐﺎﻣﯿﻞ ژﯾﺮ‬ ‫ﺳﻠ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ‪٢٠٠٧/٨/١‬‬

‫ﺳﻮﭘﺎس و ﭘ‪‬ﺰاﻧﯿﻦ!‬ ‫ﺳﻮﭘﺎﺳﯽ ﭘ‪‬ﺑﻪد‪‬ﯽ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﮔﻪوره و ﺑﻪڕ‪‬ﺰم‪ ،‬ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﺟﻪﻣﺎل‬ ‫ﻧﻪﺑﻪز دهﮐﻪم‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪرﮐﯽ ﭘ‪‬ﺪاﭼﻮوﻧﻪوه و‪ ،‬ﺑﮋارﮐﺮدﻧﯽ هﻪ‪‬ﻪی ﺗﺎﯾﭙﯽ ﺋﻪم‬ ‫ﺑﻪرهﻪﻣﻪﯾﺎن ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪا!‬

‫‪7‬‬

‫ﺳﻪرهﺗﺎ‬ ‫ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﻣ‪‬ﮋووی ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪان و‪ ،‬ﭼﯚﻧ‪‬ﺘﯿﯽ هﯚﮐﺎری راﺳﺘﯿﻨﻪی ﺳﺎزﺑﻮوﻧﯽ دووﺑﻪرهﮐﯽ‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان ﺳﻮﻧﻨﻪ و ﺷﯿﻌﻪدا‪ ،‬ﺑﯿﺮوراﮐﺎن ﯾﻪک ﻧﯿﻦ و‪ ،‬هﻪرﻻﯾﻪﻧ‪‬ﮑﯿﺎن رهواﯾﻪﺗﯿﯽ )ﺷﺮﻋﯿﺖ( ﺑﻪ‬ ‫ر‪‬ﺒﺎزهﮐﻪی ﺧﯚ‪‬ﺪهدا و‪ ،‬ﻻﯾﻪﻧﻪﮐﻪی دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻻدهر و هﻪ‪‬ﻪ و ﻧﺎڕاﺳﺖ ﻧ‪‬ﻮﻧﺎس دهﮐﺎت‪.‬‬ ‫هﻪﻣﻮو ﺋﻪو ﺳﻪرﭼﺎواﻧﻪی ﻟﻪﻻﯾﻪن زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪوه ﻧﻮوﺳﺮاون‪ ،‬ﭼﺎوﮐﺎﻧﯿﯽ ﻧﺎﮐﯚﮐﯿﯽ ﻧ‪‬ﻮاﻧﯿﺎن‬ ‫ﻟﻪﮔﻪڵ ﭘ‪‬هواﻧﯽ ﺳﻮﻧﻨﻪ‪ ،‬دهﺑﻪﻧﻪوه ﺑﯚ ﭼﺎخ و ﺳﻪرهﺗﺎﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم‪ .‬ﮔﻪڕان ﺑﻪدوای هﯚﮐﺎری‬ ‫راﺳﺘﯿﻨﻪﯾﺎن‪ ،‬ﺷﺮۆﭬﻪی ﺟﯿﺎواز و ﺗﺎﯾﺒﻪت ﺑﻪﺧﯚﯾﺎن دهوێ و‪ ،‬داﯾﺪهﻧ‪‬ﯿﻦ ﺑﯚ ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﻪوهر و‬ ‫زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﺳﻪر ﺑﻪ هﻪردوو ر‪‬ﺒﺎزهﮐﻪ‪ .‬ﺋﻪوهی ﻟ‪‬ﺮهدا ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻤﺎﻧﻪ و دهﻣﺎﻧﻪوێ ﻟﻪﺳﻪری‬ ‫ﺑﺪو‪‬ﯿﻦ‪ ،‬هﯚﮐﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﭘﻪرهﺳﻪﻧﺪﻧﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪار‪‬ﺘﯿﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻪ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪﻓﻪوﯾﯿﻪوه ﺗﺎ‬ ‫هﺎﺗﻨﻪﮐﺎﯾﻪی ﮐﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ و‪ ،‬رۆ‪‬ﯽ ﺋﺎﯾﻦ ﻟﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ دهوﻟﻪﺗﻪﮐﺎﻧﯽ زﻟﮫ‪‬ﺰی ﺟﯿﮫﺎن‬ ‫ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ و‪ ،‬ﻟﻪﺋ‪‬ﺮان‪.‬‬ ‫ﺳﻪرﭼﺎوه ﻣ‪‬ﮋووﯾﯿﻪﮐﺎن ﺋﺎﻣﺎژهی ﭘ‪‬ﺪهﮐﻪن‪ ،‬ﻟﻪﭘ‪‬ﺶ ﺑﻪدهﺳﻪ‪‬ﺗﮕﻪﯾﺸﺘﻨﯽ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی‬ ‫ﺳﻪﻓﻪوﯾﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ر‪‬ﺒﺎزی ﺷﯿﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯿﯽ ﮐﺮده ﺋﺎﯾﻨﯽ رهﺳﻤﯽ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان و و‪‬ﺗﺎﻧﯽ ﺑﻨﺪهﺳﺘﯿﺪا‪،‬‬ ‫ﻟﻪ ه‪‬ﻨﺪێ ﺷﺎر و ﻧ‪‬ﻮﭼﻪی ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻟﻪواﻧﻪ ﻗﯚم و ﮐﺎﺷﺎن و‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﺎزﻧﺪهران و ﮔ‪‬ن و‪،‬‬ ‫ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﺎﮐﻮوری رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺑﻪڕ‪‬ﮋهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻪم ﭘ‪‬هواﻧﯽ‬ ‫ﺷﯿﻌﻪﯾﺎن ﻟ‪ ‬ژﯾﺎوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م زۆرﯾﻨﻪی داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﭘﻪﻻﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪهﻪﻣﻮو ﮔﻪل و رهﮔﻪزی‬ ‫ﺟﯿﺎﺟﯿﺎوه‪ ،‬ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﺳﻮﻧﻨﻪ ﺑﻮون‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه ﺑﯚﭼﻮوﻧ‪‬ﮑﯽ هﻪ‪‬ﻪ و ﻧﺎﺑﺎﺑﻪﺗﺎﻧﻪ دهﺑ‪‬ﺖ‬ ‫ﺋﻪﮔﻪر‪ ،‬داﻣﻪزراﻧﺪﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﺳﻪﻓﻪوی ﺑﻪ ﺳﻪرهﺗﺎی ﺑﯿﺮی ﺷﯿﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯿﯽ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫داﺑﻨﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬دواﺗﺮ ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪم ﺑﺎﺑﻪﺗﻪ زﯾﺎﺗﺮ دهدو‪‬ﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺟﺎرێ ﺑﺎ ﺑﺰاﻧﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی‬ ‫ﺳﻪﻓﻪوﯾﯽ‪ ،‬ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮێ ﺑﻮون و‪ ،‬ﻟﻪچ رهﮔﻪز و ﺗﯿﺮهﯾﻪک ﺑﻮون‪.‬‬ ‫ﭘ‪‬ﺶ ﭼﻮوﻧﻪ ﻧ‪‬ﻮ ﮐﺎﮐ‪‬ﯽ ﺑﺎﺳﻪﮐﻪﻣﺎﻧﻪوه ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی ﺳﻪﻓﻪوﯾﯽ‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ‬ ‫ﺳﻪرهﺗﺎ ه‪‬ﻨﺪ‪‬ﮏ ﻟﻪﺑﺎرهی ﻟﻪﺷﮑﺮﮐ‪‬ﺸﯽ ﻣﻪﻏﯚل و ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﻪﮐﺎن ﺑﯚ ﺳﻪر ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن و‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺑﺪو‪‬ﯿﻦ‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ هﺎﺗﻨﯽ ﻣﻪﻏﯚل و ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﻪﮐﺎن ﺑﯚ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن )ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﻪوﮐﺎت(‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯿﻪﮐﯽ راﺳﺘﻪوﺧﯚی ﺑﻪﺑﺎﺗﻪﮐﻪوه هﻪﯾﻪ‪.‬‬ ‫ﭼﻪﻧﮕ‪‬ﺰﺧﺎﻧﯽ ﻣﻪﻏﯚل‪ ،‬ﺳﻪرۆﮐﯽ هﯚزی ﻣﻪﻏﯚل‪ ،‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪٦١٦‬ی هﻪﺗﺎوی ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺑﻪ‬ ‫)‪١٢٣٧‬ی زاﯾﻨﯽ( )‪ (*١‬ﺑﻪرهو ﭘﻪﻻﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان ه‪‬ﺮﺷ‪‬ﮑﯽ ﮔﻪورهی ﺧﺴﺘﻪڕێ و‪ ،‬ﭘﺎش‬ ‫ﺗ‪‬ﮑﺸﮑﺎﻧﺪﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎی ﺧﻮاڕهزﻣﺸﺎ )ﻧ‪‬ﻮهﮐﻪ ﮐﻮردﯾﯿﻪ و‪ ،‬ﻣﺎﻧﺎی‪ :‬ﺷﺎی ﺋﺎزا و دﻟ‪‬ﺮ و ﺧﻮد‪‬ﯽ‬ ‫ﻧﻪﺑﻪردﯾﯽ دهﮔﻪﯾﻪﻧ‪‬ﺖ!(‪ ،‬ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ داﮔﯿﺮﮔﺮد و‪ ،‬هﻪرﭼﯽ ﺷﺎر وﮔﻮﻧﺪ و‪ ،‬ﺣﻪﺷﯿﻤﻪت‬ ‫وزﯾﻨﺪهوهر هﺎﺗﻪﺳﻪر ڕ‪‬ﯽ‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮی ﺑﺮد و‪ ،‬دهﺳﺘﯿﮑﺮد ﺑﻪ ﺳﻮوﺗﺎﻧﺪن و و‪‬ﺮاﻧﮑﺮدن و‬ ‫ﺗﺎﻻﻧﮑﺮدﻧﯽ ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﺷﺎر و ﮔﻮﻧﺪهﮐﺎن‪ .‬ﭼﻪﻧﮕ‪‬ﺰ ﭘﺎش داﮔﯿﺮﮐﺮدﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫ﮔﻪڕاﯾﻪوه ﺑﯚ ﻣﻪﻏﯚﻟﺴﺘﺎن و‪ ،‬ﻟﻪوێ ﮐﯚﭼﯽ دواﯾﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺎش ﻣﺮدﻧﯽ ﭼﻪﻧﮕ‪‬ﺰ‪ ،‬وﻻﺗﺎﻧﯽ‬ ‫داﮔﯿﺮﮐﺮاو ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان ﭼﻮار ﮐﻮڕهﮐﻪﯾﺪا داﺑﻪﺷﮑﺮان و‪ ،‬ﮐﻮره ﮔﻪورهﮐﻪی ﮐﻪﻧ‪‬ﻮی "ﺋﯚﮐﺘﺎی" ﺑﻮو‪،‬‬ ‫ﺑﻮو ﺑﻪ ﺟ‪‬ﻨﺸﯿﻨﯽ‪" .‬ﺋﯚﮐﺘﺎی" و ﺳ‪ ‬ﺑﺮاﮐﻪی ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳﻪردارهﮐﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎی ﻣﻪﻏﯚل‪ ،‬ﺑ‪‬ﯾﺎرﯾﺎﻧﺪا‬ ‫‪8‬‬

‫ﺑﯚ ﺗﻪواوﮐﺮدﻧﯽ ه‪‬ﺮﺷﻪﮐﻪی ﭼﻪﻧﮕ‪‬ﺰ‪ ،‬ه‪‬ﺮش ﺑﯚ دوو ﻻﯾﻪن ﺑﻪرن‪ .‬ﻻﯾﻪﮐﯿﺎن ه‪‬ﺮش ﺑﻪرﻧﻪ‬ ‫ﺳﻪر و‪‬ﺗﯽ ﭼﯿﻦ و‪ ،‬ﺳﻮﭘﺎﮐﻪی دﯾﮑﻪﺷﯿﺎن ﺑﻪرهو داﮔﯿﺮﮐﺮدﻧﯽ ﺑﺎﮐﻮوری رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎن )ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ( ه‪‬ﺮش ﺑﻪر‪‬ﺖ‪ .‬ﻧ‪‬ﻮی ﺋﻪو ﺳﻪرﮐﺮدهی ﺳﻮﭘﺎی ﻣﻪﻏﯚل‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﺑﯚ ه‪‬ﺮﺷﮑﺮدﻧﻪ ﺳﻪر ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎن ﮐﺮا‪" ،‬ﺟﺮﻣﺎﻏﻮن ﻧﻮﯾﺎن" ﺑﻮو‪ .‬ﺟﺮﻣﺎﻏﻮن‬ ‫ﻟﻪﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺷﻪڕ و ﭘ‪‬ﮑﺪاداﻧﯽ ﮔﻪوره و ﮔﺮان و ﺧﻮ‪‬ﻨﺎوﯾﺪا‪ ،‬ﺗﻮاﻧﯽ ﺑﻪﺳﻪر ﺳﻮﭘﺎی‬ ‫ﮐﻮرد و ﺋﻪو ﻧ‪‬ﻮﭼﺎﻧﻪی ﻓﺎرﺳﯿﺎن ﻟ‪‬ﺪهژﯾﺎ ﺳﻪرﮐﻪوێ و‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﺋ‪‬ﺮان و ﺳﻪرﺗﺎﺳﻪری‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ زۆر ﻟﻪ ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ داﮔﯿﺮ ﺑﮑﺎت و‪ ،‬ﻟﻪو‪‬ﺸﻪوه‬ ‫ﺋﻪرﻣﻪﻧﺴﺘﺎن و ﮔﻮرﺟﺴﺘﺎن و ﺋﺎﺳﯿﺎی ﺑﭽﻮوک )ﺗﺮﮐﯿﺎی ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ( ﺑﺨﺎﺗﻪ ژ‪‬ﺮ دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ‬ ‫ﺧﯚﯾﻪوه‪ .‬ﺳﻮﭘﺎی ﻣﻪﻏﯚل ﻟﻪﮔﻪڵ داﮔﯿﺮﮐﺮدﻧﯽ هﻪر ﺷﺎر و ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﯾﻪک‪ ،‬ﺑﻪوﭘﻪڕی دڕﻧﺪهﯾﯿﻪوه‬ ‫داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯿﺎن ﻗ‪‬دهﮐﺮد و‪ ،‬ﻟﻪو ر‪‬ﮕﻪوه ﺑﻪ ﺳﻪﺗﺎن هﻪزار ﻣﺮۆﭬﯿﺎن ﻟﻪﻧﯿﻮ ﺑﺮد و‪ .‬ﺳﻪروهت و‬ ‫ﺳﺎﻣﺎﻧﯿﺸﯿﺎن ﺑﻪﺗﺎ‪‬ن ﺑﺮدن‪ .‬ﺷﺎری ﺗﻪور‪‬ﺰ ﮐﻪ ﻟﻪو ﺳﻪردهﻣﻪدا‪ ،‬ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﺑﻮو ﻟﻪ ﺷﺎره‬ ‫ﮔﻪورهﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردهواری و‪ ،‬زۆرﯾﻨﻪی داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﻟﻪ ﮐﻮرد ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﺒﻮون‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﻣﻪﻏﯚﻟﻪوه‬ ‫ﮐﺮاﯾﻪ ﭘ‪‬ﺘﻪﺧﺘﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪار‪‬ﺘﯿﯿﻪﮐﻪﯾﺎن‪ .‬ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ زۆر ﻟﻪ ﺧ‪ ‬و هﯚزه ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﻪﮐﺎن و‪،‬‬ ‫هﯚزهﮐﺎﻧﯽ ﺑﺎﮐﻮوری رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺑﻪ هﯚز و ﭼﻪﮐﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮ ﺳﻮﭘﺎی ﻣﻪﻏﯚل و‬ ‫ﻟﻪژ‪‬ﺮ ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪهﯾﻪﺗﯿﯽ ﻣﻪﻏﯚﻟﻪﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬رۆ‪‬ﯽ ﮔﺮﻧﮓ وﺳﻪرهﮐﯿﯿﺎن ﻟﻪ داﮔﯿﺮﮐﺮدﻧﯽ ﺋﻪو و‪‬ت و‬ ‫ﻧ‪‬ﻮﭼﺎﻧﻪدا ﮔ‪‬ا‪.‬‬ ‫دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪار‪‬ﺘﯿﯽ ﻣﻪﻏﯚﻟﻪﮐﺎن ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان و ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮدﻧﯽ دواﯾﯿﻦ ﭘﺎﺷﺎی ﻣﻪﻏﯚل‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﻧ‪‬ﻮی "ﺳﻮ‪‬ﺘﺎن ﺋﻪﺑﻮو ﺳﻪﻋﯿﺪ" ﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪ ﺷﺎری ﺗﻪور‪‬ﺰ ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪٧٣٦‬ی هﻪﺗﺎوی ‪ ،‬ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ‬ ‫هﺎت و‪ ،‬ﺑﯚ ﻣﺎوهی ‪ ١٢٠‬ﺳﺎڵ ﺣﻮﮐﻤ‪‬اﻧﯿﯽ ﺳﻪرﺗﺎﺳﻪری ﺋﺎﺳﯿﺎﯾﺎن ﺑﻪدهﺳﺖ ﺑﻮو‪ .‬ﻟﻪﭘﺎش‬ ‫ﻣﻪﻏﯚﻟﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﯾﯽ "ﺗﻪﯾﻤﻮورﯾﯽ" ﻟﻪﻻﯾﻪن ''ﺗﻪﯾﻤﻮور'' ﻧ‪‬ﻮ‪‬ﮑﻪوه‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ )ﺗﻪﯾﻤﻮوره‬ ‫ﺷﻪل( ﻧﺎﺳﺮاﺑﻮو‪ ،‬داﻣﻪزرا و‪ ،‬ﺑﯚ ﻣﺎوهی ﭘﺘﺮ ﻟﻪ ﺳﻪت ﺳﺎڵ‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺧﯚی و ﮐﯚڕ و‬ ‫ﻧﻪوهﮐﺎﻧﯿﯿﻪوه ﺑﻪﺳﻪر هﻪﻣﻮو ﮐﻮردﺳﺘﺎن و ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ زۆر ﻟﻪ ﺋﺎﺳﯿﺎدا ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯿﺎن‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬ﺗﻪﯾﻤﻮور و ﮐﻮڕ و ﻧﻪوهﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪڕﭼﻪ‪‬ﻪک ﻣﻪﻏﯚل و ﻟﻪ ﻧﻪوهی "ﺟﯚﻏﺘﺎی" )ﺋﯚﮐﺘﺎی(‪،‬‬ ‫ﮐﻮڕه ﮔﻪورهﮐﻪی ﭼﻪﻧﮕ‪‬ﺰ ﺑﻮون‪ .‬ﺑﻪدر‪‬ﮋاﯾﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻣﻪﻏﯚﻟﻪﮐﺎن و‪ ،‬ﺗﻪﯾﻤﻮورﯾﯿﻪﮐﺎن‪،‬‬ ‫رهﮔﻪزهﮐﺎﻧﯽ ﻧﺎﮐﻮرد‪ ،‬وهﮐﻮ ﻣﻪﻏﯚﻟﻪﮐﺎن و ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﻪﮐﺎن و‪ ،‬ﺧﻪ‪‬ﮑﺎﻧﯽ ﺑﺎﮐﻮوری رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ‬ ‫ﺋﺎﺳﯿﺎ‪ ،‬ﺑﻪهﯚی دهو‪‬ﻪﻣﻪﻧﺪﯾﯽ ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ ﻟﻪڕووی ﺋﺎو و ﺑﻪروﺑﻮوی ﮐﺸﺘﻮﮐﺎ‪‬ﯽ و‪ ،‬ﺟﻮاﻧﯽ‬ ‫ﺳﺮوﺷﺘﯿﯿﻪوه‪ ،‬رووﯾﺎن ﻟﻪ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﺗﺮﮐﯿﺎی ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ و و‪‬ﺗﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪ ﮐﺮد و‪ ،‬داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ‬ ‫رهﺳﻪﻧﯽ ﺋﻪو ﻧ‪‬ﻮﭼﺎﻧﻪﯾﺎن ﻗ‪‬ﮐﺮد و‪ ،‬ﺋﻪوهﺷﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻪوه‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر ﺧﺎک و ز‪‬ﺪی ﺧﯚی‪ ،‬ﺑﻮو‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺮ‪‬ﮑﺎر و ﺑﻪردهﺳﺖ و ﮐﻪﻧﯿﮋهﮐﯽ داﮔﯿﺮﮐﻪراﻧﯽ و‪ ،‬ﻟﻪدر‪‬ﮋﺧﺎﯾﻪﻧﺪا ﺑﻪهﯚی زاووزێ و‪،‬‬ ‫ﮔﯚڕﯾﻨﯽ زﻣﺎن و ﮐﻪﻟﺘﻮورﯾﯿﻪوه‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﯾﺎﻧﺪا ﺗﻮاﯾﻪوه‪.‬‬ ‫ﻟﻪﺳﺎﻻﻧﯽ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳﻪدهی ﺣﻪوﺗﻪﻣﯽ هﻪﺗﺎوﯾﺪا‪ ،‬دوو هﯚزی"ﺗﺮﮐﻤﺎن"ی‪ ،‬ﻗﻪرهﻗﻮﯾﻮوﻧﻠﻮ‬ ‫)ﭘﻪزی رهش( و‪ ،‬ﺋﺎﻗﻘﻮﯾﻮوﻧﻠﻮو )ﭘﻪزی ﺳﭙﯽ(‪ ،‬ﺑﻪره ﺑﻪره هﻪﻣﻮو ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﺑﻪﺷﯿﮑﯽ زۆر ﻟﻪ‬ ‫ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺎن ﺧﺴﺘﻪ ژ‪‬ﺮدهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﻪوه‪ .‬هﻪروهک ﺋﺎﻣﺎژهﻣﺎن ﮐﺮدﭘ‪‬ﯽ‪،‬‬ ‫‪9‬‬

‫ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﻪﮐﺎن ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺳﻮﭘﺎی ﻣﻪﻏﯚﻟﺪا‪ ،‬رۆڵ و دهوری ﺑﻪرﭼﺎوﯾﺎن ﮔ‪‬اﺑﻮو‪ .‬دواﺗﺮﯾﺶ‬ ‫ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی "ﺋﺎل ﺑﻮﯾﻪ" دا‪ ،‬ﺳﻪرۆﮐﯽ ﺧ‪‬ﯽ ﻗﻪرهﻗﻮﯾﻮوﻧﻠﻮوی‬ ‫ﺗﺮﮐﻤﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻧ‪‬ﻮی "ﻗﻪره ﻣﺤﻤﻪﻣﻪد" ﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪﺧﯚی و هﯚزهﮐﻪﯾﻪوه‪ ،‬ﺧﺰﻣﻪﺗﯽ ﮔﻪورهﯾﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪ و ﭘﺎر‪‬ﺰﮔﺎرﯾﮑﺮدن ﻟﻪدهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ "ﺋﺎل ﺑﻮﯾﻪ" ﮐﺮدﺑﻮو‪ .‬ﺳﻮ‪‬ﺘﺎﻧﯽ ﺋﺎل ﺑﻮﯾﻪش ﻟﻪ‬ ‫ﭘﺎداﺷﯽ ﭼﺎﮐﻪی ﻗﻪره ﻣﺤﻪﻣﻪد‪ ،‬ﻓﻪرﻣﺎﻧ‪‬هواﯾﻪﺗﯿﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ داﯾﻪدهﺳﺘﯽ‪ .‬ﻗﻪره ﻣﺤﻪﻣﻪد و‬ ‫ﺧ‪‬ﻪﮐﻪی ﺳﻪر ﺑﻪ ر‪‬ﺒﺎزی ﺷﯿﻌﻪ ﺑﻮون و‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺑﻪدهﺳﺘﻪوهﮔﺮﺗﻨﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‪،‬‬ ‫دهﺳﻪ‪‬ﺗﻪﮐﻪﯾﺎن ﭘﻪرهﭘ‪‬ﺪا و‪ ،‬ﮔﻮﺷﺎرﯾﺎن ﺧﺴﺘﻪﺳﻪر داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﺎﻧﯽ ژ‪‬ﺮدهﺳﺘﯿﺎن‪،‬‬ ‫ﺑﯚ ﺋﻪوهی ر‪‬ﺒﺎزی ﺷﯿﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯽ هﻪﻟﺒﮋ‪‬ﺮن‪ .‬ﭘﺎش ﻣﺮدﻧﯽ ﻗﻪره ﻣﺤﻪﻣﻪد‪ ،‬ﮐﻮڕهﮐﻪی ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی‬ ‫ﻗﻪره ﯾﯚﺳﻒ و‪ ،‬ﮐﻮڕهزاﮐﻪی‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪٨٧٢‬ی هﻪﺗﺎوی‪ ،‬ﺷﺎری ﺗﻪور‪‬ﺰ و دهﺳﻪﻻﺗﯽ هﻪﻣﻮو‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪدهﺳﺖ ﺑﻮو‪ .‬ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪار‪‬ﺘﯿﯽ ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﻪﮐﺎن‪ ،‬ﮐﯚﭼﯽ هﯚزی‬ ‫ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﯽ ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﻪوه ﺑﻪرهو ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‪ ،‬ﭘﻪرهی زﯾﺎﺗﺮی ﺳﻪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎش هﯚزی‬ ‫''ﭘﻪزی ڕهش''‪ ،‬هﯚزی ''ﭘﻪزی ﺳﭙﯽ'' ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﺳﻮﻧﻨﻪ ﺑﻮون‪ ،‬دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺎن‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ژ‪‬ﺮدهﺳﺘﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﻪوه و‪ ،‬ﺑﻪﺗﻮﻧﺪی دژاﯾﻪﺗﯿﯽ ﭘ‪‬هواﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪﯾﺎن دهﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪﮐﻮرﺗﯽ‪ ،‬ﺋﻪﻣﻪ ﻣ‪‬ﮋووی راﺳﺘﯿﻨﻪی ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﻪ و‪ ،‬ﻧ‪‬ﺰﯾﮏ ﺑﻪ هﻪﺷﺖ ﺳﻪدهﯾﻪ ﮐﻪ‬ ‫رهﮔﻪزی ﻣﻪﻏﯚل و ﺗﺮﮐﻤﺎن‪ ،‬ﻟﻪ و‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﻧﯿﺸﺘﻪﺟ‪ ‬ﺑﻮوﻧﻪ و‪ ،‬ﺑﻪره ﺑﻪره‪ ،‬ﺟ‪ ‬ﭘ‪‬ﯽ‬ ‫ﺧﯚﯾﺎن ﻗﺎﯾﻤﮑﺮدووه و ﮐﻮردﯾﺎن ﻟﻪ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﻧ‪‬ﻮﭼﻪی ﺑﻪﭘﯿﺖ و ﺑﻪرهﮐﻪﺗﯽ ﺑﺎوﺑﺎﭘﯿﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻟﻪواﻧﻪ‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن راﻣﺎ‪‬ﺪاوه‪ ،‬ﺋﻪو ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﻪی ﮐﻪ ﻟﻪﻣ‪‬ﮋووی ﮐﯚﻧﺪا ﺑﻪ وﻻﺗﯽ ''ﻣﺎدی ﮔﻪوره‬ ‫دهﻧﺎﺳﺮا!''‪ .‬ﭘﺎش ﺋﻪو رۆﻧﮑﺮدﻧﻪوهﯾﻪ‪ ،‬دهﮔﻪڕ‪‬ﯿﻨﻪوه ﺳﻪر در‪‬ﮋهی ﺑﺎﺳﻪﮐﻪﻣﺎن ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ‬ ‫ﺷ‪‬ﺦ ﺳﻪﻓﯿﯿﻪدﯾﻦ و ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﮐﻪی‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫رهﮔﻪز و رهﭼﻪ‪‬ﻪﮐﯽ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی ﺳﻪﻓﻪوﯾﯽ!‬ ‫ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺑﻨﻪﭼﻪ و رهﭼﻪ‪‬ﻪﮐﯽ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی ﺳﻪﻓﻪوﯾﯽ‪ ،‬ﺳﻪرﭼﺎوهﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ‬ ‫هﻪﻣﻮو ﺋﻪو ﺳﻪرﭼﺎواﻧﻪی ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ ﺷﺎﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪﻓﻪوﯾﺪا ﻧﻮوﺳﺮاون‪ ،‬ﺑﻨﻪﭼﻪ و رهﭼﻪ‪‬ﻪﮐﯿﺎن‪،‬‬ ‫ﺑﺮدووهﺗﻪوه ﺳﻪر ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی ﭘﻪﯾﺎﻣﮫ‪‬ﻨﻪری ﺋﯿﺴﻼم و‪ ،‬ﺋﻪﺳﺤﺎﺑﻪﮐﺎﻧﯽ ﭘ‪‬هوی ﺋﯿﻤﺎﻣﯽ ﻋﻪﻟﯽ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﻻم ﺋﻪو ﺳﻪرﭼﺎواﻧﻪ‪ ،‬ﻻی زاﻧﺎﯾﺎن و ﭘﺴﭙﯚڕاﻧﯽ ﺑﻮاری ﻣ‪‬ﮋووﻧﺎﺳﯽ و‪ ،‬ﺋ‪‬ﺮاﻧﻨﺎﺳﯿﯽ‪ ،‬هﻪﻣﯿﺸﻪ‬ ‫ﺟ‪‬ﯽ ﺷﮏ و ﮔﻮﻣﺎن ﺑﻮوه‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ هﯿﭻ ﺑﻨﻪﻣﺎﯾﻪﮐﯽ زاﻧﺴﺘﯿﯿﺎن ﻧﻪﺑﻮوه و ﻧﯿﯿﻪ و‪ ،‬ﭘﺎﺷﺎﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳﻪﻓﻪوی ﻟﻪو ﺳﻪردهﻣﻪدا وﯾﺴﺘﻮوﯾﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻻی ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ رهﺷﻮڕووت‪ ،‬وهک ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﯾﻪﮐﯽ ﭘﯿﺮۆز‬ ‫ﺟ‪ ‬ﺑﮑﻪون ﮐﻪ ﺟ‪‬ﻨﺸﯿﻨﯽ ﭘﻪﯾﺎﻣﮫ‪‬ﻨﻪری ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﺎن و‪ ،‬ﺋﯿﻤﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪن ﻟﻪﺳﻪرڕووی‬ ‫زهوﯾﻦ و‪ ،‬ﺳﻪرﭘ‪‬ﭽﯿﮑﺮدن ﻟﻪ ﻓﻪرﻣﺎن و‪ ،‬ﺑ‪‬ﯾﺎرهﮐﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻪرﭘ‪‬ﭽﯿﮑﺮدن ﻟﻪ ﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ ﺧﻮدێ‬ ‫و ﭘﯿﺎوﭼﺎﮐﺎﻧﯽ ﺧﻮدێ ﺑﺪر‪‬ﺘﻪ ﻗﻪﻟﻪم‪.‬‬ ‫ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ دواﯾﯿﻦ ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوه زاﻧﺮاوه ﮐﻪ ﺋﻪم ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﮐﻮردهﮐﺎﻧﯽ "ﮐﯚﯾﻪ" ی ﺑﺎﺷﻮوری‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﻦ ﮐﻪ ﺑﻪرهو ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﻧ‪‬ﻮﭼﻪی "ﺋﻪردهو‪ "‬ﮐﯚﭼﯿﺎن ﮐﺮدووه )‪.(*٢‬‬ ‫ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﮔﻪورهی ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﮐﻪ ﻧ‪‬ﻮی "ﺷ‪‬ﺦ ﺳﻪﻓﯿﻪدﯾﻦ" ﺑﻮوه‪ .‬ﺷ‪‬ﺦ ﺳﻪﻓﯿﯿﻪدﯾﻦ ﺷ‪‬ﺨﯽ‬ ‫دهرو‪‬ﺸﺎن ﺑﻮو ﮐﻪ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ ﭘﺎﮐﯽ و راﺳﺘﯽ و ﺧﻮد‪‬ﭙﻪرﺳﺘﯽ و‪ ،‬ژﯾﺎﻧﯽ ﺳﺎده و ﺳﺎﮐﺎری‬ ‫ﺑﻪهﻪﻣﻮو ﻻﯾﻪﮐﺪا ﺑ‪‬وﺑﺒﻮوهوه‪ .‬ﺷ‪‬ﺦ ﺳﻪﻓﯽ ﺑﻪرهو ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن ﮐﯚچ دهﮐﺎ و‪ ،‬ﻟﻪ ﮔﻪڵ‬ ‫ﮔﻪﯾﺸﺘﻨﯽ ﺑﻪ ﺋﻪردهو‪ ،‬ﻟﻪﻣﺎوهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻪﻣﺪا ﺑﻪدهﯾﺎن هﻪزار دهﺑﻨﻪ ﺗﯚﺑﻪﮐﺎر ودهرو‪‬ﺶ و‬ ‫ﭘ‪‬ﺮهوی ر‪‬ﺒﺎزهﮐﻪی‪ .‬واﭘ‪‬ﺪهﭼﯽ هﯚی ﮐﯚﭼﮑﺮدﻧﯽ ﺷ‪‬ﺦ ﺳﻪﻓﯽ و ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﮐﻪی ﻟﻪ ﺑﺎﺷﻮوری‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﻪوه ﺑﻪرهو ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‪ ،‬ﺑﻪهﯚی داوا و ﺗﮑﺎی دهرو‪‬ﺶ و ﭘ‪‬هواﻧﯿﯿﻪوه ﺑﻮوﺑ‪‬ﺖ ﻟﻪ‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‪ ،‬هﻪروهک ﻟﻪم ﺳﻪردهﻣﻪﺷﺪا زۆرﺟﺎر‪ ،‬ﺷ‪‬ﺨﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر داوا و‬ ‫ﺗﮑﺎی ﺟ‪‬ﮕﺮ )ﺧﻪ‪‬ﯿﻔﻪ( و دهرو‪‬ﺸﻪﮐﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬ﯾﺎن ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ هﻪ‪‬ﺴﻪﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن‪ ،‬واﯾﺎن‬ ‫ﺑﻪﺑﺎش و ﮔﻮﻧﺠﺎو زاﻧﯿﻮه‪ ،‬ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ ﻧﯿﺸﺘﻪﺟ‪‬ﺒﻮوﻧﯿﺎن ﺑﮕﯚڕن و ﺑﻪرهو ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪ ﮐﯚچ‬ ‫ﺑﮑﻪن‪ .‬ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﺎﺳﻪ ﻟﻪو ﺳﻪردهﻣﻪدا زۆرﯾﻨﻪی داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﺳﻮﻧﻨﻪ‬ ‫و ﮐﻮرد ﺑﻮون‪...‬‬ ‫ﺷ‪‬ﺦ ﺳﻪﻓﯿﯿﻪدﯾﻦ‪ ،‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪٦٥٠‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٢٧١‬ی زاﯾﻨﯽ( هﺎﺗﻮوهﺗﻪ دﻧﯿﺎوه و‪ ،‬ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ‬ ‫‪٧٣٥‬ی هﻪﺗﺎوی ﻟﻪﺷﺎری ﺋﻪردهو‪‬ﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن ﮐﯚﭼﯿﮑﺮدووه و‪ ،‬ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش ﻣﻪزارهﮐﻪی ﻟﻪو‬ ‫ﺷﺎرهﯾﻪ‪'' .‬ﺣﻪﻣﺪو‪‬ﻼی ﻣﺴﺘﻪوﻓﯽ'' ﮐﻪ ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ ﺷ‪‬ﺦ ﺳﻪﻓﯿﺪا ژﯾﺎوه و‪ ،‬ﺳﻪرداﻧﯽ‬ ‫ﮐﯚﺷﮏ و ﺑﺎرﮔﻪی ﻣﯿﺮ و ﺳﻪرداراﻧﯽ ﺳﻪردهﻣﯽ ﺧﯚی ﮐﺮدووه و‪ ،‬ﻣ‪‬ﮋووی رووداوهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳﻪردهﻣﯽ ﺧﯚی ﻧﻮوﺳﯿﻮهﺗﻪوه‪ ،‬ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺷ‪‬ﺦ ﺳﻪﻓﯽ ده‪:‬‬ ‫''زۆرﺑﻪی هﻪره زۆری داﻧﯿﺸﺘﻮاﻧﯽ ﺷﺎری ﺋﻪردهو‪ ‬و دهوروﺑﻪری ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﺳﻮﻧﻨﻪ و‪،‬‬ ‫ﭘ‪‬هوی "ﺋﯿﻤﺎﻣﯽ ﺷﺎﻓﻌﯽ" ن‪ .‬زۆرﯾﻨﻪی ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﺎﻧﯽ دهﭬﻪرهﮐﻪ دهرو‪‬ﺸﯽ ﺷ‪‬ﺦ ﺳﻪﻓﯿﻦ و‪،‬‬ ‫ﺑﻪڕ‪‬ﺰﯾﺎن ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوای ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﮔﻪورهی ﺧﯚﯾﺎن دهزاﻧﻦ و‪ ،‬ر‪‬ﺰ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪرز و ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﻻی‬ ‫‪11‬‬

‫هﻪﻣﻮوان هﻪﯾﻪ‪ .‬ﺷ‪‬ﺦ ﺳﻪﻓﯽ ﺧﯚﺷﻪوﯾﺴﺘﯽ هﻪﻣﻮوﻻﯾﻪﮐﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻪوره و ﺑﭽﻮوک و‪ ،‬رهﺑﻪن‬ ‫وزهﻧﮕﯿﻦ و ﺳﻪردار و ﺳﻮ‪‬ﺘﺎﻧﻪوه‪ .‬ﺷ‪‬ﺦ ﺳﻪﻓﯽ ﺗﺎﮐﺎﺗﯽ ﻣﺮدﻧﯽ‪ ،‬هﻪﻣﻮو ژﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺎﮐﺎری و‬ ‫ﭘﺎﮐﯽ و راﺳﺘﯽ و‪ ،‬دوور ﻟﻪ ﻣﺎ‪‬ﭙﻪرﺳﺘﯽ و‪ ،‬ﺑﺎﻧﮕﮫ‪‬ﺸﺘﻨﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ ﺑﯚ ﺧﻮد‪‬ﻨﺎﺳﯽ و‬ ‫ﺧﻮد‪‬ﭙﻪرﺳﺘﯽ ﺑﺮدهﺳﻪر )‪.''(*٣‬‬ ‫ﭘﺎش ﻣﺮدﻧﯽ ﺷ‪‬ﺦ ﺳﻪﻓﯿﯿﻪدﯾﻦ‪ ،‬ﮐﻮڕهﮐﻪی ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺷ‪‬ﺦ ﺳﻪدرهدﯾﻦ ﻣﻮوﺳﺎ‪ ،‬ﺑﻮو ﺑﻪ‬ ‫ﺟ‪‬ﻨﺸﯿﻨﯽ‪ .‬ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ ﺷ‪‬ﺦ ﺳﻪدرهدﯾﻦ دا‪ ،‬ﺧﻪ‪‬ﮑ‪‬ﮑﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻮوﻧﻪ دهرو‪‬ﺶ و ﺗﯚﺑﻪﮐﺎر و‪،‬‬ ‫ﻧ‪‬ﻮﭼﻪ و ﺳﻨﻮوری ﻻﯾﻪﻧﮕﺮان و ﭘ‪‬هواﻧﯽ ﺑﻪرﯾﻨﺘﺮ و ﻓﺮاواﻧﺘﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺎش ﻣﺮدﻧﯽ ﺷ‪‬ﺦ‬ ‫ﺳﻪدرهدﯾﻦ‪ ،‬ﮐﻮڕ و ﮐﻮڕهزاﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺋﯿﺪی ﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ ﺷ‪‬ﺨﺎﯾﻪﺗﯿﯿﺎن ﺑﯚ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻪﮐﻪﻣﺪهزاﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺋﻪوه ﺑﻮو ﺷ‪‬ﺦ ﺑﺮاﯾﻢ ‪ -‬ﮐﻮڕه ﮔﻪورهی ﺷ‪‬ﺦ ﻋﻪﻟﯽ ‪ -‬ﮐﻮڕی ﺷ‪‬ﺦ ﺳﻪدرهدﯾﻦ‪ ،‬داوای ﻟﻪ‬ ‫دهرو‪‬ﺶ و دهﺳﺘﻮﭘ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺋﺎﺷﮑﺮا و ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺧﻪ‪‬ﮑﺪا‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی ﺑﻪ "ﺷﺎ ﺋﯿﺒﺮاهﯿﻢ"‬ ‫ﺑﮫ‪‬ﻨﻦ‪ .‬ﻟﻪوهﺑﻪدوا‪ ،‬ﮐﻮڕ و ﮐﻮڕهزاﮐﺎﻧﯽ ﺷ‪‬ﺦ ﺋﯿﺒﺮاهﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ "ﺷ‪‬ﺦ ﺷﺎ" ﻧ‪‬ﻮﯾﺎن دهﺑﺮا و‪،‬‬ ‫ﺋﻪواﻧﯿﺶ هﻪو‪‬ﯿﺎﻧﺪهدا ﭘﻠﻪوﭘﺎﯾﻪی ﺧﯚﯾﺎن و ﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﮐﻪﯾﺎن ﺑﻪﮐﺎرﺑ‪‬ﻨﻦ ﺑﯚ دهﺳﻪﻻﺗﯽ‬ ‫زﯾﺎﺗﺮ‪ .‬ﮐﻮڕه ﮔﻪورهی ﺷﺎ ﺋﯿﺒﺮاهﯿﻢ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺟﻮﻧﻪﯾﺪ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی ﺳﻮ‪‬ﺘﺎﻧﯽ ﺋﻪردهو‪‬ﯽ ﻟﻪﺧﯚی ﻧﺎ‪.‬‬ ‫ﺋﻪوﺟﺎ ﮐﻮڕهﮐﻪی ﺟﻮﻧﻪﯾﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧ‪‬ﻮی "ﺣﻪﯾﺪهر ﭘﺎﺷﺎ" ﺑﻮو‪ ،‬ﮐﺎﺗ‪ ‬ﺑﻮو ﺑﻪ ﺟ‪‬ﻨﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎوﮐﯽ‪،‬‬ ‫ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﻪﮐﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ داﻣﻪزراﻧﺪ و ﻧﺎوی ﻟ‪‬ﻨﺎ "ر‪‬ﺒﺎزی ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺣﻪﯾﺪهرﯾﯿﻪ"‪ .‬ﭼﺎوﮐﺎﻧﯿﯽ ﺑﯿﺮی‬ ‫ﺋﻪم ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﻪ ﻟﻪﺳﻪر ر‪‬ﺒﺎزی "ﺷﯿﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯿﯽ ﺗﻮﻧﺪڕهواﻧﻪ و دژ ﺑﻪ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺳﻮﻧﻨﻪ"‪،‬‬ ‫داﻣﻪزرا‪.‬‬ ‫ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﻪوهران و ﻣ‪‬ﮋووﻧﺎﺳﺎن‪ ،‬زۆرﺑﻪﯾﺎن ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪوه ر‪‬ﮏ و هﺎودهﻧﮕﻦ ﮐﻪ ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﯽ‬ ‫ﺑﯿﺮی "ﺷ‪‬ﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯿﯽ" ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی ﺳﻪﻓﻪوﯾﺪا‪ ،‬دهﮔﻪڕ‪‬ﺘﻪوه ﺑﯚ ﺋﻪوﮐﺎت ﮐﻪ ﺳﻮ‪‬ﺘﺎن‬ ‫ﺣﻪﯾﺪهر ﺑﻮو ﺑﻪ ﺟ‪‬ﻨﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎوﮐﯽ و‪ ،‬ﺑﻮو ﺑﻪ ﺷﯿﻌﻪ و‪ ،‬ﺑﻪ ﺋﺎﺷﮑﺮا دهﺳﺘﯿﮑﺮد ﺑﻪ‬ ‫دژاﯾﻪﺗﯿﮑﺮدﻧﯽ ﺳﻮﻧﻨﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺗﺎ ﺋﻪوڕۆ‪ ،‬هﯚی ﺋﻪوه ﻧﻪزاﻧﺮاوه ﻟﻪژ‪‬ﺮ ﮐﺎرﯾﮕﻪر‪‬ﺘﯽ چ‬ ‫ﮐﻪس و ﻻﯾﻪﻧ‪‬ﮑﺪا‪ ،‬وازی ﻟﻪ ر‪‬ﺒﺎزی ﺳﻮﻧﻨﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯿﯽ ﺑﺎوﺑﺎﭘﯿﺮاﻧﯽ ه‪‬ﻨﺎ و‪ ،‬ﺑﻮو ﺑﻪ ﺷﯿﻌﻪ؟!‬ ‫ﺳﻮ‪‬ﺘﺎن ﺣﻪﯾﺪهر ﺳﻮﭘﺎﯾﻪﮐﯽ ر‪‬ﮑﻮﭘ‪‬ﮑﯽ ﻟﻪ دهرو‪‬ﺶ و ﭘ‪‬ﺮهواﻧﯽ ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎ و‪" ،‬ﮐﻼوی‬ ‫ﺳﯚر" ﮐﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪت ﺑﻮو ﺑﻪ ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﻪﮐﺎن‪ ،‬ﮐﺮد ﺑﻪ ﮐ‪‬وی رهﺳﻤﯿﯽ ﺳﻮﭘﺎﮐﻪی‪ .‬ﺋﯿﺪی ﻟﻪوهﺑﻪدوا‪،‬‬ ‫ﺳﻮﭘﺎی ﺳﻮ‪‬ﺘﺎن ﺣﻪﯾﺪهر ﺑﻪ "ﻗﺰ‪‬ﺒﺎﺷﻪﮐﺎن" )ﺳﻪرﺳﯚرهﮐﺎن( ﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯿﺎن دهرﮐﺮد‪ .‬ﺳﻮ‪‬ﺘﺎن‬ ‫ﺣﻪﯾﺪهر ﺳ‪ ‬ﮐﻮڕی ﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﺳﻮ‪‬ﺘﺎﻧﻌﻪﻟﯽ‪ ،‬ﺋﯿﺒﺮاهﯿﻢ و ﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ''‪ .‬ﺳﻮ‪‬ﺘﺎن ﺣﻪﯾﺪهر‬ ‫وﯾﺴﺘﯽ ﭘﻪرهی زﯾﺎﺗﺮ ﺑﺪات ﺑﻪ دهﺳﻪﻻﺗﯽ و‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮﭼﻪی ﺣﻮﮐﻤ‪‬اﻧﯿﯿﻪﮐﻪی ﻓﺮاواﻧﺘﺮ ﺑﮑﺎت‪ ،‬ﺋﻪوه‬ ‫ﺑﻮو ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٤٧٢‬ی زاﯾﻨﯽ‪ ،‬ه‪‬ﺮﺷﯿﮑﺮده ﺳﻪر ﻧ‪‬ﻮﭼﻪی ﺑﻨﺪهﺳﻪﻻﺗﯽ ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﺎﻗﻘﻮﯾﻮوﻧﻠﻮو‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﺳﻮﻧﻨﻪ ﺑﻮون‪ .‬ﺳﻮ‪‬ﺘﺎن ﺣﻪﯾﺪهر ﻟﻪو ه‪‬ﺮﺷﻪﯾﺪا ﺷﮑﺴﺘﯽ ﺧﻮارد‬ ‫و‪ ،‬ﺳﻪری ﺧﯚی و ﮐﻮڕه ﮔﻪورهﮐﻪﺷﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﺑﺮد‪ .‬دهرو‪‬ﺶ و دهﺳﺘﻮﭘ‪‬ﻮهﻧﺪ و ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ‬ ‫ﺣﻪﯾﺪهرﭘﺎﺷﺎ‪ ،‬دوو ﮐﻮڕهﮐﻪی دﯾﮑﻪی ﺣﻪﯾﺪهر ﭘﺎﺷﺎ‪) ،‬ﺋﯿﺒﺮاهﯿﻢ و ﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ( ﯾﺎن ﺷﺎردهوه‬ ‫و‪ ،‬ﺑﺮدﯾﺎﻧﻦ ﺑﯚ ﻧ‪‬ﻮﭼﻪی ﮔ‪‬ن و ﻣﺎزﻧﺪهران و‪ ،‬ﺑﻪرهو ﺑﺎﮐﻮوری ﺋ‪‬ﺮان دوورﯾﺎن ﺧﺴﺘﻨﻪوه‪.‬‬ ‫‪12‬‬

‫ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﺎﺳﮑﺮدﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎﮐﻮوری ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﻟ‪‬ﻮارهﮐﺎﻧﯽ زهرﯾﺎﭼﻪی ﻣﺎزﻧﺪهران‪ ،‬ﺑﻪﻻی‬ ‫ﺑﺎﺷﻮورﯾﯿﻪوه‪ ،‬رﯾﺰه ﺷﺎﺧﯽ رژد و ﺑﻪرز و هﻪ‪‬ﻪﻣﻮﺗﯽ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ "ﺋﻪﻟﺒﻮرز" ی ﻟ‪‬ﮫﻪ‪‬ﮑﻪوﺗﻮوه‬ ‫و‪ ،‬ﺑﻪرزاﯾﯽ ﭼﯿﺎﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪ ه‪‬ﻨﺪێ ﺷﻮ‪‬ﻦ ﻟﻪ ﭼﻮار – ﭘ‪‬ﻨﺞ هﻪزار ﻣﯿﺘﺮ ﺗ‪‬ﺪهﭘﻪڕێ‪.‬‬ ‫ﺳﻪرﺗﺎﺳﻪری ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ ﺑﻪدر‪‬ﮋاﯾﯽ ﺳﻪﺗﺎن ﮐﯿﻠﯚﻣﻪﺗﺮ‪ ،‬ﺑ‪‬ﺸﻪ و دارﺳﺎﻧﯽ ﭼ‪‬وﭘ‪‬ن و‪ ،‬ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ‬ ‫زۆر ﺷﺎرهزای ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ و دارﺳﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﻧﻪﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻧﺎو‪‬ﺮی ﺳﻪر ﺑﻪﻧ‪‬ﻮﯾﺪا ﺑﮑﺎت‪ .‬ﻟﻪﮐﺎﺗﯽ ه‪‬ﺮﺷﯽ‬ ‫ﺳﻮﭘﺎی ﻋﻪرهب و داﮔﯿﺮﮐﺮدﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺋﻪو ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﯿﺎﻧﻪی ﮐﻪ دژی دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪار‪‬ﺘﯿﯽ ﻋﻪرهب‬ ‫ﺑﻮون و‪ ،‬ﻧﻪﯾﺎﻧﺪهو‪‬ﺮا ﺑﻪ ﺋﺎﺷﮑﺮا دژاﯾﻪﺗﯿﯿﺎن ﺑﮑﻪن‪ ،‬ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯿﺎن ﺑﻪرهو ه‪‬ﻨﺪﺳﺘﺎن ﮐﯚﭼﯿﺎن‬ ‫ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪﯾﺎن دهﺑﻮون ﺑﻪ ﺷﯿﻌﻪ‪ ،‬ﺋﻪوهش ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﻮوﯾﻪک ﺑﻮو ﺑﯚ‬ ‫دژاﯾﻪﺗﯿﮑﺮدﻧﯿﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ ﻋﻪرهب ﮐﻪ ﺳﻪﻧﻨﻪ ﺑﻮون و ﺑﻪدهﮔﻤﻪن ﺷﯿﻌﻪﯾﺎن ﺗ‪‬ﺪاﺑﻮو‪ .‬ﻟﻪﮐﺎﺗﯽ‬ ‫رووداﻧﯽ هﻪر ﻣﻪﺗﺮﺳﯿﯿﻪک ﺑﯚ ﺳﻪر ﮔﯿﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻪرهو ﻧ‪‬ﻮ ﺋﻪم دارﺳﺎﻧﺎﻧﻪی ﺑﺎﮐﻮوری ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫راﯾﺎﻧﺪهﮐﺮد‪ .‬ﻋﻪرهﺑﻪﮐﺎﻧﯿﺶ هﯿﭻ ﺟﯚره ﺷﺎرهزاﯾﯽ و ﺋﻪزﻣﻮوﻧ‪‬ﮑﯽ ﺷﻪڕی ﻧ‪‬ﻮ ﺟﻪﻧﮕﻪ‪‬ﯿﺎن‬ ‫ﻧﻪﺑﻮو و‪ ،‬ﻧﻪﯾﺎﻧﺪهو‪‬ﺮا ﻗﻪرهی دارﺳﺎﻧﻪﮐﺎن ﺑﮑﻪون‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ‪ ،‬ﺑﺒﻮوه ﻣﻪﮐﯚ و‬ ‫ﺣﻪﺷﺎرﮔﻪی ﻧﻪﯾﺎران و ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوان ﻟﻪ دژی دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪاران‪ .‬ﺋﻪوه ﺑﻮو‪ ،‬ﮐﺎﺗ‪ ‬ﺣﻪﯾﺪهر ﭘﺎﺷﺎ و‬ ‫ﮐﻮڕه ﮔﻪورهﮐﻪی ﺑﻪدهﺳﺘﯽ ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﻗﻘﻮﯾﻮوﻧﻠﻮوی ﺗﺮﮐﻤﺎن ﮐﻮژران و‪ ،‬ﻟﻪﺷﮑﺮهﮐﻪﯾﺎن‬ ‫ﺗ‪‬ﮑﺸﮑﺎ‪ ،‬دهرو‪‬ﺸﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪﻓﻪوﯾﯽ‪ ،‬ﺑﯚ رزﮔﺎرﮐﺮدﻧﯽ "ﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ" و "ﺋﯿﺒﺮاهﯿﻢ"‪ ،‬ﺑﻪرهو‬ ‫ﻗﻮو‪‬ﯾﯽ ﮔ‪‬ن و ﻣﺎزﻧﺪهران دوورﯾﺎن ﺧﺴﺘﻨﻪوه‪.‬‬ ‫ﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ دارﺳﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﺎﮐﻮوری ﺋ‪‬ﺮان ﺗﻪﻣﻪﻧﯽ ﻣﻨﺪا‪‬ﯽ و ﻣ‪‬ﺮدﻣﻨﺪا‪‬ﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕﮐﺮد و‬ ‫ﻟﻪﻻﯾﻪن دهﺳﺘﻮﭘ‪‬ﻮهﻧﺪ و‪ ،‬ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﺎﻧﯽ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﮐﻪﯾﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﺷﻪڕﮐﻪری دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺷ‪‬ﻮهﮐﺎﻧﯽ ﺟﻪﻧﮕﯽ ﺳﻪردهم راه‪‬ﻨﺮا‪ .‬ﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮان ﺳﺎﻻﻧﯽ ‪ ١٤٩٢ - ١٤٩١‬زاﯾﻨﯽ‪،‬‬ ‫ژﻣﺎرهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻪم ﺷﻪڕﮐﻪری ﺋﺎزا و ﻧﻪﺗﺮﺳﯽ ﮐﯚﮐﺮدهوه و‪ ،‬ﺑﻪﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ ﺳﻪﻧﺪﻧﻪوهی ﺗﯚ‪‬ﻪی‬ ‫ﺑﺎوک و ﺑﺮای ﮐﻮژراوی و‪ ،‬وهرﮔﺮﺗﻨﻪوهی دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﻟﻪدهﺳﺘﭽﻮوی ﺑﺎوﺑﺎﭘﯿﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪرهو‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن ﮐﻪوﺗﻪڕێ‪ .‬ﮐﺎﺗ‪ ‬ﭘ‪‬ﯿﻨﺎﯾﻪ ﺧﺎﮐﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ هﻪزاران هﻪزار‪ ،‬دهرو‪‬ﺶ و‬ ‫ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﮐﻪﯾﺎن ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯿﺎن ﮐﺮدﻟ‪‬ﯽ و‪ ،‬ﻟﻪﻣﺎوهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻪﻣﺪا‪ ،‬ﺗﻮاﻧﯽ هﻪﻣﻮو‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﮕﺮ‪‬ﺘﻪوه و‪ ،‬ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑﻪ دهﺳﻪﻻﺗﯽ ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﻗﻮﯾﻮوﻧﻠﻮو ﺑﮫ‪‬ﻨ‪‬ﺖ ﮐﻪ ﺑﯚ‬ ‫ﻣﺎوهی دووﺳﻪت ﺳﺎڵ ﺑﻪﺳﻪر ﺋ‪‬ﺮان و هﻪﻣﻮو ﮐﻮردﺳﺘﺎن و ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﻧ‪‬ﻮﭼﻪ و وﻻﺗﯽ‬ ‫دﯾﮑﻪﺷﺪا ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯿﺎن ﮐﺮد‪ .‬هﯚزه ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﻪﮐﻪی دﯾﮑﻪ ﮐﻪ ﻧ‪‬ﻮی ﻗﻪرهﻗﻮﯾﻮوﻧﻠﻮو )ﭘﻪزی‬ ‫رهش( ﺑﻮون‪ ،‬ﺷﺎﻧﺒﻪﺷﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎی ﺷﺎﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬ﻟﻪرووﺧﺎن و ﺗ‪‬ﮑﺸﮑﺎﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ‬ ‫ﺋﺎﻗﻮﯾﻮوﻧﻠﻮوی ﺗﺮﮐﻤﺎن ﺑﻪﺷﺪارﯾﯿﺎن ﮐﺮد‪ .‬ﺋﻪم هﯚزه ﮐﻪ وهک ﭘ‪‬ﺸﺘﺮﯾﺶ ﺑﺎﺳﻤﺎن ﮐﺮد‬ ‫ﺷﯿﻌﻪﺑﻮون‪ ،‬ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﭘ‪‬هواﻧﯽ ﺳﻮﻧﻨﻪ‪ ،‬زۆر ﺑ‪‬ﺒﻪزهﯾﯽ ﺑﻮون و‪ ،‬ﻟﻪ ه‪‬ﺮﺷﻪﮐﺎﻧﯿﺎﻧﺪا‪ ،‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت‬ ‫ﻣﻨﺪا‪‬ﯽ ﻧ‪‬ﻮﻻﻧﮑﯽ ﺳﻮﻧﻨﻪﺷﯿﺎن دهﮐﻮﺷﺖ‪ .‬ﺋﻪم هﯚزه‪ ،‬ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮ ﺳﻮﭘﺎی ﺷﺎﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻠﺪا‪،‬‬ ‫ﻟﻪﺑ‪‬وﮐﺮدﻧﻪوهی ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺷﯿﻌﻪ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان و ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ‪ ،‬رۆ‪‬ﮑﯽ ﮔﻪوره و ﮔﺮﻧﮕﯿﺎن ﮔ‪‬ا ‪.‬‬ ‫‪13‬‬

‫ﺷﺎﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬ﭘﺎش ﺋﺎزادﮐﺮدﻧﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‪ ،‬ﭼﻮوه ﺷﺎری ﺗﻪور‪‬ﺰ‪ .‬ﻟﻪﭘ‪‬ﺸﺪا هﻪﻣﻮو ﺋﻪو‬ ‫ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪه و ﺳﻪرۆﮐﮫﯚز و ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯿﺎﻧﻪی ﺷﺎری ﮐﯚﮐﺮدهوه ﮐﻪ ﻟﻪ ﮐﻮﺷﺘﻨﯽ ﺑﺎوک و ﺑﺮاﮐﻪﯾﺪا‬ ‫دهﺳﺘﯿﺎن هﻪﺑﻮو و‪ ،‬ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﻪ ﺳﻮﻧﻨﻪﮐﺎﻧﯿﺎن داﺑﻮو‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ ﭼﻪﻧﺪ ﺳﻪت ژﻧﯽ‬ ‫ﻟﻪﺷﻔﺮۆﺷﯽ ﺧﺴﺘﻪ ﭘ‪‬ﺸﯿﺎﻧﻪوه و‪ ،‬ﺑﯚ ﺳﻮوﮐﮑﺮدﻧﯿﺎن‪ ،‬ﺳﻮاری ﮐﻪرﯾﺎن ﮐﺮدن و‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮ ﺷﺎردا‬ ‫ﮔ‪‬اﯾﺎﻧﻦ‪ .‬هﻪروههﺎ ﻓﻪرﻣﺎﻧﯿﺪا‪ ،‬ﺋﻪو ﺳﻪردار و ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯿﺎﻧﻪی دﯾﮑﻪش ﮐﻪ ﻟﻪ ﺗﻪور‪‬ﺰ و‬ ‫ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ دهژﯾﺎن و‪ ،‬ﻧﻪﻣﺎون و ﻣﺮدوون و‪ ،‬ﮐﺎﺗﯽ ﺧﯚی ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯿﺎن ﻟﻪ هﯚزی ﺋﺎﻗﻮﯾﻮوﻧﻠﻮو‬ ‫ﮐﺮدووه‪ ،‬ﺋ‪‬ﺴﮏ و ﭘﺮوﺳﮑﯿﺎن ﻟﻪ ﮔﯚڕهﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑﮫ‪‬ﻨﻨﻪ دهرهوه و‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ زﯾﻨﺪووهﮐﺎن ﻟﻪ‬ ‫ﮔﯚڕهﭘﺎﻧﯽ ﺷﺎردا هﻪ‪‬ﯿﺎﻧﻮاﺳﻦ‪ .‬ژن و ﮐﭽﺎن و ﮐﻮڕاﻧﯽ ﻣ‪‬ﺮدﻣﻨﺪا‪‬ﯿﺸﯿﺎﻧﯽ ﺑﻪﺧﺸﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪه و ﺳﻪرﺑﺎزهﮐﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎﮐﻪی‪ .‬ﺑﯚ ﺧﯚﺷﯽ دهﺳﺘﺪر‪‬ﮋﯾﯽ ﮐﺮده ﺳﻪر ﮐﻮڕی ژﻣﺎرهﯾﻪک‬ ‫ﻟﻪ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺷﺎر ﮐﻪ ﺗﻪﻣﻪﻧﯿﺎن ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان ‪ ١٣‬و ‪ ١٦‬ﺳﺎ‪‬ﺪا ﺑﻮون‪ .‬ﭘﺎﺷﺎن ﻓﻪرﻣﺎﻧﯿﺪا‪،‬‬ ‫داﯾﮑﯽ ﺑﮫ‪‬ﻨﻨﻪ ﮔﻮڕهﭘﺎﻧﻪﮐﻪوه و‪ ،‬ﺑﻪدهﺳﺘﯽ ﺧﯚی‪ ،‬ﺑﻪﺷﻤﺸ‪‬ﺮ ﺳﻪری داﯾﮑﯽ ﻟﻪﻟﻪﺷﯽ‬ ‫ﺟﯿﺎﮐﺮدهوه‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ ﭘﺎش ﮐﻮژراﻧﯽ ﺑﺎوﮐﯽ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺮدی ﺑﻪ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎی‬ ‫ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﻪﮐﺎن ﮐﺮدﺑﻮو‪ .‬ﺷﺎﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬ﻟﻪ ﺗﻪور‪‬ﺰ ﻣﺎوهی ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ رۆژ ﺑﻪ ﮐﺎری ﺗﯚ‪‬ﻪﺳﻪﻧﺪﻧﻪوه‬ ‫ﻟﻪ ﺗﺮﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﻗﻮﯾﻮوﻧﻠﻮو و‪ ،‬هﺎودهﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ و‪ ،‬ﭼﻪﺳﭙﺎﻧﺪﻧﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﯿﯿﻪوه ﺳﻪرﻗﺎڵ ﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﺋﻪوﺟﺎ‪ ،‬ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯽ و رد‪‬ﻨﺴﭙﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺷﺎری ﮐﯚﮐﺮدهوه و‪ ،‬ﮔﻮﺗﯽ ﭘ‪‬ﯿﺎن‪:‬‬ ‫''ﺋ‪‬ﻮهم ﺑﯚﯾﻪ ﺑﺎﻧﮕ‪‬ﺸﺖ ﮐﺮدووه‪ ،‬ﺗﺎ ﭘ‪‬ﺘﺎﻧﯽ ﺑ‪‬ﻢ‪ ،‬هﻪﻣﻮو داﻧﯿﺸﺘﻮاﻧﯽ ﺗﻪور‪‬ﺰ دهﺑ‪ ‬ﺑﺒﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﯿﻌﻪ!''‪.‬‬ ‫ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯽ و ﮔﻪورهﮐﺎﻧﯽ ﺷﺎر ﮐﻪوﺗﻨﻪ ﺗﮑﺎ و ﭘﺎراﻧﻪوه و داواﯾﺎن ﮐﺮدﻟ‪‬ﯽ‪ ،‬ﻟﻪ ﺑ‪‬ﯾﺎرهﮐﻪی‬ ‫ﺧﯚی ﭘﻪژﯾﻮان ﺑﺒ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ ﺟﮕﻪ ﻟﻪ ژﻣﺎرهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻪم ﻧﻪﺑ‪ ،‬هﻪﻣﻮو داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﺷﺎر‬ ‫و دهوروﺑﻪری ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﺳﻮﻧﻨﻪن! ﺑﻪ‪‬م ﺷﺎﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ ﻟﻪ وهراﻣﯿﺎﻧﺪا ﮔﻮﺗﯽ‪:‬‬ ‫''ﺧﻮد‪‬ﯽ ﮔﻪوره و‪ ،‬ﺋﯿﻤﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪ‪ ،‬راﯾﺎﻧﮕﻪﯾﺎﻧﺪووه ﭘ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺗﺎ داوا ﻟﻪﺧﻪ‪‬ﮏ ﺑﮑﻪم‪ ،‬ﺑﺒﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﯿﻌﻪ‪ ،‬ﺳﻪرﭘ‪‬ﭽﯿﮑﺮدن ﻟﻪ ﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ ﻣﻦ‪ ،‬ﺳﻪرﭘ‪‬ﭽﯿﮑﺮدﻧﻪ ﻟﻪ ﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ ﭘﯿﺮۆزی ﺧﻮدا و‬ ‫ﭘﯿﺎوﭼﺎﮐﺎن و‪ ،‬ﺋﯿﻤﺎﻣﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه ﻧﺎﭼﺎرم ﺑ‪‬ﺌﻪﻣﻼ و ﺋﻪوﻻ‪ ،‬ﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ ﺧﻮدێ و‪،‬‬ ‫ﮔﻪورهﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪ ‬ﺑﮑﻪم!''‪.‬‬ ‫ﭘﺎش ﺋﺎﮔﺎدارﮐﺮدﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻪﮐﻪی‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ ﮐﻪوﺗﻪ ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ ﺑ‪‬ﯾﺎرهﮐﻪی و‪،‬‬ ‫ﺑﻪهﻪزاران ﮐﻪﺳﯽ هﻪ‪‬ﻮاﺳﯽ‪ ،‬ﯾﺎن ﺑﻪﺷﻤﺸ‪‬ﺮ ﺳﻪری ﺑ‪‬ﯾﻦ‪ .‬ﺋﻪوه ﺑﻮو‪ .‬زۆرﺑﻪی داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ‬ ‫ﺷﺎر وﮔﻮﻧﺪهﮐﺎن‪ ،‬ﻟﻪﺗﺮس و ﻧﺎﭼﺎرﯾﺪا ﺑﻮون ﺑﻪ ﺷﯿﻌﻪ‪ .‬ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ ﺳﻪرﭼﺎوه ﻣ‪‬ﮋووﯾﯿﻪﮐﺎن‪،‬‬ ‫ژﻣﺎرهی داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﺷﺎری ﺗﻪور‪‬ﺰ ﻟﻪوﮐﺎﺗﻪدا ﺳ‪ ‬ﺳﻪت هﻪزارﮐﻪس ﺑﻮوه‪ .‬ﺷﺎ ﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ‪،‬‬ ‫ﭘﺎش ﮔﺮﺗﻨﯽ ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‪ ،‬ﺑﻪﻣﺎوهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻪم‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﺧﺴﺘﻪ ژ‪‬ﺮدهﺳﺘﯽ ﺧﯚﯾﻪوه‪،‬‬ ‫ﺋﻪوﺟﺎ ﺑﻪرهو ﮐﻮردﺳﺘﺎن ه‪‬ﺮﺷﯿﮫ‪‬ﻨﺎ و‪ ،‬ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ زۆر ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬وهک‬ ‫ﮐﺮﻣﺎﺷﺎن و‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪﻗﯿﻦ و‪ ،‬ﻟﯚڕﺳﺘﺎﻧﯽ ﮔﻪوره‪ ،‬ﺗﺎ دهﮔﺎﺗﻪ ﮐﻪﻧﺪاو‪ ،‬ﺑﻪزۆر و زهوی ﺷﻤﺸ‪‬ﺮ و‪،‬‬ ‫ﮐﻮﺷﺘﻨﯽ هﻪزاران ﮐﻪس‪ ،‬ﮐﺮدﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪ )‪.(*٤‬‬ ‫‪14‬‬

‫ﺷﺎﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬ﺧﯚی وهک ﻧﻮ‪‬ﻨﻪری ﺧﻮدا ﻟﻪﺳﻪرڕووی زهوﯾﻦ دهﺑﯿﻨﯽ و‪ ،‬ﺧﯚی ﻟﻪﺳﻪرووی‬ ‫هﻪﻣﻮو ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻪوه دادهﻧﺎ‪ .‬دوای ﻣﺮدﻧﯽ ﺷﺎﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬ﮐﻮڕ و ﻧﻪوهﮐﺎﻧﯽ‪،‬‬ ‫ﻟﻪﻧﯿﻮ ﺧﻪ‪‬ﮑﺪا‪ ،‬ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻪﻧﻮ‪‬ﻨﻪری ﺋﯿﻤﺎﻣﯽ زهﻣﺎن دهداﯾﻪﻗﻪﻟﻪم‪ .‬ﺷﺎﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ‬ ‫ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪه و ﺳﻮﭘﺎ و دهرو‪‬ﺶ و ﭘ‪‬ﺮهواﻧﯽ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﮐﻪﯾﺪا زۆر ﺧﯚﺷﻪوﯾﺴﺖ ﺑﻮو‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ ﺟﮕﻪ‬ ‫ﻟﻪﺋﺎزاﯾﻪﺗﯿﯽ ﻟﻪرادهﺑﻪدهری‪ ،‬هﻪروههﺎ ﻟﻪﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی ﺷ‪‬ﺨﺎﻧﯽ ﮔﻪورهی ﺳﻪﻓﻪوی ﺑﻮو‪ .‬ﮔﻪڕۆﮐﯽ‬ ‫ﺑﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ ﺋﯚﺗﺮﯾﺸﯽ ﮐﻪ ﻧﺎوی )ﮐﺎﺗﺮﯾﻨﯚ زﯾﻨﯚ( ﯾﻪ و‪ ،‬ﻟﻪ ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﻪوه رووداوهﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪو‬ ‫ﺳﻪردهﻣﻪی ﺷﺎری ﺗﻪور‪‬ﺰ و ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪی ﺑﻪﭼﺎوی ﺧﯚی ﺑﯿﻨﯿﻮه و‪ ،‬ﻟﻪ ﭘﻪرﺗﯚﮐ‪‬ﮑﺪا ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی‬ ‫"ﺳﻪﻓﻪرﻧﺎﻣﻪ" ﺗﯚﻣﺎرﯾﮑﺮدوون‪ ،‬ﻧﻮوﺳﯿﻮﯾﻪﺗﯽ‪:‬‬ ‫"زۆرﺑﻪی ﺷﻪڕﮐﻪراﻧﯽ ﺷﺎﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬ﻟﻪﺷﻪڕهﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬زرێ و ﺟﻠﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺟﻪﻧﮓ ﻟﻪﺑﻪر ﻧﺎﮐﻪن و‪،‬‬ ‫ﺋﺎﻣﺎدهن ﺑﮑﻮژر‪‬ﻦ‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ ده‪‬ﻦ‪ ،‬دهﺑﻦ ﺑﻪ ''ﺷﻪهﯿﺪ''‪ .‬ﻟﻪﺑﻪرﺋﻪوه ﺑﻪ ﭘﻪﻟﻪ و راﮐﺮدن ﺑﻪرهو ﺳﻮﭘﺎی‬ ‫دوژﻣﻨﯿﺎن ه‪‬ﺮش دهﺑﻪن و‪ ،‬ﻟﻪﻣﺮدن ﺳ‪‬ﻨﺎﮐﻪﻧﻪوه‪ .‬ﻟﻪﮐﺎﺗﯽ ه‪‬ﺮﺷﮑﺮدﻧﯿﺸﺪا‪ ،‬هﺎوار دهﮐﻪن "ﯾﺎ ﺷ‪‬ﺦ‬ ‫ﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ!"‪ .‬ﻟ‪‬ﺮه ﺧﻪ‪‬ﮏ ﻧ‪‬ﻮی ﺧﻮداﯾﺎن ﻟﻪﺑﯿﺮ ﭼﻮوهﺗﻪوه! ﺋﻪﮔﻪر ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪﺳﭙﻪﮐﻪی‬ ‫ﺑﮑﻪو‪‬ﺘﻪﺧﻮارهوه‪ ،‬هﺎوار دهﮐﺎ "ﯾﺎ ﺷ‪‬ﺦ ﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ ﻓﺮﯾﺎم ﮐﻪوه!"‪ .‬ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﺎن ﻟﻪ و‪‬ﺗﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪدا ده‪‬ﻦ‪:‬‬ ‫"ﻻاﻟﻪ اﻻاﻟﻠﻪ ‪ -‬ﻣﺤﻪﻣﻪد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ"‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﯿﻪﮐﺎن ده‪‬ﻦ‪" :‬ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ ‪ -‬ﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ رﺳﻮل‬ ‫اﻟﻠﻪ"‪ .‬ﺷﺎ ﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ دوای ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ ﺑﯿﺮهﮐﻪی ﻟﻪهﻪﻣﻮو ﺋﯿﺮان ﭘﻪرهﭘ‪‬ﺪا و‪ ،‬ﺑﻪﻧﻮاﻧﺪﻧﯽ‬ ‫زۆروزهﻧﮓ و ﺗﺮﺳﺎﻧﺪﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ‪ ،‬ر‪‬ﺒﺎزی ﺷﯿﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯿﯽ ﺑﻪهﻪﻣﻮو ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﺑ‪‬وﮐﺮدهوه"‪.‬‬

‫ﺷﺎﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬ر‪‬ﺒﺎزی ﺷﯿﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯿﯽ ﮐﺮده ﺋﺎﯾﻨﯽ رهﺳﻤﯽ وﻻت‪ .‬ﻓﻪرﻣﺎﻧﯿﺪا ﻟﻪ ﺷﺎرهﮐﺎن‪،‬‬ ‫ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪ و ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪی ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ داﻣﻪزر‪‬ﻨﻦ و‪ ،‬دهﺳﺘﮑﺮا ﺑﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﭘﻪرﺗﯚک و ﺑ‪‬وﮐﺮاوه و‬ ‫ﭘﺮۆﭘﺎﮔﻪﻧﺪهﮐﺮدن ﺑﯚ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺷﯿﻌﻪ‪ .‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ وهک ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﺋﺎﯾﻨﯽ دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﮑﺮان و‪،‬‬ ‫ﺋﻪرﮐﯽ ﭘﻪروهرده و راه‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﻣﻨﺪاڵ و ﻻو و ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ﺧﻪ‪‬ﮑﻪﮐﻪﯾﺎن ﭘ‪‬ﺴﭙ‪‬ﺮدرا‪ .‬ﺑﻪوهش‬ ‫ﭼﯿﻨ‪‬ﮑﯽ ﻧﻮێ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﺪا ﭼﻪﮐﻪرهی ﮐﺮد و ﺳﻪرﯾﮫﻪﻟﺪا‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻪوه و ژﯾﺎن و ﺑﮋ‪‬ﻮﯾﯽ‪،‬‬ ‫ﮔﺮ‪‬ﺪرا ﺑﻪ ﭘﺮۆﭘﺎﮔﻪﻧﺪه و ﺑﻼوﮐﺮدﻧﻪوهی زاﻧﯿﺎری و ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ‪ -‬ﺷﯿﻌﻪ‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺧﻪ‪‬ﮑﺪا و‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی "ﺋﺎﺧﻮﻧﺪ" )ﻣﻪﻻ( ﯾﺎن ﻟ‪‬ﻨﺮا‪.‬‬ ‫دژاﯾﻪﺗﯽ ﺑ‪‬ﺴﻨﻮوری ﺷﺎﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺳﻮﻧﻨﻪ و‪ ،‬ﮐﻮﺷﺘﻦ و ﺗﺎ‪‬ﻧﮑﺮدﻧﯽ ﻣﺎڵ و‬ ‫ﺳﺎﻣﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬زهوﯾﻨﻪی ﺧﯚﺷﮑﺮد ﻟﻪﺑﻪردهم هﻪ‪‬ﮕﯿﺮﺳﺎﻧﯽ ﺷﻪڕ‪‬ﮑﯽ ﮔﻪوره و ﮔﺮان‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان‬ ‫ﺳﻮﭘﺎی ﺳﻮ‪‬ﺘﺎن ﺳﻪﻟﯿﻤﯽ ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯽ و ﺳﻮﭘﺎی ﺳﻪﻓﻪوﯾﺪا‪ .‬ﺳﻮ‪‬ﺘﺎن ﺳﻪﻟﯿﻤﯽ ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯽ‪،‬‬ ‫ﺑﻪڕوا‪‬ﻪت ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺗﯚ‪‬ﻪﺳﻪﻧﺪﻧﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪﻧ‪‬ﻮهرۆﮐﺪا‪ -‬ﺋﻪﻣﯿﺶ ﺑﻪو‪‬ﻨﻪی ﺷﺎﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ داﮔﯿﺮﮐﺮدﻧﯽ ﺧﺎک و وﻻﺗﺎﻧﯽ زﯾﺎﺗﺮ‪ ،‬دهﺳﺘﯿﮑﺮد ﺑﻪ ﻗﻪ‪‬ﭼﯚﮐﺮدﻧﯽ ﭘ‪‬هواﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪ‬ ‫و‪ ،‬ﻟﻪه‪‬ﺮﺷ‪‬ﮑﺪا ﭼﻞ هﻪزار ﺷﯿﻌﻪی ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺮد‪ .‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﭘﻪرهﺳﻪﻧﺪﻧﯽ ﺟﻪﻧﮕﯽ ﻧ‪‬ﻮان ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯽ‬ ‫و ﺳﻪﻓﻪوﯾﯽ‪ ،‬ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻ‪ ،‬ﻟﻪهﻪردووﻻ‪ ،‬ﺑﻮوﻧﻪ زوڕﻧﺎژهﻧﯽ دهﺳﻪ‪‬ت و‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺋﺎﯾﻨﻪوه‪'' ،‬‬ ‫ﻓﺘﻮای ﺟﯿﮫﺎد'' ﯾﺎن ﻟﻪدژی ﻻﯾﻪﻧﻪﮐﻪی دﯾﮑﻪ دهرﮐﺮد و‪ ،‬ﺋﺎﮔﺮی ﺷﻪڕهﮐﻪﯾﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﺧﯚﺷﺪهﮐﺮد‬ ‫و‪ ،‬هﺎﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ رهﺷﻮڕووﺗﯿﺎن دهدا ﺑﯚ ﺑﻪﺷﺪارﯾﮑﺮدن ﻟﻪ ﺟﻪﻧﮓ‪ .‬ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﮐﺮا ﺑﻪ‬ ‫‪15‬‬

‫ﮔﯚڕهﭘﺎن و ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪی ﺋﻪو ﺟﻪﻧﮕﻪ ﻣﺎ‪‬ﻮ‪‬ﺮاﻧﮑﻪره و‪ ،‬زﯾﺎﻧ‪‬ﮑﯽ زۆری ﮔﯿﺎﻧﯽ و ﻣﺎ‪‬ﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﺧﻪ‪‬ﮑﻪﮐﻪی درا‪ ،‬ﺗﺎ ﻟﻪﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪا‪ ،‬ﻟﻪ ﺷﻪڕی ﺑﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ "ﭼﺎ‪‬ﺪ‪‬ﺮان" ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٥١٤‬ی زاﯾﻨﯽ‪،‬‬ ‫ﺳﻮﭘﺎی ﺷﺎﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ ﺷﮑﺴﺘﯽ ﺧﻮارد و‪ ،‬ﺳﻨﻮوری ﻧ‪‬ﻮاﻧﯿﺎن ﺑﻪڕهﺳﻤﯽ دﯾﺎرﯾﮑﺮد و‪،‬‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺎن ﻟﻪﻧﯿﻮان ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا داﺑﻪﺷﮑﺮد‪ ...‬ﺑﻪ‪‬م هﻪردووﻻﯾﺎن ﺑﻪﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ر‪‬ﮑﮑﻪوﺗﻨﻪﮐﻪ‬ ‫رازی ﻧﻪﺑﻮون‪ .‬ﺳﻮ‪‬ﺘﺎﻧﯽ ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪردهوام دﻧﻪی ﮐﻮردی ﺳﻮﻧﻨﻪ و‪ ،‬ﺋﻪﻣﺎرهﺗﻪ ﮐﻮردهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫دهدا ﮐﻪ دژی دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪار‪‬ﺘﯿﯽ ﺳﻪﻓﻪوﯾﯽ ﺷﯿﻌﻪ راﭘﻪڕن و‪ ،‬ﻟﻪهﻪو‪‬ﯽ ﺋﻪوهداﺑﻮو‪ ،‬ﺗﺎ و‪‬ﺗﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺶ داﮔﯿﺮﺑﮑﺎت‪ .‬ﺷﺎﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻠﯽ ﺳﻪﻓﻪوﯾﺶ‪ ،‬ﺑﻪﺷﮑﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎﮐﻪی ﻟﻪﺟﻪﻧﮕﯽ ''ﭼﺎ‪‬ﺪ‪‬ﺮان''‪،‬‬ ‫زۆر ﭘﻪﺷ‪‬ﻮ و ﺧﻪﻣﺒﺎر ﺑﻮو‪ .‬ﻟﻪهﻪل و دهرﻓﻪت دهﮔﻪڕا‪ ،‬ﻗﻪرهﺑﻮوی ﺷﮑﺴﺘﻪﮐﻪی ﺑﮑﺎﺗﻪوه‪.‬‬ ‫ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه‪ ،‬ﺳﻪرﻟﻪﻧﻮێ‪ ،‬ه‪‬ﺮﺷﯿﺎن ﮐﺮدهوه ﺳﻪر ﯾﻪک و‪ ،‬ﺟﻪﻧﮓ و ﻟ‪‬ﺪاﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮاﻧﯿﺎن ﭘﺎش‬ ‫ﻧﻪﻣﺎﻧﯽ ﺳﻮ‪‬ﺘﺎن ﺳﻪﻟﯿﻢ و ﺷﺎﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﮐﻮڕ و ﻧﻪوهﮐﺎﻧﯿﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﺑﯚﻣﺎوهی ‪ ١٢٠‬ﺳﺎڵ‬ ‫در‪‬ﮋهی ﮐ‪‬ﺸﺎ و‪ ،‬ﺳﻮ‪‬ﺘﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﺳﻮ‪‬ﺘﺎن ﻣﻮرادی ﭼﻮارهم'' ﺑﻮو‪ ،‬ﺳﻮﭘﺎی‬ ‫ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﺳﻪﻓﻪوﯾﯽ ﻟﻪ ﺑﻪﻏﺪا ﺗ‪‬ﮑﺸﮑﺎﻧﺪ و‪ ،‬ﺑﻪﻏﺪای داﮔﯿﺮﮐﺮد و‪ ،‬ﻟﻪ ﺷﺎری ﻗﻪﺳﺮی ﺷﯿﺮﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٦٣٩‬ی زاﯾﻨﯽ‪ ،‬ﭘﻪﯾﻤﺎﻧﯽ راوهﺳﺘﺎﻧﯽ ﺷﻪڕ و‪ ،‬دﯾﺎرﯾﮑﺮدﻧﯽ ﺳﻨﻮوری ﻧ‪‬ﻮاﻧﯿﺎن‬ ‫ﺟﺎر‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ ﻣﯚر ﮐﺮدهوه‪ .‬ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ ﭘﻪﯾﻤﺎﻧﯽ ﻗﻪﺳﺮی ﺷﯿﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎﺷﻮور و ﺑﺎﮐﻮور و رۆژاﭬﺎی‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺑﻪر ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪوت‪ ،‬رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺶ ﺑﻪر ﺋ‪‬ﺮان‪ .‬ﭼﯿﺎی ﺑﻪرزی ﺋﺎﮔﺮی‬ ‫و‪ ،‬زﻧﺠﯿﺮه ﭼﯿﺎی ﺳﻪرﮐ‪‬ﺸﯽ )زاﮔﺮۆس( ﯾﺶ وهک ه‪‬ﯽ ﺳﻨﻮوری ﻧ‪‬ﻮاﻧﯿﺎن دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎن‬ ‫ﮐﺮا‪ .‬ﺳﻨﻮوری ﻧ‪‬ﻮان ﺗﺮﮐﯿﺎ و ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺗﺎ ﺋﻪوڕۆﮐﻪش هﻪر ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ ﭘﻪﯾﻤﺎﻧﯽ ''ﻗﻪﺳﺮی ﺷﯿﺮﯾﻦ''‬ ‫ه‪ .‬ﭘﻪﯾﻤﺎﻧﯽ ﻗﻪﺳﺮی ﺷﯿﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻟﻪﻣ‪‬ﮋووی ﻧﻪﺗﻪوهی ﮐﻮرددا‪ ،‬ﺑﻪ دووهﻣﯿﻦ داﺑﻪﺷﮑﺮدﻧﯽ رهﺳﻤﯽ‬ ‫دهژﻣ‪‬ﺮدر‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ هﯚﯾﻪوه ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﮐﺮا ﺑﻪ دوو ﭘﺎرﭼﻪوه‪...‬‬ ‫ﻟﻪوﺳﺎﺗﻪ ﺑﻪدواوه‪ ،‬ﺑﻪدر‪‬ﮋاﯾﯽ ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﯾﯽ ﺳﻪﻓﻪوی و‪ ،‬ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﻪﮐﺎﻧﯽ ﭘﺎش ﺳﻪﻓﻪوﯾﯽ‪،‬‬ ‫وهﮐﻮ ﺋﻪﻓﺸﺎری و زهﻧﺪ و ﻗﺎﺟﺎری و‪ ،‬هﻪﺗﺎﮐﻮ داﻣﻪزراﻧﺪﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﭘﻪهﻠﻪوﯾﯽ ﻟﻪﻻﯾﻪن‬ ‫رهزاﺷﺎوه‪ ،‬ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن‪ ،‬ﺑﺒﻮوﻧﻪ ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ﺟﯿﺎﻧﻪﮐﺮاوه ﻟﻪ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪی ﺋ‪‬ﺮان‪ .‬هﻪر ﺑﻪهﯚی‬ ‫ﺑﻮوﻧﯽ ﺋﻪم ﭼﯿﻨﻪﺷﻪوه‪ ،‬ﺑﻪدر‪‬ﮋاﯾﯽ ﺋﻪم ﺳﻪﺗﺎن ﺳﺎ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﻪرهﻪﻧﮓ و ﮐﻮﻟﺘﻮور و داوﻧﻪرﯾﺘﯽ‬ ‫ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ‪ -‬ﺷﯿﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺑﻨﺞ و ﺑﻨﺎﺧﻪی ﺳﻪرﺗﺎﭘ‪‬ﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪﮐﻪدا رهگ و‬ ‫رﯾﺸﻪی داﮐﻮﺗﺎ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ هﻪ‪‬ﺪاﻧﻪوهی ﺋﻪو ﭼﻪﻧﺪ ﻻﭘﻪڕهﯾﻪ ﻟﻪ ﻣ‪‬ﮋووی ﭼﻪﻧﺪ ﺳﻪدﺳﺎ‪‬ﯽ راﺑﻮردووی ﺋ‪‬ﺮان و‬ ‫ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ‪ ،‬ﺑﯚﻣﺎن رۆﻧﺒﻮهوه ﮐﻪ ﺷﯿﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯽ و ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻ‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ ﺷﺎﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻠﯽ‬ ‫ﺳﻪﻓﻪوی ﺑﻪﻣﻼوه‪ ،‬ﭘ‪‬ﮑﻪوه ﭼﺮۆ و ﺑﺎ‪‬ﯾﺎن ﮐﺮد و‪ ،‬ﺑﻪدر‪‬ﮋاﯾﯽ ﺋﻪم ﺳﻪدان ﺳﺎ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺑﻪدوور ﻟﻪ‬ ‫ﺟﻪﻧﮓ و ﮐ‪‬ﺒﻪرﮐ‪ ‬و‪ ،‬رووﺧﺎن‪ ،‬ﯾﺎن ﺑﻪدهﺳﻪ‪‬ﺗﮕﻪﯾﺸﺘﻨﯽ ﺷﺎ و ﻣﯿﺮ و ﺳﻪردارهﮐﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﯽ و‬ ‫ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺷﯿﻌﻪﮔﻪری و ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻ‪ ،‬ﻟﻪ ﮔﻪﺷﻪ و ﺗﻪﺷﻪﻧﻪﺳﻪﻧﺪﻧﯽ ﺑﻪردهواﻣﺪا ﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻ و ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺷﯿﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻪﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی زۆر ﺋﺎﯾﻦ و دﯾﺎردهی دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺗ‪‬ﭙﻪڕﺑﻮوﻧﯽ‬ ‫زهﻣﺎن‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪی ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮﭼﻪ ﺷﯿﻌﻪﻧﺸﯿﻨﻪﮐﺎﻧﯽ وﻻﺗﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪدا زﯾﺎﺗﺮ رهگ و‬ ‫‪16‬‬

‫رﯾﺸﻪی دادهﮐﻮﺗﺎ‪ .‬ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻ‪ ،‬ﺑﻪدر‪‬ﮋاﯾﯽ ﺋﻪو ﺳﻪﺗﺎن ﺳﺎ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻟﻪﻻوه و‪ ،‬ﻟﻪ ﭘﻪﻧﺎی‬ ‫ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﺷﺎ و ﻣﯿﺮهﮐﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﯽ و ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬وهک ﺑﻪﺷ‪‬ﮏ ﻟﻪدهﺳﻪ‪‬ت ﮐﺎری دهﮐﺮد‪ .‬ﺋﻪرک‬ ‫و ﭘﯿﺸﻪﯾﺎن‪ ،‬راﺳﺘﻪوﺧﯚ‪ ،‬ﭘﺎر‪‬ﺰﮔﺎرﯾﮑﺮدن ﻟﻪدهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﻣﯿﺮ و ﭘﺎﺷﺎﮐﺎن ﺑﻮو‪ .‬ﺷﺎﻧﺒﻪﺷﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﻪوهش‪ ،‬ﺑﯚ ﭘﻪرهﭘ‪‬ﺪان و ﺳﻪﻗﺎﻣﮕﯿﺮﮐﺮدﻧﯽ زﯾﺎﺗﺮی دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﭼﯿﻨﺎﯾﻪﺗﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯿﺎن‬ ‫ﺗ‪‬ﺪهﮐﯚﺷﯿﻦ‪.‬‬ ‫ﭼﺎخ و ﺳﻪدهﮐﺎن ﺗ‪‬ﭙﻪڕﯾﻦ و‪ ،‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪی ﺋ‪‬ﺮان ﭘ‪‬ﯿﻨﺎﯾﻪ ﺳﻪﺗﻪی ﺑﯿﺴﺘﻪﻣﻪوه‪.‬‬ ‫دهو‪‬ﻪﻣﻪﻧﺪﯾﯽ ﺳﺮوﺷﺖ و دۆزﯾﻨﻪوهی ﻧﻪوت‪ ،‬هﻪروههﺎ ﮔﺮﻧﮕﯿﯽ و‪‬ﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﻟﻪڕووی‬ ‫هﻪ‪‬ﮑﻪوﺗﻮوﯾﯽ ﺟﻮﮔﺮاﻓﯿﯿﻪوه‪ ،‬هﻪرزوو ﺳﻪرﻧﺠﯽ و‪‬ﺗﺎﻧﯽ ﮐﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯿﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯽ‪،‬‬ ‫ﻟﻪﺳﻪرووﯾﺎﻧﻪوه ''ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ'' و ''رووﺳﯿﺎ''‪ ،‬ی ﺑﻪرهوﻻی ﺧﯚی راﮐ‪‬ﺸﺎ‪ .‬ﺋﻪو دوو دهﺳﻪ‪‬ﺗﻪ‬ ‫ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻮوﻧﻪ دوو ﻻﯾﻪﻧﯽ رﮐﻪﺑﻪر و دژهﺑﻪر ﻟﻪﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﺑﻪﺷ‪‬ﻮازی ﺟﯚراوﺟﯚر هﻪو‪‬ﯽ‬ ‫داﮔﯿﺮﮐﺮدﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺎن دهدا‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه‪ ،‬ﺋﻪو دوو و‪‬ﺗﻪ‪ ،‬ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫رووداوهﮐﺎن و دﯾﺎرﯾﮑﺮدﻧﯽ ﭼﺎرهﻧﻮوﺳﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﺳﻪدﺳﺎ‪‬ﯽ راﺑﻮردووی ﺋ‪‬ﺮان و ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ‪،‬‬ ‫راﺳﺘﻪوﺧﯚ‪ ،‬ﯾﺎن ﻧﺎڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ رۆ‪‬ﯽ دﯾﺎر و ﮔﺮﻧﮕﯿﺎن هﻪﺑﻮو‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫رۆ‪‬ﯽ ﮐﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯽ‪،‬‬ ‫ﻟﻪ ﭘﻪرهﭘ‪‬ﺪاﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺷﯿﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯿﯽ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫ﮔﻪﻟﯿﮏ ﻟﻪ ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﻪوهراﻧﯽ ﺳﻪردهم‪ ،‬ﮐﺎﺗ‪ ‬دهﯾﺎﻧﻪوێ ﻣ‪‬ﮋووی ﺑﺰاﭬﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ‬ ‫ﺑﻨﭽﯿﻨﻪﮔﺮ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان ﺷﺮۆﭬﻪ ﺑﮑﻪن‪ ،‬ﭼﺎوﮐﺎﻧﯽ وﺳﻪرهﺗﺎﮐﻪی دهﺑﻪﻧﻪوه ﺑﯚ ﺳﺎ‪‬ۆژی‬ ‫ﺑﺰووﺗﻨﻪوهی ﻣﻪﻻﮐﺎن‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺟﯚزهرداﻧﯽ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٤١‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩٦٣‬ی زاﯾﻨﯽ(‪،‬‬ ‫ﺑﻪﺳﻪرۆﮐﺎﯾﻪﺗﯽ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ‪ .‬ﻟﻪﮐﺎﺗ‪‬ﮑﺪا ﺋﻪم ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪ هﻪ‪‬ﻪﯾﻪ و ﻟﻪ راﺳﺘﯿﯿﻪوه دووره‬ ‫و‪ ،‬ﺋﻪو ﺳﺎڵ و ﺳﻪردهﻣﻪ ﺑﻪ ﺳﻪرهﺗﺎی ﺑﯿﺮی ﺑﻨﭽﯿﻨﻪﮔﺮاﻧﻪی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ﻧﺎژﻣ‪‬ﺮدر‪‬ﺖ‪ .‬ﺷﺮۆﭬﻪ‬ ‫و هﻪ‪‬ﺴﻪﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ ﭼﯚﻧ‪‬ﺘﯽ هﺎﺗﻨﻪﺳﻪرﮐﺎری ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑ‪ ‬ڕهﭼﺎوﮐﺮدﻧﯽ ﭘ‪‬ﺸﺰهوﯾﻨﻪی‬ ‫ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽ و ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ و‪ ،‬هﯚﮐﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﯽ دﯾﺎردهی "ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯿﺰم" ﻟﻪ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬دهﺑ‪‬ﺘﻪ هﻪ‪‬ﺴﻪﻧﮕﺎﻧﺪﻧ‪‬ﮑﯽ ﻧﺎﺑﺎﺑﻪﺗﺎﻧﻪ و‪ ،‬ﻧﺎزاﻧﺴﺘﺎﻧﻪ و‪ ،‬ﻧﯿﻮه و ﻧﯿﻮهﭼ‪.‬‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ‪ ،‬زهوﯾﻨﻪی ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽ و ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯽ ﭘﻪرهﮔﺮﺗﻨﯽ ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻ و ﺋﺎﯾﻨﯽ‬ ‫ﺷﯿﻌﻪﻣﺎن ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺧﺴﺘﻪڕوو‪ .‬ﻟﻪدر‪‬ﮋهی ﺑﺎﺳﻪﮐﻪﻣﺎﻧﺪا‪ ،‬ﻟﻪوه دهدو‪‬ﯿﻦ ﮐﻪ هﯚی ﭼﯽ ﺑﻮو‪،‬‬ ‫ﯾﺎن ﺋﻪو ﻻﯾﻪن و هﯚﮐﺎرهﮐﺎﻧﻪی ﻟﻪ ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﻟﻪﺋ‪‬ﺮان رۆڵ و‬ ‫ﮐﺎرﮐﺮدﯾﺎن هﻪﺑﻮو‪ ،‬ﮐﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﻮون؟!‬ ‫ﺑﻨﺎﺧﻪ و ﭼﺎوﮐﺎﻧﯿﯽ ﻣ‪‬ﮋووی ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺑﻨﭽﯿﻨﻪﮔﺮ‪ ،‬ﺑﻪ زاراوه ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻪﮐﻪی )ﻓﯚﻧﺪاﻣ‪‬ﻨﺘﺎﻟﯿﺴﺘﯽ‬ ‫ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ( ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬دهﮔﻪڕﯾﺘﻪوه ﺑﯚ ﺳﺎ‪‬ﻧﯽ ﺟﻪﻧﮕﯽ دووهﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ و‪ ،‬ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﯽ‬ ‫دﯾﺎردهﯾﻪک ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی "ﺟﻪﻧﮕﯽ ﺳﺎرد" ﻟﻪ ﺟﯿﮫﺎن ‪ -‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان دوو ﺑﻠﯚﮐﯽ رۆژهﻪ‪‬ت و رۆژاﭬﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯿﯽ ﯾﻪﮐ‪‬ﺘﯿﯽ ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ و ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ‪.‬‬

‫ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻨﯽ ﺳﻮﭘﺎی ﺳﯚری ﯾﻪﮐ‪‬ﺘﯿﯽ ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪﺳﻪر ﺳﻮﭘﺎی ﺋﻪ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﻧﺎزی ﻟﻪ ﺟﻪﻧﮕﯽ‬ ‫ﺑﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ "ﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد"‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﺎﻧﮕﯽ ر‪‬ﺒﻪﻧﺪاﻧﯽ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٢١‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩٤٢‬ی زاﯾﻨﯽ( و‪،‬‬ ‫ﭘﺎﺷﺎن رووﺧﺎﻧﯽ دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻧﺎز‪‬ﺘﯽ ﻟﻪ ﺋﻪ‪‬ﻤﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﻪﻻﻧﯽ ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ و ﺳﻮﭘﺎی ﺳﯚر‪ ،‬رۆ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﮔﺮﻧﮓ و ﺑﻪرﭼﺎوﯾﺎن ﺗ‪‬ﯿﺪا ﮔ‪‬ا‪ ،‬هﻪﺳﺖ و ر‪‬ﺰ و ﺧﯚﺷﻪوﯾﺴﺘﯿﯽ ﮔﻪﻻﻧﯽ ﺑﻨﺪهﺳﺖ و‬ ‫ﺋﺎزادﯾﺨﻮازان و ﺷﯚرﺷﮕ‪‬اﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺑﯚﻻی ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ و ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯽ راﮐ‪‬ﺸﺎ و‪،‬‬ ‫رهوﺗﯽ ﮔﻪﺷﻪ و ﭘﻪرهﺳﻪﻧﺪﻧﯽ ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯽ ﻟﻪ ﺟﯿﮫﺎن‪ ،‬ﺧ‪‬ﺮاﺗﺮ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﮔﺮﻧﮕﯿﯽ هﻪ‪‬ﮑﻪوﺗﻮوﯾﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﻟﻪ ﺑﺎری ژﯾﯚﭘﯚﻟﯿﺘﯿﮑﻪوه‪ ،‬ﺗﺮﺳﯽ ﺧﺴﺘﻪ د‪‬ﯽ دهو‪‬ﻪﺗﺎﻧﯽ‬ ‫رۆژاﭬﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎی ﻣﻪزن‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪو ﺳﻪردهﻣﻪدا ﮔﻪورهﺗﺮﯾﻦ دهو‪‬ﻪﺗﯽ‬ ‫ﮐﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﺟﯿﮫﺎن ﺑﻮو‪ ،‬هﯚی ﺗﺮﺳﻪﮐﻪﺷﯿﺎن ﻟﻪوهوه ﺳﻪرﭼﺎوهی دهﮔﺮت‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﭘﻪرهﺳﻪﻧﺪﻧﯽ ﺑﯿﺮی ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯿﯽ‪ ،‬ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ هﯚی ﮔﯚڕﯾﻨﯽ ﺳﯿﺴﺘﻪﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و‪ ،‬هﺎﺗﻨﻪﺳﻪر‬ ‫ﮐﺎری رژ‪‬ﻤ‪‬ﮑﯽ ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯿﯽ ﻻﯾﻪﻧﮕﺮی ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ .‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن‪ ،‬ﺋﻪوهش دهﺑﻮوه‬ ‫ﮐﺎرهﺳﺎت ﺑﯚﯾﺎن و‪ ،‬ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﻟﻪ ﮐﻪﻧﺪاو و‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ ﺑﻪﮔﺸﺘﯿﯽ‪ ،‬ﺑﻪرهوڕووی‬ ‫ﻣﻪﺗﺮﺳﯿﯿﻪﮐﯽ ﮔﻪوره دهﺑﻮوهوه‪ .‬ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان ﮐﻪ ﭘ‪‬هوهﯾﯽ ﻟﻪ ر‪‬ﺒﺎزی ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯽ‬ ‫‪18‬‬

‫دهﮐﺮد و‪ ،‬ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪‬ﮑﻪری ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﻪﮐﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ ﺑﻮو ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﭘﺎش داﻣﻪزراﻧﯽ‪،‬‬ ‫دهﺳﺘﯿﮑﺮد ﺑﻪ ﺑ‪‬وﮐﺮدﻧﻪوهی ﺑﯿﺮی ﯾﻪﮐﺴﺎﻧﯽ و ﺋﺎزادﯾﺨﻮازی و‪ ،‬درۆﺷﻤﯽ ﻧﯚژهﻧﮑﺮدﻧﯽ و‪‬ت‬ ‫و ﭼﺎﮐﮑﺮدﻧﯽ ﺑﺎری ﮔﻮزهران و ﺑﮋ‪‬ﻮی و ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ و‪ ،‬دهﯾﮕﻮت‪ ،‬ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ ﺋﻪم‬ ‫داﺧﻮازی و ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻪه‪‬ﻧﯽ ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺰم و ﺑ‪‬ﯾﻨﯽ دهﺳﺘﯽ رژ‪‬ﻤﯽ واﺑﻪﺳﺘﻪ و‬ ‫ﮐﯚﻧﻪﭘﻪرﺳﺘﯽ ﻧ‪‬ﻮﺧﯚ‪ ،‬ﻣﺴﯚﮔﻪر دهﮐﺮ‪‬ﻦ‪ .‬ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪ و درۆﺷﻤﻪﮐﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده‪ ،‬ﺋﻪﻧﺪام و‬ ‫ﻻﯾﻪﻧﮕﺮ‪‬ﮑﯽ زۆری ﻟ‪ ‬ﮐﯚﮐﺮدهوه و ﻟﻪﻣﺎوهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻪﻣﺪا ﺑﻮو ﺑﻪ ﮔﻪورهﺗﺮﯾﻦ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺟﻪﻣﺎوهرﯾﯽ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ .‬ﺋﻪو ﺋﺎ‪‬ﻮﮔﯚراﻧﻪ‪ ،‬ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎی ﻧﺎﭼﺎر ﮐﺮد ﺗﺎ‬ ‫ﺧ‪‬ﺮاﺗﺮ ﺑﮑﻪوﻧﻪ هﻪوڵ‪ ،‬ﺑﯚ ﭘ‪‬ﺸﮕﺮﺗﻦ ﻟﻪ ﺗﻪﺷﻪﻧﻪﺳﻪﻧﺪﻧﯽ زﯾﺎﺗﺮی ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯿﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان‪.‬‬ ‫ﺑﻪﻣﺎوهی ﻣﺎﻧﮕ‪‬ﮏ ﭘﺎش ﺷﮑﺴﺘﭙ‪‬ﮫ‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎی ﻧﺎزﯾﺰم ﻟﻪ ﺷﺎری ﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد‪ ،‬ﺑﺎ‪‬ﻮ‪‬ﮋی‬ ‫ﺋﻪوﺳﻪردهﻣﻪی ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺑﯚﻻرد ‪ ،Bolard‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﻧﺎﻣﻪﯾﻪﮐﺪا‪ ،‬ﮔﻪ‪‬ﻪی‬ ‫ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪﯾﻪﮐﯽ ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎزﮐﺮاوی دا ﺑﻪ ﻋﻪﻟﯽ ﺳﻮهﻪﯾﻠﯽ ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮاﻧﯽ ﺋﻪوﮐﺎﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪.‬‬ ‫ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪﮐﻪ ﻟﻪﻻﯾﻪن دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎوه ﺋﺎﻣﺎده ﮐﺮاﺑﻮو و‪ ،‬ﺗ‪‬ﯿﺪا ﻧﻮوﺳﯿﺒﻮوﯾﺎن‪" :‬ﺑﻪﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﮕﺮﺗﻦ و ﭘﻮوﭼﻪ‪‬ﮑﺮدﻧﻪوهی درۆﺷﻤﻪﮐﺎﻧﯽ ﭼﺎﮐﺴﺎزی )ر‪‬ﻔﯚرم(ی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان‪،‬‬ ‫ﺑﻪﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ دهزاﻧﯿﻦ ﮐﻪ دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ه‪‬ﻨﺪی ر‪‬ﻔﯚرم ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺧﯚی وﻻﺗﺪا ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺒﺪات"‬ ‫)‪.(*٥‬‬

‫ﺑﺎﺑﻪﺗ‪‬ﮑﯽ ﮔﺮﻧﮓ ﮐﻪ ﻟﻪ ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪﮐﻪی ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰدا ﺟﻪﺧﺘﯽ ﮐﺮاﺑﻮوهﺳﻪر‪ ،‬ﺋﻪوه‬ ‫ﺑﻮو‪ ،‬داوا ﻟﻪ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﮐﺮاﺑﻮو ﺗﺎ "ﺋﺎﯾﻦ" وهک ﭼﻪﮐ‪‬ﮑﯽ ﮔﺮﻧﮓ و ﮐﺎرﯾﮕﻪر‪ ،‬ﺑﻪراﻣﺒﻪر‬ ‫ﮔﻪﺷﻪﮐﺮدﻧﯽ ﺑﯿﺮی ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯽ ﺑﻪﮐﺎر ﺑﮫ‪‬ﻨﺮﯾﺖ‪.‬‬ ‫"ﺑﯚﻻرد"‪ ،‬هﻪروههﺎ ﻟﻪ ڕ‪‬ﮑﻪوﺗﯽ ‪٢٧‬ی رهﺷﻪﻣﻤﻪی ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٢١‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩٤٢‬زاﯾﻨﯽ(‪،‬‬ ‫راﭘﯚرﺗ‪‬ﮏ ﻟﻪﺑﺎرهی ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺋﯿﺮاﻧﻪوه دهﻧ‪‬ﺮێ ﺑﯚ ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و‪ ،‬ﺗ‪‬ﯿﺪا‬ ‫دهﻧﻮوﺳ‪‬ﺖ‪" :‬ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻟﻪهﻪ‪‬ﺒﮋاردﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺧﻮﻟﯽ ﭼﻮاردهی ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﯿﺪا‪،‬‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﺎﻧﯿﺪا ﺧﺎوهﻧﯽ ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻦ و ﭘ‪‬ﮕﻪی ﺟﻪﻣﺎوهرﯾﯽ ﯾﻪﮐﺠﺎر ﮔﻪورهﯾﻪ و‪ ،‬ﺑﻪرادهﯾﻪﮐﯽ زۆر‬ ‫ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﻪﺗﯽ هﻪﺳﺖ و ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﭼﯿﻦ و ﺗﻮ‪‬ﮋهﮐﺎﻧﯽ ﺧﻮارهوهی ﮐﯚﻣﻪڵ ﺑﻮرووژ‪‬ﻨ‪‬ﺖ و‪،‬‬ ‫دهﻧﮕﯽ ﻧﺎرهزاﯾﻪﺗﯿﯿﺎن ﻟﻪدژی ﺣﮑﻮوﻣﻪت و دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪاراﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﯾﻪﮐﺒﺨﺎت‪."..‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﺎﺳﻪ‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ ﺟﻪﻧﮕﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﺸﺪا‪ ،‬ﻟﻪ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼم ‪ ،‬ﺑﻪﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ‬ ‫هﺎﻧﺪان و ﮐﯚﮐﺮدﻧﻪوهی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎن و ﺑﻪﺷﺪارﯾﮑﺮدﻧﯿﺎن ﻟﻪ ﺑﻪرهﮐﺎﻧﯽ ﺟﻪﻧﮓ‪،‬‬ ‫ﮐﻪ‪‬ﮑﻮهرﮔﯿﺮاﺑﻮو‪ .‬ﺑﯚﻧـﻤﻮوﻧﻪ وﻻﺗﺎﻧﯽ ﯾﻪﮐﮕﺮﺗﻮو )ﺋﻪ‪‬ﻤﺎن و ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯽ(‪ ،‬هﻪﺳﺖ و ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی‬ ‫ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﺎﻧﯿﺎن ﻟﻪدژی ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﻪﮐﺎﻧﯽ هﺎوﭘﻪﯾﻤﺎن )ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ و ﻓﻪرهﻧﺴﺎ و‬ ‫رووس(‪ ،‬ﺑﻪﮐﺎر دهه‪‬ﻨﺎ و‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺟﻪﻧﮕﯽ ﺑﻪرهی ﺋﯿﺴﻼم ﻟﻪدژی ﮐﺎﻓﺮان‪ ،‬ﻻی ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ‬ ‫رهﺷﻮرووﺗﯽ وﻻﺗﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ‪ ،‬روا‪‬ﻪﺗ‪‬ﮑﯽ ﭘﯿﺮۆز و رهواﯾﺎن ﺑﻪ ﺟﻪﻧﮕﻪﮐﻪﯾﺎن دهﺑﻪﺧﺸﯽ‪.‬‬ ‫ﻟﻪﻻﯾﻪن دهوﻟﻪﺗﯽ ﺋﻪ‪‬ﻤﺎﻧﻪوه ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﻪﮐﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ داﻣﻪزراﺑﻮو ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی "ﯾﻪﮐ‪‬ﺘﯿﯽ ﺋﯿﺴﻼم"‪.‬‬ ‫‪19‬‬

‫ﺑﻮوﺟﻪ و داراﯾﯽ ﺋﻪم ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﻪ ﻟﻪ ﻻﯾﻪن دهوﻟﻪﺗﯽ ﺋﻪ‪‬ﻤﺎﻧﻪوه داﺑﯿﻨﯿﺪهﮐﺮا و‪ ،‬ﮐﺎری ﺋﻪوه‬ ‫ﺑﻮو ﮔﻪﻻﻧﯽ رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﻧﺎﭬﯿﻦ‪ ،‬ﮐﻪ زۆرﯾﻨﻪی ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﻦ‪ ،‬ﻟﻪدژی ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و وﻻﺗﺎﻧﯽ‬ ‫هﺎوﭘﻪﯾﻤﺎﻧﯽ هﺎﻧﺒﺪات‪ .‬هﻪر ﻟﻪو ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪهدا ﮔﯚﭬﺎری "ﮐﺎوه" ﺑﻪ ﺳﻪرﭘﻪرﺷﺘﯿﮑﺮدﻧﯽ ﺣﻪﺳﻪن‬ ‫ﺗﻪﻗﯿﺰاده و‪ ،‬ﮔﯚﭬﺎری ﻣﺎﻧﮕﺎﻧﻪی "ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم"‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻧﯚﭬﻪﻣﺒﻪری ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩١٦‬ی‬ ‫زاﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪﺳﻪرﭘﻪرﺷﺘﯿﮑﺮدﻧﯽ ﺷ‪‬ﺦ ﻋﻪﺑﺪوﻟﻌﻪزﯾﺰ ﭼﺎوﯾﺶ ﻣﯿﺴﺮی و ﻋﻪﺑﺪوﻟﻤﻪﻟﯿﮏ ﺣﻪﻣﺰه ﻟﻪ‬ ‫ﺷﺎری ﺑﻪرﻟﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻪرهﺑﯽ و ﺗﺮﮐﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ دهﺳﺘﯿﺎن ﺑﻪوهﺷﺎن ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺣﻪﺳﻪن ﺗﻪﻗﯿﺰاده ﺳﻪرﻧﻮوﺳﻪر و ﺑﻪرﭘﺮﺳﯿﺎری ﮔﯚﭬﺎری "ﮐﺎوه" ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﻧ‪‬ﻮهرۆﮐﯽ‬ ‫ﭘﺮۆژهﮐﻪ ده‪:‬‬ ‫)ﮔﯚﭬﺎری ﮐﺎوه‪ ،‬ﺑﻪو ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻪ دهﻧﻮوﺳﺮا و ﺑﻼودهﮐﺮاﯾﻪوه ﺗﺎ ﺑﺒ‪‬ﺖ ﺑﻪ ﮔﯚﭬﺎر‪‬ﮑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ‬ ‫ﻟﻪدژی دوژﻣﻨﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪ‪‬ﻤﺎن و‪ ،‬ﭘﺮۆﭘﺎﮔﻪﻧﺪهی ﺑﯚ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﯿﯽ ﺋ‪‬ﺮان دهﮐﺮد و‪ ،‬ﺑﯿﺮی‬ ‫هﺎوﭘﻪﯾﻤﺎﻧ‪‬ﺘﯽ و‪ ،‬هﺎوڕهﮔﻪزﯾﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ و ﺋﻪ‪‬ﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑ‪‬ودهﮐﺮدهوه‪ .‬دﯾﺎره دهوﻟﻪﺗﯽ ﺋﻪ‪‬ﻤﺎن‬ ‫ﺑﻪزﻣﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪی رۆژهﻪﻻﺗﯽ ﻧﺎﭬﯿﻨﯿﺶ رۆژﻧﺎﻣﻪ و ﮔﯚﭬﺎری ﺑ‪‬ودهﮐﺮدهوه و‪ ،‬ﺑﻮوﺟﻪی‬ ‫هﻪﻣﻮوﺷﯽ دهوﻟﻪﺗﯽ ﺋﻪ‪‬ﻤﺎن داﺑﯿﻨﯿﺪهﮐﺮد(‪.‬‬ ‫ﺋﻪم ﮐﯚﭘﻠﻪﯾﻪی ﺧﻮارهوه ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ژﻣﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎری "ﮐﺎوه" دا دهﻧﻮوﺳﺮا‪:‬‬ ‫''ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﯿﻪﮐﺎن ﺋﻪم راﺳﺘﯿﯿﻪ ﺑﺰاﻧﻦ‪ ،‬ﺧﻮد‪‬ﯽ ﮔﻪوره ﺑﻪدهﺳﺘﯽ ﭘﯿﺮۆزی ﺧﯚی‪ ،‬ﻟﻪ "ﻏﯿﺐ"‬ ‫)ﭘ‪‬ﻮار( هوه‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﻮان و هﺎرﯾﮑﺎری ﺳﻮﭘﺎی ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯿﯿﻪ ﻟﻪ ﺟﻪﻧﮕﯿﺪا ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﮐﺎﻓﺮان‪ .‬ﺳﻮﭘﺎی‬ ‫ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮای ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﯿﻪﮐﺎﻧﻦ‪ .‬ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎی ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯽ ﻟﻪ ﻓﺮﯾﺸﺘﻪ و‬ ‫ﻣﺮۆﭬﭽﺎﮐﺎﻧﯽ ﺧﻮدێ و‪ ،‬ﻟﻪ ﭘﻪری و ﻣﻪﻻﯾﮑﻪ ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻮون و‪ ،‬ﺑﯚ ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ و رزﮔﺎرﮐﺮدﻧﯽ‬ ‫ﺑﺮاﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺷﻪڕی ﮐﻮﻓﺮ و دوژﻣﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼم و ﺧﻮدا دهﮐﻪن‪ .‬ﺧﻮ‪‬ﻨﯽ ﺳﻪرﺑﺎزی ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻟﻪداو‪‬ﻨﯽ ﭼﯿﺎﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪ‪‬ﻮهﻧﺪ و ﺑ‪‬ﺴﺘﻮون دهڕژ‪‬ﻨﻪ ﺳﻪرزهوﯾﻦ‪ ،‬ﺧﻮ‪‬ﻨﯽ ﭘﺎﮐﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﻪﮐﯽ ﺑﻪڕ‪‬ﺰ و‬ ‫ﭘﺎﮔﮋ و ﻧﻪﺟﯿﺐ و ﺧﺎﻧﻪداﻧﻪ ﮐﻪ ﻟﻪﭘ‪‬ﻨﺎو ﺋﺎزادﮐﺮدﻧﯽ ﺑﺮاﯾﺎﻧﯽ ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن و‪ ،‬رزﮔﺎرﮐﺮدﻧﯿﺎن‬ ‫ﻟﻪﺑﻨﺪهﺳﺘﯿﯽ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪهدر‪‬ﺖ‪.(*٦) ''....‬‬

‫هﻪروههﺎ دهوﻟﻪﺗﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﺶ‪ ،‬ﭘﺎش ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻨﯽ ﺷﯚرﺷﯽ ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯽ ‪١٧‬ی ﺋﯚﮐﺘﯚﺑﻪری‬ ‫ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٩١٧‬ی زاﯾﻨﯽ و‪ ،‬هﻪ‪‬ﮕﯿﺮﺳﺎﻧﯽ ﺷﻪڕی ﻧ‪‬ﻮﺧﯚﯾﯽ ﻟﻪ رووﺳﯿﺎ‪ ،‬ژﻣﺎرهﯾﻪﮐﯽ زۆر‬ ‫ﻟﻪﻣﻪﻻﮐﺎن و ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﺎﻧﯽ دژ ﺑﻪ ﺑﯿﺮی ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯿﯿﺎن ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮﭼﻪی "ﺗﺮﮐﻤﻪﻧﺴﺘﺎن" ﮐﯚﮐﺮدهوه‬ ‫ﺑﯚ ﺗ‪‬ﮑﺪاﻧﯽ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﻧ‪‬ﻮﺧﯚی رووﺳﯿﺎ و‪ ،‬دژاﯾﻪﺗﯿﮑﺮدﻧﯽ ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﻪﮐﺎن ﮐﻪ ﺗﺎزه‬ ‫دهﺳﻪ‪‬ﺗﯿﺎن ﮔﺮﺗﺒﻮوهدهﺳﺖ‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه‪ ،‬ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ ﺋﻪو ﺗﺎﻗﯿﮑﺮدﻧﻪوه و ﺋﻪزﻣﻮوﻧﻪی‬ ‫هﻪﺑﻮو و‪ ،‬دهﯾﺰاﻧﯽ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ و‪‬ﺗﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ‪ ،‬ﮐﺎرﯾﮕﻪرﺗﺮﯾﻦ ﭼﻪک ﻟﻪﺑﻪراﻣﺒﻪر ﮔﻪﺷﻪی ﺑﯿﺮی‬ ‫ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺗﻪﻧ‪ ‬ﭼﻪﮐﯽ ﺋﺎﯾﻨﻪ‪ .‬ﺋﻪوه ﺑﻮو‪ ،‬ﭘ‪‬ۆژهﯾﻪﮐﯿﺎن ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان داڕﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ دواﺗﺮ‬ ‫ﭘﺮۆژهﮐﻪ ﺑﻪ "ﭘﺸﺘﻮ‪‬ﻨﯽ ﮐﻪﺳﮏ" ﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ دهرﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻟﻪﻣﺎﻧﮕﯽ ﺧﻪرﻣﺎﻧﺎﻧﯽ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٢٢‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩٤٤‬ی زاﯾﻨﯽ(‪ ،‬ﻓﻪرﻣﺎﻧﺒﻪر‪‬ﮑﯽ دهزﮔﻪی‬ ‫ﺳﯿﺨﻮڕﯾﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی "راﺑﯿﻦ زﯾﻨﺮ" ﻟﻪ ﭘﻠﻪی ﺋﻪﻧﺪاﻣﯽ ﺟ‪‬ﮕﺮی راﮔﻪﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﺑﺎ‪‬ﻮ‪‬ﮋﺧﺎﻧﻪی‬ ‫‪20‬‬

‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ‪ ،‬ﮔﻪﯾﺸﺘﻪ ﺗﺎران‪ .‬دوو ﺣﻪﻓﺘﻪ ﭘﺎش هﺎﺗﻨﯽ راﺑﯿﻦ ﺑﯚ ﺗﺎران‪ ،‬دوو ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯽ ﻧﺎﺳﺮا و‬ ‫ﺑﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی "ﺳﯿﺪ ﺿﯿﺎاﻟﺪﯾﻦ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ" و "ﺋﺎﯾﺖ اﻟﻪ ﻗﻤﯽ" ﮐﻪ ﻟﻪ‬ ‫ﻋ‪‬ﺮاق و ﻓﻪﻟﻪﺳﺘﯿﻦ دهژﯾﺎن‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰهوه ه‪‬ﻨﺮاﻧﻪوه ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮان‪.‬‬ ‫ﺳﻪﯾﺪ زﯾﺎﺋﻪدﯾﻨﯽ ﺗﻪﺑﺎﺗﻪﺑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ دهﺳﻪﻻﺗﯽ رهزاﺷﺎدا ﻣﺎوهﯾﻪک ﻟﻪﺧﺰﻣﻪت‬ ‫رهزاﺷﺎدا ﺑﻮو‪ ،‬دواﯾﯽ ﺧﯚی ﻟ‪‬ﺘﯚراﻧﺪ و و‪‬ﺗﯽ ﺑﻪﺟ‪‬ﮫ‪‬ﺸﺖ و رووﯾﮑﺮده ﻧ‪‬ﻮﭼﻪی ژ‪‬ﺮدهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ‬ ‫ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ وهک ﻓﻪﻟﻪﺳﺘﯿﻦ‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ هﺎوﮐﺎت ﻟﻪﮔﻪڵ ﮔﻪڕاﻧﻪوهی ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬دهﺳﺘﯿﮑﺮد ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎﻧﮕﻪﺷﻪ و ﺑ‪‬وﮐﺮدﻧﻪوهی درۆﺷﻤﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ و‪ ،‬ﺣﻪﺷﯿﻤﻪﺗ‪‬ﮑﯽ زۆر ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎن و‬ ‫ﻧﻪﺗﻪوهﭘﻪرﺳﺘﯽ ﻟﻪﺧﯚی ﮐﯚﮐﺮدهوه‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﻟﻪهﻪ‪‬ﺒﮋاردﻧﯽ ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪڕﯾﮑﻪوﺗﯽ ‪١٦‬ی‬ ‫ﻣﺎﻧﮕﯽ رهﺷﻪﻣﻤﻪی ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٢٢‬ی هﻪﺗﺎوی )‪ ١٩٤٤‬زاﯾﻨﯽ( دا ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﭼﻮو‪ ،‬ﺑﻪﻧﻮ‪‬ﻨﻪر‪‬ﺘﯽ‬ ‫داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﺷﺎری "ﯾﻪزد" ﺑﻮو ﺑﻪ ﺋﻪﻧﺪام ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎن‪ .‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ "ﻣﺠﻠﺲ" )ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان(‬ ‫ﯾﺸﺪا‪ ،‬ﺑﻪزۆرﯾﻨﻪی دهﻧﮓ هﻪ‪‬ﺒﮋ‪‬ﺮدرا ﺑﯚ "ﺳﻪرۆﮐﯽ ﺑﻪرهی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ "‪ .‬ﺑﻪوهش‪ ،‬هﻪر دوو‬ ‫ﺑﻪرهی "ﺟﺒﮫﻪ ﻣﻠﯽ اﯾﺮان" )ﺑﻪرهی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯿﯽ ﺋ‪‬ﺮان ‪ -‬ﺑﻪﺳﻪرۆﮐﺎﯾﻪﺗﯽ دوﮐﺘﯚر ﻣﺤﻤﻪﻣﻪد‬ ‫ﻣﻮﺳﻪدق ﮐﻪ ﺳﯿﮑﯚﻻر ﺑﻮون( و ‪'' ،‬ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان'' ی ﺳﻪر ﺑﻪ ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎ ﭘ‪‬ﺶ‬ ‫هﺎﺗﻨﻪوهی ﺳﻪﯾﺪ زﯾﺎ و ﺋﺎﯾﻪﺗﻮ‪ ‬ﻗﯚﻣﯽ‪ ،‬زۆرﯾﻨﻪی ﺧﻪ‪‬ﮑﯿﺎن ﻟﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﻮو‪ ،‬ﮐﻪوﺗﻨﻪ‬ ‫ﮐﻪﻣﺎﯾﻪﺗﯽ و‪ ،‬ﺋﯚﭘﯚزﺳﯿﯚن ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮ ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎن‪.‬‬ ‫"ژۆرژ ﻟﻨﭽﺎﻓﺴﮑﯽ" ﮐﻪ ﻟﻪ ﺳﺎ‪‬ﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮان ‪١٣٢٢ -١٣٢٠‬ی هﻪﺗﺎوی )‪ ١٩٤٤ - ١٩٤٢‬زاﯾﻨﯽ(‪،‬‬ ‫ﻟﻪﺗﺎران ﺋﻪﻧﺪاﻣﯽ ﺑﻪﺷﯽ راﮔﻪﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﺑﺎ‪‬ﻮ‪‬ﮋﺧﺎﻧﻪی ﮐﯚﻣﺎری ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯽ ﻟﮫﺴﺘﺎن )ﭘﯚﻟﯚﻧﯿﺎ(‬ ‫ﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﻪﮐﺎﻧﯽ ﭘﺎش ﺟﻪﻧﮕﯽ دووهﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن وهزارهﺗﯽ دهرهوهی و‪‬ﺗﻪﮐﻪﯾﻪوه‪،‬‬ ‫ﮐﺮا ﺑﻪ ﺑﻪرﭘﺮﺳﯽ ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوه و ﭼﺎود‪‬ﺮﯾﮑﺮدﻧﯽ ﺟﻤﻮﺟﻮڵ و ﭼﺎﻻﮐﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯿﯽ‬ ‫ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ و رۆژاﭬﺎ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ .‬ژرژ ﻟﻨﭽﺎﻓﺴﮑﯽ ﻟﻪراﭘﯚرﺗ‪‬ﮑﯿﺪا ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﮔﻪراﻧﻪوهی "ﺳﻪی‬ ‫زﯾﺎﺋﻪدﯾﻨﯽ ﺗﻪﺑﺎﺗﻪﺑﺎﯾﯽ" ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻧﻮوﺳﯿﺒﻮوی‪:‬‬ ‫''ﺳﻪﯾﺪ زﯾﺎﺋﻪدﯾﻦ‪ ،‬ﮐﺎرﺗﯽ ﺑﺮاوه و‪ ،‬ﺟﯚﮐﻪری دهﺳﺘﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰهﮐﺎﻧﻪ ﻟﻪدژی ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﻪﮐﺎن‪ .‬ﺳﻪﯾﺪ‬

‫زﯾﺎﺋﻪدﯾﻦ ﭘ‪‬ﺶ ﮔﻪڕاﻧﻪوهی ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻟﻪ ﺷﺎری "ﺣﻪﯾﻔﺎ" ی ﻓﻪﻟﻪﺳﺘﯿﻦ دهژﯾﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪوﮐﺎت ﮐﯚﻟﯚﻧﯽ‬ ‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﺑﻮو‪ .‬ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰهﮐﺎن ﻟﻪو‪‬ﻮه ه‪‬ﻨﺎﯾﺎﻧﻪوه ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎوهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻪم‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑﯽ "وﻃﻦ" )و‪‬ت(ی‬ ‫داﻣﻪزراﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﺷﺎن ﺑﻪﻧﻮ‪‬ﻨﻪر‪‬ﺘﯽ ﺷﺎرهﮐﻪﯾﺎن )ﯾﻪزد(‪ ،‬ﺑﻮو ﺑﻪ ﺋﻪﻧﺪام ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎن و‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی ﺣﯿﺰﺑﻪﮐﻪی‬ ‫ﮔﯚڕی و‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی ﻧﺎ "اراده ﻣﻠﯽ" )ﭬﯿﻨﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ(‪ .‬ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪی ﺣﯿﺰﺑﻪﮐﻪی ﺑﺮﯾﺘﯿﺒﻮو ﻟﻪ‪ :‬ﭘﺎر‪‬ﺰﮔﺎرﯾﮑﺮدن‬ ‫ﻟﻪﺋﯿﺴﻼم و‪ ،‬ﭘﻪرهﭘﯿﺪاﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼم و‪ ،‬ﭘ‪‬ﺮهوﯾﮑﺮدن ﻟﻪ ﯾﺎﺳﺎ و دهﺳﺘﻮوری ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮐﯚﻣﻪڵ‬ ‫و‪ ،‬ﮐﺮدﻧﻪوهی ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪی ﺋﺎﯾﻨﯽ )‪.''(*٧‬‬

‫هﺎوﮐﺎت‪ ،‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﻼ ﻗﯚﻣﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰهﮐﺎن ﻟﻪ ﺗﺎراوﮔﻪ‪ ،‬ﻟﻪ )ﻧﻪﺟﻪف و ﮐﻪرﺑﻪﻻ( وه‬ ‫ه‪‬ﻨﺎﯾﺎﻧﻪوه ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺋﻪوﯾﺶ‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﺧﯚی ﻟﻪ ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪ و درۆﺷﻤﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪﯾﺪ زﯾﺎﺋﻪدﯾﻦ‬ ‫ﺗﻪﺑﺎﺗﻪﺑﺎﯾﯿﻪوه دهرﺑ‪‬ی و‪ ،‬راﯾﮕﻪﯾﺎﻧﺪ‪:‬‬ ‫"دهﻧﮕﯽ ﺧﯚم دهﺧﻪﻣﻪ ﭘﺎڵ دهﻧﮕﯽ زاﻧﺎی ﮔﻪورهی ﺋﯿﺴﻼم ﺳﻪﯾﺪ زﯾﺎﺋﻪدﯾﻦ و‪ ،‬دهﺑ‪‬‬ ‫دهﺳﺘﻮور و داوﻧﻪرﯾﺘﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﺪا ﺑﻪڕﯾﻮهﺑﭽﻦ"‪ .‬ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﺎﺳﻪ‬ ‫‪21‬‬

‫ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﻼ ﻗﯚﻣﯽ‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ رژ‪‬ﻤﯽ رهزاﺷﺎ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان دوور ﺧﺮاﺑﻮوهوه‪ ،‬هﯚﮐﻪﺷﯽ ﺋﻪوه‬ ‫ﺑﻮو‪ ،‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﻗﯚﻣﯽ دژاﯾﻪﺗﯽ ﺋﻪو ﯾﺎﺳﺎﯾﻪی ﮐﺮدﺑﻮو ﮐﻪ رهزاﺷﺎ دهرﯾﮑﺮدﺑﻮو ﮐﻪ‪" :‬دهﺑﻮا‬ ‫هﻪﻣﻮو ﭘﯿﺎو‪‬ﮏ ﮐ‪‬و وﺟﻞ و ﺑﻪرﮔﯽ ﺋﻮروﭘﺎﯾﯽ ﻟﻪﺑﻪر ﺑﮑﺎت و‪ ،‬ژﻧﺎﻧﯿﺶ ﭼﺎرﺷ‪‬ﻮ و رووﺑﻪﻧﺪﯾﺎن‬ ‫ﻻﺑﻪرن!"‪.‬‬ ‫ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﮑﺮدﻧﯽ هﺎوﺑﻪﺷﯿﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ و ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ دهﺳﺘﮑﺮدی ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ ﻟﻪ ﭼﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻪﻻﮐﺎن‪ ،‬ﺑﺎرودۆﺧ‪‬ﮑﯽ زۆر ﮔﻮﻧﺠﺎو و ﻟﻪﺑﺎری رهﺧﺴﺎﻧﺪﺑﻮو ﺑﯚﯾﺎن‪ .‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﻗﯚﻣﯽ ﻟﻪ ﺷﺎری‬ ‫''ﻣﻪﺷﮫﻪد'' هوه‪ ،‬ﻟﻪﻧﺎﻣﻪﮐﻪﯾﺪا ﺑﯚ ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮان )ﺳﻮهﻪﯾﻠﯽ(‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪ ﺧﺎ‪‬ﯽ دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎن‬ ‫ﮐﺮدﺑﻮو و‪ ،‬داوای ﮐﺮدﺑﻮو ﮐﻪ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ دهوﻟﻪت ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪‬ﯿﺎن ﺑﮑﺎت‪ .‬ﭘﺎﺷﺎن ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻪﻻﮐﺎﻧﯽ ﺷﺎری "ﺧﻮﻣﻪﯾﻦ"‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺧﻪرﻣﺎﻧﺎﻧﯽ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩٤٤‬ی زاﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪﯾﻪﮐﯿﺎن ﻧﺎرد ﺑﯚ‬ ‫ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮان ﻋﻪﻟﯽ ﺳﻮهﻪﯾﻠﯽ و‪ ،‬ﺗ‪‬ﯿﺪا ﻧﻮوﺳﯿﯿﺎن‪:‬‬ ‫''ﺋ‪‬ﻤﻪ هﻪﻣﻮوﻣﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﭘ‪‬ﺮهوی ﻟﻪ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﭘﯿﺮۆزی ﺋﯿﺴﻼم دهﮐﻪﯾﻦ‪ ،‬ﺧﻮازﯾﺎری ﺋﻪوهﯾﻦ ﺗﺎ وﺗﻪ و‬

‫ﻓﻪرﻣﻮودهﮐﺎﻧﯽ ﭘ‪‬ﺸ‪‬هوان و زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﮔﻪورهی ﺋﯿﺴﻼم‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﯾﺎﺳﺎی ﺑﻨﭽﯿﻨﻪﯾﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﺑﮕﻮﻧﺠ‪ ‬و‪،‬‬ ‫داووﻧﻪرﯾﺖ و ﻓﻪرهﻪﻧﮓ و ر‪‬ﺒﺎزی ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻟﻪ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪدا ﺑﭽ‪‬ﺖ ﺑﻪڕ‪‬ﻮه‪ .‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ﺧﻮازﯾﺎری ﺋﻪوهﯾﻦ ﺗﺎ‬ ‫ﭼﺎرﺷ‪‬ﻮ و رووﺑﻪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪﺳﻪر ژﻧﺎﻧﺪا ﺗﻪوزﯾﻤﯽ )اﺟﺒﺎری( ﺑﮑﺮ‪‬ﺖ‪.''....‬‬

‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺋﻪو ﻣﻪﻻﯾﺎﻧﻪی ﮐﻪ ژ‪‬ﺮی ﻧﺎﻣﻪﮐﻪﯾﺎن ﺋﯿﻤﺰاﮐﺮدﺑﻮو‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی "ﺳﯿﺪ ﻣﺮﺗﻀﯽ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه"‬ ‫)ﺑﺮا ﮔﻪورهﮐﻪی رۆح اﻟﻪ ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ( ﺗ‪‬ﺪاﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﮐﺎﺑﯿﻨﻪﮐﻪی ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮان )ﻋﻪﻟﯽ ﺳﻮهﻪﯾﻠﯽ(‪ ،‬ﭘﺎش وهرﮔﺮﺗﻨﯽ ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎز و داﺧﻮازﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﻼ ﻗﯚﻣﯽ و ﻣﻪﻻﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪی ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﮐﯚﺑﻮوهوه و‪ ،‬ﺑ‪‬ﯾﺎرﯾﺪا ﭘﻪروهردهی ﺋﺎﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺒ‪‬ﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻪﺷ‪‬ﮏ ﻟﻪ واﻧﻪی ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ و ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﮕﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪرﺗﺎﺳﻪری و‪‬ت و‪ ،‬ﺑﻪﺷ‪‬ﻮهی ﻓﻪرﻣﯽ‬ ‫ﺑﭽ‪‬ﺖ ﺑﻪڕﯾﻮه و‪،‬ﺑﺨﺮ‪‬ﺘﻪ ﺑﻮاری ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪‬ﮑﺮدﻧﻪوه‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﻋﻪﻟﯽ ﺳﻮهﻪﯾﻠﯽ‪ ،‬ﺑﯚ د‪‬ﻨﯿﺎﮐﺮدﻧﯽ‬ ‫ﺋﺎﺋﻪﺗﯚ‪ ‬ﻗﯚﻣﯽ‪ ،‬دهﻗﯽ ﺑ‪‬ﯾﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوهی دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻧﺎردﺑﯚی ﮐﻪ ﺑﻪﻣﺠﯚرهﯾﻪ‪:‬‬ ‫ﺗﺼﻮﯾﺒﻨﺎﻣﻪ هﯿﺌﺖ وزﯾﺮان‬ ‫ﺑﺘﺎرﯾﺦ‪٢٢ -٦ – ١٢‬‬ ‫‪---------‬‬‫ﺷﻤﺎره ‪١١٣٢٦‬‬

‫ﺣﻀﺮت آﯾﺖ اﻟﻠﻪ ﻗﻤﯽ‬

‫‪------------------‬‬

‫)‪ (*٨‬در ﺟﻮاب ﺗﻠﮕﺮاﻓﯿﻪ ﮐﻪ از ﻣﺸﮫﺪ ﻣﻘﺪس ﻣﺨﺎﺑﺮه ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮدﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮﻣﺎ‬ ‫زﺣﻤﺖ ﻣﯿﺪهﺪ‬ ‫ﺗﻠﮕﺮاف در هﯿﺌﺖ وزﯾﺮان ﻣﻄﺮح و ﺗﺼﻮﯾﺐ دوﻟﺖ ﺑﺸﺮح زﯾﺮ اﺷﻌﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫‪ -١‬آﻧﭽﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺣﺠﺎب زﻧﺎن ﺗﺬﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ دوﻟﺖ ﻋﻤﻼ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ را ﺗﺎﻣﯿﻦ‬ ‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و دهﺳﺘﻮر داده ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﺘﻌﺮض ﻧﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪22‬‬

‫‪ -٢‬در ﻣﻮﺿﻮع ارﺟﺎع ﻣﻮﻗﻮﻓﺎت ﺧﺎﺻﻪ اوﻗﺎف ﻣﺪارس دﯾﻨﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺎرف ﻣﻘﺮره‬ ‫آن از ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﻗﺒﻞ دوﻟﺖ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن اوﻗﺎف و‬ ‫ﻣﻔﺎدهﺎ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﻦ ﮐﺎر هﻢ دادهﺷﺪه و اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ دوﻟﺖ ﺗﻌﻘﯿﺐ‬ ‫ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬در ﺑﺎب ﺗﺪرﯾﺲ ﺷﺮﻋﯿﺎت و ﻋﻠﻢ ﺑﻪ آداب دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪهﺎی آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ‬ ‫اﺷﺨﺎص ﻣﺠﺘﮫﺪ و ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺸﺮاﯾﻂ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﺷﻮرای ﻋﺎﻟﯽ ﻓﺮهﻨﮓ‬ ‫ﻗﯿﺪ ﺷﺪه ﻣﻨﻈﻮر ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ و راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺪارﺳﯽ ﮐﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ دارﻧﺪ در‬ ‫اول ازﻣﻨﻪ اﻣﮑﺎن ﭘﺴﺮان و دﺧﺘﺮان از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬در ﺑﺎب ﺗﻌﻤﯿﺮ ﺑﻘﺎع ﻣﻄﮫﺮه ﺑﻘﯿﻊ ﺑﻪ وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﺆﮐﺪ‬ ‫دادهﺷﺪه ﮐﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺧﻮدﺷﺎن را ﺗﻌﻘﯿﺐ و ﻧﺘﯿﺠﻪ را ﺑﻌﺪا ﺑﺎﻃﻼع ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﺷﺮﯾﻒ ﺧﻮاهﺪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬در ﺑﺎب اﺻﻼح ارزاق ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﺸﻮر دوﻟﺖ ﻣﺸﻐﻮل اﻗﺪام اﺳﺖ ﮐﻪ از هﺮ ﺣﯿﺚ‬ ‫آﺳﺎﯾﺶ ﻋﺎﻣﻪ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ‪ :‬ﻋﻠﯽ ﺳﮫﯿﻠﯽ‬

‫''ﺑ‪‬ﯾﺎرﻧﺎﻣﻪی دهﺳﺘﻪی وهزﯾﺮان''‬ ‫ﻧﺎﻣﻪی ژﻣﺎره‪(١١٣٢٦ ):‬‬ ‫‪--------------------------------------‬‬‫ر‪‬ﮑﻪوﺗﯽ‪١٣٢٢/٦/١٢ :‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩٤٤‬ی زاﯾﻨﯽ(‬

‫ﺣﻪزرهﺗﯽ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﻗﻮﻣﯽ‬ ‫ﻟﻪوهراﻣﯽ ﺑﺮوﺳﮑﻪی ﺑﻪڕ‪‬ﺰﺗﺎن ﮐﻪ ﺋﻪرﮐﺘﺎن ﮐ‪‬ﺸﺎﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪ ﺷﺎری ''ﻣﻪﺷﮫﻪد'' ی ﭘﯿﺮۆزهوه ﻧﺎردﺑﻮوﺗﺎن‪،‬‬ ‫ﻟﻪﻣﺒﺎرهﯾﻪوه ﺑﻪڕ‪‬ﺰﺗﺎن ﺋﺎﮔﺎدار دهﮐﻪﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮوﺳﮑﻪﮐﻪﺗﺎن ﻟﻪ ﮐﺎﺑﯿﻨﻪی وهزﯾﺮان ﺧﻮ‪‬ﻨﺪراﯾﻪوه و‪،‬‬ ‫ﺑﻪﺗ‪‬ﮑ‪‬ای دهﻧﮓ ﭘﻪﺳﻨﺪ ﮐﺮا و‪ ،‬ﺑ‪‬ﯾﺎرﻣﺎﻧﺪا‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺋﻪوهی ﮐﻪ ﺑﻪڕ‪‬ﺰﺗﺎن ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﭼﺎرﺷ‪‬ﻮ و رووﺑﻪﻧﺪ ﺑﯚ ژﻧﺎن ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎزﺗﺎن‬ ‫ﮐﺮدﺑﻮو‪ ،‬ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎز و ﻓﻪرﻣﻮودهﮐﻪﺗﺎن ﭘﻪﺳﻨﺪﮐﺮا و‪ ،‬دهﺳﺘﻮور دراوه ﭘ‪‬ﺶ ﺑﻪ هﻪر ﺟﯚره ﻧﺎڕهزاﯾﻪﺗﯽ‬ ‫دهرﺑ‪‬ﻨ‪‬ﮏ ﺑﮕﯿﺮ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬هﻪﻣﻮو ﻣﻮ‪‬ﮏ و داهﺎﺗﯽ ﻣﻪزاری ﺋﯿﻤﺎﻣﻪﮐﺎن و ﺋﻪﺳﺤﺎﺑﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﺑﻮوﺟﻪ و ﭘ‪‬ﺪاوﯾﺴﺘﯿﯽ‬ ‫ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻪﮐﺎن‪ ،‬ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﻣﺎﻧﮕﯽ راﺑﻮردوودا‪ ،‬دهوﻟﻪت ﺑ‪‬ﯾﺎری ﻟﻪﺑﺎرهﯾﺎﻧﻪوه داوه و‪ ،‬ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ‬ ‫ﯾﺎﺳﺎ‪ ،‬دهوﻟﻪت داﺑﯿﻨﯽ دهﮐﺎت‪ .‬هﻪروههﺎ داهﺎت و ﺑﻮوﺟﻪی ﺋﻪو ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪاﻧﻪ‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ‬ ‫ﺧﯚﯾﺎﻧﻪوه ﮐﯚﻧﺘ‪‬ۆڵ و ﺳﻪرﭘﻪرﺷﺘﯽ ﺑﮑﺮ‪‬ﻦ‪.‬‬

‫‪23‬‬

‫‪ -٣‬هﻪر ﺑﻪو ﺟﯚرهی ﻟﻪﯾﺎﺳﺎی ﮐﯚﻣﯿﺴﯿﯚﻧﯽ ﺑﻪرزی ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯿﯽ و‪‬ﺗﺪا هﺎﺗﻮوه‪ ،‬ﭘﺎش راو‪‬ﮋﮐﺮدن و‬ ‫ﺑﯿﺮوراوهرﮔﺮﺗﻦ ﻟﻪ ﮔﻪڵ زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ ﮐﻪ ﻣﻪرج و ﭘ‪‬ﻮاﻧﻪﮐﺎﻧﯽ زاﻧﺎﺑﻮوﻧﯿﺎن ﺗ‪‬ﺪاﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﯽ‬ ‫دهﺳﺘﻮور و ر‪‬ﺴﺎی ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ‪ ،‬ﻟﻪ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪﮐﺎﻧﺪا ﺑﻪڕ‪‬ﻮه دهﭼﻦ‪ .‬ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺗ‪‬ﮑﻪ‪‬وﯾﯽ ﮐﻮڕان وﮐﭽﺎن‬ ‫ﻟﻪ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪﮐﺎﻧﺪا‪،‬ﺑ‪‬ﯾﺎرﻣﺎﻧﺪا ﺑﻪزووﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎت‪ ،‬ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮڕان و ﮐﭽﺎن ﻟﻪﯾﻪﮐﺪی ﺟﯿﺎ‬ ‫ﺑﮑﺮ‪‬ﻨﻪوه‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺋﺎوهداﻧﮑﺮدﻧﻪوه و ﻧﯚژهﻧﮑﺮدﻧﻪوهی ﺋﺎﺳﻪوار و ﻣﻪزاری ﺋﯿﻤﺎﻣﺎن و ﺋﻪﺳﺤﺎﺑﻪ و‬ ‫ﺷﻮ‪‬ﻨﻪﭘﯿﺮۆزهﮐﺎن ﻟﻪﺳﻪرﺗﺎﺳﻪری وﻻت و‪ ،‬ﻟﻪدهرهوه‪ ،‬ﺑﻪ وهزارهﺗﯽ دهرهوهﻣﺎن راﮔﻪﯾﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﺎش‬ ‫ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوهی هﻮرد ﻟﻪﺳﻪرﯾﺎن‪ ،‬ﺑﻮوﺟﻪ و ژﻣﺎرهﯾﺎن ﺑﻪراورد ﺑﮑﺎت و‪ ،‬راﭘﯚرﺗﻪﮐﻪﺷﯽ ﭘ‪‬ﺸﮑ‪‬ﺸﯽ‬ ‫ﺑﻪڕ‪‬ﺰﺗﺎن ﺑﮑﻪن‪.‬‬ ‫‪ -٥‬ﻟﻪﺑﺎرهی ﭼﺎﮐﮑﺮدﻧﯽ ﺑﺎری ژﯾﺎن و ﮔﻮزهران و ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ و‪‬ت و‪،‬ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ‬ ‫ﺧﻮاردهﻣﻪﻧﯽ وﭘ‪‬ﺪاوﯾﺴﺘﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬دهوﻟﻪت ﺳﻪرﻗﺎ‪‬ﯽ ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪‬ﮑﺮدﻧﯿﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮان‪ :‬ﻋﻪﻟﯽ ﺳﻮهﻪﯾﻠﯽ‬

‫ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﻗﯚﻣﯽ‪ ،‬ﻟﻪ ﻧﻪﺟﻪف و ﮐﻪرﺑﻪﻻوه ﮔﻪڕاﯾﻪوه ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬دهﺳﺘﺒﻪﺟ‪‬‬ ‫درۆﺷﻤﯽ دژهﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯿﯽ ﺑﻪرز ﮐﺮدهوه و‪ ،‬راﯾﮕﻪﯾﺎﻧﺪ‪" :‬دژی هﻪﺑﻮوﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕهﮐﻪﯾﻪﺗﯽ‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ ﺋﻪو ﺣﯿﺰﺑﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ دهﺳﺘﻮور و ﯾﺎﺳﺎی ﺋﯿﺴﻼم دژاﯾﻪﺗﯽ‬ ‫دهﮐﺎ و‪ ،‬ﻟﻪ ﺋﯿﺴﻼﻣﻪوه زۆر دووره‪."....‬‬ ‫ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﻗﯚﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺎوهی دوو ﺳﺎڵ و ﻧﯿﻮ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان ﻣﺎﯾﻪوه و‪ ،‬ﭘﺎش د‪‬ﻨﯿﺎﺑﻮون ﻟﻪ‬ ‫ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻮواﻧﻪی ﮐﺎر و ﺋﻪرﮐﻪﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮔﻪڕاﯾﻪوه ﺑﯚ ﻧﻪﺟﻪف و ﮐﻪرﺑﻪﻻ ﻟﻪ ﻋ‪‬ﺮاق‪.‬‬ ‫ﺑﻪ‪‬م ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده‪ ،‬ﺑﻪﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی هﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺖ و دژاﯾﻪﺗﯿﯽ ﺗﻮﻧﺪی ﺋﺎﯾﯚﺗﯚ‪ ‬ﻗﯚﻣﯽ‬ ‫ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﯽ‪ ،‬ﻟﻪ راﮔﻪﯾﺎﻧﺪﻧﻪﮐﺎﻧﯿﺪا‪ ،‬ﺑﻪﺷﺎن و ﺑﺎهﯚ و ﻧﻮور و ﮐﻪراﻣﻪﺗﯽ ﻗﯚﻣﯽ و ﺗﻪﺑﺎﺗﻪﺑﺎﯾﯿﺎن‬ ‫هﻪ‪‬ﺪهدا‪ .‬ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﮐﻪ هﻪر ﻟﻪﺳﻪرهﺗﺎی داﻣﻪزراﻧﯿﯿﻪوه‪ ،‬وهک‬ ‫ﺣﯿﺰﺑ‪‬ﮑﯽ ﭼﻪﭘﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ‪ -‬ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚ ﮐﺎری ﻧﻪدهﮐﺮد و‪ ،‬ﮔﺮ‪‬ﺪراو و ﭘﺎﺷﮑﯚی ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﯾﻪﮐ‪‬ﺘﯿﯽ ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ ﺑﻮو ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺋﻪو ﺑﻮ‪‬ﺮی و ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﯿﻪﺷﯽ ﻟﻪ ﺑ‪‬ﯾﺎرداﻧﺪا ﺗ‪‬ﺪا ﻧﻪﺑﻮو ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺋﻪو دﯾﺎرداﻧﻪ هﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺘﯽ رۆن و ﺋﺎﺷﮑﺮا ﺑﻨﻮ‪‬ﻨ‪ ،‬ﮐﻪ دهﺑﻮوﻧﻪ هﯚی ﭘﺎﺷﺨﺴﺘﻨﯽ‬ ‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪی ﺋ‪‬ﺮان‪ .‬ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده‪ ،‬ﻟﻪ رۆژﻧﺎﻣﻪﮐﻪﯾﺪا )رهﺒﺮ( ﭘﯿﺮۆزﺑﺎﯾﯽ ﮔﻪرﻣﯿﺎن ﺋﺎراﺳﺘﻪی‬ ‫هﺎﺗﻨﻪوهی ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﻼ ﻗﯚﻣﯽ و ﺗﻪﺑﺎﺗﻪﺑﺎﯾﯽ دهﮐﺮد‪ .‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪوهش هﻪﻟﭙﻪرﺳﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﯚ ﻓﺮﯾﻮدان و‬ ‫راﮐ‪‬ﺸﺎﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ ﺑﻪﻻی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهدا‪ ،‬هﻪو‪‬ﯿﺎﻧﺪهدا‪ ،‬ﺧﯚﯾﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ درۆﺷﻤﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﻗﯚﻣﯽ و ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﻪﮐﻪدا ر‪‬ﮑﺒﺨﻪن و ﺑﮕﻮﻧﺠ‪‬ﻨﻦ‪.‬‬ ‫ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧﻪ‪ :‬رۆژﻧﺎﻣﻪی ''رهﺒﺮ ﯾﺰد'' ) ارﮔﺎن ﮐﻤﯿﺘﻪ وﻻﯾﺘﯽ ﺣﺰب ﺗﻮده اﯾﺮان – ﯾﺰد‪ ،‬ﺳﺎل‬ ‫اول ﺷﻤﺎره ‪ ،٣٠‬ﻣﻮرخ ‪١٩٤٤) ( ١٣٢٢‬ی زاﯾﻨﯽ(‪ ،‬ﻟﻪ ﺳﺎ‪‬ۆژی ﮐﻮﺷﺘﻨﯽ ﺋﯿﻤﺎﻣﯽ ﻋﻪﻟﯽ‪،‬‬ ‫)ﺋﯿﻤﺎﻣﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺷﯿﻌﻪﮐﺎن(‪ ،‬وﺗﺎر‪‬ﮑﯽ ﻧﻮوﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪﻣﺠﯚره ﺑﻮو‪:‬‬ ‫‪24‬‬

‫''هﺰار و ﺳﯿﺼﺪ و ﺑﯿﺴﺖ و دو ﺳﺎل ﭘﯿﺶ‪ ،‬روز ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﯾﮏ ﺿﺎﯾﻌﻪ ﻋﻈﯿﻤﯽ در‬ ‫ﺟﮫﺎن اﺳﻼم اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و ﻋﻠﯽ ﭘﯿﺸﻮای ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ‪ ،‬راد ﻣﺮد ﺑﺰرگ راه آزادی ﺑﺸﺮ ﭘﺲ از ‪ ٦٣‬ﺳﺎل ﻋﻤﺮ‬ ‫ﮐﻪ هﻤﻪ آن را ده راه آزادی و ﻧﺠﺎت ﻣﺮدم ﺻﺮف ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﺴﺠﺪ ﮐﻮﻓﻪ ‪ ......‬ﺷﮫﯿﺪ ﺷﺪ‪....‬ﻧﻪ‬ ‫ﻓﻘﻂ ﻋﻠﯽ ﺑﻠﮑﻪ هﻤﻪ ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن ﻣﺬهﺐ ﻣﻘﺪس اﺳﻼم در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﻋﻤﺮ ﻣﺸﻘﺖ و زﺣﻤﺖ ﺗﺤﻤﻞ‬ ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.(*٩) ....‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮوﻧﻨﺎس‪ ،‬ﻣ‪‬ﮋووﻧﻮوس و ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﻪوهری ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﻪﺳﺮهوی )‪ ،(*١٠‬ﮐﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﻪوه ﭼﺎود‪‬ﺮی ﺑﺎرودۆخ و رووداوه ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪودهﻣﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪرۆژﻧﺎﻣﻪی‬ ‫)ﭘﺮﭼﻢ( ﮐﻪ ﺧﯚی ﺳﻪرﭘﻪرﺷﺘﯿﯽ دهﮐﺮد‪ ،‬رواﻧﮕﻪی ﺧﯚی ﺑﻪم ﭼﻪﺷﻨﻪ ﺧﺴﺘﻮهﺗﻪڕوو‪:‬‬ ‫''وهک ﺑ‪‬ﯽ ﺋﻪم ﺑﻪڕ‪‬ﺰه )ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬‬ ‫ﺣﺴ‪‬ﻨﯽ ﻗﯚﻣﯽ( ﻗﺎرهﻣﺎﻧﯽ ﺟﻪﻧﮕﯽ ﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاده‬ ‫و‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻮوﯾﯽ ﻟﻪﺷﻪڕ ﮔﻪڕاوهﺗﻪوه ﮐﻪ‬ ‫رادﯾﯚی ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪم ﭼﻪﺷﻨﻪ ﺑﻪﺷﺎن و ﺑﺎهﯚﯾﺪا‬ ‫هﻪ‪‬ﺪه‪ ‬و زﻟﯽ دهﮐﺎﺗﻪوه و ر‪‬ﯽ ﺑﯚ‬ ‫ﺧﯚﺷﺪهﮐﺎت‪ .‬ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ ﻧﻪﯾﭙﺮﺳﯽ‪ ،‬رۆﯾﺸﺘﻦ و‬ ‫هﺎﺗﻨﻪوهی "ﺋﺎﺧﻮﻧﺪ‪‬ﮏ" )ﻣﻪﻻﯾﻪک( چ ﻧﺮخ و‬ ‫ﺳﻮود‪‬ﮑﯽ ﺑﯚ ﺧﻪ‪‬ﮏ هﻪﯾﻪ ﮐﻪ رادﯾﯚی ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫ه‪‬ﻨﺪهی ﻟﻪﺳﻪر دهڕوات؟!؟ ﺋﻪرێ! هﺎﺗﻨﻪوهی‬ ‫ﻣﻪﻻﯾﻪک ﻟﻪواﻧﻪﯾﻪ ﺳﻮودی هﻪﺑ‪‬ﺖ! ﺋﻪوﯾﺶ‬ ‫ﺋﻪوهﯾﻪ‪ ،‬ﺣﺎﺟﯿﯿﻪ دهو‪‬ﻪﻣﻪﻧﺪه ﺑﻪڕ‪‬ﺰ و‬ ‫ﭘﯿﺮۆزهﮐﺎن و ﻣﻪﺷﮫﻪدﯾﯿﻪ ﻧﻮ‪‬ﮋﺧﻮ‪‬ﻨﻪﮐﺎﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮ‬

‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻨﺎس و ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﮑﺎر ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﻪﺳﺮهوی‬

‫ﺑﺎزاڕ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪم ﭼﻪﻧﺪ ﺳﺎ‪‬ﻪی راﺑﻮردوودا ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺎﻧﻪ داﻧﻪو‪‬ﻪ و ﭘ‪‬ﺪاوﯾﺴﺘﯽ و ﺧﻮاردهﻣﻪﻧﯿﯽ ﻟﻪ‬ ‫هﻪﻣﺎرهﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑﺸﺎرﻧﻪوه و‪ ،‬ﭘﺎﺷﺎن ﺑﻪﻧﺮﺧﯽ ﮔﺮاﻧﺘﺮ ﺑﯿﺎﻧﻔﺮۆﺷﻨﻪوه ﺑﻪ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ رهﺷﻮڕووت و‬ ‫ﮐﻪﻣﺪهراﻣﻪت و‪ ،‬ﻟﻪو ر‪‬ﮕﻪوه ﺑﻪ هﻪزاران ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی هﻪژار و رهﺑﻪن و ﺑﺮﺳﯽ‪ ،‬ﻟﻪﺑﻪر ﯾﻪک هﻪ‪‬ﻮهﺷ‪‬ﻨﻦ‬ ‫و‪ ،‬ﻟﻪﺑﻦ دﯾﻮاری ﮐﯚ‪‬ﻧﺎﻧﺪا ﺑﮑﻪوﻧﻪ ﺳﻮا‪‬ﮑﺮدن ﻟ‪‬ﯿﺎن‪ ،‬ﺑﯚ ﺧﯚﺷﯿﺎن ﻣﻠﯿﯚﻧﺎن ﺗﻤﻪن ﭘﻮوڵ ﭘﺎﺷﻪﮐﻪوت‬ ‫ﺑﮑﻪن و‪ ،‬ﺑ‪‬ۆن ﺑﯚ ﺧﺰﻣﻪﺗﯽ ﺋﺎﻏﺎﯾﺎن ﮐﻪ ﺋﻪم ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﻗﯚﻣﯿﯿﻪﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻪﺧﺸﯿﻨﯽ ه‪‬ﻨﺪێ ﭘﻮوڵ و‬ ‫ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ ﺑﻪ ﺳﻨﻮوﻗﯽ "ﺋﯿﻤﺎم"‪ ،‬ﺧﯚﯾﺎن ﻟﻪ ﺗﺎوان و ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ‪ ،‬دهﺷﯚﻧﻪوه و‪ ،‬ﺋﯿﺪی هﯿﭻ ﺟﯚره ﭘﻪژاره و‬ ‫هﻪﺳﺘﯽ ﺷﻪرﻣﻪزارﯾﯿﻪک ﻟﻪد‪‬ﯿﺎﻧﺪا ﻧﻪﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺖ!! ﺋﻪوه ﺑﻮو دﯾﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﻗﻮﻣﯽ ﭘ‪‬ﯿﻨﺎﯾﻪ هﻪر‬ ‫ﺷﺎر‪‬ﮑﻪوه‪ ،‬ﺋﻪم ﺗﻮ‪‬ﮋه دهو‪‬ﻪﻣﻪﻧﺪه ﮔﯿﺮﻓﺎﻧﺒ‪‬ه ‪ -‬ﻣﺎ‪‬ﯽ هﻪژارﺧﻮره‪ ،‬ﭼﻮوﻧﻪ ﭘ‪‬ﺸﻮازی و‪ ،‬ﭼﻪک و‬ ‫دهﺳﺘﻪی "ﺋﻪﺳﮑﻪﻧﺎس" )ﭘﺎرهی ﮐﺎﻏﻪز( ﯾﺎن ﭘ‪‬ﺸﮑ‪‬ﺶ ﮐﺮد و‪ ،‬دڵ و وﯾﮋداﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﯿﺎن ﺋﺎﺳﻮوده‬ ‫ﮐﺮد‪.''...‬‬ ‫ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﻪﺳﺮﻩوﯼ هﻪروﻩهﺎ رﻩﺧﻨﻪﯼ ﺗﻮﻧﺪﯼ ﺋﺎراﺳﺘﻪﯼ ﺣﻴﺰﺑﯽ ﺗﻮودﻩﯼ ﺋێﺮان ﮐﺮد و‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫رۆژﻧﺎﻣﻪﯼ )ﭘﺮﭼﻢ( دا‪ ،‬ﻧﻮوﺳﯽ‪:‬‬ ‫‪25‬‬

‫"ﺋ‪‬ﻤﻪ ﺋﻪوهﻣﺎن ﻟﻪﺑﯿﺮ ﻧﻪﭼﻮوهﺗﻪوه‪ ،‬ﮐﺎﺗ‪" ‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﻗﯚﻣﯽ"ﯾﺎن ﺑﻪوﺷ‪‬ﻮه ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯿﻪ‪ ،‬ﺑﯚ‬ ‫ﺑﻪه‪‬ﺰﺗﺮﮐﺮدﻧﯽ ﮐﯚﻧﻪﭘﻪرﺳﺘﯽ دهه‪‬ﻨﺎﯾﻪوه ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮه )ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده( ﻟﻪ رۆژﻧﺎﻣﻪﮐﻪﺗﺎﻧﺪا زۆرﺗﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎ‪‬ی ﺑ‪ ‬ﺷﺎن و ﺷﮑﯚی ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﻗﯚﻣﯿﺪا هﻪ‪‬ﮕﻮت و‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﻪﮐﻪﻣﯿﻦ و ﮔﻪورهﺗﺮﯾﻦ زاﻧﺎ و‬ ‫ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ ﻧ‪‬ﻮﺗﺎن ه‪‬ﻨﺎ‪ ...‬ﺋﺎﯾﻪ ﺋﻪﻣﻪ ﺑﻪه‪‬ﺰﮐﺮدﻧﯽ ﮐﯚﻧﻪﭘﻪرﺳﺘﯽ ﻧﯿﯿﻪ؟! ﺋﻪﮔﻪر ﺋ‪‬ﻮه ﺑﻪم‬ ‫هﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺘﻪ هﻪ‪‬ﻪ و ﻧﺎﺑﻪﺟ‪‬ﯿﻪی ﺧﯚﺗﺎﻧﺪا ﻧﻪﭼﻨﻪوه و رهﺧﻨﻪ ﻟﻪﺧﯚﺗﺎن ﻧﻪﮔﺮن‪ ،‬ﺋﻪوﮐﺎت ﻧﺎﭼﺎر دهﺑﻢ‬ ‫ﭘ‪‬ﺘﺎن ﺑ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮه ﻟﻪ ﻣﺎﻧﺎ و ﻧ‪‬ﻮهرۆﮐﯽ ﮐﯚﻧﻪﭘﻪرﺳﺘﯽ ﺗ‪‬ﻨﻪﮔﻪﯾﺸﺘﻮون‪.!..‬‬

‫ﺑﻪره ﺑﻪره‪ ،‬ﻣﻪﻻﮐﺎن‪ ،‬ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮ ﻣﺰﮔﻪوت وﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻪﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬دهﺳﺘﯿﺎن ﮐﺮد ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺮۆﭘﺎﮔﻪﻧﺪهﮐﺮدن دژی ﺋﺎزادﯾﺨﻮازان و‪ ،‬رۆﺷﻨﺒﯿﺮان و‪ ،‬دژاﯾﻪﺗﯿﮑﺮدن ﻟﻪ ﮔﻪڵ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﯽ ﮐﭽﺎن‬ ‫ﻟﻪ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ و‪ ،‬ﺧﻮﺗﺒﻪدان ﻟﻪ ﻣﺰﮔﻪوﺗﻪﮐﺎن دژی ﮐﺎرﮐﺮدﻧﯽ ژﻧﺎن و ﺳﯿﻨﻪﻣﺎ و ﻣﯚﺳﯿﻘﺎ و‬ ‫ﺷﺎﻧﯚﮔﻪری و‪ ..‬هﺘﺪ‪ .‬ﺋﻪوهش ﺑﻮو ﺑﻪ هﻪو‪‬ﻨﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﭘﻪرﺗﯚﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪﻻﯾﻪن‪ ،‬ﺋﻪﺣﻤﻪد‬ ‫ﮐﻪﺳﺮهوی‪ ،‬ﺑﻪﻧﯿﻮی "ﺷﯿﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯽ" و‪ ،‬ﺗﯿﺎﯾﺪا ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﺑﻪدهﺳﺘﻪوهﮔﺮﺗﻨﯽ‬ ‫دهﺳﻪﻻت و‪ ،‬ه‪‬ﺸﺘﻨﻪوهی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪی ﺋ‪‬ﺮان ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﭘﺎﺷﮑﻪوﺗﻮوی و ﻧﻪزاﻧﯽ و ﻧﻪﺧﻮﯾﻨﺪهوارﯾﯽ‬ ‫داﯾﻪ ﺑﻪر رهﺧﻨﻪی ﺗﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﻪﺳﺮهوی‪ ،‬ﻟﻪﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ﭘﻪرﺗﯚﮐﯽ "ﺷﯿﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯽ" دا ﻧﻮوﺳﯽ‪:‬‬

‫"ﺋﺎﯾﺎ ﺋ‪‬ﻮه ﻣﻪﻻ ﻧﺎﻧﺎﺳﻦ؟! ﺋﻪواﻧﻪ ﺧﻪ‪‬ﮑﺎﻧ‪‬ﮑﻦ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺋﻪو وﻻﺗﻪدا ﺑ‪‬ﮑﺎر و ﺑﻪﺗﺎڵ‪ ،‬دهﺧﯚن و دهﻧﻮون‬ ‫و‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎی ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ هﯿﭻ ﮐﺎر‪‬ﮑﯿﺎن ﻧﯿﯿﻪ‪ .‬هﻪﻣﻮو ﺑﯿﺮ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﻪﮐﯿﺎن ﻟﻪو ﭘ‪‬ﻨﺎوهدا دهﺧﻪﻧﻪﮔﻪڕ ﺗﺎ‬ ‫ﭘ‪‬ﺶ ﺑﻪ زاﻧﺴﺖ و ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻨﯽ ﮐﯚﻣﻪڵ ﺑﮕﺮن‪ .‬هﻪر هﻪﻧﮕﺎو‪‬ﮏ ﮐﯚﻣﻪڵ ﺑﯚ ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻨﯽ ﺧﯚی‬ ‫هﻪ‪‬ﯿﺪهﮔﺮێ‪ ،‬ﺧ‪‬ﯽ ﻣﻪﻻ ﺑﻪرﺑﻪرهﮐﺎﻧ‪‬ﯽ دهﮐﻪن‪ ...‬ﺋﺎﯾﺎ ﻟﻪﺑﯿﺮﻣﺎن دهﭼ‪‬ﺘﻪوه ﮐﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ''اﻧﻘﻼب‬ ‫ﻣﺸﺮوﻃﻪ'' دا ﭼﯿﯿﺎن ﮐﺮد و‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪهﯾﺎن ﺧﻮ‪‬ﻦ رﺷﺖ؟! ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ ﺳﺎ‪‬ﻧ‪‬ﮑﯽ زۆر ﻟﻪدژی ﭼﻮوﻧﯽ ﮐﭽﺎن و‬ ‫ﮐﻮڕان ﺑﻮون ﺑﯚ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ و‪ ،‬ﻣ‪‬ﺸﮏ و ﺑﯿﺮی ﺧﻪ‪‬ﮑﯿﺎن دهﺷﯚردهوه و‪ ،‬دهﯾﺎﻧﮕﻮت‪" :‬ﻣﻨﺪا‪‬ﻪﮐﺎﻧﺘﺎن‬ ‫ﻣﻪﻧ‪‬ﺮن ﺑﯚ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓ‪‬ﺮی واﻧﻪی ﺑ‪‬ﺪﯾﻨﯽ ﻧﻪﺑﻦ!" ﺑﻪ‪‬م ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ دهﺑﯿﻨﯿﻦ ﮐﭻ و ﮐﻮڕهﮐﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن‬ ‫دهﻧ‪‬ﺮن ﺑﯚ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ!! ﺋﻪﮔﻪر ﺑﻪهﻮردی ﻟﻪهﯚی ﺑﯿﺮی ﺧﻪ‪‬ﮑﺌﺎزارداﻧﯽ ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻ ﺑﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوه‪ ،‬دهﮔﻪﯾﻨﻪ‬ ‫ﺋﻪو ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﻪی ﮐﻪ هﯚﮐﻪی ﺋﻪوهﯾﻪ‪ ،‬ﻣﻪﻻ هﯿﭻ ﮐﺎر و ﭘﯿﺸﻪﯾﻪﮐﯽ ﻧﺎﺳﺮاو و رهواﭘ‪‬ﺪراوی ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﺪا‬ ‫ﻧﯿﯿﻪ‪ .‬ﻧﻪﺗﻮاﻧﺎی دروون و رﺳﺘﻨﯽ هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﻧﻪﺗﻮاﻧﺎی ﮐ‪‬ﯾﻦ وﻓﺮۆﺷﺘﻦ و ﮐﺎﺳﭙﯽ ﮐﺮدن‪ .‬ﻧﻪدهﺗﻮاﻧ‪ ‬ﻟﻪ‬ ‫ﮐﺎرﮔﻪﯾﻪک ﮐﺎرﺑﮑﺎت‪ ،‬ﻧﻪدهﺗﻮاﻧﯽ ﺷﺘ‪‬ﮏ ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪﺑﻪرهﻪم‪ .‬ﻗﺎﻧﻮوﻧﯽ و‪‬ﺗﯿﺶ هﯿﭻ ﺟ‪‬ﮕﻪﯾﻪﮐﯽ‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﮐﯚﻣﻪ‪‬ﺪا ﺑﯚ دﯾﺎری ﻧﻪﮐﺮدوون و‪ ،‬ﻟ‪‬ﯽ راﻧﻪدﯾﻮن ﮐﺎرﯾﺎن ﭘ‪‬ﺒﺴﭙ‪‬ﺮێ‪ .‬ﻟﻪﺧﯚﯾﺎن دهﭘﺮﺳﯿﯽ‪ ،‬ده‪‬ﻦ‪:‬‬ ‫"ﺋ‪‬ﻤﻪی ﻣﻪﻻ‪ ،‬ﭘ‪‬ﺸ‪‬هو و ر‪‬ﭙ‪‬ﺸﺎﻧﺪهری ﺧﻪ‪‬ﮑﯿﻦ و‪ ،‬ر‪‬ﯽ ﺋﺎﯾﻦ و ﺧﻮد‪‬ﻨﺎﺳﯽ ﻓ‪‬ﺮی ﮔﻪل دهﮐﻪﯾﻦ!"‪ .‬ﺑﻪ‪‬م‬ ‫ﺋﻪوهﺷﯿﺎن "درۆﯾﻪ!"‪.‬‬

‫ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﻪﺳﺮهوی‪ ،‬ﭘﻪرﺗﯚﮐﯽ "ﺷﯿﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯿﯽ" ﻟﻪ ﻣﺎﻧﮕﯽ ر‪‬ﺒﻪﻧﺪاﻧﯽ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩٤٣‬ی زاﯾﻨﯽ‬ ‫دا ﺑﻼوﮐﺮدهوه‪ ،‬ﺑﻪﻻم ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﭘ‪‬ﺸﯿﯿﺎن ﺑﻪ ﺑﻼوﺑﻮوﻧﻪوهی ﭘﻪرﺗﯚﮐﻪﮐﻪ ﮔﺮت‪.‬‬ ‫ﮐﻪﺳﺮهوﯾﺶ ﻟﻪو ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪهدا‪ ،‬وﺗﺎر‪‬ﮑﯽ رهﺧﻨﻪﮔﺮاﻧﻪی ﺋﺎراﺳﺘﻪی دهو‪‬ﻪت ﮐﺮد و‪ ،‬ﭘﻪرﺗﯚﮐ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﺗﺎزهی ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی )ﺑﻪهﺎﯾﯿﮕﻪری‪ ،‬ﺷﯿﻌﻪﮔﻪری‪ ،‬ﺳﯚﻓﯿﮕﻪرﯾﯽ(‪ ،‬ﻟﻪﭼﺎﭘﺪا و‪ ،‬ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪﮐﯿﯿﻪﮐﻪﯾﺪا‬ ‫ﻧﻮوﺳﯽ‪:‬‬ ‫‪26‬‬

‫''‪ ...‬ﺋﻪﮔﻪر ﺣﮑﻮوﻣﻪت‪ ،‬ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗ‪‬ﮑﯽ ﺧ‪‬ﺮﺧﻮاز و د‪‬ﺴﯚزی ﺧﻪ‪‬ﮏ ﺑﻮاﯾﻪ‪ ،‬ﭘ‪‬ﺸﯽ ﺑﻪ ﺑ‪‬وﺑﻮوﻧﻪوهی‬ ‫ﺋﻪم ﭘﻪرﺗﯚﮐﻪ ﻧﻪدهﮔﺮت و‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﻣﻪﻻﮐﺎﻧﺪا ﺑﯚ دژاﯾﻪﺗﯿﮑﺮدﻧﯽ ﻣﻦ ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوهی ﺳﺎزﻧﻪدهﮐﺮد‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ‬ ‫ﻣﻦ ﻟﻪو ﭘﻪرﺗﯚﮐﻪﻣﺪا ﻟﻪﮔﯿﺮوﮔﺮۆ و ﭼﺎرهڕهﺷﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ رهﺷﻮڕووﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان دواوم‪ .‬ﺋﻪم ﭘﻪرﺗﯚﮐﻪی ﻣﻦ‬ ‫ﭘ‪‬ه ﻟﻪ وﺷﻪی ﺑﻪﭘ‪‬ﺰ و ﺑﻪﻧﺮخ و‪ ،‬ﺗ‪‬ﯿﺪا ر‪‬ﮕﻪی راﺳﺖ و رۆﻧﺎﮐﻢ ﭘ‪‬ﺸﺎﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﭼﻪوﺳﺎوهی ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫داوه‪ .‬ﺋﻪم ﭘﻪرﺗﯚﮐﻪم ﻟﻪوه دهدوێ ﮐﻪ ﭼﻠﯚن ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪ ﺗ‪‬ﻨﻪﮔﻪﯾﺸﺘﻮوﯾﯽ و ﺑﻪﻧﻪزاﻧﯽ‪،‬‬ ‫ﮐﻪوﺗﻮوﻧﻪﺗﻪ داوی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﺑﯿﺮﭼﻪوت و ﻓ‪‬ﺰاﻧﻪوه‪ .‬ﺗﺎ زهﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯿﺶ ﺋﻪم دواﮐﻪوﺗﻮوﯾﯿﻪ ﻟﻪﻧﯿﻮ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﺪا‬ ‫رﯾﺸﻪﮐ‪‬ﺶ ﻧﻪﮐﺮ‪‬ﻦ‪ ،‬ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪی ﺋﯿﺮان‪ ،‬ﻟﻪوه ﺑﺎﺷﺘﺮ ﻧﺎﺑ‪ ‬و‪ ،‬ﺑﮕﺮه ﺧﺮاﭘﺘﺮﯾﺶ دهﺑ‪.''‬‬

‫ﻟﻪو ﺳﻪروﺑﻪﻧﺪهدا‪ ،‬ﻣﻪﻻﯾﻪک ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی رۆﺣﻮ‪ ‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪی ﭘﻪروهردهی‬ ‫ﺋﺎﯾﻨﯽ ﻟﻪ ﺷﺎری ﻗﯚم‪ ،‬ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪ ﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪﻣﺎﻧﮕﯽ ﮔﻮ‪‬ﻧﯽ ‪١٣٢٣‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩٤٤‬ی‬ ‫زاﯾﻨﯽ(‪ ،‬ﻧﺎﻣﯿﻠﮑﻪﯾﻪﮐﯽ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی "ﺑﺨﻮان و ﺑﻪﮐﺎر ﺑﺒﻨﺪ" )ﺑﯿﺨﻮ‪‬ﻨﻨﻪوه و‪ ،‬ﺑﯿﺒﻪن ﺑﻪڕ‪‬ﻮه!(‬ ‫ﻧﻮوﺳﯽ و‪ ،‬ﻟﻪﻧﯿﻮ ﻓﻪﻗ‪ ‬و ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻪﮐﺎﻧﺪا ﺑ‪‬وﯾﮑﺮدهوه‪ .‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ‪،‬‬ ‫ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﺮاوهﮐﻪﯾﺪا ﻓﺘﻮای ﮐﻮﺷﺘﻨﯽ ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﻪﺳﺮهوی دهرﮐﺮد و‪ ،‬ﺑﻪ "ﻣﻔﺴﺪ ﻓﯽ اﻻرض"‬ ‫ﻧ‪‬ﻮی ﺑﺮد‪ .‬داواﺷﯽ ﻟﻪ دهوﻟﻪﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﮐﺮد‪ ،‬ﭘ‪‬ﺶ ﺑﻪ ﺑ‪‬وﺑﻮوﻧﻪوهی ﭘﻪرﺗﯚﮐﯽ دژ ﺑﻪ ﺋﺎﯾﻦ‬ ‫ﺑﮕﺮێ و‪ ،‬ﻧﻮوﺳﻪرهﮐﺎﻧﯿﺎن ﻟﻪﺳ‪‬ﺪاره ﺑﺪات‪ .‬ﻟ‪‬ﺮهدا دوو ﮐﯚﭘﻠﻪ ﻟﻪ ﺳﯿﭙﺎرهﮐﻪی رۆح اﻟﻪ‬ ‫ﺧﯚﻣﻪﯾﻨﯽ ﺑﻪﻧﻤﻮوﻧﻪ دهه‪‬ﻨﯿﻨﻪوه‪:‬‬

‫"‪ ...‬هﻪﻣﻮوﺗﺎن ﺑﯿﻨﯿﺘﺎن ﮐﻪ ﭼﯚن ﺗﻪور‪‬ﺰﯾﯿﻪﮐﯽ ﺑﻪره‪‬ﻼ و ﺳﻪرﺳﻪرﯾﯽ ﻟﻪ ﭘﻪرﺗﯚﮐﻪﮐﺎﻧﯿﺪا ﺋﻪو‬

‫هﻪﻣﻮوه ﺟﻨ‪‬ﻮهی داوه ﺑﻪ ﺋ‪‬ﻮه و‪ ،‬ﺳﻮوﮐﺎﯾﻪﺗﯽ ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪ و ﺋﯿﻤﺎﻣﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪ ﻧﻮاﻧﺪووه و‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺋﺎﺷﮑﺮا ﮔﺎ‪‬ﺘﻪی ﺑﻪهﻪﻣﻮو ﺑﻪهﺎﭘﯿﺮۆزهﮐﺎﻧﻤﺎن ﮐﺮدووه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋ‪‬ﻮه ﻣﻪﻻﮐﺎن‪ ،‬ﻣﺘﻪﻗﺘﺎن ﻟﻪﺧﯚﺗﺎن‬ ‫ﺑ‪‬ﯾﻮه و‪ ،‬ﺑ‪‬ﺪهﻧﮓ ﻣﺎون! ﺋ‪‬ﻮه ﺳﺴﺘﯽ و ﺑ‪‬ﺒﺎوهڕی و ﺑ‪‬ﺪهرهﺗﺎﻧﯽ ﺑﻪﺳﻪرﺗﺎﻧﺪا زا‪‬ﺒﻮوه‪ .‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ‬ ‫ﺳﻪرﻟ‪‬ﺸ‪‬ﻮاوی ﺑ‪‬ﺸﻪرم‪ ،‬ﻟﻪ ﭼﻮارﻗﻮڕﻧﻪی و‪‬ﺗﺪا ﮐﻪوﺗﻮوﻧﻪﺗﻪ دژاﯾﻪﺗﯿﮑﺮدﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﭘﯿﺮۆزی ﺋﯿﺴﻼم و‪،‬‬ ‫ﺑﯿﺮی ﺑ‪‬ﺪﯾﻨﯽ ﺑ‪‬ودهﮐﻪﻧﻪوه‪ .‬ﺋﻪم ﺑ‪‬ﺪهﻧﮕﯿﯿﻪی ﺋ‪‬ﻮه ﻣﻪﻻﮐﺎن‪ ،‬ﺑﺎرودۆﺧ‪‬ﮏ ﺳﺎزدهﮐﺎ ﮐﻪ ﺣﺎڵ و‬ ‫ﮔﻮزهراﻧﻤﺎن ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ رهزاﺧﺎن ﺧﺮاﭘﺘﺮی ﺑﻪﺳﻪرد‪‬ﺖ و‪ ،‬ﺳﻪرﻟ‪‬ﺸ‪‬ﻮاوی ﺑﻪﺳﻪرﻣﺎﻧﺪا زاڵ‬ ‫دهﺑ‪‬ﺖ و‪ ،‬ﺑ‪‬ﺪهرهﺗﺎن دهﻣ‪‬ﻨﯿﻨﻪوه‪ ....‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ واﺑﮑﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺋﻪﮔﻪر ﻟﻪهﻪر ﺷﺎر و ﮔﻮﻧﺪ و‬ ‫ﻗﻮژﺑﻨ‪‬ﮑﯽ ﺋﻪم و‪‬ﺗﻪ‪ ،‬ﺑ‪‬ﺰی و ﺳﻮوﮐﺎﯾﻪﺗﯿﯿﻪک ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺋﺎﯾﻦ ﮐﺮا‪ ،‬ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن ﯾﻪﮐﺪڵ و‬ ‫ﯾﻪﮐﺪهﻧﮓ‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﭘﺎر‪‬ﺰﮔﺎرﯾﮑﺮدن ﻟﻪ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎن‪ ،‬ﻟﻪدژی راﭘﻪڕن‪ .....‬دهﺑﯽ راﺑﯿﻦ! ﺑﺰووﺗﻦ و راﺑﻮون‬ ‫ﻟﻪﭘ‪‬ﻨﺎوی ﺧﻮدێ و دهﺳﺘﻮوری ﺧﻮدێ‪ ،‬دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﺑﺰاﭬ‪‬ﮑﯽ ﺧﻮداﯾﯽ )ﻗﯿﺎم اﻟﻪ(‪ .‬ﺗﻪﻧﯿﺎ ﺋﻪم وﺷﻪی "ﻗﯿﺎم‬ ‫اﻟﻪ" ﯾﻪ ﮐﻪ ﺟﯿﮫﺎن ﺑﻪرهو ر‪‬ﮕﻪی راﺳﺖ و رزﮔﺎرﯾﯽ دهﺑﺎت‪ ....‬داوا ﻟﻪ دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان دهﮐﻪﯾﻦ‪ ،‬ر‪‬ﮕﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺑ‪‬وﺑﻮوﻧﻪوهی ﭘﻪرﺗﯚک و ﺑ‪‬وﮐﺮاوهی دژ ﺑﻪ ﺋﺎﯾﻦ ﺑﮕﺮ‪‬ﺖ‪ .‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ﭼﺎوهڕواﻧﯿﻦ ﮐﻪ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﺋﯿﺴﻼم‬ ‫ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪو ﮐﻪﺳﺎﻧﻪی ﮐﻪ ﻟﻪ ﭘﻪرﺗﯚک و ﮔﯚﭬﺎر و ﻧﻮوﺳﺮاوهﮐﺎﻧﯿﺎﻧﺪا دژاﯾﻪﺗﯿﯽ ﺋﯿﺴﻼم دهﮐﻪن‪ ،‬ﺑﻪﭘ‪‬‬ ‫دهﺳﺘﻮور و ﺑ‪‬ﯾﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼم ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﯿﺎﻧﺪا هﻪ‪‬ﺴﻮﮐﻪوت ﺑﮑﺎت‪ .‬ﺋﻪو ﮐﻪﺳﺎﻧﻪی ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ژههﺮاوی‬ ‫ﺑ‪‬ودهﮐﻪﻧﻪوه‪ ،‬ﻟﻪﭘ‪‬ﺶ ﭼﺎوی ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﺎن ﻟﻪﺳ‪‬ﺪارهﯾﺎن ﺑﺪات‪ .‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﺋﻪم ﺋﺎژاوهﮔ‪‬اﻧﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑ‪‬ﺮهوﺷﺘﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮۆﭬﯽ ﺳﻪرڕووی زهوﯾﻨﻦ‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر ﮔﯚی زهوﯾﻦ ﭘﺎک ﺑﮑﺮ‪‬ﻨﻪوه و‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺒﺮ‪‬ﻦ‪ ،‬ﺑﯚﺋﻪوهی‬ ‫‪27‬‬

‫ﭘﯿﻼﻧﮕ‪‬ان ﻧﻪﺗﻮاﻧﻦ ﺋﺎﮔﺮی ﺋﺎژاوه و ﭼﻪﻧﺪﺑﻪرهﮐﯽ ﺑ‪‬وﺑﮑﻪﻧﻪوه و‪ ،‬ﻧﻪو‪‬ﺮن دهﺳﺘﯽ ﺧﯿﺎﻧﻪﺗﮑﺎراﻧﻪﯾﺎن‬

‫ﺑﻪرهو دﯾﺎرده و ﻧ‪‬ﻮهﭘﯿﺮۆزهﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم در‪‬ﮋﺑﮑﻪن‪ ....‬واﻟﺴﻼم‪ ...‬رۆح اﻟﻪ ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ''‪.‬‬ ‫ﺑﻪ‪‬م ﮐﻪﺳﺮهوی‪ ،‬ﺳﻪرﺑﺎری ﻓﺘﻮا و هﻪڕهﺷﻪی ﮐﻮﺷﺘﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪردهواﻣﺒﻮو ﻟﻪﺳﻪر‬ ‫ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﺎﻧﯽ و‪ ،‬ﻧﻪﺗﺮﺳﺎﻧﻪ رهﺧﻨﻪی ﺗﻮﻧﺪی ﺋﺎراﺳﺘﻪی ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎﻧﯽ دهوﻟﻪت و‪ ،‬ﻣﻪﻻﮐﺎن‬ ‫و‪ ،‬دهﺳﺘ‪‬ﻮهرداﻧﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و رووس‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﺎروﺑﺎری ﻧ‪‬ﻮﺧﯚی ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا دهﮐﺮد‪ .‬ﺋﻪوهش‬ ‫ﺷﻪﭘﯚﻟ‪‬ﮑﯽ ﻧﺎڕهزاﯾﻪﺗﯽ ﺗﻮﻧﺪی ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﻣﻪﻻﮐﺎن و ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﮐﺎن و‪ ،‬ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﻟﻪدژی‬ ‫ﮐﻪﺳﺮهوی ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎ‪ .‬ﻣﻪﻻﮐﺎن‪ ،‬ﻟﻪهﻪﻣﻮو ﻻﯾﻪﮐﻪوه ﮐﻪوﺗﻨﻪ ورووژاﻧﺪن و‪ ،‬ﺑﺰواﻧﺪﻧﯽ هﻪﺳﺘﯽ‬ ‫ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﻪﮐﻪ و‪ ،‬ﺑ‪‬وﯾﺎﻧﮑﺮدهوه‪ ،‬ﮐﻪﺳﺮهوی ﻗﻮرﺋﺎﻧﯽ ﺳﻮوﺗﺎﻧﺪووه! ﺋﻪوﺟﺎ ﮔﻮﺷﺎرﯾﺸﯿﺎن‬ ‫ﺧﺴﺘﻪﺳﻪر ﺣﮑﻮوﻣﻪت‪ ،‬ﺗﺎ ﭘ‪‬ﺶ ﺑﻪﺑ‪‬وﺑﻮوﻧﻪوهی زﯾﺎﺗﺮی ﭘﻪرﺗﯚﮐﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﮕﺮێ و‪،‬‬ ‫ﻟﻪﺑﻪراﻣﺒﻪرﯾﺪا ﺑ‪‬ﺪهﻧﮓ ﻧﻪﺑ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺣﺴﯿﻦ ﺳﻪدر ‪ -‬ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮاﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪ ﺳﻪردهﻣﯽ "اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﯿﺖ"‬ ‫)ﺷﯚرﺷﯽ ﻧﻮ‪‬ﺨﻮازﯾﯽ( )‪ (*١١‬ﺑﻪهﯚی ﮐﻮﺷﺘﻦ و ﺑ‪‬ﯾﻨﯽ ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺑﯿﺮی ﻋﯿﻠﻤﺎﻧﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻗﻪﺳﺎوی ''ﺑﺎﺧﯽ ﺷﺎ'' )‪ (*١٢‬ﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ دهرﮐﺮدﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪرۆژی ‪٢٣‬ی ﺟﯚزهرداﻧﯽ ﺳﺎ‪‬ﯽ‬ ‫‪١٣٢٤‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩٤٥‬ی زاﯾﻨﯽ(‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪﯾﻪﮐﯽ ﻧﺎرد ﺑﯚ وهزﯾﺮی دادی ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬داوای ﮔﺮﺗﻨﯽ‬ ‫ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﻪﺳﺮهوی ﮐﺮد‪ .‬رۆژی دواﯾﯽ )‪ ١٣٢٤/٣/٢٤‬هﻪﺗﺎوی(‪ ،‬ﻣﺤﻪﻣﻪد ﺳﺎدق ﺗﻪﺑﺎﺗﻪﺑﺎﯾﯽ‬ ‫ﺳﻪرۆﮐﯽ ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﻧﺎﻣﻪﯾﻪﮐﯽ ﻧﻮوﺳﯽ ﺑﯚ وهزﯾﺮی داد‪ .‬ﻟﻪ ﻧﺎﻣﻪﮐﻪﯾﺪا ﻧﻮوﺳﯿﺒﻮوی‬ ‫ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﻪﺳﺮهوی ﺑﮕﯿﺮ‪‬ﺖ و‪ ،‬ﺑﺪر‪‬ﺘﻪ دادﮔﻪ‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ ﺑ‪‬ﺰی ﺑﻪ ﺋﯿﺴﻼم و ‪،‬‬ ‫زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم و ﭘ‪‬ﺸ‪‬هواﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم دهﮐﺎت‪ .‬هﺎوﮐﺎت‪ ،‬ﮐﯚﻣﯿﺘﻪی ﺑﺎزاڕی و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺷﺎری ﺗﺎران‪ ،‬ﻧﺎڕازﯾﻨﺎﻣﻪﯾﻪﮐﯿﺎن ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﻧﻮوﺳﺮاوهﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﻪﺳﺮهوی ﻧﺎرد ﺑﯚ‬ ‫وهزارهﺗﯽ داد‪ .‬رۆژﻧﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ و ﺳﻪر ﺑﻪ ﺣﯿﺰب و ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺑﻪردهوام‬ ‫ﺋﺎ‪‬ﻮﮔﯚڕﮐﺮدﻧﯽ ﻧﺎﻣﻪی ﻧ‪‬ﻮان ﻣﻪﻻ ﭘﺎﯾﻪﺑﻪرزهﮐﺎن و ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎن و‪ ،‬ﺑﯿﺮورای ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ‬ ‫هﻪردووﻻﯾﺎن ﺑ‪‬ودهﮐﺮدهوه‪ .‬ﮐﻪﺳﺮهوﯾﺶ ﻟﻪ رۆژﻧﺎﻣﻪی ''ﭘﺮﭼﻢ'' و‪ ،‬ﺑﻪﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﭘﻪرﺗﯚک و‬ ‫وﺗﺎر‪ ،‬ﺑﻪرﭘﻪرﭼﯽ دهداﻧﻪوه‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﺘﺮﯾﻨﯿﺎن ''ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و داوری ﮐﻨﻨﺪ'' )ﺑﺨﻮ‪‬ﻨﻨﻪوه و‬ ‫اددوهری ﺑﮑﻪن( ه واﯾﻠ‪‬ﮫﺎت‪ ،‬دژاﯾﻪﺗﯽ ﻧ‪‬ﻮان ﮐﻪﺳﺮهوی و‪ ،‬ﻣﻪﻻﮐﺎن‪ ،‬ﺑﻮو ﺑﻪ ﮔﻪرﻣﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ﺑﺎﺳﯽ ﻧ‪‬ﻮ ﮐﯚڕ وﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و رۆﺷﻨﺒﯿﺮی و ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ‪ .‬ﻟﻪﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪا‪ ،‬ﻣﻪﻻﮐﺎن ﮐﻪ دهﺳﺖ و‬ ‫ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪه‪‬ﺰﯾﺎن ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺣﮑﻮوﻣﻪت و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﺪا هﻪﺑﻮو‪ ،‬ﮔﻮﺷﺎرﯾﺎن ﺧﺴﺘﻪﺳﻪر‬ ‫دهو‪‬ﻪت و‪ ،‬ﻣﻮﺣﺴﯿﻦ ﺳﻪدر ‪ -‬ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮان ﻓﻪرﻣﺎﻧﯿﺪا‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﭘﻪرﺗﯚﮐﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪﺣﻤﻪد‬ ‫ﮐﻪﺳﺮهوی ﮐﻪ ژﻣﺎرهﯾﺎن ‪ ١٣‬ﭘﻪرﺗﯚک ﺑﻮون‪ ،‬ﮐﯚﺑﮑﺮ‪‬ﻨﻪوه و‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺒﺮ‪‬ﻦ‪ .‬ﭘﻪرﺗﯚﮐﯽ‬ ‫"ﺷﯿﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯿﯽ" ﻟﻪرﯾﺰی ﺋﻪو ‪ ١٣‬ﭘﻪرﺗﯚﮐﻪدا ﺑﻮو‪ .‬دواﺑﻪدوای ﺋﻪوهش ﻟﻪﻻﯾﻪن دادﮔﻪوه‬ ‫ﺑﺎﻧﮕ‪‬ﺸﺖ ﮐﺮا ﺑﯚ ﻟ‪‬ﭙﺮﺳﯿﻨﻪوهی‪.‬‬ ‫ﭘﺎش ﺋﻪم هﻪراوهﯚرﯾﺎﯾﻪ‪ ،‬ژﻣﺎرهﯾﻪک ﻟﻪ زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﻧﺎﺳﺮاوهﮐﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪ‪،‬‬ ‫ﻟﻪﺷﺎری ﻧﻪﺟﻪف ﭘﻼﻧﯽ ﺗ‪‬ﺮۆرﮐﺮدﻧﯽ ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﻪﺳﺮهوﯾﯽ دادهڕ‪‬ﮋن ﮐﻪ ﭼﯚﻧ‪‬ﺘﯿﯿﻪﮐﻪی‬ ‫ﺑﻪﻣﺠﯚره دهﺑ‪‬ﺖ‪:‬‬ ‫‪28‬‬

‫رۆژ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺷﺎری ﻧﻪﺟﻪف‪ ،‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻣﻪﻻﮐﺎن و ﭼﻪﻧﺪ ﻓﻪﻗ‪‬ﯿﻪک‪ ،‬ﻟﻪواﻧﻪ ﻧﻪواب‬ ‫ﺳﻪﻓﻪوی )‪ ،(*١٣‬دهﭼﻨﻪﻻی ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺷ‪‬ﺦ ﻋﻪﺑﺪوﻟﺤﺴ‪‬ﻨﯽ ﺋﻪﻣﯿﻨﯽ )‪ .(*١٤‬ﻟﻪوێ‬ ‫ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﻪﺳﺮهوی ﻗﺴﻪ دهﮐﻪن‪ ...‬ﺋﺎﯾﯚﺗﺆ‪ ‬ﺷ‪‬ﺦ‬ ‫ﻋﻪﺑﺪوﻟﺤﺴ‪‬ﻨﯽ ﺋﻪﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ده‪:‬‬ ‫''ﭘﯿﺎو‪‬ﮏ ﻧﯿﯿﻪ‪ ،‬ﺋﻪم دوﻣﻪ‪‬ﻪ ﺷ‪‬ﺮﭘﻪﻧﺠﻪﯾﻪ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺑﺒﺎت ﮐﻪ هﻪﻣﻮو رۆژ‪‬ﮏ ﺳﻮوﮐﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺋﯿﻤﺎﻣﺎن و ﮔﻪورهﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم دهﮐﺎت؟!''‪ .‬ﻧﻪواب ﺳﻪﻓﻪوی‪ ،‬ده‪ ،‬ﻣﻦ ﺋﺎﻣﺎدهم‪ ،‬ﺋﻪم ﻓﺘﻮای‬ ‫ﺋ‪‬ﻮه ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪ ‬ﺑﮑﻪم!‪ .‬ﻣﻪﻻﮐﺎن ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﯽ دهدو‪‬ﻦ‪ ،‬ﮐﺎﺗ‪ ‬ﻟﻪ ﺑ‪‬ﯾﺎرداﻧﻪﮐﻪی د‪‬ﻨﯿﺎدهﺑﻦ‪ ،‬ﭘﻮو‪‬ﯽ‬ ‫ر‪‬ﮕﻪی ﺑﯚ ﮐﯚدهﮐﻪﻧﻪوه و ر‪‬ﻨﻮ‪‬ﻨﯿﯽ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ دهﮐﻪن‪ .‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﻣﻪدهﻧﯽ )‪ (١٣‬دﯾﻨﺎر‪،‬‬ ‫ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺣﺎﺟﯽ ﺳﻪﯾﺪ ﻋﻪﺑﺪوﻟﻘﺎﺳﻤﯽ‬ ‫ﺧﯚﯾﯽ )‪ (٢‬دﯾﻨﺎر و‪'' ،‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬‬ ‫ﺋﻪﻣﯿﻨﯽ'' ش )‪ (٥٠‬دﯾﻨﺎری ﭘ‪‬ﺪهدهن‪،‬‬ ‫و‪،‬‬ ‫ﮔﻪڕاﻧﻪوه‬ ‫ﺳﻪرﻓﯽ‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ‬ ‫ﭘ‪‬ﺪاوﯾﺴﺘﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺗ‪‬ﺮۆرﮐﺮدﻧﯽ ﮐﻪﺳﺮهوی ﺑﮑﺎت‪'' .‬ﻧﻪواب‬ ‫ﺳﻪﻓﻪوی'' ش ﺑﻪ وهرﮔﺮﺗﻨﯽ ﻓﺘﻮای‬ ‫رهﺳﻤﯽ‪ ،‬ﺑﻪرهو ﺗﺎران دهﮔﻪڕ‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬ ‫ﻧﻪواب ﺳﻪﻓﻪوﯾﯽ‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪروﺑﻪﻧﺪی‬ ‫ﮔﻪڕاﻧﻪوهی ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻟﻪر‪‬ﮑﻪوﺗﯽ ‪١٠‬ی‬ ‫رهﺷﻪﻣﻤﻪی ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٢٤‬ی هﻪﺗﺎوی‪،‬‬ ‫ﺑﻪدهرﮐﺮدﻧﯽ راﮔﻪﯾﺎﻧﺪراوهﯾﻪک ﻟﻪژ‪‬ﺮ‬ ‫ﻧ‪‬ﻮی ''دﯾﻦ واﻧﺘﻘﺎم'' )ﺋﺎﯾﻦ و ﺗﯚ‪‬ﻪ(‪،‬‬ ‫ﭘﯿﮑﮫ‪‬ﻨﺎﻧﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ''ﻓﯿﺪاﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧﻪواب ﺳﻪﻓﻪوﯼ‪ ،‬ﺳﻪرۆﮐﯽ )ف‪ .‬ئ(‪ ،‬ﻟﻪ ژوورﯼ دادﮔﻪ ﺋﯿﺴﻼم'' رادهﮔﻪﯾﻪﻧ‪‬ﺖ‪ .‬رۆژی‪٢٠‬ی‬ ‫رهﺷﻪﻣﻤﻪی ‪١٣٢۴‬ی هﻪﺗﺎوی )‪ ١٩۴۵‬ی زاﯾﻨﯽ(‪ ،‬ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﻪﺳﺮهوﯾﯽ‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ هﺎوڕ‪‬ﯿﻪﮐﯽ‬ ‫ﻧﻮوﺳﻪری ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی "ﺣﻪدادﭘﻮور"‪ ،‬ﮐﺎﺗﮋﻣ‪‬ﺮ ‪١١‬ی ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﻮهڕۆ دهﮔﻪﻧﻪ ﻧ‪‬ﻮ هﯚ‪‬ﯽ دادﮔﻪوه‪.‬‬ ‫ﻟﻪﮐﺎﺗﯽ دهﺳﺘﭙ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ ﻟ‪‬ﭙﺮﺳﯿﻨﻪوهدا‪ ،‬ﻧﻪواب ﺳﻪﻓﻪوی و ﺑﺮاﯾﺎﻧﯽ ﺋﯿﻤﺎﻣﯽ و ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﻮ‪‬ﯾﯽ دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻪک و ﺧﻪﻧﺠﻪر و ﻗﻪﻣﻪوه دهڕژ‪‬ﻨﻪ ﻧ‪‬ﻮ ژووری دادﮔﻪ و‪ ،‬ﮐﻪﺳﺮهوی‬ ‫و هﺎوڕ‪‬ﮑﻪی )ﺣﻪدادﭘﻮور( دهدهﻧﻪ ﺑﻪردهﺳ‪‬ﮋی ﮔﻮﻟ‪‬ﻪ و دهﯾﺎﻧﮑﻮژن‪ .‬ﺑﻪوهش وازﯾﺎن‬ ‫ﻟ‪‬ﻨﺎه‪‬ﻨﻦ و‪ ،‬ﺳﻨﮓ و ﻟﻪﺷﯿﺎن ﺑﻪ ﻗﻪﻣﻪ و ﭼﻪﻗﯚ ﻟﻪﺗﻮﮐﻮت دهﮐﻪن‪ ...‬ﭘﯚﻟﯿﺴﯽ ﺗﺎران‪،‬‬ ‫ﺑﮑﻮژاﻧﯽ ﮐﻪﺳﺮهوی و‪ ،‬ﺣﻪدادﭘﻮور دهﮔﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﭘﺎش ﻣﺎوهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻮرت‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر داوای‬ ‫ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﻼﮐﺎن‪ ،‬ﻟﻪزﯾﻨﺪان ﺋﺎزاد دهﮐﺮ‪‬ﻦ‪.‬‬ ‫دوو ﻣﺎﻧﮓ ﭘ‪‬ﺶ رووداوی ﺗ‪‬ﺮۆرﮐﺮدﻧﯽ ﮐﻪﺳﺮهوی‪ ،‬ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮاﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﮔﯚڕا و‪" ،‬ﻗﻮام‬ ‫اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ" هﺎﺗﻪﺟ‪‬ﯽ ﻣﻮﺣﺴﯿﻦ ﺳﻪدر‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪﻣﯿﺶ هﻪر ﺟ‪‬ﯽ ﺑﺎوهر و دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﮑﺮاوی‬ ‫ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﻮو‪. .‬ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮان‪ ،‬ﻗﻪواﻣﻮﻟﺴﻪ‪‬ﺘﻪﻧﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﮔﻪﻻو‪‬ﮋی ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩٤٦‬ی زاﯾﻨﯽ‪،‬‬ ‫‪29‬‬

‫ﺋﺎﻟﯚﮔﯚڕی ﻟﻪ ﮐﺎﺑﯿﻨﻪﮐﻪﯾﺪا ﮐﺮد و‪ ،‬ﺳﻪرۆﮐﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋﯿﺮان )ﺋﯿﺮهج ﺋﻪﺳﮑﻪﻧﺪهری( و‪،‬‬ ‫دوو ﺋﻪﻧﺪاﻣﯽ دﯾﮑﻪی ﮐﯚﻣﯿﺘﻪی ﺳﻪرۆﮐﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﺋﻪو ﺣﯿﺰﺑﻪی‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی دوﮐﺘﯚر ﻓﻪرهﯾﺪوون‬ ‫ﮐﻪﺷﺎوهرز و دوﮐﺘﯚر ﻣﻮرﺗﻪزا ﯾﻪزدی ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮐﺎﺑﯿﻨﻪﮐﻪﯾﺪا ﺟ‪‬ﮑﺮدهوه و‪ ،‬ﺋﯿﺮهج ﺋﻪﺳﮑﻪﻧﺪهری‬ ‫ﺑﻮو ﺑﻪ وهزﯾﺮی "ﭘﯿﺸﻪ و هﻮﻧﻪر"‪ .‬ﻗﻪواﻣﻮﻟﺴﻪ‪‬ﺘﻪﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺎش ﺋﻪوی ﺑﻪ ﻧﻪﺧﺸﻪی ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ‪،‬‬ ‫ﺗﻮاﻧﯽ ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ر‪‬ﮑﮑﻪوﺗﻨ‪‬ﮑﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺳﺘﺎﻟﯿﻦ – دﯾﮑﺘﺎﺗﯚری ﯾﻪﮐ‪‬ﺘﯿﯽ ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ‬ ‫ﺑﺨ‪‬ﻪﺗ‪‬ﻨ‪ ‬و‪ ،‬ﮐﯚﻣﺎری ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚی ﮐﻮردﺳﺘﺎن و‪ ،‬ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻟﻪﺑﻪرﯾﻪک هﻪ‪‬ﻮهﺷ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه و‪،‬‬ ‫دهﺳﻪﻻﺗﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪت و ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺑﻪﺳﻪر ﻧ‪‬ﻮﺧﯚ و ﺳﻨﻮورهﮐﺎﻧﯿﺪا داﺑﺴﻪﭘ‪‬ﻨﯿﺖ‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ‬ ‫ﮐﻪوﺗﻪ هﻪو‪‬ﯽ ﻻوازﮐﺮدﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده و‪ ،‬ﭘﺎش ﭼﻪﻧﺪ ﻣﺎﻧﮕ‪‬ﮏ‪ ،‬ﮐﺎﺑﯿﻨﻪﮐﻪی هﻪ‪‬ﻮهﺷﺎﻧﺪهوه‬ ‫و وهزﯾﺮهﮐﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده و‪ ،‬ﺋﻪﻧﺪاﻣ‪‬ﮑﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺋ‪‬ﺮان – ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی "ﺋﻪ‪‬ﯾﺎر ﺳﺎ‪‬ﺢ" ی‬ ‫ﻟﻪﮐﺎﺑﯿﻨﻪﮐﻪی وهﻻﻧﺎ و ﮐﻪﺳﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪی ه‪‬ﻨﺎﯾﻪﺟ‪‬ﯿﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪه‪‬ﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ و‬ ‫ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و ﻣﻪﻻﮐﺎﻧﻪوه ﻧ‪‬ﺰﯾﮏ ﺑﻮون‪.‬‬ ‫ﻟﻪرۆژی ‪١٥‬ی ر‪‬ﺒﻪﻧﺪاﻧﯽ ﺳﺎﻟﯽ ‪١٣٢٧‬ی هﻪﺗﺎوی‪١٩٤٩) ،‬ی زاﯾﻨﯽ(‪ ،‬ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی‬ ‫''ﻧﺎﺳﺮ ﻓﻪﺧﺮ ﺋﺎراﺋﯿﯽ'' ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ زاﻧﺴﺘﮕﻪی ﺗﺎران‪ ،‬ﺑﻪ دهﻣﺎﻧﭽﻪ هﻪ‪‬ﯿﮑﻮﺗﺎﯾﻪ ﺳﻪر ﺷﺎ و‪،‬‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﺰﯾﮑﻪوه ﺷﻪش ﮔﻮﻟﻠﻪی ﻧﺎ ﺑﻪ ﺷﺎوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺑﻪوﭘﻪڕی ﺳﻪرﺳﻮوڕﻣﺎﻧﻪوه ﺷﺎی ﻧﻪﭘ‪‬ﮑﺎ و‪،‬‬ ‫ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﺑﺮﯾﻨﺪارﯾﺸﯽ ﻧﻪﮐﺮد‪ .‬ﺳﺎواک و ﭘﺎﺳﻪواﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺷﺎ‪ ،‬دهﺳﺘﺒﻪﺟ‪ ‬ﻧﺎﺳﺮ ''ﻓﻪﺧﺮﺋﺎراﯾﯽ''‬ ‫ﯾﺎن ﮐﻮﺷﺖ‪ .‬ﭘﺎش ﻣﺎوهﯾﻪک‪ ،‬ﺳﺎواک و ﻣﯿﺪﯾﺎی ﺷﺎ راﯾﺎﻧﮕﻪﯾﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺮۆرﯾﺴﺘﻪﮐﻪ‪ ،‬ﺋﻪﻧﺪاﻣﯽ‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻮوه و‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده ﻧﻪﺧﺸﻪی ﮐﻮﺷﺘﻨﯽ ﺷﺎی داڕﺷﺘﻮوه‪ .‬ﺑﻪدوای‬ ‫ﺑ‪‬وﺑﻮوﻧﻪوهی ﺋﻪو هﻪوا‪‬ﻪدا‪ ،‬ﺷﺎ‪‬وی ﮔﺮﺗﻦ و ﺋﻪﺷﮑﻪﻧﺠﻪ و ﻟﻪﺳ‪‬ﺪارهداﻧﯽ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ‬ ‫ﺗﻮوده دهﺳﺘﭙ‪‬ﮑﺮا و‪ ،‬ر‪‬ﯽ ﭼﺎﻻﮐﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﺸﯿﺎن ﻟ‪‬ﮕﯿﺮا‪) .‬ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﺎﺳﻪ‪ ،‬ﭘﺎش رووﺧﺎﻧﯽ‬ ‫رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ‪ ،‬ﺋﺎﺷﮑﺮاﺑﻮو ﮐﻪ ﻧﺎﺳﺮ ﻓﻪﺧﺮﺋﺎراﯾﯽ ﻧﻪﺗﻪﻧﯿﺎ ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽ ﺑﻪ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهوه ﻧﻪﺑﻮوه‪،‬‬ ‫ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ زۆر دژی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده و‪ ،‬ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯿﯽ ﺑﻮوه‪ .‬ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهش‪ ،‬ﻧﻪ ﺋﻪو‬ ‫ﮐﺎت و‪ ،‬ﻧﻪ دواﺗﺮﯾﺶ ﭘ‪‬ﻮﯾﻨﺪﯾﯽ ﺣﯿﺰﺑﻪﮐﻪی ﺑﻪو رووداوهوه ﻧﻪﮔﺮﺗﻮوهﺗﻪ ﺋﻪﺳﺘﯚ‪ .‬هﻪرﭼﯚﻧ‪‬ﮏ‬ ‫ﺑﻮوﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪﻻی ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ و هﺎودهﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯿﯿﻪوه ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ دهزﮔﻪی ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا‪ ،‬ﮔﺮﻧﮓ‬ ‫ﺋﻪوهﺑﻮو‪ ،‬ﺋﯚﭘﯚزﺳﯿﯚﻧ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪه‪‬ﺰی وهک ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺑﺒﺮ‪‬ﺖ و‪ ،‬دهﺳﻪﻻﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ‬ ‫و‪‬ت‪ ،‬ﯾﻪﮐﻼﯾﯽ ﺑﮑﺮ‪‬ﺘﻪوه(‪.‬‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮهرۆﮐﯽ ﺋﻪو ﻧﺎﻣﻪ و راﭘﯚرﺗﺎﻧﻪی ﮐﻪ ﺑﺎ‪‬ﻮ‪‬ﮋ و ﻓﻪرﻣﺎﻧﺒﻪرهﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻟﻪ ﺗﺎران ﻟﻪو‬ ‫ﺳﻪردهﻣﻪدا‪ ،‬ﻧﺎردووﯾﺎﻧﻪ ﺑﯚ وهزارهﺗﯽ دهرهوهی ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮاﻧﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻟﻪواﻧﻪ )ﻋﻪﻟﯽ ﺳﻮهﻪﯾﻠﯽ( و )ﻣﻮﺣﺴﯿﻦ ﺳﻪدر( و )ﻗﻪواﻣﻮﻟﺴﻪ‪‬ﺘﻪﻧﻪ( ﯾﺎن ه‪‬ﻨﺎوه و‪،‬‬ ‫وهک ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎوهڕﭘ‪‬ﮑﺮاو و ﭘﺎﺳﻪواﻧﯽ ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎی ﻣﻪزن‬ ‫ﻟﻪﻗﻪ‪‬ﻪﻣﯿﺎن داون )‪ .(*١٥‬ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎی ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺶ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎزه ه‪‬ﻨﺎﺑﻮوﯾﺎﻧﻪ ﺳﻪردهﺳﻪﻻت و‪،‬‬ ‫هﻪﻣﻮوی ﯾﻪک – دوو ﺳﺎ‪‬ﮏ ﺑﻮو ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺑﺎوﮐﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ )رهزاﺷﺎ( ی ﺑﻪﺗﺎواﻧﯽ‬ ‫هﺎوﮐﺎری و ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﮑﺮدن ﻟﻪ هﯿﺘﻠﻪر و ﺋﻪ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﻧﺎزی‪ ،‬ﺑﯚ دورﮔﻪی ﻣﻮرﯾﺲ ﻟﻪ ﺑﺎﺷﻮوری‬ ‫ﺋﻪﻓﺮﯾﻘﯿﺎ‪ ،‬دوورﺧﺴﺘﺒﻮوهوه‪ ،‬ه‪‬ﻨﺪه ﺑ‪‬ﺪهﺳﻪ‪‬ت و ﻻواز ﺑﻮو ﮐﻪ ﺗﻪﻧ‪ ‬ﭼﺎود‪‬ﺮی رهوﺗﯽ‬ ‫رووداو و ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﻮو ﻟﻪﺋ‪‬ﺮان‪.‬‬ ‫‪30‬‬

‫ﭼﯚﻧ‪‬ﺘﯿﯽ داﻣﻪزراﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﭘﻪهﻠﻪوﯾﯽ‬ ‫ﻟﻪزﻣﺎﻧﯽ هﺎوﺳﻪری رهزاﺷﺎ )ﺗﺎج اﻟﻤﻠﻮک( هوه!‬

‫داﯾﮑﯽ ﺣﻪﻣﻪرهزاﺷﺎ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی "ﺗﺎج اﻟﻤﻠﻮک" ﻟﻪ ﭘﻪرﺗﯚﮐﯽ ﺑﯿﺮهوهرﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯿﺪا )‪،(*١٦‬‬ ‫ﺑﻪﺳﻪرهﺎﺗﯽ ﺧﯚﯾﺎن و‪ ،‬ﭼﯚﻧ‪‬ﺘﯿﯽ داﻧﺎﻧﯽ‬ ‫رهزاﺧﺎﻧﯽ ﻣ‪‬ﺮدی ﻟﻪﺳﻪرﺗﻪﺧﺘﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯽ‬ ‫و‪ ،‬دواﺗﺮ‪ ،‬ﺧﺴﺘﻨﯽ ﻟﻪﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﺋ‪‬ﺮان و‪،‬‬ ‫دوورﺧﺴﺘﻨﻪوهی ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰهوه ﺑﯚ‬ ‫ﺑﺎﺷﻮوری ﺋﻪﻓﺮﯾﻘﯿﺎ و‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ داﻧﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻮڕهﮐﻪی )ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ(‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر ﮐﻮرﺳﯽ‬ ‫ﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﺑﻪم ﭼﻪﺷﻨﻪ دهﮔ‪‬ﺘﻪوه‪:‬‬ ‫)ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﺎﺳﻪ‪ ،‬ﮐﺎت و ﺳﻪردهﻣﯽ ﺑﻪﺳﻪرهﺎﺗﻪﮐﻪ‬ ‫دهﮔﻪڕ‪‬ﺘﻪوه ﺑﯚ دواﻣﺎﻧﮓ و رۆژهﮐﺎﻧﯽ ﺗﻪﻣﻪﻧﯽ‬ ‫ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻗﺎﺟﺎرهﮐﺎن و‪ ،‬ﺑﯚ ﺋﻪو ﺳﻪردهﻣﻪی ﮐﻪ‬ ‫رهزاﺧﺎن ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪهی ﺑﻪﺷ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺳﻮﭘﺎی ﻗﻪزاق‬ ‫ﺑﻮو ﻟﻪ ﺗﺎران – ن‪(.‬‬ ‫"‪ .....‬رهزا ﻟﻪﺳﻪرهﺗﺎوه‪ ،‬ﻣﺮۆﭬ‪‬ﮑﯽ ﺧﺎوهن‬

‫''ﺗﺎج اﻟﻤﻠﻮک'' هﺎوﺳﻪری رهزاﺷﺎ‬

‫ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م دواﯾﯽ ﺑﺎوهڕی ﺳﺴﺖ ﺑﻮو ‪ ....‬ﻣﺎﻧﮕﯽ )ﻣﺤﺮم( و رۆژاﻧﯽ )ﻋﺎﺷﻮرا( و )‬ ‫ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ(‪ ،‬هﻪر ﮔﻪڕهﮐ‪‬ﮏ دهﺳﺘﻪ و داﯾﺮهی زﻧﺠﯿﺮوهﺷﺎﻧﺪن و ﻟﻪﺧﯚدان و ﺷﯿﻨﮕ‪‬اﻧﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ هﻪﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﺟﺎر‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ دهﺳﺘﻪ و ﺗﯿﭙﻪﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪﺧﯚدان و ﺷﯿﻨﮕ‪‬اﻧﯽ ﺋﯿﻤﺎم ﺣﺴ‪‬ﻦ دا‪ ،‬دهﺑﻮوه ﻣﺸﺖ و ﻣ‪ ‬و‬ ‫دهﻣﻪﻗﺎ‪‬ﻪﯾﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﺎم دهﺳﺘﻪﯾﺎن ﺑﮑﻪو‪‬ﺘﻪ ﭘ‪‬ﺸﯽ دهﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪوه‪ .‬ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﺟﺎر‪ ،‬دهﻣﻪﻗﺎ‪‬ﻪ و‬ ‫ﻣﺸﻮﻣ‪‬ی ﻧ‪‬ﻮاﻧﯿﺎن دهﺑﻮوه هﯚی ﺷﻪڕ و ﻟ‪‬ﮑﺪان و‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻪﻗﯚ و دار وﺑﻪرد ﻟ‪‬ﮏ ﺑﻪردهﺑﻮون‪ .‬رهزا‬ ‫دهﺳﺘﻪﯾﻪک ﻗﻪزاﻗﯽ ر‪‬ﮑﻮﭘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪت ﺑﻪﺧﯚی هﻪﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮزﯾﮏ و ﺑﺎ‪‬ﻪﺑﺎﻧﻪوه ر‪‬ﯿﺎن دهﭘ‪‬ﻮا‪.‬‬ ‫دهﺳﺘﻪی ﻗﻪزاﻗﯿﺶ وهک ﺋﻪواﻧﯽ دی‪ ،‬ﻗﻮڕﯾﺎن دهﺳﺎوﯾﯿﻪ رووﻣﻪت و ﻟﻪﺷﯿﺎن و‪ ،‬رهزا ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺶ‬ ‫هﻪﻣﻮوﯾﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﺑﺎ‪‬ی ﺑﻪرز و ﻟﻪﺷﯽ داﮐﻮﺗﺮاو و ﺑﻪﺳﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺑﻪو دهﺳﺮه ﺳﯚرهوه ﮐﻪ ﺳﻪرﺗﻪو‪ ‬و‬ ‫ﻧ‪‬ﻮﭼﺎواﻧﯽ ﭘ‪‬ﺪهﺑﻪﺳﺖ‪،‬‬

‫ه‪‬ﻨﺪهی دﯾﮑﻪ ﺳﻪرﻧﺠﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﻪﮐﻪی ﺑﯚﻻی رهزا و دهﺳﺘﻪی ﻗﻪزاﻗﻪﮐﺎن‬

‫رادهﮐ‪‬ﺸﺎ‪ .‬ﻗﻪزاﻗﻪﮐﺎن درۆﺷﻤﯿﺎن دهدا‪:‬‬ ‫ﺋﻪﮔﻪر ﮐﻪرﺑﻪﻻ ﻗﻪزاﻗﯽ ﻟ‪ ‬ﺑﻮاﯾﻪ‬

‫''ﺣﺴ‪‬ﻦ'' ﺑﻪﺗﻪﻧ‪ ‬ﻧﻪدهﻣﺎﯾﻪوه‬

‫ﺑﻪ‪ ،‬ﻟﻪوﮐﺎت و ﺳﻪردهﻣﻪدا‪ ،‬ﺷ‪‬ﻮهی ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﭼﻮوﻧﯽ )ﻋﺎﺷﻮرا و ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ(ی ﺋﯿﻤﺎم ﺣﺴ‪‬ﻦ ﺑﻪو ﭼﻪﺷﻨﻪ‬ ‫ﺑﻮو‪ .‬ﺳﺎ‪‬ﮑﯿﺎن‪ ،‬ﭘ‪‬ﺶ رووﺧﺎﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻗﺎﺟﺎرهﮐﺎن و‪ ،‬ﺑﻪدهﺳﻪ‪‬ﺗﮕﻪﯾﺸﺘﻨﯽ رهزا‪ ،‬ﺋﻪﺣﻤﻪد ﺷﺎی‬ ‫ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻪﺳﻪردان ﭼﻮوﺑﻮوه ﭘﺎرﯾﺲ‪ .‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺧﯚی ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻣﺎوهﯾﻪک ﺑﻮو‪ ،‬ﺑﺎﻧﮕﻪﺷﻪی ﺋﻪوه دهﮐﺮا ﮐﻪ ﮔﻮاﯾﻪ‬ ‫''وههﺎﺑﯽ'' ﯾﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮودی‪ ،‬ﭘﻪﻻﻣﺎری ''ﻣﻪزاری ﭘﻪﯾﺎﻣﮫ‪‬ﻨﻪری ﺋﯿﺴﻼم – ﺣﻪزرهﺗﯽ ﻣﺤﻪﻣﻪد'' ﯾﺎﻧﺪاوه‬ ‫و‪ ،‬و‪‬ﺮاﻧﯿﺎن ﮐﺮدووه‪ .‬ﻣﺎﻧﮕﯽ )ﻣﺤﺮم( دهﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﺷﯿﻨﮕ‪‬ان ﻟﻪهﻪﻣﻮو ﻻﯾﻪﮐﻪوه ﺑﻪرهو ﮔﯚڕهﭘﺎﻧﯽ‬ ‫''ﺗﯚﭘﺨﺎﻧﻪ'' )ﮔﯚڕهﭘﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ ﺗﺎراﻧﻪ ‪ -‬ن‪ (.‬ﮐﻪوﺗﻨﻪڕێ‪ .‬ﻟﻪﮐﺎﺗﯽ ﻟﻪﺧﯚدان و هﺎواری''ﯾﺎﺣﺴ‪‬ﻦ‬ ‫‪31‬‬

‫ﯾﺎ ﺣﺴ‪‬ﻦ'' دا‪ ،‬ﺑﻪره ﺑﻪره درۆﺷﻤﻪﻻن ﮔﯚڕا و ﺑﻮو ﺑﻪ ''ﻧﻪﻣﺎن ﺑﯚ وههﺎﺑﯽ!''‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﺧﻪ‪‬ﮏ‪،‬‬ ‫رهزاﯾﺎن ﮔﺮﺗﻪ ﻗﻪ‪‬دۆﺷﮑﺎن و‪ ،‬ﺑﻪدهﻧﮕﯽ ﺑﻪرز هﺎوارﯾﺎن دهﮐﺮد‪'' :‬ﺑﮋی ﻗﻪزاق‪ ،‬ﺑﮋی ﻗﻪزاق''‪'' .‬ﻗﻪزاق‬ ‫ﺣﯿﺠﺎز رزﮔﺎر دهﮐﺎ‬

‫وههﺎﺑﯽ وهدهر دهﻧ‪ !''‬ﺑﻪوﺟﯚره ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای دهﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪﺧﯚدان‪ ،‬ﻗﻪزاﻗﻪﮐﺎﻧﯿﺎن‬

‫وهﭘ‪‬ﺶ ﺧﯚﯾﺎن دا و‪ ،‬ﻟﻪﮐﺎﺗ‪‬ﮑﺪا رهزاﯾﺎن ﻧﺎﺑﻮوه ﺳﻪرﺷﺎن و دهﺳﺘﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻪرهو ﭘ‪‬ﺸﻪوه دهڕۆﯾﺸﺘﻦ‪.‬‬ ‫ﺷﯿﻨﮕ‪‬اﻧﯽ ﻋﺎﺷﻮرا‪ ،‬ﺑﻮو ﺑﻪﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪان ﻟﻪدژی وههﺎﺑﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮودﯾﯿﻪ‪ .‬ﻟﻪوﺳﻪردهﻣﻪدا ﺗﻪﮐﻨﯿﮏ و‬ ‫ﭘﯿﺸﻪی و‪‬ﻨﻪﮔﺮﺗﻦ و ﻓﯿﻠﻢ هﻪ‪‬ﮕﺮﺗﻦ و ﮐﺎﻣ‪‬ﺮا‪ ،‬وهک ﺋﻪوڕۆﮐﻪ ﭘ‪‬ﺸﮑﻪﺗﻮو ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬ﻓﯿﻠﻤ‪‬ﮏ ﮐﻪ دهﮔﯿﺮا‪،‬‬ ‫دهﻧﮕﯽ ﻟﻪﺳﻪر ﺗﯚﻣﺎر ﻧﻪدهﮐﺮا ''ﺳﺎﻣﺖ'' )ﺑ‪‬ﺪهﻧﮓ( ﺑﻮو‪ .‬ﺳﻪرﺗﺎن ﻧﻪﯾﻪﺷ‪‬ﻨﻢ‪ ،‬ﻟﻪو رۆژهدا‪ ،‬ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ ﻟﻪ‬ ‫ﺑﺎ‪‬ﻮ‪‬ﮋﺧﺎﻧﻪی ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰهوه‪ ،‬هﺎﺗﻮﭼﯚوی ﺋﻪو ﺣﻪﺷﯿﻤﻪﺗﻪ زۆره ﻟﻪﺳﻪر ﮐﺎﻣ‪‬ﺮا ﺗﯚﻣﺎر دهﮐﺎت‪ .‬ﭘﺎﺷﺎن‬ ‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰهﮐﺎن ﻓﯿﻠﻤﻪﮐﻪ دهﺑﻪن ﺑﯚ ﭘﺎرﯾﺲ و ﭘ‪‬ﺸﺎﻧﯽ ﺋﻪﺣﻤﻪد ﺷﺎی دهدهن‪ .‬ﺋﻪﺣﻤﻪد ﺷﺎ دهﺑﯿﻨ‪ ‬ﺑﻪدهﯾﺎن‬ ‫هﻪزار ﺧﻪ‪‬ﮏ رژاوﻧﻪﺗﻪ ﺳﻪر ﺟﺎده و‪ ،‬هﺎواردهﮐﻪن و‪ ،‬دهﺳﺘﯿﺎن ﺑﻪرز دهﮐﻪﻧﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻧﺎزاﻧ‪‬ﺖ ده‪‬ﻦ‬ ‫ﭼﯽ و‪ ،‬ﺑﯚﭼﯽ رژاوﻧﻪﺗﻪ ﺳﻪر ﺟﺎده! ﻟﻪ ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﻪ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﯿﻪﮐﻪ ﭘﺮﺳﯿﺎر دهﮐﺎ‪ ،‬ﺋﻪو ﺧﻪ‪‬ﮑﻪ ﺑﯚ‬ ‫وادهﮐﻪن و‪ ،‬ﭼﯿﯿﺎن دهو‪‬ﺖ‪ ،‬ﺋﻪو ﮐﻪﺳﻪﯾﺎن ﺑﯚ ﮐﺮدووهﺗﻪ ﻗﻪ‪‬دۆﺷﮑﺎن؟!‬ ‫ﮐﺎﺑﺮای ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﺶ ده‪'' :‬ﻗﻮرﺑﺎن ﺋﻪو ﺧﻪ‪‬ﮑﻪ ﻟﻪدژی ﺋ‪‬ﻮه درۆﺷﻢ دهدهن و‪ ،‬ده‪‬ﻦ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ‬ ‫''ﺋﻪﺣﻤﻪد ﺷﺎ'' ﻣﺎن ﻧﺎوێ! ﺋﻪو ﮐﺎﺑﺮاﯾﻪش‪ ،‬ﺳﻪردهﺳﺘﻪی ﺑﻪﺷ‪‬ﮏ ﻟﻪ ه‪‬ﺰی ﻗﻪزاﻗﻪ و‪ ،‬ﺧﯚﺷﺘﺎن‬ ‫دهﯾﻨﺎﺳﻦ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی رهزاﺧﺎﻧﻪ‪ .‬ﺧﻪ‪‬ﮑﻪﮐﻪ ده‪‬ﻦ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ''رهزا ﺧﺎن'' ﻣﺎن دهوێ! ﺋ‪‬ﻤﻪ ﺋﻪﺣﻤﻪد ﺷﺎﻣﺎن‬ ‫ﻧﺎو‪‬ﺖ!!''‪ .‬ﺗﺮس و ﭘﻪژاره ﺋﻪﺣﻤﻪد ﺷﺎ دادهﮔﺮێ و‪ ،‬دهﭘﺮﺳ‪‬ﺖ‪'' :‬ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﭼﺎرﭼﯿﯿﻪ و‪ ،‬دهﺑ‪ ‬چ ﺑﮑﻪﯾﻦ؟!''‪.‬‬ ‫ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﻪ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﯿﻪﮐﻪش ده‪'' :‬ﻗﻮرﺑﺎن‪ ،‬ﺑﻪداﺧﻪوه ﺑﺎرودۆﺧﻪﮐﻪ ﺷ‪‬ﻮاوه‪ ،‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه داواﺗﺎن‬ ‫ﻟ‪‬ﺪهﮐﻪﯾﻦ ﺑﯿﺮی ﮔﻪڕاﻧﻪوهی ﺋ‪‬ﺮان ﻟﻪ ﻣ‪‬ﺸﮑﺘﺎن ﺑﮫ‪‬ﻨﻨﻪ دهرهوه‪ .‬ﺋ‪‬ﻤﻪ د‪‬ﻨﯿﺎﯾﻦ ﻟﻪﮔﻪڕاﻧﻪوهﺗﺎﻧﺪا‪ ،‬ﮔﯿﺎﻧﯽ‬ ‫ﺧﺎوهن ﺷﮑﯚ دهﮐﻪو‪‬ﺘﻪ ﻣﻪﺗﺮﺳﯿﯿﻪوه‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪﺑﺎﺑﻪت‪ ،‬داراﯾﯿﻪﮐﺎﻧﺘﺎن‪ ،‬ژﻧﻪﮐﺎن و ﮐﻪﻧﯿﮋهﮐﺎن و‪،‬‬ ‫ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺑﻨﻪﻣﺎﻟﻪﺗﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮه ﭘﻪﺷ‪‬ﻮ و ﻧﮕﻪران ﻣﻪﺑﻦ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ﻟﻪوﺑﺎرهوه ﮐﺎرهﺎﺳﺎﻧﯿﯽ دهﮐﻪﯾﻦ و‪،‬‬ ‫ﯾﺎرﻣﻪﺗﯿﯿﺎن دهﮐﻪﯾﻦ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﺑﮕﻪﻧﻪﻻﺗﺎن‪.''....‬‬ ‫ﺑﻪوﺷ‪‬ﻮهﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪﺑ‪ ‬ﮐ‪‬ﺸﻪ و ﺷﻪڕ و ﺧﻮ‪‬ﻨ‪‬ﺷﺘﻦ ''رهزا'' ﺑﻮو ﺑﻪ ﺷﺎی ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﺗﺎﻧﺠﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‬ ‫ﻟﻪﺳﻪرﻧﺎ‪ ..‬دواﺗﺮ ﮐﻪ رهزا دهﺳﻪﻻﺗﯽ وﻻﺗﯽ ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ﮔﺮﺗﻪدهﺳﺖ ﺧﯚی‪ ،‬زۆرﺟﺎر ﮐﻪهﻪردووﮐﻤﺎن‬ ‫ﺑﻪﺗﻪﻧﯿﺎ ﭘ‪‬ﮑﻪوه دهﺑﻮوﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﮑﻪﻧﯿﻦ و‪ ،‬ﮐﻪﯾﻒ ﺧﯚﺷ‪‬ﯿﻪوه ‪ ،‬ﺑﺎﺳﯽ ﺋﻪو رووداوهی دهﮔ‪‬اﯾﻪوه ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫هﯚﯾﻪوه ﺑﻮو ﺑﻪ ﺷﺎی ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬هﻪردووﮐﻤﺎن ﭘ‪‬ﺪهﮐﻪﻧﯿﻦ!!‬ ‫''ﺗﺎجاﻟﻤﻠﻮﮎ'' هﻪروﻩهﺎ ﻟﻪﺑﻪﺷێﮑﯽ دﻳﮑﻪﯼ ﺑﻴﺮﻩوﻩرﻳﻴﻪﮐﺎﻧﻴﺪا‪ ،‬ﺳﻪﺑﺎرﻩت ﺑﻪ ﻻﺑﺮدﻧﯽ‬ ‫رﻩزاﺷﺎ و‪ ،‬ﺑﻪﺧﺸﻴﻨﯽ ﺗﻪﺧﺘﯽ ﭘﺎﺷﺎﻳﻪﺗﻴﯽ ﺑﻪ ﮐﻮڕﻩﮐﻪﯼ )ﺣﻪﻣﻪڕﻩزا ﺷﺎ( دﻩڵ ‪:‬‬ ‫''ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺮض آﻨﻢ ﻣﺮدم ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ ازاﺳﺘﻌﻔﺎی رﺿﺎ و رﻓﺘﻦ او از ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﺸﺪﻧﺪ ودرﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﺑﺮای ﻣﺠﺒﻮرآﺮدن رﺿﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻔﺎء ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ درآﻤﺎل ﭼﺸﻢ‬ ‫ﺳﻔﻴﺪی اﺑﺮاز ﺧﻮﺷﻮﻗﺘﯽ وﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ هﻢ آﺮدﻧﺪ و روزﻧﺎﻣﻪ هﺎ هﻢ آﻪ ﺗﺎ ﺳﻮم ﺷﮫﺮﻳﻮر‪ ،1320‬دﻋﺎﮔﻮی‬ ‫رﺿﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﺮوع ﺑﻪ هﺘﺎآﯽ وﻓﺤﺎﺷﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ! رﺿﺎ ازاﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮﺣﺎﻟﺖ ﻣﺮدم ﺧﻴﻠﯽ ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻮد‪ .‬آﻗﺎی "‬ ‫ﻣﺤﻤﻮد ﺟﻢ" آﻪ ﭘﻴﺮﻣﺮد ﺳﺮد و ﮔﺮم ﭼﺸﻴﺪهای ﺑﻮد ﺑﻪ رﺿﺎ ﮔﻔﺖ آﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ‬ ‫ﻋﻮام اﺳﺖ آﻪ در اﻳﺎم ﻗﺪرت ﺣﻜﺎم ﻣﺠﻴﺰﮔﻮی آﻧﮫﺎ هﺴﺘﻨﺪ ودراﻳﺎم ﺿﻌﻒ ﭘﻨﺠﻪ ﺑﻪ روی آﻧﮫﺎ ﻣﯽآﺸﻨﺪ!‬ ‫‪32‬‬

‫دراﻳﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت "آﻼرﻣﻮﻧﺖ اﺳﻜﺮﻳﻦ" ازآﺎرآﻨﺎن آﻨﺴﻮﻟﮕﺮی اﻧﮕﻠﻴﺲ درآﺮﻣﺎن آﻪ ﺧﻴﻠﯽ روان ﻓﺎرﺳﯽ ﺻﺤﺒﺖ‬ ‫ﻣﯽآﺮد هﻤﺮاه ﻣﺎ ﺑﻮد و ﻓﻮق اﻟﻌﺎده اﺣﺘﺮام و ﺗﻜﺮﻳﻢ ﻣﯽآﺮد و ﺗﻤﺎم ﺗﻼش وﺳﻌﯽ او اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ رﺿﺎ‬ ‫اﺣﺴﺎس راﺣﺘﯽ آﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮارﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ ﺑﻪ ﺟﺰﻳﺮه ﻣﻮرﻳﺲ ﺑﺮوﻳﻢ‪ .‬آﻗﺎی آﻼرﻣﻮﻧﺖ اﺳﻜﺮﻳﻦ ﺑﻌﺪهﺎ‬ ‫آﻨﺴﻮل اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن درﺗﮫﺮان و وزﻳﺮﻣﺨﺘﺎر اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن درﺗﮫﺮان ﺷﺪ و از ﭘﺎدﺷﺎه اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻋﻨﻮان‬ ‫ﭘﺮﻃﻤﻄﺮاق "ﺳﺮ" ﮔﺮﻓﺖ‪ .... .‬واﻗﻌﺎ ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻚ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﻣﺜﻞ ﺑﭽﻪ هﺎی ﺟﻨﻮب ﺷﮫﺮﺗﮫﺮان ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ وﺑﮫﺘﺮازهﺮاﻳﺮاﻧﯽ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﺎ را ﺑﺪاﻧﺪ‪ .‬رﺿﺎ ﺧﻴﻠﯽ ازداﻣﻨﻪ اﻃﻼﻋﺎت اﺳﻜﺮﻳﻦ ﺗﻌﺠﺐ‬ ‫آﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺷﺐ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﺑﻴﺨﻮد ﻧﻴﺴﺖ آﻪ اﻳﻨﮫﺎ ﺑﺮدﻧﻴﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﯽآﻨﻨﺪ‪ .‬اﺳﻜﺮﻳﻦ ﻋﻼوه ﺑﺮﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫ﺑﻪ زﺑﺎﻧﮫﺎی اردو آﻪ ﻣﺨﺼﻮص هﻨﺪی هﺎ ﺑﻮد وزﺑﺎن ﭘﺸﺘﻮ آﻪ ﻣﺨﺼﻮص اﻓﺎﻏﻨﻪ ﺑﻮد وزﺑﺎن ﺗﺮآﯽ هﻢ‬ ‫ﺧﻴﻠﯽ ﻋﺎﻟﯽ ﺣﺮف ﻣﯽزد‪ ....‬ﭼﻮن ﺧﻴﻠﯽ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺧﻮدﻣﺎﻧﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺷﺐ رﺿﺎ روی ﻋﺮﺷﻪ آﺸﺘﯽ ازاو‬ ‫ﭘﺮﺳﻴﺪ ﭼﺮا اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ هﺎ ﻣﺼﺮا از او ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﺎك اﻳﺮان را ﺗﺮك آﻨﺪ‪ .‬اﺳﻜﺮﻳﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ آﻤﺘﺮﻳﻦ‬ ‫ﺗﻨﺒﻴﮫﯽ اﺳﺖ آﻪ ﻟﻨﺪن ﺑﺮای اﻋﻠﻴﺤﻀﺮت رﺿﺎ ﺷﺎه درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ هﺎ ﺧﻴﻠﯽ‬ ‫وﻓﺎدارهﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ آﻧﻜﻪ اﻋﻠﻴﺤﻀﺮت رﺿﺎ ﺷﺎه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن آﻢ ﻟﻄﻔﯽ آﺮده و درﻣﻴﺎﻧﻪ راه ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﻪ آﻟﻤﺎن ﻧﺰدﻳﻚ آﺮدﻧﺪ ﻣﻌﮫﺬا اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺣﺎﺿﺮﻧﺸﺪ اﻋﻠﻴﺤﻀﺮت را ﻣﺠﺎزات ﺟﺪی آﻨﺪ‪ .‬اﻣﻴﺪوارم درآﻳﻨﺪه‬ ‫اﻋﻠﻴﺤﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ وﻟﻴﻌﮫﺪ ﺟﺒﺮان ﻣﺎﻓﺎت آﺮده و در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﺰرﮔﻮاری دوﻟﺖ ﻓﺨﻴﻤﻪ‬ ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺧﺪﻣﺘﮕﺰارﺻﺎدق ﭘﺎدﺷﺎه اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ!‬ ‫رﺿﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻋﺎدت‪ ،‬ﺻﺒﺢ هﺎ آﻪ ازﺧﻮاب ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻳﻚ ﭘﺸﺖ ﻧﺎﺧﻦ ﺗﺮﻳﺎك اﺳﺘﻌﻤﺎل‬ ‫ﻣﯽآﺮد و اﻳﻀﺎ" ﺷﺐ هﺎ هﻢ! ‪ .......‬آﺎﭘﻴﺘﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ و ﻳﻜﯽ دو ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺐ ﻋﻤﺪه هﻢ آﻪ ﺑﺎ رﺿﺎ‬ ‫ﻃﺮح دوﺳﺘﯽ رﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ آﺎﺑﻴﻦ او ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و ﻳﻜﯽ دوﺑﺴﺖ ﻣﯽزدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﻳﺪه اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻳﻜﯽ هﻢ‬ ‫اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮازﺧﺪﻣﻪ آﺸﺘﯽ ﺑﻨﺪر ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺮﻳﺎآﯽ ﺷﺪﻧﺪ!‬ ‫ﮐﻮردﯾﯿﻪﮐﻪی‪:‬‬

‫)ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﺎﺳﻪ‪ ،‬ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺋﺎﮔﺎدارﺑﻮون رهزاﺷﺎ ﻟﻪدهﺳﻪ‪‬ت ﻻﺑﺮاوه و‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن‬ ‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰهوه ﺑﯚ دهرهوهی ﺋ‪‬ﺮان دهﺑﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻧﻪﺗﻪﻧﯿﺎ زﯾﺰ و ﭘﻪﺷ‪‬ﻮ ﻧﻪﺑﻮون و‪ ،‬هﯿﭻ ﮐﺎرداﻧﻪوه و‬ ‫هﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺘ‪‬ﮑﯿﺎن دهرﻧﻪﺑ‪‬ی‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ ﺑﻪوﭘﻪڕی رووﻗﺎﯾﻤﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﯿﺎن دهردهﺑ‪‬ی و‪،‬‬ ‫ﺧﯚﺷﺤﺎڵ ﺑﻮون ﮐﻪ دهﯾﺎﻧﺪﯾﺖ رهزاﺷﺎ ﻟﻪدهﺳﻪ‪‬ت ﻻﺑﺮاوه‪ .‬هﻪروههﺎ‪ ،‬رۆژﻧﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯽ وﻻت‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﺗﺎ رۆژی ﺳ‪‬ﯽ ﺧﻪرﻣﺎﻧﺎﻧﯽ ‪١٩۴١) ١٣٢٠‬ی زاﯾﻨﯽ(‪ ،‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪ ﭘﻪﺳﻨﺒ‪‬ﮋی و ﺳﺘﺎﯾﺸﮑﺮدﻧﯽ‬ ‫رهزاﺷﺎ ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪﯾﺎن ﻧﻪدهﻧﻮوﺳﯽ‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ دهﺳﺘﺒﻪﺳﻪرداﮔﺮﺗﻨﯽ ﻟﻪﻻﯾﻪن‬ ‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰهوه‪،‬دهﺳﺘﯿﺎﻧﮑﺮد ﺑﻪ ﺳﻮوﮐﺎﯾﻪﺗﯽ و ﺟﻨ‪‬ﻮدان ﭘ‪‬ﯽ‪ .‬رهزاﺷﺎ ﻟﻪم روووهرﮔﻪڕاﻧﻪی‬ ‫ﺧﻪ‪‬ﮏ ﻟ‪‬ﯽ‪ ،‬زۆر زﯾﺰ و ﺗﻮوڕه ﺑﻮو‪ .‬ﺑﻪڕ‪‬ﺰ "ﻣﻪﺣﻤﻮودی ﺟﻪم" ﮐﻪ ﭘﯿﺮ‪‬ﮑﯽ ﺧﺎوهﻧﺌﻪزﻣﻮون‬ ‫ﺑﻮو‪ ،‬ﺗﺎ‪‬ﯽ و ﺳﻮ‪‬ﺮی رۆژﮔﺎری ﭼ‪‬ﺸﺘﺒﻮو‪،‬ﺑﻪ رهزاﺷﺎی ﮔﻮت‪" :‬ﻧﺎﺑ‪ ‬د‪‬ﺖ ﻟﻪ ﺧﻪ‪‬ﮏ ﺑ‪‬هﻧﺠ‪،‬‬ ‫''ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻋﻮام'' )ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻤﻪﻧﺪﯾﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﻧﻪﺧﻮ‪‬ﻨﺪهوار هﻪرواﯾﻪ(‪ .‬ﮐﺎﺗ‪ ‬ﺧﯚری دهﺳﻪﻻﺗﺪار‬ ‫ﻟﻪ درهوﺷﺎﻧﻪوهداﯾﻪ‪ ،‬ﮐ‪‬ﻧﯚﺷﯽ ﺑﯚدهﺑﻪن و‪ ،‬ﺳﺘﺎﯾﺸﯽ دهﮐﻪن‪ ،‬ﮐﺎﺗ‪‬ﮑﯿﺶ ﮔ‪‬ﯚ‪‬ﻪی دهﮐﻪو‪‬ﺘﻪ‬ ‫ﻟ‪‬ﮋﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪﭘﻼر داﯾﺪهﮔﺮن‪ .‬ﻟﻪو ﺳﻪﻓﻪرهﻣﺎﻧﺪا‪ ،‬ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘ‪‬ﮑﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﻤﺎن ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﺪا ﺑﻮو‬ ‫ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی "ﮐﻼرﻣﯚﻧﺖ ﺳﮑﺮﯾﻦ"‪ ،‬ﮐﻪ ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ ﻟﻪ ﮐﯚﻧﺴﻮﻟﮕﻪرﯾﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻟﻪ ﺷﺎری ﮐﺮﻣﺎن‬ ‫‪33‬‬

‫ﮐﺎرﯾﺪهﮐﺮد‪ .‬ﺳﮑﺮﯾﻦ ﻓﺎرﺳﯿﯿﻪﮐﯽ ﺑﺎﺷﯽ دهزاﻧﯽ و‪ ،‬زۆر ﺑﻪﺗﯚره ﺑﻮو‪ .‬زۆر ر‪‬ﺰی ﻟﻪ رهزاﺷﺎ‬ ‫دهﮔﺮت و‪ ،‬هﻪو‪‬ﺪهدا ﺧﻪم و ﭘﻪژارهی ﻟﻪدهﺳﺘﺪاﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪت و‪ ،‬دوورﺧﺴﺘﻨﻪوهی ﻟﻪ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻟﻪدڵ ﺑ‪‬هو‪‬ﻨ‪ .‬ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ ﺑ‪‬ﯾﺎر‪ ،‬ﭘﺎﭘﯚڕهﮐﻪﻣﺎن ﺑﻪرهو دورﮔﻪی ﻣﻮرﯾﺲ دهﭼﻮو‪ .‬ﺑﻪڕ‪‬ﺰ‬ ‫ﮐﻼرﻣﯚﻧﺖ ﺳﮑﺮﯾﻦ‪ ،‬دواﺗﺮ ﺑﻮو ﺑﻪ ﺳﻪرﮐﯚﻧﺴﻮل و وهزﯾﺮﻣﻮﺧﺘﺎری ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان و‪،‬‬ ‫ﻧﺎزﻧﺎو و ﭘﻠﻪی "ﺳ‪‬ﺮ" )ﺑﻪڕ‪‬ﺰ(ی ﻟﻪ ﭘﺎﺷﺎی ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ وهرﮔﺮت‪ ....‬ﺑﻪڕاﺳﺘﯽ ﺳﻪرﻣﺎن‬ ‫ﺳﻮوڕدهﻣﺎ‪ ،‬ﮐﺎﺗ‪ ‬دهﻣﺎﻧﺪﯾﺖ ''ﺳﮑﺮﯾﻦ''‪ ،‬وهک ﮐﻪﺳ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪڕهﮔﻪز و زﻣﺎن ﻓﺎرس‪ ،‬ﮐﻪ هﻪر ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻨﺪا‪‬ﯿﯿﻪوه ﻟﻪ ﮔﻪڕهﮐﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻮوری ﺗﺎران ﻟﻪ داﯾﮑﺒﻮوﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺋﺎوا ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯿﯿﻪﮐﯽ ﭘﺎراو‬ ‫ﻗﺴﻪی دهﮐﺮد و‪ ،‬ﻟﻪهﻪر ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﯿﻪک‪ ،‬ﭘﺘﺮ ﺷﺎرهزای ﻣ‪‬ﮋووی ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻮو‪ .‬رهزا ﺳﻪری ﻟﻪ‬ ‫زاﻧﯿﺎری و هﯚﺷﯿﺎرﯾﯽ ﺳﮑﺮﯾﻦ ﺳﻮوڕﻣﺎﺑﻮو‪ .‬ﺷﻪو‪‬ﮏ ﮔﻮﺗﯽ ﭘ‪‬ﻢ‪" :‬ﻟﻪﺧﯚڕاﯾﯽ ﻧﯿﯿﻪ ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ‬ ‫ﺣﻮﮐﻤ‪‬اﻧﯿﯽ دﻧﯿﺎ دهﮐﻪن!"‪ .‬ﺳﮑﺮﯾﻦ ﺟﮕﻪ ﻟﻪﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬هﻪروههﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺋﯚردوو ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ه‪‬ﻨﺪﯾﯿﻪﮐﺎﻧﻪ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﭘﻪﺷﺘﻮوﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪﻓﻐﺎن و‪ ،‬هﻪروههﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺗﺮﮐﯿﺸﯽ زۆر ﺑﺎﺷﯽ‬ ‫دهزاﻧﯽ‪ ....‬ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯿﻪﮐﯽ دۆﺳﺘﺎﻧﻪ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮاﻧﻤﺎﻧﺪا دروﺳﺖ ﺑﺒﻮو‪ .‬ﺷﻪو‪‬ﮏ رهزا ﻟ‪‬ﯽ ﭘﺮﺳﯽ‪:‬‬ ‫"ﺑﯚﭼﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰهﮐﺎن‪ ،‬ﭘ‪‬ﯿﺎن ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪوه داﮔﺮت ﮐﻪ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪﺟ‪ ‬ﺑ‪‬ﺖ!؟"‪ .‬ﺳﮑﺮﯾﻦ ﻟﻪ‬ ‫وهراﻣﯽ رهزاﺷﺎدا ﮔﻮﺗﯽ‪:‬‬ ‫"ﺋﻪﻣﻪ ﮐﻪﻣﺘﺮﯾﻦ ﺳﺰاﯾﻪﮐﻪ‪ ،‬دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﯚ ﺧﺎوهن ﺷﮑﯚ رهزاﺷﺎ هﻪ‪‬ﯿﺒﮋاردووه‪ .‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ‬

‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ‪ ،‬ﺳﯚز و ﭘﻪﯾﻤﺎﻧﯽ ﺧﯚﻣﺎن ﺑﻪﺟ‪ ‬د‪‬ﻨﯿﻦ‪ .‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪوهﯾﮑﻪ رهزاﺷﺎ ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﻧﺎﺳﻮﭘﺎﺳﯽ‬ ‫ﻧﻮاﻧﺪ و‪ ،‬ﻟﻪﻧﯿﻮهی ڕ‪‬ﺪا ﺑﻪرهوﻻی ﺋﻪ‪‬ﻤﺎن ﺑﺎی داﯾﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺳﻪرهڕای ﺋﻪوهش‪ ،‬دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‬ ‫ﻧﻪﯾﻮﯾﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪر‪‬ﺰﺗﺎن ﺳﺰای ﺗﻮﻧﺪ ﺑﺪات‪ .‬هﯿﻮادارم ﻟﻪداهﺎﺗﻮودا‪'' ،‬ﮐﻮڕه ﮔﻪورهﺗﺎن'' )اﻋﻠﯿﺤﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫رﺿﺎ ‪ -‬وﻟﯿﻌﮫﺪ( ﻗﻪرهﺑﻮوی هﻪ‪‬ﻪی راﺑﻮردووی ﺋ‪‬ﻮه ﺑﮑﺎﺗﻪوه و‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺋﻪم ﻟ‪‬ﺒﻮردﻧﻪی دهوﻟﻪﺗﯽ‬ ‫ﮔﻪوره و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﺑﻪﺷﮑﯚی ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎی ﻣﻪزﻧﺪا‪ ،‬ﺧﺰﻣﻪﺗﮑﺎر‪‬ﮑﯽ ﺑﻪﺋﻪﻣﻪگ ﺑ‪‬ﺖ ﺑﯚ ﭘﺎﺷﺎی ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ''‪.‬‬ ‫رهزا‪ ،‬وا ڕاهﺎﺗﺒﻮو‪ ،‬ﺑﻪﯾﺎﻧﯿﯿﺎن ﮐﻪ ﻟﻪ ﺧﻪو هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘﺎ‪ ،‬ﺑﻪﻗﻪدهر ﺳﻪرهﻧﯿﻨﯚﮐ‪‬ﮏ ﺗﻠﯿﺎﮐﯽ دهﮐ‪‬ﺸﺎ‪.‬‬ ‫ﺷﻪواﻧﻪش دﯾﺴﺎن دهﯾﮑ‪‬ﺸﺎﯾﻪوه‪ ....‬ﮐﺎﭘﯿﺘﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی و‪ ،‬ﯾﻪک – دوو ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺖ و ﺧﺎوهن‬ ‫ﭘﻠﻪوﭘﺎﯾﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪﻣﺎوهی ﺳﻪﻓﻪرهﮐﻪﻣﺎن ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﭘﺎﭘﯚڕهﮐﻪدا‪ ،‬ﻟﻪ ﮔﻪڵ رهزا ﺑﺒﻮوﻧﻪ دۆﺳﺖ و‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯿﻪﮐﯽ‬ ‫ﺑﺎش ﻟﻪﻧ‪‬ﻮاﻧﯿﺎﻧﺪا دروﺳﺖ ﺑﺒﻮو‪ ،‬دهﭼﻮوﻧﻪ ژوورهﮐﻪﯾﻪوه و‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﯽ ﺗﻠﯿﺎﮐﯿﺎن دهﮐ‪‬ﺸﺎ‪ .‬ﺳﻮودی ﺋﻪم‬ ‫ﺳﻪﻓﻪرهﻣﺎن ﺋﻪوه ﺑﻮو‪ ،‬ﺗﺎ ﮔﻪﯾﺸﺘﻨﻤﺎن ﺑﻪ دورﮔﻪی ﻣﻮورﯾﺲ‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﻓﻪرﻣﺎﻧﺒﻪری ﻧ‪‬ﻮ ﭘﺎﭘﯚڕهﮐﻪ ﺑﻮوﻧﻪ‬ ‫ﺗﻠﯿﺎﮐﯽ!!!(‪.‬‬ ‫ﭘﺎش ﮔ‪‬اﻧﻪوهی ﺋﻪم ﺑﻪﺳﻪرهﺎﺗﻪ ﻣ‪‬ﮋووﯾﯿﻪ‪ ،‬دهﮔﻪڕ‪‬ﯿﻨﻪوه ﺳﻪر ﺑﺎﺳﻪﮐﻪﻣﺎن!‬

‫دهﺳﺘﭙ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬هﺎوﮐﺎت ﺑﻮو ﻟﻪﮔﻪڵ ﮔﻪرﻣﺘﺮﺑﻮوﻧﯽ ﮐ‪‬ﺸﻪ و‬ ‫ﻧﺎﮐﯚﮐﯿﯽ ﻧ‪‬ﻮان رۆژاﭬﺎ و رۆژهﻪ‪‬ت‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﺟﻪﻧﮕﯽ ﺳﺎرد''‪ .‬ﮐﯚﺳﭗ و ﮔﯿﺮوﮔﺮۆی‬ ‫ﺳﻪردهﻣﯽ رهزاﺷﺎ ﻟﻪﺳﻪر ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن ﻻﺑﺮان و‪ ،‬ﺟﺎر‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﺑﻪﻓﻪرﻣﯿﯽ ر‪‬ﮕﻪدرا ﺗﺎ‬ ‫ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻪﺋﺎﺷﮑﺮا‪ ،‬ر‪‬ﻮڕهﺳﻤﯽ ﻣﺎﻧﮕﯽ )ﻣﺤﺮم( و ﺷﯿﻨﮕ‪‬اﻧﯽ "ﻋﺎﺷﻮرا" و‬ ‫"ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ" ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﻣﺰﮔﻪوت و ﺷﻪﻗﺎم و‪ ،‬ﮔﯚڕهﭘﺎﻧﯽ ﺷﺎرهﮐﺎﻧﺪا ﺑﺒﻪن ﺑﻪڕ‪‬ﻮه‪) .‬ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﺎﺳﻪ‪،‬‬ ‫رهزاﺷﺎ‪ ،‬ﭘﺎش ﺋﻪوهی دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﮔﺮﺗﻪدهﺳﺖ‪ ،‬ر‪‬ﭙ‪‬ﻮان و ﻟﻪﺧﯚداﻧﯽ ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪی‬ ‫ﺑﻪرﺑﻪﻧﺪ ﮐﺮدﺑﻮو(‪ .‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ،١٩۴٧‬ﮐﯚﻣﯿﺘﻪﯾﻪﮐﯽ ده ﮐﻪﺳﯽ ﻟﻪ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ و‬ ‫‪34‬‬

‫ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﻼﮐﺎن و‪ ،‬ﻧﻮ‪‬ﻨﻪراﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪت ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻦ ﺑﯚ داڕﺷﺘﻨﯽ ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪﯾﻪﮐﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ‬ ‫ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ و‪ ،‬ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﮕﻪﮐﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ ﯾﺎﺳﺎ و ﻧﻪر‪‬ﺖ و دهﺳﺘﻮوری ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ – ﺷﯿﻌﻪ‬ ‫ﺑﺒﺮ‪‬ﺖ ﺑﻪڕ‪‬ﻮه ‪.‬‬ ‫ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن‪ ،‬ﮐﺎﺗ‪ ‬ﻟﻪ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و داراﯾﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎی ﻣﻪزن و دهو‪‬ﻪﺗﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ د‪‬ﻨﯿﺎﺑﻮون‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ ﺑﻪﺷ‪‬ﻮهﯾﻪﮐﯽ ﺋﺎﺷﮑﺮا و ﺑﻪرﺑﻼوﺗﺮ ﭘﻪرهﯾﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﭼﺎﻻﮐﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯿﺎن دا و‪ ،‬ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩۴٧‬ی زاﯾﻨﯽ‪" ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت اﺳﻼﻣﯽ" )ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪی‬ ‫ﭘﺮۆﭘﺎﮔﻪﻧﺪهی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ( ﻟﻪﺷﺎری ﺗﺎران داﻣﻪزرا و‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﻟﻘﯽ ﻟﻪ ﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪی‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان ﮐﺮدهوه‪ .‬ﺋﻪم ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪه ﯾﺎﻧﺰه ﭘﻪرﺗﯚﮐﯽ ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺋﯿﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻟﻪ ﺷﻪﺳﺖ‬ ‫هﻪزار داﻧﻪدا ﺑ‪‬وﮐﺮدهوه‪ .‬دواﺑﻪدوای ﺋﻪوه‪ ،‬دهﺳﺘﮑﺮا ﺑﻪ وهﺷﺎﻧﺪﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎر‪‬ﮑﯽ ﺣﻪﻓﺘﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی "ﻧﻮر داﻧﺶ" )ﺗﯿﺸﮑﯽ زاﻧﺴﺖ(‪ .‬هﻪرﻟﻪو ﺳﺎﻟﻪدا‪ ،‬ﺑﻪهﯚی ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﮑﺮدﻧﯽ زﯾﺎﺗﺮی‬ ‫دهو‪‬ﻪت ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ‪ ،‬ﺣﻪﻓﺘﻪﻧﺎﻣﻪﯾﻪﮐﯽ ﻧﻮێ ﺑﻪﻧﺎوی "ﺋﯿﺴﻼم" ﺑ‪‬وﮐﺮاﯾﻪوه‪.‬‬ ‫ﻟﻪﻣﺎﻧﮕﯽ ﮔﻮ‪‬ﻧﺪا‪ ،‬رۆژﻧﺎﻣﻪﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪ ﺑﻪﻧﺎوی "وﻇﯿﻔﻪ" )ﺋﻪرک( ﺑ‪‬وﮐﺮاﯾﻪوه‪ .‬ﺑﺎﺑﻪﺗﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧ‪‬ﻮ ﺋﻪم رۆژﻧﺎﻣﻪﯾﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪت ﺑﻮون ﺑﻪ وﺗﺎری ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوهی ﮐ‪‬ﺸﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪ و‬ ‫ﻧﺎﺳﺎﻧﺪﻧﯽ رهوﺷﺖ و ﯾﺎﺳﺎ و داووﻧﻪرﯾﺘﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ﺑﻪ ﺧﻪ‪‬ﮏ‪.‬‬ ‫ﺑﻪم ﺷ‪‬ﻮهﯾﻪ‪ ،‬ﭘﺮۆژهی دهوﻟﻪﺗﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮﯾﺘﯿﺒﻮو ﻟﻪ ر‪‬ﻨﻮ‪‬ﻨﯿﮑﺮدﻧﯽ دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫و‪ ،‬ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن ﺑﯚ ﭘ‪‬ﺸﮕﯿﺮﯾﮑﺮدن و دژاﯾﻪﺗﯿﮑﺮدﻧﯽ ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯿﯽ‪،‬‬ ‫ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻮواﻧﻪ ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﭼﻮو‪ .‬هﺎوﮐﺎت‪ ،‬دهرهﺗﺎن و‪ ،‬ﮐﻪش و هﻪواﯾﻪﮐﯽ ﮔﻮﻧﺠﺎوﺗﺮ‬ ‫وﻟﻪﺑﺎرﺗﺮﯾﺸﯽ ﺑﯚ ﺗﻮ‪‬ﮋ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻣﻪﻻﮐﺎن رهﺧﺴﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﺑﻪدوور ﻟﻪ ﭼﺎوی ﺳﺎواک‪ ،‬ﮐﺎر و‬ ‫ﭘﺮۆﭘﺎﮔﻪﻧﺪه ﺑﯚ ﺑﯿﺮی ﺑﻨﭽﯿﻨﻪﮔﺮاﻧﻪی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ﺑﮑﻪن‪.‬‬ ‫دهﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑ‪‬ﯿﻦ‪ ،‬هﻪر ﻟﻪﺳﻪرهﺗﺎی ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩۴١‬ی زاﯾﻨﯿﯿﻪوه ﮐﻪ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫ﺑﻪهﺎﻧﺪان و ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎزی ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و‪ ،‬ﻟﻪڕ‪‬ﮕﻪی ﻣﻪﻻﮐﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﭘﻼﻧﯽ داڕﺷﺖ ﺑﯚ ﺑ‪‬وﮐﺮدﻧﻪوهی‬ ‫ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ و‪ ،‬ﭘﻪرهﭘ‪‬ﺪاﻧﯽ ﮐﻮﻟﺘﻮوری ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪدا‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﻣﻪﻻﮐﺎن‬ ‫و ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪه ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻪﮐﺎن ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان و ﻟﻪﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪﻧﺸﯿﻨﯽ ﻋ‪‬ﺮاق ‪ -‬وهک ﻧﻪﺟﻪف و‬ ‫ﮐﻪرﺑﻪﻻ‪ ،‬ﺑﻪره ﺑﻪره‪ ،‬ﺗﻮ‪‬ﮋ‪‬ﮏ ﻻﯾﻪﻧﮕﺮی ﺑﯿﺮی ﺑﻨﭽﯿﻨﻪﮔﺮﯾﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ﭘ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻦ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪﺷ‪‬ﻮهﯾﻪﮐﯽ ﺑﻨﻪڕهﺗﯿﯽ ﺑﯿﺮﯾﺎن ﻟﻪ ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯽ در‪‬ﮋﺧﺎﯾﻪﻧﯽ ﭼﯿﻦ و‬ ‫ر‪‬ﺒﺎزهﮐﻪﯾﺎن دهﮐﺮدهوه و‪ ،‬هﺎﺗﺒﻮوﻧﻪ ﺳﻪر ﺋﻪو ﺑﺎوهڕهوه ﮐﻪ‪ ،‬ﺋﻪﮔﻪر دهﯾﺎﻧﻪوێ ﺧﻪ‪‬ﮏ‪،‬‬ ‫ﮔﯿﺮۆدهی دﯾﺎردهﮐﺎﻧﯽ ﻓﻪرهﻪﻧﮓ و ژﯾﺎﻧﯽ رۆژاﭬﺎﯾﯽ ﻧﻪﺑﻦ و‪ ،‬ﻟﻪ ﺋﯿﺴﻼم دوور ﻧﻪﮐﻪوﻧﻪوه‪،‬‬ ‫دهﺑ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒﮑﯚﺷﻦ ﺑﯚ ه‪‬ﺸﺘﻨﻪوهﯾﺎن ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕ و ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺪا‪ .‬هﺎوﮐﺎت‬ ‫ﺑﻪﺧﺸﮑﻪﯾﯽ و ﺑﻪﻧﮫ‪‬ﻨﯿﯽ‪ ،‬ﮐﺎرﺑﮑﻪن ﺑﯚ ﻻوازﮐﺮدﻧﯽ ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻧﯿﻮهﻧﺪی‬ ‫و‪ ،‬ﺑﻪه‪‬ﺰﺗﺮﮐﺮدﻧﯽ ﭘ‪‬ﮕﻪی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺟﻪﻣﺎوهردا‪ ،‬ﺑﯚ ﺋﻪوهی ﻟﻪﮐﺎﺗﯽ‬ ‫ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ و ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﮔﻮﻧﺠﺎودا‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺣﮑﻮوﻣﻪت و‪ ،‬ﮔﻪﯾﺸﺘﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯿﺎن ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪‬ﻨﻦ‪ .‬ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﻪر‪‬ﺘﯿﯽ ﭘﯚﻟﯿﺴﯽ ﺗﺎران ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ‬ ‫‪35‬‬

‫‪ ،١٩۴٧‬راﭘﯚرﺗ‪‬ﮏ دهﻧ‪‬ﺮ‪‬ﺖ ﺑﯚ ﺳﻪرۆﮐﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ و‪ ،‬ﺑﯚ دهزﮔﻪی ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫)ﺳﺎواک( و‪ ،‬ﺗ‪‬ﯿﺪا دهﻧﻮوﺳ‪‬ﺖ‪:‬‬ ‫''ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ ﺋﻪو زاﻧﯿﺎرﯾﯿﺎﻧﻪی دهﺳﺘﻤﺎﻧﮑﻪوﺗﻮون‪ ،‬ه‪‬ﻨﺪێ ﻟﻪ ﻣﻪﻻﮐﺎن ﻟﻪم دواﯾﯿﺎﻧﻪدا ﻟﻪ )ﺑﯿﻦ‬ ‫اﻟﻨﮫﺮﯾﻦ( هوه ﭘﻪڕﯾﻮﻧﻪﺗﻪوه ﺑﯚ ﺑﺎﺷﻮوری ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﺑﻪرهو ﺳﺘﺎﻧﯽ ﻓﺎرس )ﻣﻪﺑﻪﺳﺖ ﺳﺘﺎﻧﯽ ﺷﯿﺮازه(‬ ‫هﺎﺗﻮون و‪ ،‬ﻟﻪﻣﺰﮔﻪوﺗﯽ ﺷﺎرهﮐﺎن و ﮔﻮﻧﺪهﮐﺎن ﻗﺴﻪﯾﺎن ﺑﯚ ﺧﻪ‪‬ﮏ ﮐﺮدووه و ﮔﻮﺗﻮوﯾﺎﻧﻪ‪ :‬دهﺑ‪‬‬ ‫و‪‬ﺗﻪﮐﻪﻣﺎن ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ ﯾﺎﺳﺎ و ر‪‬ﺴﺎی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ﺑﭽ‪‬ﺖ ﺑﻪڕ‪‬ﻮه‪ .‬هﻪروههﺎ ﻧﺎﺑ‪ ‬ژﻧﺎن ﺑﻪﺑ‪ ‬رووﺑﻪﻧﺪ و‬ ‫ﭼﺎرﺷ‪‬ﻮ ﻟﻪﻣﺎڵ ﺑﭽﻨﻪدهرهوه‪ .‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺧﻪ‪‬ﮑﺪا ﻗﺴﻪﯾﻪﮐﯽ وا ﺑ‪‬وﺑﻮوهﺗﻪوه‪ ،‬ﮔﻮاﯾﻪ ﻣﻪﻻﮐﺎن دهﯾﺎﻧﻪوێ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪﯾﻪک ﺑﯚ "ﺷﺎهﻨﺸﺎه" )ﺷﺎی ﺷﺎﮐﺎن( ﺑﻨﻮوﺳﻦ و داوای ﻟ‪‬ﺒﮑﻪن‪ ،‬ﺗﺎ ﺋﻪو ﺳﺎڵ‪ ،‬ﻟﻪﺑﺎﺗﯽ ﺑﻪﺧﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﺟﻪژﻧﺎﻧﻪ و ﻧﻪورۆزاﻧﻪی ﺳﻪری ﺳﺎڵ ﺑﯚ ﻣﻪﻻﮐﺎن‪ ،‬ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﺟﻪژﻧﺎﻧﻪ ﺋﻪوهﯾﻪ ﺑﯚﯾﺎن‪'' ،‬ﺷﺎ ﻓﻪرﻣﺎن ﺑﺪات‪،‬‬ ‫دهرﮔﻪی ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ و ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﮕﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﭽﺎن و ﺳﯿﻨﻪﻣﺎﮐﺎن و ﺷﺎﻧﯚﮔﻪرﯾﯿﻪﮐﺎن داﺑﺨﺮ‪‬ﻦ''‪ .‬هﻪروههﺎ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ‬ ‫ﺧﻪ‪‬ﮑﺪا ﻗﺎو ﺑ‪‬وﺑﻮوهﺗﻪوه و ده‪‬ﻦ‪'' :‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﻼ و ﻣﻪﻻﮐﺎن و زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ‪ ،‬ﻟﻪ دهو‪‬ﻪت و‬ ‫ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎن زﯾﺰ و ﺗﻮوڕهن‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ دهﺑ‪‬ﮋن‪ ،‬ﻟﻪﺑﺎوهڕی ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ و ﻟ‪‬ﻮهﺷﺎوهﯾﯽ ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎن‪،‬‬ ‫ﮐﻪوﺗﻮوﻧﻪﺗﻪ د‪‬ﻪڕاوﮐﻪ و ﮔﻮﻣﺎﻧﻪوه و‪ ،‬ﻟﻪوﺑﺎرهڕهدان‪ ،‬دهو‪‬ﻪت ﻧﺎﺗﻮاﻧ‪ ‬و‪ ،‬ﻧﺎﯾﻪو‪‬ﺖ‪ ،‬دهﺳﺘﻮور و‬ ‫ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ﺑﻪﺳﻪر وﻻﺗﺪا ﺑﭽﻪﺳﭙ‪‬ﻨ‪.''‬‬

‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻟﻪ ﺳﺎ‪‬ﻧﯽ ‪ ،١٩٥٣ – ١٩٤١‬واﺗﻪ ﺑﯚ‬ ‫ﻣﺎوهی ‪ ١٢‬ﺳﺎڵ‪ ،‬ﺗﺎﮐﻪﮐﻪﺳ‪‬ﮏ‪ ،‬ﻟﻪﺑﻪراﻣﺒﻪر ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺗﻮﻧﺪڕهوی ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ – ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ‪،‬‬ ‫ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی "ﻓﯿﺪاﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم" و ﻧﻪه‪‬ﺸﺘﻨﯽ دهﺳﻪﻻﺗﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﺑﻪﺳﻪر ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا‪،‬‬ ‫هﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺘﯽ ﻧﻮاﻧﺪ و دژاﯾﻪﺗﯿﯽ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺗﻪﻧ‪ ‬دوﮐﺘﯚر ﻣﺤﻪﻣﻤﻪدی ﻣﻮﺳﻪدق ﺑﻮو‪.‬‬

‫‪36‬‬

‫ﺑﺰاﻓﯽ دوﮐﺘﯚر ﻣﺤﻪﻣﻪدی ﻣﻮﺳﻪدق‬ ‫و دهرﮐﺮدﻧﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﻟﻪﺋ‪‬ﺮان!‬ ‫دوﮐﺘﯚر ﻣﺤﻪﻣﻤﻪدی ﻣﻮﺳﻪدق‪ ،‬ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﯽ ﻟﻪﺑﻮاری ﻣﺎﻓﻨﺎﺳﯽ ﻟﻪو‪‬ﺗﯽ ﻓﻪرهﻧﺴﺎ‬ ‫ﺗﻪواوﮐﺮدﺑﻮو‪ .‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩١٥‬ی زاﯾﻨﯽ ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﻗﺎﺟﺎرﯾﺪا‪ ،‬ﺑﻮو ﺑﻪ ﺋﻪﻧﺪام ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان‪ .‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٩٢٤‬ﮐﺮا ﺑﻪ وهزﯾﺮی دهرهوهی ﺋ‪‬ﺮان‪ .‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩٤٤‬ی زاﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺟﺎر‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ‬ ‫ﺑﻮوهوه ﺑﻪ ﺋﻪﻧﺪام ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎن‪ .‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﺪا‪ ،‬ﺳﻪرۆﮐﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﮐﯚﻣﯿﺴﯿﯚﻧﯽ ﻧﻪوﺗﯽ‬ ‫ﮔﺮﺗﻪدهﺳﺖ و‪ ،‬داوای هﻪ‪‬ﻮهﺷﺎﻧﺪﻧﻪوهی ر‪‬ﮑﮑﻪوﺗﻨﻨﺎﻣﻪی ''ﮐﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻧﻪوﺗﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ –‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان'' )ﺑﺮﯾﺘﯿﺶ ﭘ‪‬ﺘﺮۆﻟﯿﯚم ﮐﯚﻣﭙﺎﻧﯽ( ی ﮐﺮد‪ ،‬و راﯾﮕﻪﯾﺎﻧﺪ‪ :‬داهﺎﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﻟﻪﻻﯾﻪن‬ ‫ﺋﯿﻨﮕﯿﺰهوه ﺑﻪﺗﺎ‪‬ن دهﺑﺮێ‪ .‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ داهﺎت و ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺳﻪرﻓﯽ ﺋﺎوهداﻧﮑﺮدﻧﯽ و‪‬ت‬ ‫ﺑﮑﺮێ و‪ ،‬دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪی ﺑﻪﺳﻪرهوه ﻧﻪﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ .‬ﭘﺎﺷﺎن ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﻟﻪ رۆﺷﻨﺒﯿﺮان و‪،‬‬ ‫ﺗ‪‬ﮑﻨﯚﮐﺮاﺗﻪﮐﺎﻧﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﭘﻪرﺳﺘﯽ ﺋﯿﺮاﻧﯽ ﻟﻪدهوری ﯾﻪک ﮐﯚﮐﺮدهوه و‪ ،‬ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﻪﮐﯽ‬ ‫داﻣﻪزراﻧﺪ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﺟﺒﮫﻪ ﻣﻠﯽ اﯾﺮان'' )ﺑﻪرهی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﯽ ﺋ‪‬ﺮان(‪ .‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٢٩‬ی هﻪﺗﺎوی‬ ‫)‪١٩٥٠‬ی زاﯾﻨﯽ(‪ ،‬ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮان ''رهزم ﺋﺎرا'' ﺗ‪‬ﺮۆرﮐﺮا و‪ ،‬ﺑﻪهﯚی ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﮔﻪرم وﮔﻮڕی‬ ‫ﺧﻪ‪‬ﮏ‪ ،‬ﻟﻪ دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق‪ ،‬ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ ﺑﻪﻧﺎﭼﺎری و ﻧﺎﺑﻪد‪‬ﯿﯿﻪوه‪'' ،‬دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق'' ی‬ ‫ﺑﯚ ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮاﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎن ﮐﺮد‪.‬‬ ‫دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪاری ﺳﻪرهﮐﯿﯽ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﻮو‪ ،‬ﮐﻪ دهﺳﺘﯽ ﺑﻪﺳﻪر هﻪ‪‬ﯿﻨﺠﺎن‬ ‫و داهﺎﺗﯽ ﻧﻪوت و ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﮔﺮﺗﺒﻮو‪ .‬ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰهﮐﺎن هﻪرﻟﻪ ﺟﻪﻧﮕﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯿﻪوه‬ ‫دهﺳﺘﯿﺎن ﺑﻪﺳﻪر ﻧﻪوﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﮔﺮت‪ .‬ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮاﻧﯽ ﺋﻪوﮐﺎﺗﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ )وﯾﻨﺴﺘﯚن‬ ‫ﭼﺮﭼﯿﻞ(‪ ،‬ﮔﻮﺗﺒﻮوی‪ ،‬ﺳﻮوﺗﻪﻣﻪﻧﯿﯽ ﭘﺎﭘﯚڕهﮐﺎﻧﯽ ﺟﻪﻧﮕﯿﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻟﻪﺋﺎﺳﺘﯽ هﻪﻣﻮو ﺟﯿﮫﺎن‪،‬‬ ‫دهﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﻧﻪوﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان داﺑﯿﻦ ﺑﮑﺮ‪‬ﺖ‪ .‬دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق راﭘﻪڕﯾﻨ‪‬ﮑﯽ ﺟﻪﻣﺎوهرﯾﯽ ﻟﻪدژی‬ ‫دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰهﮐﺎن ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪرﭘﺎ ﮐﺮد و‪ ،‬ﭘﺎش ''ﺑﻪ ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ ﻧﻪوﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان''‪،‬‬ ‫ﻟﻪژ‪‬ﺮ ﮔﻮﺷﺎری ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻣﻮﺳﻪدق‪ ،‬و ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ﺟﻪﻣﺎوهرﯾﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ‪،‬‬ ‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰهﮐﺎن ﻟﻪﺋ‪‬ﺮان ﭼﻮوﻧﻪ دهرهوه‪ .‬دهوﻟﻪﺗﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﺑﯚ ﮔﻮﺷﺎرﺧﺴﺘﻨﻪﺳﻪر ﻣﻮﺳﻪدق‪،‬‬ ‫ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﭘﺎﭘﯚڕی ﺟﻪﻧﮕﯿﯽ ه‪‬ﻨﺎﯾﻪ ﮐﻪﻧﺪاو و‪ ،‬ر‪‬ﯽ ﻟﻪﺑﻪردهم ﻓﺮۆﺷﯽ ﻧﻪوت و ﮐﻪﻟﻮﭘﻪﻟﯽ‬ ‫هﺎورده و هﻪﻧﺎردهی و‪‬ت ﮔﺮت‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪوهش زﯾﺎﻧﯽ ﮔﻪورهی ﻟﻪ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﮔﻪﯾﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ‪‬م ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﻮﺳﻪدق‪ ،‬ﮐﻪش و هﻪواﯾﻪﮐﯽ ﺗﻪواو دژه‬ ‫ﮐﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯿﯽ ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎﺑﻮو‪ .‬وﯾﻨﺴﺘﯚن ﭼﺮﭼﯿﻞ داوای هﺎوﮐﺎری ﻟﻪ ﺗﺮۆﻣﻪن ‪ -‬ﺳﻪرﮐﯚﻣﺎری‬ ‫ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺗﺮۆﻣﻪن ﺑﻪهﯚی ﺑﯿﺮی ﺋﺎزادﯾﺨﻮازی و‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﮑﺮدﻧﯽ ﻟﻪ ﮔﻪﻻﻧﯽ‬ ‫ﺑﻨﺪهﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪرﭘﻪرﭼﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی داﯾﻪوه‪ .‬دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﯾﻪﮐﻼﯾﻪﻧﻪ دهﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﻼﻧﮕ‪‬ان‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻮﺳﻪدق ﭘﺎش ﺋﺎﮔﺎدارﺑﻮون ﻟﻪ ﻧﻪﺧﺸﻪ و ﭘﯿﻼﻧﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﺑﯚ ﺗ‪‬ﮑﺪاﻧﯽ دهو‪‬ﻪﺗﻪﮐﻪی‪،‬‬ ‫ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩٥٣‬دا ﺑﺎ‪‬ﻮ‪‬ﮋﺧﺎﻧﻪی ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی ﻟﻪ ﺗﺎران داﺧﺴﺖ‪ .‬ﻟﻪو ﻧ‪‬ﻮهدا‪ ،‬ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﯾﺎرﻣﻪﺗﯿﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر ﺗﻪﺧﺘﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯿﯽ داﻧﯿﺸﺘﺒﻮو‪ ،‬ﺑﻪﺑﺎﺷﯽ ﻟﻪو راﺳﺘﯿﯿﻪ ﺋﺎﮔﺎدارﺑﻮو‬ ‫‪37‬‬

‫ﮐﻪ ﻧﻪﻣﺎﻧﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬هﺎوﮐﺎت دهﺑ‪‬ﺖ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻧﻪﻣﺎﻧﯽ ﺧﯚی و رژ‪‬ﻤﻪﮐﻪی‪.‬‬ ‫ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه‪ ،‬هﺎودهﻧﮕﯽ و‪ ،‬هﺎوﮐﺎرﯾﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﯽ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﯿﺨﻮازاﻧﻪی ﻣﻮﺳﻪدق دا‬ ‫ﻧﻪﮐﺮد و‪ ،‬ﻟﻪژ‪‬ﺮ ﮔﻮﺷﺎر و درۆﺷﻢ و‪ ،‬ﺟﻨ‪‬ﻮی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪهردا‪ ،‬ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫راﯾﮑﺮد و‪ ،‬ﭘﻪﻧﺎی ﺑﯚ ﻣﻪﻟﯿﮏ ﻓﻪﯾﺴﻪڵ ‪ -‬ﭘﺎدﺷﺎی ﻋ‪‬ﺮاق ﺑﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪوﯾﺶ ﻟﻪﺗﺮﺳﯽ‬ ‫هﻪ‪‬ﮕﯿﺮﺳﺎﻧﯽ ﺋﺎژاوهی ﻧ‪‬ﻮﺧﯚ و‪ ،‬دهﺳﻪﻻﺗﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻟﻪ ﻋ‪‬ﺮاﻗﺪا‪ ،‬ﺑﻪهﺎﻧﺎﯾﻪوه ﻧﻪهﺎت‪.‬‬ ‫ﻟﻪﺳﻪروﺑﻪﻧﺪی ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﯽ ﻧﺎﮐﯚﮐﯿﯽ ﻧ‪‬ﻮان دهو‪‬ﻪﺗﯽ دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق و ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪،‬‬ ‫ﻟﻪﺳﻪرهﺗﺎوه دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﻻﯾﻪﻧﯽ دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدﻗﯽ ﮔﺮت و‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﮐﺮدﻟ‪‬ﯽ و‪،‬‬ ‫ﭼﻪﮐﻮﭼﯚ‪‬ﯽ ﺟﻪﻧﮕﯿﺸﯽ ﻓﺮۆﺷﺖ ﭘ‪‬ﯽ‪ .‬دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق ﻟﻪ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٩٥١‬دا‪ ،‬ﺳﻪرداﻧﯽ‬ ‫واﺷﻨﺘﯚﻧﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻪرۆﮐﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ )ﺗﺮۆﻣﻪن( ﻟﻪ ﻧﺎﻣﻪﯾﻪﮐﺪا‪ ،‬ﺑﻪ رهﺳﻤﯽ داوای ﻟﻪ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ‬ ‫ﮐﺮد‪ ،‬دهﺳﺘﺪر‪‬ﮋی و ه‪‬ﺮﺷﯽ ﺳﻪرﺑﺎزﯾﯽ ﻧﻪﮐﺎﺗﻪﺳﻪر ﺋ‪‬ﺮان‪ .‬رۆژی ‪ ،١٩٥٣/٧/٢٠‬ﺋﺎﯾﺰﻧﮫﺎور‪،‬‬ ‫ﺑﻪرهﺳﻤﯿﯽ ﺧﻮﻟﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﭼﻮارﺳﺎ‪‬ﯽ ﺳﻪرﮐﯚﻣﺎر‪‬ﺘﯿﯽ دهﺳﺘﭙ‪‬ﮑﺮد‪ .‬ﺋﺎﯾﺰﻧﮫﺎور‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﯽ‬ ‫دهرهوهی‪،‬‬ ‫ﺗﻪواو‬ ‫ﺳﺎﯾﺴﻪﺗﯽ‬ ‫ﺑﻪﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی‬ ‫ﺗﺮۆﻣﻪن داڕﺷﺖ‪ .‬ﻟﻪﯾﻪﮐﻪم‬ ‫دهﺳﺘﭙ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ‬ ‫ﻣﺎﻧﮕﯽ‬ ‫ﺳﻪرﮐﯚﻣﺎر‪‬ﺘﯿﯽ ﺋﺎﯾﺰﻧﮫﺎور دا‪،‬‬ ‫ﻣﯚﻧﺘﺎگ‬ ‫''ﮐﺮﯾﺴﺘﯚﻓﻪر‬ ‫وودهﺎوس'' )ﺑﻪرﭘﻪرﺳﯿﺎری‬ ‫دهزﮔﻪی ﺳﯿﺨﻮڕﯾﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ(‬ ‫ﺳﻪرداﻧﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎی ﮐﺮد و‪،‬‬ ‫ﻟﻪﮔﻪڵ دوو دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯽ‬ ‫ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﺟﺎن‬ ‫ﻓﺎﺳﺘﺮ داﻻس'' )وهزﯾﺮی‬ ‫دهرهوه( و ''ﺋﺎﻟ‪‬ﻦ داﻻس''‬ ‫ﮐﻪ‬ ‫‪،(CIA‬‬ ‫)ﺳﻪرۆﮐﯽ‬ ‫هﻪردووﮐﯿﺎن ﺑﺮا ﺑﻮون‪،‬‬ ‫دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮ ﺋﺎﭘﯚرهی ﺧﻪ‪‬ﮏ و ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯿﺪا‬ ‫دﯾﺪاری ﮐﺮد‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﯽ‬ ‫دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻧﻮ‪‬ﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﻻﯾﻪﻧﮕﺮﯾﮑﺮدن ﺑﻮو ﻟﻪ ''ﺟﻪﻧﮕﯽ ﺳﺎرد'' و‪ ،‬ﻟﻪوﺑﺎوهڕهداﺑﻮون‪'' :‬ﺋﻪوی‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺑﻪره و ﺑﻠﯚﮐﯽ ﺋﻪواﻧﺪا ﻧﻪﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دوژﻣﻨﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ ﻟﻪﻗﻪ‪‬ﻪم دهدر‪‬ﺖ!''‪ .‬ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪﺳﻪر زهرﯾﺎی ز‪‬ی ڕهش هﻪ‪‬ﮑﻪوﺗﻮوه و‪ ،‬ﺑﻪﺳﻪدان ﮐﯿﻠﯚﻣ‪‬ﺘﺮ ﺳﻨﻮور و ﺧﺎﮐﯽ‬ ‫هﺎوﺑﻪﺷﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ ﯾﻪﮐ‪‬ﺘﯿﯽ ﺳﯚﭬ‪‬ﺘﺪا هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻪوهی دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚ و دژﺑﻪ‬ ‫ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﺘﯿﯽ دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق‪ ،‬ﻣﻪﺗﺮﺳﯽ ﮔﻪورهی ﺑﯚ ﺳﻪر ﺑﻠﯚﮐﯽ رۆژاﭬﺎ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ‬ ‫‪38‬‬

‫دروﺳﺘﺪهﮐﺮد‪ .‬ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯿﻪﮐﺎن ﺳﻪرهﺗﺎ‪ ،‬داواﯾﺎن ﻟﻪ ﻣﻮﺳﻪدق ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﻪرهﺗﯽ )ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزی(‬ ‫ﭼﺎ‪‬ﻪ ﻧﻪوﺗﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﮐﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎوه ﻣﯚرﺑﮑﺎت‪ .‬دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق‬ ‫ﺑﻪرﭘﻪرﭼﯽ داواﮐﻪﯾﺎﻧﯿﺪاﯾﻪوه‪ ،‬هﯚﮐﻪﺷﯽ ﺋﻪوه ﺑﻮو‪ ،‬دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق دهﯾﻮﯾﺴﺖ ﺳﯿﺎﺳﻪﺗ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚ ﻟﻪﺑﻪراﻣﺒﻪر دﻧﯿﺎی دهرهوهدا ﺑﮕﺮ‪‬ﺘﻪﺑﻪر و‪ ،‬ﻧﯿﺎزی ﺋﻪوهی ﻧﻪﺑﻮو ﺟ‪‬ﮕﯚڕﮐ‪ ‬ﺑﻪو دوو‬ ‫دهﺳﻪﻻﺗﻪ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯿﻪ ﻟﻪﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﺑﮑﺎت‪ .‬ﭘﺎﺷﺎن ﺋﻪﻣﻪﯾﮑﺎﯾﯿﻪﮐﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﭘﻼﻧﯽ‬ ‫رووﺧﺎﻧﯽ دهوﻟﻪﺗﯽ ﻣﻮﺳﻪدﻗﯿﺎن داڕﺷﺖ‪ .‬ﺑﯚ ﺋﻪو ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻪش‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی رهﻣﺰی و ﻧﮫ‪‬ﻨﯿﯽ‬ ‫''ﺋﺎژاﮐﺲ'' )‪ (TPAJAX‬ﯾﺎن ﺑﯚ ﻧﻪﺧﺸﻪﮐﻪﯾﺎن هﻪ‪‬ﺒﮋارد‪.‬‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺧﯚی ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا‪ ،‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯽ و ﻣﻪﻻ ﭘﺎﯾﻪﺑﻪرزهﮐﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﻪرهﺗﺎ‬ ‫ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯿﺎن ﻟﻪ ﻣﻮﺳﻪدق دهﮐﺮد و‪ ،‬ﺗ‪‬ﮑﻪڵ ﺑﻪ ﺑﺰووﺗﻨﻪوهی ''ﺟﺒﮫﻪ ﻣﻠﯽ اﯾﺮان'' ﺑﺒﻮون‪،‬‬ ‫هﻪر زوو ﻟﻪ ﺑﺰووﺗﻨﻪوهﮐﻪ ﮐﺸﺎﻧﻪوه و‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﺎن ﻟﻪ ﻣﻮﺳﻪدق ﮐﺮد‪ .‬ﻟﻪو ﭼﺎخ و رۆژاﻧﻪدا‪،‬‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮐﯚڕ وﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﺟﻪﻣﺎوهرﯾﺪا‪ ،‬ﻣﻪﻻﯾﻪک ﮐﻪﻧ‪‬ﻮی ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ ﺑﻮو‪،‬‬ ‫ﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮓ و ر‪‬ﺰ و ﭘ‪‬ﮕﻪی ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ هﻪﺑﻮو‪ .‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ژﻣﺎرهﯾﻪک ﻟﻪ‬ ‫ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٩٥٢‬هﺎوﭘﻪﯾﻤﺎﻧﯽ ﻣﻮﺳﻪدق ﺑﻮون‪ ،‬هﻪروههﺎ ﻟﻪ ''ﺟﺒﮫﻪ ﻣﻠﯽ‬ ‫اﯾﺮان'' ﯾﺸﺪا راﺳﺘﻪوﺧﯚ ﺑﻪﺷﺪارﺑﻮون‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﭘﺎش ﺋﺎﮔﺎدارﺑﻮون ﻟﻪ دژاﯾﻪﺗﯿﯽ هﺎوﺑﻪﺷﯽ‬ ‫ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﻟﻪدژی ﻣﻮﺳﻪدق‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﻪرهﮐﻪ هﺎﺗﻨﻪدهرهوه و‪ ،‬ﭼﻮوﻧﻪ ﻧ‪‬ﻮ ﺑﻪرهی دژ ﺑﻪ‬ ‫''ﻣﻮﺳﻪدق'' هوه‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫ﭘﯿﻼن و ﻧﻪﺧﺸﻪی ﺳ‪ ‬ﮐﻮﭼﮑﻪی )ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ‪ -‬ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ ‪ -‬ﻣﻪﻻﮐﺎن(‪،‬‬ ‫ﺑﯚ رووﺧﺎﻧﺪﻧﯽ دهوﻟﻪﺗﯽ دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق!‬

‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان ﺳﺎ‪‬ﻧﯽ ‪١٩٥٣ – ١٩٥٢‬ی زاﯾﻨﯽ‪ ،‬هﻪردوو ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ﺳﯿﺨﻮڕﯾﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ و‬ ‫ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ )‪ (CIA‬و )‪ ،(M16‬ﻟﻪ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ و ژﻣﺎرهﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪ ﻟﻪ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬و ﻣﻪﻻﮐﺎن‪،‬‬ ‫ﻟﻪواﻧﻪ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺑﺮوﺟﺮدی و‬ ‫ﺑ‪‬ﮫﺒﻪهﺎﻧﯽ و‪ ...‬هﺘﺪ‪ ،‬ﻧ‪‬ﺰﯾﮏ‬ ‫ﺑﻮوﻧﻪوه‪ .‬ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﺧﯚی ﺑﯚ ﮐ‪‬ﺸﻪی ﺋ‪‬ﺮان دﯾﺎرﯾﮑﺮد‬ ‫ﮐﻪﻧ‪‬ﻮی ''واﻟ‪‬ﺮ'' ﺑﻮو‪ .‬ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ داوودهزﮔﻪی ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ و‬ ‫ﻟﻪﺷﮑﺮی و‪ ،‬ﮐﯚڕوﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ‬ ‫و ﻋﻪﺷﺎﯾﺮی و‪ ،‬ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‬ ‫ﺷﺎرهﮐﺎﻧﺪا ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻦ و دۆﺳﺖ و‬ ‫ﺑﻮون‪،‬‬ ‫زۆر‬ ‫ﻻﯾﻪﻧﮕﺮی‬ ‫ﺑﻪڕ‪‬ﮕﻪی‬ ‫ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯿﺶ‬ ‫واﻟ‪‬ﺮ‪ ،‬ﭘﺘﺮ ﻟﻪ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﺒﻮوﻧﻪوه و‪ ،‬ﭘﻼن و‬ ‫ﻧﻪﺧﺸﻪی ﺋﻪوهﯾﺎن ﺑﻪدهﺳﺘﻪوه‬ ‫ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﮐﺎاﺷﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﻮو ﺗﺎ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻣﻮﺳﻪدق ﺑ‪‬ووﺧ‪‬ﻨﻦ‪ .‬ﻧﻪﺧﺸﻪﮐﻪ ﻟﻪﺳﻪرهﺗﺎوه‪ ،‬ﺑﺮﯾﺘﯿﺒﻮو ﻟﻪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﺷﺪارﯾﮑﺮدﻧﯽ راﺳﺘﻪوﺧﯚی ﻣﻪﻻﮐﺎن ﻟﻪڕ‪‬ﮕﻪی ﻣﺰﮔﻪوﺗﻪﮐﺎﻧﻪوه ﺑﯚ هﺎﻧﺪاﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ ﻟﻪدژی‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان و دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق‪ .‬ﭘﺮۆﭘﺎﮔﻪﻧﺪه ﻟﻪدژی ﺋﻪو دوو ﻻﯾﻪﻧﻪ ﺑﮑﻪن و‪،‬‬ ‫ﺑ‪‬ﻦ‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده و ﺑﻪرهی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪ ﺳﻪرۆﮐﺎﯾﻪﺗﯿﯽ دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق‪ ،‬ﭘ‪‬ﮑﻪوه‬ ‫دهﯾﺎﻧﻪوێ‪ ،‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪی ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪرهو ﺑ‪‬ﺪﯾﻨﯽ و ﺑ‪‬هوﺷﺘﯿﯽ ﺑﻪرن‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﺑﻪڕ‪‬ﮕﻪی ژﻧﻪراڵ‬ ‫ﻓﻪزﻟﻮ‪ ‬زاهﺪی‪ ،‬دﯾﺪارﯾﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﻟﻪژﻧﻪراڵ و ﺋﻪﻓﺴﻪراﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮان ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪا‬ ‫و‪ ،‬رازﯾﯿﺎن ﮐﺮدن ﺗﺎ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﻟﻪﻧﻪﺧﺸﻪی ﮐﻮدهﺗﺎ دژی دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻣﻮﺳﻪدق و ﺣﯿﺰﺑﯽ‬ ‫ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان ﺑﮑﻪن‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ دهﯾﺎﻧﻪوێ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﺨﻪﻧﻪ ژ‪‬ﺮدهﺳﺘﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯿﯽ‬ ‫روﺳﯿﺎوه‪ .‬ﻟﻪﻻﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪﺷﻪوه‪ ،‬ﭼﺎوﯾﺎن ﺑﻪ ﭘﺎ‪‬ﻪواﻧﯽ زۆرﺧﺎﻧﻪ و ﭼﻪﻗﯚﮐ‪‬ﺸﯽ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮓ و‬ ‫ﺳﻪردهﺳﺘﻪی ﺳﻪرﺳﻪری و ﺑﺎﺟﺴ‪‬ﻦ و دهﺳﺘﻮهﺷﯿﻨﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺎران ‪ -‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﺷﻌﺒﺎن ﺟﻌﻔﺮی''‬ ‫ﮐﻪوت‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺟﻪﻣﺎوهردا ﺑﻪ ''ﺷﻌﺒﺎن ﺑﯽ ﻣﺦ'' )ﺷﻪﻋﺒﺎن ﺑ‪‬ﻤ‪‬ﺸﮏ(‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮓ ﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﺑﻪداﻧﯽ ﭘﺎره و ﺑﻪرﺗﯿﻞ‪ ،‬ﺷﻪﻋﺒﺎن ﺑ‪‬ﻤ‪‬ﺸﮏ و‪ ،‬دارودهﺳﺘﻪﮐﻪﯾﺎن رازی ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻟﻪرۆژی‬

‫‪40‬‬

‫دﯾﺎرﯾﮑﺮاودا‪ ،‬ﺑﻪداروﺑﻪرد و ﭼﻪﻗﯚوه‪ ،‬ﭘﻪﻻﻣﺎر ﺑﻪرﻧﻪﺳﻪر ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﻪﮐﺎن و ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ‬ ‫ﻣﻮﺳﻪدق‪.‬‬ ‫ﺑﻪوﺗﻪی واﻟ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ ﭘﻮوڵ و ﺑﻮوﺟﻪی ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ ﭘ‪‬ﺪرا ﺗﺎ ﺑﯚ ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ‬ ‫ﻧﻪﺧﺸﻪی ﭘ‪‬ﺴﭙ‪‬ﺮدراوی‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮ ﻣﻪﻻﮐﺎن و دهﺳﺘﻮﭘ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﺎﻧﯿﺪا ﺑ‪‬وﯾﺒﮑﺎﺗﻪوه‪ .‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬‬ ‫ﺑ‪‬ﮫﺒﻪهﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺋﻪوﯾﺶ ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯿﻪﮐﺎﻧﻪوه ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ داراﯾﯽ ﮐﺮاﺑﻮو‪،‬‬ ‫راﮔﻪﯾﺎﻧﺪراوهﯾﻪﮐﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪی ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮاﻧﻪوه ﻧﻮوﺳﯽ و‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺷﺎری ﺗﺎران‬ ‫ﺑ‪‬وﯾﮑﺮدهوه‪ .‬ﺑﯚ د‪‬ﻨﯿﺎﮐﺮدﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﯿﺶ ﮐﻪ ﺑﺎوهڕ ﺑ‪‬ﻨﻦ راﮔﻪﯾﺎﻧﺪراوهﮐﻪ ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺣﯿﺰﺑﯽ‬ ‫ﺗﻮودهوه ﻧﻮوﺳﺮاوه‪ ،‬ﺑﻪﻗﻪ‪‬ﻪﻣﯽ ﺳﯚر ﻧﻮوﺳﯽ و ﺑ‪‬وﯾﮑﺮدهوه‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﯿﺸﺎﻧﻪی ﺑﯿﺮی‬ ‫ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯿﯿﻪ‪ .‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺑ‪‬ﮫﺒﻪهﺎﻧﯽ ﻟﻪ راﮔﻪﯾﺎﻧﺪراوهﮐﻪدا‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهوه‪ ،‬ه‪‬ﺮﺷﯽ‬ ‫ﺗﻮﻧﺪی ﮐﺮدﺑﻮوهﺳﻪر ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻ و‪ ،‬ﺳﻮوﮐﺎﯾﻪﺗﯽ زۆری ﺑﻪ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼم ﮐﺮدﺑﻮو‪ ،‬هﻪروههﺎ‬ ‫ﻧﻮوﺳﯿﺒﻮوی ﮐﻪ دهﺑ‪ ‬هﻪﻣﻮو ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﮐﺎن ﻟﻪﺳ‪‬ﺪاره ﺑﺪر‪‬ﻦ! ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﻪ ﺋﻪو ﮐﺎره‬ ‫ﺑﻪﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ ﭼﻪواﺷﻪﮐﺮدن و ﺷﯚردﻧﻪوهی ﻣ‪‬ﺸﮑﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ ﮐﺮاﺑﻮو‪ ،‬ﮐﻪ ﭘ‪‬ﺸﺎﻧﯿﺪهن‪ ،‬دوﮐﺘﯚر‬ ‫ﻣﻮﺳﻪدق و ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﻪﮐﺎن‪ ،‬دهﯾﺎﻧﻪوێ زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺒﻪن و‪ ،‬ﺑﯿﺮی ﺑ‪‬ﺨﻮاﯾﯽ‬ ‫ﺑ‪‬وﺑﮑﻪﻧﻪوه‪ .‬ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ‪ ،‬ﻟﻪﭘﻼﻧ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪدا‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑ‪‬ﮑﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪﯾﺎن ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺣﯿﺰﺑﯽ‬ ‫ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان ﺳﺎزﮐﺮد و‪ ،‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﺧﻪ‪‬ﮑﯿﺎن ﺑﻪﻧﯿﻮی ﺗﻮودهﯾﯽ و ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺖ راه‪‬ﻨﺎ و‪،‬‬ ‫ﺑﻪڕ‪‬ﮕﻪی ﻣﻪﻻﮐﺎن‪ ،‬ﭘﻪﻧﺠﺎ هﻪزار دۆﻻر ﮐﻪ ﻟﻪو زﻣﺎﻧﻪدا ﭘﻮو‪‬ﮑﯽ زۆر ﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮﯾﺎﻧﺪا‬ ‫ﺑ‪‬وﯾﺎﻧﮑﺮدوه و‪ ،‬ﺋﺎﻣﯚژﮔﺎرﯾﯿﺎن ﮐﺮدن‪ ،‬ﺗﺎ ﺑ‪‬ژ‪‬ﻨﻪ ﺳﻪر ﮔﯚڕهﭘﺎن و ﺷﻪﻗﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺎران و‪،‬‬ ‫ﺑﻪدهﻧﮕﯽ ﺑﻪرز هﺎوار ﺑﮑﻪن و درۆﺷﻢ ﺑﺪهن و‪ ،‬ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻪ ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺑﻪرهی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان ﺑﺪهﻧﻪ ﻗﻪﻟﻪم و‪ ،‬ﺟﻨ‪‬ﻮ و ﻗﺴﻪی ﺳﻮوک ﺑﻪ زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺑﺪهن و‪ ،‬درۆﺷﻤﯽ ﺑﮋی ﻣﻮﺳﻪدق و ﺑﮋی ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺖ ﺑﺪهن و‪ ،‬ﺑﻪدار و ﺑﻪرد‬ ‫ﭘﻪﻻﻣﺎر ﺑﻪرﻧﻪﺳﻪر ﻣﺰﮔﻪوﺗﻪﮐﺎن و‪ ،‬ﺷﻮوﺷﻪ و دهرﮔﻪی ﻣﺰﮔﻪوﺗﻪﮐﺎن ﺑﺸﮑ‪‬ﻨﻦ‪ .‬هﻪﻣﻮو ﺋﻪم‬ ‫ﮐﺎراﻧﻪش ﺑﻪو ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪهدران ﺗﺎ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯽ و ﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮓ و ﺧﯚﺷﻪوﯾﺴﺘﯿﯽ دوﮐﺘﯚر‬ ‫ﻣﻮﺳﻪدق ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺟﻪﻣﺎوهری ﺧﻪ‪‬ﮑﺪا ﺑﺸﮑﯿﻨﻦ و‪ ،‬زۆرﯾﻨﻪی ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهش‪ ،‬ﻟﻪو‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﻪ دوور ﺑﺨﻪﻧﻪوه ﮐﻪ ﭘﺘﺮ ﻟﻪ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ و ﭼﯿﻨﻪﮐﺎﻧﯽ ﺧﻮارهوهی ﮐﯚﻣﻪڵ‬ ‫ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﺒﻮون‪ ،‬ﺑﯚ ﺋﻪوهی ﻟﻪﮐﺎﺗﯽ دهﺳﺘﭙ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ ﻧﻪﺧﺸﻪی ﮐﻮدهﺗﺎ‪ ،‬ﺧﻪ‪‬ﮏ ﺑ‪‬ﻼن ﺑﻮهﺳﺘﻦ‪،‬‬ ‫ﯾﺎن ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﻟﻪ ﮐﻮدهﺗﺎﭼﯿﯿﻪﮐﺎن ﺑﮑﻪن‪.‬‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان ﮐﻪ ﻟﻪﻧﯿﻮ ﺳﻮﭘﺎ و داوودهزﮔﻪﮐﺎﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯿﺪا ﺧﺎوهﻧﯽ‬ ‫ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻨ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪه‪‬ﺰﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ﺋﺎﮔﺎداری ﺋﻪو ﭼﺎﻻﮐﯽ و ﺟﻤﻮﺟﻮو‪‬ﻧﻪ ﺑﻮو‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪ‬ ‫ﻻﯾﻪن ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ وﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ و ﻣﻪﻻﮐﺎﻧﻪوه ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪهدران‪ .‬ﺋﻪوه ﺑﻮو ﺋﻪﻣﯿﺶ ﭘﻼﻧﯽ دژه‬ ‫ﮐﻮدهﺗﺎی‪ ،‬ﺑﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﮐﻮدهﺗﺎﯾﻪﮐﯽ ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯿﯽ داڕﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ رژ‪‬ﻤﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﯾﻪﮐﺠﺎرﯾﯽ ﻧﻪه‪‬ﺖ و‪ ،‬رژ‪‬ﻤ‪‬ﮑﯽ ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯿﯽ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان داﺑﻤﻪزر‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﺸﺘﯿﻮان‬ ‫وﻻﯾﻪﻧﮕﺮی ﯾﻪﮐ‪‬ﺘﯿﯽ ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ ﺑ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫‪41‬‬

‫ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯿﻪﮐﺎن ﺑﻪ ﻧﻪﺧﺸﻪﮐﻪی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهﯾﺎن زاﻧﯽ و‪'' ،‬دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق''ﯾﺎن ﺋﺎﮔﺎدار‬ ‫ﮐﺮدهوه ﮐﻪ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده ﻧﯿﺎز‪‬ﮑﯽ وای هﻪﯾﻪ و‪ ،‬هﺎوﮐﺎری ﻧﻪﮐﺎت ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﯿﺎن! هﺎوﮐﺎت‪،‬‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهش ﻟﻪﮔﻪڵ دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯿﺎن ﮔﺮت و‪ ،‬داواﯾﺎن ﻟ‪‬ﮑﺮد‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯿﺎن‬ ‫ﺑﮑﺎت ﺑﯚ رووﺧﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻣﻮﺳﻪدق رازی ﻧﻪﺑﻮو ﻟﻪﮔﻪڵ ﺗﻮودهﯾﯿﻪﮐﺎﻧﺪا‬ ‫هﺎوﮐﺎرﯾﯽ ﺑﮑﺎت‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ داﻣﻪزراﻧﺪﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯿﯽ‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺑﯚﭼﻮون و ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی‬ ‫ﺧﯚی و ﺑﻪرهی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﯽ ﺋ‪‬ﺮان )ﺟﺒﮫﻪ ﻣﻠﯽ اﯾﺮان( دا ﻧﻪدهﮔﻮﻧﺠﺎ‪ .‬ﻣﻮﺳﻪدق‪ ،‬وهک‬ ‫ﻓﺎرﺳ‪‬ﮑﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﭘﻪرﺳﺘﯽ ﺗ‪‬ﮑﻨﯚﮐﺮات ﺑﯿﺮی دهﮐﺮدهوه‪ ،‬دژی ﺑﻮوﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‬ ‫ﻧﻪﺑﻮو‪ ،‬ﺗﻪﻧﯿﺎ دهﯾﻮﯾﺴﺖ ﺷﺎ و ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﮐﻪی‪ ،‬وهک ﺳﯿﺴﺘﻪﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و و‪‬ﺗﺎﻧﯽ‬ ‫رۆژاﭬﺎﯾﯽ‪ ،‬دهﺳﻪﻻﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﺎن ﻧﻪﺑ‪ ‬و‪ ،‬دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﺳﻪرهﮐﯿﯽ ﻟﻪدهﺳﺘﯽ ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮان و‪،‬‬ ‫دهوﻟﻪت و ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧﺪا ﺑ‪‬ﺖ‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه ﻧﻪﭼﻮوه ژ‪‬ﺮﺑﺎری داواﮐﻪی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوهده و‪،‬‬ ‫هﺎوﮐﺎرﯾﯿﺎﻧﯽ ﻧﻪﮐﺮد!‬ ‫ﭼﻪﻧﺪ رۆژ‪‬ﮏ ﭘ‪‬ﺶ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﮐﻮدهﺗﺎی هﺎوﺑﻪﺷﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و‪ ،‬ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ‬ ‫رژ‪‬ﻤﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوهﯾﻪﮐﯽ ﻧﮫ‪‬ﻨﯿﯽ ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺋﻪﻓﺴﻪراﻧﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ و ژﻧﻪراڵ‬ ‫ﻓﻪزﻟﻮ‪ ‬زاهﺪی و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﻟﻪ‬ ‫ﺋﻪﻓﺴﻪراﻧﯽ ﻻﯾﻪﻧﮕﺮی ﺷﺎ‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﺎﮐﻮوری ﺗﺎران‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﺎ‪‬ﯽ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﯽ ﺋﻪو ﺳﻪردهﻣﻪی‬ ‫ﺷﺎری ﺗﺎران ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﻣﯚﺋﺘﻪﻣﻪﻧﻪﻟﻤﻮﻟﮏ'' ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪهدرێ‪ .‬ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده‪ ،‬ﻟﻪڕ‪‬ﮕﻪی‬ ‫ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻨﯿﯿﻪوه ﻟﻪﻧﯿﻮ ﺳﻮﭘﺎ‪ ،‬ﺋﺎﮔﺎداری ﻧﻪﺧﺸﻪﮐﻪ دهﺑ‪ ‬و‪ ،‬ﺷﻮ‪‬ﻦ و ژﻣﺎرهی ﺑﻪﺷﺪاراﻧﯽ‬ ‫ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوه‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮ و ﭘﻠﻪی ﺳﻪرﺑﺎزﯾﺸﯿﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق رادهﮔﻪﯾﻪﻧ‪ .‬ﻣﻮﺳﻪدق‪،‬‬ ‫ﺳﻪرزارهﮐﯽ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﻨﯽ ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوه و‪ ،‬ﮔﺮﺗﻨﯿﺎن دهدات‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺑﻪﮐﺮدهوه هﯿﭻ ﺑ‪‬ﯾﺎر‪‬ﮏ ﻟﻪ‬ ‫ﺑﺎرهﯾﺎﻧﻪوه ﻧﺎدات‪...‬‬ ‫ﻧﻪﺧﺸﻪی ﮐﻮدهﺗﺎ‪ ،‬ﻟﻪرۆژی دﯾﺎرﯾﮑﺮاودا‪ ،‬ﻟﻪ ‪١٩‬ی ﮔﻪﻻو‪‬ﮋی ‪١٩٥٣‬ی زاﯾﻨﯽ )‪ ٢٨‬ﻣﺮداد‬ ‫‪ ١٣٣٢‬ﺷﻤﺴﯽ(‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ‪ ،‬ﺑﻪڕ‪‬ﮕﻪی ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪ ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪهﯾﻪﺗﯿﯽ‬ ‫ژﻧﻪراڵ زاهﺪی و‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن و‪ ،‬دارودهﺳﺘﻪی ﺳﻪرﺳﻪری و ﺷﻪﻻﺗﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺗﺎران‪ ،‬ﻟﻪدژی دهو‪‬ﻪﺗﻪﮐﻪی ﻣﻮﺳﻪدق ﺑﻪﺋﻪﻧﺠﺎم ﮔﻪﯾﺸﺖ‪ .‬ﭘﺎش ﭼﻪﻧﺪ رۆژ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﻮدهﺗﺎﭼ‪‬ﯿﻪﮐﺎن ﮐﯚﻧﺘ‪‬ۆ‪‬ﯽ و‪‬ﺗﯿﺎن ﮔﺮﺗﻪدهﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻪﻣﻪرهزاﺷﺎ ﻟﻪ و‪‬ﺗﯽ ﺋﯿﺘﺎﻟﯿﺎوه‪ ،‬ﮔﻪڕاﯾﻪوه‬ ‫ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺋﺎﭘﯚرهی دهﯾﺎن هﻪزار ﮐﻪﺳﯽ و‪ ،‬ﭘ‪‬ﺸﻮازی و ﭼﻪﭘ‪‬ﻪڕ‪‬ﺰان و ﻓﺮﻣ‪‬ﺴﮑﯽ‬ ‫ﺷﺎدﯾﯽ هﻪر ﺋﻪو ﺧﻪ‪‬ﮑﻪی ﺳﺎ‪‬ﮏ ﭘ‪‬ﺶ ﻟﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻨ‪‬ﻮ و ﻗﺴﻪی ﺳﻮوک ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫دهرﯾﺎﻧﭙﻪڕاﻧﺪﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪرهو ﮐﯚﺷﮑﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ''ﮔﻮ‪‬ﺴﺘﺎن'' ﺑﻪڕ‪‬ﮑﺮا‪.‬‬ ‫ﭼﻪﻧﺪ هﻪﻓﺘﻪﯾﻪک ﭘﺎش ﮐﻮدهﺗﺎ‪ ٦٠٠ ،‬ﺋﻪﻓﺴﻪر و ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی زاﻧﺴﺘﮕﻪ و‪ ،‬ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎری‬ ‫زاﻧﺴﺴﺘﮕﻪﮐﺎن ﮐﻪ ﻻﯾﻪﻧﮕﺮی دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق ﺑﻮون‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ه‪‬ﺰهﮐﺎﻧﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎوه‬ ‫ﮔﯿﺮان‪ .‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﯾﺎﻧﺪا ‪ ٦٠‬ﮐﻪﺳﯿﺎن ﮔﻮﻟﻠﻪ ﺑﺎراﻧﮑﺮان‪ .‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ وهزﯾﺮهﮐﺎﻧﯽ ﮐﺎﺑﯿﻨﻪی دوﮐﺘﯚر‬ ‫ﻣﻮﺳﻪدق‪ ،‬وهزﯾﺮی دهرهوه ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی دوﮐﺘﯚر ﺣﺴ‪‬ﻨﯽ ﻓﺎﺗﻤﯽ ﺑﻪﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ ﺷﺎ ﮔﻮﻟﻠﻪﺑﺎراﻧﮑﺮا‪.‬‬ ‫ﻓﺎﺗﻤﯽ زۆر دژی ﺷﺎ و ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﮐﻪی ﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪﮐﺎﺗﯽ هﻪ‪‬ﺗﻨﯽ ﺷﺎ ﺑﯚ ﺑﻪﻏﺪا‪ ،‬ﻓﺎﺗﻤﯽ ﻗﺴﻪی ﮐﺮد‬ ‫‪42‬‬

‫و ﮔﻮﺗﯽ‪'' :‬ﺋﻪو ﺗﺮﺳﻨﯚﮐﻪی ﺑﻪرهو ﺑﻪﻏﺪا هﻪ‪‬ﺗﻮوه‪ ،‬ﺑﻪردهﺳﺘ‪‬ﮑﯽ ﭘﯿﺲ و ﭼ‪‬ﮑﺎوﺧﯚری‬ ‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰه‪ ،‬ﮐﯚﺷﮑﯽ ﺑﯚﮔﻪﻧﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ و ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﮐﻪی‪ ،‬ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺎن و‪‬ﺮان ﮐﺮدووه و‪،‬‬ ‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﯿﺎن ﺗﻮوﺷﯽ هﻪژاری و ﺑﺮﺳ‪‬ﺘﯽ ﮐﺮدووه‪ .‬ﺋﻪم ﺷﺎ ﺑ‪‬ﺪهﻣﺎر و ﺧﯚﻓﺮۆﺷﻪ‪،‬‬ ‫ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ ﻓﺮۆﺷﺖ‪ .‬دهﺑ‪ ‬ﺑﮫ‪‬ﻨﺪر‪‬ﺘﻪوه ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺧﻪ‪‬ﮑﻪوه ﺑﻪﺗﺎواﻧﯽ‬ ‫ﺧﯿﺎﻧﻪﺗﯽ ﺑﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻟﻪﺳ‪‬ﺪاره ﺑﺪر‪‬ﺖ!''‪ .‬ﺋﻪوه ﺑﻮو ﺷﺎ‪ ،‬هﻪر ﻟﻪ ﯾﻪﮐﻪم رۆژی ﮔﻪڕاﻧﻪوهی ﺑﯚ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬داوای ﮔﺮﺗﻨﯽ دوﮐﺘﯚر ﻓﺎﺗﻤﯽ و‪ ،‬ﻟﻪﺳ‪‬ﺪارهداﻧﯽ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫هﻪ‪‬ﺒﻪﺳﺘﭭﺎن وﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﭙﻪروهری ﮔﻪورهی ﮐﻮرد ''ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ه‪‬ﻤﻦ'' ﯾﺶ‪ ، ،‬ﻟﻪﮐﺎﺗﯽ‬ ‫هﻪ‪‬ﺗﻨﯽ ﺷﺎ ﺑﯚ ﺑﻪﻏﺪا‪ ،‬هﯚﻧﺮاوهﯾﻪﮐﯽ هﯚﻧﯿﻮهﺗﻪوه و ده‪:‬‬ ‫‪.................................‬‬

‫ﮐﻪی ﺳ‪‬ﺒﻪری ﺧﻮدا ﺑﻮوی‪ ،‬ﺋﻪی ﺳ‪‬ﺒﻪری ﻧﻪهﺎﺗﯽ‬ ‫ﻟﻪﺳﺎﯾﻪی ﺗﯚدا دﯾﻤﺎن ﺷﻪڕ و ﮔﺮاﻧﯽ و ﻗﺎﺗﯽ‬ ‫ﻟﻪﺧﺰﻣﻪت ﺑﺎوﮐﯽ ﺧﯚﺗﺪا ﻟﻪ ﭘﯿﺎوﮐﻮﺷﺘﻦ ڕاهﺎﺗﯽ‬ ‫هﻪر ﮐﻪ ﺧﻪ‪‬ﮏ ﻟ‪‬ﺖ ڕاﺳﺎ‪ ،‬ﺑﯚی دهرﭼﻮوی و هﻪ‪‬ﺗﯽ‬ ‫دهﺑ‪‬ۆ ﺋﻪی ﺷﺎهﯽ ﺧﺎﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪﻏﺪا ﻧﯿﻮهی ر‪‬ﯿﻪت ﺑ‪‬‬ ‫‪...............................‬‬

‫ﭘﺎش ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻨﯽ ﮐﻮدهﺗﺎ‪ ،‬ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻮو ﺑﻪ ﺷﻪرﯾﮑﯽ ﺳﻪرهﮐﯽ و‪) %٤٠ ،‬ﻟﻪﺳﻪﺗﺎ ﭼﻞ(‬ ‫ی ﻧﻪوﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪﺑﺎ‪‬ی ﭘ‪‬ﻨﺞ ﮐﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑ‪‬ا‪ .‬هﯚﮐﻪﺷﯽ ﺋﻪوه ﺑﻮو‪ ،‬ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻪرﺧﺎﻧﮑﺮدﻧﯽ ﭘﻮوڵ و ﺑﻮوﺟﻪﯾﻪﮐﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﺑﯚ ﺳﻪرﺧﺴﺘﻨﯽ ﮐﻮدهﺗﺎ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﯽ زۆرﺑﻪی‬ ‫و‪،‬‬ ‫ژﻧﻪڕا‪‬ﻪﮐﺎن‬ ‫ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﮔﻪورهﮐﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﭘﻮوڵ ﺑﮑ‪‬ﺖ و‪ ،‬ﺑﻪﻻی‬ ‫ﺧﯚﯾﺪا راﯾﺎﻧﺒﮑ‪‬ﺸ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﯿﺮﮐﻪﺗﯽ ﻧﻪوﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫– ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ‪ ،‬ﭘﺎش‬ ‫ﮐﻮدهﺗﺎ ﻧ‪‬ﻮهﮐﻪی ﮔﯚڕی‬ ‫و ﺑﻮو ﺑﻪ ﺷﯿﺮﮐﻪﺗﯽ‬ ‫ﻧﻪوﺗﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﺋﻪﻣﯿﺶ ‪%٤٠‬ی داهﺎﺗﯽ‬ ‫ﺋﻪوﺟﺎ‬ ‫ﺑﻪرﮐﻪوت‪.‬‬ ‫ﮐﯚﻧﺴﺮﺳﯿﯚﻣ‪‬ﮑﯽ‬ ‫دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق‪ ،‬ﻟﻪﮐﺎﺗﯽ ﮔﯿﺮان و دهﺳﺘﺒﻪﺳﻪرﮐﺮدﻧﯽ ﻟﻪﻻﯾﻪن‬ ‫ﻧ‪‬ﻮدهوﻟﻪﺗﯿﯽ ﻟﻪﻻﯾﻪن‬ ‫ﮐﻮدهﺗﺎﭼﯿﯿﻪﮐﺎﻧﻪوه‬ ‫ﺷﯿﺮﮐﻪﺗﻪﮐﺎﻧﯽ هﯚ‪‬ﻪﻧﺪی‬ ‫و ﻓﻪرهﻧﺴﺎﯾﯿﯿﻪوه داﻣﻪزرا و‪ ٦٠ ،‬ﺑﯿﻠﯿﯚن دۆﻻرﯾﺎن دا ﺑﻪ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﺗﺎ ‪%٦٠‬ی ر‪‬ﮑﮑﻪوﺗﻨﻨﺎﻣﻪی‬ ‫‪43‬‬

‫‪%٥٠‬ی‬ ‫ر‪‬ﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﮑﻪوێ‪.‬‬ ‫ﺣﺴ‪‬ﺒﯽ‬

‫ﻧﻪوت ﺑﻪﻧ‪‬ﻮﯾﺎﻧﻪوه ﻣﯚرﺑﮑﺎت‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﮐﯚﻧﺴﺮﺳﯿﯚم ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ر‪‬ﮑﮑﻪوﺗﻦ ﮐﻪ‬ ‫داهﺎﺗﯽ ﺑﺪات ﺑﻪ دهوﻟﻪﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م هﻪﺗﺎ رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ ﻣﺎﺑﻮو‪ ،‬ﮐﯚﻧﺴﺮﺳﯿﯚم‬ ‫ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﯿﻪﮐﺎن ﻧﻪدهدا ﭼﺎوﯾﺎن ﺑﻪ دهﻓﺘﻪر ودهﺳﺘﻪک و ﺣﺴ‪‬ﺐ و ﮐﺘ‪‬ﺒﯽ ﮐﯚﻧﺴﺮﺳﯿﯚم‬ ‫ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه ﮐﯚﻧﺴﺮﺳﯿﯚم ﻟﻪﮔﯚﺗﺮه و‪ ،‬ﮐﻮرد ﮔﻮﺗﻪﻧﯽ ‪) :‬ﺧﻮا وهﮐﯿﻠﯽ(‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫دهﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ﮐﻮدهﺗﺎ‪ ،‬ﺑﯚ و‪‬ﺗﺎﻧﯽ ﮔﻪورهی رۆژاﭬﺎ ﺳﻮودی ﮔﻪورهی ﺑﻪدواوه ﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺧﯚی‬ ‫ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺶ‪ ،‬ﺑﺮهوهی ﺳﻪرهﮐﯿﯽ ‪ ،‬ﻣﻪﻻﮐﺎن ﺑﻮون ﮐﻪ ﺑﻪهﯚی ﺑﻪﺷﺪارﯾﯽ راﺳﺘﻪوﺧﯚﯾﺎن ﻟﻪ‬ ‫ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ ﻧﻪﺧﺸﻪی ﮐﻮدهﺗﺎ‪ ،‬ﭘ‪‬ﮕﻪی ﺧﯚﯾﺎن ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ داودهزﮔﻪی ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ و‪،‬‬ ‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﺪا ﭘﺘﺮ ﻗﺎﯾﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ‪ ،‬ﻟﻪدوای ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺮدﻧﯽ دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻣﻮﺳﻪدق و‪،‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪﻧﺸﯿﻨﮑﺮدﻧﯽ ﻣﻮﺳﻪدق و‪ ،‬ﻟ‪‬ﺪان و ﮔﺮﺗﻦ و زﯾﻨﺪاﻧﯿﮑﺮدﻧﯽ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده و‪،‬‬ ‫ﺑﻪرهی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﯽ ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﻟﻪﺳ‪‬ﺪارهداﻧﯽ ژﻣﺎرهﯾﻪﮐﯿﺎن ﻟﻪ داداﮔﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪرﺑﺎزﯾﯽ رژ‪‬ﻢ‪،‬‬ ‫ﺋﯿﺪی ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﻧ‪‬ﻮﺧﯚی ﺋ‪‬ﺮان د‪‬ﻨﯿﺎﺑﻮون ﮐﻪ هﯿﭻ ﻣﻪﺗﺮﺳﯿﯿﻪک ﻟﻪﺑﻪردهم رژ‪‬ﻤﯽ‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ و‪ ،‬ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪوان‪ ،‬ﻟﻪﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﻧﯿﯿﻪ و ﻧﻪﻣﺎوه‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه ﮐﺎری‬ ‫دهزﮔﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﯿﺨﻮڕﯾﯽ ﺋﻪو دوو و‪‬ﺗﻪ ﻟﻪﺋﺎﺳﺘﯽ ﻧ‪‬ﻮﺧﯚی ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺑﻪرادهﯾﻪﮐﯽ زۆر ﮐﻪم‬ ‫ﺑﻮوهوه‪ .‬ﺋﻪوهش دهرﻓﻪﺗ‪‬ﮑﯽ ﮔﻮﻧﺠﺎو و ﻟﻪﺑﺎری رهﺧﺴﺎﻧﺪ ﺑﯚ ﻣﻪﻻﮐﺎن ﺗﺎ دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ‬ ‫و ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﺎن ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺣﮑﻮوﻣﻪت و ﮐﯚﻣﻪل ﭘﺘﺮ ﺑﭽﻪﺳﭙ‪‬ﻨﻦ‪ .‬هﺎوﮐﺎت‪ ،‬ﺋﻪو ﮐﻪش و هﻪواﯾﻪ‪،‬‬ ‫دهرﻓﻪﺗﯽ رهﺧﺴﺎﻧﺪ ﺑﯚ ﺋﻪو ﺑﻪﺷﻪ ﻟﻪ ﻣﻪﻻ و ﻓﻪﻗ‪ ‬و ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎراﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺮی‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺑﻨﭽﯿﻨﻪﮔﺮاﯾﺎﻧﻪﯾﺎن هﻪﺑﻮو ‪ -‬ﻟﻪواﻧﻪ وهک رۆﺣﻮ‪ ‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ و‪ ،‬ﭘﺎﺷﻤﺎوهی‬ ‫ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﻓﯿﺪاﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم و ‪ ...‬هﺘﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪﺳﻪرﺑﻪﺳﺘﯿﯽ زﯾﺎﺗﺮهوه‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺧﯚﯾﺎن و‪،‬‬ ‫ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﺎﻧﯽ دهورﺑﻪرﯾﺎن‪ ،‬ﺑﻪڕواﻧﮕﻪی ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻪوه ﮐ‪‬ﺸﻪﮐﺎﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪﮐﻪﯾﺎن‬ ‫هﻪ‪‬ﺴﻪﻧﮕ‪‬ﻨﻦ و‪ ،‬ﻟ‪‬ﮑﯿﺒﺪهﻧﻪوه‪.‬‬

‫‪44‬‬

‫رۆﺣﻮ‪ ‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ‪،‬‬ ‫ﻟﻪﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ''ﮐﺸﻒ اﻻﺳﺮار'' هوه‬ ‫ﺗﺎ ﺑﺰاﭬﯽ ‪٤١‬ی هﻪﺗﺎوی!‬ ‫ﭼﻪﻧﺪ ﮐﯚﭘﻠﻪﯾﻪک ﻟﻪ ''ﮐﺸﻒ اﻻﺳﺮار''‪،‬‬ ‫ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﯾﺎﺳﺎ و دهوﻟﻪت و ژن و ﻣﯚﺳﯿﻘﺎ!‬ ‫ﺋ‪‬ﻤﻪ ﻟﻪﭘ‪‬ﺸﺪا‪ ،‬ﺑﺎﺳﯽ ﺋﻪوهﻣﺎن ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫رۆﺣﻮ‪ ‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٢٣‬ی هﻪﺗﺎوی‬ ‫)‪١٩٤٤‬ی ز(‪ ،‬ﭘﻪرﺗﯚﮐﯽ ''ﮐﺸﻒ اﻻﺳﺮار''ی‬ ‫ﺑ‪‬وﮐﺮدهوه‪ .‬ﻟﻪم ﭘﻪرﺗﯚﮐﻪدا‪ ،‬رواﻧﮕﻪ‬ ‫وﺑﯚﭼﻮوﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ‬ ‫دﯾﺎردهﮐﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ و‪ ،‬ژﯾﺎﻧﯽ‬ ‫رۆژاﻧﻪی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪ و‪ ،‬ﭼﯚﻧ‪‬ﺘﯿﯽ ﭘ‪‬هوﯾﮑﺮدﻧﯽ‬ ‫داوﻧﻪر‪‬ﺖ و ﮐﻮﻟﺘﻮوری ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻧﻮوﺳﺮاوه‪.‬‬ ‫ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪوهی‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﺋﻪوﺟﺎ‬ ‫وﭘ‪‬ﺮهوﭘ‪‬ۆﮔﺮاﻣﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ''ﻓﯿﺪاﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫و‬ ‫و‪‬ﮑﭽﻮون‬ ‫دهﺑﯿﻨﯿﻦ‪،‬‬ ‫ﺋﯿﺴﻼم''‪،‬‬ ‫ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﺎﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﯽ زۆر ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی‬ ‫ﺋﺎﻳﻪﺗﯚڵ رۆﺣﻮڵ ﺧﻮﻣﻪﻳﻨﻴﯽ‬ ‫وﺳﻪﻓﻪوی و‪،‬‬ ‫ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ و‪ ،‬ﻧﻪواب‬ ‫ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯿﺪا هﻪﺑﻮوه‪ .‬ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪ و ﭘ‪‬هوی ﻓﯿﺪاﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﮔﻪ‪‬ڕ‪‬ﺰاﻧﯽ ﺳﺎ‪‬ﯽ‬ ‫‪١٣٢٩‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩٥٠‬ی زاﯾﻨﯽ( ﻟﻪ ‪ ٩٠‬ﻻﭘﻪڕه و‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''راهﻨﻤﺎی ﺣﻘﺎﯾﻖ''‬ ‫ﺑ‪‬وﮐﺮاﯾﻪوه‪.‬‬ ‫ﻟ‪‬ﺮهدا‪ ،‬ﺑﯚ زاﻧﯿﻨﯽ ﺑﯿﺮورای رۆﺣﻮ‪‬ﻼ ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ و‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽ ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی‬ ‫ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ﻓﯿﺪاﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم‪ ،‬دوو ﮐﯚﭘﻠﻪ ﻟﻪ هﻪردوو ﭘﻪرﺗﯚﮐﯽ ''ﮐﺸﻒ اﻻﺳﺮار'' و‬ ‫راهﻨﻤﺎﻧﯽ ﺣﻘﺎﯾﻖ'' دهﺧﻪﯾﻨﻪڕوو!‬ ‫ﻟﻪ ﮐﺸﻒ اﻻﺳﺮار ‪ ،‬ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﻗﺎﻧﻮوﻧﯽ ﺑﻨﭽﯿﻨﻪﯾﯽ وﻻت و‪ ،‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪ‬ ‫ده‪‬ﺖ‪:‬‬ ‫''هﯿﭻ ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ‪ ،‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪ ﺧﻮدا ﻣﺎﻓﯽ ﯾﺎﺳﺎداﻧﺎﻧﯽ ﻧﯿﯿﻪ‪ .‬ﺗﺎﮐﻪ ﯾﺎﺳﺎﯾﻪک ﮐﻪ ﻣﺮۆڤ ﻟﻪﺑﻪرﻣﺒﻪرﯾﺪا دهﺑ‪‬‬ ‫ﻣﻠﮑﻪچ ﺑ‪ ‬و ﭘ‪‬هوﯾﯽ ﻟ‪ ‬ﺑﮑﺎت و ر‪‬ﺰی ﻟ‪‬ﺒﮕﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺋﻪو ﯾﺎﺳﺎﯾﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ ''ﺷﺮع'' هوه هﺎﺗﺒ‪‬ﺖ‪ .‬هﻪﻣﻮو‬ ‫ﺋﻪو ﻗﺎﻧﻮوﻧﺎﻧﻪی ﻣﺮۆڤ داﯾ‪‬ﺷﺘﻮون‪ ،‬ﭘﻮوچ و ﺑ‪‬ﮑﻪ‪‬ﮑﻦ‪ .‬ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼم‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﺋﻪو ﻗﺎﻧﻮوﻧﺎﻧﻪی ﮐﻪ‬ ‫ﻟﻪدﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن دهﺳﺘﻪﯾﻪک ﻣﺮۆﭬﯽ ﻣ‪‬ﺸﮑ‪‬زﯾﻮ و ﻧﻪزاﻧﻪوه ﻧﻮوﺳﺮاون‪ ،‬دهﯾﺎﻧﺨﺎﺗﻪ ژ‪‬ﺮﭘ‪ ‬و‬ ‫رهﺗﯿﺎﻧﺪهﮐﺎﺗﻪوه و‪ ،‬هﯿﭻ ﯾﺎﺳﺎﯾﻪک ﻟﻪ ﺟﯿﮫﺎن ﺑﻪﯾﺎﺳﺎ داﻧﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪ ﯾﺎﺳﺎی ﺋﯿﺴﻼم ﻧﻪﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫‪45‬‬

‫ﺧﻮدێ ﻧﺎردووﯾﻪﺗﯽ ﺑﯚ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯽ ﻣﺮۆڤ‪ .‬ﯾﺎﺳﺎی ﺋﯿﺴﻼم‪ ،‬ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ و داهﺎﺗﻮو و ﺑﯚ هﻪﻣﻮو ﺳﻪردهﻣﻪﮐﺎن‬ ‫هﺎﺗﻮوه‪ .‬ﺋﻪﮔﻪر رۆژ‪‬ﮏ ﻟﻪ رۆژان‪ ،‬ﻟﻪم و‪‬ﺗﻪ ﺑﭽﮑﯚﻟﻪی ﺋ‪‬ﻤﻪ )ﺋ‪‬ﺮان(‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮوﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم ﺑﭽ‪‬ﺖ ﺑﻪڕ‪‬ﻮه‪،‬‬ ‫رۆﻧﺎﮐﺎﯾﯿﻪﮐﻪی ﺳﻪرﺗﺎﺳﻪری و‪‬ت دادهﮔﺮ‪‬ﺖ و‪ ،‬ﺋ‪‬ﺮان دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﺳﻪرﮐﺎرواﻧﯽ ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻦ و‪ ،‬ﭘ‪‬ﺸ‪‬هوی‬ ‫ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧ‪‬ﺘﯿﯽ ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﺟﯿﮫﺎن‪.''!..‬‬ ‫ﻟﻪ راهﻨﻤﺎی ﺣﻘﺎﯾﻖ‪ ،‬ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮون ده‪:‬‬ ‫''ﻣﺎﻓﯽ ﯾﺎﺳﺎداڕﺷﺘﻦ ﺗﻪﻧﯿﺎ ﻟﻪ ﺋﻪﺳﺘﯚی ﺧﻮداﯾﻪ‪ .‬ﯾﺎﺳﺎﯾﻪک ﮐﻪ ﻟﻪ ﻣ‪‬ﺸﮑﯽ رزﯾﻮ و ﺑﯚﮔﻪﻧﯽ ﻣﺮۆﭬﻪوه‬ ‫ﺳﻪرﭼﺎوه ﺑﮕﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬دژاﯾﻪﺗﯽ ﺗﻪواوی دهﺑ‪‬ﺖ ﻟﻪﮔﻪڵ زاﻧﺴﺖ و هﺰر و ﺑﻪهﺎ و ﺑﻨﺎﺧﻪ ﭘﯿﺮۆزهﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ‬ ‫ﭘﯿﺮۆزی ﺋﯿﺴﻼم‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﯾﺎﺳﺎ ﻟﻪﻻﯾﻪن ﻣﺮۆﭬﻪوه‪ ،‬ﺑﻪهﯿﭻ ﺷ‪‬ﻮهﯾﻪک ''ﺷﺮﻋﯿﺖ''‬ ‫)رهواﯾﻪﺗﯿﯽ( ﻧﯿﯿﻪ‪ .‬ﺋﻪﮔﻪر ﻟﻪ و‪‬ﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا دهﺳﺘﻮوری ﺋﯿﺴﻼم ﺑﻪڕ‪‬ﻮه دهﭼﻮو‪ ،‬ﺑﻪد‪‬ﻨﯿﺎﯾﯿﻪوه‬ ‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪی ﺋ‪‬ﺮان هﻪر ﻟﻪﯾﻪﮐﻪم رۆژی دروﺳﺘﺒﻮوﻧﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﺗﺎﮐﻮ دواڕۆژهﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﺟﯿﮫﺎن‪ ،‬ﻧﻮﻗﻤﯽ‬ ‫ﺗﯿﺸﮏ ورۆﻧﺎﮐﯽ دهﺑﻮو‪....‬‬ ‫ﻟﻪ ﮐﺸﻒ اﻻﺳﺮار‪ ،‬ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ دهو‪‬ﻪت و ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎن ﺑﻪم ﺷ‪‬ﻮهﯾﻪ ﻧﻮوﺳﺮاوه‪:‬‬ ‫''ﺷ‪‬ﻮهی داﻣﻪزران و ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﭼﻮوﻧﯽ دهو‪‬ﻪت‬

‫و ''ﻣﺠﻠﺲ'' )ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎن(‪ ،‬ﻟﻪڕۆژی ﺋﻪﻣ‪‬ۆدا‪ ،‬ﺑﻪم‬

‫ﺷ‪‬ﻮهﯾﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪم دهزﮔﻪ دهﺳﻪﻻﺗﺪار‪‬ﺘﯿﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﻣﺮۆﭬﯽ ﺑﯿﺮﻧﻪﺧﯚش و‪ ،‬ﺑ‪‬ﺪﯾﻨﻪوه‬ ‫دادهﻣﻪزر‪‬ﻦ‪ .‬ﮐﯚﭘﯽ ﯾﺎﺳﺎی و‪‬ﺗﺎﻧﯽ ﺋﯚروﭘﺎﯾﯽ دهﮔﺮن و‪،‬‬

‫ﺑﻪﻻﺳﺎﯾﯿﮑﺮدﻧﻪوه ﻟﻪ و‪‬ﺗﺎﻧﯽ ﺋﯚروﭘﺎ‪،‬‬

‫دهﯾﺎﻧﻪو‪‬ﺖ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان ﯾﺎﺳﺎی و‪‬ﺗﺎﻧﯽ ﺋﯚروﭘﺎﯾﯽ ﺑﺒﻪن ﺑﻪڕ‪‬ﻮه‪ ،‬ﯾﺎن ﮐﻪﺳﺎﻧ‪‬ﮏ هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘﻦ و‪،‬‬ ‫ﻟﻪﺧﯚﯾﺎﻧﻪوه ﯾﺎﺳﺎ دادهﺗﺎﺷﻦ‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﺋ‪‬ﻮهش ﮐﻮ‪‬ﺮﮐﻮﯾﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﺋﻪو ﯾﺎﺳﺎﯾﻪ دهﭘﻪرﺳﺘﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪهﯿﭻ‬ ‫ﺷ‪‬ﻮهﯾﻪک ﺑﺎرودۆﺧﯽ و‪‬ﺗﯽ ﺋ‪‬ﻤﻪ‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪو ﯾﺎﺳﺎﯾﺎﻧﻪدا ﯾﻪک ﻧﺎﮔﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ ...‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪﮔﻪر ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎن‬ ‫ﻟﻪﻻﯾﻪن زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﺧﺎوهن ﺋﯿﻤﺎﻧﻪوه ﭘ‪‬ﮏ ﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﻪ دادﭘﻪروهرﺑﻦ‪ ،‬ﻟﻪ ﭘﯿﺴﯽ و‬ ‫ﺧﺮاﭘﻪﮐﺎرﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪم دﻧﯿﺎﯾﻪ ﺑ‪‬ﻮهری ﺑﻦ‪ ،‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪ ﺧﺰﻣﻪﺗﮑﺮدﻧﯽ ﮐﯚﻣﻪڵ‪ ،‬ﺑﯿﺮ ﻟﻪ ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ و‬ ‫ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻧﻪﮐﻪﻧﻪوه‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ‪ ،‬ﭘﺎﺷﺎی وﻻت و ﺳﻮ‪‬ﺘﺎﻧ‪‬ﮏ ﺑﯚ ر‪‬ﺒﻪری و‪‬ت هﻪ‪‬ﺒﮋ‪‬ﺮن ﮐﻪ‬ ‫ﻟﻪﯾﺎﺳﺎی ﺧﻮدا ﻻﻧﻪدات و‪ ،‬ﺧﯚی دوور ﺑﮕﺮ‪‬ﺖ ﻟﻪ ﺳﺘﻪم و ﭼﻪوﺳﺎﻧﺪﻧﻪوهی ﺧﻪ‪‬ﮏ‪ ،‬ﺋﺎﯾﺎ داﻣﻪزراﻧﯽ‬ ‫ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯽ وا چ زهرهر‪‬ﮑﯽ هﻪﯾﻪ؟! ''‬ ‫ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ وهزارهﺗﯽ داد و‪ ،‬دادﭘﺮﺳﯽ ﻟﻪ ''ﮐﺸﻒ اﻻﺳﺮار'' دا هﺎﺗﻮوه‪:‬‬ ‫‪ .....‬ﺋﻪﮔﻪر ﺗﻪﻧﯿﺎ ﺑﯚ ﻣﺎوهی ﯾﻪک ﺳﺎڵ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮوﻧﯽ )ﻗﺼﺎص و دﯾﺎت( و دهﺳﺘﻮوری ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ‬ ‫ﻟﻪو‪‬ﺗﺪا ﺑﭽﻦ ﺑﻪڕ‪‬ﻮه‪ ،‬ﺗﯚوی ﺑ‪‬هوﺷﺘﯽ و دزی و ﻟﻪﺷﻔﺮۆﺷﯿﯽ ژﻧﺎن وﮐﺮدهوهی دز‪‬ﻮ و ﻣﺎ‪‬ﻮ‪‬ﺮاﻧﮑﻪر ﻟﻪ‬ ‫و‪‬ﺗﺪا ﻧﺎﻣﯿﻨﻦ و‪ ،‬ﺑﻨﺒ‪‬دهﮐﺮ‪‬ﻦ‪ .‬ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ دزی دهﮐﺎت‪ ،‬دهﺑ‪ ‬دهﺳﺘﯽ ﺑﺒ‪‬در‪‬ﺖ‪ .‬ژﯾﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ و ﮐﯚﻣﻪڵ ﺑﻪ‬ ‫''ﻗﺼﺎص'' )ﺳﺰاداﻧﯽ ﺗﺎواﻧﮑﺎر( دهﭘﺎرﯾﺰر‪‬ﺖ‪ .‬ﺋﻪﮔﻪر ژن و ﭘﯿﺎو‪‬ﮏ ﺑ‪‬ﻨﺎﻣﻮوﺳﯽ دهﮐﻪن‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺎﻣﭽﯽ‬ ‫ﺑﺪرێ ﻟ‪‬ﯿﺎن‪ ،‬ﺋﯿﺪی ﻟﻪو‪‬ﺗﺪا ه‪‬ﻨﺪه ﻧﻪﺧﯚﺷﯽ ''ﺟﻨﺴﯽ'' )ﺳ‪‬ﮑﺴﯽ( ﻧﺎﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ .‬رۆﺣﻢ و ﺑﻪزهﯾﯽ ﻣﻨﺪا‪‬ﻧﻪ‪،‬‬ ‫ﻧﺎﺑ‪‬ﺖ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﻗﺎﻧﻮوﻧﺪا ﺟ‪‬ﯽ ﺑﯚ ﺑﮑﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﺑ‪‬ﯾﻨﯽ دهﺳﺘﯽ دز و ﺗﺎواﻧﮑﺎر‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪک ﺧﺰﻣﻪت ﺑﻪ‬ ‫ﭼﺎﮐﮑﺮدﻧﯽ هﻪﺳﺖ و رهواﻧﯽ ﮐﻪﺳﻪ دهﺳﺘﺒ‪‬اوهﮐﻪ دهﮐﺎت‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪﺷﻪوه ﺧﺮاﭘﻪﮐﺎری و ﺑ‪‬هوﺷﺘﯽ‬ ‫ﻟﻪﻧﯿﻮ و‪‬ﺗﺪا ﻧﺎه‪‬ﺖ‪.‬‬

‫‪46‬‬

‫دادﭘﺮس )ﻗﺎﺿﯽ( ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ دهﺑ‪ ‬ﺋﻪم ﻣﻪرﺟﺎﻧﻪی ﺗ‪‬ﺪاﺑ‪‬ﺖ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﮐﻪﺳ‪‬ﮑﯽ ﺧﺎوهن هﯚش ﺑ‪ ‬و‪ ،‬ﺗﻪﻣﻪﻧﯽ هﻪرزهﮐﺎرﯾﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕ ﮐﺮدﺑ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﺑ‪‬وا و ﺑﺎوهڕی ﺗﻪواوی ﺑﻪ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼم هﻪﺑ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬زۆڵ )ﺣﻪراﻣﺰاده( ﻧﻪﺑ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬دهﺑ‪ ‬ﭘﯿﺎو ﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬واﺗﻪ ژﻧﺎن ﻣﺎﻓﯽ ﺋﻪوهﯾﺎن ﻧﯿﯿﻪ ﺑﺒﻦ ﺑﻪ دادﭘﺮس و دادﺳﺘﺎن‪.‬‬ ‫‪ -٥‬دادﭘﻪروهر ﺑ‪ ‬و‪ ،‬ﻟﻪ ﯾﺎﺳﺎ ﻻﻧﻪدا و‪ ،‬ﻟﻪو ﯾﺎﺳﺎﯾﺎﻧﻪی ﺧﻮدا داﯾﻨﺎون‪ ،‬ﺳﻪرﭘ‪‬ﭽﯽ ﻧﻪﮐﺎت‪.‬‬ ‫‪ -٦‬دهﺑ‪ ‬زاﻧﺎ ﺑ‪ ‬و‪ ،‬ﯾﺎﺳﺎی ﺗﺎﯾﺒﻪت ﺑﻪ دادﭘﺮﺳﯽ و ﯾﺎﺳﺎﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم ﺑﺰاﻧ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٧‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﺗﻮاﻧﺎی وهرﮔﺮﺗﻦ و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوه و هﻪ‪‬ﺴﻪﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ هﻪﺑ‪‬ﺖ‪.‬‬

‫وهک ﻟ‪‬ﺮهدا دهﺑﯿﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻟﻪرواﻧﮕﻪی ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﮐﻪ دواﺗﺮ ﺑﻮو ﺑﻪ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ (*١٧) ‬و‬ ‫ﺋﯿﻤﺎم‪ ،‬ژن و زۆڵ و ﻧﺎﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎن‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﺑﺒﻦ ﺑﻪ دادﭘﺮس!!‪.‬‬ ‫ﻟﻪ''ﮐﺸﻒ اﻻﺳﺮار''‪ ،‬ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ "ﻣﻨﮑﺮات" )ﺋﻪو دﯾﺎرداﻧﻪی دز‪‬ﻮ و ﻧﺎﭘﻪﺳﻨﺪن(‪ ،‬و‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﺪا دهﺑ‪‬ﺖ رێ ﻟﻪ ﺑ‪‬وﺑﻮوﻧﻪوهﯾﺎن ﺑﮕﯿﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻟﻪ‪:‬‬ ‫"ژﻧﺎن‪ ،‬ﺑ‪ ‬رووﺑﻪﻧﺪ و ﭼﺎرﺷ‪‬ﻮ ﻧﻪﺑﻦ و‪ ،‬دهﺑ‪ ‬ﺧﯚﯾﺎن داﭘﯚﺷﻦ‪ .‬ﮐﺎرﮐﺮدﻧﯽ ژﻧﺎن ﻟﻪدهرهوه و‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ‬ ‫دهزﮔﻪﮐﺎﻧﯽ ﺧﺰﻣﻪﺗﮕﻮزاری و هﺘﺪ‪،‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬ﺷﺎﻧﯚﮔﻪرﯾﯽ‪ ،‬ﺳﯿﻨﻪﻣﺎ‪ ،‬ﺳﻪﻣﺎی ﺑﺎﻟﻪ‪ ،‬هﻪ‪‬ﭙﻪڕﮐ‪ ‬و‬ ‫ﺧﻮاردﻧﻪوه و‪ ،‬ﮐ‪‬ﯾﻦ و ﻓﺮۆﺷﺘﻨﯽ ﺧﻮاردهﻣﻪﻧﯿﯽ ﺋﻪﻟﮑﯚﻟﯽ‪ ،‬هﻪروههﺎ ه‪‬ﻨﺪێ ﻟﻪ رۆﻣﺎﻧﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺷﯿﻌﺮی‬ ‫ﮔﯚراﻧﯽ و‪ ،‬ﮔﯚراﻧﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪن‪ ،‬ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ "ﺣﻪرام" ن و‪ ،‬دهﺑ‪ ‬ﭘ‪‬ﺶ ﺑﻪ ﺑ‪‬وﺑﻮوﻧﻪوهﯾﺎن ﺑﮕﯿﺮ‪‬ﺖ"‪.‬‬ ‫هﻪروههﺎ ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﮐﺎرﮐﺮدﻧﯽ ژﻧﺎن‪،‬ﻟﻪ ''ﮐﺸﻒ اﻻﺳﺮار'' دا هﺎﺗﻮوه‪:‬‬ ‫''ژﻧﺎن دهﺗﻮاﻧﻦ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮐﯚﻣﻪڵ و‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮐﺎرﮔﻪ‪ ،‬ﯾﺎن ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ ﺧﺰﻣﻪﺗﮕﻮزاری ﮐﺎرﺑﮑﻪن‪،‬‬ ‫ﺑﻪﻣﻪرﺟ‪‬ﮏ ﺳﻪرۆک و ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﻪر و‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﻓﻪرﻣﺎﻧﺒﻪرهﮐﺎﻧﯽ ﺷﻮ‪‬ﻨﻪﮐﻪ‪ ،‬ژن ﺑﻦ و‪ ،‬ﭘﯿﺎوﯾﺎن ﺗ‪‬ﺪا‬ ‫ﻧﻪﺑ‪‬ﺖ‪ .‬هﻪروههﺎ ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ ﭘﻪروهرده و ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ و ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﮕﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﭽﺎن و ژﻧﺎن‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ‬ ‫ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ و ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﻪرهﮐﺎﻧﯿﺎن هﻪﻣﻮوﯾﺎن ژن ﺑﻦ‪ .‬ﺑﻪﺷﺪارﯾﮑﺮدﻧﯽ ژن ﻟﻪ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪی ﮐﻮڕان و‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ‬ ‫ﭘﯿﺎواﻧﯽ دﯾﮑﻪدا‪ ،‬ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ زۆر هﻪ‪‬ﻪﯾﻪ‪ .‬ﻣﻪﻻﮐﺎن دهﯾﺎﻧﻪوێ ﭘ‪‬ﺶ ﺑﻪ ﺋﺎرهزوو و ﺣﻪزی ﺷﻪﯾﺘﺎﻧﯿﯽ ﺋ‪‬ﻮه‬ ‫ﺑﮕﺮن‪ .‬ﺋﻪو ژﻧﻪ ﺟﻮاﻧﺎﻧﻪی ﮐﻪ ﻟﻪ ﭘﺸﺘﯽ ﮐﻮرﺳﯽ ﻓﻪرﻣﺎﻧﮕﻪﮐﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﻣﻪﻻﮐﺎن دهزاﻧﻦ ﺋﻪو ﺷﻮ‪‬ﻨﺎﻧﻪ‬ ‫ﺳﻪرﭼﺎوه و ﺑﻨﮑﻪی ﺑ‪‬هوﺷﺘﯿﻦ‪ ،‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه دهﯾﺎﻧﻪوێ ﭘ‪‬ﺸﯽ ﻟ‪‬ﺒﮕﺮن‪.''...‬‬ ‫ﻟﻪﺑﺎرهی ﺗﻪﻣﻪﻧﯽ ﺑﻪﻣ‪‬ﺮدداﻧﯽ ﮐﭻ‪ ،‬ﻧﻮوﺳﺮاوه‪'' :‬ﮐﭻ ﻟﻪﺗﻪﻣﻪﻧﯽ )‪ ٩‬ﺳﺎل( دهﺗﻮاﻧ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮد ﺑﮑﺎت‪.‬‬ ‫ﮐﻮڕﯾﺶ ﻟﻪ ﺗﻪﻣﻪﻧﯽ ‪) ١٤/٥‬ﭼﻮاردهﺳﺎڵ و ﺷﻪش ﻣﺎﻧﮓ( دهﺗﻮاﻧ‪‬ﺖ ژن ﺑﮫ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪.''..‬‬ ‫ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﻣﻮزﯾﮏ‪ ،‬هﺎﺗﻮوه‪'' :‬ر‪‬ﮕﻪ ﺑﻪ ﮐﺎری ﺳﯿﻨﻪﻣﺎ و ﻣﻮوﺳﯿﻘﯽ دهدرێ‪ ،‬ﺑﻪﻣﻪرﺟ‪‬ﮏ‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮاﻧﻪ و‬ ‫ﭘﺮﻧﺴﯿﭙﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺗ‪‬ﺪا رهﭼﺎو ﺑﮑﺮ‪‬ﺖ‪ .‬دوو ﺟﯚره ﻣﻮوﺳﯿﻘﯽ هﻪن‪ .‬ﺟﯚر‪‬ﮑﯿﺎن ﻣﻮوﺳﯿﻘﯽ ''ﻣﺸﺮوع''‬ ‫)ر‪‬ﭙ‪‬ﺪراو( ه و‪ ،‬ﺟﯚرهﮐﻪی دﯾﮑﻪﺷﯿﺎن‪ ،‬ﻣﻮوﺳﯿﻘﺎی ''ﻏﯿﺮﻣﺸﺮوع'' )ر‪‬ﭙ‪‬ﻨﻪدراو( ه‪.‬‬ ‫ ﻣﯚﺳﯿﻘﺎ ''ﻏﯿﺮﻣﺸﺮوع''‪ ،‬ﻣ‪‬ﺸﮏ و دهﻣﺎر و ه‪‬ﺰوﺗﻮاﻧﺎی رۆح و رهواﻧﯽ ﻣﺮۆڤ ﺳﺴﺖ و ﺑ‪‬ﮫ‪‬ﺰ دهﮐﺎ و‪،‬‬‫ﻟﻪو ر‪‬ﮕﻪوه زﯾﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﮔﻪوره ﻟﻪ ﻣﺮۆڤ و ﻟﻪ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪ دهدات‪ .‬ﺋﻪواﻧﻪی ﮔﻮێ ﻟﻪ ﻣﯚﺳﯿﻘﺎی ﻧﺎﻣﺸﺮوع‬ ‫دهﮔﺮن‪ ،‬ﯾﺎن ﻟﻪوﺑﻮارهدا ﮐﺎردهﮐﻪن‪ ،‬ﺋﻪﻧﺪاﻣﻪﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪﺷﯿﺎن‪ ،‬وهک ﺋﻪﻧﺪاﻣﻪﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪﺷﯽ ژﻧﺎن ﻧﺎﺳﮏ و‬ ‫‪47‬‬

‫ﻟﻮوس و ﻻواز دهﺑ‪‬ﺖ‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوهﯾﻪ ﮐﻪ زۆرﺑﻪی هﻪرهزۆری ﭘﺴﭙﯚڕان و ﻣﯚﺳﯿﻘﺎﻧﺎﺳﺎﻧﯽ ﮔﻪورهی دﻧﯿﺎ‪،‬‬ ‫زۆر ﻻواز و ﻧﺎﺳﮏ و ﺗﺮﺳﻨﯚﮐﻦ و‪ ،‬ﻣ‪‬ﺸﮑ‪‬ﮑﯽ ﺋﺎ‪‬ﯚزﯾﺎن هﻪﯾﻪ و‪ ،‬دهﭼﻨﻪ رﯾﺰی ﺗﺮﺳﻨﯚﮐﺘﺮﯾﻦ ژﻧﺎﻧﻪوه و‬ ‫ﻣ‪‬ﺸﮑﯿﺎن ﻟﻪ ﺳﻪرﭼﺎوهی زاﻧﺴﺘﯽ و ﺑﻪﮐﻪ‪‬ﮏ ﺑﻪﺗﺎڵ دهﺑ‪‬ﺖ‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ روو ﺑﮑﺮ‪‬ﺘﻪ ﻣﯚﺳﯿﻘﺎ‬ ‫''ﻣﺸﺮوع''‪.‬‬ ‫ ﻣﯚﺳﯿﻘﺎی )ﻣﺸﺮوع( ﺑﺮﯾﺘﯿﯿﻪ ﻟﻪ‪'' :‬ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪوهی وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﺷﯿﺮﯾﻦ و ''ﻓﻀﯿﻠﺖ ﭘﺮور'' )زاﻧﺴﺖ و‬‫هﯚﺷﭙﻪروهر( ی ﻗﻮرﺋﺎن‪ .‬ﮔﻮ‪‬ﮕﺮﺗﻦ ﻟﻪ ﺑﺎﻧﮕﯽ ﻧﻮ‪‬ﮋ و‪ ،‬ﺑﺎﻧﮓ و ﺳﻪ‪‬و و ﻻ‪‬ﻧﻪوه و ﺳﮑﺎ‪‬ی ﺋﺎﯾﻨﯽ‬ ‫ﺑﻪدهﻧﮕﯽ ﺑﻪرز‪ ،‬ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ ﭘﻪره ﺑﻪ زاﻧﺴﺖ دهدهن و‪ ،‬راﺳﺘﯿﯿﻪﮐﺎن ﻓ‪‬ﺮی ﻣﺮۆڤ دهﮐﻪن و‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ رهواﻧﯽ‬ ‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪﺷﺪا دهﮔﻮﻧﺠ‪ ‬و هﺎودهﻧﮕﯿﯽ دهﺑ‪‬ﺖ ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﯽ‪.''...‬‬

‫ﺑﻪﮐﻮرﺗﯽ‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﺑﻪﻧﺪ و ﻻﭘﻪڕهﮐﺎﻧﯽ دهﺳﺘﻮور و ﭘ‪‬ۆﮔﺮاﻣﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ﻓﯿﺪاﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﯿﺴﻼم ﺑﻪﻧﯿﻮی ''راهﻨﻤﺎی ﺣﻘﺎﯾﻖ'' )ر‪‬ﻨﻮ‪‬ﻨﯿﯽ راﺳﺘﯿﯿﻪﮐﺎن(‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﭘﻪرﺗﯚﮐﯽ ''ﮐﺸﻒ‬ ‫اﻻﺳﺮار'' ی ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯿﯽ‪ ،‬وهک ﯾﻪﮐﻦ و هﯿﭻ ﺟﯿﺎوازﯾﯿﻪک ﻟﻪ رواﻧﮕﻪ و ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪﮐﺎﻧﯿﺎﻧﺪا‬ ‫ﻧﺎﺑﯿﻨﺪر‪‬ﺖ‪ .‬داڕ‪‬ﮋهر و ﺑﻨﺎﺧﻪداﻧﻪری ﺋﻪم ﺑﯿﺮه ﺑﻨﭽﯿﻨﻪﮔﺮاﻧﻪﯾﻪش ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﻣﻪﻻﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ‬ ‫ﺑﻮو ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﺷﯿﺦ ﻓﻀﻞ اﻟﻪ ﻧﻮری''‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ ''اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ'' )ﺷﯚرﺷﯽ‬ ‫ﻧﻮ‪‬ﺨﻮازﯾﯽ(‪ ،‬دژ ﺑﻪ ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻣﯚد‪‬ﻧﯿﺘﻪ و ﺷﯚرﺷﯽ ﻣﻪﺷﺮووﺗﻪ وهﺳﺘﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ‬ ‫ﻣﻪﺷﺮوﺗﻪ ﺧﻮازﯾﺎری ر‪‬ﻔﯚرم و ﮔﯚڕاﻧﮑﺎرﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯽ ﺑﻮون‪ .‬ﺷ‪‬ﺦ ﻓﻪزﻟﻪ‪‬‬ ‫ﻧﻮوری‪ ،‬ﺑﺰاﭬ‪‬ﮑﯽ ر‪‬ﺨﺴﺖ ﺑﻪﻧﯿﻮی ''اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻋﻪ'' و‪ ،‬ﺧﻮازﯾﺎری ﺋﻪوه ﺑﻮو ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ﭘ‪‬ﮑﺒ‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻪﻻﮐﺎن و ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﮐﺎن ﺑﯿﺒﻪن ﺑﻪڕ‪‬ﻮه و‪ ،‬ﯾﺎﺳﺎ و دهﺳﺘﻮوری‬ ‫ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻟﻪ و‪‬ﺗﺪا ﭘ‪‬هوﺑﮑﺮ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺎش ﻟﻪﺳ‪‬ﺪارهداﻧﯽ ﺷ‪‬ﺦ ﻓﻪزﻟﻪ‪‬ﻼ ﻧﻮوری و ﺳﻪرﮐﻮﺗﮑﺮدﻧﯽ ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺷﯚرﺷﯽ ﻣﻪﺷﺮوﺗﻪ‬ ‫و ﻣﻪﺷﺮوﻋﻪ‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻗﺎﺟﺎ ر و ه‪‬ﺰی ﭼﻪﮐﺪاری ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ و رووﺳﯿﺎوه‪،‬‬ ‫ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯿﯽ‪ ،‬رواﻧﮕﻪ و ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﺷﯿﺦ ﻓﻪزﻟﻮ‪‬ی ﻧﻮوری ﻟﻪ ﭘﻪرﺗﯚﮐ‪‬ﮑﺪا‬ ‫ﮐﯚﮐﺮدهوه و‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی ﻧﺎ ''ﮐﺸﻒ اﻻﺳﺮار'' )دۆزﯾﻨﻪوهی ﻧﮫ‪‬ﻨﯿﯿﻪﮐﺎن(‪ .‬ﺳﺎ‪‬ﮏ ﭘﺎش ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ‬ ‫ﺋﻪم ﭘﻪرﺗﯚﮐﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﺎﺗ‪‬ﮑﺪا ه‪‬ﺸﺘﺎ ﻣﻪﻻﯾﻪﮐﯽ ﻧﻪﻧﺎﺳﺮاو ﺑﻮو و‪ ،‬ه‪‬ﺸﺘﺎ ﻧﻪﮔﻪﯾﺸﺘﺒﻮوه ﭘﻠﻪی‬ ‫ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬و ''ﻣﺮﺟﻊ ﺗﻘﻠﯿﺪ''‪ ،‬ﺑﻪﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﻧﺎﻣﯿﻠﮑﻪﯾﻪک ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﺑﯿﺨﻮ‪‬ﻨﻪوه و ﺑﻪﮐﺎری ﺑﮫ‪‬ﻨﺎ''‪،‬‬ ‫ﻓﺘﻮای ﮐﻮﺷﺘﻨﯽ ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﻪﺳﺮهوی دهرﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪوهش ﻟﻪو ﺳﻪردهﻣﻪدا‪ ،‬ﺑﻪﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی‬ ‫دهﺳﺘﻮوری ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺷﯿﻌﻪوه ﺑﻮو‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ ﻣﻪﻻﯾﻪک ﻧﻪﮔﻪﯾﺸﺘﺒ‪‬ﺘﻪ ﭘﻠﻪی ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬و ''ﻣﺮﺟﻊ‬ ‫ﺗﻘﻠﯿﺪ''‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮاﻧ‪ ‬ﻓﺘﻮای ﮐﻮﺷﺘﻨﯽ ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ دهرﺑﮑﺎت! ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻟﻪوﺳﻪردهﻣﻪدا هﻪر دوو‬ ‫ﭘﻪرﺗﯚﮐﻪﮐﻪی ﺑﻪﺑ‪ ‬ﻧ‪‬ﻮ ﺑ‪‬وﮐﺮدهوه‪ .‬دوای ﺋﻪوهش ﺋﯿﺪی دهﻧﮕﯽ ﻧﻪﻣﺎ و هﯿﭻ ﺟﯚره‬ ‫ﺟﺎﻻﮐﯿﯿﻪﮐﯽ ﻟ‪‬ﻨﻪﺑﯿﻨﺮا‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪو ﺑ‪‬ﺪهﻧﮕﯿﯿﻪی ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪﻣﺎﻧﺎی ﮐﺸﺎﻧﻪوهی ﻟﻪ‬ ‫ﺑﯿﺮوﺑﺎوهری ﺗﻮﻧﺪڕۆﯾﺎﻧﻪی ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬ﺳﺎﻻﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮان ‪ ،١٩٥١ – ١٩٤١‬ﺑﯚ ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺳﺎ‪‬ﻧ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﮔﺮﻧﮓ و ﭘ‪‬ﺑﻪهﺎ ﺑﻮون و‪ ،‬ﻟﻪ ﭘ‪‬ﮕﻪﯾﺎﻧﺪن و‪ ،‬دهوﻟﻪﻣﻪﻧﺪﮐﺮدﻧﯽ ﺋﻪزﻣﻮون و ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕﯾﺪا‬ ‫ﮐﺎرﮐﺮدی زۆرﯾﺎن هﻪﺑﻮو‪ .‬ﻟﻪو ﺳﺎﻻﻧﻪدا‪ ،‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ ﻟﻪرووی ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕهوه‪ ،‬ﻟﻪ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬‬ ‫‪48‬‬

‫ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ و ''ﻓﯿﺪاﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم''‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ رادﯾﮑﺎڵ ﺑﻮون‪ ،‬زۆر ﻧ‪‬ﺰﯾﮏ ﺑﻮو‪ .‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬‬ ‫ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ وهک ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﻪک‪ ،‬ﮐﺎرﮐﺮدی زۆری ﻟﻪﺳﻪر رواﻧﮕﻪ و ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ داﻧﺎﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﭘﺎش ﮔﻪڕاﻧﻪوهی ﻧﻪواب ﺳﻪﻓﻪوی ﻟﻪ ﻋ‪‬ﺮاﻗﻪوه ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ‪ ،‬رهزاﻣﻪﻧﺪﯾﯽ‬ ‫ﺧﯚی ﺑﯚ داﻣﻪزراﻧﺪﻧﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ﻓﯿﺪاﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم ﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﺑﻮو‪ .‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان ﺋﻪو ﺳﺎ‪‬ﻧﻪدا‪،‬‬ ‫ﺑﻪوﺗﻪی ژﻧﻪﮐﻪی ﻧﻪواب ﺳﻪﻓﻪوﯾﯽ‪ ،‬رۆﺣﻮ‪‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ زۆر ﺟﺎر ﭼﻮوهﺗﻪ ﻣﺎ‪‬ﯿﺎن و‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ‬ ‫ﻧﻪواب ﺳﻪﻓﻪوی‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺳﻪﻋﺎت ﭘ‪‬ﮑﻪوه دواون و ﻗﺴﻪﯾﺎن ﮐﺮدووه‪.‬‬ ‫ﭘﺎش ﺋﻪوهی ﮐﻪ ﻧﻪواب ﺳﻪﻓﻪوی و‪ ،‬ژﻣﺎرهﯾﻪک ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺪاﻣﻪﮐﺎﻧﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ﻓﯿﺪاﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﯿﺴﻼم‪ ،‬ﺑﻪهﯚی ﺗ‪‬ﺮۆر و ﮐﻮﺷﺘﻨﯽ دوو ﮐﻪس ﻟﻪ ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮاﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان ''ﻋﻪﺑﺪوﻟﺤﺴ‪‬ﻦ‬ ‫هﻪژﯾﺮ'' و ''رهزم ﺋﺎرا''‪ ،‬ﮔﯿﺮان و‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﭘﯚﻟﯿﺴﯽ ﺷﺎوه ﻟﻪ ﺳ‪‬ﺪارهدران‪ ،‬رۆﺣﻮ‪‬‬ ‫ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ ه‪‬ﻨﺎﯾﻪﺳﻪر ﺋﻪو ﺑﺎوهڕهوه‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗ‪‬ﺮۆرﮐﺮدﻧﯽ ﭼﻪﻧﺪ وهزﯾﺮ و ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘ‪‬ﮑﯽ‬ ‫رژ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﭼﻪﻧﺪ ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﺧﯚﺑﻪﺧﺶ و ﮔﯿﺎﻧﻔﯿﺪاوه‪ ،‬ﺋﺎﻟﻮﮔﯚڕ ﭘ‪‬ﮏ ﻧﺎﯾﻪ و‪ ،‬ر‪‬ﮕﻪﭼﺎره‬ ‫ﺋﻪوهﯾﻪ‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ و ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﺧﺎوهن ﺑ‪‬وای ﺋﺎﯾﻨﯿﺪا‪،‬‬ ‫ﺑﻪﺷ‪‬ﻮهی ﻧﮫ‪‬ﻨﯿﯽ‪ ،‬ﺧﻪﺑﺎت ﺑﮑﺎت ﺑﯚ ﺳﺎزﮐﺮدﻧﯽ ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ‪.‬‬

‫‪49‬‬

‫هﯚﮐﺎری دژاﯾﻪﺗﯿﯽ ﭼﯿﻨﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ )ﻣﻪﻻﮐﺎن(‬ ‫ﻟﻪﮔﻪڵ‬ ‫ﭘﺮۆژهی "ﺷﯚرﺷﯽ ﺳﭙﯽ"‬ ‫رژ‪‬ﻤﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎی‬

‫ﭘﻪهﻠﻪوی!‬

‫ﺗﺎﺳﻪرهﺗﺎی ﺷﻪﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪدهی راﺑﻮردووی زاﯾﻨﯿﯽ‪ ،‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪی ﺋ‪‬ﺮان ه‪‬ﺸﺘﺎ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ‬ ‫ﭼﻮارﭼ‪‬ﻮهی ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ دواﮐﻪوﺗﻮواﻧﻪ و داﺧﺮاوی ﻓﯿﯚداﻟﯽ دا ﻣﺎﺑﻮوهوه‪ .‬ﺳﯿﺴﺘﻪﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ‬ ‫و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻪﻣ‪‬ﮑﯽ ﻧﯿﻮه ﻓﯿﯚدال – ﻧﯿﻮه ﺳﻪرﻣﺎﯾﻪداری ﺳﻮﻧﻨﻪﺗﯽ ﺑﻮو‪ .‬ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﻧﯽ‬ ‫ﭘﻪﻧﺠﺎﮐﺎن و ﺳﻪرهﺗﺎی ﺷﻪﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪدهی راﺑﻮردوو‪ ،‬ﭼﯿﻨﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪار و ﻓﻪرﻣﺎﻧ‪‬هوا‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫ﺧﺎن و ﻓﯿﯚداﻟﻪﮐﺎن ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﺒﻮون ﮐﻪ ﭘﺘﺮ ﻟﻪ ‪ %۶٠‬ی زهوی زار وﮐ‪‬ﮕﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺎن‬ ‫ﻟﻪدهﺳﺖ داﺑﻮو‪ .‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﯾﺎﻧﺪا ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﮐﺎن و ﻣﻪﻻ ﮔﻪورهﮐﺎن‪ ،‬ﻻﯾﻪﻧ‪‬ﮑﯽ ﺳﻪرهﮐﯽ ﺑﻮون ﻟﻪ‬ ‫ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻪی ﭼﯿﻨﯽ ﻓﯿﯚداﻟﯽ ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﻣﺎﻧﻪوهی ﺳﯿﺴﺘﻪﻣﯽ دهرهﺑﻪﮔﺎﯾﻪﺗﯿﺶ‪ ،‬راﺳﺘﻪوﺧﯚ ﻟﻪﮔﻪڵ‬ ‫ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ و ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﺎن ﮔﺮ‪‬ﺪراﺑﻮو‪ .‬ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ وهک‬ ‫راﺑﻮردوو‪ ،‬ﺑﻪڕ‪‬ﮕﻪی ﻧﻮ‪‬ﻨﻪر و ﺋﺎ‪‬ﻘﻪﻟﻪﮔﻮ‪‬ﮑﺎﻧﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺣﮑﻮوﻣﻪت و ﻣﻪﻻﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬رۆ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﮐﺎرا و ﮔﺮﻧﮕﯽ ﻟﻪ هﻪ‪‬ﺴﻮوڕاﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا دهﮔ‪‬ا‪ .‬ﻻﯾﻪﻧ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ ﻟﻪوﺳﻪردهﻣﻪدا‬ ‫دژی ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺳﯿﺴﺘﻪﻣﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و ﭘﯿﺸﻪﯾﯽ ﺑﻮون‪ ،‬ﺋﻪو ﺑﻪﺷﻪ ﻟﻪﺑﺎزرﮔﺎن و‪ ،‬ﺑﺎزاڕﯾﯿﻪﮐﺎن‬ ‫ﺑﻮون ﮐﻪ ﺧﺎوهﻧﯽ ﮐﺎرﮔﻪی ﺑﭽﻮوک و دهﺳﺘﯽ وﺳﻮﻧﻨﻪﺗﯽ ﺑﻮون‪ .‬ﮔﻪﺷﻪﮐﺮدﻧﯽ ﭘﯿﺸﻪﺳﺎزﯾﯽ‬ ‫رۆژاﭬﺎﯾﯽ ﻟﻪﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬زﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﮋ‪‬ﻮی و داهﺎﺗﯿﺎن دهﮔﻪﯾﺎﻧﺪ‪ .‬ﺋﻪم ﻣﻪﺗﺮﺳﯿﯿﻪﺷﯿﺎن ﻟﻪﺟ‪‬ﯽ‬ ‫ﺧﯚﯾﺪا ﺑﻮو‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ ﭘﺎش ﺳﻪرﮔﺮﺗﻨﯽ ﭘ‪‬ۆژهی ''ﺷﯚرﺷﯽ ﺳﭙﯽ'' و‪ ،‬ﺑﻪﻣﺎوهی ﭼﻪﻧﺪ ﺳﺎ‪‬ﮏ‪،‬‬ ‫زﯾﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﮔﻪوره ﻟﻪﭼﯿﻨﯽ ﭘﯿﺸﻪﺳﺎزی ﺳﻮﻧﻨﻪﺗﯽ درا‪ .‬ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ راﭘﯚرﺗﯽ وهزارهﺗﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و‬ ‫داراﯾﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﮐﻪ ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣۵۵‬ی هﻪﺗﺎوﯾﺪا ﺑ‪‬وﮐﺮاﯾﻪوه‪ ،‬ﺳﻪرﺟﻪم ‪ ٢١٩٠٠٠‬ﮐﺎرﮔﻪی‬ ‫دهﺳﺘﯽ )ﻣﺎﻧﯚﻓﺎﮐﺘﯚر( ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﮐﺎرﯾﺎن دهﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺗﻪﻧﯿﺎ ‪ %٢۴‬ی ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪﯾﺎن ﺑﯚ داﺑﯿﻨﺪهﮐﺮا‪ ،‬ﻟﻪﮐﺎﺗ‪‬ﮑﺪا ‪ ۶۶٢۶‬ﮐﺎرﮔﻪی ﻣﯚد‪‬ﻧﯽ ﭘﯿﺸﻪﯾﯽ‪ %٧۶ ،‬ی‬ ‫ﺑﻪرهﻪﻣﯽ ﭘﯿﺸﻪﯾﯿﺎن ﺑﺎزاڕی ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ داﮔﯿﺮﮐﺮد‪.‬ﻻﯾﻪﻧﯽ دﯾﮑﻪ ﻟﻪﺳﻪرهوه ﺋﺎﻣﺎژهﻣﺎن ﮐﺮدﭘ‪‬ﯽ‪،‬‬ ‫ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی ﻓﯿﯚداﻟﻪ ﮔﻪورهﮐﺎن ﺑﻮون ﮐﻪ هﻪر ﻟﻪﮐﯚﻧﻪوه‪ ،‬ﻣﻮ‪‬ﮏ و زهوﯾﻨ‪‬ﮑﯽ زۆرﯾﺎن ﭘ‪‬ﺒ‪‬اﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ ﻟﻪ ﺷﺎرهﮐﺎن و ﻟﻪﮔﻮﻧﺪهﮐﺎن ﺧﺎوهﻧﯽ ﺳﻪرﻣﺎﯾﻪ و داهﺎﺗ‪‬ﮑﯽ زۆر ﺑﻮون‪ ،‬ﻟﻪرووی‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯿﺸﻪوه ﺑﻪه‪‬ﺰ و ﺧﺎوهن ﺑﻮون‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه‪ ،‬هﻪر ﮔﯚڕاﻧ‪‬ﮑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ و‬ ‫ﭘﯿﺸﻪﯾﯽ‪ ،‬راﺳﺘﻪوﺧﯚ ﺑﻪﻣﺎﻧﺎی زﯾﺎﻧﮕﻪﯾﺎﻧﺪن ﺑﻮو ﻟﻪ ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯽ ﺋﻪم ﺳ‪ ‬ﭼﯿﻨﻪ ﮐﻪ ﻧ‪‬ﻮﻣﺎن‬ ‫ﺑﺮدن‪.‬‬ ‫ﺣﻪﻣﻪرهزاﺷﺎ‪ ،‬ﮐﻪوﺗﺒﻮوه ﺧﻮﻟﯿﺎی ﺋﻪوهوه‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪک ﻟﻪدهﺳﻪﻻﺗﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ و ﻣﻪﻻﮐﺎن و‬ ‫ﻓﯿﯚداﻟﻪﮐﺎن ﮐﻪم ﺑﮑﺎﺗﻪوه‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪﺷﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ه‪‬ﻨﺪێ ر‪‬ﻔﯚرم‪ ،‬ﺳﯿﻤﺎﯾﻪﮐﯽ‬ ‫ﻣﯚد‪‬ن و ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻮاﻧﻪ ﺑﺪات ﺑﻪ وﻻﺗﻪﮐﻪی‪ .‬ﭘﯿﺸﻪﺳﺎزﯾﯿﻪﮐﯽ هﺎوﭼﻪرخ‪ ،‬ﺟ‪‬ﻨﺸﯿﻨﯽ‬ ‫‪50‬‬

‫ﭘﯿﺸﻪﺳﺎزی ﮐﻼﺳﯿﮏ و ﻣﺎﻧﯚﻓﺎﮐﺘﯚر ﺑﮑﺎت‪ .‬ر‪‬ﮋهی ﻧﻪﺧﻮ‪‬ﻨﺪهوارﯾﯽ ﻟﻪو‪‬ﺗﺪا ﮐﻪم ﺑﮑﺎﺗﻪوه‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫زۆرﯾﻨﻪی ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺎن ﭘ‪‬ﮑﺪ‪‬ﻨﺎ‪ .‬هﻪروههﺎ ه‪‬ﻨﺪ‪‬ﮏ ﻣﺎﻓﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯽ ﺑﯚ‬ ‫ژﻧﺎن داﺑﯿﻦ ﺑﮑﺎت و‪ ،‬ﻣﺎﻓﯽ دهﻧﮕﺪان و هﻪ‪‬ﺒﮋاردﻧﯿﺎن ﭘ‪ ‬ﺑﺪر‪‬ﺖ‪ .‬زهوی و زاری ﻓﯿﯚدال و‬ ‫دهرهﺑﻪﮔﻪﮐﺎن ﺑﻪﺳﻪر ﺟﯚﺗﮑﺎر و‪ ،‬ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﮐﻪﻣﺪهراﻣﻪت و ڕهﺷﺎﯾﯽ ﮔﻮﻧﺪهﮐﺎﻧﺪا داﺑﻪﺷﺒﮑﺎت‪.‬‬ ‫ﺳﻨﻮور و ﭼﻮارﭼ‪‬ﻮهﯾﻪﮐﯽ دﯾﺎرﯾﮑﺮاو ﺑﯚ دهﺳﻪﻻﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ و ﺳﻪروهت و‬ ‫ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ زۆر و زهﺑﻪﻧﺪی ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﮐﺎﻧﯿﺶ داﺑﻨ‪‬ﺖ و‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﺨﺎﺗﻪ ژ‪‬ﺮ ﮐﯚﻧﺘ‪‬ۆڵ و ﭼﺎود‪‬ﺮﯾﯿﻪوه‪.‬‬ ‫ﺷﺎ‪ ،‬ﺋﻪم ﺑﯿﺮۆﮐﻪﯾﻪی ﻟﻪ ﭘﻪرﺗﯚﮐ‪‬ﮑﺪا ﺑ‪‬وﮐﺮدهوه و‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی ﻟ‪‬ﻨﺎ "اﻧﻘﻼب ﺳﻔﯿﺪ" )ﺷﯚرﺷﯽ‬ ‫ﺳﭙﯽ(‪ ،‬ﯾﺎن )اﻧﻘﻼب ﺷﺎه و ﻣﻠﺖ(‪.‬‬ ‫ﭘﺮۆژهی ''ﺷﯚرﺷﯽ ﺳﭙﯽ''‪ ،‬ﺳﻪرهﺗﺎ ﻟﻪم ﺷﻪش ﻣﺎدهﯾﻪ ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﺒﻮو‪:‬‬ ‫‪-‬‬

‫ر‪‬ﻔﯚرﻣﯽ زهوی و‪ ،‬داﺑﻪﺷﮑﺮدﻧﯽ زهوﯾﯽ ﮔﻮﻧﺪهﮐﺎن و ﮐ‪‬ﮕﻪی دهوروﺑﻪری ﺷﺎرهﮐﺎن ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان ﺋﻪو‬

‫ﮐﻪﺳﺎﻧﻪی ﮐﺎری ﻟﻪﺳﻪر دهﮐﻪن‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ )ﻣﻠﯽ ﮐﺮدن( دارﺳﺎﻧﻪﮐﺎن و‪ ،‬ﻟﻪوهڕﮔﻪﮐﺎﻧﯽ و‪‬ت‬

‫‪-‬‬

‫ﮔﺆڕﯾﻨﯽ ﯾﺎﺳﺎی ﮐﺎرﮔﻪﮐﺎﻧﯽ و‪‬ت‪ ،‬ﻟﻪ دهو‪‬ﻪﺗﯿﯿﻪوه ﺑﯚ ﺷﻪرﯾﮑﻪ و‪ ،‬ﻓﺮۆﺷﺘﻨﯽ ﺑﻪش )ﺳﮫﻢ( و‬

‫)داﻧﮓ( ی ﮐﺎرﮔﻪﮐﺎن ﺑﻪ ﮐﻪﺳﺎﻧﯽ ﭘﺎرهدار و ﺧﺎوهن ﺳﻪرﻣﺎﯾﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺒ‪‬ﺖ ﺑﻪ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﻪﮐﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﺑﯚ‬ ‫ر‪‬ﻔﯚرﻣﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﺑﻪﺷﺪارﯾﮑﺮدﻧﯽ ﮐﺮ‪‬ﮑﺎراﻧﯽ وﻻت ﻟﻪ ﺳﻮودی ﮐﺎرﮔﻪﮐﺎن‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﭼﺎﮐﮑﺮدﻧﯽ ﯾﺎﺳﺎی هﻪ‪‬ﺒﮋاردن‪ .‬ﺑﻪﺷﺪارﯾﯽ ﮔﺸﺘﯿﯽ ﮐﯚﻣﻪڵ ﻟﻪ هﻪ‪‬ﺒﮋاردن – ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﻣﺎﻓﯽ‬

‫دهﻧﮕﺪان ﺑﯚ ژﻧﺎن ﻟﻪ هﻪ‪‬ﺒﮋاردن‪.‬‬ ‫ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎی زاﻧﺴﺖ‪ .‬ﺋﻪم ﺳﻮﭘﺎﯾﻪ ﻟﻪ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎری ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪﮐﺎن ﭘ‪‬ﮑﺪ‪‬ﺖ ﮐﻪ ﭘﯚﻟﯽ ﺷﻪﺷﯽ‬ ‫ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽ )ﺑﻪﮐﺎﻟﯚرﯾﺎ( ﯾﺎن ﺗﻪواو ﺑﮑﻪن و‪ ،‬ﻟﻪﺑﺮی دوو ﺳﺎڵ ﭼﻮون ﺑﯚ ﺳﻪرﺑﺎزﯾﯽ‪ ،‬ﻟﻪ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪی‬ ‫ﮔﻮﻧﺪهﮐﺎﻧﺪا ﺋﻪرﮐﯽ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﻪﺗﯿﯽ دهﺑﻪن ﺑﻪڕ‪‬ﻮه‪.‬‬

‫دواﺗﺮ ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﻣﺎده و‪ ،‬ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯿﯽ ﭘ‪ ‬زﯾﺎد ﮐﺮا‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﺑﯚ ﺋﺎﮔﺎدارﯾﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﺋ‪‬ﺮان و‪،‬‬ ‫دﻧﯿﺎی دهرهوه‪ ،‬ﭘﺮۆژهﮐﻪی ﺷﺎ‪ ،‬ﻟﻪﻣﯿﺪﯾﺎ ﺑ‪‬وﮐﺮاﯾﻪوه و‪ ،‬ﭘﺮۆﭘﺎﮔﻪﻧﺪهی زۆرﯾﺸﯽ ﻟﻪﺑﺎرهوهﮐﺮا‪.‬‬ ‫ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ ﻗﺎﻧﻮوﻧﯽ داﺑﻪﺷﮑﺮدﻧﯽ زهوی‪ ،‬ﻓﯿﯚداﻟﻪﮐﺎن ﺗﻪﻧﯿﺎ ﮔﻮﻧﺪ‪‬ﮑﯿﺎن ﺑﯚ ﺑﻪﺟ‪ ‬دهﻣﺎ و ‪ ،‬دهﺑﻮو‬ ‫هﻪﻣﻮو ﻣﻮ‪‬ﮏ و زهوﯾﻨﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪﯾﺎن ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺟﯚﺗﮑﺎرهﮐﺎﻧﺪا داﺑﻪﺷﺒﮑﺮ‪‬ﺖ‪ .‬ﭘﺮۆژهی‬ ‫داﺑﻪﺷﮑﺮدﻧﯽ زهوﯾﻦ‪ ،‬ﻟﻪﺳ‪ ‬ﻗﯚﻧﺎخ‪ ،‬واﺗﻪ ﻟﻪﺳﺎﻻﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮان ‪ ١٣۴١‬ﺗﺎﮐﻮ ‪ ١٣۵٠‬ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪرا‪.‬‬ ‫ﺑﻪﺷ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی ﺷﺎ و وهزﯾﺮ و‪ ،‬ﮐﻪﺳﺎﻧﯽ ﻧ‪‬ﺰﯾﮏ ودهﺳﺘﻮﭘ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ ﺷﺎ‪،‬‬ ‫ﺋﻪم ﯾﺎﺳﺎﯾﻪ ﻧﻪﯾﮕﺮﺗﻨﻪوه‪ .‬ه‪‬ﻨﺪ‪‬ﮑﯿﺎن زهوی و زار‪‬ﮑﯽ زۆرﯾﺎن داﮔﯿﺮﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪﺷﯿﮑﯽ دﯾﮑﻪﺷﯿﺎن‬ ‫ﻣﻮ‪‬ﮏ و ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﮐﻪﯾﺎن ﭘﺎر‪‬ﺰرا ودهﺳﺘﯽ ﻟ‪‬ﻨﻪدرا )‪.(*١٨‬‬ ‫‪51‬‬

‫ﺋﻪو ﭼﯿﻦ وﻻﯾﻪﻧﺎﻧﻪی ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯿﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ ﭘﺮۆژهﮐﻪی ﺷﺎدا ﻧﻪدهﮔﻮﻧﺠﺎ‪ ،‬ﮐﻪوﺗﻨﻪ‬ ‫ﺟﻤﻮﺟﻮڵ و دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ ﻧﺎڕهزاﯾﻪﺗﯿﯽ‪ .‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﻣﻪﻻﮐﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﻣﺤﻪﻣﻪد ﺗﻪﻗﯽ‬ ‫ﺧﻮاﻧﺴﺎری‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﺑﻮو ﻟﻪﭘ‪‬ﺸﻪواﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ ﺷﯿﻌﻪ‪ ،‬داوای ﻟﻪ ﻣﻪﻻﯾﻪﮐﯽ ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪی‬ ‫ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ ﻟﻪ ﻗﯚم ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧ‪‬ﻮی رۆح اﻟﻪ ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ ﺑﻮو‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﺎﻣﻪﯾﻪک ﺑﻨﻮوﺳ‪‬ﺖ ﺑﯚ ﺷﺎ و‪،‬‬ ‫ﮔﻮﺗﯿﺸﯽ‪:‬‬ ‫''ﻧ‪‬ﻮهرۆﮐﯽ ﻧﺎﻣﻪﮐﻪ "ﺑﺎ ﺗﻮﻧﺪ ﻧﻪﺑ‪ "!‬ﻟﻪ ﻧﺎﻣﻪﮐﻪدا ﺷﺎ ﺋﺎﻣﯚژﮔﺎری ﺑﮑﻪ و ﺑﻨﻮوﺳﻪﺑﯚی‪ ،‬ﺋﻪم ﮐﺮدهوهی‬ ‫ﺋ‪‬ﻮه‪ ،‬واﺗﻪ داﺑﻪﺷﮑﺮدﻧﯽ زهوی و‪ ،‬ﻣﺎﻓﯽ دهﻧﮕﺪان ﺑﯚ ژﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی ﻗﻮرﺋﺎﻧﻪ‪ .‬ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯽ‬ ‫ﺋﯿﺴﻼم و ﺋ‪‬ﺮان ﻟﻪوهداﯾﻪ ﮐﻪ ﺋﻪم ﺑ‪‬ﯾﺎراﻧﻪ هﻪ‪‬ﻮهﺷ‪‬ﻨﯿﺘﻪوه‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ هﻪروهک ﮔﻮﺗﺮا ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی‬ ‫دهﺳﺘﻮوری ﻗﻮرﺋﺎﻧﻦ‪ .‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﺷﺎ‪ ،‬ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯽ و زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ ﻟﻪدهﺳﺘﯽ ﺧﯚﯾﺪا راﺑﮕﺮێ‪ ،‬وﻻت ﺑﻪﺑ‪‬‬ ‫ر‪‬ﺒﻪر و ﭘ‪‬ﺸﺮهوی ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﻧﺎﭼ‪‬ﺖ‪ .‬ﺋﻪﮔﻪر ﭘ‪‬ﺸ‪‬هواﻧﯽ ﺋﺎﯾﻦ ﻧﻪﺑﻦ‪ ،‬ﺋﻪوا ﺑﯿﺮی ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯽ ﺑﻪﺳﻪر‬ ‫و‪‬ﺗﯽ ﺋ‪‬ﻤﻪدا زاڵ دهﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺧﻪی و‪‬ﺗﻪﮐﻪﻣﺎن ﻟﻪﺳﻪر ر‪‬ﺒﺎزی ﭘﯿﺮۆزی "ﺷﯿﻌﻪ اﺛﻨﯽ اﻋﺸﺮی"‬ ‫)ﺷﯿﻌﻪی دواﻧﺰه ﺋﯿﻤﺎﻣﯽ( داﻣﻪزراوه‪ .‬ﺟﺎ ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه ﺋﻪرﮐﯽ ﺷﺎ و ﺣﮑﻮوﻣﻪت ﺋﻪوهﯾﻪ‪ ،‬ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ و ه‪‬ﻤﻨﯽ‬ ‫و‪‬ت ﺑﭙﺎر‪‬ﺰن و‪ ،‬ر‪‬ﮕﻪﻧﻪدهن وﻻﺗﻪﮐﻪﻣﺎن ﺑﮑﻪو‪‬ﺘﻪدهﺳﺘﯽ ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪوه ﮐﻪ ﺑ‪‬ﻦ و ﺣﮑﻮوﻣﻪت ﺑﮑﻪن‬ ‫ﺑﻪﺳﻪرﻣﺎﻧﺪا‪ .‬ﺋﻪوه ﭘ‪‬ﺸﻪواﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن ﺑﻮون ﮐﻪ ﻟﻪ راﺑﻮردوودا ﺳﻨﮕﯿﺎن ﮐﺮدﺑﻮوه‬ ‫ﻗﻪ‪‬ﺨﺎن ﺑﯚ ﭘ‪‬ﺸﮕﺮﺗﻦ ﻟﻪ ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺰم و‪ ،‬ﭘﺎرﯾﺰﮔﺎرﯾﮑﺮدن ﻟﻪ و‪‬ت‪ ،‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﻟﻪداهﺎﺗﻮوﺷﺪا هﻪروا‬ ‫دهﮐﻪن‪.''!...‬‬

‫ﻟ‪‬ﺮهدا‪ ،‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺧﻮاﻧﺴﺎری ﺑﻪڕ‪‬ﮕﻪی ﻧﺎردﻧﯽ ﺋﻪو ﻧﺎﻣﻪﯾﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﻨﻮوﺳﯽ ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯿﯽ‪،‬‬ ‫وهﺑﯿﺮی ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎی د‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬رووداوهﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪردهﻣﯽ ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮان دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق‬ ‫و‪ ،‬ﮐﻮدهﺗﺎی )‪ ٢٨‬ﻣﺮداد ‪ ،(٣٢‬ﻟﻪﺑﯿﺮ ﺧﯚی ﻧﻪﺑﺎﺗﻪوه‪ ،‬ﺋﻪوه ﻣﻪﻻﮐﺎن ﺑﻮون‪ ،‬ه‪‬ﻨﺎﯾﺎﻧﻪوه ﺳﻪر‬ ‫ﺗﻪﺧﺘﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯿﯽ! هﺎوﮐﺎت هﻪڕهﺷﻪﺷﯽ ﻟ‪‬ﺪهﮐﺎت و‪ ،‬ده‪'' :‬هﻪروهک ﭼﯚن ﻟﻪ راﺑﻮردوو‪،‬‬ ‫ﻟﻪ ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺰﻣﺪا‪ ،‬ﺳﻨﮕﯽ ﺧﯚﻣﺎن ﮐﺮده ﻗﻪ‪‬ﺨﺎن‪ ،‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ ﺗﯚﺷﺪا هﻪروا‬ ‫دهﮐﻪﯾﻦ و‪ ،‬ﺑﻪرﺑﻪرهﮐﺎﻧ‪‬ﺖ دهﮐﻪﯾﻦ‪.‬‬

‫‪52‬‬

‫هﯚﮐﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﯽ‬ ‫ﻗﻪﯾﺮاﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ!‬ ‫ﺳﻪرﮐﻮﺗﮑﺮدﻧﯽ ﺑﺰاﭬﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن و ﭘ‪‬هوان و ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯿﺎن و‪ ،‬دوورﺧﺴﺘﻨﻪوهی ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﻣﺎﻧﮕﯽ ﮔﻪ‪‬ڕ‪‬ﺰاﻧﯽ ‪١٩۶٢‬ی زاﯾﻨﯽ ﺑﯚ ﻋ‪‬ﺮاق‪ ،‬ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺟﻤﻮﺟﯚڵ و ﭘﻪرهﺳﻪﻧﺪﻧﯽ ﺑﯿﺮی‬ ‫ﺑﻨﭽﯿﻨﻪﮔﺮی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ﻧﻪه‪‬ﻨﺎ و‪ ،‬رۆژ ﻟﻪﮔﻪڵ رۆژ‪ ،‬ﺑﯿﺮی دژاﯾﻪﺗﯿﮑﺮدﻧﯽ ﺷﺎ و‬ ‫ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﻪﮐﻪی‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﻣﻪﻻﮐﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪ و رۆﻧﺎﮐﺒﯿﺮان و‪ ،‬ﺋﺎزادﯾﺨﻮازاﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان زﯾﺎﺗﺮ ﭘﻪرهی‬ ‫دهﺳﻪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ‪ ،‬ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ هﯚی داهﺎﺗﯽ زۆر و زهوهﻧﺪی ﻧﻪوﺗﻪوه‪ ،‬ﺗﻮاﻧﯿﺒﻮوی‬ ‫ﭼﻪﮐﻮﭼﯚ‪‬ﮑﯽ زۆر و ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻮو ﻟﻪ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ و وﻻﺗﺎﻧﯽ ﺋﯚروﭘﺎ ﺑﮑ‪‬ێ و‪ ،‬ﺳﻮﭘﺎﯾﻪﮐﯽ ﻣﻮد‪‬ن‬ ‫و‪ ،‬ﭘﻪروهردهﮐﺮاوی دهﺳﺘﯽ ﭘﺴﭙﯚڕان و ﺋﻪﻓﺴﻪراﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎﯾﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ ﭘ‪‬ﮑﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪،‬‬ ‫دهزﮔﻪﯾﻪﮐﯽ ﺳﯿﺨﻮڕﯾﯽ ﺗﺮﺳﻨﺎک وهک ''ﺳﺎواک'' دروﺳﺖ ﺑﮑﺎت و‪ ،‬ﺗﺎ رادهﯾﻪک ﺳﯿﻤﺎﯾﻪﮐﯽ‬ ‫هﺎوﭼﻪرﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﺎرهﮐﺎن ﺑﺪات‪ ،‬ﺗﻮوﺷﯽ ﻟﻪ ﺧﯚﺑﺎﯾﯿﺒﻮوﻧ‪‬ﮑﯽ وا ﺑﺒﻮو ﮐﻪ ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﮔﻮ‪‬ﯽ‬ ‫ﻟﻪراو‪‬ﮋ و ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎزی هﯿﭻ وهزﯾﺮ و ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘ‪‬ﮑﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﻪﮐﻪی راﻧﻪدهﮔﺮت‪ .‬هﻪﻣﻮو‬ ‫دهﺳﻪ‪‬ﺗ‪‬ﮑﯽ ﺧﺴﺘﺒﻮوه ژ‪‬ﺮدهﺳﺘﯽ ﺧﯚﯾﻪوه‪ .‬ﺋﺎزادی راﮔﻪﯾﺎﻧﺪن و ﻣﺎﻓﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و‬ ‫ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯿﯽ ﻧﺎﻓﺎرﺳﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ﺑﻪرﺑﻪﺳﺖ ﮐﺮدﺑﻮو‪ .‬ﺑﻪﺳﻪدان ﻣﺮۆﭬﯽ رۆﻧﺎﮐﺒﯿﺮ و‪،‬‬ ‫ﺋﺎزادﯾﺨﻮاز و ﻧﻪﯾﺎری ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﺳﻪر ﺑﻪ ﭼﯿﻦ و ﺗﻮ‪‬ﮋه ﺟﯿﺎوازهﮐﺎﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﯾﺎﻧﺪا ﻣﻪﻻﮐﺎن و ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺴﺘﻪﮐﺎﻧﯿﺸﯽ دهﮔﺮﺗﻪوه‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ زﯾﻨﺪاﻧﻪﮐﺎﻧﺪا ﺧﺮاﺑﻮوﻧﻪ‬ ‫ژ‪‬ﺮﺋﻪﺷﮑﻪﻧﺠﻪ و ﻟ‪‬ﺪان و ﮔﻮﻟﻠﻪﺑﺎراﻧﮑﺮدﻧﻪوه‪ .‬ﺋﻪﺷﮑﻪﻧﺠﻪ و دارﮐﺎرﯾﮑﺮدن‪ ،‬ﺑﺒﻮوﻧﻪ ﭘﯿﺸﻪ و‬ ‫ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ زﯾﻨﺪاﻧﻪﮐﺎن‪.‬‬ ‫ﺷﺎ‪ ،‬هﻪروههﺎ ﭘﺸﺘﯽ ﻟﻪو ﺑﻪﺷﻪ ﻟﻪ ﻣﻪﻻ و ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﯾﺎﻧﻪش ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﺎﺗﯽ ﺧﯚی‬ ‫ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق دا‪ ،‬ﻟﻪه‪‬ﻨﺎﻧﻪوهی ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮان ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯿﺎن ﮐﺮدﺑﻮو ﻟ‪‬ﯽ‪.‬‬ ‫''ﻣﺠﻠﺲ'' )ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎن( ی ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﮐﻪ دهﺑﻮو وهک ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪ‪‬ﮑﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪار‪‬ﺘﯽ و‪ ،‬ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚ و‬ ‫ﯾﺎﺳﺎداﻧﻪر‪ ،‬رۆ‪‬ﯽ ﺧﯚی ﺑﺒﯿﻨ‪‬ﺖ‪ ،‬راﺳﺘﻪوﺧﯚ ﮐﻪوﺗﻪژ‪‬ﺮ دهﺳﻪﻻﺗﯽ ﺷﺎوه و‪ ،‬ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎن ﻟﻪ ﮐﻪﺳﺎﻧﯽ ﺟ‪‬ﻤﺘﻤﺎﻧﻪ و ﮔﻮ‪‬اﯾﻪڵ‪ ،‬ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﻪوه دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎن دهﮐﺮان‪.‬‬ ‫ﺷﺎ هﻪروههﺎ ﭘﻪرﻟﻪﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪﺷﯽ داﻣﻪزراﻧﺪ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی )ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻨﺎ(‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪﻧﺪاﻣﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫راﺳﺘﻪوﺧﯚ ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺧﯚﯾﻪوه هﻪ‪‬ﺪهﺑﮋ‪‬ﺮدران‪ .‬ﺷﻪوهزهﻧﮓ و دﯾﮑﺘﺎﺗﯚرﯾﯽ ﺑﻪﺳﻪر و‪‬ﺗﺪا‬ ‫داﺳﻪﭘﺎﻧﺪ و‪ ،‬زۆرﺑﻪی داهﺎت و ﺑﻮوﺟﻪی ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﺗﻪرﺧﺎﻧﮑﺮد ﺑﯚ ﮐ‪‬ﯾﻨﯽ هﻪﻣﻮو ﺟﯚره ﭼﻪﮐ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﻧﻮێ و‪ ،‬ﻣﯚد‪‬ن و ﺗﻪﯾﺎر و ﭘﯚﺷﺘﻪﮐﺮدﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮان‪ .‬ﺑﺎﯾﯽ ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﻣﻠﯿﺎرد دۆﻻر ﭼﻪک‬ ‫و ﭼﯚڵ و ﮐﻪرﺳﺘﻪی ﺟﻪﻧﮕﯿﯽ ﮐﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻟﻪ ﺳﺎ‪‬ﺪا ﺑﻪ ﺋ‪‬ﺮان دهﻓﺮۆﺷﺮان و‪،‬‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻮو ﺑﻪ زاﺧﻪ و هﻪﻣﺎری ﭼﻪک و ﭼﯚ‪‬ﯽ ﻣﯚد‪‬ن و ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻮو‪ .‬ﺑﻪﺑﻪراوردی‬ ‫ﮐﺎرﻧﺎﺳﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎﯾﯽ ﺋﻪوﺳﻪردهﻣﻪ‪ ،‬ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪ ﭘ‪‬ﻨﺠﻪﻣﯿﻦ و‪‬ﺗﯽ دﻧﯿﺎ ﻟﻪرووی ه‪‬ﺰوﺗﻮاﻧﺎی‬ ‫ﺳﻪرﺑﺎزﯾﯿﻪوه ﻟﻪ ﻗﻪ‪‬ﻪم دهدرا‪ .‬ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮان ﻟﻪ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ و‪ ،‬ﺟﯿﮫﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ''ژاﻧﺪارﻣﯽ‬ ‫رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﻧﺎﭬﯿﻦ'' ﻧﺎوی دهرﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪53‬‬

‫ر‪‬ﮑﻪوﺗﯽ ‪ ،١٩٧١/١١/٣٠‬ﺑﻪﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ ﺷﺎ‪ ،‬ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮان ﭘﻪﻻﻣﺎری ﺳﯽ دورﮔﻪی‬ ‫ﻋﻪرهﺑﻨﺸﯿﻨﯽ ﮐﻪﻧﺪاوی دا‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﺋﻪﺑﻮ ﻣﻮوﺳﺎ'' و ''ﺗﻮﻧﺒﯽ ﮔﻪوره'' و ''ﺗﻮﻧﺒﯽ ﺑﭽﻮوک'' و‪،‬‬ ‫ﺋﻪو ﺳ‪ ‬دورﮔﻪی ﺑﻪرهﺳﻤﯿﯽ ﻟﮑﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﺋ‪‬ﺮاﻧﻪوه‪ .‬دهوﻟﻪﺗﻪﮐﺎﻧﯽ ﻋﻪرهب ﺑﻪﺗ‪‬ﮑ‪‬ا ﺑ‪‬ﺪهﻧﮓ‬ ‫ﺑﻮون و‪ ،‬ﻟﻪﺧﯚﯾﺎن راﻧﻪدی دژی ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﯽ داﮔﯿﺮﮐﺎرﯾﯽ ﺷﺎ هﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺖ ﺑﮕﺮن‪ .‬ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‬ ‫هﻪروههﺎ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان ﺳﺎ‪‬ﻧﯽ ﺷﻪﺳﺘﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﯿﻮهی ﺣﻪﻓﺘﺎﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪدهی راﺑﻮردوو‪،‬‬ ‫ﺑﻪڕهﭼﺎوﮐﺮدﻧﯽ ﻧﻪﺧﺸﻪ و ﭘﯿﻼﻧ‪‬ﮑﯽ رهﮔﻪزﭘﻪرﺳﺘﺎﻧﻪ و‪ ،‬ﺑﻪﺧﺸﯿﻨﯽ ﯾﺎرﻣﻪﺗﯿﯽ داراﯾﯽ و‬ ‫ﻟﯚﺟﺴﺘﯿﮑﯿﯽ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﯽ ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯿﯽ ﺷﯚرﺷﯽ ﺋﻪﯾﻠﻮول ﺑﺨﺎﺗﻪژ‪‬ﺮ ﮐﺎرﮐﺮدی ﺧﯚﯾﻪوه و‪،‬‬ ‫ﻟﻪﭘ‪‬ﻨﺎو ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و‪ ،‬ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯽ رهﮔﻪزﭘﻪرﺳﺘﺎﻧﻪی ﻓﺎرﺳﯿﺪا ﺑﻪﮐﺎرﺑ‪‬ﻨ‪ .‬ﺋﻪوهﺑﻮو‬ ‫ﻟﻪ ‪۶‬ﯼ ﻣﺎرﺗﯽ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ،١٩٧۵‬ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ر‪‬ﮑﮑﻪوﺗﻨ‪‬ﮏ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ و‪،‬ﺳﻪددام‬ ‫ﺣﺴ‪‬ﻦ ﻟﻪ ''ﺋﻪﻟﺠﻪزاﯾﺮ''‪ ،‬ﭘ‪‬ﺸﯽ ﺑﻪدر‪‬ﮋهداﻧﯽ ﺷﯚرﺷﻪﮐﻪ ﮔﺮت و‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﺮی ﺋﻪوه‪ ،‬ﺑﻪﺷ‪‬ﮏ ﻟﻪ‬ ‫''ﺷﻂ اﻟﻌﺮب'' و‪ ،‬هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﻟﻪ زهﻟﮑﺎوهﮐﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻮوری ﻋ‪‬ﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﻟﻪ رژ‪‬ﻤﯽ ﺑﻪﻋﺲ وهرﮔﺮت و‪،‬‬ ‫ﮐ‪‬ﺸﻪی رهوای ﮐﻮردی‪ ،‬ﮐﺮد ﺑﻪ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯽ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ رهﮔﻪزﭘﻪرﺳﺘﺎﻧﻪ و‪ ،‬ﺳﻪﭘﺎﻧﺪﻧﯽ دهﺳﻪﻻﺗﯽ‬ ‫زﯾﺎﺗﺮی ﺧﯚی‪ ،‬ﺑﻪﺳﻪر ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪدا‪.‬‬ ‫ﺑﻪ‪‬م‪ ،‬ﺳﻪرهڕای ﺋﻪم ﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮓ و ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻨﻪ روا‪‬ﻪﺗﯿﯿﺎﻧﻪ و‪ ،‬ﺑﻪﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی ﺑﯚﭼﻮون و‬ ‫ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوهی ﮐﺎرﻧﺎﺳﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻟﻪﺷﮑﺮﯾﯽ وﻻﺗﺎﻧﯽ رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﻧﺎﭬﯿﻦ و ﺟﯿﮫﺎن‪ ،‬ﺳﻪﺑﺎرهت‬ ‫ﺑﻪ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺑﻪرزی ﮐﺎرزاﻧﯽ و ﻟ‪‬ﻮهﺷﺎوهﯾﯽ ﺷﺎ و‪ ،‬ﭘﺴﭙﯚڕﯾﯽ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻤﻪﮐﻪی و‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺎﺳﻮوﻟﮑﻪ و ﭼﺎوﺳﯚرﮐﺮدﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎﮐﻪی ﺑﻪراﻣﺒﻪر و‪‬ﺗﺎﻧﯽ دهوروﺑﻪر‪ ،‬ﻟﻪراﺳﺘﯿﺪا‪،‬‬ ‫ﺳﯿﺴﺘﻪﻣﯽ رژ‪‬ﻤﻪﮐﻪ‪ ،‬ﻟﻪﺑﻨﻪڕهﺗﻪوه‪ ،‬ﺑﻨﺎﺧﻪﮐﻪی ﺑﯚش و ﭘﻮوﮐﺎو ﺑﻮو‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ‪ ،‬داﻣﻪزراﻧﯽ‬ ‫ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﺷﺎ‪ ،‬وهک‬ ‫ﺋﺎﻣﺎژهﻣﺎن‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ‬ ‫ﺑﻪهﯚی‬ ‫ﮐﺮدﭘ‪‬ﯽ‪،‬‬ ‫ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﮔﻪﻻﻧﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان ﻟ‪‬ﯽ و‪ ،‬ﮐﺎرزاﻧﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺎی‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪڕﯾﻮهﺑﻪر‪‬ﺘﯿﯽ‬ ‫ﺧﯚﯾﻪوه ﻧﻪﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ‬ ‫ﻧﻪﺧﺸﻪی‬ ‫ﺑﻪﺳﺎﯾﯽ‬ ‫ﺳﻪرﺑﺎزی و‪ ،‬ﺑﻮوﺟﻪی‬ ‫ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ و‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﻟﻪﺳﺎﻻﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮓ و دهﺳﻪﻻﺗﯿﺪا‬ ‫ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن‬ ‫و‪ ،‬ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ﮐﻮدهﺗﺎی ﺳﻪرﺑﺎزﯾﯿﻪوه ﺑﻮو‪ .‬واﺗﻪ رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ‪ ،‬رژ‪‬ﻤ‪‬ﮑﯽ واﺑﻪﺳﺘﻪی و‪‬ﺗﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﺘﯿﯽ‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪرووﯾﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻮو‪ .‬ﺷﺎ‪ ،‬هﻪروههﺎ دوو ﺑﯿﺮهوهرﯾﯽ ﺗﺎ‪‬ﯽ‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن‬ ‫ﮔﻪﻻﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﻪوه‪ ،‬ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺧﯚی و ﺑﺎوک و ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﮐﻪی هﻪﺑﻮو‪ .‬ﻟﻪﺟﺎری ﯾﻪﮐﻪﻣﯿﺎﻧﺪا ‪،‬‬ ‫‪54‬‬

‫ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ ﺳﻮﭘﺎی هﺎوﭘﻪﯾﻤﺎﻧﺎن ﻟﻪ ﺟﻪﻧﮕﯽ دووهﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﺪا‪ ،‬رژاﻧﻪ ﻧ‪‬ﻮ ﺋ‪‬ﺮاﻧﻪوه و‪ ،‬ﺑﺎوﮐﯽ‬ ‫)رهزاﺷﺎ(‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰهﮐﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان دووردهﺧﺮاﯾﻪوه‪ ،‬ﮔﻪﻻﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪﺗ‪‬ﮑ‪‬ا‪،‬‬ ‫ﻟﻪﻧﻪﻣﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﭘﻪهﻠﻪوﯾﯽ‪ ،‬ﻟﻪ ﺷﺎر و ﺷﺎرۆﭼﮑﻪﮐﺎﻧﺪا ﺷﺎﯾﯽ و ﺳﻪﻣﺎﯾﺎن ر‪‬ﺨﺴﺘﺒﻮو‪.‬‬ ‫ﺟﺎرهﮐﻪی دﯾﮑﻪﺷﯿﺎن ﺋﻪوه ﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٣٢‬ی هﻪﺗﺎوﯾﺪا‪ ،‬هﻪر ﺑﻪوﺷ‪‬ﻮهﯾﻪ‪ ،‬ﻟﻪدژی‬ ‫ﺧﯚﺷﯽ ﮐﻪوﺗﺒﻮوﻧﻪ ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪان و‪ ،‬ﺟﻨ‪‬ﻮدان ﭘ‪‬ﯽ و ﻧﺎﭼﺎرﯾﺎن ﮐﺮدﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان راﺑﮑﺎ و‪،‬‬ ‫ﭘﻪﻧﺎ ﺑﺒﺎت ﺑﯚ ﺷﺎ ﻓﻪﯾﺴﻪڵ ﻟﻪﻋ‪‬ﺮاق‪ .‬ﺑﯚﯾﻪ ﺑﻪهﯿﭻ ﺷ‪‬ﻮهﯾﻪک ﺑ‪‬وا و ﻣﺘﻤﺎﻧﻪی ﺑﻪ ﺧﻪ‪‬ﮑﻪﮐﻪی‬ ‫ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬ﺗﻪﻧﯿﺎ ﺷﺘ‪‬ﮑﯿﺶ ﮐﻪ ﺑﯿﺮی ﻟ‪‬ﺪهﮐﺮدهوه‪ ،‬ﭼﺎوﺗﺮﺳ‪‬ﻦ ﮐﺮدن و‪ ،‬ﺗﯚﻗﺎﻧﺪﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﻪﮐﻪی‬ ‫ﺑﻨﺪهﺳﺘﯽ ﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﺋﻪو دوو هﯚﮐﺎره ﺳﻪرهﮐﯿﯿﻪ‪ ،‬واﺗﻪ واﺑﻪﺳﺘﻪﺑﻮوﻧﯽ ﺑﻪراﻣﺒﻪر و‪‬ﺗﺎﻧﯽ ﮔﻪوره‪ ،‬هﻪروههﺎ‬ ‫ﺑ‪‬ﺒ‪‬واﺑﻮوﻧﯽ ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺧﻪ‪‬ﮑﻪﮐﻪی ﺧﯚی‪ ،‬ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﯽ ﻧﻪﺧﯚش و‪ ،‬دهرووﻧﺌﺎ‪‬ﯚزی ﻟ‪‬‬ ‫دروﺳﺘﮑﺮدﺑﻮو‪ .‬واﺗﻪ ﮐ‪‬ﺸﻪی ﺳﻪرهﮐﯿﯽ رژ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻟﻪﻻوازی و ﭘﻮوﮐﺎوﯾﯽ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﺷﺎوه‬ ‫ﺳﻪرﭼﺎوهی دهﮔﺮت‪ .‬ﺑﯚ ﻗﻪرهﺑﻮوﮐﺮدﻧﻪوهی ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯽ رووﺧﺎوﯾﺸﯽ‪ ،‬ﭘﻪﻧﺎی دهﺑﺮده ﺑﻪر‬ ‫رووﺷﺎﻧﺪﻧﯽ هﻪﺳﺖ و رهواﻧﯽ دهﺳﺘﻮﭘ‪‬ﻮهﻧﺪ و وهزﯾﺮ و ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ و‪‬ﺗﻪﮐﻪی‪ .‬هﻪر ﺋﻪوهش ﺑﻮو‬ ‫ﮐﻪ وای ﻟ‪‬ﮑﺮدﺑﻮو‪ ،‬ﻧﻪﺗﻮاﻧ‪‬ﺖ ﮔﻮێ ﻟﻪرهﺧﻨﻪ و ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎزی ﮐﻪﺳﺎﻧﯽ دهوروﺑﻪری ﺑﮕﺮ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫هﻪﻣﻮو ﺗﺎﮐ‪‬ﮑﯽ و‪‬ﺗﻪﮐﻪی‪ ،‬ﻟﻪ ﮔﻪورهوه ﺗﺎ ﺑﭽﻮوک‪ ،‬ﻟﻪ ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮاﻧﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﺗﺎﮐﻮ‬ ‫ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎ و ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪی ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﻪﮐﻪی‪ ،‬دهﺑﻮو ﻓﻪرﻣﺎن و ﺑ‪‬ﯾﺎری ﺋﻪو‬ ‫ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪ ‬ﺑﮑﻪن‪.‬‬ ‫ﺷﺎ‪ ،‬ﻟﻪﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪان و ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﺮدﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و داراﯾﯿﺸﻪوه‪ ،‬ﭘﺮﺳﯽ ﺑﻪﮐﻪس‬ ‫ﻧﻪدهﮐﺮد و‪ ،‬ﻟﻪﺑﻪراﻣﺒﻪر وهراﻣﯽ ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎز و ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﻨﺎﺳﺎن و‪ ،‬ﭘﺴﭙﯚڕاﻧﯽ‬ ‫ﺋﺎﺑﻮورﯾﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻪﺷﺎرهزا و‪ ،‬ﺑﯿﺮﺗﻪﺳﮏ و ﺗﺮﺳﻨﯚک ﺗﯚﻣﻪﺗﺒﺎری دهﮐﺮدن‪ .‬ﺷﺎ هﻪر ﻟﻪﺳﻪرهﺗﺎی‬ ‫ﺳﺎ‪‬ﻧﯽ ﺷﻪﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ زاﯾﻨﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﺳ‪ ‬ﭘ‪‬ۆژهی رهﭼﺎوﮐﺮد ﺑﯚ ﮔﻪﺷﻪﭘ‪‬ﺪاﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮﯾﺘﯿﺒﻮون ﻟﻪ‪ :‬ﮔﻪﺷﻪی ﺧ‪‬ﺮای ﺋﺎﺑﻮوری‪ ،‬راﮔﺮﺗﻨﯽ ﻧﺮﺧ‪‬ﮑﯽ ﮔﻮﻧﺠﺎو و ﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﯚ ﺷﺘﻮﻣﻪک‬ ‫و‪ ،‬ﭼﺎﮐﺴﺎزﯾﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪ‪ .‬ﻣﺎوهی ﭘ‪‬ﻨﺞ ﺳﺎ‪‬ﯿﺸﯽ وهک ﻗﯚﻧﺎﺧﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﭘ‪‬ۆژهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫دﯾﺎرﯾﮑﺮد‪ .‬ﺷﺎ‪ ،‬ﻟﻪ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ،١٩٧۵‬ﻟﻪوﺗﻮو‪‬ﮋی ﻟﻪﮔﻪڵ رۆژﻧﺎﻣﻪﻧﻮوﺳﯽ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ ﻣﯿﺴﺮی ‪-‬‬ ‫ﻣﺤﻪﻣﻪد ﺣﻪﺳﻪﻧ‪‬ﻦ هﻪﯾﮑﻪل دا ﮔﻮﺗﺒﻮوی‪'' :‬ﺋ‪‬ﺮان دهﺑ‪ ‬ﻟﻪﻣﺎوهی ده ﺳﺎ‪‬ﺪا ﺑﮕﺎﺗﻪ ﺋﯚروﭘﺎ و‬ ‫ﻟﻪﻣﺎوهی ﺑﯿﺴﺖﺳﺎ‪‬ﺪا ﺑﮕﺎﺗﻪ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ''‪ .‬ﺑﯚ ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ ﭘﺮۆژهﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻓﻪرﻣﺎﻧﯿﺪا هﻪ‪‬ﻨﺠﺎن‬ ‫و هﻪﻧﺎردهی ﻧﻪوت ﻓﺮاواﻧﺘﺮ ﺑﮑﺮ‪‬ﺖ‪ .‬ﻟﻪوهوه ﭘﺎره و ﭘﻮو‪‬ﮑﯽ زۆر هﺎﺗﻪ دهﺳﺘﯿﯿﻪوه و‪،‬‬ ‫دهﺳﺘﯿﮑﺮد ﺑﻪ ﮐ‪‬ﯾﻨﯽ ﻟﻪرادهﺑﻪدهری ﮐﻪﻟﻪﭘﻪﻟﯽ ﺟﻪﻧﮕﯽ و‪ ،‬ه‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺧﻮاردهﻣﻪﻧﯽ و‪ ،‬ﮐﻪﻟﻮﭘﻪل‬ ‫و ﭘ‪‬ﺪاوﯾﺴﺘﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮﻣﺎڵ ﻟﻪ و‪‬ﺗﺎﻧﯽ دهرهوه‪ ،‬ﺋﻪوﯾﺶ ﺑﻪ رادهﯾﻪﮐﯽ وههﺎ ﮐﻪ رﯾﺰی‬ ‫ﭘﺎﭘﯚڕهﮐﺎن‪ ،‬ﺑﻪﺳﻪره دهوهﺳﺘﺎن و‪ ،‬ه‪‬ﻨﺪ‪‬ﮏ ﺟﺎر ﺑﻪدووﻣﺎﻧﮓ و ﺳ‪ ‬ﻣﺎﻧﮓ‪ ،‬ﻟﻪ ﻟ‪‬ﻮارهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪﻧﺪاو ﻟﻪﻧﮕﻪرﯾﺎن دهﺧﺴﺖ‪ .‬ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪﯾﻪﮐﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﮔﻮﻧﺠﺎو و‪ ،‬ﺗﻪﮐﻨﯚﻟﯚژﯾﺎی‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻮو و هﻪﻧﺪازﯾﺎر و ﮐﺮ‪‬ﮑﺎری ﭘﺴﭙﯚڕ‪ ،‬ﭘﺎش ﭼﻪﻧﺪ ﺳﺎ‪‬ﮏ زﯾﺎﻧﯽ ﮔﻪورهی ﺑﻪ ژ‪‬ﺮﺧﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ وﻻت ﮔﻪﯾﺎﻧﺪ و‪ ،‬ر‪‬ﯽ ﮔﻪﺷﻪﺳﻪﻧﺪﻧﯽ ﻟ‪‬ﮕﺮت و‪ ،‬ﻧﻪوت وهک ﺗﺎﮐﻪ ﺳﻪرﭼﺎوهی‬ ‫‪55‬‬

‫ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ داراﯾﯽ و داﺑﯿﻨﮑﺮدﻧﯽ ﭘ‪‬ﺪاوﯾﺴﺘﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﻣﺎﯾﻪوه‪ .‬ﻗﻪﯾﺮاﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و‬ ‫ﮐ‪‬ﺸﻪی ﺑ‪‬ﮑﺎری و‪ ،‬ﮐ‪‬ﺸﻪی ﺧﺎﻧﻮوﺑﻪره‪ ،‬ﭼﻮوﻧﻪ رﯾﺰی ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﺋﺎزادﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺎک و‬ ‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪوه و‪ ،‬ﺑﻮوﻧﻪ دﯾﺎردهی زهق و ﺑﻪﭼﺎوی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪﮐﻪوه‪.‬‬ ‫ﻟﻪڕووی ﻣﯿﺪﯾﺎ و راﮔﻪﯾﺎﻧﺪﻧﻪوه‪ ،‬هﯿﭻ ﺳﻪرﺑﻪﺳﺘﯿﯿﻪک ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬ﻧﻪدهﺑﻮو هﯿﭻ ﻗﺴﻪ و‬ ‫ﻧﻮوﺳﯿﻨ‪‬ﮏ ﺑﻪﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی وﯾﺴﺘﯽ ﺷﺎ‪ ،‬ﺑﻼوﺑﮑﺮ‪‬ﺘﻪوه و‪ ،‬دهﺑﻮو هﻪﻣﻮو دهﻧﮓ و ﺑﺎﺳ‪‬ﮏ‬ ‫ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻨﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺑ‪‬ﺖ و‪ ،‬ﺑﻨﻮوﺳﺮ‪‬ﺖ هﻪﻣﻮو ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻨ‪‬ﮑﯿﺶ‪ ،‬ﻟﻪﺳﺎﯾﯽ‬ ‫ﺳﻪری ﺷﺎی ﺷﺎهﺎﻧﻪوهﯾﻪ‪ .‬ﺋﻪﮔﻪر وهزﯾﺮ و ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘ‪‬ﮏ ﭘﺮۆژهﯾﻪﮐﯽ ﺑﺎﺷﯽ ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎز‬ ‫ﺑﮑﺮداﯾﻪ‪ ،‬دهﺑﻮو ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺷﺎوه ﺑ‪‬وﺑﮑﺮ‪‬ﺘﻪوه‪) .‬هﻪروهک ﺋﻪوڕۆﮐﻪی ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺧﯚﻣﺎن‪،‬‬ ‫ﮐﯚ‪‬ﻧ‪‬ﮑﯽ ‪ ١٠٠‬ﻣﻪﺗﺮی ﺑﻪ ﭘﺎره و ﭘﻮو‪‬ﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﻪﮐﻪ ﺧﯚی‪ ،‬ﻗﯿﺮﺗﺎو دهﮐﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن‬ ‫ﻣﯿﺪﯾﺎی ﺣﯿﺰﺑﻪ ﮐﻮردﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻮورهوه‪ ،‬ﺧﻪ‪‬ﮑﻪﮐﻪ د‪‬ﻨﻨﻪ ﺳﻪر ﺷﺎﺷﻪی ﺗﻪﻟﻪﻓﺰﯾﯚن و‪،‬‬ ‫ﻓ‪‬ﺮﯾﺎن دهﮐﻪن ﺳﻮﭘﺎﺳﯽ ﺳﻪرۆﮐﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪت و ﺳﻪرۆک وهزﯾﺮان و‪ ،‬وهزﯾﺮی ر‪‬ﮕﻪوﺑﺎن و ‪،‬‬ ‫ﺟ‪‬ﮕﺮهﮐﻪی و ﺟﯿﺮاﻧﻪﮐﺎﻧﯽ و ‪ ...‬هﺘﺪ ﺑﮑﻪن!!(‪.‬‬ ‫ﺳﻪﯾﺮ ﻟﻪوهداﺑﻮو‪ ،‬ﺷﺎ ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ رۆژﻧﺎﻣﻪﮐﺎن و ﻣﯿﺪﯾﺎی دهرهوهش هﻪر ﺑﻪم ﭼﻪﺷﻨﻪ‬ ‫ﺑﯿﺮی دهﮐﺮدهوه و‪ ،‬ﭘ‪‬ﯿﻮاﺑﻮو دهﺑ‪ ‬ﺳﺘﺎﯾﺸﯽ ﺑﮑﻪن و‪ ،‬ﺑﻪﺷﺎن و ﺑﺎ‪‬ﯽ هﻪ‪‬ﺒ‪‬ﻦ و‪ ،‬ﻧﺎﺑ‪‬‬ ‫رهﺧﻨﻪ ﻟﻪ ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﮕﯿﺮ‪‬ﺖ‪ .‬ﮐﺎﺗ‪ ‬رۆژﻧﺎﻣﻪی وﻻﺗ‪‬ﮑﯽ ﺋﻮرۆﭘﺎﯾﯽ‪ ،‬وﺗﺎر‪‬ﮑﯽ‬ ‫رهﺧﻨﻪﺋﺎﻣ‪‬ﺰﯾﺎن ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺷﺎ ﺑ‪‬ودهﮐﺮدهوه‪ ،‬ﺋﻪﺳﻪدۆ‪ ‬ﻋﻪﻟﻪم ‪-‬‬ ‫وهزﯾﺮی ﮐﯚﺷﮏ و ﺗﻪﻻری )‪ (*١٩‬رادهﺳﭙﺎرد‪،‬‬ ‫ﺗﺎ ﺑﺎ‪‬ﻮ‪‬ﮋی و‪‬ﺗﻪﮐﻪ ﺑﺎﻧﮕ‪‬ﺸﺖ ﺑﮑﺎ و‪ ،‬ﺑ‪‬ﺰارﯾﯽ‬ ‫ﺷﺎ و دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﭘ‪‬اﺑﮕﻪﯾﻪﻧ‪‬ﺖ و‪،‬‬ ‫رهﺧﻨﻪ و ﮔﺎزﻧﺪه ﻟﻪ دهو‪‬ﻪﺗﻪﮐﻪ ﺑﮑﺎت‪ ،‬ﺑﯚﭼﯽ‬ ‫ر‪‬ﮕﻪﯾﺎﻧﺪاوه ﻟﻪ رۆژﻧﺎﻣﻪﯾﺎﻧﺪا ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺷﺎی‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان ﺷﺘﯽ ﺧﺮاپ ﺑ‪‬وﺑﮑﻪﻧﻪوه!! ﺑﻪوﺗﻪی‬ ‫ﺋﻪﺳﻪدۆ‪ ‬ﻋﻪﻟﻪم‪ ،‬ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ ﺷﺎ‪ ،‬ﺋﺎﮔﺎدار دهﺑﻮو‬ ‫ﮐﻪ رۆژﻧﺎﻣﻪﯾﻪﮐﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﯽ‪ ،‬ﯾﺎن و‪‬ﺗ‪‬ﮑﯽ‬ ‫دﯾﮑﻪی ﺋﻮرۆﭘﺎﯾﯽ ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸ‪‬ﻠﮑﺮدﻧﯽ‬ ‫ﻣﺎﻓﯽ ﻣﺮۆڤ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺑﺎﺑﻪﺗ‪‬ﮑﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻮه‪،‬‬ ‫وێﻨﻪﯼ ﺋﻪﺳﻪدۆڵﻼ ﻋﻪﻟﻪم‬ ‫ﯾﻪﮐﺴﻪر دهﯾﮕﻮت‪ ،‬ﺋﻪوه دهوﻟﻪﺗﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ‪ ،‬ﯾﺎن ﻓﯿﺴﺎره دهوﻟﻪت ﻓ‪‬ﺮی ﮐﺮدووه‪ .‬ﺑﻪوﺗﻪی‬ ‫''ﻋﻪﻟﻪم'' ﺧﯚی‪ ،‬ﺳﻪرﺋ‪‬ﺸﻪی ﺑﻪردهواﻣﯽ ﺋﻪوه ﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر داوای ﺷﺎ‪ ،‬دهﺑﻮو هﻪﻣﻮو ﺟﺎر‪‬ﮏ‬ ‫ﺑﺎ‪‬ﻮ‪‬ﮋی و‪‬ﺗﺎﻧﯽ ﺋﻮرۆﭘﺎﯾﯽ و ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮕ‪‬ﺸﺖ ﺑﮑﺎت و‪ ،‬ﺋﺎﮔﺎدارﯾﺎن‬ ‫ﺑﮑﺎﺗﻪوه‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎی ﺷﺎهﺎن ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﻓ‪‬ﻧﻪ ﻧﻮوﺳﻪر و ﻓﯿﺴﺎره رۆژﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮوڕهﯾﻪ‪ .‬ﻋﻪﻟﻪم‬ ‫هﻪروههﺎ ده‪'' :‬هﯿﭽﯿﻪک ﻟﻪ ﺑﺎ‪‬ﻮ‪‬ﮋهﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻟﻪ ﺗﺎران‪ ،‬ﻧﻪﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯽ ﺑﯚ ﺟﺎر‪‬ﮑﯿﺶ ﺑﻪ‬ ‫‪56‬‬

‫ﺷﺎی ﺑﺴﻪﻟﻤ‪‬ﻨﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪ وﻻﺗﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ رۆژﻧﺎﻣﻪ و رۆژﻧﺎﻣﻪﻧﻮوس‪ ،‬ﺳﻪرﺑﻪﺳﺖ و‬ ‫ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚن!''‪.‬‬ ‫ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪ ژاﻧﺪارﻣﯽ ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ و‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﻨﺠﻪﻣﯿﻦ ﺳﻮﭘﺎی ﺟﯿﮫﺎن ﻧ‪‬ﻮدهﺑﺮا‪ .‬ﺑﻪﺷﯽ‬ ‫زۆری ﺑﻮوﺟﻪی ﺳﺎ‪‬ﻧﻪی ﺋ‪‬ﺮان دهدرا ﺑﻪ ﭼﻪک و ﭼﯚڵ و‪ ،‬ﭘﻪروهردهی ﺳﻪرﺑﺎزﯾﯽ‪ .‬هﻪزاران‬ ‫ﭘﺴﭙﯚڕ و ﺗ‪‬ﮑﻨ‪‬ﺴﯿﯿﻪﻧﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﻟﻪﺷﮑﺮﮔﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﮐﺎرﯾﺎن دهﮐﺮد و‪،‬‬ ‫ﺋﻪﻓﺴﻪراﻧﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ راﺳﺘﻪوﺧﯚ ﺳﯿﺴﺘﻪﻣﯽ ﺳﻮﭘﺎﯾﺎن دهﺑﺮد ﺑﻪڕ‪‬ﻮه‪ ،‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه‪ ،‬ژﻧﻪرا‪‬ﻪﮐﺎن‬ ‫و ﺋﻪﻓﺴﻪراﻧﯽ ﭘﻠﻪﺑﻪرزی ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻟﻪﻧﯿﻮﺧﯚﯾﺎﻧﺪا ﺋﻪو ﺑ‪‬وا و هﻪﺳﺘﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ و‬ ‫ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﯿﯿﻪﯾﺎن ﺗ‪‬ﺪا ﺷﮑﺎﺑﻮو‪ .‬ﺑﻪﺷ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺋﻪﻓﺴﻪراﻧﯽ ﭘﻠﻪﺧﻮاری ﻧ‪‬ﻮ ﺳﻮﭘﺎ‪ ،‬ﻟﻪدهﺳﻪﻻﺗﯽ‬ ‫ژﻧﻪرا‪‬ﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﻪﺳﻪر ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﻧﺎڕازﯾﺒﻮون‪ .‬ﺋﻪﮔﻪرﭼﯽ ﺳﻮﭘﺎ ﺑﻪ ﭼﻪﮐﻮﭼﯚڵ و‬ ‫ﺗﻪﮐﻨﯿﮑﯽ ﻧﻮێ و ﻣﯚد‪‬ﻧﻪوه ﺗﻪﯾﺎر وﭘﯚﺷﺘﻪ ﮐﺮاﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪﻻم ه‪‬ﺰ‪‬ﮑﯽ ﺋﺎزا و ه‪‬ﺮﺷﺒﻪر و‪،‬‬ ‫ﺗﯚﻗ‪‬ﻨﻪر و‪ ،‬ﺧﺎوهﻧﯽ دﯾﺴﯿﭙﻠﯿﻨﯽ ﺳﻪرﺑﺎزﯾﯽ ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪ راه‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺟﻪﻧﮕﯿﯽ ﮐﻪ ﭼﻪﻧﺪ‬ ‫ﺳﺎڵ ﺟﺎر‪‬ﮏ ﺑﻪڕ‪‬ﻮهدهﺑﺮا‪ ،‬ﺑﻪﮐﺮدهوه ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳﻮﭘﺎی هﯿﭻ و‪‬ﺗ‪‬ﮑﺪا ﺑﻪرهوڕوو ﻧﻪﺑﺒﻮوهوه‪.‬‬ ‫ﺳﻮﭘﺎ هﻪروههﺎ‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺧﯚﯾﺪا‪ ،‬ﺗﻮوﺷﯽ ﮐ‪‬ﺸﻪﯾﻪﮐﯽ ﺋﺎﻟﯚز ﺑﺒﻮو‪ .‬ﺑﻪدهﯾﺎن هﻪزار ﺋﻪﻓﺴﻪر و‬ ‫ﮔﺮوﺑﺎن )ﺳﻪردهﺳﺘﻪ( و ﮐﺎدر و ﺗﻪﮐﻨﯿﮑﮑﺎری ﺳﻮﭘﺎ‪ ،‬ﮔﯿﺮۆدهی ﺗﻠﯿﺎک و ﺣﻪﺷﯿﺸﻪ ﺑﺒﻮون‪.‬‬ ‫ﺗﺎواﯾﻠ‪‬ﮫﺎت‪ ،‬ﺑﻪرهﺳﻤﯿﯽ‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺳﻪرۆﮐﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮاﻧﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪهی هﻪﻣﻮو‬ ‫ﻟﻪﺷﮑﺮﮔﻪﮐﺎﻧﯿﺎن راﮔﻪﯾﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭘ‪‬ﺶ ﺑﻪو رهوﺗﻪ دز‪‬ﻮه ﺑﮕﺮن و‪ ،‬هﻪڕهﺷﻪ ﻟﻪ ﮐﻪﺳﺎﻧﯽ ﺗﻮوﺷﺒﻮو‬ ‫ﺑﮑﻪن و ﺋﺎﮔﺎدارﯾﺎن ﺑﮑﻪﻧﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ وازﻧﻪه‪‬ﻨﺎﻧﯿﺎن ﻟﻪ ﮐ‪‬ﺸﺎﻧﯽ ﺗﻠﯿﺎک و ﺣﻪﺷﯿﺶ‪ ،‬ﻟﻪ ﺳﻮﭘﺎدا‬ ‫دهردهﮐﺮ‪‬ﻦ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪو ﺑ‪‬ﯾﺎره هﯿﺞ ﺳﻮود‪‬ﮑﯽ ﻧﻪﺑﻮو و‪ ،‬ﺗﻪﻧ‪ ‬ﺑﯚ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن ﺑﻮو‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ‬ ‫ژﻣﺎرهی ﺗﻮوﺷﺒﻮوان زۆر ﻟﻪوه زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻮو ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﺑ‪‬ﯾﺎرهﮐﻪ ﺑﺨﻪﻧﻪ ﺑﻮاری ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪‬ﮑﺮدﻧﻪوه‪.‬‬ ‫ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪی ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪ ﮔﺸﺘﯽ‪ ،‬ﻟﻪو ﺳﻪردهﻣﻪدا ﺑﻪم ﺷ‪‬ﻮهﯾﻪ ﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬وای ﻧﻪدهدﯾﺖ‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ ﺋﺎﮔﺎداری ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﻧ‪‬ﻮﺧﯚی وﻻﺗﻪﮐﻪی ﻧﻪﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﺋﺎﮔﺎداری ﭘﻪرهﺳﻪﻧﺪﻧﯽ ر‪‬ﮋهی ﺑ‪‬ﮑﺎری و ﮔﺮاﻧﯽ ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬راﺳﺘﯿﯽ ﺋﻪم ﻗﺴﻪﯾﻪش ﻟﻪ‬ ‫ﺑﯿﺮهوهرﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪﺳﻪدۆ‪ ‬ﻋﻪﻟﻪم دا ﺑﻪرﭼﺎودهﮐﻪوێ‪ ،‬ﮐﻪ ده‪ ،‬ﮐﻪس ﻧﻪﯾﺪهو‪‬ﺮا ﺷﺎ ﻟﻪ‬ ‫ﭼﯚﻧ‪‬ﺘﯿﯽ راﺳﺘﯿﻨﻪی ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﻧ‪‬ﻮﺧﯚی ﺋ‪‬ﺮان ﺋﺎﮔﺎدار ﺑﮑﺎﺗﻪوه‪ .‬ﺷﺎ ﻟﻪﺧﻪ‪‬ﮏ داﺑ‪‬اﺑﻮو و‪،‬‬ ‫ﻧﻪﯾﺪهزاﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ ﭼﯚن دهژﯾﻦ و ﭼﯚن ﺑﯿﺮدهﮐﻪﻧﻪوه! ﺑﻪﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪوه‪ ،‬واﯾﺪهزاﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﻪﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﮕﻪﯾﻪﻧ‪‬ﺘﻪ ﺋﺎﺳﺘ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪرز ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ وﻻﺗﺎﻧﯽ دﻧﯿﺎدا‪ .‬ﺑﻪرزهﻓ‪‬ی و‪،‬‬ ‫ﻟﻪﺧﯚﺑﺎﯾﯿﺒﻮوﻧﯽ ﮔﻪﯾﺸﺘﺒﻮوه ﻟﻮوﺗﮑﻪی ﺧﯚی‪ .‬ﻧ‪‬ﻮی ''آرﯾﺎﻣﮫﺮ'' ی ﻧﺎ ﻟﻪﺧﯚی و‪ ،‬وهزﯾﺮ و‬ ‫ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ دژ ﺑﻪ ﺧﻪ‪‬ﮏ و ﻓ‪‬ﺰان و‪ ،‬ﺑﻪرژهوهﻧﺪﭘﻪرﺳﺖ و ﺧﯚڕ‪‬ﮑﺨﻪرﯾﺸﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﯿﺸﻪ‬ ‫و ﮐﺎرﯾﺎن ﺗﻪﻧﯿﺎ ﮐ‪‬ﻧﯚش ﺑﺮدن و‪ ،‬ﻣﺎﭼﮑﺮدﻧﯽ دهﺳﺘﯽ ﺷﺎ ﺑﻮو‪ ،‬درۆﺷﻤﯽ ''ﺷﺎه ﺳﺎﯾﻪ‬ ‫ﺧﺪاﺳﺖ'' و‪ '' ،‬ﺧﺪا‪ ،‬ﺷﺎه‪ ،‬ﻣﻠﺖ'' ﯾﺎن‪ ،‬ﻟ‪ ‬زﯾﺎد ﮐﺮد‪ .‬ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎش ﺑﻪو وﺷﺎﻧﻪ‬ ‫دهﮔﻪﺷﺎﯾﻪوه و‪ ،‬هﻪﺳﺘﯽ ﻣﻪزﻧﯿﺨﻮازی و ﻟﻮوﺗﺒﻪرزﯾﯽ ه‪‬ﻨﺪهی زهﻗﺘﺮ دهﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﻟ‪‬ﺮهدا‪ ،‬ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﭼﻪﻧﺪ ﮐﯚﭘﻠﻪﯾﻪک ﻟﻪ ﺑﯿﺮهوهرﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ رۆژاﻧﻪی ''ﺋﻪﺳﻪدۆ‪ ‬ﻋﻪﻟﻪم''‬ ‫رۆﻧﺎﮐﺎﯾﯽ زﯾﺎﺗﺮ دهﺧﺎﺗﻪ ﺳﻪر ﺑﺎﺳﻪﮐﻪﻣﺎن‪:‬‬ ‫‪57‬‬

‫رۆژی دووﺷﻪﻣﻤﻪ ‪ ۵٣\٧/٣٠‬ﯼ هﻪﺗﺎوی ‪ -‬ه‪‬ﻨﺮی ﮐﯿﺴﯿﻨﮕﻪر وهزﯾﺮی دهرهوهی ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ هﺎﺗﻪ‬ ‫ﮐﯚﺷﮑﯽ ﻧﯿﺎوهران ﺑﯚ ﺧﺰﻣﻪﺗﯽ ﺷﺎی ﺷﺎهﺎن‪ .‬ﻣﻦ ﭼﻪﻧﺪ ﺳﺎﺗ‪‬ﮏ ﻟﻪﻻﯾﺎن ﻣﺎﻣﻪوه‪ .‬ﭘﺎﺷﺎن‪ ،‬ﺷﺎی ﺷﺎهﺎن‬ ‫ﻓﻪرﻣﻮوﯾﺎن‪:‬‬ ‫''ﺑﻪ وهزﯾﺮی دهرهوهﻣﺎن راﺑﮕﻪﯾﻪﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪﺗﻪﻧﯿﺎ ﻟﻪﮔﻪڵ ﮐﯿﺴﯿﻨﮕﻪر دادهﻧﯿﺸﻢ و‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ ﻧﺎﮐﺎت وهزﯾﺮی‬ ‫دهرهوه‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوهﮐﻪﻣﺎﻧﺪا ﺑﻪﺷﺪارﺑ‪‬ﺖ!''‪.‬‬ ‫ﺋﻪز هﺎﺗﻤﻪ دهرهوه ﺗﺎ ﻓﻪرﻣﺎﻧﻪﮐﻪ ﺑﻪ وهزﯾﺮی دهرهوهﻣﺎن راﺑﮕﻪﯾﻪﻧﻢ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪد‪‬ﻪوه د‪‬ﻢ ﺑﯚی ﺳﻮوﺗﺎ‬ ‫و ﺑﻪزهﯾﯿﻢ هﺎﺗﻪوه ﭘ‪‬ﯿﺪا‪ .‬ﭘﺎﺷﺎن ﺑﻪﺧﯚﻣﻢ ﮔﻮت‪'' :‬دهﺑ‪ ‬هﻪﻣﻮو ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ‪ ،‬ﺧﯚﯾﯽ و ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑ‪‬ﺪﯾﻦ و‬ ‫دﯾﻨﺪار و ﺟﻮو ﺑﯿﺰاﻧﻦ ﮐﻪ ﺋﻪم وﻻﺗﻪ ﺗﻪﻧﯿﺎ ﺳﻪرۆﮐ‪‬ﮑﯽ هﻪﯾﻪ و ﺑﻪس‪ .‬ﺟﺎ وهزﯾﺮی دهرهوه ﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬ﯾﺎن‬ ‫هﻪر ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﭘ‪‬ﯽ ﺧﯚش ﺑ‪ ،‬ﯾﺎن ﻧﺎﺧﯚش ﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬ﭘ‪‬ﯽ دهﺷﮑ‪ ،‬ﯾﺎن ﻧﺎ‪ ،‬ﺋﻪوه ﮐﻪﯾﻔﯽ‬ ‫ﺧﯚﯾﻪﺗﯽ!''‬ ‫رۆژی ﭼﻮارﺷﻪﻣﻤﻪ ‪ ۵٣\١٢/١۵‬ﯼ هﻪﺗﺎوی – ''ﺷﺎی ﺷﺎهﺎن‪ ،‬دهﺳﺘﻮورﯾﺎن ﻓﻪرﻣﻮو‪ ،‬ﺑﻪ وهزارهﺗﯽ‬ ‫دهرهوه راﺑﮕﻪﯾﻪﻧﻢ ﮐﻪ ﺟﮕﻪ ﻟﻪ ﺧﯚم‪ ،‬هﯿﭻ ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘ‪‬ﮑﯽ ﺋﻪو وهزارهﺗﺨﺎﻧﻪﯾﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻓﯽ دهﺳﺘ‪‬ﻮهرداﻧﯽ‬ ‫ﻟﻪﮐﺎروﺑﺎری دهرهوهی و‪‬ﺗﺪا ﻧﯿﯿﻪ‪ .‬هﻪروههﺎ ﻓﻪرﻣﻮوﯾﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮاﮐﻪی ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮان )هﯚوهﯾﺪا( ﮐﻪ‬ ‫ﻧﻮ‪‬ﻨﻪری ﺋ‪‬ﻤﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯽ ﻧﻪﺗﻪوه ﯾﻪﮐﮕﺮﺗﻮوهﮐﺎن‪ ،‬ﻧﺎﺑ‪ ‬راﭘﯚرﺗﯽ ﺧﯚی ﺑﺪات ﺑﻪ ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮان‪،‬‬ ‫ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﺑﻪ ﺗﻪﻟﻪﻓﯚﻧﯿﺶ ﻧﺎﺑ‪ ‬ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺑﯚ ﺑﮕ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ راﺳﺘﻪوﺧﯚ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻣﻦ )ﺷﺎی‬ ‫ﺷﺎهﺎن(‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽ ﺑﮕﺮ‪‬ﺖ ‪''!....‬‬ ‫رۆژی ﭼﻮار ﺷﻪﻣﻤﻪ ‪ ۵۴/٧/٣٠‬ی هﻪﺗﺎوی – '' ﺷﺎی ﺷﺎهﺎن‪ ،‬رۆژﻧﺎﻣﻪی ﻧﯿﻮﯾﯚرک ﺗﺎﯾﻤﺰی ﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪام‬ ‫و‪ ،‬ﮔﻮﺗﯽ‪ :‬ﻧﻮوﺳﯿﻮﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬رۆﺷﻨﺒﯿﺮاﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺧﻮازﯾﺎری ﮔﯚڕاﻧﮑﺎرﯾﯽ ﺑﻨﻪڕهﺗﯿﯿﻦ ﻟﻪ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪی ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا‪.‬‬ ‫ﺋﻪوﺟﺎ ﺷﺎی ﺷﺎهﺎن ﺑﻪ ﭘ‪‬ﮑﻪﻧﯿﻨﻪوه ﮔﻮﺗﯿﺎن‪'' :‬ﻧﺎزاﻧﻢ رۆﺷﻨﺒﯿﺮان چ ﺟﯚره )ﮔﻮو( ﯾﻪﮐﻦ!!‪.‬‬ ‫رۆژی هﻪﯾﻨﯽ ‪ ۵۴/١١/٣‬ی هﻪﺗﺎوی – ''‪ ......‬ﺷﻪوی راﺑﻮردوو ﻟﻪﮔﻪڵ ﻋﻪﺑﺪوﻟﻤﻪﺟﯿﺪ ﻣﻪﺟﯿﺪی‬ ‫ﺳﻪرۆﮐﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاوی ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮوﺟﻪی ﺋ‪‬ﺮان دﯾﺪارم ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ دهﺑﻮو ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪﭼﻪﻧﺪ ﭘﺮۆژهﯾﻪک‬ ‫ﻗﺴﻪی ﻟﻪﮔﻪڵ ﺑﮑﻪم‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺷﺎی ﺷﺎهﺎﻧﻪ ﭘ‪‬ﻤﮕﻮﺗﺮاﺑﻮو‪ .‬ﻣﻪﺟﯿﺪی ﻟﻪﻗﺴﻪﮐﺎﻧﯿﺪا‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﻪﻣﯿﯽ‬ ‫ﺑﻮوﺟﻪ ﻗﺴﻪی ﮐﺮدﺑﯚم و ﮔﻮﺗﯽ‪:‬‬ ‫''زۆر ﺑﻪداﺧﻪوه ﺑﻪﺷﯽ زۆری ﺑﻮوﺟﻪی ﺋ‪‬ﺮان ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﻧﯽ راﺑﻮردوودا‪ ،‬ﺑﻪﻓﯿ‪‬ۆﭼﻮوه و‪ ،‬ﺳﻪرﻓﯽ ﭘﻼﻧﯽ‬ ‫ﺑ‪‬ﮑﻪ‪‬ﮏ و ﻻﺑﻪﻻ ﮐﺮاوه‪ .‬ﺋﻪوﺳﺎ‪‬ﯿﺶ ﺑﯿﺴﺖ و ﭘ‪‬ﻨﺞ ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﺗﻤﻪن‪ ،‬ﮐﻪﻣﯿﯽ ﺑﻮوﺟﻪﻣﺎن هﻪﯾﻪ‪ .‬ﺑﯚﻧﻤﻮوﻧﻪ‪،‬‬ ‫ﭼﻮار هﻪزار ﺗﺮ‪‬ﻠﯽ ﮐ‪‬دراوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ه‪‬ﺸﺘﺎ هﺎژۆر )ﺷﯚﻓ‪‬ﺮ( ﻣﺎن ﻧﯿﯿﻪ ﺑﯚﯾﺎن و هﻪروا داﮐﻪوﺗﻮون‪.‬‬ ‫ﺑﻮوﺟﻪی ﺳﻪرﺳﻮوڕه‪‬ﻨﻪر دراوه ﺑﻪ ﮐ‪‬ﯾﻨﯽ ﺷﻪﮐﺮ و ﮔﻪﻧﻢ و ﺧﻮاردهﻣﻪﻧﯿﯽ دﯾﮑﻪ ﻟﻪ دهرهوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻣﻦ‬ ‫وهک ﺳﻪرۆﮐﯽ ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮوﺟﻪی وﻻت‪ ،‬ﺋﺎﮔﺎم ﻟﻪ هﯿﭽﯿﺎن ﻧﯿﯿﻪ‪ .‬ه‪‬ﻨﺪه ﺋﺎﮔﺎم ﻟ‪‬ﯿﻪ ﮐﻪ زۆر ﻗﻪرزداری‬

‫و‪‬ﺗﺎﻧﯽ دهرهوهﯾﻦ‪ .‬واﺑﺰاﻧﻢ دوو ﻣﯿﻠﯿﺎرد دۆﻻر ﻗﻪرزدارﯾﻦ… ''‪.‬‬

‫‪58‬‬

‫ﺑﻪڕاﺳﺘﯿﯽ‪ ،‬ﺑﻪﺑﯿﺴﺘﻨﯽ ﻗﺴﻪﮐﺎﻧﯽ ﻣﻪﺟﯿﺪی ﺳﻪرﺳﺎم ﺑﻮوم‪ .‬ﮐﻪﺳﺎﻧ‪‬ﮏ ﺧﯿﺎﻧﻪت ﻟﻪ ﺷﺎ و‬ ‫ﮔﻪل دهﮐﻪن‪ .‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪ ﺧﯚﺑﻪدهﺳﺘﻪوهدان‪ ،‬ر‪‬ﯿﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪﻣﺎن ﻧﯿﯿﻪ‪ .‬هﯿﭻ ﭘﺮد‪‬ﮑﯽ ﺳﺎخ‬ ‫ﻟﻪدواوهﻣﺎن ﺑﻪﺟ‪ ‬ﻧﻪﻣﺎوه!''‪.‬‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ،١٩٧١‬ﺳﺎ‪‬ﮋﻣ‪‬ﺮی هﻪﺗﺎوی ﮐﻪ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﭘ‪‬ﺮهو دهﮐﺮا‪ ،‬ﮔﯚڕی ﺑﯚ‬ ‫ﺳﺎ‪‬ﮋﻣ‪‬ﺮی ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ و‪ ،‬ﺳﻪرهﺗﺎی ﺳﺎ‪‬ﮋﻣ‪‬ﺮﯾﯿﻪﮐﻪی ﺑﺮدهوه ﺳﻪر داﻣﻪزراﻧﺪﻧﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯿﻦ‬ ‫ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻓﺎرس‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﮐﯚرﺷﯽ هﻪﺧﺎﻣﻪﻧﺸﯽ ﯾﻪوه و‪ ،‬ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﯾﯽ ''ﻣﺎدهﮐﺎن'' ی‬ ‫ﭘﺸﺘﮕﻮێ ﺧﺴﺖ‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ رهﮔﻪز و ﺑﻨﻪﭼﻪی ﮐﻮرداﻧﻦ‪ .‬ﭘﺎﺷﺎن ﺳﻪرۆﮐﯽ زۆرﺑﻪی و‪‬ﺗﺎﻧﯽ‬ ‫ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺑﺎﻧﮕ‪‬ﺸﺘﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﮐﺮد و‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﯚﺷﮑﯽ رووﺧﺎوی ﺷﺎﮐﺎﻧﯽ هﻪﺧﺎﻣﻪﻧﺸﯽ ﻟﻪ ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﯽ‬ ‫ﺷ‪‬ﺮاز‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﭘﺮﺳﭙﯚﻟﯿﺲ'' )ﺗﻪﺧﺖ ﺟﻤﺸﯿﺪ(‪ ،‬ر‪‬ﻮڕهﺳﻤ‪‬ﮑﯽ ﮔﻪوره و‪ ،‬ﺑﻪﺷﮑﯚی ﺳﺎزﮐﺮد‬ ‫ﮐﻪ دوو ﻣﯿﻠﯿﺎرد دۆﻻری ﺗ‪‬ﭽﻮوو‪ ،‬ﻧﺎڕهزاﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﯽ زﯾﺎﺗﺮی ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺧﻪ‪‬ﮑﻪوه ﺑﻪدواوه ﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﺷﺎ‪ ،‬ﻟﻪڕ‪‬ﮑﻪوﺗﯽ ‪'' ١٩٧۵/٣/٢‬ﺣﺰب رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﻣﻠﯽ اﯾﺮان'' )ﺣﯿﺰﺑﯽ ژﯾﺎﻧﺪﻧﻪوهی‬ ‫ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﯽ ﺋ‪‬ﺮان( ی داﻣﻪزراﻧﺪ‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ داوای ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﯿﻪک ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺒﻨﻪ ﺋﻪﻧﺪام ﻟﻪ‬ ‫ﺗﺎﮐﻪ ﺣﯿﺰﺑﯽ و‪‬ت‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑﯽ ''ﺷﺎ و ﮔﻪل''‪ .‬ﮔﻮﺗﯿﺸﯽ‪ ،‬ﺋﻪو ﮐﻪﺳﻪی ﻧﻪﺑ‪‬ﺘﻪ ﺋﻪﻧﺪام ﻟﻪ ﺣﯿﺰﺑﯽ‬ ‫ژﯾﺎﻧﻪوه‪ ،‬دوو ر‪‬ﮕﻪی ﻟﻪﭘ‪‬ﺸﻪ! ﯾﺎن ﺳﻪری ﺧﯚی ﮐﺰﺑﮑﺎت و ﻣﺘﻪﻗﯽ ﻟ‪‬ﻮه ﻧﻪﯾﻪت‪ ،‬ﯾﺎن‬ ‫ﭘﺎﺳﭙﯚرﺗﻪﮐﻪی ﺑﺨﺎﺗﻪ ﮔﯿﺮﻓﺎﻧﯿﯿﻪوه و ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﭽ‪‬ﺘﻪ دهرهوه!‬ ‫دهوﻟﻪﺗﺎﻧﯽ رۆژاﭬﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ دهوﻟﻪﺗﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ و‪ ،‬ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‬ ‫ﺷﺎﯾﺎن دهﻧﺎﺳﯽ‪ .‬ﺳﻪرﺑﺎری ﺑﻪﺳﺘﻨﯽ ﺋﻪو ر‪‬ﮑﮑﻪوﺗﻨﻨﺎﻣﻪ ﺑﻪﻧﺮخ و ﭘ‪‬ﺳﻮوداﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﺎزاﻧﺠﯽ‬ ‫ﮐﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺗﻪﻧﯿﺎ وهک ﻧﻮ‪‬ﻨﻪر‪‬ﮑﯽ دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﮑﺮاو و‬ ‫ﺑﺎوهڕﭘ‪‬ﮑﺮاوی ﺧﯚﯾﺎن ﻟﻪ ﺷﺎﯾﺎن دهڕواﻧﯽ‪ .‬داﯾﮑﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ )ﺗﺎج اﻟﻤﻠﻮوک(‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ‬ ‫دﯾﮑﻪی ﺑﯿﺮهوهرﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯿﺪا‪ ،‬رۆﻧﺎﮐﺎﯾﯽ ﭘﺘﺮ دهﺧﺎﺗﻪ ﺳﻪر ﺋﻪم ﺑﺎﺑﻪﺗﻪ و‪ ،‬ده‪:‬‬ ‫''دهزﮔﻪی ﺳﺎواک'' ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯿﻪﮐﺎن دروﺳﺘﯿﺎن ﮐﺮد‪ .‬ﺋﻪﻣﻪش ﺑﻪﻧﮫ‪‬ﻨﯿﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزا ﭘ‪‬ﻤﯽ ﮔﻮت‪.‬‬ ‫هﻪروههﺎ ﮔﻮﺗﯽ‪ ،‬ﻣﻦ دهﺑ‪ ،‬ر‪‬ﺰی ﺧﯚم ﺑﮕﺮم‪ .‬ﮐﺎﺗ‪ ‬ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯿﻪﮐﺎن ر‪‬ﺰم دهﮔﺮن و ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﻢ دهﮐﻪن‬ ‫و‪ ،‬داوای زاﻧﯿﺎرﯾﻢ ﻟ‪‬ﺪهﮐﻪن‪ ،‬ﻣﻨﯿﺶ دهﺑ‪ ‬وﯾﺴﺘﯽ ﺋﻪوان ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪ ‬ﺑﮑﻪم‪ .‬ﭼﯚﻧﮑﻪ ﺋﻪوان ﺧﺎوهن‬ ‫دهﺳﻪ‪‬ﺗﻦ و ﮐﻪﺳﯿﺎن زۆره و‪ ،‬ﺑﻪهﺎﺳﺎﻧﯽ دهﺗﻮاﻧﻦ ﺋﻪو زاﻧﯿﺎرﯾﯿﺎﻧﻪ دهﺳﺘﺒﺨﻪن‪ ،‬ﺟﺎ ﺑﺎﺷﺘﺮ واﯾﻪ ﻣﻦ ﺧﯚم‬ ‫راﺳﺘﻪوﺧﯚ زاﻧﯿﺎرﯾﯿﺎن ﭘ‪‬ﺒﺪهم‪ .‬هﻪر ﺋﻪم ''ﺳﻪرۆﮐﯽ ﺳﺎواک'' ه ﻣﺎن )ﻣﻪﺑﻪﺳﺖ ژﻧﻪراڵ ﻧﻪﺳﯿﺮﯾﯿﻪ ‪ -‬ن‪(.‬‬ ‫و ﺟ‪‬ﮕﺮهﮐﻪی و ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﻪراﻧﯽ دﯾﮑﻪی ﺳﺎواک و دهزﮔﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪ‪ ،‬هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯿﻪﮐﺎﻧﺪا‬ ‫ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯿﺎن هﻪﯾﻪ و‪ ،‬هﻪﻣﻮو زاﻧﯿﺎرﯾﯿﻪﮐﯿﺎن ﭘ‪‬ﺪهﮔﻪﯾﻪﻧﻦ‪ .‬ﺑﯚ ﺷﺎردﻧﻪوهی ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﺸﯿﺎن‪ ،‬د‪‬ﻨﻪﻻم و‪،‬‬ ‫ﭘﺮﺳﻪ ﮔﻮرﮔﺎﻧﻪﯾﻪﮐﯿﺸﻢ ﭘ‪‬ﺪهﮐﻪن و‪ ،‬ده‪‬ﻦ‪ :‬ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﯾﺎن ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ داوای ﻓ‪‬ﻧﻪ زاﻧﯿﺎری دهﮐﻪن‪ ،‬ﺋﺎﯾﺎ‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﺪهﯾﻨ‪ ،‬ﯾﺎن ﻧﺎ!!؟ ﻣﻨﯿﺶ ده‪‬ﻢ‪'' :‬ﺑﯿﺎﻧﺪهﻧ‪ !‬ﻟﻪﮐﺎﺗ‪‬ﮑﺪا دهزاﻧﻢ‪ ،‬ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ‪ ،‬زاﻧﯿﺎرﯾﯿﻪﮐﻪﯾﺎن‬ ‫داوهﭘ‪‬ﯿﺎن!''‪.‬‬ ‫‪59‬‬

‫ﺗﺎج اﻟﻤﻠﻮوک هﻪروههﺎ‪ ،‬ﻧﻮوﺳﯿﻮﯾﻪﺗﯽ‪:‬‬ ‫)رۆژ‪‬ﮏ ''ﻣﺤﻪﻣﻪد رهزا'' م ﺑﯿﻨﯽ‪ ،‬زۆر زﯾﺰ و ﭘﻪﺷ‪‬ﻮ ﺑﻮو‪ .‬ﺧﻪم و ﻣﺎﺗﻪم داﯾﮕﺮﺗﺒﻮو‪ .‬ﻟ‪‬ﯽ ﭼﻮوﻣﻪ‬ ‫ﭘ‪‬ﺸ‪ ‬و‪ ،‬ﮔﻮﺗﻢ‪'' :‬رۆ‪‬ﻪ ﺧﻪﻣﺒﺎر دهﺗﺒﯿﻨﻢ!؟''‪ .‬ﻣﺤﻪﻣﻪد رهزا وهراﻣﯿﺪاﻣﻪوه‪'' :‬د‪‬ﻢ ﺧﯚﺷﻪ‪ ،‬ﺷﺎی وﻻت و‬ ‫دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪاری و‪‬ﺗﻢ!! ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯿﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺑﻪﺑ‪‬ﭙﺮس‬

‫وﺋﺎﮔﺎدارﯾﯽ ﻣﻦ‪ ،‬ﻓ‪‬ۆﮐﻪی ﺟﻪﻧﮕﯿﯽ ﻓﺎﻧﺘﯚم‪ ،‬ﻟﻪ‬

‫ﻟﻪﺷﮑﺮﮔﻪی ﺋ‪‬ﻤﻪوه هﻪ‪‬ﺪهﮔﺮن و‪ ،‬دهﯾﺒﻪن ﺑﯚ ﺟﻪﻧﮕﯽ ﭬ‪‬ﺘﻨﺎم! ﻣﻨﯿﺶ ﺋﺎﮔﺎم ﻟ‪ ‬ﻧﯿﯿﻪ و‪ ،‬ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪهی‬ ‫ﺳﻮﭘﺎ ﺑﺎﺳﯽ ﻧﺎﮐﺎ‪ ،‬ﺳﺎواک ﺋﺎﮔﺎدارم دهﮐﺎﺗﻪوه!!(‪.‬‬

‫ﺑﻪﮐﻮرﺗﯽ‪ ،‬ﺳﻪرﮐﺮدهی ﺑﻪﮐﺮ‪‬ﮕﯿﺮاو و‪ ،‬واﺑﻪﺳﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻪﺳﺎﻧﯽ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚ و ﺧﺎوهن هﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺖ و‬ ‫ﺑﻮ‪‬ﺮ و د‪‬ﺴﯚز‪ ،‬ﻟﻪﺧﯚی ﮐﯚﻧﺎﮐﺎﺗﻪوه‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ‪ ،‬ﺳﻪرﺑﻪدوو ﺟﯚره ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﺟﯿﺎوازن‪.‬‬ ‫ﺳﻪرﮐﺮدهی واﺑﻪﺳﺘﻪ و‪ ،‬ﻧﺎﺳﻪرﺑﻪﺧﯚ‪ ،‬ﺑﻪردهوام ﺗﺮﺳﯽ ﻟﻪدهﺳﺘﺪاﻧﯽ ﺋﻪو دهﺳﻪ‪‬ﺗﻪی هﻪﯾﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﭘ‪‬ﯿﺒﻪﺧﺸﺮاوه‪ ،‬ﯾﺎن ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ هﻪﻟﻮﻣﻪرﺟ‪‬ﮑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻪوه دهﺳﺘﯿﮑﻪوﺗﻮوه‪ ،‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه‬ ‫ﻟﻪﻻﯾﻪک‪ ،‬ﮐﻪﺳﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪرژهوهﻧﺪﭘﻪرﺳﺖ و ﺑ‪‬ﮫﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺖ و ﺑ‪‬ﺪهﻣﺎر ﻟﻪدهوری ﺧﯚی‬ ‫ﮐﯚدهﮐﺎﺗﻪوه ﮐﻪ ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ﻣﻠﮑﻪچ و ﮔﻮ‪‬اﯾﻪ‪‬ﯽ ﺑﻦ و‪ ،‬ﺑﯚ ﭘﺎر‪‬ﺰﮔﺎرﯾﮑﺮدن ﻟﻪ ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯽ‬ ‫ﺧﯚﯾﺎن و ﺳﻪرۆﮐﯿﺎن‪ ،‬ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ هﯿﭻ ﺗﺎوان و زۆردارﯾﯿﻪک ﺳ‪ ‬ﻧﻪﮐﻪﻧﻪوه‪ .‬ﻟﻪﻻﯾﻪﮐﯽ‬ ‫دﯾﮑﻪﺷﻪوه‪ ،‬ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ و‪‬ﺗﻪﮐﻪی ﭼﺎوﺗﺮﺳ‪‬ﻦ ﺑﮑﺎت و‪ ،‬ﺑﯿﺮی ﺋﺎزادﯾﺨﻮازی و ﺑﻪرهﻧﮕﺎرﯾﯿﺎن ﺗ‪‬ﺪا‬ ‫ﺑﮑﻮژ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪو ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻪ ﮐﻪ ﺣﮑﻮوﻣﻪت و دهﺳﻪ‪‬ﺗﻪﮐﻪی ﺑﯚ هﻪﺗﺎهﻪﺗﺎﯾﻪ ﻟﻪﻓﻪوﺗﺎن و ﻧﻪﻣﺎن‬ ‫دوورﺑﺨﺎﺗﻪوه‪ .‬ﻟﻪدهوروﺑﻪری ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎش‪ ،‬ﺗﻮ‪‬ﮋ‪‬ﮏ ﻧﺎﮐﺎرزان و زوڕﻧﺎژهن و ﮔﯿﺮﻓﺎﻧﺒ‪ ‬و‪،‬‬ ‫ﺧﯚر‪‬ﮑﺨﻪر و‪ ،‬هﻪﻟﭙﻪرﺳﺖ ﮐﯚﺑﺒﻮوﻧﻪوه و‪ ،‬ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﻪر‪‬ﺘﯿﯽ دهزﮔﻪ و ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﺎﻧﯿﺎن ﻟﻪﻻﯾﻪن‬ ‫ﺷﺎوه ﭘ‪‬ﺴﭙ‪‬ﺮدراﺑﻮو‪ .‬ﮔﻪﻧﺪه‪‬ﯽ و ﺑﻪرﺗﯿﻠﺨﻮاردن و دزی و ﺗﺎ‪‬ﻧﮑﺮدﻧﯽ ﺳﺎﻣﺎن و داراﯾﯽ وﻻت‬ ‫و‪ ،‬ﺑ‪‬هوﺷﺘﯿﯽ ﺋﯿﺪارﯾﯽ‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی ﺷﺎ – وهک ﺧﻮﺷﮑﯽ ﺷﺎ – ﺋﻪﺷﺮهف و ﺑﺮاﮐﻪی‬ ‫)ﻏﻮﻻﻣ‪‬هزا(‪ ،‬ﺗﺎﮐﻮ ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺖ و ﻓﻪرﻣﺎﻧﺒﻪرهﮐﺎﻧﯽ داوودهزﮔﻪی ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﮔﺮﺗﺒﻮوهوه‪.‬‬

‫‪60‬‬

‫ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺋﯚﭘﯚزﺳﯿﯚن و‪ ،‬ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻪی ﺑﻪرهی دژ ﺑﻪ رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ‪،‬‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺧﯚ و ﻟﻪدهرهوهی ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻟﻪ چ ﺋﺎﺳﺖ و رادهﯾﻪﮐﺪا ﺑﻮو؟!‬ ‫ﻧﻪﯾﺎران و ﺋﯚﭘﯚزﺳﯿﯚﻧﯽ دژ ﺑﻪ رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر ﯾﻪک و ﺑﻪﮔﺸﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دوو دهﺳﺘﻪی‬ ‫ﺟﯿﺎواز داﺑﻪش دهﮐﺮ‪‬ﻦ‪ .‬دهﺳﺘﻪی ﯾﻪﮐﻪم‪ ،‬ﻟﻪ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﺑﻪرهی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﺒﻮون ﮐﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ داﻣﻪزراﻧﺪﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﭘﻪهﻠﻪوی ﻟﻪﻻﯾﻪن رهزاﺷﺎوه‪ ،‬ﺗﺎ ﮐﻮدهﺗﺎی‬ ‫)‪٢٨‬ﯼ ﻣﺮداد ‪٣٢‬ﯼ هﻪﺗﺎوﯼ(‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻪﯾﺎر و ﺋﯚﭘﯚزﺳﯿﯚﻧﯽ ﮔﻪوره وﺳﻪرهﮐﯿﯽ رژ‪‬ﻢ دهﻧﺎﺳﺮان‪.‬‬ ‫دهﺳﺘﻪی دووهم‪ ،‬ﻟﻪﭘﺎش ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﭘﺮۆژهی )ﺷﯚرﺷﯽ ﺳﭙﯽ( ﺷﺎ و‪ ،‬ﺳﻪرﮐﻮﺗﯽ ﺑﺰاﭬﯽ‬ ‫ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٣۴٢‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩۶۴‬ﯼ زاﻳﻨﯽ( ﺳﻪرﯾﮫﻪ‪‬ﺪا‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﮔﺮوﭘﯽ دووهم‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺧﯚﯾﺪا‪ ،‬ﻟﻪدوو ﻻﯾﻪن و ﺗﻪوهری ﺟﯿﺎوازی هﺰری ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﺒﻮون‪ :‬ﯾﻪﮐﻪم ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺴﺘﻪﮐﺎن‬ ‫ﺑﻮون‪ .‬دووهﻣﯿﺸﯿﺎن‪ ،‬ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﻪﮐﺎن ﺑﻮون‪.‬‬ ‫ﺳﻪرهﺗﺎ ﻟﻪ دهﺳﺘﻪی ﯾﻪﮐﻪم‪ ،‬واﺗﻪ ﻟﻪ ﺑﻪرهی ﻧﻪﯾﺎراﻧﯽ ﮐﻼﺳﯿﮑﻪوه دهﺳﺘﭙ‪‬ﺪهﮐﻪﯾﻦ!‬

‫وهک ﭘ‪‬ﺸﺘﺮﯾﺶ ﺋﺎﻣﺎژهﻣﺎن ﮐﺮددﭘ‪‬ﯽ‪ ،‬ﻟﻪﮐﺎﺗﯽ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﮐﻮدهﺗﺎی دژ ﺑﻪ دهو‪‬ﻪﺗﯽ‬ ‫ﻣﻮﺳﻪد‪‬ﻖ ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪٣٢‬ی هﻪﺗﺎوی‪ ،‬ﺳﻪرهرای ﺋﻪوه ﮐﻪ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده‪ ،‬ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﻧﻪﺧﺸﻪی ﮐﻮدهﺗﺎ ﺋﺎﮔﺎدار ﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م هﯿﭻ ﮐﺎرداﻧﻪوهﯾﻪﮐﯽ ﻧﻪﺑﻮو و‪ ،‬ﺑ‪‬ﮫﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺖ ﻣﺎﯾﻪوه و‪،‬‬ ‫ﭼﺎوهڕواﻧﯽ ﻗﻪزا و ﻗﻪدهر ﻣﺎﯾﻪوه‪ ،‬ﺗﺎ رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ ﺑﻪ ر‪‬ﮕﻪی ﺳﯿﺨﻮر و ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﺗﻮاﻧﯽ‬ ‫دوو ﺳﺎڵ دواﺗﺮ‬ ‫)‪١٩۵۶‬ﯼ زاﯾﻨﯽ(‪،‬‬ ‫ر‪‬ﺨﺴﺘﻨﯽ ﭘﺎن و‬ ‫ﺑﻪرﯾﻨﯽ ﺗﻮوده ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ‬ ‫ﺳﻮﭘﺎ و ﮐﯚڕ و‬ ‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯽ ﺟﻪﻣﺎوهری‬ ‫رۆﺷﻨﺒﯿﺮﯾﺪا‬ ‫و‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﮑﺎت و‪،‬‬ ‫هﻪزاراﻧﯿﺎن‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻟ‪‬ﺒﮕﺮ‪‬ﺖ و‪ ،‬راﭘ‪‬ﭽﯽ‬ ‫و‪‬ﻨﻪی ﮔﻮﻟﻠﻪ ﺑﺎراﻧﮑﺮدﻧﯽ ﺋﻪﻓﺴﻪراﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮده‪ ،‬ﭘﺎش ﮐﻮدهﺗﺎی )‪ ٢٨‬ﻣﺮداد ‪(٣٢‬‬ ‫ﻧ‪‬ﻮ زﯾﻨﺪاﻧﻪﮐﺎﻧﯿﺎن‬ ‫ﺑﮑﺎت‪ .‬دوای ﺋﻪوهش ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﻪران و ﺋﻪﻓﺴﻪراﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮداری ﺗﻮوده‪ ،‬وهک‬ ‫''ﺧﻮﺳﺮهوی روزﺑﻪ'' و ''وارﺗﺎﻧﯽ ﺋﻪرﻣﻪﻧﯽ'' و ''ﺳﻪرهﻪﻧﮓ ﺳﯿﺎﻣﻪک )ﮐﻪ ده‪‬ﻦ ﺷﯿﻌﺮی‬ ‫ﺑﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ ﻣﺮا ﺑﺒﻮس )ﻣﻦ ﻣﺎﭼﮑﻪ( ی ﭘ‪‬ﺶ ﻟﻪﺳ‪‬ﺪارهداﻧﯽ هﯚﻧﯿﻮهﺗﻪوه(‪ .‬هﻪروههﺎ‬ ‫''ﻣﻮﺑﻪﺷﺮی'' و‪'' ،‬ﺷﻮوﺷﺘﻪری'' و‪ ،‬دهﯾﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪ ﻟﻪﺳ‪‬ﺪاره دران و‪ ،‬ﮐﻪﺳﺎﻧﯽ وهک ﻋﻪﻣﻮوﯾﯽ‬ ‫و ﺷﻪ‪‬ﺘﻮوﮐﯽ و ﭘﻪروﯾﺰی ﺣﮑﻤﻪت ﺟﻮو و‪ ،‬ﺳﻪﻓﻪرﺧﺎﻧﯽ ﻗﺎرهﻣﺎﻧﯽ و‪ ،‬ﺳﻪداﻧﯽ دﯾﮑﻪ‪،‬‬ ‫ﻟﻪﺳﻪرﮐﺮده و‪ ،‬ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎن و ﮐﺎدره ﻧﺎﺳﺮاوهﮐﺎﻧﯿﺸﯽ زﯾﻨﺪاﻧﯽ در‪‬ﮋﺧﺎﯾﻪﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﺑ‪‬اﯾﻪوه‪ .‬ﺋﻪو‬ ‫ﺑﻪﺷﻪ ﻟﻪ ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯽ و ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪر ﺷﺎ‪‬وی ﮔﺮﺗﻦ ﻧﻪﮐﻪوﺗﻦ و‪،‬‬ ‫‪61‬‬

‫ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن ﺧﯚﯾﺎن ﺑﺸﺎرﻧﻪوه‪ ،‬ﺑﻪرهو ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ و وﻻﺗﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯿﯽ راﯾﺎﻧﮑﺮد‪ .‬ﺑﻪوهش‬ ‫ﻟﻪﺋ‪‬ﺮان داﺑ‪‬ان و‪ ،‬ﻟﻪدوورهوهش ﻧﻪﯾﺎﻧﺪهﺗﻮاﻧﯽ ﺧﻪﺑﺎت ﺑﯚ زﯾﻨﺪووﮐﺮدﻧﻪوه و ﺑﻮوژاﻧﺪﻧﻪوهی‬ ‫ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻨﯽ ﺣﯿﺰب ﺑﮑﻪﻧﻪوه‪ .‬ﭘﺎش ﺗ‪‬ﭙﻪڕﺑﻮوﻧﯽ ﭼﻪﻧﺪ ﺳﺎ‪‬ﮑﯿﺶ‪ ،‬ﺷﺎ و ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ ﻟﻪ ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪی‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯿﯿﺎﻧﺪا ﻟﻪﯾﻪﮐﺪی ﻧ‪‬ﺰﯾﮏ ﺑﻮوﻧﻪوه و‪ ،‬ﮐﯚﺷﮑﯽ ﮐﺮﻣﻠﯿﻦ و‪ ،‬ﮐﯚﺷﮑﯽ‬ ‫ﮐﯚﻣﺎرﯾﯽ و‪‬ﺗﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪی ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯿﯽ‪ ،‬ﭘ‪‬ﺸﻮازﯾﯽ ﮔﻪرم و ﺷﮑﯚدارﯾﺎن ﻟﻪ ﺷﺎ دهﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺋﻪوهش ه‪‬ﻨﺪهی دﯾﮑﻪ ﺑﻮو ﺑﻪ هﯚی ﺳﺎردﺑﻮوﻧﻪوهی ﺋﻪﻧﺪام و ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده‬ ‫ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﺣﯿﺰﺑﻪﮐﻪﯾﺎن و ﺑﻪراﻣﺒﻪر و‪‬ﺗﯽ داﯾﮏ ﮐﻪ ﯾﻪﮐ‪‬ﺘﯿﯽ ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ ﺑﻮو‪ .‬ﭘﺎش‬ ‫ﺋﻪو رووداواﻧﻪ‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده‪ ،‬ﺗﺎدههﺎت ﺑﻪرهو ﻻوازﺑﻮون دهﭼﻮو‪ .‬ﻟﻪ ﺷﺎرهﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬وهک ﺗﺎک‬ ‫و ﺷﺎﻧﻪی ﭼﻪﻧﺪ ﮐﻪﺳﯿﯽ‪ ،‬وﺑﻪﺷ‪‬ﻮهی زۆر ﻧﮫ‪‬ﻨﯽ و‪ ،‬ﺑﻪﺑ‪ ‬ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ هﯿﭻ ﺟﯚره‬ ‫ﭼﺎﻻﮐﯿﯿﻪک‪ ،‬ﺳﻪرﻗﺎﻟﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ ورۆژاﻧﻪی ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻮون‪.‬‬ ‫ﺋﻪوﺟﺎ‪ ،‬ﺑﻪرهی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪد‪‬ﻖ دا‪ ،‬ﮔﻪﺷﻪ و‬ ‫ﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ زۆری دهرﮐﺮدﺑﻮو‪ ،‬ﭘﺎش ﮐﻮدهﺗﺎ‪ ،‬هﻪروهک ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده‪ ،‬ر‪‬ﯽ ﭼﺎﻻﮐﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ‬ ‫ﻟ‪‬ﮕﯿﺮا و‪ ،‬ﺑﻪرﺑﻪﻧﺪ ﮐﺮا‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺑﻪرهی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬وهک ﺣﯿﺰﺑﯽ‬ ‫ﺗﻮوده ﻣﺎﻣﻪﻟﻪ و هﻪ‪‬ﺴﻮﮐﻪﺗﯽ ﻧﻪﮐﺮد و‪ ،‬ﺳﺰای ﺳﻮوﮐﺘﺮی ﺑﯚ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯽ و‬ ‫ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﻪراﻧﯽ ﺑ‪‬ﯾﯿﻪوه‪ .‬دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدق‪ ،‬ﺑﻪ ﺳ‪ ‬ﺳﺎڵ زﯾﻨﺪان ﺣﻮﮐﻢ درا و‪ ،‬ﺗﺎ ﮐﺎﺗﯽ ﻣﺮدﻧﯽ‬ ‫ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩۶٧‬ی زاﯾﻨﯿﯽ‪ ،‬ﻟﻪ ﮔﻮﻧﺪهﮐﻪی ﺧﯚی ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''اﺣﻤﺪ آﺑﺎد'' ﻟﻪﻧ‪‬ﺰﯾﮑﯽ ﻗﻪزو‪‬ﻦ‪ ،‬ژﯾﺎ‬ ‫و ﻟﻪژ‪‬ﺮ ﭼﺎود‪‬ﺮی ﺳﺎواﮐﺪا ﺑﻮو‪ .‬هﺎوڕ‪‬ﯿﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪﺷﯽ‪ ،‬زﯾﻨﺪاﻧﯽ ﮐﻮرﺗﺨﺎﯾﻪﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﺑ‪‬اﯾﻪوه‪،‬‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮐﺎﺑﯿﻨﻪﮐﻪی ﻣﻮﺳﻪدﻗﺪا‪ ،‬ﺗﻪﻧﯿﺎ دوﮐﺘﯚر ﻓﺎﺗﻤﯽ ﻟﻪﺳ‪‬ﺪاره درا‪ .‬دوﮐﺘﯚر ﻓﺎﺗﻤﯽ‪ ،‬وهزﯾﺮی‬ ‫دهرهوهی دهوﻟﻪﺗﯽ ﻣﻮﺳﻪد‪‬ﻖ و‪ ،‬ﺳﻪرﻧﻮوﺳﻪری رۆژﻧﺎﻣﻪی ''ﺑﺎﺧﺘﺮ اﻣﺮوز'' ﺑﻮو‪ .‬ﻓﺎﺗﻤﯽ چ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻮوﺳﯿﻦ و‪ ،‬چ ﺑﻪ ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻦ‪ ،‬دژاﯾﻪﺗﯽ ﺷﺎ و ﺧﯚﺷﮑﯽ ﺷﺎ )ﺋﻪﺷﺮهف( ی دهﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎی ﺑﻪ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﯽ ﻻواز و ﺑﻪﮐﺮ‪‬ﮕﯿﺮاوی ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ ﻧ‪‬ﻮدهﺑﺮد‪ .‬ﻟﻪوهوه ﺷﺎ و‬ ‫ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﮐﻪی زۆر رﻗﯿﺎن ﻟﻪ ﻓﺎﺗﻤﯽ ﺑﻮو‪ .‬دواﺑﻪدوای ﮐﻮدهﺗﺎ و ﮔﻪڕاﻧﻪوهی ﺷﺎ ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮان‪،‬‬ ‫ﻓﺎﺗﻤﯽ ﮔﯿﺮا و‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺷﺎوه ﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ ﻟﻪﺳﯿﺪارهداﻧﯽ دهرﮐﺮاو ﻟﻪﺳ‪‬ﺪاره درا‪.‬‬ ‫ﺑﻪرهی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺑﻪﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهوه‪ ،‬زووﺗﺮ وﺧ‪‬ﺮاﺗﺮ رهوﺗﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺪﻧﻪوه و ﭘﻮوﮐﺎﻧﻪوهی ﮔﺮﺗﻪﺑﻪر‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ ﺷ‪‬ﻮازی ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻦ و ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ ﺟﻪﻣﺎوهرﯾﯽ ﺑﻪرهی‬ ‫ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎڵ‪ ،‬وهک ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬زۆرﯾﻨﻪی ﺋﻪﻧﺪاﻣﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪرهی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﻟﻪ‬ ‫ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ و‪ ،‬ﭼﯿﻨﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪهوار و دهﺳﺘ‪‬ۆﯾﺸﺘﻮوی ﺷﺎر و‬ ‫ﺗﯿﮑﻨﯚﮐﺮات ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﺒﻮون‪ .‬ﺑﯚ دهﺳﺘﺨﺴﺘﻨﯽ دهﺳﻪﻻﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﺶ‪ ،‬ﺑ‪‬واﯾﺎن ﺑﻪ ﺷﯚرش و‬ ‫راﭘﻪڕﯾﻨﯽ ﺟﻪﻣﺎوهرﯾﯽ ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬ﺧﻮازﯾﺎری ﺋﻪوهﺑﻮون هﻪر ﺋﺎﻟﻮﮔﯚڕ‪‬ﮏ ﻟﻪ و‪‬ﺗﺪا ﻟﻪﺳﻪرهوه‬ ‫ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺒﺪر‪‬ﺖ‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪی ﮐﻮدهﺗﺎ دهﺳﺘﯿﭙ‪‬ﮑﺮا و‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﭼﻪﮐﺪارهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﻻﯾﻪﻧﮕﺮی ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎوه ﭘﻪﻻﻣﺎر دران‪ ،‬ﻧﻪﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯽ هﯿﭻ ﺑﻪرﮔﺮﯾﯿﻪک ﺑﮑﻪن و‪ ،‬ﺧﯚﯾﺎن‬ ‫ﺑﻪدهﺳﺘﻪوه دا‪ .‬ﭘﺎﺷﺎﻧﯿﺶ ﮐﻪ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬دﯾﮑﺘﺎﺗﯚری و ﺳﺘﻪﻣﯽ ﮐﺮده ﭘﯿﺸﻪ و‪ ،‬ر‪‬ﯽ‬ ‫ﻟﻪﺑﻪردهم هﻪرﺟﯚره ﺑﯿﺮوراﯾﻪﮐﯽ ﺟﯿﺎوازدا ﮔﺮت‪ ،‬ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯽ و ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪرهی‬ ‫‪62‬‬

‫ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎڵ‪ ،‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪ دهرﮐﺮدﻧﯽ ﭼﻪﻧﺪ راﮔﻪﯾﺎﻧﺪراوهﯾﻪک ﻟﻪژ‪‬ﺮ ﻧ‪‬ﻮی ''ر‪‬ﮕﻪی ﻣﻮﺳﻪد‪‬ﻖ''‪،‬‬ ‫ﺋﯿﺪی هﯿﭻ ﺟﯚره ﺟﻤﻮﺟﯚ‪‬ﮑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﺎن ﻟ‪‬ﻨﻪدﯾﺘﺮا‪.‬‬ ‫ﺳﺎ‪‬ﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮان ‪١٣۴٠ – ١٣٣٩‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩۶٢ -١٩۶١‬ی زاﯾﻨﯿﯽ(‪ ،‬ﺷﺎ‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪک‪،‬‬ ‫ﻟﻪﺳﻪر داوا و ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎزی ''ﺟﺎن ﺋ‪‬ﻒ ﮐ‪‬ﻨﻪدی'' ﺳﻪرﮐﯚﻣﺎری ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪﺷﻪوه‪،‬‬ ‫ﺑﻪهﯚی د‪‬ﻨﯿﺎﺑﻮوﻧﯽ ﺧﯚی ﻟﻪ ﭘﺎﮐﺘﺎوﮐﺮدﻧﯽ ﻧﻪﯾﺎراﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮﺧﯚﯾﯽ‪ ،‬ﺗﺎرادهﯾﻪک ﻟﻪ ﮔﻮﺷﺎری‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺷﻪوهزهﻧﮓ و رهﺷﺒﮕﯿﺮﯾﯽ ﺳﺎواﮐﯽ ﮐﻪم ﮐﺮدهوه‪ .‬ﺋﻪوهش دهرﻓﻪﺗﯽ دووﺑﺎرهی ﺑﯚ‬ ‫رۆﺷﻨﺒﯿﺮان و ﻧﻪﯾﺎراﻧﯽ رژ‪‬ﻢ رهﺧﺴﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ هﻪﻧﺎﺳﻪﯾﻪﮐﯿﺎن وهﺑﻪر ﺑ‪‬ﺘﻪوه و‪ ،‬زات ﺑﺪهﻧﻪﺑﻪر‬ ‫ﺧﯚﯾﺎن و‪ ،‬ﮐﯚڕ وﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و رۆﺷﻨﺒﯿﺮﯾﯽ ﺳﺎز ﺑﮑﻪﻧﻪوه‪ .‬ﺑﻪﺷ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎن و‬ ‫ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ ''ﺟﺒﮫﻪ ﻣﻠﯽ''‪ ،‬ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﻻو و ﮐﻪﻣﺘﻪﻣﻪن ﺗﺮﯾﺎن‪ ،‬ﮐﻪ دژی ﺳﺴﺘﯽ و‬ ‫دهﺳﺘﻪوهﺳﺘﺎﻧﯽ ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯽ و ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﮐﯚن ﺑﻮون‪ ،‬ﺟﯿﺎﺑﻮوﻧﻪوه و ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣۴٠‬ی‬ ‫هﻪﺗﺎوﯾﯽ‪ ،‬ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﻪﮐﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ – رۆﻧﺎﮐﺒﯿﺮﯾﯿﺎن‪ .‬ﺑﻪ ﻧ‪‬ﻮی ''ﻧﮫﻀﺖ آزادی اﯾﺮان''‬ ‫داﻣﻪزراﻧﺪ‪ .‬ﻟﻪ داﻣﻪزر‪‬ﻨﻪراﻧﯽ ﺋﻪم ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﻪ ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﯿﺎن هﻪﻧﺪازﯾﺎر ﻣ‪‬ﮫﺪی ﺑﺎزرﮔﺎن ﺑﻮو‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫دوای رووﺧﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﺑﻮو ﺑﻪ ﯾﻪﮐﻪﻣﯿﻦ ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮاﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎری ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان‪ .‬ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ''ﻧﮫﻀﺖ''‪ ،‬ﭘﺘﺮ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎراﻧﯽ زاﻧﺴﺘﮕﻪﮐﺎن – ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﺗﺎران‪ ،‬ﭘﻪرهی ﺳﻪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻧﻪﯾﺘﻮاﻧﯽ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﭼﯿﻨﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﺪا ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻦ ﺳﺎزﺑﮑﺎت‪.‬‬ ‫''ر‪‬ﮑﺨﺮاوی ﻧﮫﻀﺖ''‪ ،‬ﺑﻪﻧﯿﺸﺎﻧﻪی ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﮑﺮدن ﻟﻪ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ و ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن‬ ‫و‪ ،‬ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺴﺘﻪﮐﺎن‪ ،‬دژی ﭘﺮۆژهی ''ﺷﯚرﺷﯽ ﺳﭙﯽ''‪ ،‬هﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺘﯽ ﮔﺮت و‪،‬‬ ‫ﻟﻪﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺎراﻧﺪا ﺑﻪﺷﺪارﯾﯿﺎن ﮐﺮد و‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ راﮔﻪﯾﺎﻧﺪراوهی دژ ﺑﻪﺷﺎﯾﺎن‬ ‫ﺑ‪‬وﮐﺮدهوه‪ .‬ﺋﻪوه ﺑﻮو ﻟﻪﻣﺎوهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻮرﺗﺪا هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺳﺎواﮐﻪوه دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﮑﺮان و‬ ‫ﮔﯿﺮان و‪ ،‬ﺧﺮاﻧﻪ زﯾﻨﺪاﻧﻪوه‪.‬‬ ‫ﺗﺎﺋ‪‬ﺮه‪ ،‬ﺑﻪﮐﻮرﺗﯽ‪ ،‬ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪﻣ‪‬ﮋووی ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ ﺋﯚﭘﯚزﺳﯿﯚﻧﯽ ﮐﻼﺳﯿﮏ دواﯾﻦ‪ ،‬ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ د‪‬ﻨﻪﺳﻪر‬ ‫ﻧﺎﺳﺎﻧﺪﻧﯽ ﺑﻪرهی ﻧﻮ‪‬ﯽ ﺋﯚﭘﯚزﺳﯿﯚن!‬

‫ﺑﻪرهی ﻧﻮﯾﯽ ﺋﯚﭘﯚزﺳﯿﯚن‪ ،‬ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣۴٢‬ﯼ هﻪﺗﺎوﻳﯽ )‪١٩۶٣‬ی زاﯾﻨﯽ( ﺳﻪرﯾﺎﻧﮫ‪‬ﺪا و‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫دوو ﻻﯾﻪﻧﯽ ﺟﯿﺎوازی هﺰری و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﺒﻮون‪.‬‬ ‫ﻻﯾﻪﻧ‪‬ﮑﯿﺎن‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﻪﮐﺎن ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﺒﻮون ﮐﻪ زۆرﺑﻪﯾﺎن ﻟﻪ ﭼﯿﻨﻪﮐﺎﻧﯽ ﺧﻮارهوهی ﮐﯚﻣﻪڵ‬ ‫و‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎن و ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ ﭘ‪‬ﺸﻮوی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻮون‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪهﯚی‬ ‫ﻻوازﯾﻮوﻧﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﯽ و‪ ،‬هﻪ‪‬ﻪﮐﺎﻧﯽ ﭘ‪‬ﺸﻮوی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهوه‪ ،‬داﺑ‪‬اﺑﻮون ﻟ‪‬ﯽ و‪ ،‬ﺑﯿﺮﯾﺎن‬ ‫ﻟﻪ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﻪﮐﯽ ﻧﻮێ و‪ ،‬ﺷ‪‬ﻮاز‪‬ﮑﯽ ﻧﻮێ ﻟﻪ ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ راﻣﯿﺎری دهﮐﺮدهوه‪ .‬ﯾﻪﮐﻪم ﮐﻪس ﮐﻪ‬ ‫ﺗﻮاﻧﯽ ﺋﻪو ﺷ‪‬ﻮازه ﻧﻮ‪‬ﯿﻪ ﻓﺮﻣﻮو‪‬ﻪ ﺑﮑﺎت و ﺑﯿﺨﺎﺗﻪ ﭼﻮارﭼ‪‬ﻮهی ﺗﯿﯚرﯾﯿﻪوه‪ ،‬ﺑ‪‬ﮋهن ﺟﻪزهﻧﯽ‬ ‫ﺑﻮو‪ .‬ﺑ‪‬ﮋهن ﺟﻪزهﻧﯽ‪ ،‬ﺷ‪‬ﻮهی ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ ﭼﻪﮔﻮارا و ﻓﯿﺪل ﮐﺎﺳﺘﺮۆی ﮐﯚﺑﺎی‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﯿﺎو و‬ ‫ﮔﻮﻧﺠﺎو زاﻧﯽ ﮐﻪ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺸﺪا رهﭼﺎوﺑﮑﺮ‪‬ﺖ‪ .‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ر‪‬ﮑﺨﺮاوه ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا‪ ،‬ﺑ‪‬ﮋهن‬ ‫ﺟﻪزهﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ داڕ‪‬ﮋهری ﺑﯿﺮی ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ ﭼﻪﮐﺪارﯾﯽ دادهﻧﺮ‪‬ﺖ‪ .‬ﺟﻪزهﻧﯽ‪ ،‬ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎری ﺑﻪﺷﯽ‬ ‫‪63‬‬

‫ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪ ﺑﻮو ﻟﻪ زاﻧﺴﺘﮕﻪی ﺗﺎران‪ .‬ﺑﯚ ﭘ‪‬ﺸﺨﺴﺘﻨﯽ ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕ و رواﻧﮕﻪی ﺧﯚی ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ‬ ‫ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎران و‪ ،‬رۆﺷﻨﺒﯿﺮاﻧﺪا‪ ،‬ﭘﻪرﺗﯚﮐ‪‬ﮑﯽ ﻧﻮوﺳﯽ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪی ﻣﺒﺎرزات ﺳﯽ ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫اﺧﯿﺮ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ﻓﻌﻠﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ'' )ﺷﺮۆﭬﻪی ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ ﺳﯽ ﺳﺎﻟﻪی راﺑﻮردوو‬ ‫و‪ ،‬ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوهی ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪ(‪ .‬ﺟﻪزهﻧﯽ ﻟﻪ ﭘﻪرﺗﯚﮐﻪﮐﻪﯾﺪا‪ ،‬ﺷﻪڕی‬ ‫ﭼﻪﮐﺪاری‪ ،‬وهک ﺑﻪرزﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮهی ﺧﻪﺑﺎت دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎن ﮐﺮدووه و‪ ،‬ﺑﻪوﺗﻪی ﺧﯚی‪ ،‬ﺑﯚ‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺮدﻧﯽ )رژ‪‬ﻢ ﺑﻮرژرا ‪ -‬ﮐﻤﭙﺮادور اﯾﺮان( و ﺑﻪدهﺳﻪ‪‬ﺗﮕﻪﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﭼﯿﻨﯽ ﮐﺮ‪‬ﮑﺎر و‬ ‫داﻣﻪزراﻧﺪﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﭘﻪﻧﺎ ﺑﺒﺮ‪‬ﺘﻪ ﺑﻪر ﺷﻪڕی ﭼﻪﮐﺪارﯾﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﺟﻪزهﻧﯽ‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ رۆﺷﻨﺒﯿﺮاﻧﯽ ﭼﻪپ و ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎراﻧﯽ زاﻧﺴﺘﮕﻪﮐﺎﻧﺪا زۆر زوو‬ ‫ﭘﻪرهی ﺳﻪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣۴۶‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩۶٨‬ی زاﯾﻨﯽ(‪ ،‬ﺑﻪهﯚی هﺎوﮐﺎرﯾﮑﺮدﻧﯽ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪ‬ ‫هﺎوڕ‪‬ﯿﺎﻧﯽ ﺟﻪزهﻧﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳﺎواک‪ ،‬هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﮔﯿﺮان و‪ ،‬ﺧﺮاﻧﻪ زﯾﻨﺪاﻧﻪوه و‪ ،‬ﭘﺎش ﻣﺎوهﯾﻪک‬ ‫ﺟﻪزهﻧﯽ و‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﮐﻪس ﻟﻪ هﺎوڕ‪‬ﯿﺎﻧﯽ ﮔﻮﻟﻠﻪﺑﺎراﻧﮑﺮان‪ .‬دوو ﮐﻪس ﻟﻪ هﺎوڕ‪‬ﯿﺎﻧﯽ ﺟﻪزهﻧﯽ‬ ‫ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺣﻪﻣﯿﺪ ﺋﻪﺷﺮهف و ﺳﻪﻓﺎﯾﯽ ﻓﻪراهﺎﻧﯽ ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن ﻟﻪدهﺳﺘﯽ ﺳﺎواک راﺑﮑﻪن و‪،‬‬ ‫ﺑﻪﻣﺎوهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻪم‪ ،‬ﭘﺎﺷﻤﺎوهی هﺎوڕ‪‬ﯿﺎن و ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺟﻪزهﻧﯽ ﻟﻪدهوری ﯾﻪﮐﺪی ﮐﯚﺑﮑﻪﻧﻪوه‪.‬‬ ‫ﺋﻪوﺟﺎ ﺑ‪‬ﯾﺎرﯾﺎﻧﺪا ﺑﺰووﺗﻨﻪوهی ﺷﯚرﺷﮕ‪‬ی و‪ ،‬ﺷﻪڕی ﭘﺎرﺗﯿﺰاﻧﯽ ﻟﻪ دژی رژ‪‬ﻢ دهﺳﺘﭙ‪‬ﺒﮑﻪن‪.‬‬ ‫ﺋﻪوه ﺑﻮو ﻟﻪ ﻣﺎﻧﮕﯽ ر‪‬ﺒﻪﻧﺪاﻧﯽ ‪ (١٩٧٠) ١٣۴٩‬دا‪ ،‬هﻪ‪‬ﯿﺎﻧﮑﻮﺗﺎﯾﻪ ﺳﻪر ﭘ‪‬ﮕﻪﯾﻪﮐﯽ ژاﻧﺪارﻣﺮی‬ ‫ﻟﻪﺑﺎﮐﻮوری ﺋ‪‬ﺮان ‪ -‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺳﯿﺎهﮑﻞ‪ ،‬ﭘﺎش ﮐﻮﺷﺘﻨﯽ ﭘﺎﺳﻪواﻧﻪﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬دهﺳﺘﯿﺎن ﺑﻪﺳﻪر‬ ‫ﭼﻪﮐﻮﭼﯚ‪‬ﯽ ﻧ‪‬ﻮ ﭘ‪‬ﮕﻪﮐﻪدا ﮔﺮت‪ .‬ﺣﻪﻣﻪڕهزا ﺷﺎ‪ ،‬ﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ دا ﺑﻪ زووﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎت ﺑﯿﺎﻧﺪۆزﻧﻪوه و‬ ‫ﻟﻪﻧﯿﻮﯾﺎن ﺑﺒﻪن‪ .‬ﺑﯚ د‪‬ﻨﯿﺎﺑﻮون ﻟﻪ ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ ﺑ‪‬ﯾﺎرهﮐﻪی‪ ،‬ﺑﺮاﮐﻪی ﺧﯚی ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺷﺎﭘﻮور‬ ‫ﻏﻮﻻﻣ‪‬هزا ی ﻧﺎرده ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪوه‪ .‬ﻟﻪ ﺷﻪووڕۆژ‪‬ﮑﺪا ﺑﻪ هﻪزاران ﭼﻪﮐﺪاری رژ‪‬ﻢ ﮔﻪﻣﺎرۆی‬ ‫ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪﯾﺎﻧﺪا و‪ ،‬ﺑﻪﯾﺎرﻣﻪﺗﯿﯽ داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﺳﯿﺎهﮑﻪل و ﮔﻮﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ دهوروﺑﻪری‪ ،‬ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﺪۆزﻧﻪوه و‪ ،‬دوواﻧﯿﺎن ﻟ‪‬ﺒﮑﻮژن و‪ ٧ ،‬ﮐﻪﺳﻪﮐﻪی دﯾﮑﻪﺷﯿﺎن ﺑﻪدﯾﻞ ﺑﮕﺮن‪ .‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ‬ ‫ﮔﺮﺗﻮوﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺎش ﺋﻪﺷﮑﻪﻧﺠﻪداﻧ‪‬ﮑﯽ زۆر‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ‪ ۶‬ﮔﯿﺮاوی دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ ﻟﻪ ﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫دﯾﮑﻪی ﺋ‪‬ﺮان ﮔﯿﺮاﺑﻮون‪ ،‬هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﭘ‪‬ﮑﻪوه ﮔﻮﻟﻠﻪﺑﺎران ﮐﺮان‪ .‬ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎ و‬ ‫دهزﮔﻪی ﭘﺎراﺳﺘﻦ ﺑﻪڕ‪‬ﮕﻪی ﻣﯿﺪﯾﺎ و راﮔﻪﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﮔﺸﺘﯿﯿﻪوه راﯾﮕﻪﯾﺎﻧﺪ‪'' :‬ﺧﺮاﭘﻪﮐﺎری و‬ ‫ﺗ‪‬ﺮۆرﯾﺰم ﻟﻪﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ﺷﮑﺴﺘﯽ ه‪‬ﻨﺎ و‪ ،‬ﺑﻨﺒ‪ ‬ﮐﺮا!''‪.‬‬ ‫ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ،(١٩٧٢) ١٣۵٠‬ﭘﺎﺷﻤﺎوهی ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎن و ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ دهﺳﺘﻪی ﺟﻪزهﻧﯽ‪ ،‬ﻟﻪواﻧﻪ‬ ‫ﺣﻪﻣﯿﺪ ﺋﻪﺷﺮهف‪ ،‬ﺋﻪﺣﻤﻪدزاده و ﭘﻪروﯾﺰ ﭘﻮوﯾﺎن‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوهﯾﻪﮐﯽ ﻧﮫ‪‬ﻨﯿﺪا ﻟﻪﺗﺎران‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی‬ ‫''ﺳﺎزﻣﺎن ﭼﺮﯾﮑﮫﺎی ﻓﺪاﯾﯽ ﺧﻠﻖ اﯾﺮان'' ﯾﺎن ﺑﯚ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﮐﻪﯾﺎن هﻪ‪‬ﺒﮋارد‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﻟﻪ‬ ‫ﭘ‪‬ﺪاﭼﻮوﻧﻪوه و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوهی ﺗﺎزهﯾﺎن ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و‪ ،‬ﭼﯚﻧ‪‬ﺘﯿﯽ‬ ‫دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﮑﺮدﻧﯽ ﺑﻪرﺑﻪرهﮐﺎﻧ‪‬ﯽ رژ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺷ‪‬ﻮازی ﺷﻪری ﭼﻪﮐﺪاری ﻧ‪‬ﻮ ﺷﺎرﯾﺎن ﺟ‪‬ﻨﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﺷ‪‬ﻮهی ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ ﭘ‪‬ﺸﻮو ﮐﺮد‪ .‬ﺑﯚ ﺑﻪدرۆﺧﺴﺘﻨﻪوهی ﭘﺮۆﭘﺎﮔﻪﻧﺪهی رژ‪‬ﻢ‪ ،‬هﻪر ﻟﻪو ﺳﺎﻟﻪدا‪،‬‬ ‫ه‪‬ﺮﺷﯿﺎن ﮐﺮده ﺳﻪر ﭘ‪‬ﮕﻪﯾﻪﮐﯽ ﭘﯚﻟﯿﺴﯽ ﺗﺎران ﻟﻪ ﮔﻪڕهﮐﯽ )ﻗﻠﮫﮏ( و‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﭘﺎﺳﻪواﻧﯿﺎن‬ ‫ﺑﺮﯾﻨﺪار ﮐﺮد و‪ ،‬ﭼﻪﮐﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪدهﺳﺘﮑﻪوت ﺑﺮدن‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﻟﻪﻣﺎﻧﮕﯽ ﮔﻮ‪‬ﻧﯽ ‪ ١٩٧٣‬دا‪ ،‬ژﻧﻪراڵ‬ ‫‪64‬‬

‫ﻓﺮﺳﯿﯚ – ﺳﻪرۆﮐﯽ دادﭘﺮﺳﯿﯽ ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺎن ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺶ ﺧﺎﻧﻮوهﮐﻪﯾﺪا داﯾﻪ ﺑﻪر دهﺳﺘ‪‬ﮋی‬ ‫ﮔﻮﻟﻠﻪ و‪ ،‬ﮐﻮﺷﺘﯿﺎن‪ .‬ﺋﻪو دوو رووداوه ﻟﻪرووی ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻪوه ﮔﻮرز‪‬ﮑﯽ ﻗﻮرﺳﯽ ﻟﻪ رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ‬ ‫و دهزﮔﻪی ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ وهﺷﺎﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎواک و ﭘﯚﻟﯿﺴﯽ ﺷﺎ ﮐﻪوﺗﻨﻪﺧﯚ و‪ ،‬ﭘﺎش هﻪو‪‬ﮑﯽ زۆر‬ ‫ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن ﺣﻪﺷﺎرﮔﻪی ﭘﻪروﯾﺰ ﭘﻮوﯾﺎن )ﻣ‪‬ﺸﮏ و ﺗﯿﯚرﺳﯿﻪﻧﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﮐﻪ( ﺑﺪۆزﻧﻪوه و‪،‬‬ ‫ﭘﺎش ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺳﻪﻋﺎت ﺗﻪﻗﻪی ﺋﻪﻣﺒﻪر و ﺋﻪوﺑﻪر‪ ،‬ﺳﻪرﻧﺠﺎم ﺑﯿﮑﻮژن‪ .‬ﭼﺮﯾﮑﻪﮐﺎن ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن ﻟﻪ‬ ‫ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺷﺎری ﮔﻪورهی ﺋ‪‬ﺮان ﻟﻪواﻧﻪ ﺋﻪﺳﻔﻪهﺎن و ﺗﻪور‪‬ﺰ و ﻣﻪﺷﮫﻪد و ﺷﯿﺮاز ﺷﺎﻧﻪ و‬ ‫دهﺳﺘﻪی ﻧﮫ‪‬ﻨﯿﯽ داﻣﻪزر‪‬ﻨﻦ‪ .‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٣۵٠‬ﺑﺮاﯾﺎﻧﯽ ﺋﻪﺣﻤﻪدزاده و‪ ،‬ﻣﻔﺘﺎﺣﯽ ﮐﻪ ﭼﻮار ﮐﻪس‬ ‫ﺑﻮون‪ ،‬ﮔﯿﺮان و ﮔﻮﻟﻠﻪﺑﺎراﻧﮑﺮان‪ .‬ﺑﻪم ﺟﯚره‪ ،‬دهﺳﺘﻪی ﺳﻪرۆﮐﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ﻓﺪاﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪ ﺣﻪﻣﯿﺪ ﺋﻪﺷﺮهف‪ ،‬هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﺗ‪‬ﺪا ﭼﻮون‪...‬‬ ‫ﻻﯾﻪﻧ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪو ﺳﻪردهﻣﻪدا‪ ،‬ﻟﻪدژاﯾﻪﺗﯿﮑﺮدﻧﯽ رژﯾﻤﯽ ﺷﺎ رۆ‪‬ﯽ ﺑﻪرﭼﺎوﯾﺎن ﮔ‪‬ا و‪،‬‬ ‫ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎران و‪ ،‬ﺗﺎرادهﯾﻪﮐﯿﺶ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺑﺎزاڕی و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺎراﻧﺪا ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻦ‬ ‫ﭘ‪‬ﮑﺒ‪‬ﻨﻦ‪'' ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﯾﻦ ﺧﻠﻖ اﯾﺮان'' ﺑﻮون‪ .‬ر‪‬ﮑﺨﺮاوی ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی‬ ‫ﭼﺮﯾﮑﻪﮐﺎﻧﯽ ﻓﯿﺪاﯾﯿﻪوه‪ ،‬زۆرﺑﻪی ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ داﻣﻪزر‪‬ﻨﻪری ﻟﻪ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی ﺋﺎﯾﻨﯽ و‪ ،‬ﺧﻪﻟﮑﯽ‬ ‫ﺷﺎرهﮐﺎن ﺑﻮون‪ .‬دوو ﺋﻪﻧﺪاﻣﯽ ﺳﻪرهﮐﯽ و داﻣﻪزر‪‬ﻨﻪری ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﻣﺤﻪﻣﻤﻪد‬ ‫ﺣﻪﻧﯿﻒ ﻧﮋاد و ﺳﻪﻋﯿﺪ ﻣﻮﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ ﺋﻪﻧﺪاﻣﯽ ''ﻧﮫﻀﺖ آزادی اﯾﺮان'' ﺑﻮون و‪ ،‬ﺑﻪهﯚی‬ ‫ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﭼﺎﻻﮐﯿﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻪوه ﮔﯿﺮاﺑﻮون و‪ ،‬ﻣﺎوهﯾﻪک ﻟﻪزﯾﻨﺪان ﻣﺎﺑﻮوﻧﻪوه‪ .‬ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی‬ ‫ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻨﯽ ﮔﻪﻟﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬هﻪر ﻟﻪﺳﻪرهﺗﺎوه ﺑﻪ ﺑﯿﺮی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ – ﺷﯿﻌﻪوه داﻣﻪزرا و‪،‬‬ ‫ﺑﺎوهڕی ﺑﻪداﻣﻪزراﻧﺪﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎر‪‬ﮑﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪ ﺋﺎﺑﻮوری و ﺷ‪‬ﻮهی ﺑﻪڕﯾﻮهﺑﺮدﻧﯽ‬ ‫ﺳﯿﺴﺘﻪﻣﯽ ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯿﯿﻪوه‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ ﺑﻪ ''ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﺘﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ'' ﻧ‪‬ﻮی‬ ‫دهﺑﺮدن‪ .‬رواﻧﮕﻪ و ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺗﺎ‪‬ﻪﻗﺎﻧﯽ و ﻣ‪‬ﮫﺪی ﺑﺎزرﮔﺎن‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی‬ ‫ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻦ ﮐﺎرﮐﺮدی ﻓﺮهﯾﺎن هﻪﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﻟﻪﺳﻪرهﺗﺎی ﭼﻠﻪﮐﺎﻧﯽ هﻪﺗﺎوﯾﺪا‪ ،‬ﻟﻪ ﺷﺎری ﺗﺎران و ﭼﻮارڕ‪‬ﯿﺎﻧﯽ ''ﻻﻟﻪزار''‪ ،‬ﻣﺰﮔﻪوﺗ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﻟ‪‬ﺒﻮو ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی )ﻣﺴﺠﺪ هﺪاﯾﺖ(‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺒﻮو ﺑﻪ ﻣﻪﮐﯚ و ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوهی ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﮑﺎر و‬ ‫ﻣﻮﺳﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﻧﻪﯾﺎری رژ‪‬ﻢ‪ .‬زۆرﺑﻪی ﺑﻪﯾﺎﻧﻨﺎﻣﻪی ﺳﯿﺎﺳﯽ دژ ﺑﻪرژ‪‬ﻢ ﻟﻪم ﻣﺰﮔﻪوﺗﻪدا‬ ‫ﺑ‪‬ودهﺑﻮوﻧﻪوه‪ .‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺗﺎ‪‬ﻪﻗﺎﻧﯽ ﭘ‪‬ﺸﻨﻮ‪‬ﮋ و ﺋﯿﻤﺎﻣﯽ ﻣﺰﮔﻪوﺗﯽ هﯿﺪاﯾﻪت ﺑﻮو‪ .‬هﻪروههﺎ‬ ‫ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﻣﻪﻻی ﭘﺎﯾﻪﺑﻪرزی ﺋﺎﯾﻨﯽ و‪ ،‬ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و زاﻧﺎی ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ‪ ،‬وهک ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬‬ ‫ﻣﻮﺗﻪهﻪری و ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺑﻪهﻪﺷﺘﯽ و دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﻓﻪﺗ‪‬ﺢ و ﻣ‪‬ﮫﺪی ﺑﺎزرﮔﺎن و دوﮐﺘﯚر ﺳﻪﺣﺎﺑﯽ‬ ‫و ‪ ...‬هﺘﺪ‪ ،‬ﻟﻪم ﻣﺰﮔﻪوﺗﻪدا ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﺟﺎر دهﭼﻮوﻧﻪ ﺳﻪر ﻣﯿﻨﺒﻪر و ﮔﻮﺗﺎرﯾﺎن ﭘ‪‬ﺸﮑ‪‬ﺶ‬ ‫دهﮐﺮد‪ .‬ر‪‬ﺒﻪران و ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاوی ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻨﯿﺶ ﺑﻪردهوام هﺎﺗﻮﭼﯚی ﺋ‪‬ﺮهﯾﺎن دهﮐﺮد‬ ‫و‪ ،‬ﮔﻮ‪‬ﯿﺎن ﻟﻪ ﮔﻮﺗﺎره ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻪﮐﺎن دهﮔﺮت‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه هﻪر ﻟﻪﺳﻪرهﺗﺎوه‪،‬‬ ‫ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯿﻪﮐﯽ ﻧ‪‬ﺰﯾﮏ – وهک ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽ ﻧ‪‬ﻮان ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ و ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﻼ‬ ‫ﺗﺎ‪‬ﻪﻗﺎﻧﯽ و ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻨﯽ ﮔﻪﻟﯽ ﺋ‪‬ﺮان دروﺳﺖ ﺑﺒﻮو‪ .‬ﺳﺎ‪‬ﯽ‪١٣٤٢‬ی هﻪﺗﺎوی‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫ه‪‬ﺮﺷ‪‬ﮑﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ و ﺳﺎواک ﺑﯚ ﺳﻪر ﻣﺰﮔﻪوﺗﯽ هﯿﺪاﯾﻪت‪ ،‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺗﺎ‪‬ﻪﻗﺎﻧﯽ و‪ ،‬زۆرﺑﻪی ﺋﻪو‬ ‫‪65‬‬

‫ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯽ و ﺧﻪ‪‬ﮑﻪی هﺎﺗﻮﭼﻮوی ﻣﺰﮔﻪوﺗﻪﮐﻪﯾﺎن دهﮐﺮد‪ ،‬ﮔﯿﺮان و‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن دادﮔﻪی رژ‪‬ﻤﯽ‬ ‫ﺷﺎوه‪ ،‬ﺑﻪﻣﺎوهی ﺟﯿﺎﺟﯿﺎ ﺣﻮﮐﻤﯽ زﯾﻨﺪاﻧﯿﺎن ﺑﻪﺳﻪردا ﺑ‪‬ا‪ .‬ﺳﻪرهرای داﺧﺴﺘﻨﯽ دهرﮔﻪی‬ ‫ﻣﺰﮔﻪوﺗﯽ هﯿﺪاﯾﻪت‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪم ﻣﺰﮔﻪوﺗﻪ وهک ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪ‪‬ﮑﯽ ﭘﻪروهردهﮐﺮدﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ‬ ‫ﻟﻪﻣﺎوهی ﺳ‪ – ‬ﭼﻮارﺳﺎ‪‬ﺪا‪ ،‬رۆﻟ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪرﭼﺎوی ﻟﻪ ﭘ‪‬ﮕﻪﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﺗﻮ‪‬ﮋ‪‬ﮏ ﻻو و ﺧﻮ‪‬ﻨﺪار و‬ ‫ﻻﯾﻪﻧﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪی ﻧ‪‬ﻮ ﮐﯚﻣﻪڵ ‪ -‬ﺑﻪﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻪوه ﮔ‪‬ا‪.‬‬ ‫ر‪‬ﮑﺨﺮاوی ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻨﯽ ﮔﻪﻟﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺋﻪﮔﻪرﭼﯽ ﺋﯿﺪۆﻟﯚژﯾﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿﺎن ﺑﯚ ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪی‬ ‫ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﮐﻪﯾﺎن هﻪ‪‬ﺒﮋاردﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪوهﺷﺪا‪ ،‬ﺑﻪرادهﯾﻪﮐﯽ زۆر ﻟﻪژ‪‬ﺮ ﮐﺎرﯾﮕﻪرﯾﯽ ﺑﯿﺮی‬ ‫ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯽ و ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ رزﮔﺎرﯾﺨﻮازاﻧﻪی ﮔﻪﻻﻧﯽ وهک ﭬ‪‬ﺘﻨﺎم و ﮐﻮوﺑﺎ و ﭼﯿﻦ و ﻓﻪﻟﻪﺳﺘﯿﻦ و‬ ‫‪ ...‬هﺘﺪ داﺑﻮون‪ .‬ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﺑﻪ دوژﻣﻨﯽ ژﻣﺎره ﯾﻪک دهﻧﺎﺳﺮان و‪ ،‬رژ‪‬ﻤﯽ‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎی ﺑﻪدهﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﮑﺮاو و ﺋﺎ‪‬ﻘﻪﻟﻪﮔﻮ‪‬ﯽ ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺰم و‪ ،‬زاﯾﯚﻧﯿﺰم ﻧ‪‬ﻮدهﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ ﻟ‪‬ﮫﺎﺗﻮوﯾﯽ و ﺧﯚﺷﻪوﯾﺴﺘﯿﯽ ر‪‬ﺒﻪراﻧﯽ ﺷﯚرﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯽ ﺟﯿﮫﺎن‪ ،‬وهک‬ ‫هﯚﺷﯽ ﻣﯿﻨﻪ ‪ -‬ﺳﻪرۆﮐﯽ ﭬ‪‬ﺘﻨﺎم‪ ،‬ﻣﺎو ‪ -‬ﺳﻪرۆﮐﯽ و‪‬ﺗﯽ ﭼﯿﻦ و‪ ،‬ﭼﻪﮔﻮارا و ﻟ‪‬ﻨﯿﻦ و‬ ‫ﻋﻪﺑﺪوﻟﻨﺎﺳﺮ و‪ ...‬هﺘﺪ‪ ،‬ﺟ‪‬ﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻟﻪﻧ‪‬ﻮد‪‬ﯽ هﻪﻣﻮو ﺷﯚرﺷﮕ‪‬اﻧﯽ ﭼﻪپ و ﺋﺎزادﯾﺨﻮازی‬ ‫ﺟﯿﮫﺎن و‪ ،‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﺷﯚرﺷﮕ‪‬اﻧﯽ ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﯽ و‪‬ﺗﻪ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ وهک ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺶ‬ ‫ﮐﺮدﺑﻮوهوه‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه زۆر ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﻮو ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻨﯿﺶ ﻟﻪو ﺳﻪردهﻣﻪدا ﺗ‪‬ﺮۆر و‬ ‫ﺑﻪرﺑﻪرهﮐﺎﻧ‪‬ﯽ ﭼﻪﮐﺪاری – ﻧ‪‬ﻮ ﺷﺎر‪ ،‬ﺑﮑﺎﺗﻪ ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋ و ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪی ﺧﻪﺑﺎﺗﻪﮐﻪی‪ .‬ﺑﯚ‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﺨﺴﺘﻨﯽ ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ ﭼﻪﮐﺪارﯾﯿﺎن و‪ ،‬ﺑﻪﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ راه‪‬ﻨﺎن و ﭘ‪‬ﮕﻪﯾﺎﻧﺪﻧﯿﺎن‪ ،‬دهﺳﺘﻪﯾﻪک ﻟﻪ‬ ‫ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯿﺎن ﺟﯿﺎﮐﺮدهوه ﮐﻪ ﺑﻪرهو ﻓﻪﻟﻪﺳﺘﯿﻦ ﺑ‪‬ۆن‪ .‬ﺋﻪوه ﺑﻮو‪ ،‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩٧٠ – ١٩٦٩‬ی‬ ‫زاﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺷﻪش ﺋﻪﻧﺪاﻣﯽ ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻦ‪ ،‬ﻓ‪‬ۆﮐﻪﯾﻪﮐﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻪرهو و‪‬ﺗﯽ ﺋﯚردهن رﻓﺎﻧﺪ و‪،‬‬ ‫ﺧﯚﯾﺎﻧﮕﻪﯾﺎﻧﺪه ﻓﻪﻟﻪﺳﺘﯿﻦ و‪ ،‬ﻟﻪوێ ﺗ‪‬ﮑﻪڵ ﺑﻪ ﺷﻪڕﮐﻪراﻧﯽ ﻓﻪﻟﻪﺳﺘﯿﻦ ﺑﻮون و‪ ،‬ﭘﺎش‬ ‫ﺗﻪواوﮐﺮدﻧﯽ راه‪‬ﻨﺎن و ﻓ‪‬ﺮﺑﻮوﻧﯽ ﺟﻪﻧﮕﯽ ﭼﺮﯾﮑﯽ‪ ،‬ﺑﻪرهو ﺋ‪‬ﺮان ﮔﻪڕاﻧﻪوه‪ .‬ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﺎﺳﻪ‪،‬‬ ‫ﻟﻪﻣﺎوهی ﭼﻪﻧﺪ ﺳﺎ‪‬ﮑﺪا‪ ،‬ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻦ ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن ﺑﻪ هﻪزاران ﺋﻪﻧﺪام ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ هﻪﻣﻮو ﺗﻮ‪‬ﮋهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧ‪‬ﻮﮐﯚﻣﻪڵ‪ ،‬ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎراﻧﯽ زاﻧﺴﺘﮕﻪﮐﺎن و دوﮐﺎﻧﺪار و ﺑﺎزرﮔﺎن و ﭼﯿﻨﯽ‬ ‫هﻪژار و ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﻧﺎﺋﺎﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻟﻪدهوری ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﮐﻪﯾﺎن ﮐﯚﺑﮑﻪﻧﻪوه‪ .‬ﻟﻪو‬ ‫ﺳﺎ‪‬ﻧﻪدا‪ ،‬ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻦ ﮔﻪورهﺗﺮﯾﻦ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ﻧﻪﯾﺎری رژ‪‬ﻢ ﺑﻮو ﮐﻪ ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺧﻪ‪‬ﮑﻪوه‬ ‫ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ‪‬ﺪهﮐﺮا‪ .‬دهزﮔﻪی ''ﺳﺎواک'' و ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﻪر‪‬ﺘﯿﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ‪ ،‬ﺋﺎﮔﺎداری و زاﻧﯿﺎری‬ ‫ﺗﻪواوﯾﺎن ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﭘﻪرهﺳﻪﻧﺪﻧﯽ ر‪‬ﺰ و ﺧﯚﺷﻪوﯾﺴﺘﯽ ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻦ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﺪا‬ ‫ﮐﯚﮐﺮدﺑﻮوهوه و‪ ،‬ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ هﻪﺳﺘﯿﺎن ﺑﻪ ﮔﻪورهی و ﻣﻪﺗﺮﺳﯿﯽ ﺋﻪم ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﻪ ﮐﺮدﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه ﺑﻪ هﯚﺷﯿﺎرﯾﯽ ﭘﻼﻧﯽ دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﮑﺮدﻧﯽ ﺗﻪواوی ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻨﯽ ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻦ داڕ‪‬ﮋرا‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺨﻮڕ و ﺧﻪوهرﭼﻨﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﺎواک ﮐﻪوﺗﻨﻪﺧﯚ ﺑﯚ دزهﮐﺮدﻧﻪ ﻧ‪‬ﻮ ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻨﯽ ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻦ و‪،‬‬ ‫ﺳﻪرهﻧﺠﺎم ﻟﻪﻣﺎﻧﮕﯽ ﺧﻪرﻣﺎﻧﺎﻧﯽ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩٧٢) ١٣٥٠‬ی هﻪﺗﺎوی(‪ ،‬ﺳﺎواک ﺗﻮاﻧﯽ ﺑﻪهﯚی‬ ‫ﮐﻪﺳ‪‬ﮑﻪوه ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﺷﺎ ﻣﻮرادی دﻟﻔﺎﻧﯽ'' ﺳﻪروﺑﻨﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﮐﻪ دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎن ﺑﮑﺎت و‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫ﺷﺎﻻو‪‬ﮑﯽ ﺳﻪرﺗﺎﺳﻪرﯾﯽ ﺑﯚ ﺳﻪرﯾﺎن‪ ،‬ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯽ و ﻧ‪‬ﺰﯾﮏ ﺑﻪ هﻪﺷﺘﺎ‬ ‫‪66‬‬

‫ﺋﻪﻧﺪام و ﮐﺎدری ﻟ‪‬ﮫﺎﺗﻮوی ﻣﻪﺟﺎهﺪﯾﻦ ﺑﮕﺮ‪‬ﺖ‪ .‬ﺑﻪﻣﺎوهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻮرت ﭘﺎش ﮔﯿﺮاﻧﯿﺎن‪ ،‬زۆرﺑﻪﯾﺎن‬ ‫ﮔﻮﻟﻠﻪﺑﺎراﻧﮑﺮان‪ .‬ﺗﻪﻧﯿﺎ ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯿﯽ ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪر ﺷﺎ‪‬وی ﺳﺎواک‬ ‫ﻧﻪﮐﻪوت و راﯾﮑﺮد‪ ،‬ﺋﻪﺣﻤﻪد رهزاﯾﯽ ﺑﻮو‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪوﯾﺶ ﺳﺎ‪‬ﮏ دواﺗﺮ ﻟﻪﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ﭘ‪‬ﮑﺪاداﻧ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﭼﻪﮐﺪاراﻧﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳﺎواک و ﭘﯚﻟﯿﺴﺪا ﮐﻮژرا‪.‬‬ ‫ﭘﺎﺷﻤﺎوهی ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻦ‪ ،‬ﺳﻪرﻟﻪﻧﻮێ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﮐﻪﯾﺎن زﯾﻨﺪوو ﮐﺮدهوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪ‬ ‫ﭘﺎﯾﯿﺰی ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٥٤‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩٧٦‬ی زاﯾﻨﯿﯽ(‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪوﺟﺎرهش‪ ،‬ﺳﺎواک و ﭘﯚﻟﯿﺲ‬ ‫ﺋﻪﻧﺪاﻣ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﮑﻪن و‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮن‪ ،‬ﺋﻪوهش ﺑﻪهﯚی‬ ‫ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯿﯽ ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻦ ﺑﻪ ﻧ‪‬ﻮی ''وهﺣﯿﺪ ﺋﻪﻓﺮاﺧﺘﻪ'' وه ﺑﻮو‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﺎش ﮔﯿﺮاﻧﯽ ﻟﻪﻻﯾﻪن‬ ‫ﺳﺎواﮐﻪوه‪ ،‬ﻧﻪﯾﺘﻮاﻧﯿﺒﻮو ﺑﻪرﮔﻪی ﺋﻪﺷﮑﻪﻧﺠﻪ ﺑﮕﺮێ و‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی هﺎوڕ‪‬ﯿﺎﻧﯽ و ﭘﺎﺷﻤﺎوهی‬ ‫ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻦ و‪ ،‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﻧ‪‬ﻮی ﺋﻪو ﻣﻪﻻ و ﺋﺎﺋﻪﺗﯚ‪‬ﻧﻪﺷﯽ درﮐﺎﻧﺪﺑﻮو ﮐﻪ هﻪر ﯾﻪﮐﻪﯾﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺷ‪‬ﻮاز و هﯚﯾﻪک ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯿﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ ﮔﺮﺗﺒﻮون‪ .‬ﺟﺎر‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺗﺎ‪‬ﻪﻗﺎﻧﯽ و‬ ‫ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﻣﻮﻧﺘﻪزری و‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﻣﻪﻻی دﯾﮑﻪی وهک ﻻهﻮوﺗﯽ و هﺎﺷﻤﯽ رهﻓﺴﻪﻧﺠﺎﻧﯽ و‬ ‫‪ ....‬ﮔﯿﺮان و ﺑﻪرهو ﮔﺮﺗﻮوﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮان‪.‬‬ ‫ر‪‬ﮑﺨﺮاوی ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻦ‪ ،‬ﺗﺎ ﭘ‪‬ﺶ هﻪ‪‬ﻮهﺷﺎﻧﺪﻧﻪوهی ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺳﺎواﮐﻪوه‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺗﻪﻗﯿﻨﻪوه‬ ‫و ﭼﺎﻻﮐﯽ ﭼﻪﮐﺪارﯾﯿﺎن ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪا و ﭼﻪﻧﺪ ﺋﻪﻧﺪام وﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﯽ رژ‪‬ﻤﯿﺎن ﺗ‪‬ﺮۆرﮐﺮد‪ .‬هﻪروههﺎ‬ ‫ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٥٥‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩٧٦‬ی زاﻧﯿﻨﯽ(‪ ،‬دوو ﭘﺴﭙﯚڕی ﺳﻮﭘﺎﯾﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﺎن ﻟﻪ ﺗﺎران‬ ‫ﺗﯿﺮۆر ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺟﮕﻪ ﻟﻪ هﻪردوو ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻦ و ﭼﺮﯾﮑﻪﮐﺎﻧﯽ ﻓﯿﺪاﯾﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬هﻪروههﺎ‬ ‫ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﻪﮐﯽ ﺑﭽﻮوک ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﻣﻪﻻﮐﺎن ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﻣﺆﺗﻠﻔﻪ اﺳﻼﻣﯽ'' ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٤٢ – ١٣٤١‬ی‬ ‫هﻪﺗﺎوی ﺑﻪﻣﻼوه داﻣﻪزرا ﮐﻪ ﺋﻪﻣﺎﻧﻪش‬ ‫ر‪‬ﮕﻪی ﺗ‪‬ﺮۆر و ﺑﻪرﺑﻪرهﮐﺎﻧ‪‬ﯽ ﭼﻪﮐﺪارﯾﯿﺎن‬ ‫ﮔﺮﺗﻪﺑﻪر‪ .‬زۆرﺑﻪی ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺳﻪرهﮐﯿﯽ ﺋﻪم‬ ‫ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﻪ‪ ،‬ﻟﻪﺋﻪﻧﺪاﻣﺎن و ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ‬ ‫ﻓﯿﺪاﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫''ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﻮوی‬ ‫ﺋﯿﺴﻼم'' ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﺒﻮون‪ .‬ﺑﻨﺎﺧﻪی ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی‬ ‫ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ﻣﺆﺗﻠﻔﻪی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ‪ -‬هﻪروهک‬ ‫ﻓﯿﺪاﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر ر‪‬ﺒﺎزی‬ ‫ﺷﯿﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯽ و‪ ،‬ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ‬ ‫ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﻪر‪‬ﺘﯿﯽ‬ ‫ﮐﯚﻣﯿﺘﻪی‬ ‫داﻣﻪزرا‪.‬‬ ‫ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﮐﻪ‪ ،‬ﻟﯿﺴﺘﻪی ﻧ‪‬ﻮی ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای‬ ‫ﺳﻪرۆﮐﻮﻩزﻳﺮان ﺣﻪﺳﻪﻧﻌﻪﻟﯽ ﻣﻪﻧﺴﻮور‬ ‫ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎﯾﺎن ﻧﻮوﺳﯿﺒﻮو ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪﺳﻪره و ﯾﻪﮐﻪ ﯾﻪﮐﻪ ﺗ‪‬ﺮۆرﯾﺎن ﺑﮑﻪن‪ .‬ﻟﻪﭘ‪‬ﺸﺪا ﺑ‪‬ﯾﺎری ﮐﻮﺷﺘﻨﯽ ''ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮاﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان ‪-‬‬ ‫ﺣﻪﺳﻪﻧﻌﻪﻟﯽ ﻣﻪﻧﺴﻮور'' ﯾﺎن دهرﮐﺮد و‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﺎﻧﮕﯽ ر‪‬ﺒﻪﻧﺪاﻧﯽ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩٦٥) ١٣٤٣‬ی‬ ‫‪67‬‬

‫زاﯾﻨﯿﯽ(‪ ،‬ﺗﻪﻗﻪﯾﺎن ﮐﺮدﻟ‪‬ﯽ و ﮐﻮﺷﺘﯿﺎن‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﯿﺪی ﻓﺮﯾﺎی ﮐﻮﺷﺘﻨﯽ ﮐﻪﺳﯽ دﯾﮑﻪ ﻧﻪﮐﻪوﺗﻦ‪،‬‬ ‫ﭼﯚﻧﮑﻪ ﺑﻪﻣﺎوهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻮرت‪ ،‬هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺳﺎواﮐﻪوه ﻧﺎﺳﺮان و ﮔﯿﺮان‪ .‬ﺳ‪ ‬ﮐﻪس‬ ‫ﻟﻪﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯿﯿﺎن ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﻣﺤﻪﻣﻪد ﺑﻮﺧﺎراﯾﯽ‪ ،‬رهزا ﺳﻪﻓﺎر هﻪرﻧﺪی و‪ ،‬ﻣﻮرﺗﻪزا‬ ‫ﻧﯿﮏ ﻧﮋاد ﻟﻪﺳ‪‬ﺪاره دران و‪ ،‬ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪﺷﯿﺎن زﯾﻨﺪاﻧﯽ در‪‬ﮋﺧﺎﯾﻪن و‬ ‫ﮐﻮرﺗﺨﺎﯾﻪﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﺑ‪‬اﯾﻪوه‪.‬‬ ‫ﺑﻪو ﺷ‪‬ﻮهﯾﻪ‪ ،‬ﺳﺎواک و ﭘﯚﻟﯿﺴﯽ ﺷﺎ‪ ،‬ﺳﻪرهﻧﺠﺎم ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٣٥٥‬ﺑﯚ ‪١٣٥٦‬ی هﻪﺗﺎوﯾﺪا‪،‬‬ ‫ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن هﻪردوو ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ﭼﺮﯾﮑﻪﮐﺎﻧﯽ ﻓﯿﺪاﯾﯽ و ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻦ و‪ ،‬هﻪروههﺎ ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻨﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺗﺎﯾﺒﻪت ﺑﻪ ﻣﻪﻻﮐﺎن ﺗ‪‬ﮑﺒﺪهن و ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﯾﺎن ﺑﻪرن‪ .‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ زﯾﻨﺪاﻧﻪﮐﺎﻧﯿﺸﺪا‪ ،‬ﺳﻪدان و هﻪزاران‬ ‫ﮔﯿﺮاوی ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﮐﻪ زۆرﺑﻪﯾﺎن ﺋﻪﻧﺪاﻣﯽ ﭼﺮﯾﮑﻪﮐﺎﻧﯽ ﻓﯿﺪاﯾﯽ و ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻦ ﺑﻮون‪،‬‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺧﯚﯾﺎﻧﺪا ﺗﻮوﺷﯽ ﺳﻪرﻟ‪‬ﺸ‪‬ﻮاوی و داﺑ‪‬ان و ﻧﺎﮐﯚﮐﯿﯽ هﺎﺗﻦ‪ .‬ﭼﻮار ر‪‬ﺒﺎزی ﺟﯿﺎواز ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ‬ ‫ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻦ ﺳﻪرﯾﺎﻧﮫﻪ‪‬ﺪا و‪ ،‬ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ،١٣٥٦‬ﻟﻘ‪‬ﮑﯽ ﻟ‪ ‬ﺟﯿﺎ ﺑﻮوهوه ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﯿﮑﺎر‬ ‫در راه آزادی ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ''‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ر‪‬ﺒﺎزی ﭼﻪپ و ه‪‬ﯽ ''ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﺖ –‬ ‫ﻟ‪‬ﻨﻨﯿﺴﺖ'' ی ﮔﺮﺗﻪﺑﻪر‪ .‬ر‪‬ﮑﺨﺮاوی ﭼﺮﯾﮑﯽ ﻓﯿﺪاﯾﯿﺶ‪ ،‬هﻪروهک ﻣﻮﺟﺎهﺪﯾﻨﯽ ﺑﻪﺳﻪرهﺎت و‪،‬‬ ‫ﺑﻮو ﺑﻪ ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﻟﻖ و ﭘﺎرﭼﻪی ﻧﺎﺗﻪﺑﺎ و دژ ﺑﻪﯾﻪﮐﻪوه‪.‬‬ ‫ﭘ‪‬ﺶ ﺋﻪوهی ﺋﻪم ﮐﻪرﺗﺒﻮون و ﻧﺎﮐﯚﮐﯿﯿﺎﻧﻪ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮔﯿﺮاواﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﺪا ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺒﺪهن‪،‬‬ ‫هﻪرهﻪﻣﻮوﯾﺎن ‪ -‬ﺑﻪراﺳﺖ و ﭼﻪپ و ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎن و د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﻪوه‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺧﯚﯾﺎﻧﺪا ﯾﻪﮐﮕﺮﺗﻮو‬ ‫ﺑﻮون و‪ ،‬ﺑ‪ ‬ﺟﯿﺎوازی و ﺑﻪﯾﻪﮐﺪهﻧﮓ‪ ،‬داﺧﻮازﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪرهوڕووی ﭘﺎﺳﻪواﻧﻪﮐﺎن و‬ ‫ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮ زﯾﻨﺪاﻧﻪﮐﺎن دهﮐﺮدهوه‪ .‬ﺷﯚرا و ﮐﯚﻣﯿﺘﻪﯾﺎن ﻟﻪﻧﯿﻮ ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا هﻪ‪‬ﺪهﺑﮋارد‪،‬‬ ‫ﺑﻪ‪‬م ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ‪ ،‬ﻧﺎﮐﯚﮐﯽ و ﭼﻪﻧﺪﺑﻪرهﮐﯿﯽ ﮐﻪوﺗﻪ ﻧ‪‬ﻮﯾﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﺋﯿﺪی ﯾﻪﮐﮕﺮﺗﻮوﯾﯽ و‬ ‫ﯾﻪﮐ‪‬ﯾﺰﯾﯿﺎن ﻧﻪﻣﺎ‪ ،‬ﺋﻪوهش دهرﻓﻪﺗﯽ ﻟﻪﺑﺎری ﺑﯚ ﻣﻪﻻﮐﺎﻧﯽ زﯾﻨﺪاﻧﯽ و‪ ،‬ﺑﯚ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﯽ‬ ‫ﺑﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ وهک ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺗﺎ‪‬ﻪﻗﺎﻧﯽ رهﺧﺴﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﻮود ﻟﻪ ﺑﺎرودۆﺧﻪﮐﻪ ﺑﺒﯿﻨ‪ ‬و‪،‬‬ ‫رﯾﺰی ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﻪﮐﺎن ﻟﻪرﯾﺰی ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﻪﮐﺎن ﺟﯿﺎﺑﮑﻪﻧﻪوه و‪ ،‬ﻟﻪدهوری ﺗﻪﯾﺎری ﻣﻪﻻﮐﺎن‬ ‫ﮐﯚﯾﺎن ﺑﮑﻪﻧﻪوه و‪ ،‬ﭘﻪره ﺑﻪ داﺑ‪‬اﻧﯽ زﯾﺎﺗﺮی ﻧ‪‬ﻮان ﮔﯿﺮاواﻧﯽ ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎن و ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﺑﺪهن‪.(*٢٠) ...‬‬

‫‪68‬‬

‫ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪،‬‬ ‫ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎی ﭘﻪهﻠﻪوﯾﯽ!‬ ‫ﻟﻪﭘﺎش رووﺧﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎن و ﻟﻪﺳ‪‬ﺪارهداﻧﯽ ﭘ‪‬ﺸﻪوای ﮐﻮرد – ﻗﺎزی‬ ‫ﻣﺤﻪﻣﻤﻪد و‪ ،‬دهﯾﺎن ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯽ و ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﯽ ﮐﯚﻣﺎر‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن داوودهزﮔﻪی ﺳﻪرﮐﻮﺗﮑﻪری‬ ‫رژ‪‬ﻤﯽ ﭘﻪهﻠﻪوﯾﯿﻪوه‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ دهﺳﺘﮑﺮا ﺑﻪ ﮔﺮﺗﻦ و راوهدووﻧﺎﻧﯽ ﺋﺎزادﯾﺨﻮازان و‬ ‫ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﭙﻪروهراﻧﯽ ﮐﻮرد‪ .‬ژﻣﺎرهﯾﻪﮐﯽ زۆر ﮔﯿﺮان و ﺧﺮاﻧﻪ ژ‪‬ﺮ ﺷﮑﻪﻧﺠﻪ و دارﮐﺎرﯾﯿﻪوه و‪،‬‬ ‫زﯾﻨﺪاﻧﯽ هﻪﺗﺎهﻪﺗﺎﯾﯽ‪ ،‬ﯾﺎن ﮐﻮرﺗﺨﺎﯾﻪﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﺑ‪‬اﯾﻪوه‪ .‬ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪش راﯾﺎﻧﮑﺮد و‪ ،‬ﺑﻪرهو‬ ‫ﮔﻪرﻣ‪‬ﻦ )ﺑﺎﺷﻮوری ﮐﻮردﺳﺘﺎن( و‪ ،‬ﺑﻪﻏﺪا و ﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﻋ‪‬ﺮاق رۆﯾﺸﺘﻦ و‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﯚڕﯾﻨﯽ‬ ‫ﻧ‪‬ﻮی ﺧﯚﯾﺎن و‪ ،‬ﭘﻪﯾﺪاﮐﺮدﻧﯽ ﮐﺎر و ﭘﯿﺸﻪی ﺟﯚراوﺟﯚرهوه‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺗﺮس و د‪‬ﻪراوﮐﻪ و ﺑ‪‬‬ ‫هﯿﻮاﯾﯽ‪ ،‬ژﯾﺎﻧﯽ ﺗﺎزهی ﭘ‪‬ﻟﻪ ﭼﻪرﻣﻪﺳﻪرﯾﯿﺎن دهﺳﺘﭙ‪‬ﮑﺮد‪.‬‬ ‫ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ﺧﺴﺘﻪوه ژ‪‬ﺮدهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ‬ ‫رهﺷﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ ﭘ‪‬ﺸﯽ ﻟﻪ ﭘﻪروهرده و ﻓ‪‬ﺮﺑﻮوﻧﯽ زﻣﺎن و ﺗﯚره و هﻮﻧﻪر و ﮐﻮﻟﺘﻮوری‬ ‫ﮐﻮردی ﮔﺮت و‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺎرﺳﯽ و ﮐﻮﻟﺘﻮور و ﻣ‪‬ﮋوو و هﻮﻧﻪر و ﻣﯚﺳﯿﻘﺎی ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻪﺳﻪر‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا ﺳﻪﭘﺎﻧﺪ‪ .‬ﻟﻪ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ و ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﮕﻪﮐﺎﻧﺪا ﭘﻪﯾﭭﯿﻦ وﻧﻮوﺳﯿﻦ ﺑﻪزﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬ ‫ﻗﻪدهﺧﻪﮐﺮان‪ .‬ﻟﻪ ﺣﻪوﺷﻪی هﻪﻣﻮو ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬ﺗﺎﺑﻠﯚﯾﻪﮐﯽ ﮔﻪورهﯾﺎن هﻪ‪‬ﻮاﺳﯽ و‪،‬‬ ‫ﻟﻪﺳﻪری ﻧﻮوﺳﯿﯿﺎن ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬هﯿﭻ ﺟﯚره ﭘﻪرﺗﯚﮐ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮردی ﻟﻪ‬ ‫ﭘﻪرﺗﯚﮐﻔﺮۆﺷﯿﯿﻪﮐﺎﻧﺪا دهﺳﺖ ﻧﻪدهﮐﻪوت و‪ ،‬ﻧﻮوﺳﯿﻦ و ﻟﻪﭼﺎﭘﺪان و ﺑ‪‬وﮐﺮدﻧﻪوهﺷﯽ ر‪‬ﺒﻪﻧﺪ‬ ‫)ﻣﻤﻨﻮع( ﮐﺮا‪ .‬ﺷﻪوهزهﻧﮓ و دﯾﮑﺘﺎﺗﯚرﯾﯽ ﺷﺎ ﺑﻪرادهﯾﻪک ﭘﻪرهی ﺳﻪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪس ﻧﻪﯾﺪهو‪‬ﺮا‬ ‫ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﻣﺎ‪‬ﯽ ﺧﯚﺷﯽ ﺑﻪ ﺧﺮاﭘﻪ ﻧ‪‬ﻮی ﺷﺎ ﺑﺒﺎت‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ دهﺗﺮﺳﺎ ﻗﺴﻪﮐﻪی ﺑﻪﮔﻮ‪‬ﯽ‬ ‫ﺳﺎواک ﺑﮕﺎت‪ .‬ﻟﻪ ﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎﺷﺎن و‪ ،‬ﺳﻨﻪ و ورﻣ‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺑﻪﺷ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻣﻮوﭼﻪﺧﯚر و‬ ‫ﭼﯿﻨﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪهوار‪ ،‬ﺑﯚ ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻦ و ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﯿﻪﺗﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺎرﺳﯽ و ﺗﺮﮐﯽ‬ ‫ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻣﻨﺪا‪‬ﯿﺎن دهﭘﻪﯾﭭﯿﻦ‪ .‬ﻧ‪‬ﻮی ﮐﻮردﯾﯽ ﻟﻪﻻﯾﻪن رژ‪‬ﻤﻪوه ر‪‬ﺒﻪﻧﺪ ﮐﺮاﺑﻮو‪،‬‬ ‫ﺑﻪ‪‬م هﯿﭻ ﺟﯚره ﺑﻪرهﻧﮕﺎری وﮐﺎرداﻧﻪوهﯾﻪک ﻟﻪﻻﯾﻪن ﮐﻮردهوه ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﯽ‬ ‫رهﮔﻪزﭘﻪرﺳﺘﺎﻧﻪی رژ‪‬ﻤﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪدﯾﻨﻪدهﮐﺮا‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪوه‪ ،‬ﮐﻮردهﮐﻪ ﺧﯚی ﺑﻪڕهزاﻣﻪﻧﺪی‬ ‫وﺧﯚﺷﺤﺎ‪‬ﯽ ﺗﻪواوهوه‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﯚ ﻣﻨﺪا‪‬ﻪﮐﻪی هﻪ‪‬ﺪهﺑﮋارد‪ .‬ﺑﻪﮐﻮرﺗﯽ‪ ،‬ﻟﻪدوای‬ ‫رووﺧﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎری ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﺳﺎڵ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳﺎڵ‪ ،‬هﻪﺳﺖ و ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ‬ ‫ﺑﻪرهو ﻻوازﺑﻮون دهﭼﻮو و‪ ،‬ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ ﻓﺎرﺳﯽ و‪ ،‬ﺑﯿﺮی ﺋ‪‬ﺮاﻧﭽ‪‬ﺘﯿﯽ‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪی‬ ‫ﮐﻮردهوارﯾﺪا ﭘﺘﺮ رهگ ورﯾﺸﻪی دادهﮐﻮﺗﺎ‪....‬‬ ‫ﺳﻪرهﺗﺎی ﺷﻪﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪدهی راﺑﻮردووی زاﯾﻨﯿﯽ‪ ،‬هﺎوﮐﺎت ﺑﻮو ﻟﻪﮔﻪڵ هﻪ‪‬ﮕﯿﺮﺳﺎﻧﯽ‬ ‫ﺷﯚرﺷﯽ ﺋﻪﯾﻠﻮول ﺑﻪﺳﻪرۆﮐﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﺑﺎرزاﻧﯿﯽ ﻧﻪﻣﺮ‪ ،‬ﻟﻪدژی رژ‪‬ﻤﯽ داﮔﯿﺮﮐﻪری ﻋ‪‬ﺮاق‪.‬‬ ‫ﺟﺎر‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﺷﻪڕو ﺷﯚر ﮐﻪوﺗﻪوه ﮐﻮردﺳﺘﺎن و‪ ،‬ﺑﻪ هﻪزاران رۆ‪‬ﻪی ﮐﻮرد‪ ،‬ﺑﯚ‬ ‫ﭘﺎر‪‬ﺰﮔﺎرﯾﮑﺮدن ﻟﻪ ﺧﺎﮐﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎن‪ ،‬رووﯾﺎن ﻟﻪ ﭼﯿﺎ و ﻣﻪ‪‬ﺒﻪﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﮐﺮد‪ .‬ﺋﻪو‬ ‫ﺑﺎرودۆﺧﻪ ﻧﻮ‪‬ﯿﻪ‪ ،‬ﺑﯚ ﺋﻪو ﺑﻪﺷﻪ ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن )رۆژهﻪ‪‬ت(‪،‬‬ ‫‪69‬‬

‫ﮐﻪ ﻟﻪ ﻋ‪‬ﺮاق و ﺑﺎﺷﻮوری ﮐﻮردﺳﺘﺎن دهژﯾﺎن دهرﻓﻪﺗ‪‬ﮑﯽ ﻟﻪﺑﺎری ه‪‬ﻨﺎﯾﻪﭘ‪‬ﺸﻪوه‪ ،‬ﺗﺎ‬ ‫ﻟﻪدهوری ﯾﻪﮐﺪی ﮐﯚﺑﺒﻨﻪوه و‪ ،‬دهﺳﺘﺒﮑﻪﻧﻪوه ﺑﻪ ﭼﺎﻻﮐﯽ و ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺣﯿﺰﺑﯿﯽ‪.‬‬ ‫ﻟﻪﺷﺎر و ﮔﻮﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺸﻪوه‪ ،‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﮐﻮردی د‪‬ﺴﯚز و ﺧﺎوهن‬ ‫هﻪﺳﺖ و ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ‪ ،‬ﭘﺎش ﺋﺎﮔﺎدارﺑﻮون ﻟﻪ ﺑﺎرودۆﺧﻪﮐﻪ‪ ،‬ﺑﻪرهو ﺑﺎﺷﻮور‬ ‫رۆﯾﺸﺘﻦ و‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯿﺎن ﺑﻪ هﺎوڕ‪‬ﯿﺎن و ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯿﯽ ﺣﯿﺰﺑﻪوه ﮔﺮت‪ .‬دهﺳﺘﻪی‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﻤﻪرﮔﻪ ر‪‬ﮑﺨﺮان و ﺑﻪﺷ‪‬ﻮهی ﻧﮫ‪‬ﻨﯽ و ﺑﯚ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﮐﺎری ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ‪ ،‬ﮔﻪڕاﻧﻪوه‬ ‫رۆژهﻪ‪‬ت و‪ ،‬ﺷﺎﻧﻪ و ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻨﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻟﻪ ﺷﺎر و ﮔﻮﻧﺪهﮐﺎن‪ ،‬ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﭼﻪ‬ ‫ﺳﻨﻮورﯾﯿﻪﮐﺎن ﺳﺎزﮐﺮان‪ .‬ﺑﻪره ﺑﻪره ﺗﻪﻗﻪ و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﯽ ﭘ‪‬ﺸﻤﻪرﮔﻪ‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ژاﻧﺪار و ﺳﻪرﺑﺎزی‬ ‫رژ‪‬ﻢ ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﺎﻧﯽ ﮔﻪورک و ﻣﻮﮐﺮﯾﺎن و ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﻪردهﺷﺖ و ﺷﻨﯚ و ﺳﯚﻣﺎو ﺑﺮادۆﺳﺖ‬ ‫وﻣﻪرﯾﻮاﻧﯽ ﮔﺮﺗﻪوه‪ .‬ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﯽ ﺋﻪو دۆﺧﻪ ﻧﻮ‪‬ﯿﻪ ﻟﻪ هﻪردوو ﺑﻪﺷﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪،‬‬ ‫ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﻟﻪ ﺑﺎﺷﻮوری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺳﻪرﻧﺠﯽ هﻪﻣﻮو و‪‬ﺗﺎﻧﯽ داﮔﯿﺮﮐﻪری ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﯚﻻی ﺧﯚی راﮐ‪‬ﺸﺎ و‪ ،‬ﺗﺮﺳﯽ ﺋﻪوهﯾﺎن ﻟ‪‬ﻨﯿﺸﺖ ﮐﻪ راﭘﻪڕﯾﻨﯽ ﺑﺎﺷﻮور‪ ،‬ﮐﺎرﮐﺮدی‬ ‫راﺳﺘﻪوﺧﯚی ﺑﯚﺳﻪر ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪی ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺶ دهﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﮑ‪‬ﻨﺪراوه ﺑﻪ‬ ‫و‪‬ﺗﻪﮐﺎﻧﯿﺎﻧﻪوه‪.‬‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﺑﻪﻣﺎوهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻪم ﭘﺎش هﻪ‪‬ﮕﯿﺮﺳﺎﻧﯽ ﺷﯚرﺷﯽ ﺋﻪﯾﻠﻮول‪ ،‬ﮐﻪوﺗﻪ ﭘﯿﻼﻧﮕ‪‬ان‪.‬‬ ‫ﺳﻪرهﺗﺎ ﺑﯚ ﮐﺮدﻧﻪوهی ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪی و ﺧﯚﺷﮑﺮدﻧﯽ زهوﯾﻨﻪی ﻟﻪﺑﺎر ﺑﯚ دهﺳﺘﭙ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ ﺋﻪو ﭘﯿﻼن‬ ‫و ﻧﻪﺧﺸﻪﯾﻪی داڕﺷﺘﺒﻮو‪ ،‬ﻧﻮ‪‬ﻨﻪر‪‬ﮑﯽ ﺧﯚی‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺳﺮهﻨﮓ ﻋﯿﺴﺎ ﭘﮋﻣﺎن‪ ،‬ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﺳﻨﻪ‪،‬‬ ‫ﮐﻪ ﺋﻪﻓﺴﻪری ﺑﻪﺷﯽ ﭘﺎراﺳﺘﻦ ﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺳﯿﺨﻮڕی ﭘﻪروهردهﮐﺮاوی دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﻧﺎرد ﺑﯚ‬ ‫ﺑﺎﺷﻮوری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺗﺎ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯿﯽ ﺷﯚرﺷﯽ ﺋﻪﯾﻠﻮول ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽ ﺑﮕﺮن و‪،‬‬ ‫د‪‬ﻨﯿﺎﯾﺎن ﺑﮑﻪن ﮐﻪ ﺷﺎ ﻧﯿﺎزی ﯾﺎرﻣﻪﺗﯿﮑﺮدﻧﯽ ﺑﺰاﭬﯽ ﮐﻮردهﮐﺎﻧﯽ ﻋ‪‬ﺮاﻗﯽ هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﻟﻪدژی‬ ‫دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻋ‪‬ﺮاﻗﯽ ﻋﻪرهﺑﯽ!!‪.‬‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﺑﯚ ﮔﻪﯾﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﺳ‪ ‬ﻣﻪﺑﻪﺳﺖ و ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺳﻪرهﮐﯿﯽ‪ ،‬هﻪو‪‬ﯽ‬ ‫ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﺒﻮوﻧﻪوهی ﻟﻪ ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯿﯽ ﭘﺎرﺗﯽ و‪ ،‬ﭘﻼﻧﯽ واﺑﻪﺳﺘﻪﮐﺮدﻧﯽ ﺷﯚرﺷﯽ ﺋﻪﯾﻠﻮوﻟﯽ‬ ‫داڕﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮﯾﺘﯿﺒﻮون ﻟﻪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺮدﻧﯽ ﺑﺰاﭬﯽ رۆﺷﻨﺒﯿﺮی و ﺟﻤﻮﺟﻮ‪‬ﯽ ﭼﻪﮐﺪارﯾﯽ رۆژهﻪ‪‬ت ﺑﻪ ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ و‬ ‫هﺎوﮐﺎرﯾﯽ ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯿﯽ ﺷﯚرﺷﯽ ﺋﻪﯾﻠﻮول‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﻟﯚﺟﺴﺘﯿﮑﯽ و ﯾﺎرﻣﻪﺗﯿﯽ ﺳﻪرﺑﺎزی و ﺑﻪﺧﺸﯿﻨﯽ دراو و ﭘﻮو‪‬ﯽ زۆر ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯿﯽ ﺷﯚرش‪ ،‬ﺑﻪﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ ﮔﻮﺷﺎرﺧﺴﺘﻨﻪ ﺳﻪر رژ‪‬ﻢ و ﺳﻮﭘﺎی ﻋ‪‬ﺮاق و‪،‬‬ ‫ﻻوازﮐﺮدﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪڕ‪‬ﮕﻪی ﺟﻪﻧﮓ و ﭘ‪‬ﮑﺪاداﻧﯽ ﭘ‪‬ﺸﻤﻪرﮔﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪدواڕؤژدا‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧ‪‬ﺖ داﺧﻮازﯾﯽ‬ ‫ﺳﻨﻮوری و ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﺧﯚی ﺑﻪﺳﻪر رژ‪‬ﻤﯽ ﻋ‪‬ﺮاق دا ﺑﺴﻪﭘ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ .‬هﻪروههﺎ دراوﺳ‪ ‬و‪،‬‬ ‫هﺎوﭘﻪﯾﻤﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺑﻠﯚﮐﯽ رۆژهﻪ‪‬ت ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ ﻻواز ﺑﮑﺎت‪.‬‬ ‫‪70‬‬

‫‪ -٣‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺮدﻧﯽ ﺷﯚرﺷﯽ ﺋﻪﯾﻠﻮول و‪ ،‬د‪‬ﻨﯿﺎﺑﻮوﻧﯽ رژ‪‬ﻤﻪﮐﻪی ﺧﯚی و داﮔﯿﺮﮐﻪراﻧﯽ‬ ‫دﯾﮑﻪی ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﯚ ﭘ‪‬ﺸﮕﺮﺗﻦ و ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺮدﻧﯽ ﺑﯿﺮی ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﯽ و‪ ،‬ﺑﻪوﺗﻪی داﮔﯿﺮﮐﻪران‬ ‫ﺧﯚﯾﺎن‪'' ،‬ﺑﯿﺮی ﺟﯿﺎﺧﻮازﯾﯽ'' ﮐﻮردهﮐﺎن ﻟﻪهﻪﻣﻮو ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯿﺪا‪.‬‬ ‫ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﯽ ﻧﺎﮐﯚﮐﯿﯽ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان ﻣﻪﻻﻣﺴﺘﻪﻓﺎ ﺑﺎرزاﻧﯽ و ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯽ ﭘﺎرﺗﯿﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﺳﺎ‪‬ﻧﯽ ‪٦٤ -٦٣‬ی زاﯾﻨﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﺑﻪره ﺑﻪره‪ ،‬ﻧﺎﮐﯚﮐﯿﯽ ﮐﻪوﺗﻪﻧ‪‬ﻮان ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯽ و ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮات و ﺷﯚرﺷﮕ‪‬اﻧﯽ رۆژهﻪ‪‬ت و‪ ،‬ﺋﻪﻣﺎﻧﯿﺶ ﺑﻮون ﺑﻪدوو ﺑﻪﺷﻪوه‪ .‬ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯿﺎن‬ ‫ﺑﻮون ﺑﻪ ﻻﯾﻪﻧﮕﺮی ﺑﺎرزاﻧﯽ و‪ ،‬ﺑﻪﺷﻪﮐﻪی دﯾﮑﻪش ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﯿﺎن ﻟﻪ ه‪‬ﯽ ﮐﯚﻣﯿﺘﻪی‬ ‫ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽ‪ ،‬واﺗﻪ ﻟﻪه‪‬ﯽ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﺑﺮاﯾﻢ ﺋﻪﺣﻤﻪد و ﻣﺎم ﺟﻪﻻل ﺗﺎ‪‬ﻪﺑﺎﻧﯽ دهﮐﺮد‪ .‬ﻟﻪﻣﺎﻧﮕﯽ‬ ‫ﺳﻪرﻣﺎوهزی ﺳﺎﻟﯽ ‪ ،١٩٦٤‬ﻟﻪ ﮔﻮﻧﺪی ''ﺳﻮﻧ‪ ''‬ی ﺳﻪر ﺑﻪ ﻧ‪‬ﻮﭼﻪی ''ﭘﺸﺘﺪهر''‪ ،‬ﮐﯚﻧﮕﺮهی‬ ‫دووهﻣﯽ ﺣﯿﺰب ﮔﯿﺮا‪ .‬ﻟﻪو ﮐﯚﻧﮕﺮهﯾﻪدا‪ ،‬ﻋﻪﺑﺪو‪ ‬ﺋﯿﺴﺤﺎﻗﯽ )ﺋﻪﺣﻤﻪد ﺗﻪوﻓﯿﻖ( ﮐﻪ ﺳﻪرۆﮐﯽ‬ ‫ﺣﯿﺰب و‪ ،‬ﺟ‪ ‬ﺑﺎوهڕ و ﻣﺘﻤﺎﻧﻪی ﺳﻪرۆک ﺑﺎرزاﻧﯽ ﺑﻮو‪ ،‬ر‪‬ﮕﻪی ﻧﻪدا ژﻣﺎرهﯾﻪک ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﺣﯿﺰب ﺑﻪﺷﺪارﯾﯽ ﻟﻪ ﮐﯚﻧﮕﺮهﮐﻪدا ﺑﮑﻪن‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ ﻻﯾﻪﻧﮕﺮی ه‪‬ﯽ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﺑﺮاﯾﻢ ﺋﻪﺣﻤﻪد‪،‬‬ ‫ﯾﺎن ﻻﯾﻪﻧﮕﺮی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻮون‪ .‬ﻟﻪوﻧ‪‬ﻮهدا‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺶ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪ‬ ‫دوای ﮐﻮدهﺗﺎی دژ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻪدق‪ ،‬ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان داﺑ‪‬اﺑﻮون و‪ ،‬هﯿﭻ ﺟﯚره ﭼﺎﻻﮐﯿﯿﻪﮐﯿﺎن ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺧﯚی‬ ‫ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﻧﻪﻣﺎﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺑﻮوژاﻧﻪوهی ژﯾﺎﻧﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﺋﯚروﭘﺎوه ﮐﻪوﺗﻨﻪ ﭘﻪﻟﻮﭘﯚو هﺎﺗﻮﭼﯚﮐﺮدن ﺑﯚ ﻋ‪‬ﺮاق‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﺑﻪڕ‪‬ﮕﻪی‬ ‫ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎن و ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺎن – ﻟﻪواﻧﻪ ﮐﺎک ﮐﻪرﯾﻤﯽ ﺣﯿﺴﺎﻣﯽ‪ ،‬ﮐﺎک ﺣﻪﻣﻪدهﻣﯿﻨﯽ‬ ‫ﺳﺮاﺟﯽ‪ ،‬ﮐﺎک ﺣﻪﺳﻪن ﻗﺰ‪‬ﺠﯽ‪ ،‬ﮐﺎک ﻏﻪﻧﯽ ﺑﻠﻮورﯾﺎن‪ ،‬ﮐﺎک ﻋﻪﻟﯽ ﮔﻪﻻو‪‬ﮋ و‪ ،‬دوﮐﺘﯚر‬ ‫ﻋﻪﺑﺪوﻟ‪‬هﺣﻤﺎن ﻗﺎﺳﻤﻠﻮو ‪ ..‬هﺘﺪ‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮات ﺑﮑﻪن ﺑﻪ ﻟﻘﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده ﻟﻪ‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎن و‪ ،‬ﺟ‪ ‬ﭘ‪‬ﯿﻪک ﺑﯚ ﺣﯿﺰﺑﻪﮐﻪﯾﺎن ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮔﯚڕهﭘﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا ﺑﮑﻪﻧﻪوه‪.‬‬ ‫ﻟﻪﻣﺒﺎرهوه‪ ،‬ﮐﺎک ﮐﻪرﯾﻤﯽ ﺣﯿﺴﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺎ‪‬ﻧ‪‬ﮑﯽ زۆر ﺋﻪﻧﺪاﻣﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻮو‪،‬‬ ‫ﻟﻪﺑﻪرﮔﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺑﯿﺮهوهرﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯿﺪا )‪ (*٢١‬ﭘﺘﺮ رۆﻧﺎﮐﺎﯾﯽ دهﺧﺎﺗﻪ ﺳﻪر ﺋﻪم ﺑﺎﺑﻪﺗﻪ و‪،‬‬ ‫ده‪:‬‬ ‫''‪ .....‬رۆژی ‪ ،١٩٦٨/٢/٥‬دوﮐﺘﯚر رادﻣﻪﻧﺶ )ﺳﻪرۆﮐﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻮو –‬ ‫ن‪ (.‬هﺎﺗﻪ ﺑﻪﻏﺪا و هﻪر ﺋﻪو رۆژه هﺎﺗﻪﻻی ﺋ‪‬ﻤﻪ واﺗﻪ ﺋﻪو ﺷﻮ‪‬ﻨﻪی ﮐﻪ ﺑﺮادهراﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ‬ ‫ﺷﯿﻮﻋﯽ ﻋ‪‬ﺮاق ﺑﯚﯾﺎن دﯾﺎری ﮐﺮدﺑﻮوﯾﻦ‪ ......‬رۆژی ‪ ،١٩٦٨/٢/٩‬ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوهﯾﻪﮐﯽ رهﺳﻤﯽ‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان ﮐﯚﻣﯿﺘﻪی ﺷﯚرﺷﮕ‪‬ی ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن و ر‪‬ﺒﻪر‪‬ﺘﯿﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان ﭘ‪‬ﮑﮫﺎت‪ .‬ﺑﻪﺷﺪارﺑﻮوهﮐﺎن ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮون ﻟﻪ ﺳﻮﻟﻪﯾﻤﺎﻧﯽ ﻣﻮﻋﻪﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺣﻪﻣﻪدهﻣﯿﻨﯽ‬ ‫ﺳﺮاﺟﯽ‪ ،‬دوﮐﺘﯚر ﻗﺎﺳﻤﻠﻮو‪ ،‬دوﮐﺘﯚر رادﻣﻪﻧﺶ و ﮐﻪرﯾﻤﯽ ﺣﯿﺴﺎﻣﯽ‪ .‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهوه‬ ‫‪71‬‬

‫دوﮐﺘﯚر رادﻣﻪﻧﺶ و دوﮐﺘﯚر ﻗﺎﺳﻤﻠﻮو‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﯿﺸﻪوه ﮐﺎک ﺳﻮﻟﻪﯾﻤﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﻮﻋﻪﯾﻨﯽ و ﮐﺎک ﮐﻪرﯾﻤﯽ ﺣﯿﺴﺎﻣﯽ و ﮐﺎک ﺣﻪﻣﻪدهﻣﯿﻨﯽ ﺳﺮاﺟﯽ‪) ... .‬ﻟ‪‬ﺮهدا ﺟﮕﻪ ﻟﻪ‬ ‫ﮐﺎک ﺳﻮﻟﻪﯾﻤﺎﻧﯽ ﻣﻮﻋﻪﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺋﻪواﻧﯽ دﯾﮑﻪ ﺑﻪڕهﺳﻤﯿﯽ ﺋﻪﻧﺪاﻣﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده ﺑﻮون – ن‪.(.‬‬ ‫دوﮐﺘﯚر رادﻣﻪﻧﺶ ﮔﻮﺗﯽ‪'' :‬ﭘ‪‬ﻢ ﺧﯚﺷﻪ ﺋ‪‬ﻮه ﻟﻪﺳﻪر ﺑﺎرودۆﺧﯽ و‪‬ت و ﮐﺎر و ﺗ‪‬ﮑﯚﺷﯿﻨﯽ ﺧﯚﺗﺎن‬ ‫راﭘﯚرﺗ‪‬ﮏ ﺑﻨﻮوﺳﻦ و ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎزﺗﺎن دﯾﺎری ﺑﮑﻪن ﺗﺎ ﺋ‪‬ﻤﻪ ﺗﻪﻣﺎﺷﺎی ﺑﮑﻪﯾﻦ و ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺋﻪوه ﺑﺘﻮاﻧﯿﻦ‬ ‫ﺑ‪‬ﯾﺎر ﺑﺪهﯾﻦ!''‬ ‫ﮐﺎک ﺳﻮﻟﻪﯾﻤﺎن ﮔﻮﺗﯽ‪'' :‬ﺋ‪‬ﻤﻪ راﭘﯚرت ﻧﺎﻧﻮوﺳﯿﻦ‪ .‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ﻟﻪﻻﯾﻪن ر‪‬ﮑﺨﺮاو‪‬ﮑﯽ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚوه هﺎﺗﻮوﯾﻦ‬ ‫ﻟﻪﮔﻪڵ ر‪‬ﺒﻪر‪‬ﺘﯿﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽ ﺑﮕﺮﯾﻦ و‪ ،‬ﺑﺎس ﺑﮑﻪﯾﻦ‪ .‬ﻟﻪو ﺑﺎﺳﮑﺮدﻧﻪدا ﺋ‪‬ﻮه‬ ‫دۆﺧﻪﮐﻪﺗﺎن ﺑﯚ رۆن دهﺑ‪‬ﺘﻪوه و ﺋ‪‬ﻤﻪش ﻟﻪ ﺑﯿﺮورای ﺋ‪‬ﻮه ﺗ‪‬ﺪهﮔﻪﯾﻦ‪) .''!....‬ﻟﻪڕووﯼ زﻣﺎﻧﻪواﻧﻴﻴﻪوﻩ‬ ‫هێﻨﺪێﮏ دﻩﺳﺘﮑﺎرﻳﮑﺮاوﻩ ‪ -‬ن‪.(.‬‬

‫ﭘﺎش ﭼﻮار رۆژ ﺑﺎس و ﻟ‪‬ﺪواﻧﯽ ورد و ﺑﻪردهوام‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر ﭼﻮار ﺑﻪﻧﺪ و ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺑ‪‬ﮔﻪ و‬ ‫ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯽ ﭘ‪‬ﮑﮕﻪﯾﺸﺘﻦ‪ .‬ﺑﻪﭘ‪ ‬ﺋﻪو ر‪‬ﮑﮑﻪوﺗﻨﻪ‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن )ﮐﯚﻣﯿﺘﻪی‬ ‫ﺷﯚرﺷﮕ‪ ،(‬ﮐﻪ ﻟﻪ ﺑﺎ‪‬ﻪﮐﻪی ﺳﻪر ﺑﻪ ﺋﻪﺣﻤﻪد ﺗﻪوﻓ‪‬ﻖ ﺟﯿﺎ ﺑﺒﻮوﻧﻪوه و‪ ،‬ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚ‬ ‫ﺧﻪﺑﺎﺗﯿﺎن دهﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ﺑﻮو ﺑﻪ ﻟﻘﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان‪ .‬ﻟﻪژ‪‬ﺮهوه ﺑﯚ‬ ‫رۆﻧﺒﻮوﻧﻪوهی زﯾﺎﺗﺮ‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪ ﺑﻪﻧﺪ‪‬ﮑﯽ ر‪‬ﮑﮑﻪوﺗﻨﻨﺎﻣﻪﮐﻪ دهﺧﻪﯾﻨﻪڕوو‪:‬‬ ‫ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺑﻪڕهﺳﻤﯽ دهﻧﺎﺳ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻪرﺟ‪‬ﮏ ﺣﯿﺰﺑﯽ‬‫د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﻟﻪژ‪‬ﺮ ر‪‬ﺒﻪر‪‬ﺘﯿﯽ ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮرددا ﺑ‪‬ﺖ!''‪.‬‬ ‫ ''هﻪر دووک ﺣﯿﺰب ﺑﻪﺑ‪ ‬راو‪‬ﮋ ﻟﻪﮔﻪڵ ﯾﻪﮐﺪی ﻟﻪﺳﻪر ﮐ‪‬ﺸﻪی ﮐﻮرد‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ هﯿﭻ ﺣﯿﺰب و‬‫ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗ‪‬ﮏ ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽ ﻧﻪﮔﺮن!''‪.‬‬ ‫ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان و ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺰووﺗﻨﻪوهی ﮔﻪﻟﯽ ﮐﻮرد ﻟﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ‬‫ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺑﻪﺑﻪﺷ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺑﺰووﺗﻨﻪوهی ﮔﻪﻻﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان دادهﻧ‪‬ﻦ ‪.....‬‬ ‫ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮان و ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺟﻮو‪‬ﻧﻪوهی ﮔﻪﻟﯽ ﮐﻮرد ﺑﻪ ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ‬‫ﺟﯿﺎﻧﻪﮐﺮاوه ﻟﻪ ﺑﺰاﭬﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﯿﮑﯽ ﮔﻪﻻﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان دهزاﻧﻦ‪ .‬داﺑﯿﻨﮑﺮدﻧﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺳﯽ و ﺋﺎزادی و‬ ‫ﻣﺎﻓﻪﮐﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ ﺑﯚ ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ هﺎوﺑﻪﺷﯽ هﻪردوو ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده و ﺣﯿﺰﺑﯽ‬ ‫د‪‬ﻤﯚﮐﺮات ﭘ‪‬ﮑﺪهه‪‬ﻨﻦ‪.''....‬‬

‫وهک ﻟ‪‬ﺮهدا دهﯾﺒﯿﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺎﺑﻪﺗ‪‬ﮑﯽ ﮔﺮﻧﮓ ﮐﻪ ﻟﻪ ر‪‬ﻜﮑﻪوﺗﻨﯽ ﻧ‪‬ﻮان ﮐﯚﻣﯿﺘﻪی ﺷﯚرﺷﮕ‪‬ی‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن و ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮودهی ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا‪ ،‬ﺑﻪرﭼﺎودهﮐﻪو‪‬ﺖ‪ ،‬ﺋﻪوهﯾﻪ‪ ،‬ﺋﻪو‬ ‫ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوه و ر‪‬ﮑﮑﻪوﺗﻨﻪ ﻟﻪ ﮐﺎت و ﺳﻪردهﻣ‪‬ﮑﺪا ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪراوه‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎی ﺋ‪‬ﺮان ﻟﻪوﭘﻪڕی‬ ‫دهﺳﻪ‪‬ت داﺑﻮو و‪ ،‬ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯿﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﻮوده‪ ،‬ﻟﻪ رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﺋﯚروﭘﺎش ﻟﻪﺗﺮﺳﯽ‬ ‫ﺳﺎواک ﺧﯚﯾﺎن دهﺷﺎردهوه‪ ،‬ﮐﻪﭼﯽ ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﮐ‪‬ﺸﻪی ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺗﻮوﺷﯽ ﭘﻪژاره و‬ ‫د‪‬ﻪڕاوﮐ‪ ‬هﺎﺗﻮون و‪ ،‬ﺗﺮﺳﯽ ﺋﻪوهﯾﺎن ﻟ‪‬ﻨﯿﺸﺘﻮوه‪ ،‬ﭘﻪرهﺳﻪﻧﺪﻧﯽ ﺑﺰاﭬﯽ رزﮔﺎرﯾﺨﻮازاﻧﻪی‬ ‫‪72‬‬

‫ﺑﺎﺷﻮوری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﮐﺎرﯾﮕﻪرﯾﯽ ﺑﯚ ﺳﻪر ﺷﯚرﺷﮕ‪‬ان و ﺟﻪﻣﺎوهری ﮐﻮرد ﻟﻪ رۆژهﻪ‪‬ت‬ ‫داﻧﻪﻧ‪‬ﺖ و‪ ،‬هﻪﺳﺘﯽ هﺎوﺧﻪﺑﺎﺗﯽ و هﺎوﭼﺎرهﻧﻮوﺳﯿﯽ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان ﮐﻮردی رۆژهﻪ‪‬ت و‪،‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻮوردا ﭘ‪‬ﮏ ﻧﻪﯾﻪت‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه ﺳ‪ ‬ﺑﻪﻧﺪی ر‪‬ﮑﮑﻪوﺗﻨﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺟﻪﺧﺖ ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪوه‬ ‫دهﮐﺎت ﮐﻪ ﺑﺰووﺗﻨﻪوهی ﮔﻪﻟﯽ ﮐﻮرد ﻟﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﻪ ﻟﻪ ﺑﺰووﺗﻨﻪوهی‬ ‫ﺳﻪرﺗﺎﺳﻪرﯾﯽ ﮔﻪﻻﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان!!‬ ‫ﺑﻪوﺷ‪‬ﻮهﯾﻪ‪ ،‬ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮات‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺋﻪو ﺳ‪ ‬ه‪‬ﻪ ﺟﯿﺎواز و دژ‬ ‫ﺑﻪﯾﻪﮐﻪدا ﺑ‪‬وﺑﺒﻮوﻧﻪوه‪ .‬زۆر ﻣﺨﺎﺑﻦ‪ ،‬ﺧﯚﺗ‪‬ﮫﻪ‪‬ﻘﻮرﺗﺎﻧﺪن و ﺧﯚﺗ‪‬ﮑﻪ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﮐ‪‬ﺸﻪ و ﺷﻪڕی ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯿﯽ ﺑﺎﺷﻮورهوه ﮐﻪ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ‬ ‫ﮐﻮرددا ﺑﻪ ﺷﻪڕی )ﻣﻪﻻﯾﯽ وﺟﻪﻻﻟﯽ( ﻧ‪‬ﻮی دهرﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺎﻧﯽ ﮔﯿﺎﻧﯽ ﮔﻪورهی ﺑﻪ ﺟﻪﺳﺘﻪی‬ ‫ﺣﯿﺰب و ژﯾﺎﻧﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﯽ ﺣﯿﺰب ﮔﻪﯾﺎﻧﺪ و‪ ،‬ﻟﻪرهوﺗﯽ ﺧﯚﯾﺪا‪ ،‬ﺑﻪدهﯾﺎن ﮐﻪﺳﯿﺎن‬ ‫ﺑﻪﻧﺎﭼﺎری ﺑﺎﺷﻮورﯾﺎن ﺑﻪﺟ‪‬ﮫ‪‬ﺸﺖ و‪ ،‬ﻟﻪرووﺑﻪڕووﻧﻪوه ﻟﻪﮔﻪڵ ه‪‬ﺰهﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﯾﺎن ﺑﻪهﯚی‬ ‫ﺗﻪﺳﻠﯿﻤﮑﺮدﻧﻪوهﯾﺎن ﺑﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺑﻪرﭘﺮﺳﺎن و ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪه ه‪‬ﺰهﮐﺎﻧﯽ ﺷﯚرﺷﯽ‬ ‫ﺋﻪﯾﻠﻮوﻟﻪوه‪ ،‬ﺷﻪهﯿﺪ و ﮔﻮﻟﻠﻪﺑﺎراﻧﮑﺮان و‪ ،‬ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﮐﺎدری ﻟ‪‬ﮫﺎﺗﻮوی وهک ﻣﻪﻻ ﺋﺎواره و‬ ‫ﺋﻪﺣﻤﻪد ﺗﻪوﻓﯿﻖ و ﺳﻤﺎﯾﻠﯽ ﺷﻪرﯾﻔﺰاده و‪ ،‬ﺳﺪﯾﻖ هﻪﻧﺠﯿﺮی و ﺳﻠ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﻣﻮﻋﻪﯾﻨﯽ‪،‬‬ ‫ﻋﻪﺑﺪو‪ ‬ﻣﻮﻋﻪﯾﻨﯽ و ﻣﯿﻨﻪ ﺷﻪم و‪ ،‬دهﯾﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪﯾﺎن ﺗ‪‬ﺪاﭼﻮون‪.‬‬ ‫ﻟﻪﻣﺎﻧﮕﯽ ﺧﻪرﻣﺎﻧﺎﻧﯽ ‪ ،١٩٦٧‬ﻋﻪو‪‬ﻏﺎی ﭘﺸﺘﺪهر‪ ،‬ﺋﻪﻧﺪاﻣ‪‬ﮑﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﯽ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی‬ ‫''ﺳﻮاره ﺳﻪﮐﺮی'' ﺗﻪﺳﻠﯿﻢ ﺑﻪ ﺋ‪‬ﺮان ﮐﺮدهوه‪ .‬ﺑﻪﻣﺎوهی دوو ﺣﻪﻓﺘﻪ دواﺗﺮ‪ ،‬ﻋﻪﺑﺪوﻟﻮههﺎب‬ ‫ﺋﻪﺗﺮۆﺷﯽ ﺋﺎﻣﺮه‪‬ﺰی ''ﺧﻪﺑﺎت''‪ ،‬ﻟﻪ ﮔﻮﻧﺪی ''ﺗﻪو‪‬ﻪ''ی ﻧ‪‬ﻮﭼﻪی هﻪوراﻣﺎن‪ ،‬ﺷﻪش ﺋﻪﻧﺪاﻣﯽ‬ ‫ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﯽ ﺗﻪﺳﻠﯿﻢ ﺑﻪ رژ‪‬ﻤﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ ﮐﺮدهوه‪ .‬ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﮔﯿﺮاوان ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی‬ ‫ﻣﯿﺮزا ﻣﺤﻪﻣﻤﻪد‪ ،‬ﻟﻪﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺋﻪم ﮐﺮدهوه ﻧﺎﮐﻮرداﻧﻪ و ﻧﺎﻣﺮۆﭬﺎﻧﻪﯾﻪدا ﻧﺎڕهزاﯾﻪﺗﯿﯽ‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪهدات‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪﻻﯾﻪن ﻋﻪﺑﺪوﻟﻮههﺎب ﺋﻪﺗﺮۆﺷﯿﯿﻪوه دهدر‪‬ﺘﻪ ﺑﻪر ﺷﻪق و زﻟﻠﻪ و‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻗﯚﻧﺎﺧﻪ ﺗﻔﻪﻧﮓ ﺳﻪروﭼﺎوی ﺧﻮ‪‬ﻨﺎوی دهﮐﺎت‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ دهﯾﺪاﺗﻪ ﺑﻪر دهﺳﺘ‪‬ﮋی ﮔﻮﻟﻠﻪ و‬ ‫ﺷﻪهﯿﺪی دهﮐﺎت‪ .‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ،١٩٦٩‬ﺣﻪﺳﯚﻣﯿﺮﺧﺎن – ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪهی ه‪‬ﺰی ﮐﺎوه‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ‬ ‫ﻋﻪﺑ‪‬ﻏﺎی ﭘﺸﺘﺪهر و‪ ،‬ﻋﻪﻟﯽ ﺷﻪﻋﺒﺎن ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪهی ه‪‬ﺰی ''ﺑ‪‬ﺘﻮ‪‬ﻦ''‪ ،‬ﻟﻪه‪‬ﺮﺷ‪‬ﮑﯽ‬ ‫هﺎوﺑﻪﺷﯿﺎﻧﺪا ﺑﯚ ﺳﻪر ﺑﻨﮑﻪ و ﻣﺎ‪‬ﯽ ﭘ‪‬ﺸﻤﻪرﮔﻪﮐﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮات‪ ،‬هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﭼﻪک‬ ‫دهﮐﻪن و ﺳﻪرﺟﻪم ‪ ٧٦‬ﭘﺎرﭼﻪ ﭼﻪﮐﯿﺎن ﻟ‪‬ﺪهﺳﺘ‪‬ﻨﻦ و دهﺳﺘﯿﺶ دهﮔﺮن ﺑﻪﺳﻪر هﻪﻣﻮو‬ ‫ﮐﻪﻟﻮﭘﻪل و ﺑﻪ‪‬ﮕﻪﻧﺎﻣﻪی ﺣﯿﺰﺑﯿﯽ‪ ،‬ﭘﺎﺷﺎن ﮐﯚی ﺑﻪ‪‬ﮕﻪﻧﺎﻣﻪﮐﺎن دهﻧ‪‬ﺮن ﺑﯚ دهزﮔﻪی‬ ‫ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﺋ‪‬ﺮان )ﺳﺎواک(‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﺑﻪدﯾﻠﮕﺮﺗﻨﯽ ژن و ﻣﻨﺪا‪‬ﯽ ه‪‬ﻨﺪ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻤﻪرﮔﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫رۆژهﻪ‪‬ت‪ ،‬وهک ژن و ﻣﻨﺪا‪‬ﯽ ﺳﻮﻟﻪﯾﻤﺎﻧﯽ ﻣﻮﻋﻪﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺣﻪﺳﯚﻣﯿﺮﺧﺎن و‬ ‫دهﺳﺘﻪوداﯾﻪرهﯾﻪوه‪ ،‬ﺑﺎرودۆﺧ‪‬ﮑﯽ زۆر دژوار و ﺳﺎﻣﻨﺎﮐﯿﺎن ﺑﯚ ﺗ‪‬ﮑﯚﺷﻪراﻧﯽ رۆژهﻪ‪‬ت ﻟﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻮور ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎﺑﻮو‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪوهش ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ‪ ،‬دوور ﺑﻮو ﻟﻪ ﻓﻪرهﻪﻧﮓ و داوﻧﻪر‪‬ﺘﯽ‬ ‫‪73‬‬

‫ﮐﻮردهواری و‪ ،‬ﺑﻪﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی هﻪﻣﻮو ﯾﺎﺳﺎﯾﻪﮐﯽ ﻣﺮۆﭬﯽ و‪ ،‬ﭘﺮﻧﺴﯿﭙ‪‬ﮑﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯿﯿﻪوه‬ ‫ﺑﻮو‪...‬‬ ‫دهزﮔﻪی ﺳﺎواک و ه‪‬ﺰهﮐﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻢ‪ ،‬ﭘﺎش وهرﮔﺮﺗﻨﻪوهی ﺷﯚرﺷﮕ‪‬اﻧﯽ رۆژهﻪ‪‬ت‪،‬‬ ‫ﻟﻪرۆژی ﮔﻮﻟﻠﻪﺑﺎراﻧﮑﺮدﻧﯿﺎﻧﺪا‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪ ﺳﻪﻋﺎﺗ‪‬ﮏ زووﺗﺮ‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮ ﺷﻪﻗﺎﻣﯽ ﺷﺎرهﮐﺎﻧﺪا ﺑﻪ‬ ‫ﺋﯚﺗﯚﻣﯚﺑﯿﻞ دهﮔﻪڕان و‪ ،‬ﺑﻪ ﺑ‪‬ﻨﺪﮔﯚ ﺑﺎﻧﮕﻪوازﯾﺎن دهﮐﺮد و‪ ،‬داواﯾﺎن ﻟﻪ ﺧﻪ‪‬ﮏ دهﮐﺮد‪ ،‬ﺑﯚ‬ ‫ﺑﯿﻨﯿﻨﯽ دﯾﻤﻪﻧﯽ ﮔﻮﻟﻠﻪﺑﺎراﻧﮑﺮدﻧﯽ ﮔﻮاﯾﻪ ''ﭼﻪﺗﻪﮐﺎن''‪ ،‬ﺑﻪرهو ﺳﻪرﺑﺎزﮔﻪی ﺷﺎر ﺑ‪‬ۆن‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﺑﯿﺴﺘﻨﯽ ﺋﻪو دهﻧﮓ و هﻪراﯾﻪ‪ ،‬ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪﮐﺎن دادهﺧﺮان و‪ ،‬ﺑﻪ هﻪزاران ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﯽ ﺗﻪﻣﻪن ژ‪‬ﺮ‬ ‫دهﺳﺎل و دواﻧﺰهﺳﺎڵ و ﮔﻪوره و ﺑﭽﻮوﮐﯽ ﺷﺎر‪ ،‬رووﯾﺎن ﻟﻪ ﺳﻪرﺑﺎزﮔﻪ دهﮐﺮد‪ .‬ﻟﻪﭘ‪‬ﺸﺪا‪،‬‬ ‫ﻟﻪﻻﯾﻪن ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪهی ﺳﻮﭘﺎ ﻟﻪ ﺷﺎر و ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ‪ ،‬ﭘﻪﯾﺎﻣﯽ ﺗﻮﻧﺪ و ﺋﺎﮔﺮﯾﻦ ﻟﻪدژی )ﺋﺎژاوهﭼﯽ‬ ‫و ﺑﮑﻮژ و ﭼﻪﺗﻪﮐﺎن!!( و ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺮدﻧﯿﺎن و‪ ،‬دﻟ‪‬ﺮی و ﮔﻪورهﯾﯽ ﺳﻮﭘﺎ و ﺷﺎی ﺷﺎﮐﺎن –‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬دهﺧﻮ‪‬ﻨﺪراﯾﻪوه‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﭼﻪﮐﺪاری رژ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺋﯚﺗﯚﻣﯚﺑﯿﻠﯽ‬ ‫ﺳﻪرﺑﺎزﯾﯽ‪ ،‬ﭘ‪‬ﺸﻤﻪرﮔﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﯾﻪﮐﻪ ﯾﻪﮐﻪ و دوان دوان دهه‪‬ﻨﺎﯾﻪ رﯾﺰی ﭘ‪‬ﺸﻪوهی ﺋﺎﭘﯚرهی‬ ‫ﺧﻪ‪‬ﮏ و‪ ،‬ﮔﻮﻟﻠﻪﺑﺎراﻧﯿﺎن دهﮐﺮدن‪ .‬ﭘﺎﺷﺎن ﺑﯚ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن و ﺗﯚﻗﺎﻧﺪﻧﯽ زﯾﺎﺗﺮی ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮرد‪،‬‬ ‫ﻻﺷﻪی ﮐﻮژراوهﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﺳﻪر زر‪‬ﭙﯚش و‪ ،‬ﺋﯚﺗﯚﻣﯚﺑﯿﻠﯽ ﺳﻪرﺑﺎزﯾﯿﻪوه ﺷﯚڕدهﮐﺮدهوه و‪،‬‬ ‫ﺑﻪﻧ‪‬ﻮ ﺷﻪﻗﺎم و ﺟﺎدهی ﺷﺎرهﮐﺎﻧﺪا دهﯾﺎﻧﮕ‪‬ان‪.‬‬ ‫ﺑﻪو ﺷ‪‬ﻮهﯾﻪ رژ‪‬ﻤﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﻟﻪ ﭘﺸﺖ درۆﺷﻤﯽ زل و ﺑﺮﯾﻘﻪدار و ﺑ‪ ‬ﺑﻨﺎﺧﻪی‬ ‫''ﺗﻤﺪن ‪ ٢٥٠٠‬ﺳﺎﻟﻪ ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ'' و ''ﺑﻪﺳﻮی ﺗﻤﺪن ﺑﺰرگ''‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪدهی ﺑﯿﺴﺘﻪم و‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪدهی‬ ‫زاﻧﺴﺖ و ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻨﺪا‪ ،‬رووی راﺳﺘﯿﻨﻪی ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﯿﯿﻪﺗﯽ ﻧﻪﺗﻪوهی ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﺎ‪‬دهﺳﺘﯽ‪،‬‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯽ ﻣﺮۆﭬﺎﯾﻪﺗﯿﯽ دهدا و‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮاﻧﺪﻧﯽ دوژﻣﻨﺎﯾﻪﺗﯽ ﺑ‪‬ﺴﻨﻮوری‪ ،‬ﻣ‪‬ﮋووی‬ ‫دڕﻧﺪهﯾﻪﺗﯿﯽ ﺑﺎوﺑﺎﭘﯿﺮاﻧﯽ ﻟﻪ ﺳﻪدهﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚن ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺑﻪ ﮐﻮرد دهﺧﺴﺘﻪوه ڕوو‪.‬‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻣﺎرﺳﯽ ‪ ١٩٧٥‬ﻟﻪ وﻻﺗﯽ ﺟﻪزاﯾﺮ و‪ ،‬ﺑﻪدهﺳﺘﭙ‪‬ﺸﺨﻪری و‬ ‫ﻧ‪‬ﻮﺑﮋﯾﻮاﻧﯿﯽ ﺑﻮﻣﺪﯾﻪن ﺳﻪرۆﮐﯽ ﺟﻪزاﯾﺮ‪ ،‬ﻟﻪﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوهﯾﻪﮐﯽ ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ رۆژهی ﻧﮫ‪‬ﻨﯿﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ‬ ‫دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪاری ﺋﻪوﮐﺎﺗﯽ ﻋ‪‬ﺮاق ﺑﻪﻧﯿﻮی ﺳﻪددام ﺣﺴ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر ‪ ٤‬ﺧﺎڵ ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻦ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮﯾﺘﯿﺒﻮون ﻟﻪ‪:‬‬ ‫‪-١‬‬

‫ﭘ‪‬ﺪاﺟﻮوﻧﻪوه ﺑﻪﺳﻪر ﺳﻨﻮورهﮐﺎﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮان هﻪردوو وﻻت و‪ ،‬ﮔﻪڕاﻧﻪوه ﺑﯚ ﻗﻪو‪‬ﻨﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯽ‬

‫''ﻗﻮﺳﺘﻪﻧﺘﻪﻧﻨﯿﯿﻪ'' ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٩١٣‬و‪ ،‬هﻪروههﺎ ﺑ‪‬ﯾﺎری ﮐﯚﻣﯿﺴﯿﯚﻧﯽ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩١٤‬‬ ‫‪-٢‬‬

‫ﻧ‪‬ﻮهراﺳﺘﯽ رووﺑﺎر و ﺋﺎوی هﻪردوﻻ ﺑﻪ ﺳﻨﻮوری هﻪردوو و‪‬ت دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎن ﺑﮑﺮ‪‬ﺖ!‬

‫‪-٣‬‬

‫ﭼﺎود‪‬ﺮﯾﮑﺮدﻧﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯚڵ ﺑﯚ ﭘ‪‬ﺸﮕﺮﺗﻦ ﻟﻪ هﺎﺗﻮﭼﯚ و دزهﮐﺮدﻧﯽ ﮐﻪﺳﺎﻧﯽ ﺗ‪‬ﮑﺪهر! )ﺋﻪم‬

‫ﺑﻪﻧﺪه ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﮐﻮرد و ﭘ‪‬ﺸﻤﻪرﮔﻪی ﮐﻮرد داﻧﺮا! – ن(‬ ‫‪-٤‬‬

‫ﺋﻪم ر‪‬ﮑﮑﻪوﺗﻨﻪ دهﺑ‪ ‬ﺑﺨﺮ‪‬ﻨﻪ ﺑﻮاری ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪‬ﮑﺮدﻧﻪوه و‪ ،‬ﻻدان ﻟ‪‬ﯿﺎن‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮهرۆﮐﯽ‬

‫ر‪‬ﮑﮑﻪوﺗﻨﻨﺎﻣﻪﮐﻪ دهﺧﺎﺗﻪ ﻣﻪﺗﺮﺳﯿﯿﻪوه‪.‬‬

‫‪74‬‬

‫ هﻪردووﻻ ر‪‬ﮑﮑﻪوﺗﻦ‪ ،‬ﮐﻪ واز ﻟﻪ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﮑﺮدﻧﯽ ﻧﻪﯾﺎران و‪ ،‬ﺋﯚﭘﯚزﺳﯿﯚﻧﯽ ﯾﻪﮐﺪی ﺑﮫ‪‬ﻨﻦ‪ ،‬ﮐﻪ‬‫ﺋﻪﻣﻪش ﺑﻪﻻﯾﻪﻧﯽ ﺳﻪرهﮐﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﺷﯚرﺷﯽ ﺋﻪﯾﻠﻮول و ﮐﻮردی رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ دهﮔﺮﺗﻪوه‪.‬‬

‫ر‪‬ﮑﮑﻪوﺗﻨﻨﺎﻣﻪی ﺟﻪزاﯾﺮ ﺑﯚ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻨ‪‬ﮑﯽ ﮔﻪوره ﺑﻮو‪ .‬ﭼﯚﻧﮑﻪ ﺑﻪهﯚﯾﻪوه‬ ‫ﺗﻮاﻧﯽ ﻟﻪﻻﯾﻪک‪ ،‬ﺑ‪‬ﯾﺎری وهﺳﺘﺎﻧﺪﻧﯽ ﺷﯚرﺷﯽ ﺋﻪﯾﻠﻮول ﺑﺪات و‪ ،‬رژ‪‬ﻤﻪﮐﻪی ﺧﯚی و‪،‬‬ ‫داﮔﯿﺮﮐﻪراﻧﯽ دﯾﮑﻪی ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﮐ‪‬ﺸﻪی ﮐﻮرد ﻟﻪ و‪‬ﺗﻪﮐﺎﻧﯿﺎﻧﺪا ﺋﻪرﺧﺎﯾﻪن‬ ‫ﺑﮑﺎت‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪﺷﻪوه ه‪‬ﺰی ﭼﻪﮐﺪاری ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن )رۆژهﻪ‪‬ت(‪،‬‬ ‫ﭘﻪرش و ﺑ‪‬و ﺑﮑﺎﺗﻪوه و زهﺑﺮی ﮐﺎری و ﮐﻮﺷﻨﺪهی ﻟ‪ ‬ﺑﻮهﺷ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ .‬هﺎوﮐﺎت ﺗﯚوی ﺑ‪‬ﮫﯿﻮاﯾﯽ‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮد‪‬ﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﭙﻪروهران و‪ ،‬ﺗ‪‬ﮑﯚﺷﻪراﻧﯽ رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯿﯽ ﺷﯚرﺷﯽ ﺋﻪﯾﻠﻮول ﺑﭽ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﻪ هﻪﻣﻮو ﮐﻮرد‪‬ﮏ ﻟﻪﺳﻪرﺗﺎﺳﻪری ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪،‬‬ ‫هﻮﻣ‪‬ﺪ و ﭘﺸﺘﯽ ﭘ‪‬ﺒﻪﺳﺘﺒﻮو‪ .‬هﻪروههﺎ‪ ،‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ داﺧﻮازﯾﯽ ﮔﺮﻧﮓ ﺑﻪﺳﻪر رژ‪‬ﻤﯽ ﻋ‪‬ﺮاﻗﺪا‬ ‫ﺳﻪﭘﺎﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪوﮐﺎت هﺎوﭘﻪﯾﻤﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ ﺑﻮو ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ‪.‬‬ ‫ﺷﻪڕی ﻧ‪‬ﻮﺧﯚﯾﯽ‪ ،‬ﻟﻪ ﻗﺎ‪‬ﺒﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ ﺷﯚرﺷﯽ ﺋﻪﯾﻠﻮوﻟﻪوه‬ ‫ﺳﻪرﯾﮫﻪ‪‬ﺪا‪ .‬ﭘﺎش ﻧﻪﻣﺎﻧﯽ ﺷﯚرش‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﻪوهی ﺣﯿﺰب و ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ﻧﻮ‪‬ﯽ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﭼﻪﮐﺪارﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪﺷ‪‬ﻮهی ﺳﯿﺴﺘﻪﻣﺎﺗﯿﮏ و ﺑﻪردهوام ﻟﻪژ‪‬ﺮ ﻧ‪‬ﻮ و درۆﺷﻤﯽ ﻧﺎﮐﻮرداﻧﻪ‬ ‫و ﻧﺎﻧﻪﺗﻪوﯾﯿﺎﻧﻪدا‪ ،‬ﺑﯚ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﮐﻪﺳﯽ و ﺣﯿﺰﺑﯿﯽ ﭘ‪‬ﺮهوﮐﺮا و‪ ،‬ﻟﻪوهﺑﻪدواوه داﮔﯿﺮﮐﻪراﻧﯽ‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﻓ‪‬ﺮ ﺑﻮون‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﯚن وهک ﺷ‪‬ﻮاز‪‬ﮑﯽ ﻧﻮێ‪ ،‬ﻟﻪ ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﯽ ''ﺳﻪرﮐﻮﺗﮑﺮدﻧﯽ ﮐﻮرد‬ ‫ﺑﻪدهﺳﺘﯽ ﮐﻮرد'' ﮐﻪ‪‬ﮑﻮهرﺑﮕﺮن‪...‬‬ ‫ﻟﻪراﺳﺘﯿﺪا ﮐﻪﻣﺎﯾﻪﺳﯿﯿﻪﮐﯽ ﮔﻪورهﯾﻪ‪ ،‬ﺗﺎﮐﻮ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ هﯿﭻ ﺗﻮ‪‬ﮋﯾﻨﻪوهﯾﻪﮐﯽ ﺑﺎﺑﻪﺗﺎﻧﻪ و‬ ‫زاﻧﺴﺘﺎﻧﻪ ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺷﯚرﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮرد‪ ،‬ﺑﻪهﻪﻣﻮو ﺗﻪوهرهﮐﺎﻧﯿﯿﻪوه ﻧﻪﮐﺮاوه و‪ ،‬ﻧﻮوﺳﻪری‬ ‫ﮐﻮرد ﻟﻪﺑﻪر ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ هﯚ‪ ،‬ﺧﯚی ﻟﻪﻗﻪرهی ﺋﻪم ﺑﺎﺑﻪﺗﻪ ﮔﺮﻧﮕﻪ ﻧﻪداوه و ﻧﺎﯾﺪات‪ .‬هﯚﮐﻪﺷﯽ‬ ‫ﺋﻪوهﯾﻪ‪ ،‬ﺋﺎزادﯾﯽ ﺑﯿﺮورادهرﺑ‪‬ﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻪ ﻟﻪﻻﯾﻪن رژ‪‬ﻤﻪﮐﺎﻧﯽ دڕﻧﺪه و داﮔﯿﺮﮐﻪری ﮐﻮردﺳﺘﺎن و‪،‬‬ ‫ﻧﻪ ﻟﻪﻻﯾﻪﻧﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاوه و دهﺳﻪﻻﺗﯽ راﻣﯿﺎرﯾﯽ ﮐﻮرد ﺧﯚﯾﻪوه‪ ،‬ﻧﻪﺑﻮوهﺗﻪ ﯾﺎﺳﺎ و ﮐﻮﻟﺘﻮور و‬ ‫ﭘ‪‬هوه ﻧﺎﮐﺮ‪‬ﺖ‪ .‬ﻟﻪﮐﯚﻧﺪا ﺑﻪهﯚی ﻧﺎهﯚﺷﯿﺎرﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯿﻪوه‪ ،‬ﺑﺎﯾﻪخ و ﮔﺮﻧﮕﯿﯽ‬ ‫ﺑﻪﻧﻮوﺳﯿﻨﻪوهی ﺳﻪرﺑﺮده و راﭘﻪڕﯾﻨﻪﮐﺎن ﻧﻪدراون‪ ،‬ﺋﻪوڕۆﮐﻪش‪ ،‬دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ و‪ ،‬ﻧﺎن‬ ‫و ﮔﻮﻟﻠﻪ‪ ،‬ر‪‬ﮕﺮن ﻟﻪﺑﻪردهم‪ ،‬ﺧﺴﺘﻨﻪڕووی زاﻧﺴﺘﺎﻧﻪی ﺑﻪﺳﻪرهﺎﺗﯽ راﭘﻪڕﯾﻨﻪ ﺑ‪‬ﺌﻪﻧﺠﺎم و‬ ‫ﺧﻮ‪‬ﻨﺎوﯾﯿﻪﮐﺎﻧﻤﺎن‪ .‬وهﻧﻪﺑ‪ ‬ﻣﻨﯿﺶ ﺑﻪﻧﻮوﺳﯿﻨﻪوهی ﭼﻪﻧﺪ رووداو‪‬ﮏ ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺷﯚرﺷﯽ‬ ‫ﺋﻪﯾﻠﻮول‪ ،‬ﺑ‪‬ﻢ ﮐﺎری ﺗﻮ‪‬ﮋﯾﻨﻪوهم ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪاوه! ﻟ‪‬ﺪوان و ﻧﻮوﺳﯿﻦ ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺷﯚرﺷ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﮔﻪورهی وهک ﺷﯚرﺷﯽ ﺋﻪﯾﻠﻮول‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪﻗﯚﻧﺎﺧ‪‬ﮑﯽ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ هﻪﺳﺘﯿﺎری ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ و‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫ﮔﻪرﻣﻪی ''ﺟﻪﻧﮕﯽ ﺳﺎرد'' و‪ ،‬ﮐ‪‬ﺸﻤﻪﮐ‪‬ﺸﯽ ﻧ‪‬ﻮان دوو ﺑﻠﯚﮐﯽ رۆژهﻪ‪‬ت و رۆژاﭬﺎ‬ ‫هﻪ‪‬ﮕﯿﺮﺳﺎ و‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﯽ ﻧ‪‬ﻮدهوﻟﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﺑﻪهﯚی ﮔﺮ‪‬ﺪاراوﯾﯽ داﮔﯿﺮﮐﻪراﻧﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫دﻧﯿﺎی دوو ﺟﻪﻣﺴﻪرﯾﯿﻪوه‪ ،‬ﻟﻪو ﺳﻪردهﻣﻪدا ر‪‬ﮕﻪی ﺑﻪ ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻨﯽ راﭘﻪڕﯾﻨﯽ ﮐﻮردان و‬ ‫ﺳﺎزﺑﻮوﻧﯽ دهوﻟﻪﺗ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮردی ﻧﻪدهدا‪ ،‬ﺋﻪوهش ﻟﻪ ﺑﯿﺮهوهرﯾﯿﻪﮐﻪی ه‪‬ﻨﺮی ﮐﯿﺴﯿﻨﮕﻪر‬ ‫)وهزﯾﺮی دهرهوهی ﺋﻪوﮐﺎﺗﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ( ﺑﻪﺑﺎﺷﯽ رهﻧﮕﯿﺪاوهﺗﻪوه و‪ ،‬داﻧﯽ ﭘ‪‬ﺪاﻧﺎوه‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫‪75‬‬

‫ﭼﻠﯚن ﮐﻮرد و ﮐ‪‬ﺸﻪی ﮐﻮردﯾﺎن ﻟﻪﭘ‪‬ﻨﺎو ﮔﻪﯾﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ و ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋی ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ ﺧﯚﯾﺎن‬ ‫ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎوه )‪ .(*٢٢‬ﺳﻪرهرای ﺋﻪوهش‪ ،‬ﻻوازﺑﻮوﻧﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯽ و‪ ،‬ﻧﺎهﯚﺷﯿﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ و‬ ‫ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ و‪ ،‬هﻪ‪‬ﻨﻪﺳﻪﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ زۆرﻻﯾﻪﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮﺧﯚﯾﯽ ودهرهﮐﯽ و‪ ،‬ﮔﺮ‪‬ﺪراوﯾﯽ ﺷﯚرﺷﻪﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎی ﺋ‪‬ﺮاﻧﻪوه‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯿﺎن ﺑﻪ ﺷﯿﮑﺮدﻧﻪوهی هﻮرد و‪ ،‬ﺑﺎﺑﻪﺗﺎﻧﻪ وهﻪﻣﻪ ﻻﯾﻪﻧﻪ‬ ‫هﻪﯾﻪ‪.‬‬ ‫ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن‪ ،‬ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ دهﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺷﯿﮑﺮدﻧﻪوهﯾﻪﮐﯽ راﺳﺖ و زاﻧﺴﺘﺎﻧﻪ ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺷﯚرش‪ ،‬ﯾﺎن‬ ‫ﺑﺰاﭬ‪‬ﮑﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﮐﻪﻣﺎن‪ ،‬ﻟﻪ ﻗﯚﻧﺎﺧ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪت و دﯾﺎرﯾﮑﺮاوی ﻣ‪‬ﮋووﯾﯿﺪا رهﭼﺎو ﺑﮑﻪﯾﻦ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﭼﺎوﮐﺎﻧﯽ و ﭘ‪‬ﻮاﻧﻪﻣﺎن‪ ،‬ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ و ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋی ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ ﺑ‪‬ﺖ‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﻟﻪو‬ ‫ﭘ‪‬ﺪاﭼﻮوﻧﻪوه و ﺷﯿﮑﺮدﻧﻪوهﯾﻪدا‪ ،‬هﯚﮐﺎرهﮐﺎﻧﯽ هﻪ‪‬ﮕﯿﺮﺳﺎﻧﯽ ﺷﯚرش‪ ،‬ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻪی‬ ‫ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﻪر‪‬ﺘﯿﯿﻪﮐﻪی‪ ،‬ﭘ‪‬ﮕﻪ و رواﻧﮕﻪی ﭼﯿﻨﺎﯾﻪﺗﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯽ ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯿﯽ ﺷﯚرش‪،‬‬ ‫ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ و ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪی ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ر‪‬ﺒﻪراﻧﯽ ﺷﯚرش‪ ،‬ﺋﺎﺳﺘﯽ هﯚﺷﯿﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ و‬ ‫ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯿﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪی ﮐﻮردهوارﯾﯽ ﻟﻪوﺳﻪردهﻣﻪی راﭘﻪڕﯾﻨﻪﮐﻪی ﺗ‪‬ﺪا ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﭼﻮوه‪،‬‬ ‫ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ و ﺟﯿﮫﺎن و ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﻻﯾﻪﻧﯽ دﯾﮑﻪی ﻧ‪‬ﻮﺧﯚﯾﯽ و دهرهﮐﯿﯽ‬ ‫دهﮔﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻦ و ﺋﺎﻣﺎدهﮐﺮدﻧﯽ هﻪﻣﻮو ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐﺎری ﺗﺎﮐﻪ ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ و دوو ﮐﻪس‬ ‫ﻧﯿﯿﻪ و‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﻣﺮۆﭬﯽ ﭘﺴﭙﯚڕ و زاﻧﺎ و ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﭙﻪروهری د‪‬ﺴﯚز هﻪﯾﻪ‪،‬‬ ‫ﮐﻪ ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪ‪‬ﮑﯽ ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋی ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯿﺪا ﮐﯚ ﺑﻮوﺑ‪‬ﺘﻨﻪوه و‪ ،‬ﺑﻮوﺟﻪی ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﺎن ﺑﯚ دﯾﺎری‬ ‫ﮐﺮاﺑ‪ ‬و‪ ،‬ﻟﻪژ‪‬ﺮ ﮐﺎرﮐﺮد و دهﺳﺘ‪‬ﻮهرداﻧﯽ هﯿﭻ ﺣﯿﺰب و ﺧﺎوهن دهﺳﻪﻻﺗ‪‬ﮑﺪا ﻧﻪﺑﻦ‪...‬‬ ‫ﻣﺨﺎﺑﻦ‪ ،‬زۆرﺑﻪی زۆری ﺋﻪو ﺳﻪرﭼﺎوه ﻣ‪‬ﮋووﯾﯿﺎﻧﻪی ﮐﻪ ﻟﻪ ﭘﻪﻧﺠﺎﺳﺎ‪‬ﯽ راﺑﻮردووهوه‪،‬‬ ‫ﻟﻪﻻﯾﻪن ﮐﻮرد ﺧﯚﯾﻪوه ﻧﻮوﺳﺮاون‪ ،‬ﭘﺘﺮ ﻟﻪدرۆﺷﻤﺪان و‪ ،‬ﭘ‪‬ﺪاهﻪ‪‬ﮕﻮﺗﻦ دهﭼﻦ‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ‬ ‫ﻟﻪﻻﯾﻪن ﻧﻮوﺳﻪراﻧﯽ ﺳﻪر ﺑﻪ ﺣﯿﺰﺑﻪﮐﺎﻧﻪوه ﻧﻮوﺳﺮاون‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه‪ ،‬ﺗﺎﮐﻮ ﺋﻪم دواﯾﯿﺎﻧﻪش‪،‬‬ ‫ﺗﺎﮐﻪ ﺳﻪرﭼﺎوهﯾﻪﮐﯽ زاﻧﺴﺘﯿﯽ ﺑﻪ زاراوهی ﮐﺮﻣﺎﻧﺠﯽ ﻧ‪‬ﻮهڕاﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺰووﺗﻨﻪوهﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮرد ﻧﻮوﺳﺮاﺑﻮو‪ ،‬ﭘﻪرﺗﯚﮐﯽ ''ﮐﻮردﺳﺘﺎن و ﺷﯚرﺷﻪﮐﻪی''‪ ،‬ﻟﻪﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ زاﻧﺎ‬ ‫و ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﭙﻪروهری ﮔﻪورهی ﮐﻮرد‪'' ،‬دوﮐﺘﯚر ﺟﻪﻣﺎل ﻧﻪﺑﻪز'' ﺑﻮو‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪوﯾﺶ ﺑﻪﺗﺎﯾﭗ و‬ ‫ﭼﺎﭘ‪‬ﮑﯽ ﻧﺎڕ‪‬ﮏ و‪ ،‬ﻟﻪژﻣﺎرهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻪﻣﺪا ﺑ‪‬وﺑﻮوهوه‪ .‬ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﺟﻪﻣﺎل ﻧﻪﺑﻪز‪ ،‬ﻟﻪم ﭼﻪﻧﺪ‬ ‫ﺳﺎ‪‬ﻪی دواﯾﯽ‪ ،‬واﺗﻪ ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪٢٠٠٠‬ی زاﯾﻨﯿﯽ ﺑﻪﻣﻼوه‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪ ﺑﻪرهﻪﻣ‪‬ﮑﯽ ﺑﺎﺑﻪﺗﺎﻧﻪی دﯾﮑﻪی‬ ‫ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﻧﺎﺳﻨﺎﻣﻪ و ﮐ‪‬ﺸﻪی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﯽ ﮐﻮرد'' ‪'' ،‬ﺑﯿﺮی ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯿﯽ ﮐﻮردی''‪'' ،‬ﮐﯚﺑﻪرهﻪم‬ ‫ژﻣﺎره‪ ''٦‬و ''ﮐﯚﺑﻪرهﻪم ژﻣﺎره‪ ،''٧‬ﺑ‪‬و ﮐﺮدووﻧﻪﺗﻪوه‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪﻣﺎﻧﻪش ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪرﮐﯽ ﻧﻮوﺳﻪر‬ ‫و‪ ،‬ﺑﻪﻣﺎﻧﺪووﺑﻮون و ﺷﻪوﻧﺨﻮوﻧﯽ ﭼﻪﻧﺪ هﺎوﺑﯿﺮ و ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﯽ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﺧﯚی‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺮا ﺗﺎﯾﭗ و‬ ‫ﭼﺎپ ﺑﮑﺮ‪‬ﻦ و‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ رۆﺷﻨﺒﯿﺮان و ﺧﻮ‪‬ﻨﺪهواری ﮐﻮرددا ﺑﻼوﺑﮑﺮ‪‬ﻨﻪوه‪ ،‬ﻟﻪﮐﺎﺗ‪‬ﮑﺪا ﺋﻪم‬ ‫ﮐﺎره‪ ،‬ﮐﺎری ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ هﻪر‪‬ﻤﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺑﻮو‪ ،‬ﮐﻪ راﺳﺘﻪوﺧﯚ ﺋﻪرﮐﯽ ﻟﻪ ﭼﺎﭘﺪان و‪،‬‬ ‫ﺑﻼوﮐﺮدﻧﻪوهﯾﺎﻧﯽ ﺑﮕﺮﺗﺎﯾﻪﺗﻪ ﺋﻪﺳﺘﯚی ﺧﯚی و‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن وهزارهﺗﯽ ﭘﻪروهرده و‬ ‫رۆﺷﻨﺒﯿﺮﯾﯿﻪوه‪ ،‬ﺑﯚ واﻧﻪی ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ و زاﻧﺴﺘﮕﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺑﻪﻧﯿﻮی ﻣ‪‬ﮋووی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﻮرد و‬ ‫ﺷﯚرﺷﻪﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎن ﺑﮑﺮاﯾﻪﺗﻦ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻣﺨﺎﺑﻦ‪ ،‬ﺗﺎﮐﻮ ﺋﻪوڕۆ ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﻪر‪‬ﺘﯿﯽ هﻪردوو‬ ‫‪76‬‬

‫ﺣﯿﺰﺑﻪ دهﺳﻪﻻﺗﺪارهﮐﻪی ﺑﺎﺷﻮور‪ ،‬ﺧﯚﯾﺎن ﻟﻪﻗﻪرهی ﮐﺎری ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ ﮐﻮردﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪﺷ‪‬ﻮهی‬ ‫زاﻧﺴﺘﺎﻧﻪ و‪ ،‬ﺑﻨﻪڕهﺗﯿﯽ ﻧﻪداوه‪...‬‬ ‫هﻪرﻟﻪو ﮐﺎت و رۆژاﻧﻪدا ﮐﻪ ﺳﺎواک و داوودهزﮔﻪی ﺳﻪرﮐﻮﺗﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫رۆژهﻪ‪‬ت راوی ﭘ‪‬ﺸﻤﻪرﮔﻪ و ﺷﯚرﺷﮕ‪‬اﻧﯽ دهﮐﺮد و‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﺎﺷﻮوری ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺶ‬ ‫ﺑﻪهﺎوﮐﺎرﯾﯽ ژﻣﺎرهﯾﻪک ﻟﻪ ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪه و ﺑﻪرﭘﺮﺳﺎﻧﯽ ﺷﯚرﺷﯽ ﺋﻪﯾﻠﻮول‪ ،‬ﮐﻪوﺗﺒﻮوﻧﻪ و‪‬ﺰه و‪،‬‬ ‫ﮔﺮﺗﻦ و راوهدووﻧﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬ﺟﻤﻮﺟﻮ‪‬ﮑﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎری و رۆﺷﻨﺒﯿﺮﯾﯽ ﻟﻪ ﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ رۆژهﻪ‪‬ت‬ ‫ﺳﻪرﯾﮫﻪ‪‬ﺪا‪ ،‬ﮐﻪ دوو هﯚﮐﺎری ﻧ‪‬ﻮﺧﯚﯾﯽ و دهرهﮐﯿﯽ‪ ،‬دهورﯾﺎن ﻟﻪو ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﻪ‬ ‫رۆﺷﻨﺒﯿﺮﯾﯿﻪدا هﻪﺑﻮو‪:‬‬ ‫ﯾﻪﮐﻪم‪ ،‬ﺑﻪهﯚی هﻪ‪‬ﮕﯿﺮﺳﺎﻧﯽ ﺷﯚرﺷﯽ ﺋﻪﯾﻠﻮول ودهﻧﮓ و ﺑﺎس و رووداوهﮐﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻮوری‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﻪوه ﺑﻮو ﮐﻪ‪ ،‬هﻪﺳﺘﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ ﻟﻪرۆژهﻪ‪‬ت ﺑﻮوژاﻧﺪهوه‪ .‬ﺋﻪﮔﻪرﭼﯽ رژ‪‬ﻤﯽ‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬هﻪﻣﻮو هﻪو‪‬ﮑﯽ دهدا ﺗﺎﮐﻮ هﯿﭻ ﺟﯚره ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪی و زاﻧﯿﺎرﯾﻮهرﮔﺮﺗﻨ‪‬ﮏ‬ ‫ﻟﻪﻧ‪‬ﻮان ﮐﻮردی ﺑﺎﺷﻮور و رۆژهﻪ‪‬ﺗﺪا ﭘ‪‬ﮑﻨﻪﯾﻪت‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪوهﺷﺪا‪ ،‬هﺎﺗﻮﭼﻮوی ﺑﻪردهواﻣﯽ‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﻤﻪرﮔﻪی ﺑﺎﺷﻮوری ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺑﯚ ﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ رۆژهﻪ‪‬ت و‪ ،‬دواﻧﺪن و ﭘﺮﺳﯿﺎرﮐﺮدﻧﯽ‬ ‫ﺧﻪ‪‬ﮏ ‪ -‬ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﻻواﻧﯽ رۆژهﻪ‪‬ت ﻟ‪‬ﯿﺎن‪ ،‬هﻪروههﺎ ﮔﻮ‪‬ﮕﺮﺗﻦ ﻟﻪ ''رادﯾﯚی ﺷﯚرش''‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪدزی ﺳﺎواک و ﺳﯿﺨﻮڕهﮐﺎﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﻪوه ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﻣﺎ‪‬ن و ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ دوﮐﺎن و ﺑﺎزار ﮔﻮ‪‬ﯽ‬ ‫ﻟ‪‬ﺪهﮔﯿﺮا‪ ،‬ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ﺋﺎﮔﺎداری دهﻧﮓ و ﺑﺎﺳﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻮوری ﮐﻮردﺳﺘﺎن دهﺑﻮون‪.‬‬ ‫ﺋﻪوهش ﺳﻪرهﺗﺎﯾﻪک ﺑﻮو ﺑﯚ ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﻪوهی هﻪﺳﺘﯽ ﮐﻮرداﯾﻪﺗﯽ و ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ ﻟﻪﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪.‬‬ ‫دووهم‪ ،‬ﺋﻪو ﺑﻪﺷﻪ ﻟﻪ ﭼﯿﻨﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎر و رۆﺷﻨﺒﯿﺮاﻧﯽ ﮐﻮرد ﮐﻪ ﻟﻪ زاﻧﺴﺘﮕﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان ‪ -‬ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﻟﻪ ﺗﺎران دهﯾﺎﻧﺨﻮ‪‬ﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺳﯿﺎری و ﺗ‪‬ﮑﻪ‪‬وﯾﯿﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ‬ ‫ﺑﺰاﭬﯽ رۆﺷﻨﺒﯿﺮی و ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎرﯾﺪا ﭘﻪﯾﺪاﮐﺮد و ﻓ‪‬ﺮی ﺷ‪‬ﻮاز‪‬ﮑﯽ ﻧﻮ‪‬ﯽ ﺧﻪﺑﺎت ﺑﻮون ﮐﻪ‬ ‫ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﻪی ﻧ‪‬ﻮ ﺷﺎر و ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪی ﺷﺎرهﮐﺎن ﺑﻮو‪ .‬ﺋﻪم ﺑﻪﺷﻪ ﻟﻪ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎر و‬ ‫رۆﺷﻨﺒﯿﺮاﻧﯽ ﮐﻮرد‪ ،‬ﭘ‪‬ﮑﻪوه و ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا‪ ،‬ﺷﺎﻧﻪ و ﮐﯚڕوﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و‬ ‫رۆﺷﻨﺒﯿﺮﯾﯿﺎن دادهﻣﻪزراﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺑﻪ ﺷﻮ‪‬ﻨﭙ‪‬ﮫﻪ‪‬ﮕﺮﺗﻦ و‪ ،‬ﻻﺳﺎﯾﯿﮑﺮدﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﭘﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ﻟﻪژ‪‬ﺮ ﮐﺎرﮐﺮدی ﺑﯿﺮی ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯽ و ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﮕﻪر‪‬ﺘﯽ داﺑﻮون‪ .‬ﻟﻪو ﺳﻪردهﻣﻪدا‪،‬‬ ‫ﭼﯿﻨﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎران و رۆﺷﻨﺒﯿﺮاﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﻟﻪدهرهوهی وﻻت‪ ،‬ﻟﻪو‪‬ﺗﺎﻧﯽ ﺋﯚروﭘﺎ و ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ‪،‬‬ ‫ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﻪﮐﯽ ﺑﻪه‪‬ﺰی ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎرﯾﯿﺎن ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎﺑﻮو ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﮐﻨﻔﺪراﺳﯿﻮن ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻣﺤﺼﻠﯿﻦ و‬ ‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن اﯾﺮاﻧﯽ‪ .‬ﮐﯚﻧﻔﯿﺪراﺳﯿﯚن‪ ،‬دهوری زۆر ﺑﺎﺷﯽ دهﺑﯿﻨﯽ ﻟﻪﺧﺴﺘﻨﻪڕووی دﯾﮑﺘﺎﺗﯚرﯾﯽ‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ و‪ ،‬ﺑﻪردهوام ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺘﻪﺧﺘﯽ وﻻﺗﺎﻧﯽ ﺋﯚروﭘﺎدا ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧﯿﺎن ر‪‬ﺪهﺧﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﯚﻧﻔ‪‬ﺪراﺳﯿﯚن هﻪزاران ﺋﻪﻧﺪاﻣﯽ ﭼﺎﻻﮐﯽ هﻪﺑﻮو‪ ،‬ﮐﻪ هﻪﻣﻮو ﺳﺎ‪‬ﮏ ﻟﻪ و‪‬ﺗ‪‬ﮑﯽ ﺋﯚروﭘﺎدا‬ ‫ﮐﯚﻧﮕﺮهی ﺳﺎ‪‬ﻧﻪی دهﺑﻪﺳﺖ و‪ ،‬ﭘ‪‬ﻨﺦ ﺋﻪﻧﺪام هﻪ‪‬ﺪهﺑﮋ‪‬ﺮدران ﺑﯚ ﮐﯚﻣﯿﺘﻪی ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﻪر‪‬ﺘﯿﯽ‪.‬‬ ‫هﻪروههﺎ ﮔﯚﭬﺎر‪‬ﮑﯽ ﻣﺎﻧﮕﺎﻧﻪﺷﯽ دهردهﮐﺮد ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی )‪ ١٦‬آذر(‪ .‬ﮐﯚﻧﻔ‪‬ﺪراﺳﯿﯚن‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪرهﺗﺎی‬ ‫دروﺳﺘﺒﻮوﻧﯿﺪا‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﻻﯾﻪﻧﯽ هﺰری و ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﮔﺮﺗﺒﻮوهﺧﯚی و‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﻻﯾﻪﻧﻪﮐﺎن‬ ‫ﺑﻪﯾﻪﮐﮕﺮﺗﻮوﯾﯿﻪوه ﺧﻪﺑﺎﺗﯿﺎن ﺗ‪‬ﺪا دهﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م دواﺗﺮ ﻧﺎﮐﯚﮐﯿﯽ ﻧ‪‬ﻮان ﻣﺎوﺋﯿﺴﺘﻪﮐﺎن و‪،‬‬ ‫‪77‬‬

‫ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ ﯾﻪﮐ‪‬ﺘﯿﯽ ﺳﯚﭬ‪‬ﺖ و ﻟﻘﻪ دژﺑﻪرهﮐﺎﻧﯽ ﭼﺮﯾﮑﯽ ﻓﯿﺪاﯾﯽ و ‪...‬هﺘﺪ‪ ،‬ﻟﻪرۆڵ و دهوری‬ ‫ﮐﯚﻧﻔ‪‬ﺪراﺳﯿﯚﻧﯽ ﮐﻪم ﮐﺮدهوه‪.‬‬ ‫ﺑﻪﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی دهرهوهی ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺧﯚدا‪ ،‬ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﻟﻪ ﺷﺎری ﺗﺎران‪ ،‬ﺑﺰاﭬﯽ‬ ‫ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎرﯾﯽ ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﻧﯽ ‪ ١٩٧١ -١٩٧٠‬ﺑﻪﻣﻼوه‪ ،‬ﺳﺎڵ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳﺎڵ زﯾﺎﺗﺮ ﭘﻪرهی دهﺳﻪﻧﺪ‪.‬‬ ‫هﻪر ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ‪ ،‬دهزﮔﻪی ''ﺳﺎواک'' ﯾﺶ ﮔﺮﻧﮕﯽ و ﺑﺎﯾﻪﺧﯽ زۆری ﺑﻪ ﺟﻤﻮﺟﯚ‪‬ﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎران‬ ‫دهدا و‪ ،‬ﺑﻪڕ‪‬ﮕﻪی ﺳﯿﺨﻮڕهﮐﺎﻧﯿﯿﻪوه ﭼﺎود‪‬ﺮﯾﯽ ﺟﻤﻮﺟﻮ‪‬ﯿﺎﻧﯽ دهﮐﺮد و‪ ،‬ﭘﺎش‬ ‫دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﮑﺮدن و‪ ،‬ﮐﯚﮐﺮدﻧﻪوهی زاﻧﯿﺎری ﻟﻪﺳﻪرﯾﺎن‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ ﺑﻪﺗﺎک و ﺑﻪ ﮐﯚﻣﻪڵ ﻟ‪‬ﯿﺎﻧﯽ‬ ‫دهﮔﺮت‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪﻧﯿﻮﯾﺎﻧﺪا ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎری ﮐﻮردﯾﺸﯿﺎن ﭼﻨﮓ دهﮐﻪوت‪ .‬ﭘﺎش ﻟ‪‬ﺪان و‬ ‫ﺷﮑﻪﻧﺠﻪﮐﺮدﻧﯿﺎن ﻟﻪ زﯾﻨﺪان‪ ،‬ﻣﺎوهی زﯾﻨﺪاﻧﯿﺒﻮوﻧﯿﺎن ﺑﯚ دهﺑ‪‬اﯾﻪوه‪ .‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﻟﻪ‬ ‫ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎره ﮐﻮردهﮐﺎن ﮐﻪ ﻧﺎﺳﯿﺎری ﯾﻪک ﺑﻮون و‪ ،‬ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی وهﮐﯿﻪﮐﯿﺎن هﻪﺑﻮو‪،‬‬ ‫ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪﺑ‪‬ان و‪ ،‬ﺑﻪﻧﮫ‪‬ﻨﯿﯽ ﺷﺎﻧﻪﯾﻪﮐﯽ رۆﺷﻨﺒﯿﺮﯾﯿﺎن ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎ و‪ ،‬دواﺗﺮ‪ ،‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪی‬ ‫ﺷﯚرﺷﮕ‪‬ی زهﺣﻤﻪﺗﮑ‪‬ﺸﺎﻧﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ‪ -‬ﯾﺎن داﻣﻪزراﻧﺪ‪ .‬ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﻧﺎﺳﺮاو و‪ ،‬ﮐﺎرﮔ‪‬ی‬ ‫ﺳﻪرهﮐﯿﯽ ﺋﻪم ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﻪ ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ ﺑﻮو ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﻓﻮاد ﻣﺴﺘﻪﻓﺎ ﺳﻮ‪‬ﺘﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺑﻪم ﭼﻪﺷﻨﻪ‪ ،‬ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﺑﻪهﯚﺷﯿﺎری و ﺗ‪‬ﮑﯚﺷ‪‬ﻨﯽ ﺳﺎواک و زهﺑﺮوزهﻧﮕﯽ ﺳﻮﭘﺎی‬ ‫داﭘ‪‬ﯚﺳ‪‬ﻨﻪرﯾﯿﻪوه‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﺟﻤﻮﺟﯚ‪‬ﮑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و رۆﺷﻨﺒﯿﺮی و ﭼﻪﮐﺪارﯾﯽ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان و ﻟﻪ‬ ‫رۆژهﻪﻻﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺑﺮد و‪ ،‬ﺋﯚﭘﯚزﺳﯿﯚن و ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﻪﮐﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﮔﯚڕهﭘﺎﻧﻪﮐﻪدا ﻧﻪه‪ ‬و‪ ،‬ﺑﻪد‪‬ﻨﯿﺎی و ﺋﺎﺳﻮودهﯾﯿﻪوه‪ ،‬ﮐﻮردﮔﻮﺗﻪﻧﯽ‪'' :‬ﭘﺎ‪‬ﯽ ﻟ‪‬ﺪاﯾﻪوه!''‪.‬‬

‫‪78‬‬

‫ﺗﻮوﺷﺒﻮوﻧﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ ﺑﻪ ﻧﻪﺧﯚﺷﯿﯽ ''ﺷ‪‬ﺮﭘﻪﻧﺠﻪ''‬ ‫و هﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺖ و رواﻧﮕﻪی هﺎوﭘﻪﯾﻤﺎﻧﺎﻧﯽ!‬ ‫راﭘﻪڕﯾﻨﯽ ﺳﻪرﺗﺎﺳﻪری و رووﺧﺎﻧﯽ ﯾﻪﮐﺠﺎرﯾﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﻟﻪﻧﯿﻮهی ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩٦٩‬ی زاﯾﻨﯿﯽ‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪرداﻧ‪‬ﮑﯽ ﺑﯚ ﻓﻪرهﻧﺴﺎ‪ ،‬ﺑﻪر‪‬ﮕﻪی‬ ‫ﺑﮋﯾﺸﮑﻪﮐﺎﻧﯿﯿﻪوه ﺋﺎﮔﺎدار ﺑﻮو ﮐﻪ ﺗﻮوﺷﯽ ﻧﻪﺧﯚﺷﯽ ﺷ‪‬ﺮﭘﻪﻧﺠﻪ ﺑﻮوه‪ .‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺷﺎ و‬ ‫ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪ و دهﺳﺘﻮﭘ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﺎﻧﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﺑ‪‬ﯾﺎردرا هﻪواﻟﻪﮐﻪ ﺑﻪﻧﮫ‪‬ﻨﯿﯽ ﺑﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﺑﻪﻻم ﭘﺎش‬ ‫ﻣﺎوهﯾﻪک‪ ،‬هﻪواﻟﻪﮐﻪ ﻟﻪﻧﯿﻮ ﮐﯚڕوﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯿﺪا ﺑﻼوﺑﻮوهوه و‪ ،‬ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯿﻪﮐﺎن‬ ‫ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٩٧٠‬ﺋﺎﮔﺎداری ﻧﻪﺧﯚﺷﯿﯿﻪ ﮐﻮﺷﻨﺪهﮐﻪی ﺷﺎ ﺑﻮون‪ .‬ﻧﻪﺧﯚﺷﯿﯿﻪﮐﻪی ﺷﺎ‪ ،‬ﺳﺎڵ‬ ‫ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳﺎڵ‪ ،‬ﭘﺘﺮ ﮐﺎری دهﮐﺮده ﺳﻪر ﻟﻪش و رهواﻧﯽ‪ .‬ﺑﻪوﺗﻪی ﭼﺎرﻟﺰ ﮐﯚﮔﺎن ﺋﻪﻓﺴﻪری‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﻮوی ''ﺳﯿﺎ''‪ ،‬ﻗﻪﯾﺮاﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﻟﻪوﺳﻪردهﻣﻪوه ﺳﻪرﯾﮫﻪ‪‬ﺪا‪ ،‬ﮐﻪ هﻪوا‪‬ﯽ ﺗﻮوﺷﺒﻮوﻧﯽ ﺷﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺷ‪‬ﺮﭘﻪﻧﺠﻪ ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﻓﻪرهﻧﺴﺎﯾﯿﻪﮐﺎﻧﻪوه راﮔﻪﯾﻪﻧﺪرا‪ .‬دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی''دهﯾﭭﯿﺪ‬ ‫ﻻﻧﮓ''‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪو ﮐﺎت و رۆژاﻧﻪدا‪ ،‬ﻟﻪﺑﻪﺷﯽ زاﻧﯿﺎری و ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ وهزارهﺗﯽ دهرهوهی‬ ‫ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﺎری دهﮐﺮد‪ ،‬ده‪'' :‬ﻧﻪﺧﯚﺷﯿﻨﯽ ﺷﺎ‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﺗ‪‬اﻣﺎﻧﯽ هﻮرد دهﮐﺮد‪ .‬ﺋﺎﯾﺎ‬ ‫دهﺑﻮو دهﺳﺖ ﻟﻪﺳﻪر دهﺳﺖ داﺑﻨ‪‬ﯿﻦ و ﭼﺎوهڕاﻧﯽ ﺋﻪوهﺑﯿﻦ‪ ،‬ﺷﺎ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﻧﻮوﺳﯿﻨﮕﻪﮐﻪﯾﺪا‬ ‫ﺑﻤﺮێ!؟ راﺳﺘﯿﯿﻪﮐﻪی ﺋ‪‬ﻤﻪ دهﻣﺎﻧﺰاﻧﯽ ﺷﺎ ﻧﻪﺧﯚﺷﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺑ‪‬ﺪهﻧﮓ ﺑﻮوﯾﻦ!‪ ،‬ﻟﻪﮐﺎﺗ‪‬ﮑﺪا‬ ‫دهﺑﻮو ر‪‬ﮕﻪﭼﺎرهﯾﻪﮐﯽ ﮔﻮﻧﺠﺎوﻣﺎن رهﭼﺎو ﺑﮑﺮداﯾﻪ!''‪.‬‬ ‫ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ،١٩٧۶‬ﺟﯿﻤﯽ ﮐﺎرﺗﺮ‪ ،‬ﻧﻮ‪‬ﻨﻪری ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮات‪ ،‬ﺑﻮو ﺑﻪ ﺳﻪرﮐﯚﻣﺎری ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ‬ ‫و‪ ،‬دهﺳﺘﺒﻪﺟ‪ ‬راﯾﮕﻪﯾﺎﻧﺪ‪'' :‬ﺳﻪردهﻣﯽ دﯾﮑﺘﺎﺗﯚری و‪ ،‬داﮔﯿﺮﮐﺎری و ﭘ‪‬ﺸﯿﻠﮑﺮدﻧﯽ ﻣﺎﻓﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﺮۆڤ ﻟﻪ ﺟﯿﮫﺎن‪ ،‬ﺑﻪﺳﻪرﭼﻮوه و‪ ،‬دهﺑ‪ ‬ﭘ‪‬ﺸﯽ ﻟ‪‬ﺒﮕﯿﺮ‪‬ﺖ!''‪ .‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ،١٩٧٧‬ﺟﯿﻤﯽ ﮐﺎرﺗﺮ‬ ‫دﯾﺪار‪‬ﮑﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪا و‪ ،‬داوای ﻟ‪‬ﮑﺮد ﺗﺎ ﭘﻪره ﺑﻪ ﻣﺎﻓﯽ ﻣﺮۆڤ و‬ ‫د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺳﯽ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان ﺑﺪات و‪ ،‬ﮔﻮﺷﺎری ﮐﻪﻣﺘﺮ ﺑﺨﺎﺗﻪ ﺳﻪر ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن! ﺷﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﻨﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﯿﻤﯽ ﮐﺎرﺗﺮ دا‪ ،‬ﮐﻪ ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎز و داﺧﻮازﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪ ‬دهﮐﺎت‪ .‬دوای ﺋﻪو دﯾﺪارهی ﺷﺎ و‬ ‫ﮐﺎرﺗﺮ‪ ،‬هﻪروههﺎ ''ﺳﺎﯾﺮۆس و‪‬ﻨﺲ'' وهزﯾﺮی دهرهوهی دهوﻟﻪﺗﯽ ﺟﯿﻤﯽ ﮐﺎرﺗﺮ‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﺎﻧﮕﯽ‬ ‫ﮔﻮ‪‬ﻧﯽ ‪ ١٩٧٧‬دا‪ ،‬ﭼﻮو ﺑﯚ دﯾﺪاری ﺷﺎ و‪ ،‬ﺟﺎر‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎز و داﺧﻮازﯾﯽ دهو‪‬ﻪﺗﯽ‬ ‫ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎی ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯿﯽ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ر‪‬ﻔﯚرم ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮ‪‬ﯽ ﺷﺎ داﯾﻪوه!‬ ‫ﺑﻪﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوهی ﺋ‪‬ﺴﺘﺎی دارودهﺳﺘﻪ و ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ده‪‬ﻦ‪'' :‬ﺟﯿﻤﯽ ﮐﺎرﺗﺮ‪ ،‬ﺑﻮو ﺑﻪ هﯚی رووﺧﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ!!''‪ ،‬دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﮐﺎرﺗﺮ‪ ،‬دژی ﺷﺎی‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان و رژ‪‬ﻤﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬در‪‬ﮋهداﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﺳﻪرﮐﻮﺗﮑﻪری‬ ‫ﺷﺎﯾﺎن ﺑﻪزﯾﺎن دهزاﻧﯽ و‪ ،‬د‪‬ﻨﯿﺎﺑﻮون ﮐﻪ ﺑﻪردهواﻣﮑﺮدﻧﯽ دﯾﮑﺘﺎﺗﯚری و ر‪‬ﮕﺮﺗﻦ ﻟﻪ ﺋﺎزادی و‬ ‫د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺳﯽ ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺷﺎ و رژ‪‬ﻤﻪﮐﻪﯾﻪوه‪ ،‬ﻧﻪﺗﻪﻧﯿﺎ ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪ هﯚی ﺳﻪﻗﺎﻣﮕﯿﺮﺑﻮوﻧﯽ زﯾﺎﺗﺮی‬ ‫دهﺳﻪ‪‬ت و ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﻪﮐﻪی‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ ﻟﻪرووﺧﺎن ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﺘﺮی دهﮐﺎﺗﻪوه‪ .‬ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬هﻪروههﺎ دژی‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﯽ ﻣﻪزﻧﯿﺨﻮازﯾﯽ ﺷﺎ ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪدا ﺑﻮون‪ .‬ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ رۆژاﭬﺎ‬ ‫‪79‬‬

‫ه‪‬ﻨﺮاﯾﻪ ﺳﻪر ﺗﻪﺧﺘﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯽ و‪ ،‬ﺑﻪ ﮐ‪‬ﯾﻨﯽ ﭼﻪﮐﻮﭼﯚ‪‬ﯽ ﻣﯚد‪‬ﻧﯽ رۆژاﭬﺎ‪ ،‬ﺑﺒﻮوه ﺧﺎوهﻧﯽ‬ ‫ﺳﻮﭘﺎ و ﺗﻪﮐﻨﯚﻟﯚژﯾﺎی ﻣﯚد‪‬ﻧﯽ ﺟﻪﻧﮕﯿﯽ‪ ،‬ه‪‬ﻨﺪه ﻟﻪﺧﯚﺑﺎﯾﯽ ﺑﺒﻮو ﮐﻪ راﺑﻮردووی ﻟﻪﺑﯿﺮ‬ ‫ﭼﻮوﺑﻮوهوه و‪ ،‬ﭼﺎوهڕوان ﺑﻮو ﻟﻪرﯾﺰی وﻻﺗﺎﻧﯽ ﮔﻪوره و زﻟﮫ‪‬ﺰهﮐﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎن‪ ،‬ﺣﯿﺴﺎب ﺑﮑﺮ‪‬ﺖ‬ ‫ﺑﯚی‪...‬‬ ‫دهوﻟﻪﺗﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺑﻪڕ‪‬ﮕﻪی ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ''ﺳﯿﺎ'' و‪ ،‬ﮐﺎرﻧﺎﺳﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻪوه ﻟﻪﺋ‪‬ﺮان‪،‬‬ ‫ﺋﺎﮔﺎداری ﭘﻪرهﺳﻪﻧﺪﻧﯽ ﺷﻪﭘﯚﻟﯽ ﻧﺎڕهزاﯾﻪﺗﯿﯽ ﮐﯚﻣﻪﻻﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ ﺑﻪراﻣﺒﻪر رژ‪‬ﻢ ﺑﻮون و‪،‬‬ ‫هﻪﺳﺘﯿﺎن ﺑﻪ ﻣﻪﺗﺮﺳﯽ ﺑﯚ ﺳﻪر ﺷﺎ و رژ‪‬ﻤﻪﮐﻪی ﮐﺮدﺑﻮو‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه‪ ،‬ﺑﻪدوای ﺟ‪‬ﮕﺮهوه و‪،‬‬ ‫ﺋﻪﻟﺘﻪرﻧﺎﺗﯿﭭﺪا دهﮔﻪڕان‪ ،‬ﺗﺎ ﻟﻪﺋﻪﮔﻪری ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﯽ ﭘﺸ‪‬ﻮی ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬رووﺧﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ‬ ‫ﺷﺎ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺧﻪی ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ داهﺎﺗﻮو داﺑ‪‬ﮋن‪ .‬هﻪروهک ﺑﻪوﺗﻪی ﺟﯿﭭﺎن ﮐﯚڵ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی‬ ‫زاﻧﺴﺘﮕﻪی ﻣﯿﺸﯿﮕﺎن‪ ،‬ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﻧﯽ ‪١٣۵۶ – ١٣۵۵‬ی هﻪﺗﺎوﯾﯿﻪوه‪ ،‬ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪر‪‬ﮕﻪی‬ ‫ﺑﺎ‪‬ﻮ‪‬ﮋﺧﺎﻧﻪﯾﻪوه ﻟﻪ ﺗﺎران‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﮐﯚﻧﯽ ﺑﻪرهی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﯽ ﺋ‪‬ﺮان و‬ ‫ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﮐﺎﻧﺪا دهﮔﺮت و‪ ،‬زۆر ﺟﺎر هﺎﺗﯚﭼﻮوی ﺑﺎ‪‬ﻮ‪‬ﮋﺧﺎﻧﻪﯾﺎن دهﮐﺮد‪ .‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪوهﺷﺪا‪،‬‬ ‫ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ هﯿﭻ ﺟﯚر‪‬ﮏ ﻟﻪو ﺑﺎوهڕهدا ﻧﻪﺑﻮو ﮐﻪ ﻧﺎڕهزاﯾﻪﺗﯿﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧ‪‬ﺖ ﮐﯚﺳﭗ و‬ ‫ﮐ‪‬ﺸﻪ ﺑﯚ ﺳﻪر دهﺳﻪﻻﺗﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ دروﺳﺖ ﺑﮑﺎت‪ .‬دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪی ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‬ ‫ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﭼﺎرﻟﺰ ﻧﺎس'' ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﻧﯽ ‪ ١٩٧٨ – ١٩٧۴‬ﺳﻪرۆﮐﯽ دهﺳﺘﻪی ﮐﺎروﺑﺎری ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﭼﺎرﻟﺰ ﻧﺎس ده‪‬ﺖ‪'' :‬ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوهﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﯿﺘﻪی ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ''ﺳﯿﺎ'' ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻧﺎڕاﺳﺖ ﺑﻮون‪ .‬ﻟﻪهﻪﻣﻮو راﭘﯚرﺗﻪﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬ﺋﺎﻣﺎژه ﺑﻪ ﻣﻪﻻﮐﺎن ﮐﺮاﺑﻮو ﮐﻪ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ هﯿﭻ‬ ‫ﻣﻪﺗﺮﺳﯿﯿﻪک ﺑﯚ ﺳﻪر ﺷﺎ دروﺳﺖ ﺑﮑﻪن و‪ ،‬د‪‬ﻨﯿﺎﺑﻮون ﮐﻪ ﺷﺎ ﺑﻪهﺎﺳﺎﻧﯽ و ﺑ‪ ‬ﮐ‪‬ﺸﻪ‪،‬‬ ‫دهﺳﺎ‪‬ﯽ داهﺎﺗﻮوش ﻟﻪﮔﻪڵ ﺧﻪ‪‬ﮑﻪﮐﻪی دهژی''‪ .‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ و‪‬ﺗﺎﻧﯽ رۆژاﭬﺎ‪ ،‬ﯾﻪﮐﻪم و‪‬ﺗ‪‬ﮏ‬ ‫هﻪﺳﺘﯽ ﭘ‪‬ﮑﺮد رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ ﺑﻪرهو رووﺧﺎن دهﭼ‪‬ﺖ‪ ،‬دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﻮو‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪوﯾﺶ‬ ‫ﺑﻪهﯚی ﻣ‪‬ﮋووﯾﻪﮐﯽ ‪١٠٠‬ﺳﺎ‪‬ﻪی ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋ‪‬ﺮان و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪﮐﻪی ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا هﻪﯾﻪﺗﯽ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﺑﺎﺷﯽ ﺋﺎﮔﺎداری رادهی ﭘﻪرهﺳﻪﻧﺪﻧﯽ ﺑ‪‬ﺰارﯾﯽ و ﻻوازﯾﯽ ﺳﯿﺴﺘﻪﻣﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﺑﻮو‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ‬ ‫دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ دوو ﺳﺎڵ ﭘ‪‬ﺶ رووﺧﺎﻧﯽ ﺷﺎ‪ ،‬د‪‬ﻨﯿﺎﺑﻮون ﮐﻪ ﺷﺎ ﺗﻪﻣﻪﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﻪﮐﻪی‬ ‫ﺑﻪﺳﻪر ﭼﻮوه‪ .‬ﺋﻪﻣﻪش ﻟﻪ وﺗﻪ و راﭘﯚرﺗﯽ ''ﻻﺑﺮاﻧﯽ'' ﺑﺎ‪‬ﻮ‪‬ﮋی ﭘ‪‬ﺸﻮوی ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﻟﻪ ﺗﺎران‬ ‫دهردهﮐﻪو‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪدﯾﺪاری ﻟﻪﮔﻪڵ ''ه‪‬ﻤﺰ'' ﺑﺎ‪‬ﻮ‪‬ﮋی ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ ﻟﻪ ﺗﺎران‪ ،‬ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٩٧۶‬و‪،‬‬ ‫ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳﻨﺎﺗﯚری ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﭘ‪‬ﺮﭼ‪‬ﺖ''‪ ،‬ﺑﺎس ﻟﻪ ﺧﺮاﭘﯽ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺋ‪‬ﺮان دهﮐﺎت‬ ‫و‪ ،‬ده‪'' :‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ﭘ‪‬ﻤﺎﻧﻨﺎوهﺗﻪ ﺳﻪردهﻣﯽ دوای رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎوه و‪ ،‬دهﺑ‪‬ﺖ ﺧﯚﻣﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﺋﺎﻣﺎده‬ ‫ﺑﮑﻪﯾﻦ!''‪.‬‬ ‫دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺟﯿﻤﯽ ﮐﺎرﺗﺮ‪ ،‬ﻻی ﺋﺎﺷﮑﺮاﺑﻮو ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻪﻣﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ‪ ،‬ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪدا‬ ‫هﺎوﭘﻪﯾﻤﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﮔﻪوره ﻟﻪدهﺳﺘﺪهدا و ﺑﻪرادهﯾﻪﮐﯽ زۆر‪ ،‬زﯾﺎن ﺑﻪ ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ‪،‬‬ ‫ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ دهﮔﺎت‪ ،‬هﻪروهک دواﺗﺮﮔﻪﯾﺎﻧﺪی‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه‪ ،‬ﺑﻪردهوام داواﯾﺎن ﻟﻪ‬ ‫ﺷﺎ دهﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ر‪‬ﻔﯚرم ﺋﻪﻧﺠﺎم ﺑﺪات‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﺷﺎ‪ ،‬وهک هﻪﻣﻮو دﯾﮑﺘﺎﺗﯚر‪‬ﮏ‪ ،‬ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎزی‬ ‫د‪‬ﺴﯚزاﻧﻪی ﮐﻪﺳﺎﻧﯽ ﻧ‪‬ﺰﯾﮏ و هﺎوﭘﻪﯾﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﻼن و ﻓ‪ ‬ﺑﯚ ﻻوازﮐﺮدﻧﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ‬ ‫‪80‬‬

‫ﺣﺴ‪‬ﺐ دهﮐﺮد و‪ ،‬ﺑ‪‬وای ﺑﻪ ر‪‬ﻔﯚرم و ﮔﯚڕاﻧﮑﺎری و داﺑﻪﺷﮑﺮدﻧﯽ دهﺳﻪﻻت و‪ ،‬ﭘﺮس‬ ‫وراو‪‬ﮋﮐﺮدن ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬ﺳﻪرزارهﮐﯿﯽ ﺑﻪ‪‬ﻨﯽ ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎﻧﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ دهدا‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺗ‪‬ﯿﺪاﻣﺎﺑﻮو‪،‬‬ ‫ﻟﻪچ ر‪‬ﮕﻪ و ﺑﻪ چ ﺷ‪‬ﻮهﯾﻪک ر‪‬ﻔﯚرم و ﮔﯚڕان ﺑﮑﺎت‪ .‬ﭘﺎش دﯾﺪارهﮐﻪی ﺳﺎﯾﺮۆس و‪‬ﻨﺲ و‬ ‫ﺷﺎ‪ ،‬ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﻗﺎو ﺑ‪‬وﺑﻮوهوه‪ ،‬دهو‪‬ﻪﺗﯽ واﺷﻨﺘﯚن ﻓﻪرﻣﺎﻧﯿﺪاوه ﺑﻪ ﺷﺎ‪ ،‬ﺗﺎ ڕێ ﻟﻪ‬ ‫ﺑﻪردهم ﺋﺎزادﯾﯽ راﮔﻪﯾﺎﻧﺪن و ﺑﯿﺮوڕا دهرﺑ‪‬ﯾﻨﺪا ﺑﮑﺎﺗﻪوه‪ .‬ﺳﻪرهﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﺳﺎ‪‬ﯽ‬ ‫‪ ،١٩٧۶‬ﻟﻪژ‪‬ﺮ ﮔﻮﺷﺎری دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺗﺎرادهﯾﻪک ﻟﻪ ﮔﻮﺷﺎر و زهﺑﺮوزهﻧﮕﯽ ﮐﻪم‬ ‫ﮐﺮدهوه‪ ،‬و رۆژی ‪١۶‬ی ﻣﺎﻧﮕﯽ ﮔﻪﻻو‪‬ﮋی ‪١٩٧٧) ١٣۵۶‬ی زاﯾﻨﯽ(‪ ،‬ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮاﻧﯽ‬ ‫ﮔﻮ‪‬ﺮاﯾﻪڵ و‪ ،‬دهﺳﺘﻪﻣﯚﮐﺮاوی ﺑﻪﻧﯿﻮی ﺋﻪﻣﯿﺮ ﻋﻪﺑﺎس هﯚوهﯾﺪا‪ ،‬ﭘﺎش ‪ ١٣‬ﺳﺎڵ ﻻﺑﻪرێ و‪،‬‬ ‫ﺟﻪﻣﺸﯿﺪ ﺋﺎﻣﻮزﮔﺎر ﻟﻪﺟ‪‬ﯽ داﺑﻨ‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪﻣﯿﺶ هﻪر ﮔﻮ‪‬اﯾﻪڵ و دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﮑﺮاوی ﺷﺎ ﺧﯚی‬ ‫ﺑﻮو‪ .‬ﻟﻪرۆژی ‪٢۵‬ﯼ ﮔﻪ ڕێﺰاﻧﯽ ‪ ،١٣۵۶‬ﻟﻪﮐﺎﺗﯽ ﺳﻪرداﻧﯽ ﺳﻪرﮐﯚﻣﺎری ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ ﺟﯿﻤﯽ ﮐﺎرﺗﺮ‬ ‫ﺑﯚ ﺗﺎران‪ ،‬ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪرﯾﻦ ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎراﻧﯽ زاﻧﺴﺘﮕﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺎراﻧﻪوه ﺑﻪڕ‪‬ﻮه‬ ‫ﭼﻮون‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪﻣﯿﺪﯾﺎی دهرهوه دهﻧﮕﯿﺪاﯾﻪوه‪ .‬ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮان ﺟﻪﻣﺸﯿﺪ ﺋﺎﻣﻮزﮔﺎر‪ ،‬ﻧﻪﯾﺘﻮاﻧﯽ‬ ‫هﯿﭻ ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪﯾﻪﮐﯽ ﭼﺎﮐﺴﺎزﯾﯽ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺒﺪات‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ دهﺑﻮو ﺑ‪‬ﯾﺎری هﻪر ﮔﯚڕان و‬ ‫ﭼﺎﮐﺴﺎزﯾﯿﻪک ﺑﻪ ﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ ﺷﺎ ﺋﻪﻧﺠﺎم ﺑﺪر‪‬ﺖ‪ ..‬ﺷﺎ ﺑﯚﺧﯚﺷﯽ هﯿﭻ ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪﯾﻪﮐﯽ رۆﺷﻦ و‬ ‫ﺋﺎﻣﺎدهﮐﺮاوی ﺑﯚ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ر‪‬ﻔﯚرم ﻧﻪﺑﻮو‪ ،‬هﻪر ﺋﻪوهش ﻟﻪدواﯾﯿﺪا ﺗﻮوﺷﯽ ﺳﻪرﻟ‪‬ﺸ‪‬ﻮاوی‬ ‫ﮐﺮد و‪ ،‬ﮐﯚﻧﺘ‪‬ۆ‪‬ﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﻪﮐﻪی ﻟﻪدهﺳﺖ دهره‪‬ﻨﺎ‪ .‬ﻟﻪﺳﻪر داوای ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯽ ﻧﻪﺗﻪوه‬ ‫ﯾﻪﮐﮕﺮﺗﻮوهﮐﺎن‪ ،‬ﺷﺎ‪ ،‬ر‪‬ﮕﻪی ﺑﻪ ﮐﯚﻣﯿﺘﻪی ﻣﺎﻓﯽ ﻣﺮۆﭬﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯽ دا‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﻪرداﻧﯽ‬ ‫ﺑﻪﻧﺪﯾﺨﺎﻧﻪﮐﺎن ﺑﮑﻪن و‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﺰﯾﮑﻪوه ﻟﻪﮔﻪڵ زﯾﻨﺪاﻧﯿﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺪو‪‬ﻦ و‪ ،‬ﻟﻪﮔﯿﺮوﮔﺮۆﯾﺎن‬ ‫ﺋﺎﮔﺎدارﺑﻦ‪ .‬هﻪروههﺎ ﺑﻪ ﭼﺎود‪‬ﺮﯾﮑﺮدﻧﯽ ﺳﺎواک‪ ،‬ر‪‬ﮕﻪ ﺑﻪ رۆژﻧﺎﻣﻪﮐﺎن درا‪ ،‬ﺑﻪرادهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻪم‬ ‫ﻧﺎڕهزاﯾﻪﺗﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ و ﮐ‪‬ﺸﻪی ﺋﺎﺑﻮوری و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ و ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﺋﺎزادﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و‬ ‫رۆژﻧﺎﻣﻪﮔﻪرﯾﯽ ﺑ‪‬وﺑﮑﻪﻧﻪوه‪ .‬ﺋﻪو ﺑﺎرودۆﺧﻪ ﻧﻮ‪‬ﯿﻪ‪ ،‬زهوﯾﻨﻪی ﺧﯚﺷﮑﺮد ﺑﯚ دهﺳﺘﭙ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ‬ ‫دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ دهﻧﮕﯽ ﻧﺎڕهزاﯾﻪﺗﯿﯽ ﺑﻪﺷ‪‬ﻮهی ﺋﺎﺷﮑﺮاﺗﺮ ﻟﻪﺟﺎران‪ .‬ﺑﻪره ﺑﻪره‪ ،‬ﭘﻪﯾﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ و‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺑﻪﺷ‪‬ﮏ ﻟﻪ رواﻧﮕﻪ و هﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺘﻪﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪﺷ‪‬ﻮهی ﺳﯿﭙﺎره و‪ ،‬ﻧﺎﻣﯿﻠﮑﻪ‬ ‫ﻟﻪﻻﯾﻪن ﻣﻪﻻﮐﺎﻧﻪوه ﺑﻪﻧ‪‬ﻮ ﺧﻪﻟﮑﺪا ﺑ‪‬وﺑﻮوﻧﻪوه‪.‬‬ ‫ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎراﻧﯽ زاﻧﺴﺘﮕﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺗﯿﻦ و ﮔﻮڕ‪‬ﮑﯽ ز‪‬ﺘﺮی وهرﮔﺮت‪ .‬رۆژی ‪١٧‬ﯼ‬ ‫ﺑﻪﻓﺮاﻧﺒﺎر رۆژﻧﺎﻣﻪی )اﻃﻼﻋﺎت( ی ﺳﻪر ﺑﻪرژ‪‬ﻢ‪ ،‬وﺗﺎر‪‬ﮑﯽ ﭼﺎﭘﮑﺮد و‪ ،‬ﺗ‪‬ﯿﺪا ﺑﻪ ﺋﺎﺷﮑﺮا ﮔﺎ‪‬ﺘﻪ‬ ‫و ﺳﻮوﮐﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﺑﻪ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯿﯽ ﮐﺮدﺑﻮو‪ .‬دوو رۆژ دواﺗﺮ‪ ،‬ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﺷﺎری ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ ﻗﯚم‬ ‫ﺑﻪ هﺎﻧﺪان و ﺑﻪﺷﺪارﯾﯽ راﺳﺘﻪوﺧﯚی ﻣﻪﻻﮐﺎن ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧ‪‬ﮑﯽ ﮔﻪورهﯾﺎن ﻟﻪدژی ﺷﺎ‬ ‫ﺑﻪڕ‪‬ﻮهﺑﺮد‪ .‬ه‪‬ﺰهﮐﺎﻧﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ و ﺳﻮﭘﺎ‪ ،‬ه‪‬ﺮﺷﯿﺎن ﮐﺮده ﺳﻪرﯾﺎن و‪ ،‬ژﻣﺎرهﯾﻪﮐﯽ زۆرﯾﺎن‬ ‫ﻟ‪‬ﮑﻮﺷﺘﻦ و‪ ،‬ﺑﻪﺳﻪﺗﺎن ﮐﻪﺳﯿﺸﯿﺎن رهواﻧﻪی زﯾﻨﺪاﻧﻪﮐﺎن ﮐﺮد‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﻟﻪرۆژی ‪٢٩‬ﯼ‬ ‫ر‪‬ﺒﻪﻧﺪاﻧﯽ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣۵۶‬ﯼ هﻪﺗﺎوﯼ‪١٩٧٧) ،‬ی ز( ﻟﻪ ''ﭼﻠﻪی ﮐﻮژراواﻧﯽ ﻗﯚم'' دا‪ ،‬ﻟﻪﺷﺎری‬ ‫ﺗﻪور‪‬ﺰ ﺧﻪ‪‬ﮑ‪‬ﮑﯽ زۆر ﺑﻪ هﺎﻧﺪان و دهﺳﭙ‪‬ﺸﺨﻪرﯾﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن‪ ،‬رژاﻧﻪ ﺳﻪر ﺷﻪﻗﺎﻣﻪﮐﺎن و‪،‬‬ ‫‪81‬‬

‫ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺑﺎﻧﮏ و ﺑﯿﻨﺎی دهو‪‬ﻪﺗﯽ و‪ ،‬ﺳﯿﻨﻪﻣﺎ و‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪ دوﮐﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﺧﻮاردهﻣﻪﻧﯿﯽ ﺋﻪﻟﮑﯚﻟﯿﺸﯿﺎن‬ ‫ﺋﺎﮔﺮ ﺗ‪‬ﺒﻪردا‪ .‬ﺷﻪوی رووداوهﮐﻪ‪ ،‬ﺷﺎ ﻟﻪﺳﻪر ﺗﻪﻟﻪﻓﺰﯾﯚن ﻗﺴﻪی ﮐﺮد و‪ ،‬و‪‬ای‬ ‫ﺳﻪرﮐﯚﻧﻪﮐﺮدن و هﻪڕهﺷﻪﮐﺮدن ﻟﻪ ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪهراﻧﯽ ﺗﻪور‪‬ﺰ‪ ،‬ﮔﻮﺗﯽ‪) :‬ﻣﺎﻧﮓ ﺗﯿﺸﮏ‬ ‫دههﺎو‪‬ﮋێ و‪ ،‬ﺳﻪﮔﯿﺶ ﭘ‪‬ﯽ دهوهڕ‪‬ﺖ!‪ .‬ﺷﺎ هﻪروههﺎ ﮔﻮﺗﯽ‪'' :‬ﺋ‪‬ﻤﻪ‪ ،‬ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪرهو دهرﮔﻪی‬ ‫''ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﯿﯿﻪﺗﯽ ﻣﻪزن'' دهﺑﻪﯾﻦ و‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ هﻪﻣﻮو ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﯿﻪک ﻟﻪﭘ‪‬ﻨﺎوی ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻨﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﻟﻪ )ﺣﺰب رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ( دا ﮐﯚﺑﺒ‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬ ‫ﻟﻪﭼﻠﻪی ﮐﻮژراواﻧﯽ ﺷﺎری ﺗﻪور‪‬ﺰ و‪ ،‬ﻟﻪ رۆژی ‪١٩‬ی ﺧﺎﮐﻪﻟ‪‬ﻮهدا‪ ،‬ﻟﻪﺗﺎران و ﯾﻪزد و‬ ‫ﻣﻪﺷﮫﻪد و ﺷﯿﺮاز‪ ،‬ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪان ﺑﻪڕﯾﻮهﭼﻮون‪.‬‬ ‫ﺑﻪره ﺑﻪره ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪان و ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻦ‪ ،‬وهک ﺋﺎﮔﺮوﭘﻮوش هﻪﻣﻮو ﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ‬ ‫ﺗﻪﻧﯿﯿﻪوه‪ .‬ﻣﯿﺪﯾﺎی دهرهوه‪ ،‬ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ رادﯾﯚی ‪ BBC‬ﺑﻪﺷﯽ ﻓﺎرﺳﯿﯿﻪﮐﻪی‪ ،‬هﻪﻣﻮو رۆژ‪‬ﮏ‬ ‫هﻪوا‪‬ﯽ رووداوهﮐﺎن و ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻦ و ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺎرهﮐﺎن و‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﮐﺎری و‬ ‫ﺋﺎﺑﻮوری و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﺑﻪهﻮردی ﺑ‪‬ودهﮐﺮدهوه‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه ﻟﻪﺳﻪرﺗﺎﺳﻪری ﺋ‪‬ﺮاﻧﻪوه‬ ‫ﮔﻮ‪‬ﯽ ﻟ‪‬ﺪهﮔﯿﺮا‪ .‬رادﯾﯚی ‪ ،BBC‬رۆ‪‬ﮑﯽ ﮔﻪورهی ﻟﻪ ر‪‬ﺨﺴﺘﻨﯽ ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧﻪﮐﺎﻧﺪا هﻪﺑﻮو‪،‬‬ ‫ﭼﯚﻧﮑﻪ‪ ،‬ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ ﻟﻪﺷﺎرهﮐﺎن ﺧﻪ‪‬ﮏ ﮔﻮ‪‬ﯿﺎن ﻟ‪‬ﺪهﮔﺮت‪ ،‬ﺋﺎﮔﺎداری وﺗﻪ و ﭘﻪﯾﺎﻣﯽ ﺗﺎزهی‬ ‫ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ و‪ ،‬دهﻧﮕﻮﺑﺎﺳﻪﮐﺎن و ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪان و هﻪوا‪‬ﯽ ژﻣﺎرهی ﮐﻮژراو و‬ ‫ﺑﺮﯾﻨﺪاری ﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪ دهﺑﻮون‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ ﻟﻪ ﻣﺰﮔﻪوت و ﮔﯚڕهﭘﺎﻧﯽ ﺷﺎرهﮐﺎن ﮐﯚدهﺑﻮوﻧﻪوه‬ ‫و‪ ،‬ر‪‬ﭙ‪‬ﻮان ر‪‬ﺪهﺧﺮا و‪ ،‬ﺷﺎ‪‬و ﺑﯚ ﺳﻪر ﺑﺎﻧﮏ و داوودهزﮔﻪﮐﺎﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪت دهﺳﺘﯿﭙ‪‬ﺪهﮐﺮد‪.‬‬ ‫رۆژی ‪٥‬ی ﺧﻪرﻣﺎﻧﺎﻧﯽ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩٧٨) ١٣٥٧‬ز(‪ ،‬ﺷﺎ ﺟﻪﻣﺸﯿﺪ ﺋﺎﻣﻮزﮔﺎری ﻻﺑﺮد و‪ ،‬ﮐﻪﺳ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺷﻪرﯾﻒ ﺋﯿﻤﺎﻣﯽ داﻧﺎ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪان ﺑ‪‬اﻧﻪوهی ﺑﯚ ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺧﻪرﻣﺎﻧﺎن‪،‬‬ ‫رژ‪‬ﻢ ﻟﻪ ﺗﺎران و ﺷﺎره ﮔﻪورهﮐﺎن‪ ،‬ر‪‬ﺒﻪﻧﺪی هﺎﺗﻮﭼﯚ )ﻣﻨﻊ اﻟﺘﺠﻮل( ی داﻧﺎ‪ .‬ﺧﻪ‪‬ﮏ‬ ‫ﺑ‪‬ﮕﻮﯾﺪاﻧﻪ ﺑ‪‬ﯾﺎری ﺳﻮﭘﺎ‪ ،‬رژاﻧﻪ ﻧ‪‬ﻮ ﺷﻪﻗﺎﻣﻪﮐﺎﻧﻪوه و‪ ،‬ﻟﻪ ''ﮔﯚڕهﭘﺎﻧﯽ ژا‪‬ﻪ'' ﻟﻪ ﺗﺎران‪،‬‬ ‫ﻟﻪرۆژی ‪١٧‬ی ﺧﻪرﻣﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻟﻪﺋﺎﮐﺎﻣﯽ ﺗﻪﻗﻪو دهﺳﺘ‪‬ﮋی ﮔﻮﻟﻠﻪی ﭘﯚﻟﯿﺲ وﺳﻪرﺑﺎز‪ ،‬ﺑﻪدهﯾﺎن‬ ‫ﮐﻪس ﮐﻮژران و ﺑﺮﯾﻨﺪارﺑﻮون‪ .‬رۆژی ‪١٢‬ی رهزﺑﻪر‪ ،‬دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻋ‪‬ﺮاق‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر داوای‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﻼ ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ ﻟﻪ ﻋ‪‬ﺮاق ﮐﺮده دهرهوه و‪ ،‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ ﺑﻪرهو ﻓﻪرهﻧﺴﺎ‬ ‫رۆی‪.‬‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ﺋﺎﮔﺎداری ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺳﺎﻣﻨﺎﮐﯽ دهﺳﻪ‪‬ت و ﭼﺎرهﻧﻮوﺳﯽ‬ ‫رژ‪‬ﻤﻪﮐﻪی ﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪرۆژی ‪١٥‬ی ﮔﻪ‪‬ڕ‪‬ﺰاﻧﯽ ‪١٣٥٧‬ی هﻪﺗﺎوی‪ ،‬هﺎﺗﻪ ﺳﻪر ﺗﻪﻟﻪﻓﺰﯾﯚن و‪ ،‬داوای‬ ‫ﻟ‪‬ﺒﻮردﻧﯽ ﻟﻪ ﺧﻪ‪‬ﮏ ﮐﺮد و‪ ،‬ﮔﻮﺗﯽ‪'' :‬ﭘﻪﯾﺎﻣﯽ ﺋ‪‬ﻮهم ﭘ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺖ!''‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﺑﻪ‪‬ﻨﯽ ر‪‬ﻔﯚرم و‬ ‫ﮔﯚڕاﻧﮑﺎری ﺑﻪ ﺧﻪ‪‬ﮏ دا‪ ،‬هﺎوﮐﺎت‪ ،‬دهو‪‬ﻪﺗ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎزهی ﻟﻪ ژﻧﻪرا‪‬ﻪﮐﺎن ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎ‬ ‫ﺑﻪﺳﻪرۆﮐﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ژﻧﻪراڵ ﻏﻮ‪‬ﻣ‪‬هزا ﺋﻪزهﺎری‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ ﻟﻪ ﺗﻪﻟﻪﻓﺰﯾﯚن و ﻣﯿﺪﯾﺎوه دهﺳﺘﮑﺮا‬ ‫ﺑﻪهﻪڕهﺷﻪ و ﮔﻮڕهﺷﻪﮐﺮدن ﻟﻪ ﺧﻪ‪‬ﮏ و‪ ،‬ﻟﻪواﻧﻪی ﻧﯿﺎزی ﺋﺎژاوه و ﭘﺸ‪‬ﻮﯾﯿﺎن هﻪﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻮﻧﺪﺗﺮﯾﻦ ﺷ‪‬ﻮه ﺳﺰادهدر‪‬ﻦ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺗﺎزه ﮐﺎر ﻟﻪ ﮐﺎر ﺗﺮازاﺑﻮو و‪ ،‬ﭼﻮارﺳﻮوﭼﯽ دهﺳﻪﻻت‬ ‫وﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﻪﮐﻪ ﻟﻪ ﮔﺮ‪‬ﮋهﻧﻪ دهرﭼﻮوﺑﻮو‪ .‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ‪ ،‬ﺑ‪‬ﮕﻮ‪‬ﺪاﻧﻪ هﻪڕهﺷﻪی‬ ‫‪82‬‬

‫ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎ‪ ،‬ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪان و ه‪‬ﺮﺷﯿﺎن ﺑﯚ ﺳﻪر ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪﺷﮑﺮی و‬ ‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﺗﻪﺗﯿﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﺗﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﺎرﮐﺮدی دهوﻟﻪﺗﯽ ﺳﻪرﺑﺎزﯾﯿﺶ‬ ‫ﻧﺎهﻮﻣ‪‬ﺪ ﺑﻮو‪ ،‬ﺋﻪوﺟﺎ وهک دوار‪‬ﮕﻪﭼﺎره‪ ،‬ر‪‬ﯿﺪا ﺑﻪ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﯽ دژ ﺑﻪ ﺧﯚی و‪،‬‬ ‫ﺋﻪﻧﺪاﻣﯿﮑﯽ ﮐﯚﻧﯽ ﺑﻪرهی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺷﺎﭘﻮور ﺑﻪﺧﺘﯿﺎر‪ (*٢٣) ،‬ﺗﺎ‬ ‫دهوﻟﻪﺗ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎزه ﻟﻪ ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺳﯽ و ﺳﯿﮑﯚﻻر ﭘ‪‬ﮑﺒﮫ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ .‬ﻟ‪ ‬ﺷﺎ ﺋﻪو هﻪﻧﮕﺎوهی‬ ‫زۆر درهﻧﮓ هﻪ‪‬ﮕﺮت‪ ،‬ﭼﯚﻧﮑﻪ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯿﯽ‪ ،‬ﺑﻪر‪‬ﮕﻪی ﻣﻪﻻﮐﺎن و ﭘ‪‬ﺮهواﻧﯿﯿﻪوه‬ ‫ﺗﻮاﻧﯿﺒﻮوی ﻟﻪﻣﺎوهی ﭼﻪﻧﺪ ﻣﺎﻧﮕ‪‬ﮑﺪا‪ ،‬ر‪‬ﺒﻪر‪‬ﺘﯿﯽ ﺑﺰاﭬﯽ ﺟﻪﻣﺎوهرﯾﯽ ﺑﻪﺗﻪواوﯾﯽ ﺑﺨﺎﺗﻪ‬ ‫ژ‪‬ﺮدهﺳﺘﯽ ﺧﯚﯾﻪوه‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه‪ ،‬ﺑﻪﺧﺘﯿﺎرﯾﺶ‪ ،‬ﻧﻪﺗﻪﻧﯿﺎ ﻧﻪﯾﺘﻮاﻧﯽ ﺑﻪ وﺗﻪ و ﮔﻔﺖ و ﺑﻪ‪‬ﻦ‬ ‫ﺑﯚ ﭼﺎﮐﺴﺎزﯾﯽ‪ ،‬ﭘ‪‬ﺶ ﺑﻪ ﺷﻪﭘﯚﻟﯽ ''ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯿﺰم'' ﺑﮕﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪﻣﺎوهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻪﻣﺪا ﺑﻪ ﻣﻠﯿﯚﻧﺎن‬ ‫ﻻﯾﻪﻧﮕﺮی ﭘﻪﯾﺪاﮐﺮدﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ ﻟﻪ‬ ‫رووی ﺳﯿﺎﺳﯿﺸﻪوه‪ ،‬زﯾﺎﻧﯽ‬ ‫ﮔﻪورهی ﻟﻪ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﺧﯚی دا‪،‬‬ ‫ﺧﻪ‪‬ﮏ‪،‬‬ ‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ‬ ‫ﭼﯚﻧﮑﻪ‬ ‫هﺎوﮐﺎرﯾﯽ‬ ‫و‬ ‫ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﺒﻮوﻧﻪوه‬ ‫هﻪرﮐﻪﺳ‪‬ﮑﯿﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ ﺷﺎ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﻧﯿﺸﺎﻧﻪی ﺧﯿﺎﻧﻪت دهداﯾﻪ‬ ‫ﻗﻪ‪‬ﻪم‪ .‬هﻪرﺋﻪوهش ﺑﻮو ه‪‬ﺸﺘﺎ‬ ‫ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ‬ ‫دهو‪‬ﻪﺗﻪﮐﻪی‬ ‫داﻧﻪﻣﻪزراﻧﺪﺑﻮو‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪ هﻪﻣﻮو‬ ‫ﺋ‪‬ﺮاﻧﻪوه‪ ،‬درۆﺷﻤﯽ ''ﺷﺎﭘﻮر‬ ‫ﻧﻮﮐﺮ ﺑﯽ اﺧﺘﯿﺎر''‬ ‫ﺑﻪﺧﺘﯿﺎر‪،‬‬ ‫)ﺷﺎﭘﻮور ﺑﻪﺧﺘﯿﺎر ﺑﻪردهﺳﺘﯽ‬ ‫ﺷﺎﭘﻮر ﺑﻪﺧﺘﻴﺎر دوا ﺳﻪرۆﮐﻮﻩزﻳﺮﯼ رژێﻤﯽ ﺷﺎ‬ ‫ﺑ‪‬ﺪهﺳﻪﻻت( ﺑﻪرز ﺑﻮوهوه‪.‬‬ ‫رۆژی ‪٢٢‬ی ﺑﻪﻓﺮاﻧﺒﺎر‪ ،‬ﺷﺎ ﺑ‪‬ﯾﺎرﯾﺪا ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان ﻧﻪﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺖ و‪ ،‬ﮐﯚﻣﯿﺘﻪﯾﻪﮐﯽ ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی‬ ‫''ﺷﻮرای ﺳﻠﻄﻨﺖ'' ﮐﻪ ﻟﻪﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﺧﯚﯾﺪا ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﮐﺎروﺑﺎری و‪‬ت و ﺣﮑﻮوﻣﻪت ﺑﺒﺎت‬ ‫ﺑﻪڕ‪‬ﻮه‪ .‬رۆژی ‪٢٢‬ی ﺑﻪﻓﺮاﻧﺒﺎر ﺷﺎ و ﺷﺎژن ﺑﻪ ﭼﺎوی ﭘ‪ ‬ﻟﻪ ﺋﻪﺳﺮﯾﻨﻪوه‪ ،‬ﻟﻪﻧﯿﻮ ﺧﻪم و‬ ‫ﭘﻪژارهی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﻟﻪ ژﻧﻪرا‪‬ﻪﮐﺎن و‪ ،‬دهﺳﺘﻮﭘ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻟﻪ ﻓ‪‬ۆﮐﻪﺧﺎﻧﻪی ﺗﺎراﻧﻪوه ﺑﻪرهو‬ ‫و‪‬ﺗﯽ ﻣﯿﺴﺮ ﺑﺎ‪‬ﯽ ﮔﺮﺗﻪوه‪ .‬ﻟﻪﭘ‪‬ﺸﺪا دهﯾﻮﯾﺴﺖ ﺑﻪرهو ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ و‪ ،‬و‪‬ﺗﺎﻧﯽ ﺋﯚروﭘﺎ ﺑﭽ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﺎﻻﻧﯽ زۆر و ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ دهﺳﻪﻻﺗﯿﺪا ﺧﺰﻣﻪﺗﯽ زۆری ﺑﻪ ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯽ رۆژاﭬﺎ – ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ‬ ‫ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ ﮔﻪﯾﺎﻧﺪﺑﻮو‪ .‬ﭼﺎوهروان ﺑﻮو ﺑﻪ ﮔﻪرﻣﯿﯿﻪوه ﭘ‪‬ﺸﻮازی ﺑﮑﺮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ‬ ‫ﺳﻪرۆﮐﻪﮐﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎن‪ ،‬ﺋﻪوه ﺗﻪﻧ‪ ‬ﺋﻪﻧﻮهر ﺳﺎدات ﺳﻪرﮐﯚﻣﺎری ﻣﯿﺴﺮ ﺑﻮو‪ ،‬ﭘﻪﻧﺎی دا و‪،‬‬ ‫ﺋﺎﻣﯿﺰی ﺑﯚ ﮐﺮدهوه‪ ،‬هﯚﮐﻪﺷﯽ ﺋﻪوه ﺑﻮو‪ ،‬ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ ﻟﻪ ﺳﻪردهﻣﯽ دهﺳﻪﻻﺗﯿﺪا ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ‬ ‫داراﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺴﺮ ﮐﺮدﺑﻮو‪.‬‬ ‫‪83‬‬

‫ﺷﺎ ﺋﯿﺪی ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﻧﻪدﯾﯿﻪوه و‪ ،‬ﻟﻪ رۆژی ‪٢٧‬ی ﺟﯚﻧﯽ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٩٨٠‬ﮐﯚﭼﯽ دوواﯾﯽ ﮐﺮد و‪،‬‬ ‫ﺗﻪرﻣﻪﮐﻪﯾﺎن ﻟﻪ ﻣﺰﮔﻪوﺗﯽ ''رﻓﺎﻋﯽ'' ﻟﻪ و‪‬ﺗﯽ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺎﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﻪﻻﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺑﻪهﻪﻣﻮو ﭼﯿﻦ و ﺗﻮ‪‬ﮋ‪‬ﮑﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ رواﻧﮕﻪ و ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و درۆﺷﻤﯽ‬ ‫ﺟﯿﺎواز‪ ،‬ﻟﻪدژی رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ راﭘﻪڕﯾﻦ‪ .‬ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ ﺑﻪدهﯾﺎن ﻣﻠﯿﺎرد دۆﻻری‬ ‫ﻟﻪﭘ‪‬ﻨﺎودا ﺳﻪرف ﮐﺮدﺑﻮو‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮاﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪ ﺋﺎﻣﺎژه و ﻓﻪرﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯽ‪ ،‬ﻧﻪﺗﻪﻧﯿﺎ ﺧﻪ‪‬ﮑ‪‬ﮑﯽ‬ ‫رهﺷﻮڕووﺗﯽ ﻧﺎرازﯾﯽ ﺳﻪرﺟﺎده و ﺷﻪﻗﺎﻣﻪﮐﺎن‪ ،‬ﻟﻪﺷﻪو و ڕۆژ‪‬ﮑﺪا ﻟﻪﻧ‪‬ﻮدهﺑﺎت ﺑﯚی‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ‬ ‫هﻪﻣﻮو رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﻧﺎوهراﺳﺘﯿﺸﯽ ﺑﯚ رادهﻣﺎ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪ ﻟﻪﺷﮑﺮﮔﻪی ''ﮔﺎرد ﺟﺎوﯾﺪان'' و‪،‬‬

‫ﺋﻪﻧﻮﻩر ﺳﺎدات و‪ ،‬ﺷﺎژﻧﯽ ﺋێﺮان و ﻧێﺰﻳﮑﺎﻧﻴﺎن ﻟﻪ دﻩورﯼ ﺗﺎﺑﻮوﺗﯽ ﺣﻪﻣﻪڕﻩزاﺷﺎ ﻟﻪ وﻻﺗﯽ ﻣﻴﺴﺮ!‬

‫''ﺑﺎﺧﯽ ﺷﺎ'' ﻟﻪ ﺗﺎران‪ ،‬ﻟﻪهﻪﻣﻮو ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا‪ ،‬ﺑﻪﺷ‪‬ﻮهﯾﻪﮐﯽ ﭼﺎوهڕواﻧﻨﻪﮐﺮاو ﺑ‪‬ﻼﯾﻪن ﻣﺎﯾﻪوه و‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫ﮐﻮﺷﺘﻦ وﺑ‪‬ﯾﻨﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ دهﺳﺘﯽ ﭘﺎراﺳﺖ و‪ ،‬ﻟﻪ زۆر ﺷﺎر و ﺷﺎرۆﭼﮑﻪ‪ ،‬ﺑﻪهﻪزاران ﺳﻪرﺑﺎز و‬ ‫ﺳﻪردهﺳﺘﻪ و ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﺋﻪﻓﺴﻪرﯾﺶ‪ ،‬ﺑﻪﻧﯿﺸﺎﻧﻪی دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ هﺎودهﻧﮕﯿﯿﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ ﺧﻪ‪‬ﮏ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﭼﻪﮐﯽ دهﺳﺘﯿﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﺗ‪‬ﮑﻪڵ ﺑﻪ زهرﯾﺎی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ راﭘﻪڕﯾﻮ‪ ،‬ﻟﻪدژی ﺷﺎ و ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﻪﮐﻪی‬ ‫ﺑﻮون‪ .‬هﻪر ﻟﻪﺳﻪرهﺗﺎی دهﺳﺘﭙ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧﻪﮐﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﻣﻪﻻﮐﺎن ﺳﻪرﭘﻪرﺷﺘﯽ و‬ ‫ر‪‬ﺨﺴﺘﻨﯽ ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﻟﻪﺳﻪرﺗﺎﺳﻪری ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺧﺴﺘﻪژ‪‬ﺮ ﺳﻪرﭘﻪرﺷﺘﯽ و ﮐﯚﻧﺘ‪‬ۆ‪‬ﯽ‬ ‫ﺧﯚﯾﺎﻧﻪوه و‪ ،‬ﻣﺰﮔﻪوﺗﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﮐﺮد ﺑﻪ ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪی هﺎﻧﺪان و ر‪‬ﺨﺴﺘﻨﯽ ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ‬ ‫ﺟﻪﻣﺎوهرﯾﯽ‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﻣﻪﻻﮐﺎن‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪرﺗﺎﺳﻪری ﺋ‪‬ﺮان‪'' ،‬ﮐﯚﻣﯿﺘﻪی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ'' ﯾﺎن داﻣﻪزراﻧﺪ‬ ‫و‪ ،‬ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪوهی درۆﺷﻤﻪﮐﺎن و‪ ،‬ﺑ‪‬وﮐﺮدﻧﻪوهی راﮔﻪﯾﺎﻧﺪراوه و‪ ،‬ﮐﺎت و ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪی‬ ‫ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ﮔﺮﺗﻪدهﺳﺘﯽ ﺧﯚﯾﺎن‪ .‬ﺋﻪوهش‪ ،‬ﺧﯚﺋﺎﻣﺎدهﮐﺮدﻧ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮو‪ ،‬ﺷﺎﻧﺒﻪﺷﺎﻧﯽ ﺑﻪرهوﭘ‪‬ﺸﺒﺮدﻧﯽ ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺑﯚ ﺑﻪدهﺳﺘﻪوهﮔﺮﺗﻨﯽ‬ ‫دهﺳﻪﻻﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯽ ﻟﻪداهﺎﺗﻮو‪ ،‬ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪهدرا‪.‬‬ ‫‪84‬‬

‫رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪،‬‬ ‫ﻟﻪدواﯾﯿﻦ ﺳﺎﻟﯽ ﺗﻪﻣﻪﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﭘﻪهﻠﻪوﯾﯽ!‬ ‫ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﻟﻪ رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﻟﻪ ﺳﺘﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﻨﻪ و ورﻣ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻪراورد ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳﺘﺎﻧﻪﮐﺎن و ﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﺟﯿﺎواز ﺑﻮو‪ .‬ﺋﻪﮔﻪرﭼﯽ ﻣﺰﮔﻪوﺗﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺶ‪ ،‬وهک ﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﮐﺮاﺑﻮون ﺑﻪ ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪی ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوه و‪ ،‬ﺑﺎس و ﻟ‪‬ﺪواﻧﯽ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و ر‪‬ﺨﺴﺘﻨﯽ ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ﺟﻪﻣﺎوهرﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م‪ ،‬هﻪرﻟﻪ ﺳﻪرهﺗﺎوه‪ ،‬رۆﺷﻨﺒﯿﺮان‬ ‫وﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﻪﮐﺎن‪ ،‬رﯾﺰی ﺧﯚﯾﺎن و ﻣﺰﮔﻪوﺗﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻟﻪ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺴﺘﻪﮐﺎن ﺟﯿﺎﮐﺮدهوه‪.‬‬ ‫ﻟﻪهﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﻟﻪﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺳﻮﻧﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﮐﺎک ﺋﻪﺣﻤﻪد‬ ‫ﻣﻮﻓﺘﯿﺰاده ﮐﻪ داﻧﯿﺸﺘﻮوی ﺷﺎری ﺳﻨﻪ ﺑﻮو‪ ،‬ﻧﻮ‪‬ﻨﻪر‪‬ﺘﯽ و ﺳﻪرﭘﻪرﺷﺘﯿﯽ ﺑﻪﺷ‪‬ﮏ ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻮردی دهﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﻪرﯾﺎن ﻟﻪ ﺳﯿﺎﺳﻪت دهﺧﻮرا‪ .‬ﺋﻪﺣﻤﻪد ﻣﻮﻓﺘﯿﺰاده‪ ،‬هﻪر‬ ‫ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎوه‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽ ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ ژﻣﺎرهﯾﻪک ﻟﻪ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬و ﻣﻪﻻ‬ ‫ﺷﯿﻌﻪﮐﺎﻧﺪا هﻪﺑﻮو‪ .‬ﺋﻪﺣﻤﻪد ﻣﻮﻓﺘﯿﺰاده‪ ،‬ﺑﻪﻻﺳﺎﯾﯿﮑﺮدﻧﻪوه و‪ ،‬وهرﮔﺮﺗﻨﯽ ر‪‬ﻨﻮ‪‬ﻨﯽ ﻟﻪ ﻣﻪﻻ‬ ‫ﺷﯿﻌﻪﮐﺎن‪ ،‬دووﺑﻨﮑﻪی ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﭼﻪﮐﺪارﯾﯽ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﭼﻪ ﺳﻮﻧﻨﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا داﻣﻪزراﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﻣﮑﺘﺐ ﻗﻮرﺋﺎن'' و ''ﮐﯚﻣﯿﺘﻪی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ''‪ .‬ﯾﺎرﻣﻪﺗﯿﯽ داراﯾﯽ و ﻣﻮوﭼﻪی ﻣﺎﻧﮕﺎﻧﻪی‬ ‫ﺋﻪم دوو ﺑﻨﮑﻪ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿﻪ‪ ،‬راﺳﺘﻪوﺧﯚ‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﮐﺎن و ﻣﻪﻻﮐﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪوه داﺑﯿﻨﺪهﮐﺮا‬ ‫و‪ ،‬ﺑﻪڕ‪‬ﮕﻪی ﺋﻪﺣﻤﻪدی ﻣﻮﻓﺘﯿﺰاده‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﯚﻣﯿﺘﻪی ﺷﺎرهﮐﺎﻧﺪا ﺑﻼودهﮐﺮاﯾﻪوه‪ .‬هﺎوﮐﺎت‪،‬‬ ‫ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﭙﻪروهر ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﺷ‪‬ﺦ ﻋ‪‬ﺰهدﯾﻦ ﺣﺴ‪‬ﻨﯽ ﻟﻪ ﺷﺎری‬ ‫ﻣﻪهﺎﺑﺎد‪ ،‬ﻟﻪﻣﺎوهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻪﻣﺪا ﺑﻪ ر‪‬ﮕﻪی دهرﮐﺮدﻧﯽ راﮔﻪﯾﺎﻧﺪراوه و‪ ،‬ﺑﻪهﯚی ﻧﻮاﻧﺪﻧﯽ‬ ‫هﻪ‪‬ﻮ‪‬ﺴﺘﯽ ﮐﻮرداﻧﻪ و‪ ،‬ﺷﯚرﺷﮕ‪‬اﻧﻪﯾﻪوه‪ ،‬وهک ﺳﻪرۆﮐ‪‬ﮑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ ﻟﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ﺟ‪‬ﯽ ﺧﯚی ﮐﺮدهوه ‪ .‬ﭘﺎش رووﺧﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ‪ ،‬ﺷ‪‬ﺦ ء‪‬ﺰهدﯾﻦ ﺣﺴ‪‬ﻨﯽ ﮐﺮا ﺑﻪ ﺳﻪرۆﮐﯽ‬ ‫ﺷﺎﻧﺪی ﮐﻮرد ﺑﯚ وﺗﻮو‪‬ﮋ ﻟﻪ ﮔﻪڵ دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻧﻮ‪‬ﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪.‬‬ ‫ﭼﻪﭘﻪﮐﺎن و ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺑﯿﺮی ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯿﯽ ﻟﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻟﻪزۆرﺑﻪی ﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﺳﺘﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳﻨﻪ و ورﻣ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪ‪‬ﮑﯿﺎن ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﺟﻤﻌﯿﺖ دﻓﺎع از آزادی زﺣﻤﺘﮑﺸﺎن)ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪی‬ ‫ﭘﺎر‪‬ﺰﮔﺎرﯾﮑﺮدن ﻟﻪ ﺋﺎزادﯾﯽ زهﺣﻤﻪﺗﮑ‪‬ﺸﺎن( داﻣﻪزراﻧﺪ‪ .‬هﻪردوو ﺑﻪرهی ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬واﺗﻪ ''ﮐﯚﻣﯿﺘﻪﮐﺎﻧﯽ''ی ﺳﻪر ﺑﻪ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺴﺘﻪﮐﺎن و ''ﺟﻤﻌﯿﺖ''ی ﺳﻪر ﺑﻪ‬ ‫ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺗ‪‬ﺪهﮐﯚﺷﯿﻦ ﺑﯚ ﺑﻪدهﺳﺘﻪوهﮔﺮﺗﻨﯽ ﮐﺎروﺑﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن و‪ ،‬دژی ﯾﻪک ﮐﺎرﯾﺎن دهﮐﺮد‪ .‬ﭘﺎش ﺋﺎزادﺑﻮوﻧﯽ ژﻣﺎرهﯾﻪک ﻟﻪ‬ ‫ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪی زهﺣﻤﻪﺗﮑ‪‬ﺸﺎن ﻟﻪ ﮔﺮﺗﻮوﺧﺎﻧﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ دوای ﺋﺎزادﺑﻮوﻧﯽ ﻓﻮاد‬ ‫ﻣﺴﺘﻪﻓﺎ ﺳﻮ‪‬ﺘﺎﻧﯽ ﻟﻪ زﯾﻨﺪاﻧﯽ ﺷﺎری ﺳﻨﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﻣﻪ‪‬ﺒﻪﻧﺪ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن – ﻟﻪ ﻣﻪرﯾﻮان‬ ‫و ﺳﻨﻪ و ﺳﻪﻗﺰ و ‪ ...‬هﺘﺪ‪ ،‬ﯾﻪﮐ‪‬ﺘﯿﯽ ﺟﯚﺗﯿﺎران ﺳﺎزﮐﺮا‪ .‬دواﺗﺮ‪'' ،‬ﺟﻤﻌﯿﺖ'' و ''ﯾﻪﮐ‪‬ﺘﯿﯽ‬ ‫ﺟﯚﺗﯿﺎران''‪ ،‬رۆ‪‬ﯽ ﺳﻪرهﮐﯿﯿﺎن ﻟﻪ ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎﻧﯽ ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻦ و ه‪‬ﺰی ﭘ‪‬ﺸﻤﻪرﮔﻪی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪدا‬ ‫ﮔ‪‬ا‪ .‬ﺑﻪﺷﯿﮏ ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎن و ﭼﻪﮐﺪارهﮐﺎﻧﯽ ''ﮐﯚﻣﯿﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ''‪ ،‬ﻟﻪدوای رووﺧﺎﻧﯽ‬ ‫ﺷﺎ‪ ،‬هﺎوﮐﺎرﯾﯿﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ ﻣﻪﻻﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان در‪‬ﮋهﭘ‪‬ﺪا و‪ ،‬ﻟﻪﮐﺎﺗﯽ ه‪‬ﺮﺷﯽ ﺳﻮﭘﺎ و ﭘﺎﺳﺪاراﻧﯽ‬ ‫‪85‬‬

‫ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ‬

‫ﺋێﺮان ﺑﯚ ﺳﻪر ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺧﻴﺎﻧﻪﺗﻴﺎن ﻟﻪﮔﻪﻟﯽ ﺧﯚﻳﺎن ﮐﺮد و‪ ،‬ﺑﻮون ﺑﻪ ''ﺟﺎش''‪ .‬زۆرﺑﻪﯼ‬

‫ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ''ﺟﻤﻌﻴﺖ'' ﻳﺶ ﮐﻪ ﺧﯚﻳﺎن ﻟﻪﺑﻪرﻩﯼ ﭼﻪﭘﺪا دﻩﺑﻴﻨﻴﻴﻪوﻩ‪ ،‬دواﺗﺮ ﺑﻮون ﺑﻪ ﭘێﺸﻤﻪرﮔﻪ‪ ،‬ﻳﺎن ﺗێﮑﻪڵ ﺑﻪ‬ ‫رێﮑﺨﺴﺘﻨﯽ ﻧﻬێﻨﻴﯽ ﺣﻴﺰﺑﻪﮐﺎﻧﯽ ﻧﻪﻳﺎرﯼ رژێﻢ ﺑﻮون ‪....‬‬

‫ﻟﻪم ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪهدا‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﺎ‪‬ﻧ‪‬ﮑﯽ دوورودر‪‬ﮋی‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ‬ ‫دژوار و ﺳﻪﺧﺘﻪوه ﺗ‪‬ﭙﻪڕ ﮐﺮدﺑﻮو‪ ،‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﻟﻪهﻪﻟ‪‬ﮑﯽ وادهﮔﻪڕا‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﻪرﻟﻪﻧﻮێ ﺑ‪‬ﺘﻪوه‬ ‫ﻣﻪﯾﺪان و‪ ،‬ژﯾﺎﻧﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاوهﯾﯽ دهﺳﺘﭙ‪‬ﺒﮑﺎﺗﻪوه‪ .‬وهک ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ ﺋﺎﻣﺎژهﻣﺎن ﮐﺮدﭘ‪‬ﯽ‪ ،‬ﺑﻪهﯚی‬ ‫ه‪‬ﺮﺷﯽ ﺳﺎواک و ﺳﻮﭘﺎ ﺑﯚ ﺳﻪر ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎن و ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻦ و ه‪‬ﺰی ﭘ‪‬ﺸﻤﻪرﮔﻪی ﺣﯿﺰب‪،‬‬ ‫زهﺑﺮ‪‬ﮑﯽ ﮐﺎری وﮔﻪورهی ﻟ‪‬ﺪراﺑﻮو‪ .‬ﺑﻪﺟﯚر‪‬ﮏ ﮐﻪ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺧﯚی و‪‬ت‪ ،‬ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻦ و ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧﮫ‪‬ﻨﯿﯽ ﻟﻪدهﺳﺖ داﺑﻮو‪ .‬ﺋﻪو ﺑﻪﺷﻪ ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰب ﮐﻪ ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ ﺷﯚرﺷﯽ ﺋﻪﯾﻠﻮول و‬ ‫دوای رووﺧﺎﻧﯽ ﺷﯚرش‪ ،‬ﺧﯚﯾﺎن ﺗﻪﺳﻠﯿﻢ ﺑﻪ رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ ﮐﺮدﺑﻮوهوه‪ ،‬وازﯾﺎن ﻟﻪ ﺧﻪﺑﺎت و‬ ‫ﮐﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺣﯿﺰﺑﯽ ه‪‬ﻨﺎﺑﻮو و‪ ،‬ﺑﻪﮐﺎر و ژﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﯿﻪوه ﺳﻪرﻗﺎڵ ﺑﻮون‪ .‬ﻟﻪﻻﯾﻪﮐﯽ‬ ‫دﯾﮑﻪﺷﻪوه‪ ،‬ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯿﯽ ﺣﯿﺰب ﻟﻪو ﺳﻪردهﻣﻪدا‪ ،‬ﻟﻪ ﺋﻮرۆﭘﺎ دهژﯾﺎن‪ ،‬ﯾﺎن ﻟﻪ ﺑﻪﻏﺪا و‪،‬‬ ‫دوور ﻟﻪ رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ژﯾﺎﻧﯿﺎن دهﺑﺮدهﺳﻪر‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه ﻟﻪﮐﺎﺗﯽ ﭘﻪرهﺳﻪﻧﺪﻧﯽ‬ ‫ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻪرﺗﺎﺳﻪرﯾﯽ ﮔﻪﻻﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا‪ ،‬ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬زۆر درهﻧﮓ‬ ‫ﺗﻮاﻧﯽ ﺧﯚی ﻟﻪﺷﺎرهﮐﺎﻧﺪا ر‪‬ﮑﺒﺨﺎﺗﻪوه‪ .‬ﮔﯿﺮوﮔﺮۆی ﺳﻪرهﮐﯿﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ د‪‬ﻤﯚﮐﺮات ﻟﻪوهداﺑﻮو‪،‬‬ ‫هﻪر ﻟﻪدوای رووﺧﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎرهوه‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﻪردهﻣﯽ ﺷﯚرﺷﯽ ﺋﻪﯾﻠﻮول و ﭘﺎش هﻪرهﺳﮫ‪‬ﻨﺎﻧﯽ‬ ‫ﺷﯚرش‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪ ﺑﺎﺷﻮوری ﮐﻮردﺳﺘﺎن و ﻟﻪ ﺋﯚروﭘﺎ و ﻟﻪ ﮔﻪڕهﮐﯽ ''ﮐﻪڕاده'' ی ﺷﺎری ﺑﻪﻏﺪا‬ ‫دهژﯾﺎن‪ ،‬ﻟﻪﺑﺎﺗﯽ ﺋﻪوهی‪ ،‬ﺑﻪ رواﻧﮕﻪﯾﻪﮐﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ و ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﺗ‪‬ﺒﮑﯚﺷﻦ ﺑﯚ‬ ‫ﭘ‪‬ﮕﻪﯾﺎﻧﺪن و ﭘﻪروهردهی ﺳﯿﺎﺳﯽ و هﺰری ﺧﯚﯾﺎن و ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬ﺷﺎﻧﻪ و ر‪‬ﮑﺨﺴﺘﻨﯽ‬ ‫ﻧﮫ‪‬ﻨﯿﯽ ﻟﻪﺷﺎر وﮔﻮﻧﺪهﮐﺎن دروﺳﺖ ﺑﮑﻪن‪ ،‬ﺗﺎ ﻟﻪ ﺋﻪﮔﻪری ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﻪوهی ﺑﺎرودۆﺧ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﮔﻮﻧﺠﺎو‪ ،‬ﺑﻪﺋﺎﻣﺎدهﯾﯽ ﺗﻪواوهوه ﺑ‪‬ﻨﻪوه ﻣﻪﯾﺪان و‪ ،‬ﺑﻪﻟ‪‬ﻮهﺷﺎوهﯾﯽ و ﺋﻪزﻣﻮون و‪،‬‬ ‫ﻟ‪‬ﺰاﻧﯿﯿﻪوه ﮐﺎروﺑﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯽ و‪‬ﺗﻪﮐﻪﯾﺎن ﺑﮕﺮﻧﻪدهﺳﺖ‪ ،‬زۆر ﻣﺨﺎﺑﻦ هﻪﻣﻮو‬ ‫ﺋﻪو ﺳﺎ‪‬ﻧﻪﯾﺎن ﺑﻪ ﺷﻪڕ و ﻧﺎﮐﯚﮐﯿﯽ ﻧ‪‬ﻮﺧﯚﯾﯽ و‪ ،‬دژاﯾﻪﺗﯿﮑﺮدﻧﯽ ﯾﻪﮐﺪﯾﯿﻪوه ﺗ‪‬ﭙﻪڕﮐﺮد‪ .‬ﺋﻪوه‬ ‫ﺑﻮو ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ رژ‪‬ﻤﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﭼﻮو‪ ،‬ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯿﯽ ﺣﯿﺰب‪ ،‬ﺑﻪﺳﻪر ﺑﺎرودۆﺧ‪‬ﮑﺪا‬ ‫ﮐﻪوت‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪهﯿﭻ ﺷ‪‬ﻮهﯾﻪک ﺧﯚی ﺑﯚ ﺋﺎﻣﺎده ﻧﻪﮐﺮدﺑﻮو‪ .‬ﭼﻮار ﮐﺎدری ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻮو و‬ ‫ﭘﻪروهردهﮐﺮاوی ﻧﻪﺑﻮو ﮐﻪﺑﺘﻮاﻧﻦ ﮐﺎروﺑﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯽ ﺷﺎرهﮐﺎن ﺑﮕﺮﻧﻪدهﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﯿﺰب ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت هﯿﭻ ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوهﯾﻪﮐﯽ راﺳﺖ و ﺑﺎﺑﻪﺗﺎﻧﻪی‪ ،‬ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﯽ ﻗﻪﯾﺮاﻧﯽ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ وﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ و ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻟﻪ ﭘﺎش هﻪ‪‬ﺒﮋاردﻧﯽ ''ﺟﯿﻤﯽ ﮐﺎرﺗﺮ'' ﺑﯚ‬ ‫ﺳﻪرﮐﯚﻣﺎر‪‬ﺘﯿﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬ﻟﻪﻣ‪‬ﺸﮑﯿﺎﻧﺪا ﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮕﯽ دهﺳﻪﻻت و ﺗﺮس و ﺷﻪوهزهﻧﮕﯽ‬ ‫رژ‪‬ﻤﯽ ﭘﻪهﻠﻪوی‪ ،‬ﺑﻪڕادهﯾﻪک ﭼﻪﺳﭙﺎﺑﻮو‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﭘﺎش ﺋﻪوهی راﭘﻪڕﯾﻨﯽ ﮔﻪﻻﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪،‬‬ ‫ﺳﻪرﺗﺎﺳﻪری ﺷﺎر و ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪه ﺋﺎﺑﻮوری و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﮔﺮﺗﺒﻮوهوه‪ ،‬ﮐﻪم ﮐﻪﺳﯿﺎن‬ ‫ﺋﺎﻣﺎده ﺑﻮون‪ ،‬ﺑﮕﻪڕ‪‬ﺘﻪوه ﺑﯚ رۆژهﻪ‪‬ت و‪ ،‬ﮐﺎری ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺋﻪﻧﺠﺎم ﺑﺪهن و‪ ،‬ﺧﻪ‪‬ﮏ‬ ‫‪86‬‬

‫ر‪‬ﮑﺒﺨﻪﻧﻪوه‪ .‬ﭼﯚﻧﮑﻪ ﻟﻪوﺑﺎوهڕهداﺑﻮون‪ ،‬رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ‪ ،‬ﺑﻪرادهﯾﻪک ﺑﻪه‪‬ﺰ و ﺧﺎوهن دهﺳﻪ‪‬ﺗﻪ‪،‬‬ ‫ﮐﻪ ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧﻪﮐﺎن ﺑﻪهﺎﺳﺎﻧﯽ ﺳﻪرﮐﻮت دهﮐﺎ و‪ ،‬وهک ﺳﺎ‪‬ﻧﯽ ﭘ‪‬ﺸﻮوﺗﺮ‪ ،‬دهﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﺗﻦ‬ ‫وﮐﻮﺷﺘﻦ وﻟﻪﺳ‪‬ﺪارهدان دهﮐﺎﺗﻪوه‪ .‬ﻟﻪﻣﺒﺎرهوه‪ ،‬ﮐﺎک ﻋﻪﺑﺪو‪ ‬ﺣﻪﺳﻪﻧﺰاده ﺋﺎوای ﻧﻮوﺳﯿﻮه‪:‬‬ ‫''‪ ....‬ﺋﻪوهی راﺳﺖ ﺑ‪ ‬ﺗﻪﻧﯿﺎ ﮐﻪس ﮐﻪ ﺑﻪﺑ‪ ‬ﻗﻪﯾﺪ وﺷﻪرت ﺋﺎﻣﺎده ﺑﻮو ﺑﮕﻪڕ‪‬ﺘﻪوه ﻧ‪‬ﻮﺧﯚی‬ ‫و‪‬ت و ﮐﺎری ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺑﮑﺎ ﺧﻮاﻟ‪‬ﺨﯚﺷﺒﻮو ﺳﯿﺪ رﺳﻮول دهﻘﺎن )ﺳﻪﯾﺪ رهﺳﻮوڵ ﺑﺎﺑﯽ ﮔﻪوره( ﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﺋﻪو هﻪر ﻟﻪﺑﻪهﺎری ‪ ١٣٥٧‬دا ﺑﻪﺗﺎﻗﯽ ﺗﻪﻧﯿﺎ ﮔﻪڕاﯾﻪوه ﮐﻮرﺳﺘﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان و ﺑﯚ ﻣﺎوهی زﯾﺎﺗﺮ ﻟﻪ‬ ‫دووﻣﺎﻧﮓ ﻟﻪﻧﺎوﭼﻪﮐﺎﻧﯽ ﻣﻪهﺎﺑﺎد و ﻧﻪﻏﻪده و ﭘﯿﺮاﻧﺸﺎر ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺧﻪ‪‬ﮑﺪا ﮐﺎری ﮐﺮد‪ ... .‬هﺎوڕ‪‬ﯿﺎﻧﯽ‬ ‫دﯾﮑﻪ دوو ﺑﻪش ﺑﻮون‪ .‬ﺑﻪﺷ‪‬ﮏ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﯿﺘﻪی ﻧﺎوهﻧﺪی ﺑﻮون ﮐﻪ ﺑﻪڕاﺳﺘﯽ زۆر ﺑﻪﮐﻪﻣﯽ‬ ‫ﺧﯚﯾﺎن ﻟﻪ ﮐﺎری ﻋﻪﻣﻪﻟﯽ دهدا‪ .‬ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮏ ﮐﻪ هﻪﺗﺎ ﺋﺎﺧﺮ و ﺋﯚﺧﺮی ﭘﺎﯾﯿﺰی ‪ ١٣٥٧‬ﻧﻪﮔﻪڕاﻧﻪوه‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ .‬ﺑﻪهﻪﻣﻮو ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﯿﺘﻪی ﻧﺎوهﻧﺪی ﺣﻪوﺗﻮوﯾﻪک ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺧﯚی وﻻﺗﺪا ﻧﻪﺑﺒﻮون‪''....‬‬

‫)ﭘﻪرﺗﯚﮐﯽ ﻧﯿﻮ ﺳﻪده ﺗ‪‬ﮑﯚﺷﺎن ﻻﭘﻪڕه ‪.(١٠٩‬‬

‫ﻟﻪﺳﻪروﺑﻪﻧﺪی رووﺧﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ و‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪرﻣﻪی ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧﻪﮐﺎن ﻟﻪ رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﺟﯚره درۆﺷﻤ‪‬ﮏ دهدران و‪ ،‬زۆرﺑﻪی درۆﺷﻤﻪﮐﺎﻧﯿﺶ ﻧﺎﺑﺎﺑﻪﺗﺎﻧﻪ و‬ ‫ﻧﺎزاﻧﺴﺘﺎﻧﻪ ﺑﻮون‪ .‬ﺑﯚ و‪‬ﻨﻪ‪ ،‬رۆژ‪‬ﮑﯿﺎن ﻟﻪﺷﺎر‪‬ﮏ ﺑﻪهﻪزاران ﮐﻪس ﮐﻪوﺗﻨﻪﺳﻪر ﺟﺎده و‪ ،‬ﮐﻮڕی‬ ‫دوﮐﺎﻧﺪار‪‬ﮏ‪ ،‬ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ رﯾﺰی ﺧﻪ‪‬ﮑﻪﮐﻪ ﻟﻪﺑﻪردهم دوﮐﺎﻧﻪﮐﻪﯾﺎﻧﻪوه ﺗ‪‬ﺪهﭘﻪڕﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪدهﻧﮕﯽ ﺑﻪرز‬ ‫هﺎواری ﮐﺮد‪'' :‬ﺳﻪرﻣﺎﯾﻪ ﺑﯚ دوﮐﺎﻧﺪار!''‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪ هﻪزار ﮐﻪﺳ‪‬ﮑﯿﺶ ﺑﻪدهﻧﮕﯽ ﺑﻪرز‬ ‫درۆﺷﻤﻪﮐﻪﯾﺎن دووﭘﺎﺗﮑﺮدهوه‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ دوﮐﺎﻧﻪﮐﻪﺷﻪوه ﮐﺎورای دوﮐﺎﻧﺪار ﻗﯿ‪‬اﻧﺪی‪'' :‬دهک ﺑﻪ‬ ‫ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ دهﻧﮕﺘﺎن ﺑﻢ‪ ،‬هﻪر ﺋﻪوه ﺑ‪‬ﻨﻪوه!!''‪ .‬درۆﺷﻤﯽ ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯽ و‪ ،‬ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ و ﺋﺎﻻی‬ ‫ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺖ و ﺋﯿﺴﻼم و زهرد و ﺳﯚر و ﮐﻪﺳﮏ و داس و ﭼﻪﮐﻮچ هﻪ‪‬ﺪهدران‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﺎ‪‬ی‬ ‫ﮐﻮردﺳﺘﺎن و‪ ،‬درۆﺷﻤﯽ ﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی ﻟﻪ ﮐﻮوﻟﻪﮐﻪی ﺗﻪڕﯾﺸﺪا ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬ﻟﻪ ه‪‬ﻨﺪ‪‬ﮏ ﻟﻪ‬ ‫ﺷﺎرهﮐﺎن‪ ،‬ﺑﻪڕ‪‬ﮕﻪی دۆﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﯽ ﺳﻪرﮐﺮدهﯾﻪﺗﯽ و ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺳﻪر ﺑﻪ ﯾﻪﮐ‪‬ﺘﯿﯽ‬ ‫ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯿﯽ ﮐﻮرﺳﺘﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ درۆﺷﻢ دهﮐﻪوﺗﻨﻪ ﺳﻪر زاراﻧﻪوه ﻟﻪ دژی ﭘﺎرﺗﯽ و ﺑﺎرزاﻧﯽ و‬ ‫''ﻗﯿﺎده ﻣﻮﻗﺖ''‪ ،‬ﺑ‪‬ﺌﻪوهی ﺧﻪ‪‬ﮑﻪﮐﻪ ﺑﺰاﻧﻦ‪ ،‬ج ﺋﺎﻣﺎﻧﺠ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﭘﺸﺖ ﺋﻪو درۆﺷﻤﺎﻧﻪوهن و‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫ﺳﻮود و ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯽ ﮐ‪ ‬دهدر‪‬ﻦ‪ .‬ﺋﻪوهش ﻟﻪ رهوﺗﯽ ﺧﯚﯾﺪا رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن و‪ ،‬ﺑﺰاﭬﻪ‬ ‫ﺳﺎوا و ﮐﻪﻣﺌﻪزﻣﻮوﻧﻪﮐﻪی‪ ،‬ﻟﻪ ﻧﺎﮐﯚﮐﯿﯿﻪﮐﻪوه وهردا‪ ،‬ﮐﻪ زۆر ﺑﻪ زﯾﺎﻧﯽ ﯾﻪﮐ‪‬ﯾﺰﯾﯽ ﮐﻮرد و‬ ‫ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﻪوا ﺑﻮو‪...‬‬ ‫ﺷﺎی ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻟﻪ ڕووی ﻧﺎﭼﺎرﯾﯿﻪوه‪ ،‬ﺑﯚ ﮐﻪﻣﮑﺮدﻧﻪوهی ﺋﺎﺳﺘﯽ ﻧﺎڕهزاﯾﻪﺗﯿﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ‪ ،‬ﺑ‪‬ﯾﺎرﯾﺪا‬ ‫ﮔﯿﺮاواﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻟﻪ زﯾﻨﺪاﻧﻪﮐﺎن ﺋﺎزاد ﺑﮑﺎت‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﭘﺎش ﮔﻪڕاﻧﻪوهی هﻪر زﯾﻨﺪاﻧﯿﯿﻪک ﺑﯚ ز‪‬ﺪ‬ ‫و ﺷﺎری ﺧﯚی‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺟﻪﻣﺎوهر‪‬ﮑﯽ زۆرهوه ﭘ‪‬ﺸﻮازی ﻟ‪‬ﺪهﮐﺮا و‪ ،‬هﺎوﮐﺎت دهﺑﻮو ﺑﻪ‬ ‫ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪان و درۆﺷﻤﺪان ﻟﻪدژی ﺷﺎ‪ .‬دژاﯾﻪﺗﯿﮑﺮدﻧﯽ ﮔﻪﯾﺸﺘﺒﻮوه رادهﯾﻪک ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ‬ ‫ﺧﻪ‪‬ﮏ‪ ،‬ﺑﻪﺑ‪ ‬ﺗﺮس و ﺳ‪‬ﮑﺮدﻧﻪوه‪ ،‬ﺟﻨ‪‬ﻮ و ﻗﺴﻪی ﺳﻮوﮐﯿﺎن ﺑﻪ ﺷﺎ و ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی دهدا و‪،‬‬ ‫داوای رووﺧﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻤﻪﮐﻪﯾﺎن دهﮐﺮد و‪ ،‬هﻪ‪‬ﯿﺎﻧﺪهﮐﻮﺗﺎﯾﻪ ﺳﻪر ﺑﺎﻧﮑﻪﮐﺎن و ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫‪87‬‬

‫ﺧﺰﻣﻪﺗﮕﻮزاری و‪ ،‬دواﺗﺮﯾﺶ ﺑﻪره ﺑﻪره ه‪‬ﺮش و ﺗﺎ‪‬ﻧﮑﺮدن و ﺳﻮوﺗﺎﻧﺪن ﺑﯚ ﺳﻪر ﺑﻨﮑﻪ و‬ ‫ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ و ﺳﻪرﺑﺎزﮔﻪﮐﺎن دهﺳﺘﯿﭙ‪‬ﮑﺮد‪.‬‬ ‫ﻟﻪو ﺑﺎرودۆﺧﻪدا‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ هﻪﻣﻮو ﻻﯾﻪﻧﻪ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻪﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬ﺑﻪﭼﻪپ و راﺳﺖ و د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺗﻪوه‪،‬‬ ‫ﺗﻪﻧﯿﺎ ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن ﺑﻮون ﮐﻪ هﻪر ﻟﻪﺳﻪرهﺗﺎوه ﺑﻪﺷ‪‬ﻮهﯾﻪﮐﯽ ر‪‬ﮑﺨﺮاو و‪ ،‬ﭘﻼﻧﺪاڕ‪‬ﮋراو‪،‬‬ ‫ه‪‬ﺪی ه‪‬ﺪی‪ ،‬رووی داﺧﻮازﯾﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ و‪ ،‬درۆﺷﻤﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪﻻی ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺪا‬ ‫ﺳﻮوڕاﻧﺪهوه و‪ ،‬ﺑﻪ راﮔﻪﯾﺎﻧﺪراوه و‪ ،‬ﺑﻪر‪‬ﮕﻪی ﻣﺰﮔﻪوﺗﻪﮐﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﺧﻪﺑﺎت و هﻪو‪‬ﯽ‬ ‫ﺑﻪردهواﻣﯿﺎﻧﺪا‪ ،‬ﺑﯚ ﻧﺎﺳﺎﻧﺪﻧﯽ زﯾﺎﺗﺮ و ﮔﻪورهﮐﺮدﻧﻪوهی ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ‬ ‫ﺧﻪ‪‬ﮑﺪا‪ ،‬ﺑﯚ ﺋﻪوهی وهﮐﻮ ر‪‬ﺒﻪر و ﭘ‪‬ﺸﻪواﯾﻪﮐﯽ ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎن و د‪‬ﺴﯚز و راﺳﺘﯿﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺎوهڕی ﭘ‪‬‬ ‫ﺑﮫ‪‬ﻨﻦ‪ .‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯿﺶ ﻟﻪ ﭘﺎرﯾﺴﻪوه ﭘﻪﯾﺘﺎ ﭘﻪﯾﺘﺎ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ و راﮔﻪﯾﺎﻧﺪراوهی دهﮔﻪﯾﺸﺘﻪ‬ ‫دهﺳﺘﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن و‪ ،‬ﺑﻪر‪‬ﮕﻪی ﻻﯾﻪﻧﮕﺮاﻧﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﻟﻪهﻪﻣﻮو ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﺑ‪‬ودهﮐﺮاﻧﻪوه‪.‬‬ ‫ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ ﻟﻪ ﭘﻪﯾﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯿﺪا‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﻨﯽ ﭼﺎرهﺳﻪرﮐﺮدﻧﯽ ﮐ‪‬ﺸﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪ و‪ ،‬داهﺎﺗﻮوﯾﻪﮐﯽ‬ ‫ﮔﻪش و ﭘ‪‬هﻮﻣ‪‬ﺪ و ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚی ﺑﻪﮔﻮ‪‬ﯽ ﮔﻪﻻن و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ رهﺷﻮڕووﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا دهدا‪.‬‬ ‫ﮔﻮﻧﺪی ''ﻧﯚﻓﻞ ﻟﯚﺷﺎﺗﯚ'' ی ﻧ‪‬ﺰﯾﮏ ﭘﺎرﯾﺲ‪ ،‬ﺑﻮو ﺑﻪ ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪی ﺳﻪرﭘﻪرﺷﺘﯽ و ر‪‬ﺒﻪر‪‬ﺘﯿﮑﺮدﻧﯽ‬ ‫راﭘﻪڕﯾﻨﯽ ﺳﻪرﺗﺎﺳﻪری ﮔﻪﻻﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ .‬ﭘﺮۆﭘﺎﮔﻪﻧﺪهی ﻣﯿﺪﯾﺎی دهرهوه و‪ ،‬ﻣﻪﻻﮐﺎن ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﺧﯚ‪،‬‬ ‫ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﮔﻪوره و ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﯽ و ﺑ‪‬ﮕﻪردی ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯿﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻪﺗﺮﺳﺎﻧﻪ‬ ‫و‪ ،‬ﺑﻪراﺷﮑﺎوﯾﯽ‪ ،‬ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ و رژ‪‬ﻤﻪﮐﻪی ﮐﺮدﺑﻮوه ﻧﯿﺸﺎﻧﻪ و‪ ،‬دهﯾﮕﻮت‪'' :‬ﭼﺎوی ﻟﻪﻣﺎ‪‬ﯽ‬ ‫دﻧﯿﺎ و دهﺳﻪﻻت ﻧﯿﯿﻪ‪ ،‬ﭘﺎش ﻧﻪﻣﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﭘﻪهﻠﻪوی ﮐﻪ ﺑﻪﮐﺮ‪‬ﮕﯿﺮاوی ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪﯾﻪ‪ ،‬ﺧﯚی ﻟﻪ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﻪوه وهرﻧﺎدا و‪ ،‬ﺑﻪﮐﺎری ﻧﻮ‪‬ﮋ و ﭘﻪرﺳﺘﮑﺎرﯾﯽ ﺧﯚﯾﻪوه ﺳﻪرﻗﺎڵ دهﺑ‪ !‬ﺋﻪم ﺑﺎب‬ ‫وﮐﻮڕه )ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ رهزاﺷﺎ و ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ ﺑﻮو! – ن‪ ،(.‬ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺎن و‪‬ﺮان ﮐﺮدووه و‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪﯾﺎن‬ ‫ﺳﻪرﺷﯚڕی ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ ﮐﺮدووه‪ .‬دهﺑ‪ ‬ﺋﻪم رژ‪‬ﻤﻪ ﻧﻪﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺖ و ‪ ''!...‬ﯾﻪﮐﻪم ﺟﺎرﺑﻮو ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان ﮔﻮ‪‬ﯿﺎن ﻟﻪ ﻗﺴﻪی ﻟﻪم ﭼﻪﺷﻨﻪ دهﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه‪ ،‬ﮔﻪﯾﺸﺘﻦ ﺑﻪ هﻪﻣﻮو هﯿﻮا و ﺋﺎوات‬ ‫و ﺋﺎﻣﺎﻧﺠ‪‬ﮑﯿﺎن ﻟﻪ ﮔﻪڕاﻧﻪوهی ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯿﯽ ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯽ و هﺰر و راﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯿﺪا دهدﯾﺖ‪ .‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪ ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﺋﺎﺳﺎی و رهﺷﻮڕووﺗﯽ وﻻت‪ ،‬هﻪروههﺎ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺎن‪،‬‬ ‫رۆﺷﻨﺒﯿﺮان و‪ ،‬ﻧﻮوﺳﻪران و ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﮐﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﻪﮐﺎﻧﯿﺶ‪ ،‬ﺑ‪ ‬ﺋﺎوڕداﻧﻪوه و ﺋﺎﮔﺎدارﺑﻮون ﻟﻪ‬ ‫رواﻧﮕﻪ و ﺑﯚﭼﻮوﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪ ''ﮐﺸﻒ اﻻﻟﺴﺮار'' و ﻧﻮوﺳﺮاوهﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪی‪ ،‬ﺷﻮ‪‬ﻦ ﺑﻪ‪‬ﻨﯽ و‬ ‫درؤﺷﻤﻪﮐﺎﻧﯽ ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ ﮐﻪوﺗﻦ‪.‬‬ ‫رۆژی ‪١٢‬ی ر‪‬ﺒﻪﻧﺪان‪ ،‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ ﮔﻪڕاﯾﻪوه ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﺑﻪ ﻓ‪‬ۆﮐﻪی هﻪﻟﯿﮑﯚﭘﺘﻪر‬ ‫ﭼﻮو ﺑﯚ ﮔﯚڕﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﮫﺸﺖ زهﺮا ﻟﻪ ﺗﺎران و‪ ،‬ﭘﻪﯾﺎﻣ‪‬ﮑﯽ ﺗﻮﻧﺪی ﻟﻪدژی ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻟﻪرزۆﮐﯽ‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ ﺑ‪‬وﮐﺮدهوه‪ .‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ هﻪروههﺎ ه‪‬ﺮﺷﯽ ﮐﺮده ﺳﻪر دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﺑﻪﺧﺘﯿﺎر و داوای‬ ‫ﮐﺮدﻟ‪‬ﯽ ﺑﻪزووﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎت دهو‪‬ﻪﺗﻪﮐﻪی هﻪ‪‬ﻮهﺷ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه و‪ ،‬ﮔﻮﺗﯽ‪'' :‬ﻣﻦ دوﻟﺖ ﺗﻌﯿﻦ ﻣﯽ‬ ‫‪88‬‬

‫ﮐﻨﻢ! ﻣﻦ ﺗﻮ دهﻦ اﯾﻦ دوﻟﺖ ﻣﯽ زﻧﻢ!'' )ﺋﻪز دهو‪‬ﻪت دادهﻧ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺋﻪز ﻟﻪ دهﻣﯽ ﺋﻪم دهو‪‬ﻪﺗﻪ‬ ‫دهدهم!(‪.‬‬ ‫ﺑﻪ دهﯾﺎن ﻣﻠﯿﯚن ﺟﻪﻣﺎوهری راﭘﻪڕﯾﻮی ﺋ‪‬ﺮان ﮐﻪ ﻟﻪ رۆژان و ﺣﻪﻓﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪرهﺗﺎی‬ ‫ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪاﻧﻪﮐﺎﻧﺪا‪ ،‬ﺑﯚ وهدهﺳﺘﮫ‪‬ﻨﺎﻧﯽ ''ﻧﺎن و ﮐﺎر و ﺋﺎزادی'' هﺎﺗﺒﻮوﻧﻪ ﺳﻪر ﺟﺎده و‬ ‫ﺷﻪﻗﺎﻣﻪﮐﺎن‪ ،‬ﭘﺎش ﭼﻪﻧﺪ ﻣﺎﻧﮕ‪‬ﮏ و‪ ،‬ﻟﻪ رۆژاﻧﯽ ﻧ‪‬ﺰﯾﮏ ﺑﻪ رووﺧﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎدا‪ ،‬ﺷﻪواﻧﻪ‬ ‫دهﭼﻮوﻧﻪ ﺳﻪرﺑﺎﻧﯽ ﺧﺎﻧﻮو و ﺑﺎ‪‬ﻪﺧﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬ﺗﺎ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﻣﺎﻧﮕﺪا و‪‬ﻨﻪ و ﺳﯿﻤﺎی ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ‬ ‫ﺑﺒﯿﻨﻦ!! ﺋﻪوهش ﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪهری راﺳﺘﯿﯿﻪک ﺑﻮو ﮐﻪ ﻧﻪ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ و رۆژاﭬﺎ و‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﻪپ و‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﮑﺎراﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮﺧﯚی ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺶ‪ ،‬ﻧﻪﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯿﺒﻮو ﺑﻪﺷ‪‬ﻮهﯾﻪﮐﯽ زاﻧﺴﺘﺎﻧﻪ و ﺑﺎﺑﻪﺗﺎﻧﻪ‪،‬‬ ‫ﻧ‪‬ﻮهرۆﮐﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪی ﺋ‪‬ﺮان هﻪ‪‬ﺴﻪﻧﮕ‪‬ﻨﻦ و‪ ،‬ﺑﯿﻨﺎﺳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ ﺋﻪوه ﺗﻪﻧﯿﺎ ﻣﻪﻻﮐﺎن ﺑﻮون ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪهﯚی ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪی و ژﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪردهوام و ﺳﻪﺗﺎن ﺳﺎ‪‬ﻪﯾﺎن ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﺋﻪو ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪی ﺗ‪‬ﯿﺪا دهژﯾﺎن‪،‬‬ ‫ﺋﺎﺳﺖ و رادهی هﯚﺷﯿﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ و ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻮوﯾﯽ ﺧﻪ‪‬ﮑﻪﮐﻪی ﺧﯚﯾﺎن‬ ‫دهﻧﺎﺳﯽ و‪ ،‬زۆر ﺑﺎش دهﯾﺎﻧﺰاﻧﯽ ﭼﯚن و ﺑﻪ چ ر‪‬ﮕﻪﯾﻪﮐﻪوه‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﺨﻪﻧﻪ ﺧﺰﻣﻪﺗﯽ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺑﻪرژهوهﻧﺪﯾﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﻪوه‪..‬‬ ‫ﻣﺎﻧﮕﯽ ر‪‬ﺒﻪﻧﺪان‪ ،‬ﺧﯚﭘ‪‬ﺸﺎﻧﺪان ﻟﻪ ﺳﻪر ﺷﻪﻗﺎم و ﺟﺎدهﮐﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﮔﻮ‪‬ﺰراﯾﻪوه ﺑﯚ ﺗﻪﻗﻪ و‬ ‫ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﯽ ﭼﻪﮐﺪاری و ه‪‬ﺮﺷﺒﺮدن ﺑﯚ ﺳﻪرﺑﺎزﮔﻪ و ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ‪ .‬ﻟﻪم ﻣﺎﻧﮕﻪدا‪،‬‬ ‫هﻪﻣﻮو رۆژ‪‬ﮏ ﺑﻪﺳﻪﺗﺎن هﻪزار ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﭼﻪﮐﺪار و ﺑ‪‬ﭽﻪک‪ ،‬ﻟﻪﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫رۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ه‪‬ﺮﺷﯿﺎن دهﺑﺮده ﺳﻪر ﭘ‪‬ﮕﻪ و ﺳﻪرﺑﺎزﮔﻪ ﮔﻪورهﮐﺎن و ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﭘﯚﻟﯿﺲ‪.‬‬ ‫ﺳﻪرهﻧﺠﺎم راﭘﻪڕﯾﻨﯽ ﺑ‪‬ﻮ‪‬ﻨﻪ و ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽ ﮔﻪﻻﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﮔﻪﯾﺸﺘﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎم و‪ ،‬ﻟﻪرۆژی ‪٢٢‬ی‬ ‫ر‪‬ﺒﻪﻧﺪاﻧﯽ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣۵٧‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩٧٩‬ی زاﯾﻨﯽ(‪ ،‬ﺗﻪﺧﺖ و ﺑﻪﺧﺘﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‬ ‫ﺗ‪‬ﮑﻪوه ﭘ‪‬ﭽﺮا و‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﭼﻮو‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻪﻣﺎﻧﯽ ﺷﺎ و رژ‪‬ﻤﻪﮐﻪی‪ ،‬ﺷﺎدی و ﺧﯚﺷﯽ هﻪﻣﻮو ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ‬ ‫ﮔﺮﺗﻪوه‪ .‬ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن ﺑﻪ ﺳﻪرۆﮐﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻪ هﻪر ﻟﻪﺳﻪرهﺗﺎوه درۆﺷﻢ‬ ‫و ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪ و ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋ‪‬ﮑﯽ دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﮑﺮاوﯾﺎن هﻪﺑﻮو‪ ،‬ﭘﺎش ﻧﻪﻣﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﭘﻪﻟﻪ ﮐﻪوﺗﻨﻪ هﻪوڵ ﺑﯚ داڕﺷﺘﻨﯽ ﭼﻮارﭼ‪‬ﻮهی ﮐﯚﻣﺎر‪‬ﮑﯽ ﻧﻮێ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ ﯾﺎﺳﺎ و ﻧﻪر‪‬ﺘﯽ‬ ‫ﺳﻪرهﺗﺎﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم ﺑﭽ‪‬ﺖ ﺑﻪڕ‪‬ﻮه‪ .‬ﺑﻪو ﺟﯚره‪ ،‬ﻟﻪ ﺳﺎ‪‬ﻧﯽ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳﻪدهی ﺑﯿﺴﺘﻪﻣﺪا‪،‬‬ ‫ﮐﯚﻣﺎر‪‬ﮑﯽ ﺑﻨﭽﯿﻨﻪﮔﺮی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ – ﺷﯿﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻪﺳﻪرۆﮐﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺧﻮﻣﻪﯾﻨﯿﯽ‪ ،‬ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‬ ‫داﻣﻪزرا و ﺋﻪوهش‪ ،‬ﺑﻮو ﺑﻪ ﺳﻪرهﺗﺎﯾﻪک ﺑﯚ ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﯽ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ رووداو و ﮔﯚڕاﻧﮑﺎرﯾﯽ ﻧﻮێ و‬ ‫ﮔﺮﻧﮓ و ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽ‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪ و ﻟﻪﺟﯿﮫﺎن ‪....‬‬

‫‪89‬‬

‫ﺳﻪرﭼﺎوه‬ ‫)‪ (*١‬و )‪ (*٢‬و )‪ (*٣‬و )‪ - (*٤‬ﭘﻪرﺗﯚﮐﯽ ﺋ‪‬ﺮان و ﺟﯿﮫﺎن )ﻟﻪ ﻣﻪﻏﯚﻟﻪوه ﺗﺎ‬ ‫ﻗﺎﺟﺎرﯾﯿﻪ(‪ ،‬ﺑﻪﺷﯽ )ﺳﻪﻓﻪوﯾﯿﻪﮐﺎن و‪ ،‬ﺑﻨﻪﭼﻪ و و‪‬ﺗﯿﺎن( – ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ‪" :‬دوﮐﺘﯚر‬ ‫ﻋﻪﺑﺪوﻟﺤﺴ‪‬ﻦ ﻧﻪواﯾﯽ"‬ ‫)‪ – (*٥‬ﻟﻪﺑﻪ‪‬ﮕﻪﻧﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ‪ F O 371 LEP35069‬ر‪‬ﮑﻪوﺗﯽ ‪١٢‬ی‬ ‫ﻣﺎرﭼﯽ ‪ /١٩٤٣‬رهﺷﻪﻣﻤﻪی ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٢١‬ی هﻪﺗﺎوی‪.‬‬ ‫)‪ - (*٦‬ﮔﯚﭬﺎری ﮐﺎوه‪ ،‬ﭼﺎﭘﯽ ﺑﻪرﻟﯿﻦ‪ ،‬ژﻣﺎره ‪) ١٢‬ﭘﺎﻧﺰهی ﺳﯿﭙﺘﻪﻣﺒﻪری ‪١٩١٦‬ی‬ ‫زاﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻻﭘﻪڕه‪ ٢‬و ‪.(٤‬‬ ‫)‪ - (*٧‬ﻟﻪﺑﻪ‪‬ﮕﻪﻧﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ‪ F O 371 LEP35069‬ر‪‬ﮑﻪوﺗﯽ ‪١٢‬ی‬ ‫ﻣﺎرﭼﯽ ‪ /١٩٤٣‬رهﺷﻪﻣﻤﻪی ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٢١‬ی هﻪﺗﺎوی‪.‬‬ ‫)‪ – (*٨‬ﭘﻪرﺗﯚﮐﯽ ''دادﮔﻪ''‪ ،‬ﻻﭘﻪڕه )‪ (٥٠‬ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﻪﺳﺮهوی‪ ،‬ﭼﺎﭘﯽ‬ ‫ﯾﻪﮐﻪم ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٢٥‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩٤٥‬ی زاﯾﻨﯽ(‪.‬‬ ‫)‪ - (*٩‬اﺳﻨﺎد ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺎرﮔﺮی‪/‬ﺳﻮﺳﯿﺎل دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ و ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺘﯽ اﯾﺮان‬ ‫ﺟﻠﺪ ‪ ٣‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ ١٦٨‬و ‪.١٦٩‬‬ ‫)‪ – (*١٠‬ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﻪﺳﺮهوی ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٢٦٩‬ی هﻪﺗﺎوی ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺑﻪ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٨٩٠‬ی‬ ‫زاﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻟﻪ ﮔﻪڕهﮐﯽ ''هﻪﻣﮑﺎوار'' ﻟﻪﺷﺎری ﺗﻪور‪‬ﺰ‪ ،‬ﻟﻪﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﯾﻪﮐﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ هﺎﺗﻮوهﺗﻪ‬ ‫دﻧﯿﺎوه‪ .‬ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﯽ ﺳﻪرهﺗﺎﯾﯽ ﻟﻪ ﺗﻪور‪‬ﺰ ﺗﻪواو ﮐﺮدووه‪ .‬ﻟﻪﺗﻪﻣﻪﻧﯽ ‪ ٢٢‬ﺳﺎ‪‬ﯿﺪا ﺑﻮوه‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی زﻣﺎﻧﯽ ﻋﻪرهﺑﯽ‪ .‬هﻪروههﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﺸﯽ ﺑﻪﺑﺎﺷﯽ زاﻧﯿﻮه‪ .‬دواﺗﺮ‬ ‫ﻓ‪‬ﺮی زﻣﺎﻧﯽ ''ﺋ‪‬ﺴﭙﺮاﻧﺘﯚ'' ش ﺑﻮوه‪ .‬ﻣﺎوهﯾﻪک ﻓﻪرﻣﺎﻧﺒﻪر ﺑﻮوه ﻟﻪ وهزارهﺗﯽ داد‪.‬‬ ‫ﭘﺎﺷﺎن ﺑﻪ ﺳﻪرۆﮐﯽ دادﮔﻪی ﺷﺎری زهﻧﺠﺎن دﯾﺎرﯾﮑﺮاوه‪ .‬ﻟﻪو ﺷﺎره‪،‬ﺑﻪهﯚی‬ ‫دهﺳﺘ‪‬ﻮهرداﻧﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن ﻟﻪﮐﺎروﺑﺎری دادﭘﺮﺳﯽ و ﮐ‪‬ﺸﻪ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﺎﻧﻪوه‪،‬‬ ‫ﺑﻪرهﻧﮕﺎرﯾﺎن ﺑﻮوهﺗﻪوه‪ .‬ﻣﺎوهی ﺳﺎ‪‬ﮏ ﺳﻪرۆﮐﯽ دادﮔﻪی ﺳﺘﺎﻧﯽ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻮوه‪.‬‬ ‫ﻟﻪوﮐﺎﺗﻪدا ''ﺷ‪‬ﺦ ﺧﻪزﻋﻪل'' ﺳﻪرۆک ﻋﻪﺷﯿﺮهﺗﯽ ﮔﻪورهی ﻋﻪرهﺑﻪﮐﺎن ﻟﻪ ﺑﺎﺷﻮوری‬ ‫رۆژاﭬﺎی ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺧﺎوهﻧﺪهﺳﻪ‪‬ت و ﻣﻮ‪‬ﮑﺪاری ﮔﻪورهی ﺋﻪو ﻧ‪‬ﻮﭼﻪﯾﻪ ﺑﻮو‪ .‬ﺷ‪‬ﺦ‬ ‫ﺧﻪزﻋﻪل ﮐﻪ دژی داﻣﻪزراﻧﺪﻧﯽ ه‪‬ﺰی ﭼﻪﮐﺪار و ﻣﻮوﭼﻪﺧﯚری دهو‪‬ﻪﺗﯽ ﻧ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽ‬ ‫‪90‬‬

‫ﺑﻮوه‪ ،‬ﻟﻪﺧﯚزﺳﺘﺎن )ﻋﻪرهﺑﺴﺘﺎن(‪ ،‬ﮐﻪﺳﺮهوی و ﻓﻪرﻣﺎﻧﺒﻪرهﮐﺎﻧﯽ دادﮔﻪ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر‬ ‫دهﮐﺎت‪ ،‬ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻪﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻦ و‪ ،‬ﺑﻪرهو ﺗﺎران ﺑﮕﻪڕ‪‬ﻨﻪوه‪ .‬ﻣﺎوهی ‪ ١٠‬ﺳﺎڵ ﻟﻪﺗﺎران‬ ‫و ﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪی ﺋ‪‬ﺮان ﺳﻪرۆﮐﺎﯾﻪﺗﯿﯽ دادﮔﻪی ﺑﻪدهﺳﺖ دهﺑ‪‬ﺖ‪ .‬ﻣﺎوهﯾﻪﮐﯿﺶ‬ ‫ﺑﻮوهﺗﻪ ﭘﺎر‪‬ﺰهر‪ .‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٠٨‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩٣٩‬ی ز( ﮐﺮاوه ﺑﻪ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﺑﻪﺷﯽ‬ ‫زﻣﺎن و ﻣ‪‬ﮋوو‪ ،‬ﻟﻪ زاﻧﺴﺘﮕﻪی ﺗﺎران‪ .‬ﮐﻪﺳﺮهوی ﮐﻪ ﻣﺎوهی ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺳﺎڵ‪،‬‬ ‫ﺷﺎروﻣﻪ‪‬ﺒﻪﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﮔﻪڕاﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﺰﯾﮑﻪوه ﻟﻪ ﮐ‪‬ﺸﻪ و هﯚﮐﺎرهﮐﺎﻧﯽ‬ ‫دواﮐﻪوﺗﻮوﯾﯽ ﺋ‪‬ﺮان ﺋﺎﮔﺎداردهﺑ‪‬ﺖ‪ .‬ﺋﻪوه ﺑﻮو ﻟﻪ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٣٢٠‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩٤١‬ی‬ ‫زاﯾﻨﯽ( ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮑﯽ رۆﺷﻨﺒﯿﺮﯾﯽ ﻟﻪﺗﺎران دادهﻣﻪزر‪‬ﻨ‪‬ﺖ و‪ ،‬رۆژﻧﺎﻣﻪی ''ﭘﺮﭼﻢ'' دهﺑ‪‬ﺖ‬ ‫ﺑﻪ‬

‫ﺋﯚرﮔﺎﻧﯽ‬

‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪﮐﻪی‪.‬‬

‫ﻟﻪ‬

‫رۆژﻧﺎﻣﻪی‬

‫''ﭘﺮﭼﻢ''‬

‫دا‪،‬‬

‫دهﺳﺘﺪهﮐﺎت‬

‫ﺑﻪ‬

‫وﺗﺎرﻧﻮوﺳﯿﻨﻪوه ﻟﻪدژی داووﻧﻪرﯾﺘﯽ ﮐﯚن و رۆ‪‬ﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن ﻟﻪ دواه‪‬ﺸﺘﻨﻪوهی‬ ‫ﮐﯚﻣﻪڵ‪ .‬ه‪‬ﻨﺪهی ﭘ‪‬ﻨﺎﭼﯽ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی ﮐﻪﺳﺮهوی ﺑﻪهﻪﻣﻮو ﻻﯾﻪﮐﺪا ﺑ‪‬ودهﺑ‪‬ﺘﻪوه و‪،‬‬ ‫ﺧﻪ‪‬ﮑ‪‬ﮑﯽ زۆر‪ ،‬دهﺑﻨﻪ دژ‪ ،‬ﯾﺎن ﻻﯾﻪﻧﮕﺮی‪ .‬ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٢٤‬ی هﻪﺗﺎوی‪ ،‬ﺗﻪﻗﻪی‬ ‫ﻟ‪‬ﺪهﮐﻪن‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻧﺎﮐﻮژر‪‬ﺖ‪ .‬ﻣﻪﻻﮐﺎن و ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﺗﻮﻧﺪڕهو‪ ،‬ﺑﻪﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ هﺎﻧﺪان‬ ‫و ورووژاﻧﺪﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﮏ ﻟﻪدژی‪ ،‬ﺗﺎواﻧﯽ ﻗﻮرﺋﺎن ﺳﻮوﺗﺎﻧﺪن دهدهﻧﻪ ﭘﺎ‪‬ﯽ‪.‬‬ ‫ﮐﻪﺳﺮهوی ﺟﮕﻪ ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ وﺗﺎر ﻟﻪ ''ﭘﺮﭼﻢ''‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﯚی ﺳﻪرﻧﻮوﺳﻪری دهﺑ‪‬ﺖ‪،‬‬ ‫ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﺑﻪرهﻪﻣﯽ ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ و ﺑﺎﺑﻪﺗﯽ رهﺧﻨﻪﮔﺮاﻧﻪی‬ ‫ﺑ‪‬وﮐﺮدووهﺗﻪوه‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻟﻪ‪'' :‬ﺋﺎﯾﻦ''‪'' ،‬ﺳﻪﺑﺎرهت ﺋﯿﺴﻼم(''‪،‬‬ ‫''ﺑﯿﺨﻮ‪‬ﻨﻨﻪوه و‪ ،‬هﻪ‪‬ﯿﺴﻪﻧﮕ‪‬ﻨﻦ''‪'' ،‬ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺋﻪدهﺑﯿﺎت''‪'' ،‬ﻓﻪرهﻪﻧﮓ ﭼﯿﯿﻪ''‪،‬‬ ‫ﻓﻪرهﻪﻧﮓ‪ ،‬ﯾﺎن ﻓ‪‬ﺒﺎزی!؟''‪'' ،‬ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ رهوان''‪'' ،‬دﯾﻦ ودﻧﯿﺎ'' ‪'' ،‬ﭘﺎﺷﺎﮐﺎﻧﯽ ﺑ‪‬‬ ‫ﻧﺎو و ﻧﯿﺸﺎن''‪'' ،‬ﻣ‪‬ﮋووی ﺷﯚرﺷﯽ ﻣﻪﺷﺮووﺗﻪی ﺋ‪‬ﺮان''‪'' ،‬ﻣ‪‬ﮋووی ﭘ‪‬ﻨﺞ ﺳﻪت‬ ‫ﺳﺎ‪‬ﻪی ﺧﻮزﺳﺘﺎن''‪'' ،‬ﻣ‪‬ﮋووی ‪ ١٨‬ﺳﺎ‪‬ﻪی ﺋﺎزهرﺑﺎﯾﺠﺎن''‪'' ،‬ﻣ‪‬ﮋووی ﺷ‪ ‬و ﺧﯚر''‪،‬‬ ‫''ﺷ‪‬ﺦ ﺳﻪﻓﯿﯿﻪدﯾﻦ و رهﮔﻪز و ﺑﻨﻪﭼﻪی''‪'' ،‬ﻣ‪‬ﮋووی دهﻣﻨﻪ و ﻗﻠﯿﺎن''‪،‬‬ ‫''ﻣﺸﻌﺸﻌﯿﺎن''‪'' ،‬دروﺳﺘﺒﻮوﻧﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ''‪'' ،‬ﺷﯿﻌﻪﮔﻪر‪‬ﺘﯿﯽ'' و‪'' ،‬ﺑﻪهﺎﯾﯿﮕﻪری‪،‬‬ ‫ﺷﯿﻌﻪﮔﻪری و‪ ،‬ﺳﯚﻓﯿﮕﻪر‪‬ﺘﯿﯽ''‪ .‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪم ﭘﻪرﺗﯚﮐﺎﻧﻪ‪ ،‬دهﯾﺎن وﺗﺎر و ﻧﻮوﺳﺮاوهی‬ ‫دﯾﮑﻪی ﻟﻪ ﮔﯚﭬﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﻋﻪرهﺑﯽ و ﻓﺎرﺳﯿﺪا ﺑﻼوﮐﺮدووهﺗﻪوه‪ .‬ﮐﻪﺳﺮهوی هﻪروههﺎ‬ ‫زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺎرﺳﯽ و ﺗﺮﮐﯿﯽ ﺋﺎزهری‪ ،‬ﻋﻪرهﺑﯽ و ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی و ﺋﻪرﻣﻪﻧﯽ و‪ ،‬ﺋﻪﻟﻔﻮﺑ‪ ‬و‬ ‫زﻣﺎﻧﯽ ''ﭘﻪهﻠﻪوی'' ﯾﺸﯽ زاﻧﯿﻮه‪ .‬ﮐﻪﺳﺮهوی ﻟﻪ ﺗﻪﻣﻪﻧﯽ ‪ ٥٧‬ﺳﺎ‪‬ﯿﺪا‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ژووری‬ ‫دادﮔﻪ و‪ ،‬ﺑﻪﻧﻪﺧﺸﻪی ﻣﻪﻻﮐﺎن و ﺑﻪهﺎودهﺳﺘﯿﮑﺮدن ﻟﻪﮔﻪڵ ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎﻧﯽ‬ ‫‪91‬‬

‫ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﻧﻪواب ﺳﻪﻓﻪوی و‪ ،‬ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪی ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی‬ ‫''ﻓﯿﺪاﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم'' هوه ﺗ‪‬ﺮۆرﮐﺮا‪.‬‬ ‫)‪'' – (*١١‬اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ'' )ﺷﯚرﺷﯽ ﻧﻮ‪‬ﺨﻮازﯾﯽ( ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٢٨٥‬ی هﻪﺗﺎوی‬ ‫ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺑﻪ ‪١٩٠٦ – ١٩٠٥‬ی زاﯾﻨﯿﯽ‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻣﻮزهﻓﻪرهدﯾﻦ ﺷﺎی‬ ‫ﻗﺎﺟﺎر ﺧﺮاﯾﻪ ﺳﻪرﭘ‪ .‬ﺳﻪرهﺗﺎ راﭘﻪڕﯾﻦ ﻟﻪ ﺗﺎراﻧﻪوه ﺳﻪرﯾﮫﻪ‪‬ﺪا و‪ ،‬ﺑﻪره ﺑﻪره‬ ‫هﻪﻣﻮو ﺷﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﮔﺮﺗﻪوه‪ .‬ﺷﯚرﺷﻪﮐﻪ‪ ،‬ﻟﻪوهوه ﺳﻪرﯾﮫﻪ‪‬ﺪا ﮐﻪ ﺷﺎﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﻗﺎﺟﺎر و دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪاراﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺑﻪﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ﮐﻪوﺗﺒﻮوﻧﻪژ‪‬ﺮ ﮐﺎرﮐﺮدی ﺳﯿﺎﺳﻪﺗﯽ‬ ‫و‪‬ﺗﺎﻧﯽ ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪوه‪ .‬دوه‪‬ﻪﺗﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و‪ ،‬رووس‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎن و داهﺎﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺎن‬ ‫ﺧﺴﺘﺒﻮوه ژ‪‬ﺮدهﺳﺘﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﻪوه و‪ ،‬ﮔﺮاﻧﯽ و هﻪژاری و‪ ،‬ﺑﺮﺳ‪‬ﺘﯿﯽ‪ ،‬ﺑ‪‬ﺳﺘﯽ ﻟﻪ‬ ‫ﺧﻪ‪‬ﮏ ﺑ‪‬ﯾﺒﻮو‪ .‬ﺳﻪرﺑﺎری ﺋﻪواﻧﻪش‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻪﻣﯽ دهرهﺑﻪﮔﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ر‪‬ﯽ ﻟﻪﺑﻪردهم‬ ‫هﻪرﺟﯚره ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻨ‪‬ﮑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ و ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ وﻻﺗﺪا ﮔﺮﺗﺒﻮو‪.‬‬ ‫ﺷﯚرﺷﻪﮐﻪ ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺑﻪﺷ‪‬ﮏ ﻟﻪ رۆﺷﻨﺒﯿﺮان و‪ ،‬ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎﻧﯽ ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻨﺨﻮاز‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫د‪‬ﻤﯚﮐﺮاﺳﯽ و ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻨﯽ ﺋﯚروﭘﺎ و‪ ،‬وﻻﺗﺎﻧﯽ وهک ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و ﻓﻪرهﻧﺴﺎﯾﺎن ﻟﻪ‬ ‫ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﻪوه دﯾﺘﺒﻮو‪ ،‬هﻪروههﺎ‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ژﻣﺎرهﯾﻪﮐﯽ ﮐﻪم ﻟﻪ ﻣﻪﻻﮐﺎن و‪ ،‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ‬ ‫هﻪژار و رهﺷﻮڕووﺗﯽ ﺷﺎرهﮐﺎﻧﻪوه هﻪ‪‬ﮕﯿﺮﺳﺎ‪ .‬ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ و داﺧﻮازﯾﯽ هﻪر ﯾﻪک ﻟﻪو‬ ‫ﭼﯿﻨﺎﻧﻪ ﺟﯿﺎواز ﺑﻮو‪ .‬ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺳﻪرهﺗﺎ ﻣﻠﯽ ﺑﯚ ه‪‬ﻨﺪێ ﮔﯚڕان و ر‪‬ﻔﯚرﻣﯽ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ وﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯽ داﻧﻪواﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م دواﺗﺮ ﺑﻪ هﺎودهﺳﺘﯽ و ﭘﯿﻼﻧﯽ هﺎوﺑﻪﺷﯽ‬ ‫ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﺋ‪‬ﺮان و‪ ،‬دهو‪‬ﻪﺗﻪﮐﺎﻧﯽ رووس و ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺷﯚرﺷﻪﮐﻪ ﺳﻪرﮐﻮﺗﮑﺮا و‪،‬‬ ‫ﺧﻪﻟﮑ‪‬ﮑﯽ زۆر ﮐﻮژران و‪ ،‬ﺳﻪرﻟﻪﻧﻮێ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻗﺎﺟﺎر و ﭼﯿﻨﻪﮐﺎﻧﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪار‪،‬‬ ‫زو‪‬ﻢ و زۆردارﯾﯿﺎن ﺑﯚ ﺳﻪر ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻧﯽ ﺑﻪﻟﻪﻧﮕﺎز و ﺑ‪‬ﺪهرهﺗﺎن دهﺳﺘﭙ‪‬ﮑﺮدهوه‪.‬‬ ‫)‪ - (*١٢‬ﺑﺎغ ﺷﺎ )ﺑﺎﺧﯽ ﺷﺎه( – ﻧ‪‬ﻮی ﮐﯚﺷﮑ‪‬ﮑﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ﺳﻪردهﻣﯽ‬ ‫ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻗﺎﺟﺎرهﮐﺎن ﺑﻮو ﻟﻪ ﺗﺎران‪ .‬ﺋ‪‬ﺴﺘﻪش ﺷﻮ‪‬ﻨﻪﮐﻪ ﺑﻪو ﻧ‪‬ﻮهوه هﻪرﻣﺎوه و‪،‬‬ ‫ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ رهزاﺷﺎ و ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﮐﺮا ﺑﻪ ﻟﻪﺷﮑﺮﮔﻪی ﮐﯚﻣﺎﻧﺪۆ و ه‪‬ﺰی ﺗﺎﯾﺒﻪت‪.‬‬ ‫)‪'' – (*١٣‬ﺳﯿﺪ ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻣﯿﺮﻟﻮﺣﯽ'' ﻧﺎﺳﺮاو ﺑﻪ ﻧﻪواب ﺳﻪﻓﻪوی‪ ،‬ﮐﻮڕی ﺳﻪﯾﺪ‬ ‫ﺟﻪواد ﻟﻪﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٠٣‬ی هﻪﺗﺎوی )‪ (١٩٢٤‬ﻟﻪ ﮔﻪڕهﮐﯽ ''ﺧﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﺎد'' ﻟﻪ ﺷﺎری ﺗﺎران‬ ‫هﺎﺗﯚﺗﻪ دﻧﯿﺎوه‪ .‬ﻟﻪﺗﻪﻣﻪﻧﯽ ‪ ١٧‬ﺳﺎ‪‬ﯿﺪا دهﭼ‪‬ﺘﻪ ﻧﻪﺟﻪف و‪ ،‬ﻣﺎوهی ﭼﻮارﺳﺎڵ ﻟﻪ‬ ‫ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪی ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ ﻧﻪﺟﻪف دهﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه و‪ ،‬ﭘﺎش وهرﮔﺮﺗﻨﯽ دهﺳﺘﻮوری ﻓﺘﻮای‬ ‫ﮐﻮﺷﺘﻨﯽ ﻧﻮوﺳﻪری ﺑﻪﻧ‪‬ﻮﺑﺎﻧﮓ ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﻪﺳﺮهوی‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ''ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺷ‪‬ﺦ‬ ‫‪92‬‬

‫ﻋﻪﺑﺪوﻟﺤﺴ‪‬ﻨﯽ ﺋﻪﻣﯿﻨﯽ'' ﯾﻪوه‪ ،‬ﺑﻪرهو ﺋ‪‬ﺮان دهﮔﻪڕ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﭘﺎش ﮔﻪڕاﻧﻪوهی ﺑﯚ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺷ‪‬ﺦ ﻣﺤﻪﻣﻪدی ﺗﺎ‪‬ﻪﻗﺎﻧﯽ ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽ دهﮔﺮێ و‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫ﻧﻪﺧﺸﻪی ﮐﻮﺷﺘﻨﯽ ﮐﻪﺳﺮهوی ﺋﺎﮔﺎداری دهﮐﺎﺗﻪوه‪ .‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺷ‪‬ﺦ ﻣﺤﻪﻣﻪد‬ ‫ﺗﺎ‪‬ﻪﻗﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭼﻮارﺳﻪت ﺗﻤﻪن ﭘﻮو‪‬ﯽ ﭘ‪‬ﺪهدا‪ ،‬ﺗﺎ دهﻣﺎﻧﭽﻪ و ﻓﯿﺸﻪﮐﯽ ﭘ‪‬ﺒﮑ‪‬ﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻪواب ﭘﺎش ﮐﻮﺷﺘﻨﯽ ﺋﻪﺣﻤﻪد ﮐﻪﺳﺮهوی‪ ،‬دهﮔﻪڕ‪‬ﺘﻪوه ﺑﯚ ﻧﻪﺟﻪف و‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن‬ ‫ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ﮐﺎﻧﯽ داﻧﯿﺸﺘﻮوی ﻧﻪﺟﻪﻓﻪوه ﭘ‪‬ﺸﻮازﯾﯿﻪﮐﯽ ﮔﻪرﻣﯽ ﻟ‪‬ﺪهﮐﺮ‪‬ﺖ‪ .‬دواﺗﺮ‬ ‫دهﮔﻪڕ‪‬ﺘﻪوه ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮان‪ .‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٢٤‬ی هﻪﺗﺎوی ﺑﻪ ﭘﺮس و راو‪‬ﮋ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬‬ ‫ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ‪ ،‬ر‪‬ﮑﺨﺮاوهی ''ﻓﯿﺪاﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم'' دادهﻣﻪزر‪‬ﻨ‪ .‬ﻓﯿﺪاﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم‪،‬‬ ‫ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﯽ ﮔﻪورهی ﺋ‪‬ﺮاﻧﯿﺎن ﺗ‪‬ﺮۆرﮐﺮد‪ .‬دواﺟﺎر هﻪو‪‬ﯽ ﮐﻮﺷﺘﻨﯽ‬ ‫ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮان )ﻋﻪﻻ( ﯾﺎن دا ﺑﻪ‪‬م ﺳﻪرﻧﻪﮐﻪوﺗﻦ و‪ ،‬ﮔﯿﺮان و‪ ،‬ﻟﻪ ر‪‬ﮑﻪوﺗﯽ‬ ‫‪١٩٥٥) ١٣٣٤/١٠/٢٥‬ی زاﯾﻨﯽ(‪ ،‬ﻧﻪواب ﺳﻪﻓﻪوی و‪ ،‬دوو ﻟﻪ هﺎوڕ‪‬ﯿﺎﻧﯽ ﻟﻪ زﯾﻨﺪاﻧﯽ‬ ‫''ﻗﺰڵ ﻗﻪﻟﻌﻪ'' ﻟﻪﺳ‪‬ﺪاره دران‪.‬‬ ‫)‪ - (*١٤‬ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﺷ‪‬ﺦ ﻋﻪﺑﺪوﻟﺤﺴ‪‬ﻨﯽ ﺋﻪﻣﯿﻨﯽ ‪ ،‬ﺧﻪ‪‬ﮑﯽ ﺗﻪور‪‬ﺰ ﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م‬ ‫زۆرﺑﻪی ژﯾﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﻟﻪ ﺷﺎری ﻧﻪﺟﻪف و ﮐﻪرﺑﻪﻻ ﺑﺮده ﺳﻪر‪ .‬ﻣﺎوهی ﭼﻞ ﺳﺎڵ‬ ‫ﺗﻪﻣﻪﻧﯽ‪ ،‬ﻟﻪرواﻧﮕﻪی ﺧﯚﯾﻪوه ﺑﻪ ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﻨﻪوهی راﺳﺘﯽ و رهواﺑﻮوﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪوه ﺑﺮده‬ ‫ﺳﻪر و‪ ،‬ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوهﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪ ﭘﻪرﺗﯚﮐ‪‬ﮏ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''اﻟﻐﺪﯾﺮ ﻓﯽ اﻟﮑﺘﺎب و‬ ‫اﻟﺴﻨﻪ و اﻻدب'' دا ﻧﻮوﺳﯽ‪ ،‬ﺋﻪم ﭘﻪرﺗﯚﮐﻪ‪ ،‬ﺳﻪرﭼﺎوهﯾﻪﮐﯽ ﺑﺎﯾﻪﺧﺪاره ﺑﯚ ﭘ‪‬هواﻧﯽ‬ ‫ﺷﯿﻌﻪ و ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی )داﺋﺮه اﻟﻤﻌﺎرﻓﯽ ﺷﯿﻌﻪ(‪ ،‬هوه ﺑﻮوه ﺑﻪ واﻧﻪی ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‬ ‫ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻪﮐﺎن‪ .‬ﺳﻪرﭼﺎوه‪) :‬ﺗﯿﺮۆرﮐﺮدﻧﯽ ﮐﻪﺳﺮهوی‪ ،‬ﻻﭘﻪڕه ‪ ،(١٩‬ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﻧﺎﺳﺮ‬ ‫ﭘﺎﮐﺪاﻣﻦ‪.‬‬ ‫)‪ - (*١٥‬ﻟﻪﺑﻪ‪‬ﮕﻪﻧﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ‪ F O 371 LEP35069‬ر‪‬ﮑﻪوﺗﯽ ‪١٢‬ی‬ ‫ﻣﺎرﭼﯽ ‪ /١٩٤٦ - ١٩٤٣‬رهﺷﻪﻣﻤﻪی ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٣٢٥ -١٣٢١‬ی هﻪﺗﺎوی‬ ‫)‪ - (*١٦‬ﺑﯿﺮهوهرﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺎج اﻟﻤﻠﻮک )ژﻧﯽ رهزاﺷﺎ و داﯾﮑﯽ ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ(‪،‬‬ ‫ﺳﻪرهﺗﺎ ﻟﻪ ﺳﺎﯾﺘﯽ "ﭘﯿﮏ ﻧ‪‬ﺖ" دا ﺑ‪‬وﮐﺮاﯾﻪوه‪ ،‬ﭘﺎﺷﺎن وهک ﭘﻪرﺗﯚﮐﯿﺶ‬ ‫ﺑ‪‬وﮐﺮاﯾﻪوه‪ .‬ﺗﺎجﻟﻤﻠﻮوک‪،‬دهﯾﺎن ﺳﺎڵ ﻟﻪ ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﻪوه ﺋﺎﮔﺎداری هﻪﻣﻮو ﺟﯚره‪،‬‬ ‫رووداو و ﺋﺎﻟﻮﮔﯚڕهﮐﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﻧ‪‬ﻮﺧﯚی ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻮو‪ .‬ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽ ﮔﻪرم و‬ ‫دۆﺳﺘﺎﻧﻪی ﻟﻪﮔﻪڵ دهﯾﺎن ر‪‬ﺒﻪر و ﺳﻪرﮐﯚﻣﺎری و‪‬ﺗﺎن و‪ ،‬ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮﺧﯚﯾﯽ‬ ‫و دهرهﮐﯿﯿﻪوه هﻪﺑﻮوه‪ .‬ﻟﻪرواﻧﮕﻪی ﺧﯚﯾﻪوه‪ ،‬ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯽ و‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و‪،‬‬ ‫‪93‬‬

‫هﻪ‪‬ﺴﻮﮐﻪوﺗﯽ هﻪﻣﻮوﯾﺎن – ﺑﻪ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﮐﻪی ﺧﯚﺷﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﺑﻪﺷ‪‬ﻮهﯾﻪﮐﯽ‬ ‫راﺳﺖ و رهوان و‪ ،‬ﺑ‪ ‬ﭘ‪‬ﭻ و ﭘﻪﻧﺎ ﺧﺴﺘﻮوهﺗﻪڕوو‪ .‬ﺋﻪوهش واﯾﮑﺮد ﮐﻪ ﻧﻪوه و‬ ‫ﺑﻮوک و ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﮐﭽﻪﮐﺎﻧﯿﺸﯽ ﻟﻪﺧﯚی ﺗﻮوره و زﯾﺰ ﮐﺮد‪ .‬ﺗﺎ ﮐﺎر ﮔﻪﯾﺸﺘﻪ ﺟ‪‬ﯿﻪک‪،‬‬ ‫ﮐﺎﺗ‪ ‬ﻟﻪ ﻧﯿﻮﯾﯚرک ﮐﯚﭼﯿﺪواﯾﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺎوهی ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ رۆژ ﺗﻪرﻣﻪﮐﻪی ﻟﻪ‬ ‫ﺳﺎردﺧﺎﻧﻪی ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧﯿﻮﯾﯚرک ﻣﺎﺑﻮوه و‪ ،‬ﮐﻪﺳﻮﮐﺎری ﻗﻪرهی ﻧﻪدهﮐﻪوﺗﻦ‪.‬‬ ‫داﯾﮑﯽ ژﻧﻪﮐﻪی ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪،‬ﮐﻪ ﺋﻪوﯾﺶ ﺑﯿﺮهوهرﯾﯽ ﺧﯚی ﻧﻮوﺳﯿﻮه‪ ،‬ﻟﻪﻻﭘﻪڕهی‬ ‫‪ ٥٠٦‬ی ﺑﯿﺮهوهرﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯿﺪا ﻟﻪو ﺑﺎرهوه ﻧﻮوﺳﯿﻮﯾﻪﺗﯽ‪:‬‬ ‫''ﺗﺎج ﻟﻤﻠﻮوک‪ ،‬ﭘﺎش ﻣﺮدﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻪرﻣﻪﮐﻪی ﻟﻪﺳﻪر زهوی ﻣﺎﯾﻪوه و‪ ،‬هﯿﭽﯿﻪک ﻟﻪ‬ ‫ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪﮐﻪی‪ ،‬ﺋﺎﻣﺎده ﻧﻪﺑﻮون‪ ،‬ﻣﻪﺳﺮهﻓﯽ ﻧﺎﺷﺘﻦ و ﺑﻪﺧﺎک ﺋﻪﺳﭙﺎردﻧﯽ‬ ‫ﺑﮕﺮﻧﻪ ﺋﻪﺳﺘﯚی ﺧﯚﯾﺎن‪ .‬ﺋﻪوهﺑﻮو هﺎوﺳﻪری ﺷﺎ )ﻓﻪرهح( ﻟﻪ ﭘﺎرﯾﺴﻪوه‪ ،‬ﭘ‪‬ﻨﺞ‬ ‫هﻪزار دۆﻻری ﻧﺎرد ﺑﯚ ''ﻏﻮ‪‬ﻣ‪‬هزا وﻟﯿﻌﮫﺪ'' )ﮐﻮڕه ﮔﻪوره و‪ ،‬ﺟ‪‬ﻨﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎوﮐﯽ( ﺗﺎ‬ ‫ﺑﯿﻨ‪‬ﮋن‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻏﻮ‪‬ﻣ‪‬هزا ﭘ‪‬ﻨﺞ هﻪزار دۆﻻرهﮐﻪی ﻟﺮﻓﺪا ﺑﯚﺧﯚی و‪،‬ﻧﻪﯾﮑﺮده ﺳﻪرﻓﯽ‬ ‫ﻧﺎﺷﺘﻨﯽ داﯾﻪ ﮔﻪورهی‪ .‬ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪا‪ ،‬ﺷﺎرهداری ﻧﯿﻮﯾﯚرک‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ژﻧﻪ هﻪژار و‪،‬‬ ‫ﺑ‪‬ﮑﻪس ﻧﺎوﻧﻮوﺳﯿﺎن ﮐﺮد و‪ ،‬ﺑﻪﺑ‪ ‬ﺗﺎﺑﻮوت و‪ ،‬ﺑ‪‬ﺌﻪﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ هﯿﭻ ر‪‬ﻮڕهﺳﻤ‪‬ﮏ‪،‬‬ ‫ﻟﻪﮔﻪڵ ﺗﻪرﻣﯽ ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﮐﻪﺳﯽ ﺋﻪ‪‬ﮑﯚﻟﯽ و‪ ،‬ﺗﻮوﺷﺒﻮوی ﻣﺎده ﺳ‪‬ﮐﻪر ﮐﻪ ﻣﺮدﺑﻮون‪،‬‬ ‫ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮ ﮔﯚڕ‪‬ﮑﯽ ﮔﻪورهی ﺑﻪﮐﯚﻣﻪ‪‬ﺪا ﭼﺎ‪‬ﮑﺮا''‪.‬‬ ‫)‪ – (*١٧‬ﻧﺎزﻧ‪‬ﻮی ''ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ''‬ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﯾﻪﮐﻪم ﺟﺎر‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﭘﺎﺷﺎی ﻣﻪﻏﯚل‬ ‫ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﺋﻪﻟﺠﺎﯾﺘﯚ'' ﺑﻪﮐﺎرهﺎت‪ .‬ﺋﻪﻟﺠﺎﯾﺘﯚ‪ ،‬ﺑﻪڕ‪‬ﮕﻪی زاﻧﺎﯾﻪﮐﯽ ﺷﯿﻌﻪ ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی‬ ‫''ﻣﻪﻻ ﺣﻪﻟﯽ'' ﯾﻪوه ﺑﻮو ﺑﻪ ﻣﻮﺳ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌﻪ و‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی ﺧﯚی ﮔﯚڕی و‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی‬ ‫''ﺳﻮ‪‬ﺘﺎن ﻣﺤﻪﻣﻪد ﺧﻮداﺑﻪﻧﺪه'' ی هﻪ‪‬ﺒﮋارد‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﺳﻮ‪‬ﺘﺎن ﻣﺤﻪﻣﻤﻪد‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی‬ ‫ﺧﻮازراوی ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪‬ی ﻟﻪﺳﻪر ﻣﻪﻻ ﺣﻪﻟﯽ داﻧﺎ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺋﻪم وﺷﻪﯾﻪ‪ ،‬ﺑﯚ‬ ‫ﻣﺎوهﯾﻪﮐﯽ زۆر ﺑﻪﮐﺎر ﻧﻪه‪‬ﻨﺮا‪ .‬هﻪروههﺎ وﺷﻪی ﺋﺎﺧﻮﻧﺪ ﻟﻪ دوو وﺷﻪی آﻗﺎ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫دواﺗﺮ ﺑﻮوه ﺑﻪ )ﺋﺎ( ی ﻣﻪﻏﯚﻟﯽ و‪ ،‬وﺷﻪی )ﺧﻮﻧﺪ(‪ ،‬ﻟﻪ وﺷﻪی )ﺧﻮ‪‬ﻨﺪهوار( ی‬ ‫ﮐﻮردﯾﯿﻪوه وهرﮔﯿﺮاوه‪ .‬ﺋﻪم دوو وﺷﻪ ﻣﻪﻏﯚﻟﯽ و ﮐﻮردﯾﯿﻪ‪ ،‬ﺗ‪‬ﮑﮫﻪ‪‬ﮑ‪‬ﺸﯽ ﯾﻪک ﮐﺮا‬ ‫و‪ ،‬وﺷﻪی ) ﺋﺎﺧﻮﻧﺪ( ی ﻟ‪‬ﺪاﺗﺎﺷﺮا و‪ ،‬ﻟﻪوه ﺑﻪدواوه‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮐﯚڕو‬

‫وﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯽ‬

‫ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ و‪ ،‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮕﻪی ﺋ‪‬ﺮان ﺑﻪﮔﺸﺘﯿﯽ‪ ،‬ﺑﻮو ﺑﻪ ﻧﺎزﻧ‪‬ﻮی ﻣﻪﻻﮐﺎن و‬ ‫زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ و‪ ،‬وﺷﻪی ر‪‬ﺰﻟ‪‬ﻨﺎن ﻟﻪ ﮔﻪورهﺗﺮ‪ .‬ﺑﯚ و‪‬ﻨﻪ‪ ،‬ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﻓﺎرﺳﺪا‬ ‫ده‪‬ﻦ ''ﺋﺎ ﻏﻮﻻﻣﺮهزا'' )آﻗﺎ ﻏﻮﻻﻣﺮﺿﺎ(‪'' ،‬ﺋﺎ ﺗﻪﻗﯽ'' )آﻗﺎ ﺗﻪﻗﯽ(‪ .‬وﺷﻪی ''ﺧﻮﻧﺪ'' ﯾﺶ‬ ‫وهک ﮔﻮﺗﺮا ﻟﻪ وﺷﻪی )ﺧﯚﻧﻪوار‪ ،‬ﯾﺎن ﺧﻮ‪‬ﻨﺪهوار( ی ﮐﻮردﯾﯿﻪوه وهرﮔﯿﺮاوه‪.‬‬ ‫‪94‬‬

‫ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﯾﯽ ﺳﻪﻓﻪوﯾﯿﻪﮐﺎن‪ ،‬ﭘﺎﺷﺎﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪﻓﻪوﯾﯽ‪ ،‬ﻧﺎزﻧﺎوی'' ﺷ‪‬ﺦ‬ ‫اﻻﻟﺴﻼم'' ﯾﺎن ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ﻣﻪﻻی ﺷﺎره ﮔﻪورهﮐﺎن زﯾﺎد ﮐﺮد‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ‬ ‫ﻗﺎﺟﺎرهﮐﺎن‪ ،‬ﻧﺎزﻧﺎوی ''ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم'' ﺑﻮو ﺑﻪ ﺑﺎو‪ .‬وﺷﻪی ''ﻣﻪﻻ'' ﮐﻪ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﮐﻮرددا‬ ‫ﺑﺎو ﺑﻮو‪ ،‬ﻟﻪزهﻣﺎﻧﯽ ﺳﻪﻓﻪوﯾﯿﻪﮐﺎﻧﺪا ﺑﻮو ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻨ‪‬ﻮی ﭘ‪‬ﺸﻨﻮ‪‬ﮋی ﻣﺰﮔﻪوﺗﻪﮐﺎن و‬ ‫زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ‪ .‬ﻟﻪ زهﻣﺎﻧﯽ‬

‫ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ ﻗﺎﺟﺎرهﮐﺎن‪ ،‬ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ‬

‫ﺷﯚرﺷﯽ ﻣﻪﺷﺮووﺗﻪدا‪ ،‬ﻣﻪﻻ ﮔﻪورهﮐﺎن و‪ ،‬زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﯚﯾﺎن ﻟﻪﺋﺎﺳﺘﯽ‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﻪوای ﺋﺎﯾﻨﯿﺪا دهﺑﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻮی ''ﻣﻪﻻ و ﺋﺎﺧﻮﻧﺪ'' ﯾﺎن ﺑﯚﺧﯚﯾﺎن ﺑﻪﮐﻪﻣﺰاﻧﯽ و‪،‬‬ ‫ﺳﻪرﻟﻪﻧﻮێ وﺷﻪی ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﻗﻮﺗﮑﺮاﯾﻪوه و‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪ ﻣﻪﻻﯾﻪﮐﯽ ﺷﯿﻌﻪ ﺑﻪ ﭘﻠﻪی‬ ‫ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ‬ﮔﻪﯾﺸﺘﻦ‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ ﻧ‪‬ﻮی ﻣﻪﻻ و ﺋﺎﺧﻮﻧﺪ هﻪرﻣﺎﯾﻪوه و‪ ،‬ﺑﻪو ﮐﻪﺳﺎﻧﻪ‬ ‫دهﮔﻮﺗﺮا‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪرووی زاﻧﺴﺖ و زاﻧﯿﺎری ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻪوه ﻟﻪ ﭘﻠﻪو ﺋﺎﺳﺘ‪‬ﮑﯽ ﻧﺰﻣﺘﺮدا‬ ‫ﺑﻮون‪ .‬ﺳﻪﯾﺪ ﻣﺤﻪﻣﻤﻪد ﺑﺮووﺟﺮدی‪ ،‬ﯾﻪﮐﻪم ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ ﺑﻮو ﮐﻪ ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ‪ ،‬ﻧﺎزﻧ‪‬ﻮی ''آﯾﺖ اﻟﻪ ﻋﻈﻤﯽ'' ی ﭘ‪‬ﺪرا‪ .‬ﻟﻪﮔﻪڵ رووﺧﺎﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ‬ ‫ﺣﻪﻣﻪڕهزاﺷﺎ و‪ ،‬ﺑﻪدهﺳﻪ‪‬ﺗﮕﻪﯾﺸﺘﻨﯽ ﻣﻪﻻﮐﺎن‪ ،‬ﺋﻪو ﻣﻪرج و ﭘ‪‬ﻮاﻧﻪ ﻗﻮرﺳﺎﻧﻪی ﺑﯚ‬ ‫دﯾﺎرﯾﮑﺮدﻧﯽ ﭘﻠﻪ و ﻧﺎزﻧ‪‬ﻮی ''ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪ ،''‬ﮐﻪ ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ ﻟﻪﺑﻪرﭼﺎودهﮔﯿﺮان‪ ،‬ﻧﻪﻣﺎن و‪،‬‬ ‫ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎن و‪ ،‬ﻣﻪﻻ ﮔﻪورهﮐﺎن‪ ،‬ﻟﻪ ﺷﻪوورۆژ‪‬ﮑﺪا هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﺑﻮون ﺑﻪ ﺋﺎﯾﻪﺗﯚ‪.‬‬ ‫)‪ – (*١٨‬ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ روﺳﺘﺎﯾﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ص ‪ ٢‬و ص ‪ ،٦١‬ﺗﮫﺮان‬ ‫ﺳﺎل ‪.١٣٥٧‬‬ ‫)‪ – (*١٩‬ﺋﻪﺳﻪدو‪‬ﻼ ﻋﻪﻟﻪم‪ ،‬ﻟﻪداﯾﮑﺒﻮوی ﺷﺎری ''ﺑﯿﺮﺟﻪﻧﺪ'' ﺳﻪر ﺑﻪﺳﺘﺎﻧﯽ‬ ‫ﺧﻮراﺳﺎن ﺑﻮو‪ .‬ﭘﺎش ﺗﻪواوﮐﺮدﻧﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪن ﻟﻪ زاﻧﺴﺘﮕﻪی ﮐﺸﺘﻮﮐﺎ‪‬ﯿﯽ ﺷﺎری‬ ‫''ﮐﻪرهج''‪ ،‬ﺑﻮو ﺑﻪ ﺳﺘﺎﻧﺪاری ﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪﻟﻮﭼﺴﺘﺎن و ﺳﯿﺴﺘﺎن‪ .‬ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی ﻋﻪﻟﻪم ﻻی‬ ‫ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی ﺷﺎ ﻧﺎﺳﺮاو ﺑﻮون و‪ ،‬ﺑﺎوﮐﯽ ﻋﻪﻟﻪم‪ ،‬ﮐﺎﺗﯽ ﺧﯚی ﺧﺰﻣﻪﺗﯽ زۆری ﺑﻪ‬ ‫رهزاﺷﺎ ﮐﺮدﺑﻮو‪ .‬ﺋﻪﺳﻪدو‪‬ﻼ ﻋﻪﻟﻪم‪ ،‬ﻟﻪو ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﺎﯾﻪﺗﯿﯿﻪ ﮐﻪ‪‬ﮑﯿﻮهرﮔﺮت و‪ ،‬ﺧﯚی ﻟﻪ‬ ‫ﺷﺎ ﻧ‪‬ﺰﯾﮏ ﮐﺮدهوه‪ .‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ (١٩٥٠) ١٣٢٩‬ﺑﻮو ﺑﻪ وهزﯾﺮی ﮐﺸﺘﻮﮐﺎڵ و‪ ،‬دواﺗﺮ ﺑﻮو ﺑﻪ‬ ‫وهزﯾﺮی ﻧ‪‬ﻮﺧﯚ‪ .‬ﭘﺎش ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪاﻧﯽ دژاﯾﻪﺗﯿﯽ ﻧ‪‬ﻮان ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ و ﺷﺎ ﻟﻪﮔﻪڵ دوﮐﺘﯚر‬ ‫ﻣﻮﺳﻪدق‪ ،‬ﺋﻪﺳﻪدو‪ ‬ﻋﻪﻟﻪم‪ ،‬ﭘﺸﺘﯽ ﻟﻪ ﺷﺎ ﻧﻪﮐﺮد‪ .‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ ١٣٤١‬ی هﻪﺗﺎوی )‪١٩٦٢‬ی‬ ‫زاﯾﻨﯽ(‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺷﺎوه ﮐﺮا ﺑﻪ ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮاﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ .‬ﻋﻪﻟﻪم‪ ،‬زۆر ﺑﺎش دهﯾﺰاﻧﯽ‬ ‫ﭼﯚن د‪‬ﯽ ﺷﺎ راﺑﮕﺮێ‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی ﻣﻮﺳﻪدق و ﺋﻪﻣﯿﻨﯽ‬ ‫)ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮاﻧﯽ ﭘ‪‬ﺸﻮو(‪ ،‬هﯿﭻ ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ ﺑﻪﺑ‪ ‬ﭘﺮس و ﺋﯿﺰﻧﯽ ﺷﺎ ﺋﻪﻧﺠﺎم ﻧﻪدهدا‪.‬‬ ‫‪95‬‬

‫ﻟﻪ ﻧﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯿﺪا‪ ،‬ﯾﺎن ﻟﻪﮐﺎﺗﯽ رووﺑﻪڕوو ﺑﻮوﻧﻪوهی ﻟﻪﮔﻪڵ ﺷﺎ‪ ،‬ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی "ﭘﻴﺸﻮای‬ ‫ﻣﻘﺘﺪرﻣﻦ" ﻧ‪‬ﻮی د‪‬ﻨﺎ‪ .‬ﺷﺎ ﭘﺘﺮ ﻟﻪ هﻪرﮐﻪﺳ‪‬ﮏ ﺑ‪‬وای ﺑﻪ ﻋﻪﻟﻪم دهﮐﺮد‪ .‬ﻋﻪﻟﻪم‪ ،‬ﺟﮕﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﮐﺎر و ﺋﻪرﮐﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬هﻪروههﺎ ﺋﻪرﮐ‪‬ﮑﯽ ﮔﺮﻧﮕﯽ دﯾﮑﻪﺷﯽ‬ ‫ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺷﺎوه ﭘ‪‬ﺴﭙ‪‬ﺮدراﺑﻮو!! ﺋﻪو ﺋﻪرﮐﻪش ﺋﻪوه ﺑﻮو‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮوﯾﻪﮐﯽ ﻧﮫ‪‬ﻨﯽ و‬ ‫ﺷﺎراوهی ﺑﯚ ﺷﺎ ﺋﺎﻣﺎده ﮐﺮدﺑﻮو و‪ ،‬دوور ﻟﻪ ﭼﺎوی ﺧﻪ‪‬ﮏ و‪ ،‬ﺷﺎژن و‪،‬‬ ‫دهﺳﺘﻮﭘ‪‬ﻮهﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﭻ و ژﻧﯽ ﺟﻮان و ﻟﻪﺑﺎری دهﺑﺮده ﺧﺎﻧﻮوهﮐﻪوه و‪'' ،‬ﺳﺎﯾﻪ‬ ‫ﺧﺪا و ﺷﺎهﻨﺸﺎ آرﯾﺎﻣﮫﺮ'' ﯾﺶ‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪ ﺳﺎﺗ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﮔﻪ‪‬ﯿﺎن راﯾﺪهﺑﻮارد‪ .‬ﺑﻪ‪‬م‪ ،‬ﭘﺎش‬ ‫ﻣﺎوهﯾﻪک‪'' ،‬ﻓﻪرهح'' )ﺷﺎژن( ﺑﻪﻣﻪ دهزاﻧ‪ ‬و‪ ،‬ﻟﻪﭘ‪‬ﺶ ﭼﺎوی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﮐﺎرﺑﻪدهﺳﺖ‬ ‫و‪ ،‬دهﺳﺘﻮﭘ‪‬ﻮهﻧﺪی ﮐﯚﺷﮑﯽ ﺷﺎ‪ ،‬ﺑﻪ زﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ''ﻋﻪﻟﻪم'' دهدا و‪ ،‬ﻗﺴﻪی ﺳﻮوﮐﯽ‬ ‫ﭘ‪‬ﺪه‪‬ﺖ!‬ ‫ﺗﺎج اﻟﻤﻠﻮوک ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ )ﻋﻪﻟﻪم( ده‪'' :‬ﻋﻪﻟﻪم‪ ،‬ﺳﻪر ﺑﻪ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﺑﻮو‪.‬‬ ‫ﺋﻪوهﺷﯽ ﻧﻪدهﺷﺎردهوه و‪ ،‬ﺑﻪ ﺋﺎﺷﮑﺮا‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺎی دهﮔﻮت‪'' :‬راو‪‬ﮋﮐﺎری ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﯽ‬ ‫دهوﻟﻪﺗﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﻪ و‪ ،‬ﻟﻪ ﺷﺎژﻧﯽ ﺑﻪرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻧﯿﺸﺎن و ﻧﺎزﻧ‪‬ﻮی ''ﺳ‪ (Sir) ''‬و‪،‬‬ ‫''ﻟﯚرد'' )‪ (Lord‬ی ﭘ‪‬ﺒﻪﺧﺸﺮاوه!''‪ .‬ﻋﻪﻟﻪم‪ ،‬ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻧﻪورۆزی ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣٥٧‬ی هﻪﺗﺎوی‬ ‫)‪١٩٧٨‬ی ز(‪ ،‬ﺑﻪهﯚی ﺗﻮوﺷﺒﻮوﻧﯽ ﺑﻪ ﺷ‪‬ﺮﭘﻪﻧﺠﻪی ﺧﻮ‪‬ﻦ‪ ،‬ﺳﺎ‪‬ﮏ ﭘ‪‬ﺶ رووﺧﺎﻧﯽ‬ ‫رژ‪‬ﻤﯽ ﭘﻪهﻠﻪوﯾﯽ‪ ،‬ﻟﻪﺗﺎران ﮐﯚﭼﯿﺪواﯾﯽ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫)‪'' – (*٢٠‬ﻣﻘﺪﻣﻪای ﺑﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ'' )ﻻﭘﻪڕه ‪ ٢٤٠‬و ‪ ،(٢٦٤‬ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ‪ :‬دوﮐﺘﯚر‬ ‫ﺳﺎدق زﯾﺒﺎﮐﻪﻻم‪.‬‬ ‫)‪– (*٢١‬‬

‫ﻟﻪ ﺑﯿﺮهوهرﯾﯿﻪﮐﺎﻧﻢ‪ ،‬ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ‪ :‬ﮐﻪرﯾﻤﯽ ﺣﯿﺴﺎﻣﯽ )ﺑﻪرﮔﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم‪،‬‬

‫ﻻﭘﻪڕه ‪ ٩٤‬ﮐﯚﭘﻠﻪی ‪ ١‬و ‪ ٢‬و ‪ .٤‬ﻻﭘﻪڕه‪ ٩٧‬ﺑﻪﻧﺪی اﻟﻒ و ب‪ ،‬ﻟﻪدهﻗﯽ ﺑﻪﯾﺎﻧﻨﻨﺎﻣﻪ‬ ‫ﻓﺎرﺳﯿﯿﻪﮐﻪ وهرﮔﯿﺮاوه(‪.‬‬ ‫)‪'' – (*٢٢‬ﮐﺎرهﺳﺎﺗﯽ ﮐﻮردهﮐﺎن'' ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ‪ :‬ه‪‬ﻨﺮی ﮐﯿﺴﯿﻨﮕﻪر )وهزﯾﺮی دهرهوهی‬ ‫ﭘ‪‬ﺸﻮوی ﺋﻪﻣﺮﯾﮑﺎ(‪ .‬ﺳﻪﺑﺎﺣﯽ ﻏﺎﻟﯿﺐ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩٩٩‬ی زاﯾﻨﯿﯽ‪ ،‬ﻟﻪ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﯿﻪوه‬ ‫ﮐﺮدووﯾﻪ ﺑﻪﮐﻮردی‪.‬‬ ‫)‪ - (*٢٣‬ﺷﺎﭘﻮور ﺑﻪﺧﺘﯿﺎر‪ ،‬ﺑﻪرهﮔﻪز ﮐﻮرد و‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی ﺳﻪرۆک ﺧ‪‬ﻪﮐﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧ‪‬ﻮﭼﻪی ﺑﻪﺧﺘﯿﺎرﯾﯿﻪ‪ .‬ﺑﻪدر‪‬ﮋاﯾﯽ ﻣ‪‬ﮋوو‪ ،‬هﯚزهﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪﺧﺘﯿﺎری‪ ،‬هﻪو‪‬ﯽ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ‬ ‫ﺧﯚﯾﺎن و ﺧﺎﮐﻪﮐﻪﯾﺎن داوه و‪ ،‬ﺑﻪرهﻧﮕﺎری دوژﻣﻨﺎن وداﮔﯿﺮﮐﻪران ﺑﻮوﻧﻪﺗﻪوه‪ .‬ﺳﻪت‬ ‫‪96‬‬

‫و ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎڵ ﻟﻪﻣﻪرﺑﻪر‪ ،‬ﻟﻪﺷﻪڕ و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﯽ ﻧ‪‬ﻮان ﺑﻪﺧﺘﯿﺎری و ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ‬ ‫ﻗﺎﺟﺎرﯾﺪا‪ ،‬ﺑﺎﭘﯿﺮی ﺷﺎﭘﻮور ﺑﻪﺧﺘﯿﺎر ﺑﻪﻧ‪‬ﻮی ''ﺿﻞ اﻟﺴﻠﻄﺎن'' ﮐﻮژراوه‪ .‬ﻟﻪﺳﻪردهﻣﯽ‬ ‫ﺷﯚرﺷﯽ ''ﻣﺸﺮوﻃﻪ'' دا‪ ،‬هﯚزهﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪﺧﺘﯿﺎری ﺑﻪ ﺳﻪرۆﮐﺎﯾﻪﺗﯿﯽ ''ﻋﻪﻟﯽ ﻗﻮﻟﯿﺨﺎن‬ ‫ﺳﻪردار ﺋﻪﺳﻌﻪد و ﻧﻪﺟﻪﻓﻌﻪﻟﯽ ﺧﺎن‪ ،‬ﮐﻪ دواﺗﺮ ﺑﻮو ﺑﻪ ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮاﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪،‬‬ ‫رۆ‪‬ﯽ ﺑﻪرﭼﺎوﯾﺎن ﮔ‪‬اوه‪.‬‬ ‫ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ رهزاﺷﺎ ﺑﻪدهﺳﻪ‪‬ت ﮔﻪﯾﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻪﻻﺳﺎﯾﯿﮑﺮدﻧﻪوه ﻟﻪ ﺋﻪﺗﺎﺗﺮﮐﯽ ﺳﻪرۆﮐﯽ‬ ‫ﺗﺮﮐﺎن‪ ،‬هﻪو‪‬ﯿﺪا ﺑﻪزووﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎت دهوﻟﻪﺗﯽ ﻧﺎﺳﯿﯚ‪‬ﯽ ﻓﺎرس ﭘ‪‬ﮑﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ .‬ﺋﻪوه ﺑﻮو‬ ‫ه‪‬ﺮﺷﯽ ﺑﯚ ﺋﻪو ﻧ‪‬ﻮﭼﺎﻧﻪ دهﺳﺘﭙ‪‬ﮑﺮد ﮐﻪ راﺳﺘﻪوﺧﯚ ﻟﻪژﯾﺮ دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﺣﮑﻮوﻣﻪﺗﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮاﻧﺪا ﻧﻪﺑﻮون و‪ ،‬ﻟﻪﻧ‪‬ﻮﭼﻪﮐﻪی ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚ ﺑﻮون‪ .‬ﭘﺎش ﺷﻪڕ و ﺷﯚر‪‬ﮑﯽ‬ ‫ﮔﻪوره و ﮔﺮان ﮐﻪ ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺧﺎﯾﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٣١٣‬ی هﻪﺗﺎوی راﭘﻪڕﯾﻨﯽ‬ ‫ﺑﻪﺧﺘﯿﺎری ﺑﻪ ﮔﻮﻟﻠﻪ وﺑﺎروت ﻧﻮﻗﻤﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﮑﺮا و‪ ،‬ﺑﻪهﻪزاران ﮐﻪس ﮐﻮژران و‪،‬‬ ‫ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪهﮐﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎی ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﺑﻪهﯚی دڕﻧﺪهﯾﻪﺗﯿﯿﺎن ﻧﺎزﻧ‪‬ﻮی ''ﻗﻪﺳﺎوی ﻟﯚڕﺳﺘﺎن''‬ ‫ﯾﺎن ﭘ‪‬ﺪرا‪ .‬ﺋﻪوﺟﺎ رهزا ﺷﺎ‪ ،‬ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺑﻨﻪﻣﺎ‪‬ﻪی ﺳﻪرۆک هﯚزی ﺑﻪﺧﺘﯿﺎری‪،‬‬ ‫ﻟﻪواﻧﻪ ﺑﺎوﮐﯽ ﺷﺎﭘﻮور ﺑﻪﺧﺘﯿﺎری ﻟﻪﺳ‪‬ﺪاره دا‪.‬‬ ‫ﺷﺎﭘﻮور ﺑﻪﺧﺘﯿﺎر‪ ،‬ﻟﻪﮐﺎﺗﯽ دهﺳﺘﭙ‪‬ﮑﺮدﻧﯽ ﺑﺰاﭬﯽ دژه ﮐﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﻟﻪﻻﯾﻪن‬ ‫دوﮐﺘﯚر ﻣﻮﺳﻪدﻗﻪوه‪ ،‬ﺑﻮو ﺑﻪ ﺋﻪﻧﺪاﻣﯽ ﺑﻪرهی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﯽ ﺋﯿﺮان‪ .‬ﭘﺎش ﮐﻮدهﺗﺎﮐﻪی‬ ‫دژ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻪدق‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن رژ‪‬ﻤﻪوه ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺟﺎر ﮔﯿﺮا و‪ ،‬ﺟﺎر‪‬ﮑﯿﺎن ﻣﺎوهی ﺳ‪‬‬ ‫ﺳﺎڵ ﻟﻪ زﯾﻨﺪان ﻣﺎﯾﻪوه‪.‬‬ ‫ﺷﺎﭘﻮور ﺑﻪﺧﺘﯿﺎر‪ ،‬ﺋﻪﮔﻪرﭼﯽ ﺑﻪرهﮔﻪز ﮐﻮرد ﺑﻮو‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪرووی ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕهوه‪،‬‬ ‫ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎ‪‬ﯿﺴﺘ‪‬ﮑﯽ ﺋ‪‬ﺮاﻧﯽ ﺑﻮو‪ ،‬ﺑ‪‬وای ﺗﻪواوی ﺑﻪ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﯾﻪﮐﭙﺎرﭼﻪﯾﯽ ﺧﺎﮐﯽ‬ ‫ﺋ‪‬ﺮان هﻪﺑﻮو‪ .‬رۆژی ‪١٦‬ی ﺑﻪﻓﺮاﻧﺒﺎری ‪ ،١٣٥٧‬ﺑﻮو ﺑﻪ ﺳﻪرۆﮐﻮهزﯾﺮاﻧﯽ رژ‪‬ﻤﯽ ﺷﺎ‬ ‫و‪ ،‬ﻣﺎوهی ‪ ٣٧‬رۆژ ﺋﻪو ﭘﯚﺳﺘﻪی ﺑﻪدهﺳﺖ ﺑﻮو‪ .‬ﭼﻪﻧﺪ رۆژ‪‬ﮑﯽ ﻣﺎﺑﻮو ﺑﯚ‬ ‫ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻨﯽ ﯾﻪﮐﺠﺎرﯾﯽ ﺷﯚرﺷﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ‪ ،‬ﺧﯚی ﺷﺎردهوه و‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﻪرهی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎڵ و دۆﺳﺘﺎﻧﯿﯿﻪوه‪ ،‬ﺗﻮاﻧﯽ ﺧﯚی ﺑﮕﻪﯾﻪﻧ‪‬ﺘﻪ ﺋﯚروﭘﺎ‪ .‬ﺷﺎﭘﻮور‬ ‫ﺑﻪﺧﺘﯿﺎر‪ ،‬ﺳﻪرهﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻟﻪرۆژی ‪٦‬ی ﺋﻪﮔﻮﺳﺘﯽ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪١٩٩٢‬ی زاﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن‬ ‫ﺗ‪‬ﺮۆرﯾﺴﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚﻣﺎری ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ﺋ‪‬ﺮان‪ ،‬ﻟﻪ وﻻﺗﯽ ﻓﻪرهﻧﺴﺎ ﻟﻪﻧ‪‬ﻮ ﻣﺎ‪‬ﻪﮐﻪی‬ ‫ﺧﯚی ﺗ‪‬ﺮۆرﮐﺮا‪.‬‬

‫‪www.kncscandinavia.com‬‬ ‫‪post@kncscandinavia.com‬‬ ‫‪97‬‬