ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΚ. ΕΤΟΣ:2016-17
1
ΑΟΡΑΤΕΣ ΠΟΛΕΙΣ Έρευνα και Κριτική Ανάλυση του βιβλίου με βάση τα κοινωνικά, και τα χωρικά χαρακτηριστικά της περιγραφής του Ίταλο Καλβίνο.
ΑΡΕΤΗ ΖΙΩΓΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΩΡΑΙΟΠΟΥΛΟΣ
2
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Η παρούσα εργασία αποτελεί μια έρευνα πάνω στο βιβλίο του Ίταλο Καλβίνο “Αόρατες πόλεις” (1972).Επέλεξα να ασχοληθώ με αυτή την θεματολογία καθώς το περιεχόμενο του βιβλίου αποτελεί μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης, πληροφόρησης και ερεθισμάτων στον τρόπο που κανείς αντιλαμβάνεται τον χώρο όπου αποτελείται μια πόλη. Σκοπός είναι η προσέγγιση του κειμένου όχι μόνο σαν λογοτεχνικό διήγημα αλλά ως έργο που περιλαμβάνει και στοιχεία αρχιτεκτονικής σημασίας. Μέσα από τις λεπτομερείς περιγραφές μπορούμε να γνωρίσουμε έναν νέο κόσμο ή να επανεξετάσουμε τις υπάρχουσες πόλεις με διαφορετική οπτική. Οι πόλεις στις οποίες αναφέρεται ο Καλβίνο στον τίτλο του είναι πόλεις οι οποίες δεν μπορούν να εντοπιστούν σε κάποιο χάρτη, υπάρχουν μόνο σε ένα νοητό χάρτη: στο χάρτη της φαντασίας και της μνήμης. Στις αόρατες πόλεις ο Ίταλο Καλβίνο, ως ένας άλλος Μάρκο Πόλο μας αφηγείται ιστορίες από πόλεις εξωτικές και μακρινές . Στην πραγματικότητα, όμως, ο Καλβίνο με τις αφηγήσεις του μας λέει ότι κάθε πόλη αποτελεί ένα καζάνι με ιστορίες οι οποίες δεν τελειώνουν ποτέ. Η κάθε πόλη αποτελεί ένα ιδανικό προορισμό για τον ταξιδιώτη και τον εξερευνητή που ξέρουν να χρησιμοποιήσουν τις αισθήσεις τους. Μέσα από την ανάγνωση του βιβλίου μαθαίνουμε να διαβάζουμε την πόλη στην οποία ζούμε. ΥΠΟΘΕΣΗ Στο βιβλίο του Ίταλο Καλβίνο , Αόρατες Πόλεις (1972), ο συγγραφέας, μέσα από τα εξερευνητικά ταξίδια του Μάρκο Πόλο [1254 – 1324], θέτει τον χαρακτήρα να συζητά με τον αυτοκράτορα της Κίνας Κουμπλάι Χαν [1260 – 1294] ο οποίος ζητά από τον βενετό εξερευνητή να επισκεφθεί την αχανή κινέζικη αυτοκρατορία και να επιστρέψει και να του αφηγηθεί όλες τις πόλεις τις οποίες γνώρισε. Ο αυτοκράτορας της Κίνας με λίγα λόγια γίνεται ο καθρέπτης του αναγνώστη. Ο Μεγάλος Χαν ακούει από τον Πόλο τις περιγραφές των πόλεων τις οποίες επισκέφθηκε και επιχειρεί να αποκρυπτογραφήσει το νόημα πίσω από όλες αυτές τις αφηγήσεις, ακόμη και αυτός δεν μπορεί να ξέρει καν αν οι αφηγήσεις του εξερευνητή ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα: Ο Κουμπλάι Χαν ακούει με μεγάλη προσοχή τις αφηγήσεις του Πόλο όχι επειδή μπορεί να είναι ανακριβείς ή ψευδείς αλλά επειδή ο Πόλο με τις περιγραφές του φαίνεται να εντοπίζει και να εξερευνά όλες εκείνες τις παραμελημένες και κρυμμένες πτυχές των πόλεων.
3
Η εξερεύνηση του Πόλο αποτελεί μια περιπλάνηση η οποία αποσκοπεί στη χαρτογράφηση των πολλαπλών εμπειριών των κατοίκων της πόλης. Ο Μάρκο Πόλο περιπλανιέται και εξερευνά τη κινέζικη αυτοκρατορία και επιστρέφει με αφηγήσεις οι οποίες συνδέονται και διασταυρώνονται μεταξύ τους. Στο τελευταίο μέρος του βιβλίου, οι δύο άνδρες συζητούν και θέτουν καίρια (αλλά και επίκαιρα και διαχρονικά) ερωτήματα. Ο επίλογος, δεν δημιουργεί στον αναγνώστη την αίσθηση του τέλους, αλλά τον ξεγελά δίνοντάς του την ευκαιρία να κλείσει το βιβλίο με μια ηθική ικανοποίηση και ανακούφιση που στην ουσία όμως πρόκειται για έναν καθαρό προβληματισμό, μια αναθεώρηση, για ένα σημείο σταθμό στην ζωή του καθενός μας: Ο Μέγας Χαν μελετώντας τον Άτλαντα και τους χάρτες των πόλεων που απειλούσαν εφιαλτικά και ως κατάρες: Ενώχ, Βαβυλωνία, Γιαχού, Μπούτουα, Μπρέιβ Νιου Γουερλντ, λέει στον Μάρκο Πόλο: “Είναι ανώφελο αν ο τελικός προορισμός είναι μια πόλη-κόλαση στην οποία μας οδηγεί το ρεύμα, μέσα από τις ολοένα συρρικνωμένες σπείρες του”. Και ο Πόλο απαντά: “Η κόλαση των ζωντανών δεν είναι κάτι που θα εμφανιστεί -αν όντως υπάρχει δηλαδή- αλλά κάτι το οποίο ήδη υφίσταται· η κόλαση μέσα στην οποία ζούμε κάθε μέρα και την οποία σχηματίζουμε από την κοινή μας συμβίωση. Δύο τρόποι υπάρχουν, ώστε να δραπευτεύσουμε από την οδύνη που μάς δημιουργεί. Ο πρώτος είναι εύκολος για αρκετούς: να αποδεχτούμε την κόλαση και να γίνουμε μέρος της, σε βαθμό που δεν θα μπορούμε πλέον να την δούμε και να την συνειδητοποιήσουμε. Ο δεύτερος είναι ριψοκίνδυνος και απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση και ανησυχία: αναζήτα και μάθε να αναγνωρίζεις ποιος και τί δεν είναι κόλαση -μέσα στην κόλαση- και δώσε τους την δύναμη να αντέξουν, δώσε τους τον χώρο να υπάρξουν.
4
ΑΝΑΛΥΣΗ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΟΛΕΩΝ Συνολικά στο βιβλίο παρουσιάζονται 55 πόλεις εκ των οποίων έγινε μία επιλογή βάση της ιδιαίτερης εντύπωσης που μου προκάλεσαν βάση της ανάγνωσής μου. Ακολουθεί μία αναλυτική περιγραφή αυτών των πόλεων, βάση των κοινωνικών χαρακτηριστικών τους καθώς και των συμβολισμών που συναντούμε στην περιγραφή της κάθε μιας από αυτές. καθώς και ανάλυση ως προς την αρχιτεκτονική και πολεοδομική σκοπιά τους με αναφορές σε έργα και λόγια άλλων συγγραφέων και αρχιτεκτόνων-πολεοδόμων. Οι λεπτές πόλεις : ΟΚΤΑΒΙΑ Η Οκταβία είναι μια πόλη η οποία κρέμεται πάνω από την άβυσσο βασισμένη πάνω σε ένα δίχτυ το οποίο χρησιμεύει και ως πέρασμα αλλά και ως στήριγμα. Ο Πόλο υποστηρίζει ότι «κρεμασμένη πάνω από την άβυσσο, η ζωή των κατοίκων της Οκταβίας είναι λιγότερο αβέβαιη από ό,τι στις άλλες πόλεις. Ξέρουν ότι το δίχτυ δεν θα αντέξει περισσότερο από όσο είναι να αντέξει». Οι λεπτές πόλεις ως σύνολο είναι οι πόλεις στις οποίες το πεπερασμένο της ύπαρξής τους τοποθετείται σε πρώτο πλάνο: ο Καλβίνο είναι σαν μας λέει ότι η γνώση ότι «το δίχτυ δεν θα αντέξει περισσότερο από όσο είναι να αντέξει» κάνει τους κατοίκους της πόλης να αισθάνονται πιο ελεύθεροι. Η Οκταβία, με τον τρόπο που μας παρουσιάζεται, αποτελεί και το ιδανικό μοντέλο της πόλης η οποία είναι ένα λογοτεχνικό κατασκεύασμα, μια λογοτεχνική ονειροπόληση. Το λογοτεχνικό και νοηματικό δίχτυ το οποίο κατασκευάζει με την αφήγησή του ο Καλβίνο δεν είναι σίγουρο πόσο θα αντέξει, ή ακόμη κι αν θα αντέξει, στη φαντασία του αναγνώστη. Οι πόλεις στο κείμενο του Καλβίνο είναι όλες επινοημένες, είναι όλες του γλωσσικοί τόποι οι οποίοι βασίζονται στη χρήση της δημιουργικής λειτουργίας της μνήμης. Οι πόλεις και το όνομα: ΕΙΡΗΝΗ Είναι εκείνη η πόλη η οποία εξέχει από την άκρη του ενός οροπεδίου την ώρα που ανάβουν τα φώτα και έχει καθαρίσει η ατμόσφαιρα. ΄Οσοι την βλέπουν και την αγναντεύουν από μακρυά μιλούν γι’ αυτήν. Ο άνεμος μεταφέρει τους ήχους της πόλης. Διάφορες σκέψεις περνούν από το μυαλό των περαστικών για να την πλησιάσουν, αλλά κακοί δρόμοι οδηγούν στην πόλη.
5
Είναι ελκυστική για τα βλέμματα από ψηλά αλλά και δυσπρόσιτη. Όσο την πλησιάζεις αυτή συνεχώς αλλάζει. Η πόλη της Ειρήνης μπορεί να εμπεριέχει και όλες τις άλλες πόλεις του κόσμου. Δεν υπάρχει μόνο ένας χάρτης για την πόλη αυτή αλλά πολλοί. Η Ειρήνη είναι μια πόλη που δεν μπορεί να γίνει αντιληπτή στο σύνολό της γιατί αλλάζει συνεχώς – υπάρχει ένα ασύμπτωτο μεταξύ της υποκειμενικής αντίληψης της Ειρήνης και του πραγματικού της χώρου. Η εμπειρία της Ειρήνης σημαίνει ότι η πόλη ως χώρος και η πόλη ως σημασία πολλές φορές δεν συμπίπτουν και υπόκεινται συνεχώς σε αλλαγές. Οι πόλεις και οι νεκροί: ΕΥΣΑΠΙΑ Είναι αυτή η πόλη που θέλει να απολαμβάνει την ζωή και να αποφεύγει τα βάσανα. Για να καταστεί το πέρασμα από τη ζωή στο θάνατο λιγότερο οδυνηρό υπάρχει ένα αντίγραφο της κανονικής πόλης και δεν σταματούν ποτέ οι εμπορικές και επαγγελματικές δραστηριότητες της πόλης των ζωντανών. Στην πόλη των νεκρών ο κάτοικος μπορεί να αναζητήσει ένα διαφορετικό πεπρωμένο από αυτό που του έτυχε στην ζωή. Τις μετακινήσεις των νεκρών από τον πάνω στον κάτω κόσμο έχει αναλάβει μία ειδική κατηγορία κατοίκων, οι κουκουλοφόροι οι οποίοι είναι οι μόνοι που έχουν πρόσβαση στον τόπο των νεκρών. Η κάτω αυτή πόλη συνεχώς ανακαινίζεται και γίνεται αγνώριστη. Λαμβάνοντας αυτές τις πληροφορίες οι ζωντανοί από τις διηγήσεις των κουκουλοφόρων αρχίζουν να αντιγράφουν το υπόγειο αντίγραφό τους. Είναι μια δίδυμη πόλη που κανείς δεν μπορεί να ξεχωρίσει τους ζωντανούς από τους νεκρούς. Υπάρχει συνεχής συνδιαλλαγή των δύο κόσμων με συνεχούς μεσάζοντες. Απλός οι νεκροί φαίνεται να παίρνουν πιο συνετές αποφάσεις για την πόλη τους και όχι για να ικανοποιήσουν κάποια στιγμιαία επιθυμία. Αυτό ίσως να οφείλεται στη γνώση τους ότι εκεί θα ζήσουν χωρίς να φοβούνται τον θάνατο και έτσι δεν κάνουν παρορμητικές κινήσεις. Το θετικό είναι ότι οι ζωντανοί τους μιμούνται, γεγονός που ομορφαίνει την ζωή τους. Τίθεται το ζήτημα του πεπρωμένου, της επικοινωνίας ζωντανών νεκρών. Οι δύο αυτές πόλεις συνυπάρχουν και συμβαδίζουν. Οι άνθρωποι του κάτω κόσμου έχουν άπλετο χρονικό περιθώριο για να αλλάξουν, να βελτιωθούν και ενδεχομένως να αποτελέσουν πρότυπα και κινητήριες δυνάμεις για τους ζωντανούς. Δεν πρόκειται για μια δυστυχισμένη πόλη.
6
Προσφέρει τα ίδια συναισθήματα άνεσης και ικανοποίησης με την μόνη διαφορά ότι οι κάτοικοί της έχουν διαφορετική υπόσταση. Οι πόλεις και ο ουρανός: ΒΕΡΣΑΒΕΑ Υπάρχει η δοξασία της ύπαρξης μιας ουράνιας πόλης όπου εξισορροπούνται οι αρετές και τα ανώτερα συναισθήματα και ότι αν η γήινη πόλη λάβει ως πρότυπό της την ουράνια τότε θα γίνει ένα με αυτή. Η ουράνια πόλη χαρακτηρίζεται ως πόλη κόσμημα. Οι κάτοικοι της γήινης είναι πιστοί σε αυτή την παράδοση και τιμούν οτιδήποτε ανακαλεί στην μνήμη τους αυτή την αξία: συλλέγουν ευγενή μέταλλα, σπάνιες πέτρες, αρνούνται τις εφήμερες απολαύσεις και προσπαθούν να ακολουθούν τις επιταγές μιας σύνθετης ευπρέπειας. Εκτός όμως από τις δύο πόλεις που μέχρι τώρα αναφέραμε, υπάρχει και μια Τρίτη υπόγεια πόλη ως αποδέκτης του κάθε τι αναξιοπρεπούς και οι κάτοικοι της γήινης προσπαθούν να διακόψουν τις σχέσεις με αυτήν. Η εικόνα της κάτω πόλης θυμίζει σκουπίδια, περιττώματα, απομηνάρια. Συνοψίζοντας υπάρχουν δύο αντίγραφα μιας πόλης το ένα είναι η ουράνια και το δεύτερο αυτή της κολάσεως. Οι γήινοι κάνουν ένα λάθος ως προς την υπόσταση των δύο αντιγράφων. Η υπόγεια είναι τελικά εκείνη η πλούσια, καλοχτισμένη. Ο πραγματικός θησαυρός της Βερσαβέας είναι τα πεταμένα πράγματα. Δεν γνωρίζουν οι κάτοικοι ότι οι καλύτερες στιγμές τους είναι αυτές που αυτοσπαταλούνται παραιτούμενοι από τις εμμονές τους. Είναι ελάχιστες όμως αυτές οι στιγμές που οι κάτοικοι της πόλης δεν είναι συμφεροντολόγοι και είναι ελεύθεροι και πραγματικά ευτυχισμένοι. Η πόλη αυτή συνδέεται με την αντίληψη περί ιδανικών. Έχουν εξιδανικεύσει μια μορφή που στην πράξη είναι λάθος. Έχουν αντιληφθεί με λάθος τρόπο τα γεγονόντα και αναλώνονται πιστεύοντας σε ένα ιδανικό έχοντας λανθασμένα πρότυπα. Η συγκεκριμένη πόλη αντιπροσωπεύει σε μεγάλο βαθμό μια πόλη του σήμερα, καταναλωτική και με λανθασμένες αντιλήψεις. Οι κρυφές πόλεις: ΜΑΡΟΖΙΑ Διαρθρώνεται σε δύο πόλεις , σε αυτή του ποντικιού και σε αυτή του χελιδονιού. Η πόλη ξεκίνησε ως του ποντικιού με λαγούμια και ψίχουλα. Στους κόλπους τις μια ομάδα κατοίκων προετοιμαζόταν να δώσει τέλος σε αυτήν την εποχή και να έρθει η πόλη του χελιδονιού. Έτσι η πόλη άλλαξε προς το καλύτερο. Συμβαίνει όμως μέσα από χαραμάδες να βλέπεις ενίοτε κομμάτια της παλιάς πόλης. Τότε αισθάνεσαι πως η πόλη είναι διάφανη, κρυστάλλινη. Όταν γίνεται αυτή η διαπίστωση δεν πρέπει να δώσεις ιδιαίτερη προσοχή και σημασία διαφορετικά θα ξαναγυρίσει η εποχή της πόλης του 7
ποντικιού. Άρα συνυπάρχουν οι δυο μορφές της πόλης, αλλά η δεύτερη πάντα θα γεννιέται από την πρώτη όσο και αν αυτές εξελίσσονται. Ο χαρακτήρας των ζώων είναι καθαρά συμβολικός και προφανώς αναφέρεται σε πολιτικές διαφοροποιήσεις και σε διαφορές των πολιτευμάτων μιας κοινωνίας. Έτσι το ποντίκι αντιπροσωπεύει τα καταπιεστικά και σκοτεινά καθεστώτα ενώ το χελιδόνι τα φιλελεύθερα. Η πολιτική ιδεολογία είναι καθοριστική για την οργάνωση του δημόσιου χώρου, της πόλης και του τρόπου ζωής κάτι που μπορούμε να αντιληφθούμε μέσα από το έργο του Benjamin “Μόσχα”. Είναι μια ειδική παρατήρηση για την πόλη της Μόσχας, αλλά την βλέπουμε να την επαναλαμβάνει και ο Καλβίνο στην πόλη της Μαροζίας όπου μιλάει για ανατροπή μιας υπάρχουσας κατάστασης από μια ομάδα κατοίκων που μεγαλώνουν μέσα στους κόλπους της πρώτης και την κατάλληλη στιγμή την αντικαθιστούν προσφέροντας καλύτερες μέρες , χωρίς όμως να την εξαφανίσουν. Εκεί είναι ιδιαίτερα εμφανές ότι ο δημόσιος χώρος αποτελεί μια αρένα όπου συγκρούονται ιδεολογίες και ταξικά συμφέροντα και έτσι ο χώρος διαμορφώνεται και παράγεται από συγκεκριμένους ανθρώπους αντανακλώντας τα οράματά τους και τις θέσεις τους. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μπορεί εκ πρώτης όψεως να φαίνεται ότι αυτό που χαρακτηρίζει και καθορίζει μια πόλη είναι τα κτίρια και οι δρόμοι των πόλεων, οι πόλεις όμως κουβαλάνε σημαντικά σημασιολογικά φορτία: μέσα στις πόλεις, στα κτίσματα και στις κατασκευές που συνθέτουν το αστικό τοπίο έχουν κωδικοποιηθεί και ενσωματωθεί τα όνειρα, οι φιλοδοξίες, οι νευρώσεις, οι ελπίδες και οι εφιάλτες των κατοίκων της πόλης. Η αφήγηση του Καλβίνο στοχεύει στο να περιγράψει όχι μόνο τα ορατά μέρη τα οποία απαρτίζουν μια πόλη αλλά και όλα όσα απαρτίζουν τις πόλεις και είναι αόρατα: τις συνήθειες και τα έθιμα των κατοίκων τους. Ο κοινωνιολόγος Ρόμπερτ Παρκ υποστήριξε ότι η πόλη είναι κάτι παραπάνω από μια στοίβα ξεχωριστών ανθρώπων και κοινωνικών μέσων— δρόμοι, κτίρια, ηλεκτρικά φώτα, γραμμές του τραμ και τηλέφωνα, κτλ. Είναι κάτι παραπάνω επίσης από έναν απλό αστερισμό θεσμών και διοικητικών συσκευών: δικαστήρια, νοσοκομεία, σχολεία, αστυνομία και δημόσιους υπαλλήλους κάθε είδους. Η πόλη είναι περισσότερο μια κατάσταση του μυαλού, ένα σύνολο από έθιμα και παραδόσεις, και από τις οργανωμένες νοοτροπίες και συναισθήματα τα οποία ενυπάρχουν σε αυτά τα έθιμα και τα οποία μεταδίδονται με αυτή την παράδοση.
8
Η πόλη δεν είναι, με άλλα λόγια, απλά ένας υλικός μηχανισμός και μια τεχνητή κατασκευή. Η πόλη εμπλέκεται στις ζωτικές διαδικασίες των ανθρώπων οι οποίοι την αποτελούν, η πόλη είναι ένα προϊόν της φύσης, και ειδικότερα της ανθρώπινης φύσης. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΚΟΠΙΑ Για τον Καλβίνο οι πόλεις είναι τόποι γλωσσικοί, όπου ο κάτοικος δύναται να προσανατολιστεί μέσα σε αυτή διαβάζοντας τον αστικό χώρο ως ένα βιβλίο. Κατά τον Benjamin η αρχιτεκτονική της πόλης είναι αντίστοιχη της δομής της της ιστορίας του ατομικού εγώ. Αυτή η ιδέα αποτυπώνεται στην Ζοβείδα (Οι πόλεις και η επιθυμία) όπου ο κάθε κάτοικος χάραξε την δική του διαδρομή με βάση μια ονειρική του καταδίωξη. Επιπρόσθετα ο Walter Benjamin καταλήγει ότι οι χώροι της πόλης αποτελούν την έκφραση της ιστορίας της, της κοινωνικής εξέλιξής της και των πολιτισμικών αξιών της. Αυτό συνεχίζει να ισχύει και για τον Καλβίνο, ο οποίος έχει δημιουργήσει μια ιδιαίτερη κατηγορία που αντικατοπτρίζει αυτές τις πόλεις και λέγεται Οι πόλεις και η μνήμη. Εκεί μπορούμε να αντιληφθούμε πως οι αστικοί χώροι επηρεάζονται από το παρελθόν τους και πως μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε ώστε να εξελίξουμε την πόλη χωρίς να χάσει τον χαρακτήρα της. Στο βιβλίο περιγράφονται πολλές πόλεις όπου το χαρακτηριστικό τους είναι η έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ των κατοίκων, υπάρχουν έντονα ζητήματα αποξένωσης των κατοίκων και τις διαμόρφωσης κρυφών σκέψεων για τους ανθρώπους που μας περιβάλλουν καθημερινά. (παράδειγμα: Χλόη-Οι πόλεις και οι ανταλλαγές). Όπως υποστηρίζει ο εθνολόγος Marc Auge στο βιβλίο του “Οι μη τόποι” περιγράφοντας με ακρίβεια την διαδρομή ενός κατοίκου της πόλης προς το αεροδρόμιο, αναγνωρίζει κάποιο είδος αβέβαιης γοητείας στους τόπους της τύχης και των απρόβλεπτων συναντήσεων. Υποστηρίζει πως οι παράγοντες οι οποίοι είναι δυνατόν αν συλλειτουργούν και να σηματοδοτών τους τόπους συμβίωσης είναι: η διαδρομή, οι διασταυρώσεις, τα τοπόσημα. Συνοψίζοντας στις απόψεις του ο συγγραφέας αναφέρεται στην αποξένωση και την ανωνυμία που χαρακτηρίζει τους “μη τόπους”, αλλά και στις εικόνες που μας κατακλύζουν και μαζί με άλλες συγκυρίες οδηγούν τον πλανήτη μας σε μια εθνολογία μοναξιάς. Στην τέταρτη ενότητα “Οι λεπτές πόλεις” και στην όγδοη “Οι πόλεις των νεκρών” ο συγγραφέας μας δίνει μια δυνατή ποιητική μεταφορά όσον αφορά την οπτική γωνία της αρχιτεκτονικής. Στις 9
πόλεις των νεκρών υπάρχει ανάμειξη των ρόλων των ανθρώπων και άμβλυνση μεταξύ ζωής και θανάτου και ύπαρξης και ανυπαρξίας. Στις λεπτές πόλεις δίνεται έμφαση στην περιγραφή της κατασκευής. Πρόκειται για λεπτές κατασκευές που αντιστέκονται στους νόμους της βαρύτητας. Όλες οι λεπτές πόλεις είναι αρθρωτές κατασκευές αιθέριες και όχι επίγειες αντίθετα στις πόλεις των νεκρών σκελετός ως μέσο στήριξης αποκαλύπτεται μετά την αποσύνθεση. Οι μελετητές της πόλεις αντίστοιχα μελετούν τον σκελετό της χωρικής σύνταξης των δικτύων ως οργανωτική αρχή της ζωής της πόλης και της αρχιτεκτονικής της εμφάνισης. Ο σκελετός λοιπόν είναι σημάδι θανάτου και συγχρόνος σημάδι κατασκευής της ζωής. Πιο συγκεκριμένα από την περιγραφή της πόλης Θέλκας (κρυστάλλινα θέατρα, δρόμους με κασσίτερο, σκάλες με επίστρωση από ελικοειδή όστρακα, την κλίση της υδρορροής στην οποία περπατάει ένας γάτος, παράθυρα στα ισόγεια κ.ά) παρουσιάζεται μια πανδαισία των υλικών και των πραγμάτων που κυριαρχούν καθώς και μια φαντασία απαλλαγμένη από τον φόβο του κορεσμού της σκέψης. Τα δρώμενα σε συνδυασμό με τα υλικά δίνουν υπόσταση στην πόλη. Συμπερασματικά ο Καλβίνο βρίσκεται κάπου μεταξύ λογοτεχνίας και αρχιτεκτονικής. Περιέχει όλα εκείνα τα στοιχεία που περιγράφουν μια πόλη με την διαφορά ότι πρόκειται για 55 ονειρικές κατασκευές. Η καθεμιά από τις πόλεις δεν αντιστοιχεί σε κάποια πραγματική πόλη του κόσμου, αλλά διαθέτει χαρακτηριστικά στοιχεία που διακρίνουμε σε πόλεις του κόσμου. Σημασία έχει ότι όλα αυτά τα στοιχεία αποτελούν την έκφραση της υποκειμενικής οπτικής προσέγγισης ενός χώρου και την μετάπλασή του στην φαντασία του κάθε αναγνώστη.
10
Εικόνα | Matt Kish, Διομίρα - Diomira 10 x 8 inches μελάνη και νερομποργιά 31 Μαρτίου, 2014
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Italo Calvino, “Οι αόρατες πόλεις”, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2004, μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης Θοδωρής Χιώτης, “Πραγματικές πόλεις”, Διαβάζοντας τις αόρατες πόλεις του Ίταλο Καλβίνο, http://openlit.teimes.gr/city/chiotis.htm Συλλογικό, “Συμβιώσεις”, Εργαστήριο ιστορίας, θεωρίας και εννοιολογικού σχεδιασμού για την αρχιτεκτονική, την πόλη και το περιβάλλον-εργαστήριο προγράμματος μεταπτυχιακού (2009-2013), σελ:54-55-56. Invisible Cities, https://en.wikipedia.org/wiki/Invisible_Cities Ιωάννης Δεσποτόπουλος, “Ιδεολογική δομή των πόλεων”, Ε.Μ.Π. Πανεπιστημιακές εκδόσεις, Μάιος 1997, μετάφραση Σέρρας Κωνσταντίνος
13