ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΕΙΣΗΓΗΣΗ Χατζήπαπας Αριστομένης Εικαστικός- Καθηγητής εικαστικών Π.Ε -08
ΣΤΟΧΟΙ 1. Να αντιληφθούμε τη σπουδαιότητα των εικαστικών στοιχείων της παιδικής τέχνης γιατί αλλιώς σταματάει η έκφραση στα παιδιά και κατά συνέπεια και στους ενήλικους. 2. Να διαπιστώνουμε ότι υπάρχει μια παγκόσμια γραφή! Μελετώντας τις εικαστικές τέχνες ως γραπτή γλώσσα όλων των εποχών βλέπουμε ποια σημεία ήταν κοινά στους πολιτισμούς που προηγήθηκαν. 3. Να συγκρίνουμε κάθε στάδιο της παιδικής τέχνης με την ιστορία της τέχνης. 4. Να γίνει αντιληπτό ότι, τα παιδικά βιώματα της τέχνης συμβάλλουν στη διαμόρφωση της εικαστικής ευαισθησίας του ανθρώπου.
2007
ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ
3
Η τέχνη του παιδιού και του εφήβου (οπότε και κάθε ανθρώπου), μέχρι 16 ετών, περνάει από πέντε(5) κύρια εκφραστικά στάδια. Τα τέσσερα πρώτα έχουν εκδηλωθεί μέχρι την Γ ΄ δημοτικού. Το πέμπτο στάδιο αρχίζει από 15 ετών και άνω.
Τα στάδια της παιδικής τέχνης δεν είναι τίποτε άλλο από λύσεις, στις οποίες καταφεύγει το παιδί για να εκφραστεί εικαστικά.
Πιο αναλυτικά Οι χρονολογικές ηλικίες δεν είναι απόλυτες γιατί κάθε παιδί εξελίσσεται με τον δικό του τρόπο υπάρχουν όμως κάποια βασικά χαρακτηριστικά.
ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ
5
ΠΡΩΤΟ ΣΤΑΔΙΟ Από 1 ½ μέχρι 2 ½
Κατάκτηση του χώρου ή μουντζούρωμα
Το παιδί δεν μουντζουρώνει μόνο τα χαρτιά αλλά επεκτείνεται και γύρω του. Ανάλογα με αυτό που εκφράζει, επιταχύνει ή επιβραδύνει το ρυθμό του, γράφοντας αλλά και πασαλείβοντας τα πάντα, ακόμη και τον εαυτό του.
.
Αναφορά στην Ιστορία Τέχνης
Στην ιστορία της τέχνης, δεν έχουμε παρόμοια ανθρώπινα μνημεία, γιατί δεν είναι τέχνη μνημειακή, εκτός από τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό. franz klain
karel appel
jackson pollock
Η κινέζικη καλλιγραφία έχει αναφορές σε αυτή την περίοδο της ανθρώπινης έκφρασης. Εκφράζεται με κίνηση, με χειρονομία, παρόλη την πειθαρχεία που προηγήθηκε για να κατακτηθεί. Τελικά, μας αφήνει την αίσθηση της ρυθμικής κάλυψης του χώρου.
ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑΔΙΟ «Από 2 ½ έως 5 ετών»
Η ανακάλυψη του ρεαλισμού
Αυτό το στάδιο υποδιαιρείται σε δύο μέρη: Α. Τυχαίος ρεαλισμός
Από 2 ½ έως 3 ½ ετών
Β. Ξεδίπλωμα στο χώρο
Από 3 ½ έως 5 ετών
Α. Τυχαίος ρεαλισμός Το παιδί ξεχωρίζει μέσα από την μουντζούρα, σχήματα, σημεία, που κάτι του θυμίζουν. Σε έναν ενήλικα, μπορεί να μην θυμίζουν τίποτε ή θυμίζουν κάτι διαφορετικό από αυτό που βλέπει το παιδί. Είναι δηλαδή… η πρώτη φώτιση της φαντασίας! Μορφή μέσα από καμπύλες γραμμές Σχέδιο μαθητή γυμνασίου.
Αναφορά στην Ιστορία Τέχνης Αρκετοί σύγχρονοι ζωγράφοι ξεκινούν από παρόμοιες αφετηρίες.
Jean dubuffet
Επίσης, χρησιμοποιεί όλες τις καλλιτεχνικές του δυνατότητες: Ζωγραφίζει και παράλληλα τραγουδάει ή βγάζει ήχους κ.τ.λ. Όλες αυτές τις ανθρώπινες εκδηλώσεις, η μοντέρνα τέχνη τις επαναφέρει, με αποτέλεσμα να βλέπουμε έργα που μιλάνε, που βγάζουν ήχους , κινούνται κ.λ.π
jean tinguely Nam June Paik
Β. Ξεδίπλωμα στο χώρο Εδώ, στο παιδί αναπτύσσεται η λογική τάξη, ξεδιπλώνοντας το αντικείμενο που ζωγραφίζει. 1. Χρησιμοποιεί περιστροφική προβολή.
2. «Βλέπει» πολλαπλές οπτικές γωνίες
3. Παρουσιάζει τη γνωστή ακτινογραφία
4. Τις Ψευδογραφές
5. Παρουσιάζει σκηνές σαν να κοιτάμε από αεροπλάνο
Αναφορά στην Ιστορία Τέχνης Τα παραπάνω στοιχεία συναντάμε συχνά τόσο στους προηγμένους πολιτισμούς, στη λαϊκή τέχνη (χαλιά, πιάτα, σχέδια ταβανιών, τραπεζομάντηλα) όσο και στη σύγχρονη τέχνη.
περιστροφική προβολή
πολλαπλές οπτικές γωνίες
ΤΡΙΤΟ ΣΤΑΔΙΟ «Από 5-6 έως 8 ετών»
Ο καθορισμός του χώρου
Το παιδί, προτού αρχίσει να σχεδιάζει, καθορίζει το χώρο. Όταν πρόκειται για ύπαιθρο καθορίζει το χώρο με μια γραμμή κάτω, καφέ ή πράσινη και με μια γραμμή επάνω μπλε ή γαλάζια. Επάνω στη γη ακουμπά όλα τα στοιχεία (δέντρα, ζώα,
ανθρώπους, λουλούδια κ.τ.λ) Το φόντο παραμένει άσπρο.
Στο άσπρο φόντο, εκτός από τις φιγούρες, σχεδιάζει ό,τι κινεί και αιωρείται: πουλιά ,αεροπλάνα, πεταλούδες ……
……..τον ήλιο, ακόμη και τα γράμματα.
Αναφορά στην Ιστορία Τέχνης Έχουμε πολλά παραδείγματα παρόμοιου καθορισμού του χώρου με τις δύο γραμμές. Μόνο που οι γραμμές αυτές δεν είναι με τα χρώματα που αναφέραμε αλλά μπορεί να είναι διακοσμητικές λωρίδες κ.α
Αιγυπτιακή τέχνη
ΤΕΤΑΡΤΟ ΣΤΑΔΙΟ «Από 8 -9 ετών»
Το γέμισμα του χώρου
Εδώ ενώνεται η γη με τον ουρανό και φεύγει το άσπρο φόντο.
Πολύχρωμο σχέδιο μαθήτριας Γ γυμνασίου
Το βάθος πεδίου αντικαθίσταται από την κλιμακωτή κατανομή των επιπέδων. Στο σχέδιο, φαίνονται τα πίσω επίπεδα σαν να είναι επάνω από τα εμπρός, χωρίς να είναι πάντοτε και λίγο μικρότερα.
Ορισμένα σχέδια απεικονίζουν μια λεπτή λωρίδα γης που ανελίσσεται στον ουρανό, με τα στοιχεία κρεμασμένα στο κενό.
Αναφορά στην Ιστορία Τέχνης
Αυτή η εικαστική αντίληψη του χώρου χρησιμοποιήθηκε ιδιαίτερα στην Κινέζικη τέχνη αλλά και αλλού.
Μικρογραφία από Περσικό χειρόγραφο
ΠΕΜΠΤΟ ΣΤΑΔΙΟ «Από 15 ετών»
Γεωμετρικό σχέδιο
Οι έφηβοι 15 έως 18 ετών είναι έτοιμοι να δημιουργήσουν ανεμπόδιστα. Αποτελεί το τελευταίο στάδιο της παιδικής τέχνης, που έχει σχέση με το απόλυτο, το οποίο χαρακτηρίζει αυτήν την ηλικία.
Σχέδιο από μαθήτρια Γυμνασίου
Επίσης, σχετίζεται με την περισυλλογή της έκφρασης, της δύναμης και του συμβολισμού, που υποβάλλει η γεωμετρική τέχνη. Τέλος, ο έφηβος αρχίζει να αισθάνεται την ανάγκη να πειθαρχήσει κάπου και το γεωμετρικό σχέδιο προσφέρεται για μια τέτοια έκφραση.
Πολύχρωμο σχέδιο μαθήτρια Γ Γυμνασίου
Αναφορά στην Ιστορία Τέχνης Κάτι ανάλογο υπάρχει στη διακόσμηση ανεικονικών θρησκευμάτων, αλλά και σε στυλιζαρισμένες τέχνες, όπως η Αιγυπτιακή και η Βυζαντινή.
Αραβικά μοτίβα
Τέλος, ομοιότητα υπάρχει και στη σύγχρονη τέχνη (Κυβισμός, Οπτική τέχνη κ.τ.λ) Βαζαρέλι
Π. Μοντριάν
Π. Πικάσο
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η εικαστική έκφραση αναπτύσσεται όπως και ο άνθρωπος. Είναι έμφυτη σε κάθε άνθρωπο. Θα λέγαμε ότι είναι ένα δώρο της φύσης. Είναι μια γραπτή παγκόσμια γλώσσα. Κάθε άνθρωπος είναι προικισμένος με αυτό το ταλέντο και δεν ανήκει στους λίγους όπως έχει επικρατήσει.
Η εισήγηση βασίστηκε πάνω στην μελέτη και στην πρόταση του κ.Τ. Μουζάκη
Βιβλιογραφία 1. Φλορανς Ντε Μερεντιε, Το παιδικό σχέδιο, εκδ.Υποδομή, 1981. 2. Τάσος Μουζάκης,-Αικατερίνη Μαντωνανάκη κ.α, Εικαστική Αγωγή ,βιβλίο για τον δάσκαλο, εκδ.Ο.Ε.Δ.Β. 3. Εύη Κρουι –Αλμπερτο Μανι, Πώς να ερμηνεύσουμε τα παιδικά σχέδια, εκδ.Καστανιώτη.. 4. Τάσος Μουζάκης, Πως και γιατί τα παιδιά ζωγραφίζουν, εκδ.Βιβλία για όλους, 1984. 5. Τάσος Μουζάκης, Ειδική διδακτική ζωγραφικής, 1987
Προτεινόμενη βιβλιογραφία 1. 2.
3.
Cathy A.Malchiodi, Κατανοώντας τη ζωγραφική των παιδιών, εκδ. Ελληνικά γράμματα,2001. Rose Fleck-Bangert, Τα παιδιά στέλνουν μνήματα με τις ζωγραφιές τους, εκδ.Θυμάρι. Jacquellin Goodnow, Τα παιδιά σχεδιάζουν,εκδ.Π.Κ, 1988.
©2011