Samodzielność. Armenia 2011

Samodzielność Szkolenia dla trenerów tyfloterapii w Armenii i Gruzji

Sprawozdanie z działań Armenia 2011

Polska Pomoc Rozwojowa www.polskapomoc.gov.pl

Organizator: Fundacja Ari Ari Partner główny: Polski Związek Niewidomych Partnerzy: Hangrwan, Momawali Ickeba Dges, Studio Tyflografiki Tyflograf, Tyflolaboratorium Dźwięku Pomagają: Igeo Finansowanie: Projekt "Samodzielność. Szkolenia dla trenerów tyfloterapii w Armenii i Gruzji" był współfinansowany w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2011 r.

Strona projektu: www.ariari.org/pl/projekty/samodzielno-ii

Idea

"Samodzielność" to projekt pomocy osobom niepełnosprawnym na Kaukazie. W jego ramach realizowany jest szereg działań zmierzających do stworzenia systemu rehabilitacji, terapii i usamodzielniania ludzi niepełnosprawnych.

"Samodzielność. Szkolenia dla trenerów tyfloterapii w Armenii i Gruzji" był programem przygotowanym razem z Polskim Związkiem Niewidomych, w którym przeprowadziliśmy ponad 500 godzin szkoleń dla trenerów osób niewidomych z Armenii i Gruzji (łącznie 34 osoby). Dodatkowo przekazaliśmy szkołom i organizacjom pomagającym niewidomym - "białe laski", pomoce metodologiczne oraz specjalnie przygotowane tyflomapy obu kaukaskich krajów. Przeprowadziliśmy również rozbudowane kampanie społeczne, przedstawiające mieszkańcom Armeni i Gruzji problemy osób niewidomych.

Marsz w Tbilisi i treningi w erywańskim metrze, były szeroko komentowane w krajowych mediach. Przychylne reakcje ludzi na ulicach i kilku instytucji gruzińskich i ormiańskich były zaskoczeniem także osób niewidomych. W efekcie projektu w tbiliskiej szkole dla niewidomych dzieci powstaje ścieżka edukacyjna, a w erywańskim Uniwersytecie Pedagogicznym oznakowania dla słabowidzących. W Gruzji Ministerstwo Edukacji współpracuje z polskimi specjalistami nad wdrożeniem programu tyflopedagogiki w uniwersytetach, a w Armenii zarząd Metra zwolnił osoby niewidome z opłat za przejazdy.

Teoria

Warsztat pedagogiczno-psychologiczny Orientacja przestrzenna i czynności życia codziennego

Od 7 do 12 listopada Małgorzata Pacholec i Grazyna Machura przeprowadziły w Erywaniu ponad 40 godzin wykładów oraz warsztatów tyflopsychologicznych i tyflolopedagogicznych dla grupy trzydziestu pięciu słuchaczy.

Celem było przygotowanie wykwalifikowanej kadry do nauczania bezpiecznego, samodzielnego i efektywnego poruszania się osób niewidomych i słabowidzących, zgodnie z ich potrzebami. Szkolenie prowadzono metodami aktywizującymi uczestników, w których prowadzące dbały o konkretyzowanie oczekiwań słuchaczy, z jednoczesnym uświadamianiem złożoności całego procesu terapii osób niewidomych. Intensywne wkłady i ćwiczenia przedstawiały działania mające na celu możliwie całkowite usamodzielnienie osoby niepełnosprawnej w wykonywaniu czynności życiowych.

Szeroki zakres zagadnień przedstawiano z wykorzystaniem filmów dydaktycznych, prezentacji multimedialnych i pokazów praktycznych. Ważnym elementem szkoleń były dyskusje z uczestnikami, wprowadzające w wiedzę o sytuacji osoby niepełnosprawnej, metod prowadzenia terapii, obejmującej otoczenie niewidomego.

---------------------------------------------------------------------------> c.d.

<----------------------------------------------------------------------c.d.

Ciekawym elementem spotkań były rozmowy wszystkich uczestników odnoszące się do stereotypów związanych z niepełnosprawnością, negatywnymi emocjami wykluczającymi niewidomych (np. litość, żal), czy określaniem pojęcia 'samodzielność' jako sposobu i celu terapii. Małgorzata Pacholec i Grażyna Machura z naciskiem podkreślały komplementarność wiedzy teoretycznej i praktycznej, w której skuteczność procesu rehabilitacji wymusza na instruktorze ciągłe podnoszenie kwalifikacji. Rehabilitacja osoby niepełnosprawnej, w tym tyfloterapia składa się z powiązanych ze sobą czterech etapów, których przejście jest niezbędne dla uzyskania prawidłowego efektu - samodzielności. Szkolenia teoretyczne w Armenii obejmowały wiedzę dotyczącą każdego z aspektów tych etapów: - rehabilitacji psychicznej, procesu w którym osoba niepełnosprawna zmienia swoje nastawienie wobec swojej niepełnosprawności: od postawy bierności, poczucia beznadziei, depresji, złości wobec otoczenia i niechęci do jakiejkolwiek aktywności przechodzi do postawy mówiącej o gotowości do zmian w swoim życiu - rehabilitacji fizycznej rozumianej jako nauka nowych umiejętności wykonywanych technikami bezwzrokowymi - rehabilitacji społecznej, czyli trenowanie ról społecznych i umiejętności dobrego kontaktu z innymi ludźmi - rehabilitacji zawodowej jako działań zmierzających do uzyskania pracy i utrzymania jej.

Podczas każdego spotkania podkreślano, że skuteczna rehabilitacja planowana i wykonywana jest przez różnych specjalistów pracujących zespołowo.

Spośród uczestników części teoretycznej, do kolejnego etapu szkoleń praktycznych, zgłosiło się dwadzieścia jeden osób.

Trenerki: Małgorzata Pacholec - tyflolog, tyflopedagog, Dyrektor Polskiego Związku Niewidomych w Warszawie.

Grażyna Machura - tyflolog, tyflopedagog, pracuje w Przychodni Rehabilitacyjno - Leczniczej PZN w Warszawie.

--------------------------------------------------------------------------

Szkolenia praktyczne Orientacja przestrzenna i czynności życia codziennego

Praktyka

Trzytygodniowe kursy przygotowujące instruktorów nauczania orientacji przestrzennej i lokomocji, prowadzone były w Armenii od 7 do 25 listopada 2011, przez instruktorki orientacji: Stanisławę Klimek, Alinę Talukder i Lucynę Zaleską oraz specjalistę tyflografiki i tyflokartografii Marka Jakubowskiego. Zajęcia zaczęły się jeszcze podczas części teoretycznej, stanowiąc pokaz dla uczestników oraz uzupełnienie wiedzy tyflologicznej.

Szczególnie wiele czasu instruktorzy poświęcili rozpoznaniu funkcjonowania miejsca szkoleń, Erywania, aby jak najlepiej przygotować ćwiczenia dla bezwzrokowego przemieszczania się. Rekonesans dotyczył: funkcjonowania środków masowego transportu, rozmieszczenia przystanków, rodzajów przejść dla pieszych, struktury, szerokości chodników dla pieszych, zachowania się kierowców na widok długiej, białej laski. Zapoznano się również z budową wszystkich stacji metra oraz korzystaniem bezwzrokowo z ruchomych schodów. Wszystkie obserwacje pozwoliły przygotować specjalny, ormiański plan zajęć, realizowany z dwudziestoma kandydatami na instruktorów podzielonymi na grupy. Każdy z instruktorów przeprowadził ponad 100 godzin ćwiczeń, codziennie poprzedzanych wykładami z technik i wiedzy o orientacji i lokomocji w przestrzeni.

Podczas szkoleń prowadzone były również zajęcia indywidualne z osobami niewidomymi, wspierające opracowywanie skutecznych i bezpiecznych metod poruszania się w mieście z wykorzystaniem białej laski. Największym zaskoczeniem dla trenerów była bardzo wysoka frekwencja na zajęciach. W efekcie intensywnych ćwiczeń i błyskawicznych postępów w nabywanych umiejętnościach, świadectwa ukończenia szkolenia instruktora I stopnia, z uprawnieniem do trenowania osób niewidomych, otrzymało 19 osób i jedna osoba słabowidząca świadectwo asystenta instruktora.

Pierwszymi instruktorami orientacji przestrzennej w Armenii zostali: Ani Abrahamyan, Arpenik Abrahamyan, Kristine Ajamyan, Ruzan Azaryan Armine Babujyan, Diana Cholakheyan, Andranik Grigoryan, Mariana Galstyan, Qnarik Hamayakyan, Lia Harutynyan, Mariam Hayrapetyan, Marine Holikyan Ewelina Hovhannisyan, Mari Kedoyan, Marine Martehyan, Marine Marutyan, Susanna Muradyan, Nune Prutyan, Seda Yengibaryan Sipan Asatryan: asystent instruktora ----------------------------------------------------------------------------

Przejście podziemne w Erywaniu

Instruktorzy zajęć praktycznych Stanisława Klimek - tyfloterapeutka, specjalistka orientacji w przestrzeni, związana ze Specjalnym Ośrodkiem Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Niewidomych i Słabowidzących w Krakowie. Prowadzi zajęcia z orientacji przestrzennej, samoobsługi, czynności życia oraz technik komunikacji.

Alina Talukder - tyfloterapeutka, specjalistka orientacji w przestrzeni, związana z Ośrodkiem Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Niewidomych w Owińskach k/Poznania. Wykładowca, autorka programów do szkoleń instruktorskich i rehabilitacyjnych, prowadzi zajęcia z orientacji przestrzennej, samoobsługi i czynności życia oraz technik komunikacji.

Lucyna Zalewska - tyfloterapeutka, specjalistka orientacji w przestrzeni, związana ze Specjalnym Ośrodkiem Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Niewidomych i Słabowidzących w Krakowie. Prowadzi zajęcia z orientacji przestrzennej, samoobsługi, czynności życia oraz technik komunikacji.

Marek Jakubowski - tyflolog, specjalista tyflografiki, prowadzi Studio Tyflograficzne Tyflograf. Wykładowca tyflologii i tyflografiki, prowadzący zajęcia z orientacji przestrzennej oraz technik komunikacji, projektant i wykonawca tyflomap oraz druków braille'owskich.

Plan nauczania Ramowy plan nauczania orientacji przestrzennej i lokomocji dla instruktorów I stopnia, realizowany w Armenii w listopadzie 2011 roku 1. Historia nauczania orientacji przestrzennej i lokomocji 2. Biała laska - historia, budowa, rodzaje, funkcja, dobór laski 3. Techniki korzystania z laski, technika długiej laski synchronizacja ruchu laski z nogami, technika skróconej laski "chwyt ołówkowy", chodzenie po schodach, podchodzenie do przeszkód wykorzystanie techniki diagonalnej 4. Techniki ochronne - biodrowa, barkowa, lekki dotyk, ustawienie równoległe i prostopadłe 5. Zajęcia polisensoryczne, analiza struktury podłoża - słuch, dotyk, wibracje dobieranie punktów orientacyjnych, 6. Chodzenie z przewodnikiem, trzymanie z przewodnikiem, zwroty, przejście z jednej strony na drugą, przechodzenie przez drzwi, podchodzenie do krzesła, chodzenie po schodach 7. Ustalanie kierunku marszu w terenie (ustawienie równoległe i prostopadłe) wykorzystanie wrażeń słuchowych i dotykowych 8. Koncepcje przystosowania przestrzeni dla osób niewidomych i słabo widzących 9. Rola planu nauczaniu orientacji przestrzennej, konstruowanie planów (technika kolażu), rysowanie własnej mapy na wytyczonej trasie 10. Przejście wytyczonej trasy, interpretacja ruchu na jezdni, przejście przez ulicę, podchodzenie do przeszkód, poznawanie stacji metra - wykorzystanie wrażeń słuchowych, dotykowych, czuciowych, kinestetycznych 11. "Orientacja w małej przestrzeni", poznawanie nowego pomieszczenia, techniki odnajdywania upuszczonych przedmiotów 12. Pomoc osób widzących: przyjęcie - odrzucenie Ponad 120 godzin zajęć w formie wykładów i ćwiczeń praktycznych, realizowało czworo trenerów z Polski, pracując równolegle z trzema grupami uczestników (20 osób).

Akcje społeczne Wykłady i oznakowanie uniwersytetu w Erywaniu Podczas szkoleń tyflologicznych w Erywaniu przeprowadziliśmy kilkanaście dodatkowych działań. Najważniejszym ich celem było upowszechnienie informacji o problemach osób niewidomych i różnych formach terapii, także tej często słabo uświadamianej - terapii społeczeństwa.

Powodzenie w realizacji planu, w ogromnym zakresie ułatwiła nam przychylność środowisk akademickich w Armenii. Prawie połowa osób uczestniczących w szkoleniach to studentki Państwowego Uniwersytetu Pedagogiki im. Ch. Aboviana. Jeszcze przed rozpoczęciem szkoleń spotkaliśmy się z rektorem tego uniwersytetu - Rubenem Mirzochanyanem, który od kilku lat zajmuje się reorganizowaniem systemu nauczania w ormiańskich akademiach i przyjął nasz projekt szkoleń i pomocy wręcz entuzjastycznie. Podczas spotkania, udało się szybko zakreślić plan działania: przeprowadzenie dwóch wykładów otwartych z zakresu tyflologii oraz akcję oznakowanie całego budynku uniwersyteckiego żółtymi i kontrastowymi kolorami, ułatwiającymi poruszanie się osobom słabowidzącym. Wszystkie ustalenia zostały błyskawicznie wprowadzone w życie.

Akcje społeczne

We wtorek 15 listopada 2011, wykład z tyflologii dla studentów i naukowców Uniwersytetu Pedagogicznego, wygłosił mgr Marek Jakubowski. W ciągu trzech godzin zaprezentował historię tyflografii oraz jej zastosowanie do nauczania wczesnoszkolnego, szkolnego i rehabilitacyjnego. Tydzień później, 22 listopada, mgr Alina Talukder omówiła metody pracy pedagoga i tyfloterapeuty oraz problematykę edukacji w zakresie orientacji w przestrzeni bliższej i dalszej. Wykłady zgromadziły po kilkadziesiąt osób, konsultujących wiele zagadnień z wykładowcami także po zakończeniu spotkań. Jeszcze przed naszym wyjazdem pracownicy uniwersytetu zaczęli oznakowywać budynki, według standardów zastosowania oznaczeń dla słabowidzących, bezpośrednio przygotowanych przez Marka Jakubowskiego (i rekonesansie trenerów orientacji w przestrzeni).

Władze uniwersytetu zobowiązały się ukończyć wszystkie oznaczenia do końca marca 2012. O tej wyjątkowej i innowacyjnej w Armenii akcji informowały tamtejsze media. Efektem było jednocześnie podjęcie faktycznej współpracy i przeprowadzenie społecznej reklamy. Pod koniec listopadowych szkoleń odbyło się spotkanie ze specjalnie powołanym przez rektora zespołem: Robert Azizjan - profesor tyflopedagogiki, Zabella Zohrabyan kierownik Wydziału Pedagogiki Specjalnej oraz Spartak Palikyan dziekan Wydziału Pedagogiki. Szczegółowo omówiliśmy program współpracy: przygotowanie programu ułatwień dla osób niepełnosprawnych w przestrzeni publicznej, pomoc w nawiązaniu współpracy Wydziału Tyflopedagogiki Uniwersytetu im. Aboviana z Instytutem Pedagogiki Specjalnej w Polsce oraz przygotowanie i szkolenie kadry wydziału w ośrodkach tyflologicznych w Polsce.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Dźwięki binauralne Armenii

Pocztówki dźwiękowe z Kaukazu. Armenia Płyta z nagraniami binauralnymi dźwięków Armenii została przygotowana przez Tyflolaboratorium Dźwięku oraz Studio Tyflografiki Tyflograf. 23 nagrania pozwalają przybliżyć niewidomym, niedowidzącym i osobom ze sprawnym narządem wzroku dźwięki Armenii - wejście do metra w Erywaniu, spacer po Wernisażu, czy zwiedzanie łaźni legionów rzymskich w Garni. Płyty wraz z materiałami informacyjnymi zostały rozesłane do bibliotek i organizacji współpracującymi z osobami niewidomymi w Polsce.

Wybrane nagrania można odsłuchać także on-line m. in. na kanale YouTube.

Tyflolaboratorium Dźwięku dla abc.edu.pl: Wrażenia dźwiękowe stanowią dla osób z wadą wzroku bardzo ważne źródło wielu informacji, będąc jednocześnie cenną pomocą w edukacji Nowoczesne rozwiązania techniczne pozwalają na stworzenie nagrań dźwiękowych, które doskonale odzwierciedlają każdy szczegół otoczenia tzw. nagrań binauralnych, dzięki którym możliwe jest odwzorowanie dźwiękowego modelu środowiska o różnym charakterze.

„Ważne, ze ludzie w tej sali uczą się o niewidomych.

Chciałbym, aby ten projekt istniał i rozszerzał wiedzę o środowisku niewidomych. Mam chęć, aby uczyć się chodzić z "białą laską"” uczestnik szkoleń w Gruzji, osoba niewidoma „I dzięki ponad trzyletniej pracy Fundacji Ari Ari, Polskiego Związku Niewidomych i naszej organizacji Hangrvan udało się ludziom niewidomym zrobić samodzielnie te pierwsze kroki i najważniejsze, uwierzyli, że mogą coś zrobić samemu.”

Stella Sviridenko, koordynatorka w Armenii, szef ormiańskiej organizacji Hangrwan „O ile mentalność osób niewidomych w obu krajach Kaukazu, nie odbiega od mentalności niewidomych w Polsce (bardzo charakterystyczna postawa „biorcza”), o tyle zaskoczony byłem zdecydowanie mniejszą, niż u nas w kraju oraz w Europie, aktywnością społeczną osób z dysfunkcjami wzroku. Trudnym do przyjęcia dla mnie był też fakt, niemalże zerowego korzystania przez niewidomych z Internetu i zupełny brak nauczania orientacji przestrzennej!”

Marek Jakubowski, tyflopedagog, szef Studia TYFLOGRAF, prowadził szkolenia w Armenii i Gruzji „W Gruzji z zakresu psychologii realizowane powinny być: rozszerzona tematyka komunikacji, asertywności, struktury i sposobu funkcjonowania rodziny. Potrzeba więcej czasu na wymianę zdań, aby „odgadac” uczestników.”

Maria Bielecka, psycholog i tyflopedagog, Mazowiecki Oddział PZN, prowadziła szkolenia w Gruzji „Konieczne jest przystosowanie przestrzeni publicznej do potrzeb osób niewidomych i słabo widzących oraz odpowiednio przeprowadzona kampania reklamowa, nastawiona na edukację społeczną.”

Małgorzta Pacholec, dyrektor PZN, tyflolog, prowadziła szkolenia w Gruzji i Armenii „Przypomniały sie dawne czasy, początki moich doświadczeń związanych z rehabilitacją słabowidzących i niewidzących w Polsce, początki organizacji Przychodni Rehabilitacyjnej podobne problemy.”

Grażyna Machura, tyflopedagog, Przychodnia Rehabilitacyjno-Lecznicza PZN w Warszawie, prowadziła szkolenia w Armenii

-----------------------------------------------296,86 mm ------------------------------