Wybrane wyniki badań: Muzea prywatne, kolekcje lokalne

/ Wybrane wyniki badań Realizując w 2012 roku badania etnologiczne pt. „Muzea prywatne, kolekcje lokalne. Badania nowej przestrzeni kulturowej”, przyglądaliśmy się działalności ponad 50 prywatnych muzeów w dwóch województwach: kujawsko-pomorskim i mazowieckim.

/ Jakiemu zjawisku przyglądaliśmy się?

Podstawowym kryterium wyboru badanych miejsc była ich forma organizacji i zarządzania. Pełne badania (20) przeprowadziliśmy tam, gdzie kolekcje udostępniane są publicznie przez osoby prywatne, pojedynczych kolekcjonerów.

/ Właściciel – Twórca muzeum: “Typ idealny”, czyli uśrednione statystyki

> > > > >

mężczyzna średni wiek: 56,5 lat (rozpiętość od 40 do 83 lat) formalne wykształcenie wyższe niż przeciętna w „środowisku lokalnym” aktywny w życiu społecznym (wykładowca, członek klubu, stowarzyszenia, cechu, były radny itp.) silnie rozwinięty ideał samokształcenia

/ Pomocnicy: Działalność muzeum prywatnego zawsze związana jest z osobą towarzyszącą kolekcjonerowi, najczęściej jest to jego żona, rzadziej inni członkowie rodziny.

/ Pracownicy/ wolontariusze: 15% badanych muzeów zatrudnia pracowników.

90% korzysta z pomocy wolontariuszy, najczęściej w naprawie i konserwacji zbiorów.

/ Zbiory: Zakres tematyczny zbiorów muzeów prywatnych jest bardzo szeroki. Od zabytkowych autobusów, prasy drukarskie, zabytkowe przedmioty związane z wypiekiem chleba, maszyny rolnicze, militaria, wizualne przedstawienia diabła, zabawki choinkowe, przedmioty sztuki ludowej, malarstwo po “niematerialne” palindromy. Kolekcje liczą od 40 do ponad 4 tysięcy obiektów.

/ Przestrzeń muzeum: Przestrzeń domowa (szeroko pojmowana: od mieszkania po cały teren, na którym stoi dom mieszkalny) jest najczęstszą lokalizacją muzeów prywatnych. Głównie podyktowane jest to kwestiami finansowymi, rzadziej wygodą.

Gdy jest taka możliwość, właściciele wydzielają przestrzeń muzealną (lub deklarują taką chęć) ze sfery mieszkalnej, np. piwnicę w bloku, garaż, zaadaptowany na muzeum średniowieczny kościół, przybudówkę, specjalny pawilon itp.

/ Miasto: dobudówka przy domku jednorodzinnym, garaż, piwnica w bloku, pomieszczenia poprzemysłowe (dawna fabryka), dom wolno stojący, pomieszczenia gospodarcze, teren przy domu, zabytkowy młyn Z tego wpisane na listę zabytków: pomieszczenia poprzemysłowe (dawna fabryka)

/ Wieś: pałacyk, domek letniskowy, dwór, budynek wolno stojący, piwnica w domu, dom prywatny, pomieszczenia gospodarcze, teren przy domu, dawna fabryka maszyn rolniczych, wiata garażowa, dawny kościół, , stodoła, obora, zagroda Z tego wpisane na listę zabytków: kościół, dwór, pałacyk, zagroda

/ Zwiedzający/ publiczność/ audytorium: Eksponowanie kolekcji w większości przypadków wiąże się z opowiadaniem, czyli swoistym „spektaklem” oprowadzającego (najczęściej twórcy i właściciela).

Najczęściej odwiedzają muzeum: wycieczki organizowane przez biura turystyczne, wycieczki szkolne, grupy zorganizowane.

Zwiedzający indywidualni to nadal rzadkość.

Co ciekawe, zwiedzający są najczęściej spoza najbliższego środowiska (wyłączając dzieci i młodzież szkolną). Jakimi motywacjami kierują się osoby, które nie odwiedzają muzeum prywatnego w swoim sąsiedztwie? Wśród najczęściej deklarowanych odpowiedzi padały: „Nie interesuje mnie to”, „Nie mam czasu”, „To jest tu jakieś muzeum?” i najciekawsze: „Nie zwiedzałem.

Byłem i widziałem, ale jako sąsiad, nie turysta” Liczba zwiedzających w badanych muzeach wynosi od 200 po nawet 9000 osób rocznie.

/ Współpraca z instytucjami: Większość muzeów prywatnych częściej współpracuje z instytucjami spoza swojego regionu niż instytucjami ze swojego otoczenia.

Około 20% badanych nie współpracuje trwale z jakąkolwiek instytucją.

/ Edukacja: Każde z badanych muzeów prowadzi działalność edukacyjną (głównie lekcje muzealne i wykłady). “Lekcja historii żywej” – – to sformułowanie (i jemu podobne) najczęściej pada w relacjach szkół różnego stopnia po wizycie w muzeach prywatnych.

/ Nie tylko zwiedzanie: Poza udostępnianiem zbiorów oraz prowadzeniem lekcji muzealnych muzea prywatne organizują także: festyny (40%), warsztaty (40%), konkursy (25%), spotkania branżowe związane z tematyką muzeum (20%), prelekcje (20%), koncerty (20%), konferencje (15%), a nawet przedstawienia teatralne (2 badane muzea).

/ Finansowanie: Muzea prywatne utrzymują się głównie ze środków swoich właścicieli oraz darowizn osób prywatnych i firm. Tylko niewielka część z nich pobiera opłaty (od kilku do kilkunastu złotych) lub pozyskuje dotacje.

/ Promocja: Zróżnicowanie badanych przez nas miejsc pod kątem wykorzystywanych kanałów promocji jest bardzo duże. Trafiliśmy zarówno na instytucje, które deklaratywnie utrzymywały, że nie prowadzą żadnej promocji (co było działaniem celowym), jak i na takie, których aktywność w opisywanej dziedzinie jest bardzo szeroka, systematyczna i przemyślana (od stron internetowych, przez ulotki i plakaty po sponsoring wydarzeń).

W przypadkach, gdy właściciele deklarowali niepromowanie muzeum, promocja zachodziła i tak, ale na mniejszą skalę. Zawsze było to działanie świadomie regulujące liczbę zwiedzających – podyktowane stanem zdrowia, innym razem potrzebą wygospodarowania większej ilości czasu na renowację kolekcji i przygotowanie nowej ekspozycji.

X: Jak dużo ludzi przychodzi tutaj, do Pana muzeum?

Y: No, mam tak na tydzień w tej chwili 7-8 ludzi. Nie daję ogłoszeń, nie reklamuję się, a jeżeli ktoś już trafi, to nie potrafię odmówić.

X: Skąd się dowiadują o tym muzeum?

Y: Z telewizji, z prasy, z radia. Nie zabiegam. Nie stać mnie teraz ze zdrowiem, ale jak już ktoś trafi, to nie potrafię kogoś zbyć. Tak samo będę wszystkim opowiadał – i Pani, i innym.

Y - 83 lata, muzeum działa od 1979 roku.

/ Ciąg dalszy...

W 2013 roku badania będą kontynuowane. Tym razem przyjrzymy się muzeom społecznym, prowadzonym np. przez stowarzyszenia, fundacje, ale i firmy.

Finansowanie: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Województwo Kujawsko-Pomorskie Realizacja badania: Fundacja Ari Ari www.muzeaprywatne.blogspot.com