DERİNCE Arel Psikolojik Danışma, Rehberlik Uygulama ve Araştırma Merkezi Aylık E-Bülten
Mayıs 2013
Derince
İLETİŞİMİN TEMEL İLKELERİ
KABUL ETME ve ETKİN DİNLEME Konuşmak ihtiyaç olabilir, fakat susmak bir sanattır. Etkili İletişim; Ne söyleyeceğimizi bilmek, Bunu ne zaman söylemenin daha uygun olacağına ve nerede söylemenin doğru olduğuna karar vermek, En iyi nasıl söyleneceğini düşünmek, Olayları basitçe anlatabilmek, Akıcı bir dille ve karşımızdaki kişiyle göz kontağı kurarak konuşabilmek, Dikkati yoğunlaştırmak ve verdiğimiz mesajların alınıp alınmadığını fark edebilmektir. Başarılı bir iletişimin temel koşulları; 1. Karşımızdaki kişilere saygı duymak; onların varlığını kabul etmek, önemli ve değerli olduklarını hissettirmek, olduğu gibi benimsemek anlamını taşır. 2. Gerçekçi ve doğal davranmak; abartıdan uzak, olduğu gibi davranmaktır. 3. İletişimin belki de en önemli öğesi empatidir; empati kavramını, dış dünyayı karşımızdakinin penceresinden görmeye çalışmak olarak tanımlayabiliriz. Kurulan bu duygu ortaklığı, iletişimin gücünü arttırır ve karşılıklı anlaşılma mesajlarının aktarılmasına olanak sağlar.
KABUL ETME
Başkasını olduğu gibi kabul etmek, onu gerçekten sevmektir. Kabul edildiğini hissetmek, sevildiğini de hissetmektir. Ancak “kabul etme” kavramı, karşımızdakinin söylediği her şeyi onaylama, ileri sürdüğü fikirlere katılma veya tüm yorumlarını kabullenmeyle karıştırılmamalıdır. Burada sözü edilen; düşünce, fikir ya da yorumlarda tümüyle zıt kutuplarda bile yer alsak, karşımızdakinin duygularını anlama ve saygı gösterme çabasıdır. Kişiyi söyledikleri, düşündükleri ve hissettikleriyle birlikte bir birey olarak kabul etmek, onun bireyselliğine, farklılığına ve tekliğine saygı göstermek, söylediği her şeyi kendi değer sistemimizde onaylamamızı ve kabullenmemizi gerektirmiyor. Kendimiz için yanlış bulsak bile, her insanın kendine özgü oluşunu yadsımadan, onu kendimize uydurma çabasına girmememiz onu kabul ettiğimiz anlamını taşır. Voltaire’in dediği gibi “söylediklerini kabul edemem, ama konuşma hakkını ölene kadar desteklerim”... DİNLEME Dinlemek, yeni ilişkiler kurmak ve varolan ilişkilerimizi sürdürmek için gerekli bir beceridir. Karşınızdaki kişiyi dinliyorsanız onların ne istediğini ve onların neyin incittiğini ya da neyin sinirlendirdiğini biliyorsunuzdur. Dinlemek bir sorumluluk ve saygı belirtisidir. Diğer kişilerin nasıl hissettiğini ve dünyayı nasıl gördüğünü anlama sorumluluğudur. Dinlediğiniz kişiye şu mesajı verirsiniz: “Sana ne olduğunu umursuyorum, hayatın ve yaşantıların önemli.” Böylece dinlediğiniz insanlar genellikle sizi severek ve size değer vererek karşılık verirler.
Gerçek dinleme konuşurken sessiz kalmaktan ibaret değildir. Gerçek dinleme şu 4 niyete dayanır: 1. Birini anlamak 2. Birini eğlendirmek 3. Bir şey söylemek 4. Yardım etmek ya da avutmak Dinlemenin Önündeki Engeller 1. Karşılaştırma: Karşılaştırma konuşma esnasında sürekli kimin daha gösterişli, daha yetenekli, duygusal olarak daha sağlıklı olduğu gibi birtakım kişisel özellikleri değerlendirmedir- siz mi yoksa diğer kişi mi? Konuşulanlardan fazla bir şey anlamazsınız çünkü daha iyi olup olmadığınızı anlamaya çalışmakla meşgulsünüzdür. 2. Akıl okuma: Akıl okuyan kişi insanların ne dediğine dikkat etmekten ziyade diğer kişinin gerçekten ne hissettiğini ve düşündüğünü görmeye çalışır. Genellikle söylenenlere güvenmez. sözcüklerden çok ses tonuna ve gizli işaretlere dikkat eder. “Bahse girerim ki benim salak olduğumu düşündü.”, “Utangaçlığım yüzünden pes etti.” gibi. 3. Tekrarlama: Ne söyleyeceğimizi içimizden tekrar etmektir. Böylece kişinin dinlemeye vakti olmaz. Kişi bütün dikkatini bir sonraki yorumunu hazırlamaya yönelir. 4. Süzgeçten Geçirme: Bazı şeyleri dinlemek bazılarını ise dinlememektir. Sadece öğrenmek istediğiniz konu ile ilgili şeyi anlamaya yetecek kadar dinlersiniz. Bir kadın oğlunun okulda kavga edip etmediğini öğrenecek kadar oğlunu dinler, etmediğini duyduğunda rahatlar ve dinlemeye devam etmez. 5. Yargılama: Bir kişiye ilişkin aptal ya da yetersiz olduğuna ilişkin önyargınız var ise onun ne söylediğine dikkat etmezsiniz. Dinlemenin temel kurallarından biri yargılamaların, dinlendikten ve iletinin içeriğini
değerlendirdikten sonra yapılması gerektiğidir. 6. Düşüncelere Dalma: Yarı dinleme anında iken karşıdakinin söylediği bir şeyin aniden bir özel çağrışımlar zincirine yol açmasıdır. Söylenen tek bir kelime sizi geçmişe götürebilir bu da karşıdakini duymanızı engeller. Sıkıldığınızda ya da kaygılı olduğunuzda bu eğilim artar. 7. Özdeşleştirme: Bir kişinin size söylediği her şeyi alır ve kendi deneyimlerinizle bağlantısını kurarsınız. Onlar size diş ağrısından söz eder ama siz kendi diş ameliyatınızı hatırlar ve onunla meşgul olursunuz. 8. Öğüt Verme: Dinleyenin her zaman yardıma ve önerilere hazır olmasıdır. Kişi “büyük sorun çözücüdür”. Doğru öğüdü bulmadan önce birkaç cümle duymak yeterlidir. Bu noktada dinleyen duyguları gözden kaçırır, bu da kişiyi yeterince anlamasını engeller. 9. Ağız Kavgası Yapma: Bu engelde insanlarla atışır ya da tartışırsınız. Söylenilenlere çok çabuk karşı çıkarsınız. Aslında dikkatinizin büyük kısmı karşı koyacak şeyler bulmaya yönelmiştir. 10. Haklı Çıkma: Haklı çıkma hatalı duruma düşmemek için her şeyi yapacağınız anlamına gelir (bağırmak, bahaneler bulmak, çarpıtmak gibi). 11. Konu Değiştirme: Aniden konunun değiştirilmesidir. Konudan sıkıldığınızda ya da rahatsız olduğunuzda konunun yönünü değiştirirsiniz. 12. Rahatlatma: “haklısın”, “doğru”, “kesinlikle”, “inanılmaz” gibi ifadeler kullanılarak destekleyici, nazik ve cana yakın davranılmasıdır. İnsanların sizi sevmesini istersiniz, o yüzden herkesi onaylarsınız. Genel anlamı görecek kadar dinliyor olabilirsiniz ama gerçekten ilgilenmiyorsunuzdur. Çağlar ERCEN
Uzm. Psk. Danışman
Derince
HAYIR DİYEBİLMEK
İlişkilerimizde telaffuz etmekten çekindiğimiz bir kelimedir .“Hayır” kimi zaman yanlış anlaşılmaktan kimi zaman da karşımızdakini kırmaktan çekindiğimiz için, olumsuz bir hava oluşmaması adına bu kelimeyi kullanmaktan kaçınıyoruz. Gerek özel yaşantılar, aile yaşantısı gerekse iş yaşantısında kurulan ilişkiler oldukça karmaşık ve kimi zaman yorucu olabilmektedir. Karşılıklı kurulan olumlu diyaloglar, yaşanılan güzel anlar günün güzel geçmesini ve ilişkilerin derinleşmesini sağlamaktadır. Peki olumsuz veya istemediğimiz bir durumda, düşüncelerimizi karşımızdakini kırmadan aktarabilmeyi ne kadar başarabiliyoruz? Hayır diyebilmek; kendi isteklerinizin, değerlerinizin, sınırlarınızın sizin elinizde olduğu ve kişisel alanınızı koruduğunuz anlamına gelmektedir. Karşınızdakini rencide etmeden, sınırlarınızı koruduğunuzda hem kendinize olan saygınız artar hem de çevrenizdekilerin sizi daha iyi tanımasına olanak verirsiniz.
Hayır Diyebilmek Neden Önemlidir? Doğru yerde ve doğru zamanda kullanmadığımız hayırlar, hem o anda hem de ileriki dönemlerde çeşitli sıkıntılara yol açabilir. İstemediğiniz şeyleri yapmak için kendimizi zorlamak, içimizdeki olumsuz duyguların birikmesine sebep olabilir. Korku filmi izlemekten hoşlanmayan biriyseniz, arkadaşınıza bunu söylemediğiniz için onunla sürekli bu tarz filmler izlemek zorunda kalabilirsiniz. Bu ve bunun benzeri olaylarda karşı tarafın bizi anlamasını beklemek yanlış bir düşünce olacaktır. Uygun zamanda dile getirilmeyen hayırlar gerginliklerin seviyesinin artmasına, öfkenin birikmesine ve yanlış bir zamanda işlevsiz bir şekilde bu öfkenin açığa çıkmasına neden olabilir. Öfke, hem yanlış kişiye yönlendirilebilir hem de zamanında ifade edilmediği için daha büyük problemlere yol açabilir.
Hayır Diyebilmek Neden Zordur? Bir talebin iki karşılığı vardır; olumlu veya olumsuz. Peki olumlu yanıtlar insanların etkileşimini güçlendirirken olumsuz olanlar neden bizi üzmekte ve korkutmaktadır? Bizden talep edilenlere olumsuz geri dönüş yapamıyorsak, ilişki içinde bulunduğumuz kişiyi ya da bir işi kaybetmekten korkuyor olabiliriz. Bunun yanı sıra yanlış anlaşılmak, bencil gibi görünmek, sevilmemek, yalnız kalmak gibi endişeler de bizi hayır kelimesini kullanmaktan alıkoyuyor olabilir.
Basarının sırrını bilmiyorum ama basarısızlıgın yolu herkesi memnun etmeye çalısmaktan geçer. (Bill Cosby)
Hayır diyememenin bir başka olumsuz sonucu da, bir ricayı kırmamak
adına potansiyelinizin üzerinde per-
formans sergilediğiniz durumlarda,
gelecek dönemlerde sizden hep
bunun talep edilecek olmasıdır. Ça-
lışma arkadaşınız ya da patronunuz
sizden bir şey rica etti ancak sizin
yapmanız gereken bir sürü birikmiş
kendi işiniz var. “Çok fazla bitirmem gereken dosya var ama yapabilirim” dediniz ve kendinizi çok fazla yora-
rak isteği karşıladınız. İleriki dönemlerdeki çalışmalarınız bu performan-
sın altında kaldığında size olumsuz
geri dönüşler yapılması olağandır. Nasıl Hayır Demeliyiz?
“Hayır” kelimesini kullanmanın da
birçok yolu vardır. “Benden istediğin
şeye olumsuz yanıt vermek duru-
mundayım, çünkü…” Vereceğiniz
cevapta duygularınız ve düşüncele-
rinizi açık bir şekilde dile getirirseniz iletişimlerinizde çatışma yaşamaktan korunmuş olursunuz. “Bu akşam
sinemaya gidelim mi?” talebinin ya-
nıtı tabii ki de “hayır” olmamalıdır.
“Seninle sinemaya gitmeyi çok is-
terdim ancak bugün çok yorgunum. Başka zaman gidelim mi?” tarzında
vereceğiniz bir cevapla, hem duygu-
larınızı hem düşüncelerinizi nedenleriyle açıklamış olursunuz.
Unutulmamalıdır ki kendi yaşantımı-
zın kontrolünü elimizde tutabilmek, sınırlarımızı iletişim halinde olduğumuz kişilerin bilmesini sağlamak ve hem kendimizi daha iyi hissetmek
hem de ilişkilerimizin daha sağlıklı
olmasını sağlamak için “hayır” diye-
bilmemiz gerekmektedir. Başkaları kırılmasın, üzülmesin diye kendi ya-
şantımızdan, kendi değerlerimizden ödün verdiğimiz sürece, öz saygımız git gide düşecektir. Kendine saygısı azalmış olan bir bireyin tatmin edici
ilişkiler kurması beklenemez.
Gülşen TURNA Psikolog