DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862) „Kolej Warszawsko-Bydgoska była pierwszym międzynarodowym połączeniem prusko-rosyjskim, w całości znajdującym się na ziemiach polskich, wcielonych w okresie zaborów. Linia kolejowa otwarta 4 grudnia 1862, o długości 143 km, łącząca Łowicz (Warszawę) z Bydgoszczą (Berlinem) przez Kutno – Włocławek – Aleksandrów Kujawski. Po stronie pruskiej linia wiodła przez Toruń do Bydgoszczy, gdzie łączyła się z Pruską Koleją Wschodnią. O budowę linii kolejowej łączącej miasto z systemem dróg żelaznych Królestwa Polskiego i Cesarstwa Rosyjskiego zabiegali już w latach 40. XIX w. kupcy gdańscy: „Szczególnie starszyzna kupiecka w Gdańsku wskazywała ustawicznie na to, jak ważnym byłoby dla Gdańska połączenie z Łowiczem, który już od roku 1845 był związany z Warszawą przez Kolej Warszawsko-Wiedeńską. Sądzili oni, że wówczas Gdańsk będzie mógł zacząć współzawodniczyć z Triestem i Hamburgiem i mieli nadzieję, że przez to pomoże się wypływającym z natury prawom Polski do łączności z Bałtykiem (za: Kurt Bom: Die Entwicklung der Königlich Preussischen Ostbahn. 1911)”. W 1855 roku z projektem budowy kolei wystąpił oficjalnie rząd pruski zabiegając o tranzyt między północnymi Niemcami, a Rosją. 15 grudnia 1856 po długich negocjacjach zawarto umowę rządową o budowie linii kolejowej Bydgoszcz – Łowicz, na lewym brzegu Wisły. (…) Jako przejście graniczne wyznaczono miejscowość Młyn koło Otłoczyna. Uzgodniono również, że budowa kolei po obu stronach zostanie ukończona jednocześnie. Prace na odcinku pruskim: 10 kwietnia 1860 podjęto roboty ziemne na całej trasie od Bydgoszczy przez Toruń do Otłoczyna. Ruch kolejowy na odcinku z Bydgoszczy do Torunia (49,7 km), z mostem żelaznym na Brdzie (dł. 54,14 m) i stacjami w Czersku Niemieckim (obecnie: Bydgoszcz Łęgnowo) i Solcu Kujawskim, otwarto 24 października 1861, a odcinek z Torunia do Otłoczyna (14,9 km) i granicy między zaborami 5 grudnia 1862. W tym dniu rozpoczął się normalny ruch pociągów na całej długości drogi żelaznej Warszawsko-Bydgoskiej (za: Andrzej Piątkowski: Kolej Wschodnia w latach 1842-1880. Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olszynie. Olsztyn 1996). Prace na odcinku rosyjskim: Budowa po stronie rosyjskiej postępowała wolniej. Plany władz Królestwa zakładały przebieg linii od Łowicza słabo zaludnionymi terenami leśnymi przez Gostynin i Kowal do Włocławka. Towarzystwo wystąpiło o przesunięcie trasy na południe, w kierunku Kutna, przez tereny o rozwiniętej gospodarce rolnej i bezleśne, o znacznym zapotrzebowaniu na dowóz węgla. Odcinek z Łowicza do Kutna otwarto już 1 grudnia 1861, a 4 grudnia 1862 do granicy między zaborami. Dnia 1 lipca 1867 otwarto linię boczną z Aleksandrowa do Ciechocinka. Inicjatorem budowy linii w Królestwie Polskim był inż. drogowy Stanisław Wysocki (1805-1868), od 1839 kierownik budowy Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, w latach 1857-1865 główny inspektor kolei w Królestwie Polskim. Po sprywatyzowaniu Kolei Warszawsko -Wiedeńskiej prace kontynuował inż. August Rosenbaum, autor planu technicznego i projektów mostów. Głównym inżynierem budowy był Leonard Aleksandrowicz. Dane techniczne linii w 1862 roku: Trasa Kolei Warszawsko-Bydgoskiej przebiegała z Bydgoszczy przez Toruń – Otłoczyn – Aleksandrów Kujawski – Włocławek – Kutno do Łowicza, gdzie łączyła się z trasą Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej ze Skierniewic do Łowicza, uruchomioną 1 listopada 1845. Linia posiadała pojedynczy tor o normalnej szerokości 1435 mm, 106 mostów i przepustów”. Źródło: www.pl.wikipedia.org/wiki/Kolej_Warszawsko-Bydgoska
Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862) Kontynuując projekt Historia u podstaw, przeprowadziliśmy w 2020 roku wspólnie z młodzieżą swoiste „śledztwo” w terenie, aby poznać i upowszechnić mało znane, a ogromnie znaczące miejsca i historie lokalnego rozwoju gospodarczego. U ich podstaw leżą niezwykłe historie kulturowych i ekonomicznych relacji, współpracy, rywalizacji i zmiennych wpływów niemieckich, polskich, rosyjskich, żydowskich. Tym razem „bohaterami” były dworce, które w zasadniczym zakresie wpływają na dzisiejszy krajobraz kulturowy, społeczny, jak i infrastrukturalny. Włączamy te niezwykłe i fascynujące miejsca do Szlaków Kultury (www.szlakikultury.ariari.org), czyli mapy złożonej z opowieści o opustoszałych fabrykach, zrujnowanych dworach, nieczynnych młynach, dawnych spółdzielniach i towarzystwach rolnych, których zakładanie i prowadzenie było jednym z najważniejszych sposobów podtrzymywania polskości, tworzenia nowoczesnego narodu, organizowania Polaków we wspólnotę kulturową i wyrażania wprost postawy patriotycznej. Przemiany w gospodarce stanowiły o losach ludzi, zakładaniu wsi i miast, warunkach życia, rozwoju, wytwarzania lokalnych społeczności. Sięgnęliśmy do historii z XIX i pocz. XX wieku, których materialne świadectwa zachowały się jeszcze w większości miejscowości regionu kujawskiego i jego pogranicza: Toruń, Otłoczyn, Waganiec, Aleksandrów Kujawski, Turzno Kujawskie, Warząchewka, Włocławek, Gołaszewo, Czerniewice, Kaliska Kujawskie, Ostrowy i Kutno. Okres zaborów to czas intensywnego rozwoju gospodarczego także na ziemiach obecnego województwa kujawsko-pomorskiego. Rozwój przemysłu połączony z wprowadzaniem nowinek technologicznych i rozbudową szlaków transportowych, tak wodnych jak i kolejowych. Przemiany w gospodarce stanowiły o losach ludzi, zakładaniu wsi i miast, warunkach życia, rozwoju, wytwarzania lokalnych społeczności. Zapraszamy! Fundacja Ari Ari
Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
TURZNO KUJAWSKIE (GM. RACIĄŻĘK) STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Przystanek kolejowy powstał w 1915 roku z inicjatywy niemieckiej IV dyrekcji kolei wojskowych (Militär-Eisenbahn-Direktion IV) z siedzibą w Warszawie w celu przewozów żołnierzy i towarów - trwała wówczas I Wojna Światowa. Obecną nazwę Turzno Kujawskie nadano mu dopiero w 1987 roku, przedtem funkcjonował jako stacja Raciążek. Przez pierwsze 10 lat od odzyskania niepodległości przez Polskę pełnił rolę posterunku blokowego. Kolejnym przystankiem osobowym na szlaku historycznej linii kolejowej warszawsko-bydgoskiej stał się wiosną 1928 roku. Niewiele wiadomo o budynku pełniącym funkcję dworca. Według danych Ogólnopolskiej Bazy Kolejowej kasa biletowa została zlikwidowana w 1993 roku. Brak innych elementów dawnego kompleksu dworcowego. Współcześnie do dyspozycji podróżnych pozostają dwie wiaty przystankowe. W 2018 roku zmodernizowano perony, a w 2019 roku ukończono modernizację torów i sieci trakcyjnej. Przystanek znajduje się w miejscowości Turzno. Posiada dwa perony. Odjeżdżają stąd pociągi w dwóch kierunkach, w stronę Kutna i Włocławka. Przebiegająca linia została zelektryfikowana w 1985 roku.
Tekst: Michał Wiśniewski Foto: Marta Wasilewska
Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
TURZNO KUJAWSKIE STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Foto: Marta Wasilewska Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
GOŁASZEWO KUJAWSKIE (GM. KOWAL) STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Najwcześniejsza wzmianka o istnieniu przystanku kolejowego w Gołaszewie, na szlaku historycznej linii kolejowej warszawsko-bydgoskiej, pojawia się w rozkładzie jazdy obowiązującym zimą 1938/1939 roku. Rozkład na lato 1939 roku precyzuje, że przystanek nie był jeszcze otwarty. Z pewnością przystanek czynny był od przynajmniej 1941 roku, z tym że Niemcy przypisali go do sąsiedniej wsi Nakonowo. Pod taką nazwą funkcjonował aż do 1952 roku, gdy nadano mu nazwę Gołaszewo Kujawskie. Według internetowej Ogólnopolskiej Bazy Kolejowej budynek położony w bezpośrednim sąsiedztwie przejazdu kolejowego na drodze wojewódzkiej nr 265 Brześć Kujawski - Gostynin pełnił niegdyś funkcję niewielkiego dworca. Brak innych elementów kompleksu dworcowego. Współcześnie do dyspozycji podróżnych pozostają dwie wiaty przystankowe. W 2019 roku zmodernizowano tory i sieć trakcyjną. Przystanek znajduje się w miejscowości Gołaszewo. Posiada dwa perony. Odjeżdżają stąd pociągi w dwóch kierunkach, w stronę Kutna i Włocławka. Przebiegająca linia została zelektryfikowana w 1985 roku. Dawny budynek dworcowy wpisany jest do wojewódzkiej ewidencji zabytków.
Tekst: Michał Wiśniewski Foto: Marta Wasilewska, Jarosław Czerwiński
Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
GOŁASZEWO KUJAWSKIE STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Foto: Marta Wasilewska Jarosław Czerwiński
Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
WARZĄCHEWKA (GM. WŁOCŁAWEK) STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Przystanek kolejowy powstał w 1916 roku z inicjatywy niemieckiej IV dyrekcji kolei wojskowych (Militär-Eisenbahn-Direktion IV) z siedzibą w Warszawie w celu przewozów żołnierzy i towarów - trwała wówczas I Wojna Światowa. Budynek utożsamiany z rzekomo przedwojennym dworcem w Warząchewce, był pierwotnie posterunkiem blokowym. Powstał w okresie dwudziestolecia międzywojennego, przed 1928 rokiem. Wybudowano go w tzw. stylu dworkowym, jednym z wariantów polskiego stylu narodowego. Ponieważ linia kolejowa miała niebagatelne znaczenie strategiczne, Niemcy wybudowali w 1944 roku w sąsiedztwie posterunku blokowego i dzisiejszych peronów kilka schronów wchodzących w skład łuku południowego umocnień Twierdzy Włocławek. Jako przystanek kolejowy Warząchewka, posterunek blokowy zaczął funkcjonować dopiero od 1967 roku i wówczas budynek zaadoptowano na kolejny dworzec położony na szlaku historycznej linii kolejowej warszawsko-bydgoskiej. Na parterze budynku znajdowała się kasa i poczekalnia. Brak innych elementów kompleksu dworcowego, w tym wiat przystankowych. W 2019 roku zmodernizowano tory i sieć trakcyjną. Przystanek znajduje się w miejscowości Warząchewka Nowa. Posiada dwa perony. Odjeżdżają stąd pociągi w dwóch kierunkach, w stronę Kutna i Włocławka. Przebiegająca linia została zelektryfikowana w 1985 roku. Dawny budynek dworcowy wpisany jest do wojewódzkiej ewidencji zabytków.
Tekst: Michał Wiśniewski Foto: Marta Wasilewska, Jarosław Czerwiński Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
WARZĄCHEWKA STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Foto: Marta Wasilewska Jarosław Czerwiński Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
KALISKA KUJAWSKIE (GM. LUBIEŃ KUJAWSKI) STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Dworzec oddano do użytku w 1890 roku, 28 lat po uruchomieniu linii kolejowej warszawsko -bydgoskiej. Wyglądowi gmachu nadano cechy neorenesansowe, tym samym nawiązując do innych dworców tej linii kolejowej. W skład kompleksu dworcowego wchodzą także: nastawnia, rampa, plac ładunkowy, magazyn i dawny budynek mieszkalny dla kolejarzy. Aż do 1987 roku obiekt funkcjonował jako stacja kolejowa Chodecz. W 2018 roku zmodernizowano perony, a w 2019 roku ukończono modernizację torów, sieci trakcyjnej i urządzeń sterowania. Dworzec znajduje się w miejscowości Kaliska. Według klasyfikacji PKP czynny dworzec ma charakter lokalny. Posiada dwa perony. Odjeżdżają stąd pociągi w dwóch kierunkach, w stronę Kutna i Włocławka. Przebiegająca linia została zelektryfikowana w 1985 roku. Dawny budynek dworcowy wpisany jest do wojewódzkiej ewidencji zabytków.
Tekst: Michał Wiśniewski Foto: Marta Wasilewska, Jarosław Czerwiński
Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
KALISKA KUJAWSKIE STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Foto: Marta Wasilewska Jarosław Czerwiński Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
OSTROWY (GM. NOWE OSTROWY) STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Dworzec oddano do użytku 4 grudnia 1862 roku równocześnie z uruchomieniem połączenia kolejowego Kutno – Aleksandrów Kujawski, będącego fragmentem ukończonej dzień później linii kolejowej warszawsko-bydgoskiej. Gmach wybudowano w stylu neorenesansowym. W skład kompleksu dworcowego wchodzą także: nastawnia, dwie wieże ciśnień, dom mieszkalny, magazyn i lodownia. W północnej części stacji znajduje się bocznica prowadząca do stacji wąskotorowej Ostrowy Wąskotorowe. Aż do 1966 roku funkcjonowała jako stacja kolejowa Krośniewice. W 2019 roku ukończono modernizację torów, sieci trakcyjnej i urządzeń sterowania. Dworzec znajduje się w miejscowości Nowe Ostrowy. Według klasyfikacji PKP dworzec ma charakter lokalny. Obecnie (2020) pozostaje nieczynny. Posiada jeden peron. Odjeżdżają stąd pociągi w dwóch kierunkach, w stronę Kutna i Włocławka. Przebiegająca linia została zelektryfikowana w 1985 roku. Dawny budynek dworcowy wpisany jest do wojewódzkiej ewidencji zabytków.
Tekst: Michał Wiśniewski Foto: Marta Wasilewska
Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
OSTROWY STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Foto: Marta Wasilewska Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
TORUŃ (GM. TORUŃ) STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Pierwszy budynek dworca oddano do użytku 24 października 1861 roku równocześnie z uruchomieniem pierwszego w dziejach miasta połączenia kolejowego Bydgoszcz – Toruń, będącego fragmentem ukończonej rok później linii kolejowej warszawsko-bydgoskiej. Był to niewielki obiekt będący przykładem budownictwa ryglowego z muru pruskiego. Umiejscowiono go na terenie fortyfikacyjnym zwanym przyczółkiem mostowym. Wraz z rozwojem połączeń kolejowych przechodzących przez Toruń na początku lat 70. XIX wieku – linia z Poznania do Wystrucia (dziś Czerniachowsk) – stało się jasne, że konieczna jest rozbudowa dworca. Zlikwidowano pierwotny i wybudowano nowy, istniejący do dziś gmach dworca, nieco na południowy zachód od poprzedniego, który oddano do użytku 1 lutego 1874 roku. Założenie ma charakter wyspowy, tj. tory przebiegają po obu jego stronach. Nowy budynek dworcowy, po licznych przebudowach na początku XX wieku, prezentuje styl historyzujący z elementami charakterystycznymi dla neogotyku angielskiego i neorenesansu. Powstały kompleks dworcowy powiększano z biegiem lat o nastawnię, dwie parowozownie, stację pomp, magazyny zbożowe i towarowe, rampy, lodownię, liczne obiekty służbowe, budynki mieszkalne dla kolejarzy, dworzec towarowy, budynek WC, izbę handlową, noclegownię a nawet mały areszt. W budynku głównym umieszczono m. in.: halę główną, kasy, ekspedycję, odprawę celną, stację telegrafu, pocztę, poczekalnie I, II i III klasy, pokoje dla osób uprzywilejowanych. Do początków 1945 roku wojna obchodziła się z dworcem "łaskawie". Jednak po przejściu frontu w 1945 roku główny gmach został spalony w 70%, zniszczono magazyny i inne obiekty. Generalną modernizację przeprowadzono w latach 2014–2015. Oprócz remontu budynków dworcowych poszerzono tunel, który odtąd łączy ul. Kujawską z ul. Podgórską. Dworzec znajduje się w Toruniu, przy ul. Kujawskiej 1. Według klasyfikacji PKP czynny całodobowo dworzec ma charakter wojewódzki. Posiada cztery perony. Toruń Główny jest stacją węzłową. Odjeżdżają stąd pociągi w czterech kierunkach, w stronę Bydgoszczy, Kutna, Olsztyna i Poznania. Wszystkie przebiegające linie kolejowe zostały zelektryfikowane w latach 80. XX wieku. Zespół dworcowy wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków miasta Toruń.
Tekst: Michał Wiśniewski Foto: Justyna Marcinkowska
Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
TORUŃ STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Foto: Justyna Marcinkowska Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
OTŁOCZYN - STACJA (GM. ALEKSANDRÓW KUJAWSKI) STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862) Stacja kolejowa w Otłoczynie powstała w 1862 roku jako ostatni przystanek przed granicą prusko -rosyjską po stronie pruskiej. Stanowiła część nowo wybudowanej Kolei Żelaznej WarszawskoBydgoskiej. Powstała dzięki inwestycji grupy przemysłowców polskich, niemieckich, belgijskich w linię kolejową łączącą Królestwo Polskie z Rosją i Prusami oraz krajami Europy Zachodniej. Pierwotna osada została rozbudowana, by móc pełnić funkcję miejscowości przygranicznej – wybudowano tu m.in. pocztę i stację telegraficzną. Ślady ówczesnej rozbudowy można zobaczyć w pruskiej architekturze dzisiejszych zabudowań. Otłoczyn nigdy nie stał się miejscowością tej rangi, co pobliski Aleksandrów Pograniczny, zlokalizowany po drugiej stronie granicy, w Imperium Rosyjskim. Stało się tak z powodu bliskości Torunia, który, dzięki istniejącej już infrastrukturze kolejowej, mógł wziąć na siebie część z funkcji pogranicza. Tam m.in. zlokalizowana była parowozownia czy komora celna.
Tekst: Fundacja Ari Ari Foto: Marta Wasilewska, Justyna Marcinkowska
Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
OTŁOCZYN - STACJA STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Foto: Marta Wasilewska Justyna Marcinkowska Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
ALEKSANDRÓW KUJAWSKI (GM. ALEKSANDRÓW KUJAWSKI) STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862) Dworzec i stacja kolejowa w Aleksandrowie Kujawskim (pierwotnie Trojanów, od 1879 Aleksandrów Pograniczny) powstała w 1862 roku na trasie Kolei Żelaznej Warszawsko-Bydgoskiej jako stacja między zaborem pruskim i rosyjskim. Od początku budowę dworca planowano z rozmachem, by zaprezentować wielkość Imperium Rosyjskiego. Do dziś dworzec w Aleksandrowie Kujawskim jest jednym z najdłuższych dworców w Europie. Wewnątrz monumentalnego budynku wybudowanego w stylu eklektycznym, znajdowały się m.in. sale rewizyjne, gdzie sprawdzano kufry podróżnych jadących w różne części świata m.in. do Paryża, Irkucka, Moskwy, Baku i Teheranu. Była tu zlokalizowana również elegancka restauracja, polecana w paryskich przewodnikach turystycznych. Całe skrzydło budynku zostało urządzone na potrzeby cara i jego rodziny, którzy powracając z Europy Zachodniej wysiadali dopiero po przekroczeniu granicy. Pomieszczenia carskie składały się z czterech wykwintnych pokojów: mahoniowego, hebanowego, dębowego i sosnowego. W 1879 roku na dworcu miało miejsce słynne spotkanie cesarza niemieckiego Wilhelma I i cara Rosji Aleksandra II. Zespół dworca kolejowego zbudowany według projektu Stanisława Trembińskiego (rozbudowany przez Czesława Domaniewskiego) jest wpisany do rejestru zabytków.
Tekst: Fundacja Ari Ari Foto: Marta Wasilewska, Justyna Marcinkowska
Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
ALEKSANDRÓW KUJAWSKI STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Foto: Marta Wasilewska Justyna Marcinkowska Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
CZERNIEWICE (GM. CHOCEŃ) STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862) Wraz z powstaniem nowego odcinka Kolei Warszawsko-Bydgoskiej w II p. XIX wieku wzniesiono budynek obecnego dworca i pobliskich zabudowań kolejowych. Stacja nosiła wówczas nazwę Kowal – jako najbliższy przystanek, z którego droga prowadziła do miasteczka. Powstanie kolei przyczyniło się do rozwoju miejscowości i lokalnego przemysłu. Czerniewickie Koło Ziemian utworzyło tutaj maślarnię, rzeźnię, a także spółdzielnię rolniczo-handlową „Rolnik”, kasę pożyczkową, oddział związku producentów jęczmienia browarnego oraz związek producentów ziemniaków eksportowych. Zakłady mięsne były jednym z większych zakładów w okolicy, a produkty były eksportowane m.in. do Anglii. Upadły w I dekadzie XXI wieku. Spółdzielnia rolniczo-handlowa w Czerniewicach „Rolnik” po wojnie została przekształcona w spółdzielnię „Samopomoc Chłopska”, a w 1989 roku na jej fundamencie utworzono działającą do dziś Spółdzielnię Handlowo-Rolniczą w Czerniewicach. Obecnie budynek dworca wykorzystywany jest przez PKP w niewielkim stopniu. Pozostała część obiektu spełnia dziś funkcje mieszkalne.
Tekst: Fundacja Ari Ari Foto: Justyna Marcinkowska
Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
CZERNIEWICE STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Foto: Justyna Marcinkowska
Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
WŁOCŁAWEK (M. WŁOCŁAWEK) STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862) Stacja kolejowa Włocławek powstała w 1862 roku jako jedna ze stacji na trasie Kolei Warszawsko-Bydgoskiej, Towarzystwa Akcyjnego Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Wybudowano wówczas dworzec, wraz z magazynem i remizą kolejową. Dworzec kolejowy we Włocławku zbudowano w podobnym stylu architektonicznym, co pozostałe stacje świeżo oddanej do użytku linii kolejowej. Identyczny budynek dworca powstał w Kutnie i przetrwała do dzisiaj, w przeciwieństwie do dworca we Włocławku, zburzonego w latach 1969– 1971. „Magazyn i remizę zburzono w 1914 roku. Ostatni z budynków należących do kompleksu pierwotnego dworca wyburzono w 2017 roku, który służył jako magazyn, w okresie PRL-u siedziba posterunku Milicji Obywatelskiej, później Straży Ochrony Kolei”. W pobliżu dworca zachowała się zbudowana w 1908 roku, kolejowa wieża ciśnień, najstarszy z budynków należących do kompleksu dworca, zaopatrująca dawniej w wodę parowozy. Wieża o wysokości około 15 metrów, składa się ceglanej podstawy na planie kwadratu i drewnianego stożka, stanowiącego jej głowicę. Wewnętrzny strop pośredni wykonany jest z drewna. Wewnątrz znajduje się stalowy zbiornik, który mieści około 100 m3 wody. Zachował się również żuraw służący pompowaniu wody do lokomotywy. Źródła: Brzeziński P., Systematyka kujawsko-pomorskich kolejowych wież ciśnień, www.yadda.icm.edu.pl › baztech › element › ek_B-02_PiF19_Brzezinski, 2013, dostęp: 20.10.2019. www.pl.wikipedia.org/wiki/Wloclawek_(stacja_kolejowa)
Tekst: Fundacja Ari Ari Foto: Jarosław Czerwiński
Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
WŁOCŁAWEK STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Foto: Jarosław Czerwiński
Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
NIESZAWA-WAGANIEC (GM. WAGANIEC) STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862) Stacja kolejowa według klasyfikacji PKP ma status dworca lokalnego. Budynek dworca powstał w latach 1880–1890 na trasie Kolei Warszawsko-Bydgoskiej. Linia była wówczas jedynym połączeniem kolejowym zaboru pruskiego i rosyjskiego. Stacja znajduje się w Wagańcu, ale przez wiele lat nosiła nazwę „Nieszawa”, nawiązując do pobliskiego miasta i gminy miejskiej, w której mieściła się komora celna dla handlu żeglugi rzecznej. Dworzec architektonicznie nawiązuje do innych stacji między Kutnem a Toruniem znajdujących się w obrębie zaboru rosyjskiego m.in. dworca w Kutnie, Włocławku czy Kaliskach Kujawskich. Bliźniaczą stacją dla stacji w Wagańcu jest dworzec kolejowy w Czerniewicach. „4 września 1939 roku lotnictwo Luftwaffe zbombardowało i ostrzelało sześć zgromadzonych na stacji transportów ewakuacyjnych, oczekujących na naprawę uszkodzonego toru. Ofiary nalotu pochowano na cmentarzu w Zbrachlinie. Wydarzenie upamiętnia znajdujący się na stacji obelisk oraz dwa działa”. Budynek dworca jest wpisana do rejestru zabytków: nr A/640 z dn. 30.12.1998. Historia nazwy stacji kolejowej: 04.12.1862 – Nieszawa, 1943 – Nessau, 25.10.1945 – Nieszawa, 02.06.1985 – Waganiec, 31.05.1987 - Nieszawa Waganiec. Źródła: www.pl.wikipedia.org/wiki/Nieszawa_Waganiec www.bazakolejowa.pl/index.php? dzial=stacje&id=3473&ed=0&okno=historia
Tekst: Fundacja Ari Ari Foto: Krzysztof Herman, Justyna Marcinkowska
Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
NIESZAWA-WAGANIEC STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Foto: Krzysztof Herman Justyna Marcinkowska Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
KUTNO (M. KUTNO) STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862) Dworzec oddano do użytku 1 grudnia 1861 roku równocześnie z uruchomieniem pierwszego w dziejach miasta połączenia kolejowego Kutno – Łowicz, będącego fragmentem ukończonej rok później linii kolejowej warszawsko -bydgoskiej. Gmach wybudowany w stylu neorenesansowym z domieszką cech neoromańskich według projektu architektonicznego Leonarda Aleksandrowicza. Wraz z innymi obiektami (lokomotywownia, warsztaty wagonowe, magazyny, rampy i osiedle dla kolejarzy) stacja utworzyła z czasem cały kompleks – kolejowe miasteczko. To tu w 1921 roku władze i mieszkańcy miasta witali marszałka Józefa Piłsudskiego, który przybył specjalnym pociągiem udając się następnie do Płocka. W dwudziestoleciu międzywojennym Kutno otrzymało połączenia kolejowe z Łodzią (1931), Poznaniem (1930) i Płockiem-Radziwie (1922), co uczyniło go jednym z największych węzłów kolejowych Polski. Podczas wojny obronnej we wrześniu 1939 roku, pomimo bombardowań terenów kolejowych przez Niemców, dworzec nie uległ zniszczeniu. Generalny remont gmachu przeprowadzono w latach 2011–2012. W ramach renowacji m. in. otynkowano budynek na jasny kolor, wydobyto kamienne detale, odtworzono charakterystyczny motyw kwiatowy oraz dodano wiaty i zadaszenie ze stali corten. Od 2017 roku trwa modernizacja peronów, przejścia podziemnego i torów. Zakończenie zaplanowano w 2021 roku. Dworzec znajduje się w Kutnie, przy ul. 3 Maja 3. Według klasyfikacji PKP czynny całodobowo dworzec ma charakter regionalny. Posiada pięć peronów (cztery używane). Kutno jest stacją węzłową. Odjeżdżają stąd pociągi w pięciu kierunkach, w stronę: Płocka, Poznania, Łodzi, Torunia i Warszawy. Wszystkie przebiegające linie kolejowe zostały zelektryfikowane w latach 80. XX w. Zespół dworcowy wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków miasta Kutno. Ciekawostka: W 1924 roku stacja funkcjonowała pod nazwą Kutno Osobowe.
Tekst: Fundacja Ari Ari Foto: Jarosław Czerwiński
Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.
DWORCE, FABRYKI, UZDROWISKA. HISTORIA U PODSTAW
KUTNO STACJE KOLEI WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ (1862)
Foto: Jarosław Czerwiński
Organizator: Fundacja Ari Ari Współpraca: Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa i Dzieci Specjalnej Troski w Inowrocławiu, Stowarzyszenie Aktywny Kowal, Stowarzyszenie Grupa Historyczno-Poszukiwawcza GUSTAW ze Skępego, Dyskusyjny Klub Filmowy Ósemka z Włocławka, Centrum Kultury „Browar B.” we Włocławku. Dofinansowane w ramach programu Patriotyzm Jutra 2020 Muzeum Historii Polski.