GRÓB EDMUNDA LEONOWICZA I DENDROPARK ԷԴՄՈՆԴ ԼԵՈՆՈՎԻՉԻ ԳԵՐԵԶՄԱՆԸ և ԴԵՆԴՐՈՊԱՐԿԸ A TOMB OF EDMUND LEONOWICZ AND DENDROPARK
Grób założyciela Dendroparku - Edmunda Leonowicza (1902-1986), polskiego architekta, twórcy i opiekuna arboretum oraz parku dendrologicznego "Sośniaki" (Soczut) we wsi Giulagarak koło Stepanawanu (prowincja Lori, północna Armenia). Nagrobek – kamienna płyta z inskrypcją w cyrylicy, znajduje się na terenie Dendroparku.
Późnym latem i jesienią 2019, wspólnie z wolontariuszami z Polski i Armenii, prowadziliśmy inwentaryzację oraz dokumentację obecności Polaków oraz osób polskiego pochodzenia w całej w Armenii. Szukaliśmy grobów, pomników, upamiętnień, tablic, artefaktów.
In late summer and in autumn of 2019, together with volunteers from Poland and Armenia, we conducted an inventory and documentation of data on the presence of Poles and people of Polish origin throughout Armenia. We looked for graves, monuments, commemorations, plaques, and artifacts.
Zmierzyliśmy się z zadaniem niełatwym i jak się okazało, zdążyliśmy ledwie dotknąć problematyki obecności Polaków w Armenii. Wiedza na ten temat pozostaje do pogłębiania i systematycznych studiów, wraz z kontynuowaniem inwentaryzacji i dokumentacji.
We faced a difficult task and, as it turned out, we barely touched the surface of the issue of Polish presence in Armenia. Knowledge on this subject needs to be systematically broadened and studied and the inventory and documentation activities have to be continued.
Tomb of Edmund Leonowicz (1902-1986), founder of Dendropark, architect from Poland, creator and guardian of the arboretum and dendrological park Sochut located in the Gyulagarak village near Stepanavan (Lori Province, northern Armenia). The gravestone – a stone slab with an inscription in Cyrillic alphabet, located in Dendropark.
Փաստաթղթերի կազմում և գույքագրում 2019. լեհերը Հայաստանում
Dendropark, czyli arboretum oraz park dendrologiczny „Sośniaki” (Soczut) we wsi Giulagarak koło Stepanawanu (prowincja Lori, północna Armenia), założony przez Edmunda Leonowicza w 1933. Początkowo pracował w ormiańskiej Komisji Leśnictwa i zaczął wprowadzać do lasu liczne gatunki ozdobnych drzew i krzewów. Opiekował się obiektem do 1984 roku, kiedy to dyrektorem placówki został jego syn. Arboretum zajmuje 35 ha z czego 17,5 ha to las z sosną syberyjską Pinus sibirica, a 15 ha to kolekcja różnorodnych roślin introdukowanych. Zagospodarowanie obiektu wspierała w XXI wieku ambasada RP w Erywaniu.
Dendropark, or arboretum and dendrological park Sochut located in the Gyulagarak village near Stepanavan (Lori Province, northern Armenia), founded by Edmund Leonowicz in 1933. In the beginning, Leonowicz worked in the Armenian Forestry Commission. He started introducing numerous species of decorative trees and shrubs into the forest. He took care of the arboretum until 1984, when his son became a new director of the place. The arboretum covers an area of 35 ha, half of which is a forest with the Siberian pine, or Pinus sibirica, and 15 ha is a collection of various introduced plants. In the 21st century, the further development of the facility was co-financed by the Polish embassy in Yerevan
«Սոճուտ» բուսաբանական այգին, որը Ստեփանավանի մերձակայքում գտնվող Գյուլագարակ գյուղում է տեղակայված (Լոռու մարզ, հյուսիսային Հայաստան), հիմնադրվել է 1933 թ.-ին Էդմոնդ Լեոնովիչի կողմից: Սկզբում նա աշխատել է Հայաստանի անտառային տնտեսությունում և զբաղվել է բազմաթիվ դեկորատիվ ծառերի և թփերի ներմուծմամբ։ Նա հետևել է բուսաբանական այգու աշխատանքերին մինչև 1984թ․-ը, երբ նրա որդին դարձավ հաստատության տնօրենը: Այգին ընդգրկում է 35 հա տարածք, որից 17,5 հա սիբիրյան սոճիներն են՝ Pinus sibirica-ն է, իսկ 15հա-ն ներմուծված տարբեր բույսերի հավաքածուներ են: Հաստատության զարգացմանը 21-րդ դարում աջակցել է Հայաստանում Լեհաստանի դեսպանությունը։
8
Dokumentacje i inwentaryzacje 2019. Polacy w Armenii
POLACY W ARMENII ԼԵՀԵՐԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ POLISH PEOPLE IN ARMENIA
Dofinasowane w ramach programu Polskie dziedzictwo kulturowe za granicą - wolontariat 2019, realizowanego przez Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA
Documentations and inventories of 2019. Polish people in Armenia
Համաֆինանսավորվել է «Լեհաստանի մշակութային ժառանգությունը արտասահմանում․ կամավորություն 2019» ծրագրի շրջանակներում, իրականացվել է «Արտերկրում լեհական մշակութային ժառանգության ազգային POLONIKA» ինստիտուտի կողմից:
Փաստաթղթերի կազմում և գույքագրում 2019. լեհերը Հայաստանում
Դենդրոպարկի հիմնադրի գերեզմանը - Էդմոնդ Լեոնովիչ (1902-1986թթ․), լեհ ճարտարապետ, «Սոճուտ» բուսաբանական այգու պուրակի ստեղծողը և պահապանը, ում գերեզմանը գտնվում է բուսաբանական այգում՝ Ստեփանավանի մերձակայքում գտնվող Գյուլագարակ գյուղում (Լոռու մարզ, հյուսիսային Հայաստան): Գերեզմանաքարի վրա Լեոնովիչի անունը և ազգանունը գրված են կիրիլյան այբուբենով։
Źródła: www.pl.wikipedia.org/wiki/ Dendropark_Stepanawan
Co-financed under the Polish Cultural Heritage Abroad program – voluntary services 2019, implemented by POLONIKA – The National Institute of Polish Cultural Heritage Abroad
Լեհերի դերը Կովկասի և Անդրկովկասի պատմության մեջ և մշակույթում մինչ օրս վատ է փաստագրված։ Խոսքը վերաբերում է հատկապես հետպատերազմյան շրջանում տեղահանված լեհերին և նրանց սերունդների ճակատագրին (չնայած, որ սա աշխարհի ամենահին «լեհական սփյուռքն» է՝ Պոլոնիան): Լեհերն ավելի հաճախ հայտնվում էին Հայաստանում 19-րդ դարի երկրորդ կեսին` որպես ցարական բանակի հպատակներ, որոնք կռվում էին Կովկասում և Թուրքիայում [մինչև 12000 մարդ], ինչպես նաև որպես աքսորյալներ։ Հետագա խմբերը ժամանակավորապես կամ մշտապես այս կողմերում հաստատվել են 1918-ից հետո, 1939-41թթ․-ին զանգվածային տեղահանությունների արդյունքում, ինչպես նաև Երկրորդ աշխարհամարտից հետո՝ Սիբիրից և Ղազախստանից գաղթելով, հետագայում նաև գաղթել են ինժեներական անձնակազմերի անդամները, ինչպես նաև եղել է ամուսնության հիմքով միգրացիա։ Այս բոլոր մարդկանց ճակատագրերը, նրանց գերեզմաններն ու հուշարձանները անհայտ են մնում։
2019-ի ամռան վերջին և աշնանը Լեհաստանի և Հայաստանի կամավորների հետ մենք իրականացրեցինք գույքագրում և փաստաթղթավորում` Հայաստանի տարածքում լեհերի և լեհական ծագմամբ մարդկանց մասին: Մենք փնտրում էինք գերեզմաններ, հուշարձաններ, հիշատակումներ և վկայություններ։ Այսպիսով, մենք բախվեցինք բարդ խնդրի, և, ինչպես պարզվեց, հազիվ թե բացահայտեցինք Հայաստանում լեհերի ներկայության խնդիրը: Այս թեմայի վերաբերյալ գիտելիքները հարկ է խորացնել և համակարգված ուսումնասիրություն կատարել, ինչպես նաև իրականացնել շարունակական գույքագրում և փաստաթղթավորում:
Rola Polaków w historii i kulturze krajów kaukaskich i zakaukaskich do dziś pozostaje słabo udokumentowana, szczególnie powojenne losy zsyłanych Polaków, jak i ich potomków (choć to jedna z najstarszych „Polonii" w świecie). Polacy liczniej pojawili się w Armenii w II poł. XIX w. , jako poddani carskiej armii, walcząc na Kaukazie i w Turcji [do 12 tys. osób], jako zesłańcy, szczególnie po 1863. Kolejne grupy tymczasowo lub na stałe po 1918, z masowych zsyłek w latach 1939-41, po II wojnie światowej migrując z Syberii i Kazachstanu, później kadry inżynieryjna oraz migracje małżeńskie. Losy tych wszystkich osób pozostają bliżej nieznane, podobnie jak groby i upamiętnienia licznej grupy Polaków.
The project pays tribute both to the people and their presence there as well as to events inscribed in the fate of Poles in the east. At the same time, it is carried out in close cooperation with the Transcaucasian diaspora, which supports the activities of the Polish diaspora and Poles abroad in their efforts to preserve their national identity by looking after memorial sites. We also want to spread the knowledge about Polish memorials among the citizens of both Poland and Armenia. We know that many Armenians still remember the deportees from Lechia that lived among them.
Documentations and inventories of 2019. Polish people in Armenia
Dokumentacje i inwentaryzacje 2019. Polacy w Armenii
To this day, the role of Poles in the history and culture of the Caucasus and Transcaucasus remains poorly documented, especially with respect to the post-war fate of Poles sent there, as well as their descendants (although this is one of the oldest Polish diasporas in the world). More Poles arrived to Armenia in the second half of the nineteenth century, as subordinates to the tsarist army fighting in the territories of Caucasus and Turkey [up to 12 thousand people] and as exiles, especially following 1863. Subsequent groups settled there temporarily or permanently after 1918: following mass deportations in 1939-41; migrating from Siberia and Kazakhstan after World War II; later migrations involved engineers and marital migrations. The exact fate of all these people remains virtually unknown, as do the graves and commemorations of a large group of Poles.
Նախագիծը ոգեկոչում է ինչպես լեհերին, այնպես էլ նրանց ներկայությունն ու իրադարձությունները, որոնք վերաբերում են արևելքում նրանց բաժին հասած ճակատագրին: Միևնույն ժամանակ մեր ծրագիրն իրականացվում է Անդրկովկասի Պոլոնիայի հետ սերտ համագործակցության միջոցով՝ օժանդակելով արտերկրում գտնվող լեհական սփյուռքի և լեհերի գործունեությանը և նպատակ ունենալով պահպանելու նրանց ազգային ինքնությունը՝ լեհերին նվիրված հուշարձանների պահպանության միջոցով: Մենք ցանկանում ենք նաև լեհական հուշահամալիրների վերաբերյալ գիտելիքները տարածել ինչպես Լեհաստանի, այնպես էլ Հայաստանի բնակիչների շրջանում: Մենք գիտենք, որ շատ հայեր դեռևս պահպանում են իրենց մեջ ապրող Լեհաստանից աքսորվածների հիշատակը:
Projekt jest upamiętnieniem zarówno ludzi, ich obecności, jak i wydarzeń, wpisanych w losy Polaków na wschodzie. Jednocześnie prowadzony jest w ścisłej współpracy z zakaukaską Polonią, wspierających działania Polonii i Polaków za granicą w dążeniach do zachowania tożsamości narodowej, poprzez opiekę nad miejscami pamięci. Zależy nam także, aby upowszechnianie wiedzy na temat polskich miejsc pamięci, zarówno wśród mieszkańców Polski, jak i Armenii. Wiemy, że wielu Ormian zachowuje jeszcze pamięć o żyjących pomiędzy nimi zesłańcami z Lechistanu.