Tokat Eski Havalimanı Ön Fizibilite Raporu

T.C. Tokat İL ÖZEL İDARESİ

Tokat İlİ Eskİ Havalİmanının Yenİden Kullanım Senaryoları Ön Fİzİbİlİte Raporu

T.C. Tokat İL ÖZEL İDARESİ

Tokat İlİ Eskİ Havalİmanının Yenİden Kullanım Senaryoları Ön Fİzİbİlİte Raporu NİSAN 2020

BasÄąm Tarihi: Nisan 2020

t.c. Tokat İL ÖZEL İDARESİ

“Bu Ön Fizibilite Raporu Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı’nın desteklediği Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryolarının Ön Fizibilite Raporu’nun Hazırlanması işi kapsamında hazırlanmıştır. İçerik ile ilgili sorumluluk Kivi Stratejik Planlama A.Ş.‘ye aittir ve Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı’nın görüşlerini yansıtmaz.”

İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ .................................................12 1.1. Amaç ve Kapsam .................................................12 1.2. Arka Plan ve Gerekçe .................................................13 1.3. YÖNTEM .................................................13 1.3.1. Literatür Çalışması .................................................13 1.3.2. Yer Gezisi .................................................14 1.3.3. Örnek İnceleme .................................................14 1.3.5. Alternatif Oluşturma .................................................17 1.3.6. Alternatif İnceleme .................................................17 1.3.7. Rapor .................................................17 2. BENZER ÖRNEKLER .................................................20 2.1. Marlboro Havalimanı, Marlborough, ABD .................................................20 2.2. El Toro Deniz Piyadeleri Hava ÜSSÜ, ABD .................................................21 2.3. Aydın Çıldır Havalimanı .................................................22 2.4 Bursa Yunuseli Havalimanı .................................................23 2.5. Atatürk Havalimanı .................................................25 2.6. Samandıra Hava Üssü .................................................27 2.7. JohannIsthal Havalimanı, BERLİN/ALMANYA .................................................28 2.8. Berlin Tempelhof Havalimanı, Almanya .................................................29 3. YENİDEN KULLANIM ALTERNATİF SENARYOLARI .................................................32 3.1. Tokat Sivil Havacılık Merkezi .................................................32 3.1.1. Bölge Planı Kapsamında İlgililik .................................................32 3.1.3. Proje Tanımı ve Kapsamı .................................................32 3.1.4. Teknik Analiz ve Tasarım .................................................32 3.1.6. Değerlendirme .................................................33

3.2. Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi (TDİOSB) .................................................34 3.2.1. Bölge Planı Kapsamında İlgililik .................................................34 3.2.3. Proje Tanımı ve Kapsamı .................................................34 3.2.4. Teknik Analiz ve Tasarım .................................................34 3.2.5. Kurumsal Yapı ve Yasal Mevzuat .................................................41 3.2.6. Değerlendirme .................................................41 3.3. Kapalı Devre Çiftlik .................................................42 3.3.1. Bölge Planı Kapsamında İlgililik .................................................42 3.3.2. Projenin Özeti .................................................42 3.3.3. Proje Tanımı ve Kapsamı .................................................42 3.3.4. Teknik Analiz ve Tasarımı .................................................44 3.3.5. Kurumsal Yapılar ve Yasal Mevzuat

.................................................49

3.3.6. Değerlendirme .................................................50 3.4. Tokat Uzay ve Bilim Merkezi (Feza Tokat) .................................................52 3.4.1. Bölge Planı Kapsamında İlgililik .................................................52 3.4.2. Projenin Özeti .................................................52 3.4.3. Projenin Tanımı ve Kapsamı .................................................52 3.4.4. Teknik Analiz ve Tasarım .................................................52 3.4.5. Kurumsal Yapı ve Yasal Mevzuat .................................................53 3.4.6. Değerlendirme .................................................55 3.5. Yeşilırmak Vadisi Fuar Merkezi .................................................56 3.5.1. Bölge Planı Kapsamında İlgililik .................................................56 3.5.2. Projenin Özeti .................................................56 3.5.3. Projenin Tanımı ve Kapsamı .................................................56 3.5.4. Teknik Analiz ve Tasarım .................................................56 3.5.4.1. Tokat Tarım ve Hayvancılık Fuarı .................................................57

3.5.4.2. Tokat Tarım ve Hayvancılık ve Gıda Fuarı .................................................57 3.5.5. Kurumsal Yapı ve Yasal Mevzuat .................................................57 3.5.6. Değerlendirme .................................................57 3.6. Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU .................................................58 3.6.1. Bölge Planı Kapsamında İlgililik .................................................58 3.6.2. Projenin Özeti .................................................58 3.6.3. Projenin Tanımı ve Kapsamı .................................................58 3.6.4. Teknik Analiz ve Tasarım .................................................58 3.5.5. Kurumsal Yapı ve Yasal Mevzuat .................................................59 3.6.6. Değerlendirme .................................................59 4. Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü ÖN FİZİBİLİTE ÇALIŞMASI 4.1. Proje Fikri Hakkında Temel Bilgiler

.................................................62 .................................................62

4.1.1. Proje Başlığı: .................................................62 4.1.2. Projenin Yeri: .................................................62 4.1.3. Sektör: .................................................62 4.1.4. Projenin Amacı: .................................................62 4.1.5. Projenin Sahibi: .................................................62 4.1.6. Tahmini Süre: .................................................62 4.1.7. Tahmini Toplam Bütçe: .................................................62 4.2. Projenin amaçları .................................................63 4.2.1. Genel Amaç .................................................63 4.2.2. Ulusal Ölçekteki Plan Kararlarıyla İlişkisi .................................................63 4.2.3. Bölgesel Gelişme Stratejisi İçindeki Yeri .................................................63 4.3. Projenin gerekçelendirilmesi .................................................67 4.3.1. Bu Konuda Daha Önce Yürütülen Faaliyetler .................................................67 4.3.2. İhtiyaç ve Sorunların Saptanması .................................................68 4.3.3. Hedef Grubun Tanımlanması ve Tahmini Sayı .................................................68

4.3.4. Projede Öngörülen Stratejinin Alternatif Çözümler İçerisinde Tercih Sebebi .................................................69 4.3.5. Öngörülen Riskler ve Alınabilecek Tedbirler .................................................69 4.3.6. Temel Varsayımlar .................................................71 4.4. Proje için öngörülen faaliyetler .................................................72 4.4.1. Ana Faaliyetler .................................................72 4.4.2. Faaliyet Takvimi .................................................72 4.5. Projenin işletme ve yönetim modeli .................................................73 4.5.1.Müteşebbis Heyet (Genel Kurul) .................................................73 4.5.2.Yönetim Kurulu .................................................73 4.5.3.Denetim Kurulu .................................................74 4.5.4.Bölge Müdürlüğü .................................................74 4.6. Projenin beklenen sonuçları .................................................74 4.6.1. Hedef Gruplar Üzerinde Beklenen Etki .................................................74 4.6.2. Somut Çıktılar .................................................75 4.6.3. Sürdürülebilirlik .................................................75 4.7. Projenin maliyet öngörüleri .................................................76 4.7.1. Tahmini Maliyetler .................................................76 4.7.2. Öngörülen Finansman Yöntemi .................................................80 EK-1 .................................................94 EK-2 .................................................95 EK-3 .................................................96

ŞEKILLER VE TABLOLAR DIZINI FOTOĞRAFLAR LİSTESİ Fotoğraf 1. Marlboro Havalimanı .................................................20 Fotoğraf 2. El Toro Havalimanı .................................................22 Fotoğraf 3. Aydın Çıldır Havalimanı .................................................23 Fotoğraf 4. Bursa Yunuseli Havalimanı .................................................23 Fotoğraf 7. JohannIsthal Hava Sahası .................................................28 Fotoğraf 8. Tempelhof Havalimanı .................................................29

ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1. Örnek Biyogaz Tesisi Şematik Gösterimi .................................................43 Şekil 2. Günlük Elde Edilen Enerji Miktarı .................................................46 Şekil 3. Enerjinin Dönüşüm Grafiği .................................................48

TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1: Sığır Gübresi Değerleri .................................................44 Tablo 2: Sığır Gübresi Değerleri .................................................44 Tablo 3. Kullanılacak Reaktörlerin Boyutları .................................................48 Tablo 4. Bazı Kararname, Kanun ve Yönetmelikler Tablosu .................................................54 Tablo 5. Tablo 5. Tokat Tarımsal Ürünleri ve Türkiye Sıralamaları .................................................67 Tablo 6. Yatırıma İlişkin Temel Varsayımlar .................................................72 Tablo 7. Faaliyet Takvimi .................................................73 Tablo 8. Tahmini Maliyetler .................................................78

KISALTMALAR İdare: Rapor kapsamında projenin yürütücüsü idari kurum olan Tokat İl Özel İdaresi “İdare” sözcüğü ile ifade edilecektir.

T.C.: Türkiye Cumhuriyeti DHMİ:

Devlet Hava Meydanları İşletmesi

THK:

Türk Hava Kurumu

TKDK:

Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu

SİHA:

Silahlı İnsansız Hava Aracı

İHA:

İnsansız Hava Aracı

SHGM:

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü

PPL(A):

Hususi Pilot Lisans Eğitimi

IR (A):

Modüler Aletle Uçuş Yetki Eğitimi

CPL(A):

Modüler Ticari Pilot Lisans Eğitimi

IRI (A):

Aletli Uçuş Öğretmenlik Eğitimi

FI (A):

Uçuş Öğretmenlik Eğitimi

GSYİH:

Gayrisafi Yurt İçi Hasıla

YİD:

Yap - İşlet - Devret

1. GİRİŞ

1. GİRİŞ 1.1. AMAÇ VE KAPSAM

Bu ön fizibilite raporu Tokat İli Eski Havalimanı’nın yeniden kullanım senaryolarını içermektedir. Tokat İli Eski Havalimanı’nın yeniden kullanımına ilişkin İdare tarafından bugüne kadar oluşturulan üç alternatif bulunmaktadır.

Bunlar: • Sivil Havacılık Merkezi • Tokat Uluslararası Yaş Sebze ve Meyve Bölge Hali • Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi Bu üç seçenek dışında yeni havalimanı mania planı da dikkate alınarak oluşturulan seçenekler şunlardır: • Kapalı Devre Çiftlik • Tokat Uzay ve Bilim Merkezi • Yeşilırmak Vadisi Fuar Merkezi • Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü

12 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

1.2. ARKA PLAN VE GEREKÇE

Tokat Eski Havalimanı, Tokat merkezine 20 km uzaklıktadır. 30m genişliğindeki pistinin uzunluğu 1924m, apron 50 x 85m ölçülerindedir ve bir uçak park kapasitelidir. Eğitim uçakları, ambulans uçakları / helikopterleri için ilave park alanı da bulunmaktadır. Havalimanı 980.216m2 alan üzerinde yer almaktadır ve arazinin deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 557m’dir.

Havalimanının toplam yolcu kapasitesi yıllık 150.000 yolcudur. Tokat İl Özel İdaresince 1987-1990 yılları arasında inşa edilen Tokat Eski Havalimanı 1995 yılında Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ)’ne devredilmiş tarifeli seferler başlamıştır. Mevcut durumdaki haliyle büyük gövdeli uçaklara hizmet verememesi ve ihtiyaçları karşılayamaması nedeniyle 2018 yılında “Tokat Yeni Havalimanı Altyapı ve Üstyapı Tesisleri” işi mevcut havalimanının yaklaşık 1,5 km kuzeydoğusunda yapılmaya başlanmıştır.

Mevcut eski havalimanının bulunduğu alan, 1/100.000 Ölçekli SamsunÇorum-Tokat Planlama Bölgesi Çevre Düzeni Planında nitelikli tarım alanı ve marjinal tarım alanı olarak görülmektedir. Burada söz konusu plan notu dışında bir işlevin yapılabilmesi için, öncelikle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na Çevre Düzeni Değişikliği teklifinin hazırlanarak iletilmesi, söz konusu değişiklik Bakanlık tarafından onaylanırsa alt ölçekli planların hazırlanması ve onaylanması gerekmektedir. Önerilerin yapılanma koşulları imar planı yapıldığında belirlenecektir.

Eski havalimanının bulunduğu bölge, Yeni Havalimanı Mânia Planına göre iç yatay düzlemde kalmaktadır. Bu sebeple vahşi hayatı ve kuş hareketliliğini cezbetmeyecek, kalabalık insan topluluklarının oluşmayacağı ve yüksek binaların yapılamayacağı bir şekilde değerlendirilebilir.

Tokat Eski Havalimanı’nda mevcutta şu yapılar bulunmaktadır: • Gelen-Giden Yolcu Terminali (885 m) • Garaj Binası ve İdari Bina (2.550 m) • Diğer Tesisler (2.792 m) Hava Tarafı ve Kara tarafı ayrı olmak üzere tel örgü ile çevrilmiştir. Havalimanı sınırları içeresinde ve dışında DSİ’ye ait kurutma kanalları yer almaktadır.

1.3. YÖNTEM

1.3.1. Literatür Çalışması Yetkili kurumlardan elde edilen güncel nitelikteki bölgesel, ulusal ve uluslararası veriler incelenmiştir. Çalışma süresince Tokat ölçeğinde bölgesel, ulusal ve uluslararası veriler gerektiğinde birbirleriyle kıyaslanmıştır.

13 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

Fizibilite çalışmaları yürütülürken edinilen kaynaklar incelenmiş ve yorumlanarak rapora yansıtılmıştır.

Oluşturulan alternatiflere yönelik yönetmelikler ve mevzuat araştırılmış ve incelenerek rapora yansıtılmıştır.

1.3.2. Yer Gezisi Fizibilite çalışmaları kapsamında iki adet saha gezisi yapılarak çalışmaya konu olan alan incelenmiş ve oluşturulacak yeni alternatifler için yorumlanmıştır.

Ayrıca İdare tarafından halihazırda üretilmiş olan alternatifler için de yer görme belirleyici olmuştur.

1.3.3. Örnek İnceleme Atıl durumda olan havaalanlarının yeniden kullanımına yönelik Türkiye ve dünyadan altı adet benzer örnek incelenmiş ve fizibilite raporunun “2.

BENZER ÖRNEKLER” adlı bölümünde sunulmuştur.

1.3.4. Derinlemesine Görüşmeler Fizibilite raporu çalışmaları kapsamında paydaş kamu kurum ve kuruluşlarından 10 kişi ile görüşülmüş ve söz konusu alternatif proje fikirleri ile ilgili görüşleri alınmıştır.

Tokat Kent Konseyi Başkanı, Abdullah Gürbüz Tokat Kent Konseyi’nin 1000’e yakın üyesinden gelen önerilere göre 3 adet alternatif sunulmuştur. Bunlar “Sivil Havacılık Merkezi”, “Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi’ne Bağlı Eğitim Uygulama Alanı” ve “Modern Hal” önerileridir.

Abdullah Gürbüz’ün en çok desteklediği opsiyon olarak Modern Hal ön plana çıkmaktadır. Ancak Hal opsiyonunda kuşların varlığının risk oluşturduğu bildirilmiştir.

Tokat İl Tarım ve Orman Müdürü, Orhan Şahin Birkaç farklı fonksiyonun bir arada yürütülebileceği önerisinde bulunulmuştur.

Tarım sektörüne yönelik bir yeniden kullanım senaryosu beklenmektedir. Hal kompleksi, laboratuvarlar, seracılık, paketleme ve ihracat fonksiyonlarının aynı yerde bir merkez olarak hizmet vermesi önerisi gelmiştir. Dünya çapında azalan tarım arazilerine dikkat çekilmiş ve minimum alanda maksimum fayda için seracılığın önemi vurgulanmıştır.

Tokat İl Kültür ve Turizm Müdürü, Adem Çakır Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi’nde havacılık bölümünün kurulmak istendiği ancak bu girişimin sonuca ulaşmadığı ifade edilmiştir. 1700 metrelik mevcut pistin değerlendirilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Mevcut pistin 14 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

bulunduğu alanın tarım arazisine dönüşümünün zor olduğu ifade edilmiştir.

Pistin “Motor Sporları Merkezi” olarak değerlendirilmesi önerisi getirilmiştir. İkinci öneri olarak Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi’ne bağlı olarak kurulacak bir bölümde pilotaj, yer hizmetleri gibi eğitimlerin verilebileceği bir alan olarak kullanılabileceği ifade edilmiştir. Bu öneri için bir eğitim turizmi yaratılabileceği düşünülmektedir. Üçüncü olarak ise “yaş meyve - sebze hali” kurulabileceği önerisi dile getirilmiştir.

Tokat İl Gençlik ve Spor Müdürü, Cemil Çağlar Alanın Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi’ne devredilmesi ile bir Sivil Havacılık Merkezi kurulması ve burada paraşüt, havacılık gibi eğitimlerin verilmesi önerilmiştir. Motor sporları (enduro eğitimleri) için de uygun olduğu ifade edilmiştir. Spor turizminin Tokat’ta öne çıkarılması gerektiği savunulmuştur.

Farklı meslek gruplarının buraya çekilmesi gerektiğinin önemi vurgulanmıştır.

Tokat Belediyesi, Hal Müdür Vekili, Yahya Kılıç Yaş meyve - sebze hali olması yönünde görüş bildirilmiştir. Tarımsal ürünlerin gümrükleme işlemlerinin yapılamadığına dikkat çekilmiştir.

THK Tokat Bölge Müdürü, Veli Gökyıldız Hava sporlarının dünya çapında önem kazandığına dikkat çekilmiştir. Daha önce THK tarafından yapılan bir çalışmada Avrupa’nın hava eğitimi üssü olabileceği yönünde sonuç elde edildiği bildirilmiştir. Model uçak, yamaç paraşütü, paramotor, paraşüt ve RC eğitimlerinin burada verilebileceği ifade edilmiştir. En az yatırım ihtiyacı olan alternatifin Sivil Havacılık Merkezi olduğu dile getirilmiştir. Hangarların, pistin ve kuleler gibi yapıların değerlendirilebilmesi için bu alternatifin olumlu yönleri vurgulanmıştır.

“Seracılık” ve “yaş meyve - sebze hali” fonksiyonlarının burada uygulanması halinde kuş sürülerini çekeceği için yeni havalimanında yapılacak uçuşların olumsuz etkileneceği ifade edilmiştir.

Silahlı İnsansız Hava Aracı (SİHA) ve İnsansız Hava Aracı (İHA) test uçuşlarının burada yapılabileceği söylenmiştir.

Kesme çiçek alanında depo ve taşımacılık amaçlı bu alanın değerlendirilebileceği önerilmiştir.

Tarımsal amaçlı lojistik merkez opsiyonu da önerilmiştir.

Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Tokat İl Koordinatörü , Fevzi Çiçek Alanın tarım odaklı değerlendirilmesi gerektiği savunulmuştur. “Yaş Meyve - Sebze Hali” opsiyonunun tercih edildiği ifade edilmiştir. Yaş meyve - sebze 15 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

hali, seracılık, laboratuvarlar, fuar alanı ve tanıtım merkezi içeren daha kompleks bir öneri getirilmiştir. Alanın çok büyük olması sebebiyle “Yaş Meyve - Sebze Hali” ve “Sivil Havacılık Merkezi” opsiyonlarının bir arada uygulanabileceği konusu gündeme getirilmiştir.

Tokat Hava Meydanı Meteoroloji Müdürü, Orhan Sakın Hem yeni yapılmakta / inşa edilmekte olan hem de eski havalimanlarının ikisinin de meteorolojik olarak kalkış ve inişlere uygun olmadığı ancak Yeni havalimanında otomatik iniş sistemi kurulacağı ifade edilmiştir. Yoğun sis, yan rüzgar ve bulut tabanı konularında sıkıntı yaşandığına dikkat çekilmiştir. Kargo uçaklarının mevcut piste iniş yapamayacağı vurgulanmıştır. Küçük uçakların inişlerinde ise sıkıntı yaşanmayacağı dile getirilmiştir. Turhal’a gidiş yönünde yolun sol tarafında kalan tepenin mania teşkil ettiği söylenmiştir. Seracılık ve yaş meyve - sebze hali opsiyonlarının uçuşlara mani olmayacağı ifade edilmiştir.

Tokat İl Çevre ve Şehircilik Müdürü, Ali Yılmaz Hem seracılık yapılabileceği hem de sivil havacılık merkezi olabileceği ifade edilmiştir. Tarım sektörüne ağırlık verilerek il dışına verilen göçün önüne geçilebileceği dile getirilmiştir. Seracılık ile toprağın 12 ay verimli olmasının mümkün olduğu vurgulanmıştır. Tokat ve Turhal’ın “sera üssü” olma hedefine dikkat çekilmiştir. Seralarda güneş ışığı yansıma probleminin söz konusu olmadığı ve yeni havalimanı için de sorun teşkil etmeyeceği ifade edilmiştir.

Devlet Hava Meydanları İşletmesi Tokat Havalimanı Müdürü, Mustafa Konca Yeni yapılacak proje açısından dikkat edilmesi gereken en önemli konunun hava mania planı olduğu vurgulanmıştır. Otla mücadele ve kuşlar ile ilgili yönetmeliklerin dikkate alınması gerektiği ifade edilmiştir. Kuşları çekebilme ihtimali olan uygulamaların bu alanda yapılmaması gerektiğine dikkat çekilmiştir. Sivil havacılık eğitimi için akademisyen sıkıntısı yaşandığı ifade edilmiştir. 960 dönümlük eski havalimanı arazisinin yaklaşık 300 - 330 dönümünün Hazine mülkiyetinde kalanının ise Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü’nde olduğu bilgisi verilmiştir. Uluslararası havalimanı olunca eğitim amaçlı uçuşların yapılamaması gibi bir durum olmayacağı belirtilmiştir. Bu alanda lojistik merkez oluşturulması ve ihracat yapılabilmesi için gümrük kurulması gerektiği ve yıllık minimum 150 Milyon Dolar ihracat yapılıyor olması gerektiği vurgulanmıştır. Yeni havalimanında kargo apronu bulunmadığı ve küçük seracılık girişimleriyle havayolu kargo taşımacılığının yürütülemeyeceği ifade edilmiştir.

16 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

1.3.5. Alternatif Oluşturma Tokat İli Eski Havalimanı’nın yeniden kullanımına yönelik İdare tarafından bugüne kadar oluşturulan üç alternatif bulunmaktadır. Bunlar; Sivil Havacılık Merkezi, Tokat Uluslararası Yaş Sebze ve Meyve Bölge Hali ve Tarıma Dayalı İhtisas OSB’sidir. Bu fizibilite raporunda idare tarafından önerilen üç alternatife ilave olarak üç alternatif daha oluşturulmuştur. Bunlar ise; Tokat Uzay ve Bilim Merkezi, Tokat Tarım ve Gıda Üssü, Kapalı Devre Çiftlik ile Tokat Fuar Merkezi’dir.

Toplamda idareye sunulan 6 alternatifin incelenmesi sonucunda Tokat Tarım ve Gıda Üssü alternatifi seçilerek ayrıntılı incelemesi yapılmıştır.

1.3.6. Alternatif İnceleme İdare tarafından halihazırda oluşturulmuş olan üç alternatif ile fizibilite raporu çalışmaları kapsamında önerilen üç yeni alternatif incelenmiştir. İdarenin bu altı alternatif arasından seçmiş olduğu Tokat Tarım ve Gıda Üssü opsiyonunun ayrıntılı ön fizibilitesi yapılmıştır

1.3.7. Rapor Yapılan tüm literatür taraması, saha gezisi, örnek inceleme, alternatif oluşturma, alternatif inceleme ve derinlemesine görüşme çalışmaları bu raporda toplanmıştır. Çalışmalar sonucunda İdare tarafından belirlenen alternatifin ön fizibilite çalışmaları bu raporun konusunu oluşturmaktadır.

17 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

2. BENZER ÖRNEKLER

2. BENZER ÖRNEKLER 2.1. MARLBORO HAVALIMANI, MARLBOROUGH, ABD

1922 yılında kurulan havalimanı, günde 30’dan fazla uçuş ortalamasına sahipti.

Ancak bu sayı aktif olarak kullanıldığı son yıllarda önemli ölçüde azalmıştır.

Nisan 2002’de ABD Başkanı Barrack Obama’nın uçağının iniş yaparken piste zarar vermesiyle de havalimanının kapanmasının yolu açılmıştır.

2019 yılı Ocak ayında, özel mülkiyette olan havalimanı, sahibi tarafından bir müteahhit şirket olan Capital Group’a satılmıştır.

Başlangıçta alanda 114 birimlik bir emeklilik köyü kurulması için taslak anlaşmalar yapılmış ancak bu öneri çevrede ciddi bir muhalefetle karşılaşmış, mecliste tartışmalara neden olmuştur. Ardından endüstriyel alan (organize sanayi bölgesi) olarak geliştirilmesine karar verilmiştir.

Fotoğraf 1. Marlboro Havalimanı

Havalimanı sınırlı sanayi imarına sahip olması sebebiyle büyüklükleri 2.000 m2 ile 8.000 m2 arasında değişen 13 küçük endüstriyel parselden oluşan planlama çalışması, Marlborough Planlama Kurulu’nun kabulü ile uygulanmaya başlanmıştır.

Capital Group şirketi, sahadaki yolu ve peyzajı koruyacak bir proje oluşturmuştur.

20

Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

2019 yılı Eylül ayı itibariyle, eski havalimanına ait yapılar alandan çıkartılmış ve endüstriyel alan için inşaat çalışmalarına başlanmıştır.

2.2. EL TORO DENIZ PIYADELERI HAVA ÜSSÜ, ABD

1864 yılında James Irvine ve iki ortağı, Irvine Ranch arazisini Los Angeles’ın güneyinde üç büyük İspanyol-Meksika arazi hibesinden satın almış ve birleştirerek günümüzde Orange County’nin neredeyse üçte birini oluşturan bu 110.000 dönüm alanda 20. yüzyılın ilk yarısında tarım yapılmaya başlanmıştır.

II. Dünya Savaşı sırasında ABD Ordusu tarafından söz konusu tarım arazilerinin hava üssü olarak kullanılmasına karar verilmiştir. Üs inşaatı 1 Ağustos 1942’de başlamıştır. 1943 yılında kullanıma açılan Deniz Piyadeleri Hava Üssü El Toro savaş sırasında; pilotlar, uçak mürettebatı ve yer personeli için bir eğitim üssü olarak görev yapmıştır.

Savaş sona erdikten sonra, Deniz Piyadeleri Hava Üssü El Toro aktif durumda tutulmaya devam edilmiştir. Hava üssü 2 Temmuz 1999’da resmen kapatılana kadar kullanılmıştır.

Hava üssünün bulunduğu Orange County, büyük nüfus artışı ile ekonomik bir güç olmaya devam etmiş, geliştiriciler ve toplum liderleri, eski üssün bulunduğu alanda; tarih, sanat, kültür, konut ve insanı bir araya getirmek için büyük bir potansiyel görmüştür. Deniz Piyadeleri Hava Üssü’nün kapatılmasından sonraki ilk teklifler arasında; uluslararası bir havalimanı, konut alanları ve “Orange County Great Park” projeleri yer almıştır.

2001’de, Orange County seçmenleri eski hava istasyonunun merkezi bir park, doğa koruma ve karma kullanım gelişim alanı olarak kullanılmasına izin veren oylamayı gerçekleştirmiştir. Bu oylama ile eski hava üssünün 530 hektarlık bölümünün “Orange County Great Park” olarak hizmet vermesine karar verilmiştir. Üssün kalan bölümünde ise yeni konut ve ticaret alanlarının oluşturulması planlanmıştır.

Deniz Piyadeleri Hava Üssü El Toro’nun II. Dünya Savaşı dönemi atmosferi ve mimarisi, “Orange County Great Park” projesinin ekolojik değerleri ile uyumlu bir strateji kurularak, mevcut binaların yeniden kullanılmasıyla korunmuştur.

Palm Court Sanat Kompleksi olarak yeniden yapılandırılmış askeri yapılar, disiplinler arası bir kamu sanat programı sunarak yeni bir yaklaşımın geliştirilmesini destekleyen kültürel bir kampüs oluşturmaktadır.

21 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

Fotoğraf 2. El Toro Havalimanı

Orange County Great Park doğal ve kültürel bir merkez olmasının yanı sıra birçok farklı spor dalının bir arada yapılabildiği bir spor kompleksi olarak da hizmet vermektedir.

2.3. AYDIN ÇILDIR HAVALİMANI

Aydın İl Merkez Tepecik Beldesi’ndedir. Aydın - Çıldır Havalimanı 1990 1993 yılları arasında tamamlanmıştır. Büyük uçakların inebileceği en yakın havalimanı olan İzmir Adnan Menderes 130 km uzaklıktadır.

Pist uzunluğu 1.435m genişliği: 30m’dir. Birisi 39 diğeri 2 olmak üzere 41 uçaklık aprona sahiptir.

2012 yılında işletme hakkı Devlet Hava Meydanları İşletmesi tarafından 20 yıllığına Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı’na devredilmiştir.

Aydın Çıldır Havalimanı mevcut durumda sadece Türk Hava Yolları Uçuş Akademisi tarafından eğitim amacıyla kullanılmaktadır.

Türk Hava Yolları Uçuş Akademisi (TAFA), Türk Hava Yolları’nın bir alt markası olarak Türk Hava Yolları ve diğer havayollarının ihtiyaç duyduğu havayolu pilotlarının yetiştirilmesi ve pilotaj eğitiminin (Birleştirilmiş Hava Yolu Nakliye Pilotu Eğitimi) verilmesi amacıyla kurulmuştur. Eğitimlerine 2013 yılından buyana Aydın Çıldır Havalimanı’nda bulunan akademi tesislerinde devam eden TAFA mevcut filosunda bulunan 27 eğitim uçağı, 3 adet uçuş

22 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

simülatörü, 6 adet derslik ve 33 FI 2 FI adayı ve 3 TB olmak üzere toplam 38 eğitmeni ile eğitimlerini sürdürmektedir. Bugüne kadar toplam 602 mezun veren Akademi hali hazırda 194 öğrenciye eğitim hizmeti sunmaktadır.

Fotoğraf 3. Aydın Çıldır Havalimanı

Aydın Çıldır Havalimanı’nın taşıdığı potansiyelin yanlış değerlendirildiği, ticari uçuşlar ve yolcu uçuşlarına açılması gerektiği yerel yönetimler tarafından düşünülmektedir. Yolcu taşıma potansiyeli ile sivil hava taşımacılığının yapıldığı bir havalimanı olarak Aydın ilinin ekonomisine daha çok katkı sağlayacağı son yıllarda önemli bir tartışma konusu olmuştur. Henüz herhangi bir fonksiyon değişikliğine gidilmemiştir.

2.4 BURSA YUNUSELI HAVALIMANI

Bursa Yunuseli Havalimanı ya da Yunuseli Meydanı, Bursa şehir merkezindedir.

2001 yılına kadar sivil havacılığa açık olan havalimanı 2001-2017 yılları arasında Askeri hizmette kullanılmıştır. 1 Şubat 2017’de tekrar sivil havacılığa açılmıştır.

Fotoğraf 4. Bursa Yunuseli Havalimanı

23 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

Bursa Yunuseli Havalimanı`nın büyük gövdeli yolcu ve kargo uçaklarının inişkalkışına elverişli olmaması (pist ebadı: 1395m x 30m) ve modern terminal ve tesislerin inşa edilmesi isteği ile Yenişehir ilçesinin 10 km batısında bulunan mevcut Hava Kuvvetleri Komutanlığı envanterindeki askeri havalimanının sivil trafiğe açılmasına karar verilmiştir. Yenişehir Havalimanı açılır açılmaz Yunuseli Havalimanı sivil havacılığa kapatılmıştır. 2001-2017 yılları arasında Hava Kuvvetleri Komutanlığı tarafından kullanılmıştır. Zaman zaman çeşitli hava gösterileri düzenlenmiştir.

1: İniş Şeridi, 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun 34 üncü 91 inci maddesinde yer alan hükümler kapsamında, sivil hava araçlarının havaalanları, heliportlar ve hava parkları haricindeki yerlere iniş ve kalkış yapabilmelerinin sağlandığı bölge olarak tanımlanmaktadır..

Yenişehir Havalimanının şehir merkezine uzak olması (50 km) seferlerin az olması Yenişehir Havalimanının az kullanılmasına sebep olmuştur.

Bu bakımdan Büyükşehir Belediyesi 2009 yılından itibaren Yunuseli Havalimanı’nın sivil havacılığa açılması için çalışma başlatmıştır. En son 2016 yılının Ekim ayında havalimanı Büyükşehir Belediyesi’ne teslim edilmiştir.

Ocak 2017’de Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından iniş şeridi1 olarak kullanılmasına izin verilmiştir.

Büyükşehir Belediyesi’nin girişimi ile ilin ekonomisine büyük katkı sağlayacağı düşünülen Bursa-İstanbul uçuş seferleri 1 Şubat 2017 tarihinde başlamıştır.

Kasım 2017 tarihine kadar Yunuseli – Haliç arasında hafta içi her gün karşılıklı iki sefer olarak yapılmıştır. Ancak Osmangazi Köprüsü’nün açılmasıyla İstanbul - Bursa arası yolculuk süresi 1 saat 15 dakikaya düşürülmüş ve havayolu taşımacılığına ilgi ve ihtiyaç azalmaya başlamıştır.

Büyükşehir Belediyesi’nde Kasım 2017’de yaşanan yönetim değişikliği sonrasında BURULAŞ bünyesinde yapılan uçuşlar, 10 ayda 18 milyon TL zarar ettiği gerekçesiyle iptal edilmiştir.

Bu gelişmeler üzerine atıl durumda kalan 1.400 dönümlük arazi ile ilgili fonksiyon planlamalarına başlanmıştır. Başlarda uçuş okuluna dönüştürülmesi düşünülen havalimanı arazisi için daha sonra “düşük yoğunluklu uydukent” ve “millet bahçesi” önerileri geliştirilmiştir. Arazinin hangi fonksiyona dönüştürüleceği henüz karara bağlanmamıştır.

24 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

2.5. ATATÜRK HAVALİMANI

Atatürk Havalimanı veya eski adıyla Yeşilköy Havalimanı, İstanbul’un Avrupa Yakası’nda bulunan uluslararası havalimanı idi. 1900’lerin başında Türkiye’de ilk hava ulaşımının başlatıldığı yer olan Atatürk Havalimanı, 1953 yılında uluslararası hava trafiğine açılmıştır.

2018 yılı verilerine göre 68,4 milyon ağırlanan yolcu sayısı ile Türkiye’nin en yoğun yolcu trafiği ve dünyanın 16ncı en yoğun yolcu trafiğinin olduğu havalimanı idi. Günlük ortalama 1.100 uçağın kullandığı havalimanı, kapatılana kadar Avrupa’nın en önemli transit yolcu havalimanları arasında bulunmaktaydı. Meydana iniş yapan ve meydandan havalanan uçak sayısı, 4 Eylül 2016’da 1453 ile (Her 59,46 saniyede bir uçak iniş ya da kalkışı) tüm zamanların rekorunu kırdı. Pist başına saatte oluşan uçak trafiği rekoru ise 55 uçak ile Londra Gatwick havalimanındadır. Bu sayı Atatürk havalimanında 30’a ulaşmıştır. En son 2019 yılı Mayıs ayında 5 milyon 502 bin yolcu, 38 bin 793 uçak ve 200 bin ton kargo trafiğine ev sahipliği yapan Atatürk Havalimanı, uçuşlara kapatıldığı ana kadar Türkiye’nin en işlek havalimanı niteliğindeydi.

Fotoğraf 5. Atatürk Havalimanı

Taşıdığı yoğunluğa karşın Atatürk Havalimanı’nın kapasitesinin yetersiz kaldığı gerekçesiyle 2014 yılında İstanbul için yeni bir havalimanı inşa edilmeye başlanmıştır. Yeni havalimanının inşasının tamamlanmasıyla beraber 7 Nisan 2019 tarihinden itibaren Atatürk Havalimanı sivil uçuşlara kapatılmış ve bu uçuşlar yeni yapılan İstanbul Havalimanı’na aktarılmıştır.

Atatürk Havalimanı’nda ticari uçuşların sona ermesinin ardından havalimanını sadece kargo uçakları, özel jetler ve askeri uçaklar kullanmaya devam etmiştir.

25 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

Emlak Konut Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı’nın Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile koordinasyonu sonucu Atatürk Havalimanı ve çevresinin master plan çalışmaları gerçekleştirilmiştir.

Bu master plan çalışmasına göre eski havalimanının, 855 metre uzunluğunda yayalara özel bir viyadükle, Marmara Denizi’ne bağlanması planlanmıştır.

Tamamı 8 milyon 540 bin metrekare olan Atatürk Havalimanı arazisine ait master planda, 2 milyon metrekarelik alan rekreasyon alanı olarak belirlenmiştir. Master plana göre tüm arazinin yüzde 30’u genel havacılık, yüzde 9’u askeri alan olarak hizmet vermeye devam edecek. Geri kalan 5.2 milyon metrekarelik kısım, rekreasyon alanı, gençlik merkezi, müze alanı, spor alanı, fuar alanı, konaklama alanı, yaşam merkezi ve afet toplanma alanı gibi fonksiyonlara ayrılmıştır.

25 bin ağaç dikilmesi planlanan rekreasyon alanında 145 bin metrekarelik macera parkı, 650 metre uzunluğunda kaykay pisti, 28 bin kişiye hitap edebilecek etkinlik çayırı, çocuk oyun alanları tasarlanmıştır. Rekreasyon alanının, kuzey ve güney girişlerinde tasarlanan kütüphane, derslik, atölyeler, millet kıraathanesi, lokanta, kafeterya ve han gibi yapılarla, külliye konseptinde geleneksel yaşam biçiminin yeniden canlandırılması planlanmıştır.

Projede 1 milyon 110 metrekarelik alan müze, 330 bin metrekarelik alan ise gençlik merkezi olarak tasarlanmıştır. Buradaki mevcut hangar yapılarının, fiziksel özelliklerinden yararlanılarak, milli müze kompleksi ve bünyesinde havacılık-uzay, teknoloji, halk eğitim, el sanatları, sinema salonu, spor alanları gibi fonksiyonları içeren gençlik merkezine dönüştürülmesi planlanmaktadır.

Yapılması planlanan projenin hem sosyokültürel anlamda hem de ekonomik olarak başta İstanbul’a olmak üzere ülkeye büyük katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

26 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

2.6. SAMANDIRA HAVA ÜSSÜ

Samandıra Hava Üssü, İstanbul il sınırları içinde kalan, yönetimi ve denetimi Türk Silahlı Kuvvetleri’nde olan bir hava meydanıdır. Bu hava meydanında 2003 yılından itibaren 4’uncu Kara Havacılık Alayı konuşlanmıştır.

1988 yılında inşa edilen ve Anadolu Otoyolu O-4’ün hemen kuzeyinde yer alan İsmail Hakkı Tunaboylu Kışlası içerisindeki hava üssü günümüze kadar askeri havalimanı olarak kullanılmaktaydı.

Bununla birlikte 2014 - 2019 yılları arasında hava üssünün taşınması ve bu alan üzerinde Avrupa’nın en büyük şehir hastanesinin yapılmasına dair planlama çalışmaları zaman zaman gündeme gelmiş, 2019 yılı Mart ayında ise bu alanda 3 bin yatak kapasiteli bir şehir hastanesinin yapılacağı T.C. Cumhurbaşkanlığı tarafından duyurulmuştur.

Ancak Aralık 2019’da dünya genelinde başlayan corona virüs (Covid-19) salgını Mart 2020’de Türkiye’ye ulaşmıştır. Salgın nedeniyle T.C. Cumhurbaşkanlığı tarafından tedbir amacıyla hava üssü arazisinde bin yataklı bir hastanenin 45 gün içerisinde inşa edileceği açıklanmıştır.

Fotoğraf 6. Samandıra Hava Üssü

27 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

2.7. JOHANNISTHAL HAVALIMANI, BERLİN/ALMANYA Fotoğraf 7. JohannIsthal Hava Sahası

Berlin’in merkezinin 15 km güneydoğusunda, Johannisthal ve Adlershof arasında yer alan Johannisthal Havalimanı, Almanya’nın ilk ticari havalimanıdır.

26 Eylül 1909’da, dünyanın ilk havalimanı olan ve Fransa’da yer alan Rheims Havalimanı’ndan birkaç hafta sonra açılmıştır.

Almanya’da havadan ağır uçuşun doğum yeri olarak bilinen Johannistal, 1920’lerde Tempelhofer Sahası geliştirilene kadar Berlin’in ana havalimanı olarak hizmet vermiştir.

Daha sonra, bölge Adlershof olarak tanınmış ve Berlin Duvarı’nın yıkılmasından önce halka kapatılmıştır. Bu süre zarfında havalimanı, Ulusal Halk Ordusu tarafından askeri eğitim sahası olarak kullanılmış; bilim adamı ve teknisyenlerden oluşan yaklaşık 5,500 kişilik çalışanı ile Alman Bilimler Akademisi’ne (14 doğa-bilim-teknik kurumu ve 6 hizmet merkezi) ev sahipliği yapmıştır.

Almanya’nın yeniden birleşmesinin ardından, bu araştırma kurumlarından bazıları Batı Alman kurumları ve yaklaşık 1.400 çalışan tarafından devralındı.

Bugün Johannisthal Havalimanı, Berlin-Adlershof Bilim ve Teknoloji Şehri ile ilişkili önemli bir kentsel gelişim olarak varlığını sürdürmektedir. 2003 yılına kadar, havalimanı çevresindeki 4,2 kilometrekarelik alan üzerinde yeni bir yerleşim bölgesi inşa edilmiştir. Alanda yüksek teknoloji endüstrileri, bilim ve araştırma enstitüleri ve kongre merkezi ile spor ve rekreasyon merkezi yer almaktadır. Bölgede bulunan Doğu Alman televizyonunun eski evi Deutscher Fernsehfunk bir medya merkezine dönüştürülmüştür. İnşa edilen yerleşim 28 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

bölgesinde toplamda, 15.000 kişi için 30.000 iş yeri ve konut bulunmaktadır.

Havalimanı ve çevresinde Alman Havacılık Deney Enstitüsü tarafından 1920 ve 1930’larda inşa edilen tarihsel öneme sahip olan ve endüstriyel miras niteliğindeki laboratuvarlar, motor test yapıları, rüzgar tünelleri ve hangarları Aerodinamik Park olarak yeniden planlanmıştır. Eski pist alanlarının yaklaşık 65 hektarı (160 dönüm) ise korunan bir yeşil alana dönüştürülmüştür.

2.8. BERLIN TEMPELHOF HAVALİMANI, ALMANYA

Resmi olarak 1923 yılında havalimanı olarak kullanılmaya başlanan Tempelhof Havalimanı, 1926 yılında kurulan Lufthansa Havayolları’na ev sahipliği yapmıştır. Eski terminal binası 1927 yılında yapılmıştır. Daha sonra Nazilerin kentin yönetimini ele geçirmesiyle birlikte, Adolf Hitler’in Berlin’i dünya başkenti “Germania” yapma hayalleri doğrultusunda 1934 yılında terminal binasının yenilenmesi emri verilmiştir. 1936 ve 1941 yılları arasında inşa edilen terminal binası 1,2 km’lik bir cepheye sahiptir ve İngiliz mimar Sir Norman Foster tarafından “tüm havaalanlarının anası” olarak nitelendirilmiştir.

Hangarlar ile birlikte terminal 300.000 m2’lik bir alan kaplamaktadır.

Fotoğraf 8. Tempelhof Havalimanı

Tempelhof Havalimanı 2008 yılında uçuşlara ve halka kapatılmıştır. İnsanların spontane bir şekilde havalimanını park olarak kullanmaya başlamasıyla birlikte, 2009 yılında hükümet de burayı park alanı olarak geliştirmeye başlamıştır.

2014 yılında yapılan bir referandumda halk buranın park olarak kullanılmasını istemiştir. 2015 yılı itibariyle havalimanının hangar binaları, genel olarak Suriye, Irak ve Afganistan’dan gelen göçmenler için barınak olarak kullanılmaya başlanmıştır. Başlangıçta 1.200 civarı olan göçmen sayısı 2018 ortalarına doğru 400’e kadar gerilemiştir. Günümüzde Tempelhof Havalimanı, uçurtma uçuranlara, patencilere, sanatçılara, bisikletçilere, sporculara, dansçılara ve müzisyenlere ev sahipliği yapmaktadır. 2018 Mayıs ayında Formula E yarışı burada düzenlenmiştir.

29 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

3. YENİDEN KULLANIM ALTERNATİF SENARYOLARI

3. YENİDEN KULLANIM ALTERNATİF SENARYOLARI 3.1. TOKAT SIVIL HAVACILIK MERKEZI 3.1.1. Bölge Planı Kapsamında İlgililik

Yeşilırmak Havzası Bölgesel Gelişim Ana Planı’na göre; • İlgili stratejik amaç: İnsan Kaynaklarının ve Toplumsal Yapının Geliştirilmesi • İlgili stratejik öncelik: Her Düzeydeki Eğitimin, Bölgenin Üretim ve Hizmet İhtiyaçlarına Göre Örgütlenmesi • İlgili stratejik tedbir: Yetişkin eğitimi programlarının geliştirilmesi

3.1.2. Projenin Özeti

• Projenin ilgili olduğu sektörler: Eğitim, Ulaştırma • Projenin amacı: Tokat Eski Havalimanı’nın sivil havacılık faaliyetleri için kullanılması; eğitimler ve eğitimler nedeniyle kente gelecek havacılık sektörü profesyonelleri ile gelir artışı sağlanması.

• Proje ile ilgili kuruluşlar: SHGM • Projenin tahmini süresi: 6 ay • Projenin tahmini toplam bütçesi: 5.000.000 TL

3.1.3. Proje Tanımı ve Kapsamı Tokat Eski Havalimanı’nın sivil havacılık faaliyetleri için kullanılması; eğitimler ve eğitimler nedeniyle kente gelecek havacılık sektörü profesyonelleri ile gelir artışı sağlanması amacıyla yapılması önerilen projedir.

3.1.4. Teknik Analiz ve Tasarım Pilot adayları SHGM tarafından yetkilendirilmiş bir uçuş eğitim organizasyonunda Hususi Pilot Lisansı (PPL) için 45 ve Ticari Pilot Lisansı (CPL) için ise yaklaşık 200 saat uçuş eğitimini ve haftalar süren teorik eğitimi tamamlamalıdır. Bunların yanında Aletli Uçuş Yetkisi Lisansı (IR), Gece Uçuşu Lisansı, Uçuş Öğretmenliği [FI(A)], Entegre Hava Yolu Nakliye Pilotluğu Eğitimi [ATP(A)], Sınıf Yetkisi Eğitimi (CRI), Öğretmen Eğitimi (IRI) gibi çeşitli eğitimler ve bu eğitimlerin teorik, simülasyon ve uçuş kısımları bulunmaktadır.

Tokat Eski Havalimanı’nın Sivil Havacılık Merkezi’ne dönüşümünde ana ekonomik motivasyonu sivil havacılık eğitim işlevi sağlayacaktır.

Eski bir havalimanının sivil havacılık merkezi olarak kullanılması en verimli çözüm olarak görünebilir. Ancak, karar verme aşamasında iki önemli tartışma 32 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

yapılmalıdır: Birincisi Tokat, sivil havacılık gibi en üst düzeyde geliri elde edecek kitlelerin eğitim için tercih edecekleri bir destinasyon olacak mıdır?

Diğeri ise Sivil Havacılık Merkezi yapmak için eski havalimanına ihtiyacımız var mıdır?

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nden Uçuş Eğitim Yetki Belgesi almış eğitim organizasyonu sayısı 2017’de 49’ken 2018’de %30’luk bir artışla 64’e yükselmiştir.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün PPL pilot sınavları -2019 yılı için iki haftada bir kez- Ankara, İstanbul ve Antalya’da yapılmaktadır. Bu da bu üç kenti sivil havacılık eğitiminde bir başka açıdan avantajlı duruma koymaktadır.

3.1.5. Kurumsal Yapı ve Yasal Mevzuat Sivil Havacılık Kanunu, Madde 40 Tüm sivil havacılık faaliyetleri ile sivil havacılık tesis ve eklentilerinin yasa dışı eylemlere karşı korunması amacıyla uluslararası uygulamalara uygun olarak gereken mevzuatı hazırlamak, denetlemek, uygun eğitimlerin alınmasını sağlamak ve ülkemizi uluslararası kuruluşlar nezdinde temsile Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı yetkilidir. Bakanlık, bu görevini öncelikle İçişleri Bakanlığı olmak üzere diğer kurum ve kuruluşlar ile koordineli şekilde yürütür.

3.1.6. Değerlendirme “Tokat Sivil Havacılık Merkezi” alternatifi Tokat İli Eski Havalimanı’nın yeniden kullanımına ilişkin İdare tarafından bugüne kadar oluşturulan üç alternatiften biridir.

Paydaşlarla ve idare ile yapılan görüşmeler sonucunda bu alternatifin tüm alternatifler içinde en az maliyetli olanıdır. Bununla birlikte hedef pazar anlamında risk taşıdığı düşünülmektedir.

Uçuş eğitimleri ve eğitimler sonrası lisans alımı için gereken ek ücretler (2020 2021 öğretim yılı pilotaj eğitimi yıllık ücreti 54.000 TL2, 2020 lisans ücreti 59.000 avro) bir arada düşünüldüğünde oldukça yüksek fiyatlı özel programlardır. Bu yüksek ücretleri karşılayabilecek hedef kitlesi ise oldukça sınırlıdır. Yüksek ücretli bu programların yeterli sayıda talep görmemesi riski yüksektir.

2 Antalya Bilim Üniversitesi, PRAXIS Havacılık ve Uzay Programları ücret bilgileri baz alınmıştır.

Yukarıda açıklanan sebepler doğrultusunda Tokat ekonomisine yeterli katkıyı sağlamayacağından uygulanabilir olmadığı tespit edilmiştir.

33 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

3.2. TARIMA DAYALI İHTISAS ORGANIZE SANAYI BÖLGESI (TDİOSB) 3.2.1. Bölge Planı Kapsamında İlgililik

Yeşilırmak Havzası Bölgesel Gelişim Ana Planı’na göre; • İlgili stratejik amaç: İşletmelerin Rekabet Gücünün Artırılması ve Dışa Açılma • İlgili stratejik öncelik: Bölge ve Kent Ölçeğinde Yığılma Ekonomilerinden ve Dışsallıklardan Yararlanılması • İlgili stratejik tedbir: OSB, KSS ve ihtisaslaşmış sanayi bölgelerinin birinci ve ikinci derece yoğunlaşma merkezlerinde geliştirilmesi

3.2.2. Projenin Özeti

• Projenin ilgili olduğu sektörler: Tarım • Projenin amacı: Seraların yenilikçi teknoloji kullanılarak etkin ve verimli bir şekilde kurulmasını sağlamak

• Proje ile ilgili kuruluşlar: Tarım ve Orman Bakanlığı, Tokat İl Özel İdaresi, DHMİ Tokat Havalimanı Müdürlüğü • Projenin tahmini süresi: 3 yıl • Projenin tahmini toplam bütçesi: 60.000.000 TL

3.2.3. Proje Tanımı ve Kapsamı Tokat Eski Havalimanı’nın Tarıma Dayalı İhtisas OSB olarak yeniden planlanmasıdır. Seraların, yenilikçi teknolojiler kullanılarak etkin ve verimli bir şekilde kurulmasını sağlamak üzere gerekli önemler alınmalıdır.

3.2.4. Teknik Analiz ve Tasarım TDİOSB, yatırımcıların ve yatırımın doğru şekilde yönlendirilmesi ve Tokat için katma değeri yüksek ürünlerin belirlenerek üretimi için uygun altyapının tespit edilmesini sağlayacaktır.

Seraların faaliyetleri için en uygun teknoloji seçiminin yapılması ve kullanılması için gerekli araştırmaların yapılması, seraların genel tasarımının yapılması ve sera bölgesinde üretilen ürünlerin paketleme, depolama ve pazarlama faaliyetleri ile ilgili çalışmalar bu proje kapsamındadır.

Bu proje kapsamında öncelikle; ulusal ve uluslararası pazarda iyi uygulama örnekleri araştırılarak raporlanmalıdır. Bölgenin lojistik imkanları, coğrafi konumu ve iklimsel özellikleri de göz önünde bulundurularak katma değeri yüksek ürünler ile hedef pazarların raporlanması yapılmalıdır.

34 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

3.2.4.1. Finansal Analiz ve Yatırım Geri Dönüş Süresi 3.2.4.1.1. Giderler Isıtma Giderleri Tokat bölgesinde kurulacak seralar için gerekli olan sıcaklık T:20°C olarak belirlenmiştir. Bu durumda 30 da’lık bir sera için gerekli olan kömür miktarı, aynı miktardaki ısı ihtiyacı olan seralar baz alınarak, son 3 yıllık ortalaması 850 ton olarak öngörülmüştür. Toplam kullanılacak kömür miktarı Ekim-Nisan ayları arasında kullanılması öngörülmüştür. Genel olarak kömür fiyatları 600 TL/ton olarak öngörülmüştür. 30 da’lık sera için toplam ısıtma maliyeti 504.000TL’dir.

CO2 Giderleri Tokat bölgesinde kurulacak seralar için gerekli olan sıvı CO2 dökme olarak, tank kirası ve nakliye dahil 36.000TL’dir. Kullanılacak olan CO2 miktarı EkimNisan aylarında kullanılması öngörülmüştür.

Sarf malzemeler, Gübre, IPM ve kimyasal giderleri Tokat bölgesinde kurulacak seralar için gerekli olan sarf malzemeler, Eldiven, Makas, Askı ipi, Önlük, işçi kıyafetleri, terlik, Tulum, Maske, el dezenfeksiyon ürünleri, Sarı-Mavi yapışkan bant, Metre, kumpas, Marker, Etiket, ECpH ölçüm cihazları ve kalibrasyon sıvıları olarak öngörülmüştür. Seralarda kullanılacak kimyasalların dekar maliyeti ortalama 6.000TL’dir ve yıllık toplam maliyeti 30 da’lık bir sera için 180.000TL’dir.

Fide ve Tohum giderleri 1 da için kullanılacak fide miktarı ortalama 2400 adettir. Kullanılacak olan fide fideliklere sezon öncesinde ister tohum dahil sipariş edilir ister tohum olarak alınıp fideliklere sadece fide yetiştirme ücreti olarak ödeme yapılır. Genel olarak güncel fide maliyeti 2TL olarak öngörülmüştür. 30 da’lık sera için gerekli olan fide sayısı 72.000ad’tir. Yıllık fide maliyeti ise 144.000TL’dir.

Slab (Yetiştirme Ortamı) giderleri Sera da kullanılan slab miktarı dekara ortalama 650 adettir. 30 dekar için gerekli olan slab sayısı 19.500 adettir. Slab güncel fiyatları ortalama 5.5 TL olarak öngörülmüştür. 30 da’lık sera için toplam slab maliyeti 110.000TL olarak öngörülmüştür.

Sabit işçi Giderleri Serada çalışacak olan işçi sayısı genel olarak Türkiye şartlarına göre 1 kişi/da’dır. Çalışan işçinin güncel yıllık olarak maliyeti 20.000TL’dir. 30 da için toplam sabit işçi gideri 600.000TL’dir.

35 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

Geçici işçi Giderleri Serada işçiliğin yetişmediği dönemlerde geçici olarak çalışan, yevmiyeci veya aylıkçı olarak tabir ettiğimiz işçilerdir. Genel olarak 30 da’lık sera için aylık 2-3 kişilik fazlalık öngörülmüştür. Aylık geçici işçi ücreti 4.000TL, yıllık geçici işçi maliyeti ise 48.000TL olarak öngörülmüştür.

Beyaz yaka personel gideri 30 da’lık serada çalışacak beyaz yaka personeller ve maaşları genel müdür (7.500TL), üretim müdürü (ziraat mühendisi 6.000TL), Ziraat teknikeri (4.000TL) olarak öngörülmüştür. Yıllık beyaz yaka giderleri • Genel müdür: 90.000 TL • Üretim müdürü: 72.000 TL • Ziraat Teknikeri: 48.000 TL • Toplam: 210.000 TL olarak öngörülmüştür.

Paketleme Giderleri 30 da’lık seradan ortalama alınacak ürün miktarı 1500 ton olarak öngörülmüştür. Bu miktar için gerekli olan kutu sayısı, 6 kg’lık ihracat kutuları (30X40X14cm) 250.000 adettir. Yıllık toplam kutu maliyeti ise 350.000TL olarak öngörülmüştür.

Elektrik giderleri 30 da’lık seranın aylık ortalama elektrik gideri 7.500TL olup, yıllık toplam elektrik gideri ise 90.000TL olarak öngörülmüştür.

Nakliye ve ulaşım giderleri Yıllık nakliye giderleri 24.000TL, ulaşım giderleri 72.000TL olup toplamda yıllık 96.000TL olarak öngörülmüştür.

Mutfak giderleri Yıllık mutfak giderleri yıllık 36.000TL olarak öngörülmüştür.

Bakım, Onarım ve Çeşitli giderler Genel olarak bakım, onarım ve çeşitli giderler için yıllık toplam giderler 36.000TL olarak öngörülmüştür.

3 yıllık bakım giderleri Plastik seralar için her 3 yılda bir değişen plastik, klips-klips yatağı ve işçilik masrafları bulunmaktadır. Bu masraflar dekar başına plastik masrafı 3.000, klips yatağı ve klips 700 TL ve değiştirme işçiliği 1.000 TL olarak öngörülmüştür. Toplamda 3 yıllık masraf 141.000 TL olarak öngörülmüştür.

Yıllık gideri ise 47.000 TL olarak öngörülmüştür.

36 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

Arazi tahsis giderleri Kalkınma ajansından verilen bilgiye göre arazi tahsis bedeli 4TL/m2 olarak belirlenmiştir. Toplam arazi tahsis bedeli 120.000TL’dir.

Montaj Giderleri Sera üretimi yapan firmalar, sera kurulumu konusunda montaj dahil anahtar teslim fiyatlar verdiklerinden dolayı montaj giderleri öngörülmemiştir. Ürün seçimi Birim alandan yüksek verim alınmasını sağlayarak küçük alanların marjinal olarak değerlendirilmesine olanak veren örtü altı yetiştiriciliği, aynı zamanda yıl içerisinde düzenli bir iş gücü kullanımı sağlaması nedeniyle de ülkemizdeki en önemli tarımsal faaliyetlerden birisi haline gelmiştir. Tarımın en karlı dallarından birisi olan örtü altı sebze yetiştiriciliği, kapalı üretim sistemleri ile sürekli gelişme içindedir. Ülkemizde nüfus artışına paralel olarak sebzelere olan talep giderek artmaktadır ve buna paralel olarak sebze fiyatları da tüm dünyada sürekli artış eğilimi göstermektedir. Bu boyutları ile sebzecilik her geçen gün geleneksel yapısını yitirmekte ve endüstriyel bir görünüm kazanmaktadır. Bu bağlamda sebze üretimlerini girdi sağlayan kanalları, üretimi, ürünlerin pazara hazırlanması, muhafazası, işlenmesi, soğuk zincirde dağıtımı ile bir bütün olarak değerlendirmek gerekmektedir.

Hedef pazarlar Türkiye’nin en fazla dış satımda bulunduğu sebzeler sırasıyla domates, hıyar, havuç, karpuz, kavun ve kabaktır.

2016 yılı domates ihracatında ilk sırada Beyaz Rusya yer alırken, ürünün salçasına Irak, suyuna Japonya ve Hong Kong, konservelerine ise en fazla Almanya talep gösterdi. Domates üretiminde önde gelen Türkiye’nin bu ürünün yaş sebze olarak ihracatı kadar, gıda sanayi imalatı olan salçası, suyu ve konservelerinin dış satımından da önemli döviz girdisi sağlanıyor. 2016 domates ve ürünlerinin dış satımı, yaklaşık 432 milyon dolara ulaştı. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ve Uludağ İhracatçı Birliklerinden (UİB) alınan bilgiye göre, Türkiye’nin 2016 yılı yaş meyve ve sebze dış satımı, 1 milyar 979 milyon dolar, meyve sebze mamulleri ihracatı ise 1 milyar 322 milyon seviyesinde gerçekleşti. 2016 yaş meyve sebze ihracatının 238 milyon 316 bin dolarlık kısmını, 480 bin tonluk domates dış satımı oluşturdu. 2016 yılı bu ürünün dış satımında ilk sırayı, yaklaşık 87,5 bin ton ve 42,5 milyon dolarla Beyaz Rusya ilk sırada yer aldı. Bu ülkeye yıllık domates ihracatı, miktar olarak yüzde 627, değer açısından da yüzde 436 artış gösterdi. Beyaz Rusya’yı, 83,6 bin ton ve 29,4 milyon dolarla Irak, 61 bin ton ve 26,7 milyon dolarla Suudi Arabistan, 31 bin ton ve 25,8 milyon dolarla Romanya izledi.

37 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

İşletme ve pazarlama modeli Günümüzde küreselleşme sürecinde dünya ticaretindeki yeniden yapılanmanın hız kazanmasıyla standardizasyon önemini daha da arttırmıştır.

Standardizasyonun üretici, firma, ekonomi ve tüketici açısından da birçok yararı bulunmaktadır. Nitekim, planlı ve kaliteli üretim, kayıpların azaltılması, depolama ve taşımayı kolaylaştırması ile üreticiye; kaliteli ve standart üretimin teşvik edilmesi, arz ve talebin dengelenmesi, dış ticaretteki anlaşmazlıkların elimine edilmesi, dış satımın geliştirilmesi ve rekabete olumlu etkisi ile ekonomiye; karşılaştırma ve seçim kolaylığı sağlanması, fiyat ve kalite yönünden aldatmaların azaltması, satış sonrası hizmetleri geliştirmesi ile tüketiciye sağlayacağı katkılar çok fazladır. Buna rağmen, standartların uygulanması ile ilgili çeşitli sorunlar yaşanabilmektedir.

Kalite kontrolü Ürünün tüketicinin beklentilerini tatmin etme yeteneğinin bir ölçüsü olarak tanımlanan kalite, firmaların iç ve dış pazarda varlıklarını sürdürmesi, rekabet edebilmesi, pazar paylarını artırabilmesi için önemli iken; kalite kontrolü de öncelikle dikkat edilmesi gereken konuların başında gelmektedir. Kalite kontrol, üretim aşamasında çeşitli düzeylerde gerçekleştirilebilir. Üretime geçmeden tasarım aşamasında, hammadde kullanımında ve üretim sonunda kontrol çalışmaları yürütülebilir. Kalite kontrolü, en az düzeyde hasarlı ürün elde etmek olarak düşünüldüğü gibi, üretim işlemi süresince olumsuzlukları önleme, kontrol işlemlerinin planlanması ve izlenmesi şeklinde de değerlendirilmektedir. Gelişmiş teknoloji kullanımının artması ile kaliteli üretim zorunlu hale gelmiştir. Üretim ve satış sonrası karşılaşılan hataların bedeli, kalite maliyetidir. Yapılan çalışmalar, kaliteli üretim sonucunda maliyet avantajının sağlandığını ortaya çıkarmaktadır.

Ambalajlama ve etiketleme Ambalaj ürünün maliyetini artıracağı için, ambalaj materyalinin basit ve ucuz olması gerekirken; ayrıca ürüne ve amaca uygun, albenisi fazla ve fonksiyonel tasarlanmalıdır. Ürüne ve işlenme derecesine bağlı olarak hangi ambalaj malzemesinin ve dizaynının ürünü dağıtım kanalında en iyi şekilde koruyacağının, temsil edeceğinin ortaya konulması ve araştırılması önem taşımaktadır. Nitekim artan çevre bilinciyle, daha uzun raf ömrü ve kaliteli gıda isteği ambalaj materyallerinin geliştirilmesi çalışmalarını hızlandırmış ve yenilebilir film ve kaplamalar, yenilebilir film ve kaplamaların üretiminde de polisakkaritler, lipitler, reçineler, mumlar ve bitkisel sıvı yağlar geliştirilmiştir.

Artan çevre bilinci ile gıda ambalajlarının geri dönüşümü ve tekrar kullanımı dünyanın önemsediği başlıca konular arasında yerini almıştır. Bu alanda özellikle gelişmiş ülkelerde ve entegrasyonlarda yasal düzenlemelere gidilmektedir.

38 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

Kalite yönetim sistemleri Uluslararası ticarete kolaylık ve açıklık getirmek amacıyla, Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO) 1987 yılında ISO-9000 Kalite Güvencesi Sistemlerini oluşturmuştur. Bu sistem, tüketicilere belirli kalitede ürün ve hizmet verilmesinin yanı sıra, üretim sisteminde kalitenin planlanması, düzenlenmesi ve kontrol edilmesini de sağlamaktadır. TSE de ISO-9000 sistemlerini 1991 yılında TS-ISO 9000 olarak benimsemiştir. Bu standartlar, ürün ve hizmet sunan kuruluşların uyguladıkları kalite sistemlerinin belirtilmesi amacıyla kullanılmaktadır. Kalite sistemleriyle tasarım aşamasından, hammadde sağlanması, üretim, pazarlama ve satış sonrası hizmetlere kadar tüm aşamalarda gerekli teknik önlemlerle planlı ve sistematik bir yapı amaçlanmaktadır. Bunun yanı sıra, hatalar kaynağında bulunup yok edilmekte ve tüm çalışanların ortak hedefinin, kaliteli üretim olması sağlanmaktadır.

Böylece, toplam kalite yönetimi sağlanmış ve tüketici güvenliği yolunda doğru adımlar atılmış olmaktadır.

Pazarlama araçları Firmalar hedef kitlelerine daha hızlı ve yaygın bir şekilde ulaşabilmek için pazarlama araçlarından yararlanmaktadır. Teknolojik gelişmelere bağlı olarak firmaların kullandıkları araçlar da çeşitlenmektedir. Pazarlama araçları geleneksel, geçerli ve internet araçları olarak üç kısımda incelenmektedir. Bu bölümde, söz konusu araçlar incelenecektir.

Geleneksel araçlar Geleneksel pazarlama araçları; reklam, broşür, sertifikalar ve ödüller, haber bülteni, basın yayım ve kamusal hizmet duyurularından oluşmaktadır .

Geleneksel pazarlama araçlarını kullanarak hedef kitleye ulaşma, haberdar etme ve sadakat yaratma gibi amaçlar doğrultusunda hedeflere ulaşılmaya çalışılmaktadır. Burada daha çok basın yayım araçlarının kullanıldığı görülmektedir.

Geçerli araçlar Geçerli araçlar; şöhret cirosu, pazarlama temsilcisi, açık ev, konuşma, sunumlar ve slayt sunumlarından oluşmaktadır . Firmanın hedef kitlelere tanıtımı için pazarlama temsilcilerinden, sunumlardan, ilgili kesimlere şeffaf davranmayı hedefleyen açık ev gibi geçerli araçlardan yararlanılmaktadır. Burada hedef kitlelerle birebir iş birliğini sağlayacak yöntemler kullanılmaktadır. İlgililerin reaksiyonlarını öğrenmek için, bu araçlarla firma için daha sağlıklı ipuçları elde edilmesi de olasıdır.

39 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

İnternet Araçları Web sitesi, sosyal medya, video tanıtım siteleri.

Potansiyel riskler: Dünyada her sektör, bir zaman geldiğinde popülaritesini kaybedebilir. Ama tarım için aynı şey geçerli değildir. Dünya var olduğu sürece insanların yeme ihtiyacı sürecek ve tarımın popülaritesi artacaktır. Bu anlamda tarımın zenginleştirilmesine her türlü imkanı sağlayan Türkiye’de, sektörün canlılığını artırmak gerekir. Bu anlamda da ilk yapılacak şeyin, biz üreticilerin yaşatılmasıdır. Bizi yaşatabilmenin en önemli yolu ise, ürünlerin satılmasıdır.

3.2.4.1.2. Örtü Altı Üretimine Yönelik Verilen Destekler Yatırım Aşamasında Tarımsal Üretime Dair Düşük Faizli Yatırım ve İşletme Kredisi Kullandırılmasına ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında, kontrollü örtü altı üretme koşullarına sahip en az bir dekar büyüklüğündeki seralarda örtü altı Üretimin Kayıt Altına Alınması Hakkında Yönetmelik’e uygun olarak yetiştiricilik yapan üreticilere Ziraat Bankası veya Tarım Kredi Kooperatiflerince %25- %50 arasında indirim yapılmak suretiyle kredi kullandırılabilmektedir.

Kırsal kalkınma yatırımlarının desteklenmesi projesi çerçevesinde, alternatif enerji kaynakları (Jeotermal, Güneş enerjisi) kullanılarak yapılan sera projelerine belirli bir üst limite kadar %50 hibe desteği sağlanabilmektedir.

Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü’nce yayımlanan 324 ve 335 sıra sayılı Milli Emlak Tebliğleri uyarınca teknolojik ve jeotermal sera yatırımı yapacak müteşebbislere; belirli kriterler çerçevesinde hazineye ait taşınmazların kullanma izni veya irtifak hakkı tesis edilebilmektedir.

25/2/2011 tarih ve 27857 sayılı Mera Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılması Hakkında Yönetmelik hükümleri çerçevesinde; “Jeotermal kaynaklı teknolojik seralar için ihtiyaç duyulan yerlerin tahsis amacı değişikliği taleplerinde istenecek bilgi ve belgeler ile tahsis amacı değişikliği yapılabilmektedir.

Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar çerçevesinde, seracılık yatırımlarında bölgelere göre değişen oranlarda teşvikler sağlanmaktadır. Üretim Aşamasında Örtü altı Kayıt Sistemine Kayıt yaptıran üreticilerimiz TARSİM, Bombus arısı, biyolojik ve biyoteknolojik Mücadele desteklemelerinden, ayrıca sübvansiyonlu kredilerden faydalanabilmektedirler.

• Mazot Desteği: 4,00 TL/da • Gübre Desteği: 5,00 TL/da • Toprak Analizi Desteği: 2,5 TL/da • Örtü altı İyi Tarım Desteği: 100 TL/da 40 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

• Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Desteği: 600 TL • TARSİM (Sera Sigortası) Desteği: Poliçenin %50’si • Örtü altı Bombus Arısı Desteği: Dekara en fazla 2 adet olmak üzere 60 TL/Koloni • Örtü altı Bitkisel Üretimde Biyolojik ve Biyoteknolojik Mücadele Desteği: paket toplamı 430 TL/dekar olacak şekilde

3.2.5. Kurumsal Yapı ve Yasal Mevzuat Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri Proje Uygulamaları Yönetmeliği’nin 4. maddesinin 2a alt maddesi şöyledir: “(2) Bitkisel üretim (seracılık) konusunda; a) TDİOSB’nin jeotermal enerji kaynağına sahip bölgelerde kurulması önceliklidir.”

Aynı yönetmeliğin 5. maddesinin ı alt maddesi ise “proje uygulama alanlarıyla ilgili hususlar” başlığı altında şu hükmü içerir: “ı) Arazinin mülkiyetinin %75’inin hazine adına kayıtlı olması gereklidir. Ancak jeotermal seracılık yapacak TDİOSB’lerde bu şart aranmaz.”

Bu maddeler TDİOSB’nin jeotermal kaynaklara yakın yerlerde yapılması ile ilgili açık hükümler içermektedir.

3.2.6. Değerlendirme Tokat Eski Havalimanı’nın yeniden kullanımına yönelik önerilen “Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi” alternatifinin idare tarafından tek başına yeterli olmayacağı düşünülmektedir.

Bu alanın geri kazanımı sürecinde tarım ve gıda sektörlerinde öne çıkan Tokat ili için daha kompleks bir organizasyonun, idarenin hedeflerine daha çok hitap edeceği düşünülmektedir.

TDİOSB alternatifinin fuar merkezi, uluslararası yaş sebze-meyve bölge hali, agropark, ar-ge alanları ve lojistik hizmetler gibi farklı fonksiyonlar ile daha geliştirilmiş bir opsiyon olarak sunulması gerektiği tespit edilmiştir. Bu sayede üretici, tüketici ve yatırımcı arasında bir köprü görevi görecek ve ülke çapında tarım ve gıda sektörleri içi bir üs konumunda olacak Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU alternatifi geliştirilmiştir.

41 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

3.3. KAPALI DEVRE ÇIFTLIK 3.3.1. Bölge Planı Kapsamında İlgililik

Yeşilırmak Havzası Bölgesel Gelişim Ana Planı’na göre; • İlgili stratejik amaç: İşletmelerin Rekabet Gücünün Artırılması ve Dışa Açılma • İlgili stratejik öncelik: Tarımda sulamanın geliştirilmesi ve yüksek gelir getiren bitkisel üretimin arttırılması, tarımsal araştırmaların yapılması • İlgili stratejik tedbir: Organik tarımın geliştirilmesi

3.3.2. Projenin Özeti • Projenin ilgili olduğu sektörler: Tarım, Enerji • Projenin amacı: Tokat Havalında atıl durumda kalan alanda, hayvansal ve tarımsal üretimin iç içe olduğu, planlanan tesislerin yapımı ve kurulacak sistemleriyle Türkiye’ye örnek alınacak bir model oluşturmak • Proje ile ilgili kuruluşlar: DHMİ Tokat Havalimanı Müdürlüğü, Tokat İl Özel İdaresi, Tarım ve Orman Bakanlığı • Projenin tahmini süresi: 1 yıl • Projenin tahmini toplam bütçesi: 10.000.000 Avro (73.000.000 TL)

3.3.3. Proje Tanımı ve Kapsamı Dünyada ve Türkiye’de gittikçe artan enerji ihtiyacının yanında, mevcut kaynakların yetersiz ve sınırlı olması toplumları, alternatif çözümler üretmeye yöneltmiş bu bağlamda yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının önemi gittikçe artmaya başlamıştır.

Rüzgar santralleri, hidroelektrik santralleri, biyogazdan elektrik üretilmesi yenilenebilir enerji düşünüldüğünde ilk olarak akla gelen uygulamalardır.

Biyogaz teknolojisi, enerji üretiminin yanında, atık olarak çevre kirliliği oluşturan hayvansal ve bitkisel atıkların zararsız hale getirilmesi için de önemli bir teknolojidir. Önerilen tesiste bir yandan besicilikten ekonomik fayda sağlanırken, öte yandan biyogazın kazanımlarıyla seracılık faaliyetleri yapılacak ve nihayet biyogaz santrali ile de enerji üretilecektir. Bu öneri, üretilecek enerjinin Tokat Yeni Havalimanı’nın enerji ihtiyacını karşılayacak büyüklükte olması üzerine kurulmuştur.

Uzay araştırmalarının yaygınlaşmasıyla Dünya’da bu tür kapalı devre sistemlere olan ilgi artmıştır. Tesis bir yandan et, süt, seracılık mahsulü ve enerji üretirken diğer yandan da araştırmacılar için bir kaynak olacaktır. Ayrıca tesisin bir turistik odak olması da sağlanacaktır. Bir diğer yandan çevresel bir sorumluluk bilinci de oluşturacaktır.

42 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

Geleneksel elektrik enerjisi üretim sistemleri, doğal kaynakların tüketilmesi ve çevresel açıdan onarımı mümkün olmayan olumsuz sonuçlara yol açabilmektedir. Çevreye verilen değerin artmasıyla birlikte tüm dünya üzerinde yenilenebilir enerji kaynakları büyük önem kazanmakta ve hızla gelişim göstermektedir.

Yenilenebilir enerji kaynaklarından olan biyokütleden enerji üretimi enerji ihtiyacının büyük bir kısmını karşılayabilecek kapasiteye sahiptir.

Tarımsal ve hayvansal kaynaklı organik atıkların kontrolsüz bir biçimde bertaraf edilmesi veya depolanması koku oluşumuna, ayrıca yer altı ve yüzeysel suların kirlenmesine neden olmaktadır. Türkiye’de yılda yaklaşık olarak 11 milyar ton hayvansal dışkı oluşmaktadır. Bu atıkların değerlendirilmesi çevre sağlığı açısından oldukça önemlidir.

Bu kapsamda yapılan incelemeler sonucunda çevreye duyarlı kendi enerjisini üreten bir havalimanı tasarlanması düşünülmüştür. Bölgedeki Rüzgar potansiyelinin verimli olmaması ve güneş panellerindeki yansımaların uçuşa engel oluşturabilecek olmasından dolayı hem çevresel problemlerin çözümünde hem de atığı bir girdi olarak kullanarak enerji elde edilmesi yönünde ekonomik ve çevreci bir çözüm olarak Şekil 1’de şematik gösterimi verilmiş biyogaz dönüşümünün yapılması planlanmaktadır.

Şekil 1. Örnek Biyogaz Tesisi Şematik Gösterimi

43 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

3.3.4. Teknik Analiz ve Tasarımı 3.3.4.1. Kapasite Analizi ve Seçimi Büyükbaş Hayvan Atıklarından Oluşan Biyogaz ve Metan Miktarı 1000 adet büyükbaş hayvan üzerinden planlama yapılmıştır*. Bir sığır günde 29 kg gübre oluşturmaktadır (Büyükbaş hayvan canlı ağırlığın %5 - 6’sı kg-yaş gübre/gün). Tablo 1-2’de sığır gübresine ait değerler verilmiştir.

Atık Kaynağı

KM (%)*

Organik Katı Madde Miktarı (%KM)

Biyogaz Miktarı** (Nm3/kg OKM)

Sığır Gübresi

%15

%80

0,2 - 0,3

Atık Kaynağı

KM (%)*

Organik Katı Madde Miktarı (%KM)

Biyogaz Miktarı** (Nm3/kg OKM)

Sığır Gübresi

%10

%80

0,3

Tablo 1: Sığır Gübresi Değerleri

Tablo 2: Sığır Gübresi Değerleri

* Sığır gübresi verileri ülkelere göre değişiklik gösterdiğinden katsayılar da buna bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bu proje kapsamında Tablo 1’deki Türkiye şartlarındaki hayvan atıklarının analiziyle belirlenmiş KM miktarı dikkate alınacaktır. ** Sığır gübresi biyogaz miktarı 0,3 kabul edilmiş metan/biyogaz oranı 0,7 kabul edilmiştir.

1000 adet sığır gübresinden günde 29.000 kg atık oluşmaktadır. Bu atıklardan elde edilecek biyogaz miktarı Denklem (1) de verilmiştir.

44 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

* Sığır gübresi verileri ülkelere göre değişiklik gösterdiğinden katsayılar da buna bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bu proje kapsamında Tablo 5’teki Türkiye şartlarındaki hayvan atıklarının analiziyle belirlenmiş KM miktarı dikkate alınacaktır. ** Sığır gübresi biyogaz miktarı 0,3 kabul edilmiş metan/biyogaz oranı 0,7 kabul edilmiştir.

1000 adet sığır gübresinden günde 29.000 kg atık oluşmaktadır. Bu atıklardan elde edilecek biyogaz miktarı Denklem (1) de verilmiştir.

Denklem (1) eşitliğinde, Tablo 5’te verilen değerler yerine konulursa oluşan biyogaz hacmi 1.044 m3/gün olmaktadır. Denklem (2) kullanılarak günlük metan hacmi bulunur.

Denklem (2)’ye göre miktarı 1000 adet sığırdan elde edilecek metan miktarı 730,8 m3 /gün olarak hesaplanmıştır.

3.3.4.2. Günlük Elde Edilen Enerji Miktarı 1Nm3 metanın ısıl değeri 9,9 kWh’tir (Avrupa Biyokütle Birliği Verileri).

Tesiste oluşan enerji miktarının hesaplanması Denklem (5)’te verilmiştir.

E= Tesiste oluşacak enerji miktarı (kW) VCH4 = Tesiste oluşacak günlük metan miktarı (m3/sa) 9,9* = 1Nm3 metanın ısıl değeri (kWh) Denklem (5) eşitliğinde değerler yerine konduğunda kojenerasyon ünitesi 301,46 kW kurulu gücünde olacaktır.

45 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

3.3.4.3. Kojenerasyon Ünitesi Seçimi Tokat Havalimanında yapılacak olan Biyogaz Tesisi’nde 301,46 kWh enerji elde edilecektir. Bu enerjiyi sağlamak için uygun kojenerasyon ünitesinin belirlenmesi gerekmektedir. Belirlenen kojenerasyon ünitesinin enerji dönüşüm değerlerine göre elde edilen elektrik enerjisi ve ısı enerjisi değerleri belirlenecektir. Bu proje kapsamında Türkiye’de kullanılan bir kojenerasyon ünitesi seçilmiş olup, bu değerler farklı kojenerasyon ünitelerine göre farklılık gösterebilecektir.

Şekil 2. Günlük Elde Edilen Enerji Miktarı

3.3.4.4. Tesisin Boyutlandırılması Biyogaz Tesisi’nin detaylı bir şekilde boyutlandırılması için gerekli parametreler, bekleme süresi, günlük besleme miktarları, reaktör hacmidir.

3.3.4.5. Bekleme Süresi Bekleme süresi reaktöre yüklenilen materyalin reaktörde beklediği süre olup fermantasyon olayının bakteriler tarafından tamamlanması için bu süre önemlidir. Bekletme süresi sisteme yüklenen atık türüne göre kabul edilir. Bu çalışma kapsamında sığır ve bahçe atıkları (oluşması muhtemel) kullanılacağından, bu atıklar için bu süre 32 gün olarak belirlenmiştir 3.3.4.6. Toplam Organik Madde Karışımının (Sığır ve Bahçe Atıkları) Katı Madde Oranı

46 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

Tesise alınacak sığır atıkları 29.000 kg/gün, olarak belirlenmiştir. Denklem (7) ve Denklem (8) kullanılarak tesise eklenecek karışımın KM içeriği ve miktarı bulunabilir (Şu aşamada ilk rapor için bahçe atık miktarını 0 kabul ediyoruz). mKMsığ./çim.= Sığır/bahçe atıklarının KM miktarı (kg/gün) msığ./çim = Sığır/ park-bahçe atıkları miktarı (kg/gün) %KM = Tablo 8 ve Tablo 10’da belirlenen KM Oranları (%) Sığır atığı KM içeriği %15 olduğundan günde oluşacak KM miktarı; 29.000 kg/gün * 0,15 = 4350 kg/gün olarak hesaplanmıştır (Denklem 7).

Park ve bahçe kaynaklı atıkların KM içeriği ise; Tesise gelecek günlük KM miktarı ise 4350 kg olarak belirlenmiştir.

Oluşan atık miktarının yüzde KM içeriği Denklem (8) e göre hesaplanmıştır.

Denklem (8)’den yararlanılarak tesise beslenmesi gereken atıkların %KM içeriği %15 bulunmuştur. Ancak biyogaz tesislerinde eklenmesi gereken gübre miktarının KM içeriği %10 olmalıdır. Bu yüzden tesise su eklenerek %KM oranı %10 değerine düşürülecektir.

Denklem (9)’a göre tesise eklenmesi gereken su miktarı 14.500 kg/gün bulunmuştur. Suyun yoğunluğu 1000 kg/m3 olarak kabul edildiğinden tesise eklenmesi gereken su hacmi 14,5 m3/gün olarak bulunmuştur.

47 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

3.3.4.8. Toplam Reaktör Hacmi Reaktöre gelen atık miktarı 29.000 kg/gün atık ile 14,5 m3/gün su ile birlikte toplam 43,50 m3/gün’dür. 32 gün bekleme süresi kabul edersek toplam reaktör hacmi; V= 43,50 m3/gün * 32 gün formülünden 1392 m3 reaktör hacmi oluşmaktadır.

Uygun hacme göre boyutlandırma yapıldığında reaktörün boyutları Tablo 3’ te verilmiştir.

Reaktör Boyutları

Değerler

Bekleme Süresi (gün)

32

Reaktör Yüksekliği (m)

4

Toplam Alanı (m2)

1200

Reaktör Çapı (m)

24

Tablo 3. Kullanılacak Reaktörlerin Boyutları

Toplanan atık miktarları, %KM içerikleri belirlenerek uygun bekletme seçilmiş ve toplanacak atıklar için uygun reaktör boyutları bulunmuş ve uygun akım şeması oluşturulmuştur.

Şekil 3. Enerjinin Dönüşüm Grafiği

48 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

3.3.5. Kurumsal Yapılar ve Yasal Mevzuat Kurulması planlanan Biyogaz Üretim Tesisi’nden elde edilecek enerji yenilenebilir enerji kapsamında değerlendirilecektir. Bu nedenle proje kapsamında dikkate alınacak en önemli mevzuat 5346 sayılı yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunu’dur.

Bu kanun kapsamında verilen teşvikler, hibeler ve ikinci mevzuat dikkate alınması gereken konulardır.

5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunu’nda, sabit fiyat garantisi ve yerli katkı ilavesi haricinde de teşvikler tanımlanmıştır.

Yenilenebilir enerjiye ilişkin yasal çerçeve, Yenilenebilir Enerji Kanunu’nun yanı sıra Elektrik Piyasası Kanunu tarafından da düzenlenmektedir. Biyokütle bazında ise konu ile alakalı Çevre Kanunu da önemli bir konumdadır. Biyokütle santrallerine yönelik takip edilmesi gereken kanunlar, ikincil mevzuat, EPDK kurul karaları ve ETKB duyurularını kapsamaktadır.

3.3.5.1. Yenilenebilir Enerji Tesisleri ile ilgili kanunlar • Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanılmasına İlişkin Kanun, No 5346 • Elektrik Piyasası Kanunu, No 6446 • Çevre Kanunu, No 2872 EPDK Kurul Kararları ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Duyuruları • Şebeke bağlantı kapasiteleri hakkında duyuru • Lisans başvurusu kabul tarihi hakkında duyuru 3.3.5.2. Yenilenebilir Enerji Tesisleri ile ilgili yönetmelikler • Lisanssız Üretim Yönetmeliği (02.10.2013/28783) • Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği (02.11.2013/28809) • Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Elektrik Enerjisi Üreten Tesislerde Kullanılan • Aksamın Yurtiçinde İmalatı Hakkında Yönetmelik • Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik (05.05.2007/26927) • Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (14.03.1991/20814) 3.3.5.3. EPDK Kurul Kararları ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Duyuruları; • Şebeke bağlantı kapasiteleri hakkında duyuru • Lisans başvurusu kabul tarihi hakkında duyuru

49 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

3.3.6. Değerlendirme Tokat Eski Havalimanı’nın yeniden kullanımı için önerilen “Kapalı Devre Çiftlik” proje alternatifi kendi kendine yetebilen sürdürülebilir ve yenilikçi teknolojileri destekleyen bir öneridir. Bununla birlikte kullanılan teknolojik donanımlar sebebiyle yüksek maliyetli bir alternatiftir. İdare ve diğer paydaşlar tarafından değerlendirilmiş ancak tek başına yeterli bulunmamıştır. Tokat Eski Havalimanı alanının dönüşümünde, Tarım ve gıda sektörlerini her açıdan destekleyen çok fonksiyonlu bir tesis beklentisi ön plana çıkmaktadır.

Tokat Eski Havalimanı arazisi, büyüklüğü sebebiyle farklı fonksiyonların bir arada yer aldığı daha kapsamlı bir yapıya imkan sağlamaktadır. Çok fonksiyonlu bir merkezin daha uygulanabilir olacağı düşünülmektedir. Ayrıca söz konusu çok fonksiyonlu bir tesis, Kapalı Deve Çiftlik alternatifine kıyasla finansal bağlamda geri dönüş süresini de kısaltacaktır.

Bu alanın geri kazanımı sürecinde tarım ve gıda sektörlerinde öne çıkan Tokat ili için çok sayıda fonksiyonun bir arada bulunduğu daha kompleks bir tesisin, İdare’nin hedeflerine daha çok hitap ettiği tespit edilmiştir.

50 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

51 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

3.4. TOKAT UZAY VE BILIM MERKEZI 3.4.1. Bölge Planı Kapsamında İlgililik

Yeşilırmak Havzası Bölgesel Gelişim Ana Planı’na göre; • İlgili stratejik amaç: İşletmelerin Rekabet Gücünün Artırılması ve Dışa Açılma • İlgili stratejik öncelik: Bölge Turizminin Çeşitlendirilerek Geliştirilmesi ve Tanıtımı • İlgili stratejik tedbir: Bölgenin doğa ve kültür mirasının sürdürülebilirlik ilkesi içinde turizme açılması

3.4.2. Projenin Özeti • Projenin ilgili olduğu sektörler: Turizm, Uzay Bilimleri ve Teknoloji, Eğitim • Projenin amacı: Ülke genelinde uzay ve havacılık bilim ve teknolojilerine yönelik ilgi ve merakın geliştirilmesinde öncülük yapmak • Proje ile ilgili kuruluşlar: Türkiye Uzay Ajansı, Milli Eğitim Bakanlığı • Projenin tahmini süresi: 2 yıl • Projenin tahmini toplam bütçesi: 20.000.000 TL

3.4.3. Projenin Tanımı ve Kapsamı Tokat Uzay ve Bilim Merkezi’ndeki uzay kampında gençlerin; bilim, matematik ve teknoloji alanında kariyer yapmaları için motive edilmelerine odaklanılmıştır.

Hem çocuklar hem de yetişkinler uzayla ilgili interaktif simülasyonların kullanıldığı dinamik ve eğlenceli bir ortamda; iletişim, takım çalışması ve liderlik alanlarında da eğitim alırlar.

3.4.4. Teknik Analiz ve Tasarım Tokat Uzay ve Bilim Merkezi’nde katılımcılara, uzayda yaşama ve çalışma hissini veren simülatörler kullanılacaktır. Uzaya gitmek 8,5 dakika sürer ancak gerçek bir uçuş görevinin hazırlıkları yıllar alır. Yıllarca süren bu görev eğitimleri Tokat Uzay ve Bilim Merkezi’nde; günlük ve birkaç günlük programlar halinde sunulacaktır.

Talep analizi anlamında, Türkiye’deki ilk Uzay ve Bilim Merkezi olan ve İzmir’de 12 Haziran 2000 tarihinde açılan eğitim ve eğlence merkezi Uzay Kampı Türkiye’yi ele alacak olursak; 60’ın üzerinde ülkeden 250 bini aşkın genç ve yetişkin tarafından ziyaret edilmiştir. İzmir’deki uzay kampının program kayıtları aylar öncesinden dolmaktadır. Türkiye’deki ikinci, dünyadaki az sayıdaki uzay kampından birisi olacak olan Tokat Uzay ve Bilim Merkezi’nin, yüksek nitelikli konaklama tesisleriyle geliştirilmesi önerilmektedir. Bu yönüyle bir yandan kendisi bir ekonomik fayda sağlarken öte yandan kentin turizminin 52 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

gelişmesine ve dolayısıyla istihdamın artmasına katkı sağlayacaktır.

Kapasite seçimi için mevcut tahsis edilen ya da yeni yapılacak binanın / binaların fiziki yapısı ve eğitim yaklaşım modelinin uygulama birimleri dikkate alınarak belirlenmelidir. Atölye başına ortalama 20 kişi ve günlük 80-100 kişinin yararlanacağı bir merkezde 300 gün hizmet verilmesi durumunda yaklaşık yıllık 30.000 kişinin eğitim alacağı bir merkezin hayata geçirileceği değerlendirilmiştir.

7-15 yaş grubundaki öğrencileri bilim ve teknoloji alanlarında bilgilendirip, uygulamalı eğitimler ve atölyelerle takım çalışması, zaman yönetimi, liderlik gibi alanlarda bireysel gelişimlerini geliştirmeyi hedeflemektedir. Talebe göre yetişkinlere yönelik şirket gelişimi ve motivasyon programları da oluşturulabilir.

Türkiye’nin astronomi, uzay bilimleri ve teknolojileri alanında eğitim veren bir merkez olması planlanmaktadır.

3.4.5. Kurumsal Yapı ve Yasal Mevzuat Fizibiliteye konu Tokat Uzay ve Bilim Merkezi kurulması ve desteklenmesi sürecinde başlıca ilgili kurumsal yapılar; • Millî Eğitim Bakanlığı Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü • Tokat İl Milli Eğitim Müdürlüğü • Okullar • Üniversiteler • Eğitim İle İlgili Faaliyet Gösteren STK’lar Fizibiliteye konu Uzay ve Bilim Merkezinin sunacağı eğitim hizmetleri değerlendirildiğinde eğitim ile ilgili yürürlükte olan veya MEB resmi kayıtlarında yer alan bazı kararnameler, kanunlar, yönetmelikler ve mevzuat dikkate alınmaktadır. Bunlar tabloda özetlenmiştir.

3.4.6. Değerlendirme Kararnameler Tarih

Sayı

No

Adı

15.07.2018

30479

"Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Cumhurbaşkanlığı Kararname Numarası: 4)"

10.07.2018

30474

"Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Cumhurbaşkanlığı Kararname Numarası:2 )"

10.07.2018

30474

"Üst Kademe Kamu Yöneticileri ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usullerine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Cumhurbaşkanlığı Kararname Numarası:3)"

14.09.2011

28054

30.05.1997

652

"Özel Barınma Hizmeti Veren Kurumlar ve Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun Hükmünde Kararname"

573

Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname

53 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

Kanunlar 17.06.2016

29756

6721

Türkiye Maarif Vakfı Kanunu

14.02.2007

26434

5580

Özel Öğretim Kurumları Kanunu

03.02.2006

26069

5450

"Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Bağlı Okulların Millî Eğitim Bakanlığına Devredilmesi ile Bazı Kanunlarda ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun"

18.08.1997

23084

4306

"İlköğretim ve Eğitim Kanunu, Milli Eğitim Temel Kanunu, Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu, Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile 24.3.1988 Tarihli ve 3418 Sayılı Kanunda Değişiklik Yapılması ve Bazı Kağıt ve İşlemlerden Eğitime Katkı Payı Alınması Hakkında Kanun"

12.05.1992

21226

3795

"Bazı Lise, Okul ve Fakülte Mezunlarına Ünvan Verilmesi Hakkında Kanun"

19.06.1986

19139

3308

Meslekî Eğitim Kanunu

19.10.1983

18196

2923

"Yabancı Dil Eğitimi ve Öğretimi ile Türk Vatandaşlarının Farklı Dil ve Lehçelerinin Öğrenilmesi Hakkında Kanun"

27.07.1983

18117

2866

"Öğrencilerle İlgili Bazı Basılı Evrakın Milli Eğitim Bakanlığınca Hazırlanması, Bastırılması ve Satılması Hakkında Kanun"

24.06.1973

14574

1739

Millî Eğitim Temel Kanunu

20.07.1972

14251

1607

Yatılı Bölge ve Özel Eğitime Muhtaç Çocuklara Mahsus Okullarda Döner Sermaye Kurulmasına Dair Kanun

12.03.1964

11654

439

"Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Yüksek ve Orta Dereceli Okullar Öğretmenleri ile İlkokul Öğretmenlerinin Haftalık Ders Saatleri ile Ek Ders Ücretleri Hakkında Kanun"

12.01.1961

10705

222

İlköğretim ve Eğitim Kanunu

19.01.1943

5308

4357

"Hususi İdarelerden Maaş Alan İlkokul Öğretmenlerinin Kadrolarına, Terfi, Taltif ve Cezalandırılmalarına ve Bu Öğretmenler için Teşkil Edilecek Sağlık ve İçtimai Yardım Sandığı ile Yapı Sandığına ve Öğretmenlerin Alacaklarına Dair Kanun"

14.06.1938

3933

3423

Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Mesleki ve Teknik Öğretim Okulları Döner Sermayesi Hakkında Kanun

03.11.1928

1030

1353

Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun

06.03.1340

63

430

Tevhidi Tedrisat Kanunu Yönetmelikler

07.07.2018

30471

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği

21.03.2017

30014

"Fatih Projesi Kapsamında Yapılacak Mal ve Hizmet Alımları ile Yapım İşlerine Dair Yönetmelik (Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü)"

15.08.2009

27320

"Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliği (Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü)"

Tablo 4. Bazı Kararname, Kanun ve Yönetmelikler Tablosu

54 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

“Tokat Uzay ve Bilim Merkezi” proje önerisi idare tarafından farklı bir yaklaşım olarak değerlendirilmiştir. Gelecekte bu proje önerisinin ayrıca değerlendirmeye alınabileceği ifade edilmiştir.

Maliyet ve hedef pazar açısından bakıldığında yeterli talep görememe riski de gündeme gelmektedir. Tokat Uzay ve Bilim Merkezi’nde verilecek özel eğitimlerin, atölye derslerinin ve uzay kampı programlarının tahmini ücretleri ile Tokat ve çevre illerde yaşayanların yıllık ortalama gelirleri kıyaslandığında arz - talep dengesizliği oluşabileceği riski ortaya çıkmaktadır.

Bununla birlikte İdare’nin programına alacağı öncelikli sektörün tarım olduğu ve Uzay ve Bilim Merkezi önerisinin bu sektör ile doğrudan ilgili olmadığı değerlendirilmiştir.

Tarım ve gıda sektörü ile öne çıkan ve bu yönde gelişim gösterme eğilimde olan Tokat ili için Uzay ve Bilim Merkezi önerisinin uygulanabilir olmadığı tespit edilmiştir.

55 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

3.5. YEŞILIRMAK VADISI FUAR MERKEZI 3.5.1. Bölge Planı Kapsamında İlgililik

Yeşilırmak Havzası Bölgesel Gelişim Ana Planı’na göre; • İlgili stratejik amaç: İşletmelerin Rekabet Gücünün Artırılması ve Dışa Açılma • İlgili stratejik öncelik: Dışa açılma • İlgili stratejik tedbir: Ulusal ve uluslararası ticari faaliyetin çeşitlendirilmesi ve artırılması

3.5.2. Projenin Özeti • Projenin ilgili olduğu sektörler: Ticaret • Projenin amacı: Tokat ve çevresinde kapsamlı bir fuar alanı ile kongre merkezi kazandırmak • Proje ile ilgili kuruluşlar: TOBB, T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı • Projenin tahmini süresi: 2 yıl • Projenin tahmini toplam bütçesi: 40.000.000 TL

3.5.3. Projenin Tanımı ve Kapsamı Tokat ve çevresindeki illerin fuar alanı ihtiyacını karşılamak ve açık alanda yapılan, tarım makinaları, inşaat makinaları gibi büyük fuarlara ev sahipliği yapmak amacıyla geliştirilecektir. Fuar alanı Tokat’ın başat sektörü olan tarım sektörüne yönelik fuarlar odaklı geliştirilecektir. Kompleks; fuar binaları, açık fuar alanları, çok amaçlı salon ve otopark alanları ile peyzaj alanlarından oluşacaktır.

3.5.4. Teknik Analiz ve Tasarım TR83 bölgesinde bulunan Tokat başta olmak üzere Amasya ile komşu bölge illeri Sivas, Yozgat, Erzincan ve Ordu illerinde yer alan nüfus ve firmalar yatırımdan faydalanacak ve etkileneceklerdir.

Projenin temel amacı, Tokat ve çevresinde kapsamlı bir fuar alanı ile kongre merkezi kazandırmaktır.

2018 yılı TOBB fuar takvimine göre Türkiye’de 499 fuar düzenlenmiştir. Bu fuarlar 54 farklı şehirdeki 125 fuar alanında yapılmıştır.

Tokat’ta 2013’ten bu yana Senateks Fuar Alanı’nda fuar düzenlenmektedir.

2013 – 2016 yılları arasında tarım ve hayvancılık konuları ile yapılan fuar konularına 2017 ve 2018’de ise gıda konusu eklenmiştir.

56 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

3.5.4.1. Tokat Tarım ve Hayvancılık Fuarı • 2013, 2014, 2015, 2016 • Konusu: Tarım ve Hayvancılık • Başlıca Ürün Grupları: Tarım, Tarım Teknolojileri, Seracılık, Hayvancılık, Tohumculuk, Tavukçuluk, Süt Endüstrisi, Fidancılık

3.5.4.2. Tokat Tarım ve Hayvancılık ve Gıda Fuarı • 2017, 2018 • Konusu: Tarım ve Hayvancılık, Gıda • Başlıca Ürün Grupları: Tarım, Tarım Teknolojileri, Seracılık, Hayvancılık, Tohumculuk, Tavukçuluk, Süt Endüstrisi, Fidancılık • Konusu: Tarım ve Hayvancılık • Başlıca Ürün Grupları Tarım, Tarım Teknolojileri, Seracılık, Hayvancılık, Tohumculuk, Tavukçuluk, Süt Endüstrisi, Fidancılık, Gıda, Süs Bitkileri, Bahçe Ekipmanları TOBB 2019 fuar takviminde de yer alan Tokat Tarım, Hayvancılık ve Gıda Fuarı başladığı günden itibaren Atlas Fuarcılık tarafından düzenlenmektedir.

Konya merkezli Atlas Fuarcılık 2018 yılında Amasya, Balıkesir, Çorum, Kayseri, Niğde ve Tokat’ta tarım fuarları; ayrıca Çorum’da evlilik, mobilya ve inşaat malzemeleri konulu 3 fuar daha düzenlemiştir. Organizatör kurumun 2019 yılı programına bu fuarlara ek olarak Balıkesir ve Erzurum’da tarım konulu ve Konya’da yöresel ürünler konulu düzenleyeceği fuarlar eklenmiştir.

3.5.5. Kurumsal Yapı ve Yasal Mevzuat Türkiye’de fuarlar Odalar ve Borsalar Kanununun 12’nci maddesinin (v) bendi, 34’üncü maddesinin (l) bendi, 56’ncı maddesinin (g) bendi ve 71 inci maddesinin (g) bendine dayanılarak hazırlanan YURT İÇİNDE FUAR DÜZENLENMESİNE DAİR USUL VE ESASLAR’a göre düzenlenmektedir.

3.5.6. Değerlendirme “Yeşilırmak Vadisi Fuar Merkezi” alternatifi idare tarafından tek başına yeterli bulunmamıştır. Tokat Eski Havalimanı arazisinin birden fazla fonksiyonu bir arada sunabilecek büyüklükte olduğu tespit edilmiştir.

Bununla birlikte fuarların yıl içinde az sayıda düzenleniyor oluşu ve Tokat ilinin fuar ve kongre pazarında henüz yeterli seviyeye ulaşmamış olması Fuar Merkezi alternatifinin uygulanabilirliğini düşürmektedir.

Fuar Merkezi fonksiyonunun tarım ve gıda sektörüne yönelik diğer kullanımlar ile birleştirildiği kompleks ve çok fonksiyonlu bir yapının İdare’nin hedeflerine daha uygun olduğu tespit edilmiştir.

57 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

3.6. TOKAT ULUSLARARASI TARIM VE GIDA ÜSSÜ - TUTGU 3.6.1. Bölge Planı Kapsamında İlgililik

Yeşilırmak Havzası Bölgesel Gelişim Ana Planı’na göre; • İlgili stratejik amaç: İşletmelerin Rekabet Gücünün Artırılması ve Dışa Açılma • İlgili stratejik öncelik: Tarımda Sulamanın Geliştirilmesi ve Yüksek Gelir Getiren Bitkisel Üretimin Artırılması, Tarımsal Araştırmaların Yapılması • İlgili stratejik tedbirler: • Planlanan alanların sulamaya açılması ve uygun sulama teknolojilerinin geliştirilmesi.

• Tarla içi geliştirme hizmetlerinin yapılması.

• Örtü altı sebze tarımının geliştirilmesi.

• Organik tarımın geliştirilmesi.

• Sertifikalı ve hibrit tohum üretimini geliştirilmesi.

• Kesme çiçek ve süs bitkileri üretiminin geliştirilmesi.

3.6.2. Projenin Özeti • Proje ile ilgili sektörler: Tarım, Gıda, Ulaştırma • Projenin amacı: Tokat ilinin tarım ve gıda konusunda uluslararası bir merkez haline gelmesi • Proje ile ilgili kuruluşlar: Tarım ve Orman Bakanlığı, Tokat İl Özel İdaresi, DHMİ Tokat Havalimanı Müdürlüğü • Projenin tahmini süresi: 3 yıl • Projenin tahmini toplam bütçesi: 100.000.000 TL

3.6.3. Projenin Tanımı ve Kapsamı Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU projesi ile yapılmak istenen tarım, gıda ve ulaştırma sektörlerini bir araya getirerek üretim, araştırmageliştirme, depolama, alım-satım, tanıtım ve dağıtım fonksiyonlarını tek merkezde hedef grup pazarlarla buluşturmaktır. Üssün; üretici, tüketici ve yatırımcı arasında bir köprü olması hedeflenmektedir.

Projenin tanımı ve kapsamına ait daha ayrıntılı bilgi “4. SEÇİLEN ALTERNATİFİN ÖN FİZİBİLİTE ÇALIŞMASI” bölümünde yer almaktadır.

58 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

3.6.4. Teknik Analiz ve Tasarım Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü’nde tarım ve gıda sektörüne yönelik tüm ihtiyaçlara yanıt verecek farklı fonksiyonlara hizmet eden yapıların bir arada sunulması önerilmektedir.

Projenin teknik analizi ve tasarımı ile ilgili daha ayrıntılı bilgi “4. SEÇİLEN ALTERNATİFİN ÖN FİZİBİLİTE ÇALIŞMASI” bölümünde yer almaktadır.

3.5.5. Kurumsal Yapı ve Yasal Mevzuat 3.6.6. Değerlendirme Tokat Eski Havalimanı arazisi büyüklüğü sebebiyle büyük potansiyel taşımaktadır.

Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU projesini diğer yeniden kullanım alternatiflerinden ayıran en önemli fark birçok farklı fonksiyonu bir arada içeren kompleks ve bütüncül bir opsiyon olarak öne çıkmasıdır.

Tokat Eski Havalimanı’nın yeniden kullanımı için önerilen “Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU” projesi tarıma dayalı ihtisas OSB, Fuar Merkezi, Tokat Uluslararası Yaş Sebze ve Meyve Bölge Hali ve arge fonksiyonlarının bir arada yer alacağı kompleks bir organizasyonu tariflemektedir.

Bu alternatif idare tarafından seçilmiş olup ayrıntılı ön fizibilitesi “4. SEÇİLEN ALTERNATİFİN ÖN FİZİBİLİTE ÇALIŞMASI” bölümünde anlatılmıştır.

59 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

4. SEÇİLEN ALTERNATİFİN ÖN FİZİBİLİTE ÇALIŞMASI

4. TOKAT ULUSLARARASI TARIM VE GIDA ÜSSÜ ÖN FİZİBİLİTE ÇALIŞMASI

İşin sahibi idari kurum Tokat İl Özel İdaresi ile Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı’nın ortak kararı ile ayrıntılı ön fizibilite çalışması yapılmak üzere “Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU” yeniden kullanım alternatifi olarak seçilmiştir. Bu bölümde seçilen alternatifin incelemesi yapılmıştır.

4.1. PROJE FIKRI HAKKINDA TEMEL BILGILER 4.1.1. Proje Başlığı:

Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU

4.1.2. Projenin Yeri: Tokat - Eski Havalimanı

4.1.3. Sektör: Tarım, Gıda, Ulaştırma

4.1.4. Projenin Amacı: Tokat ilinin tarım ve gıda konusunda uluslararası bir cazibe merkezi haline gelmesi

4.1.5. Projenin Sahibi: Tokat İl Özel İdaresi

4.1.6. Tahmini Süre: 3 yıl (2021 - 2024)

4.1.7. Tahmini Toplam Bütçe: 100 milyon TL

62 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

4.2. PROJENIN AMAÇLARI 4.2.1. Genel Amaç

Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU projesi ile yapılmak istenen tarım, gıda ve ulaştırma sektörlerini bir araya getirerek üretim, araştırmageliştirme, depolama, alım-satım, tanıtım ve dağıtım fonksiyonlarını tek merkezde hedef grup pazarlarla buluşturmaktır.

4.2.2. Ulusal Ölçekteki Plan Kararlarıyla İlişkisi Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin ilk kalkınma planı olma niteliğini taşıyan On Birinci Kalkınma Planı’nda yer alan “İklim Değişikliği, Gıda Güvenliği ve Suyun Etkin Kullanımı” başlığı altında tarım ve gıda sektörlerinin önemi vurgulanmıştır.

Artan gıda talebi, iklim değişikliği, şehirleşme, toprak ve su kaynakları ile tarımsal ürünler ve üretici üzerinde baskı oluştururken; değişen iklime uygun bitki ve hayvan türlerinin geliştirilmesi, çevre ve biyolojik çeşitliliğin korunması önem kazanmakta, daha az kaynakla gıda talebinin karşılanabilmesi için nitelikli işgücü ve teknolojiye ihtiyaç artmaktadır.

Gelişmiş ülkelerin, yeni nesil uygulamalarla ticari üstünlüklerini devam ettirmeleri beklenirken, gelişmekte olan ülkeler de teknolojiye dayalı küçük tarım işletmeciliğini desteklemenin yanı sıra büyük ölçekli üretimlerle gıda zincirinde rekabetçi olma çabasındadır.

Sağlıklı, organik ve iyi tarım ürünlerine talep artmakta, katkısız ve yerel ürünlerin farklı pazarlama kanallarıyla doğrudan tüketiciye ulaştırılması eğilimi güçlenmektedir.

Yukarıdaki nedenlerle yerel üreticiler ile tarım ve gıda sektöründe yapılacak teknolojik gelişmeleri, üretimi ve dağıtımı destekleyen bu proje doğrudan ulusal ölçekteki plan kararlarıyla örtüşmektedir.

4.2.3. Bölgesel Gelişme Stratejisi İçindeki Yeri Yeşilırmak Havzası Bölgesel Gelişme Ana Planı (YHGP) dikkate alındığında tarım sektörü gelişim stratejileri açısından önem taşımaktadır.

YHGP çerçevesinde 2023 yılında Tokat ilinde Merkez ilçe ve ağsal ilişkileri nedeniyle bütünleşmiş diğer ilçelerin çevresindeki tarımsal üretimin, hem tarım toprakları çok değerli olduğu için hem de sulama projeleri nedeniyle çeşitlenerek gelişeceği öngörülmüştür.

YHGP’de Tokat ili tarım sektörünün belirlenen vizyona ulaşması için bitkisel üretim, hayvancılık, tarım-sanayi entegrasyon ve üniversite-tarım entegrasyonu alanlarında dört başlık belirlenmiştir.

63 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

1. YHGP’de “İşletmelerin Rekabet Güçlerinin Artırılması ve Dışa Açılmaları” stratejik amacı, “Tarımda Sulamanın Geliştirilmesi ve Yüksek Gelir Getiren Bitkisel Üretimin Artırılması, Tarımsal Araştırmaların Yapılması” tedbiri kapsamında Tokat tarımında bitkisel üretim alanında önerilen projeler; • Tokat ilinde planlanan alanların sulamaya açılması ve uygun sulama teknolojilerinin geliştirilmesi olarak öngörülmüştür. Bu kapsamda Süreyya Bey Barajı’nın inşaatı tamamlanmış, sulama altyapısı projesi devam etmektedir. Yatırım Programında yer alan diğer sulama projeleri Tokat-Turhal Gülüt Projesi, Alpu ve Güzelce projeleridir.

• Örtü altı sebze yetiştirme teknikleri, tür ve çeşit belirlemesinin yapılması • Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü’nün üretim yeri olarak belirlenen köylere yönelik örtü altı sebze eğitimi yapması • Alçak tünel, yüksek tünel, plastik ve cam serada üretim olanakları, soğuğa dayanım ve sebze üretim maliyetlerinin ısıtmalı ve ısıtmasızz koşullarda araştırılması • Çeşitli sebze ve meyvelerin kurutulması ile ilgili kurutma parametrelerinin belirlenmesi ve kurucu tiplerin geliştirilmesi • Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma İstasyonu’nun organik örtü altı sebze yetiştirilmesinde hayvan gübreleri, özellikle kümes hayvanları gübrelerinin miktar ve verilme zamanını araştırması • Meyve döllenme biyolojilerini araştırması • Üzüm gen veya koleksiyon merkezi oluşturması • Reşadiye-Artova ve Sulusaray ilçelerinin termal kaynaklarının seracılıkta kullanımı ve cam sera inşa edilmesi • Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü’nün eşgüdümünde organik (tahıl tohumu, tahıl, bakliyat, yazlık sebze, meyve, yem bitkileri, tıbbi ilaç bitkileri üretimi, baharat) üretiminin geliştirilmesi • Sertifikalı buğday, arpa ve yem bitkileri tohumu üretimi • Virüs bulaşığı olmayan patates tohumu üretimi • Eğiticilerin ve çiftçilerin sertifikalı ve hibrit tohum üretimi konusunda eğitimi • Tam donanımlı tohumluk kontrol ve sertifikasyon merkezi oluşturulması • Kesme çiçek ve süs bitkileri üretiminin geliştirilmesi • Doğadan yeni süs bitkilerinin toplanarak kültüre alınması, bunların bölge adına tescil edilmesi • Eğiticilerin ve çiftçilerin kesme çiçek konusunda eğitimi • Tıbbi ilaç ve baharat bitkileri üretiminin geliştirilmesi • Eğiticilerin ve çiftçilerin tıbbi ilaç ve baharat bitkileri konusunda eğitimi • Özel meyve fidanlıklarının kurulmasına yönelik teknik destek verilmesi

64 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

• Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü’nün eşgüdümünde yabani kirazların ıslahı ve kiraz üretim döneminin uzatılması, soğuğa dayanıklı anaç ve çeşit elde edilmesi • Meyvecilikte çiçeklenmeyi geciktirme ve don zararını önleme araştırmaları yapılması 2. YHGP’de “İşletmelerin Rekabet Güçlerinin Artırılması ve Dışa Açılmaları” stratejik amacı, “Tarımda Sulamanın Geliştirilmesi ve Yüksek Gelir Getiren Bitkisel Üretimin Artırılması, Tarımsal Araştırmaların Yapılması Tedbiri” kapsamında Tokat tarımında hayvancılık alanında önerilen projeler; • Büyükbaş hayvan yetiştiricileri ve hayvan soy kütüğü veri bankası oluşturulması • Besiciliğin yaygınlaştırılması, erken kuzu ve genç dana kesiminin önlenmesi • Merkez- Turhal ve Artova’da hayvan barınaklarının iyileştirilmesi • Hayvancılık potansiyeli olan Turhal’da Organize Besi Bölgesi kurulması • Su ürünleri üretimine uygun tatlı su kaynaklarının envanterinin yapılması, mevcut tesislerin verimliliğinin artırılması • Su ürünleri üreticilerinin eğitimi ve örgütlenmesinin sağlanması • Baraj balıklandırılması için, ekolojik çevreyi ve limnolojik etüt sonuçlarını göz önünde bulundurarak tür tespitinin yeniden yapılması ve ekonomik alternatif türlerin belirlenmesi 3. YHGP’de “İşletmelerin Rekabet Gücünün Artırılması ve Dışa Açılma” stratejik amacında tarım sektörü ile ilgili üzerinde durulan bir diğer konu ise tarım ve sanayi entegrasyonun sağlanmasıdır. Bu kapsamda Tokat ilinde öngörülen projeler: • Yağ sanayi için ilde ayçiçeği, soya kanola (kolza), keten üretimi ve verimliliğinin artırılması • Salça sanayi için domates üretimi • Meyve suyu sanayi için vişne, şeftali ve üzüm üretimi • Konserve sanayi için bamya ve fasulye üretimi • Soğuk hava depolarınınn yapılması ve paketleme tesislerinin geliştirilmesi • Kurutma ve paketleme tesislerinin yapılmasıdır.

4.

YHGP’de araştırmaların karar süreçlerinde etkili olması ve politikaya yol göstermesi için bilgi ve üretim arasındaki bağın güçlendirilmesi önceliği çerçevesinde GOP Üniversitesi için öngördüğü projeler: • Tokat GOP Üniversitesi ile Tokat ilindeki tarım sektörünün ortak araştırma programları geliştirilmesi • Tokat GOP Üniversitesi’nin teknolojik konularda kamu ve özel kesimlerle işbirliğinin geliştirilmesi 65 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

Bölge GSYİH’sının beşte birini sağlayan bu kesim istihdamın hala üçte ikisini sağlamaktadır. Bu istihdam alternatif alanlara kaydırılıncaya kadar tarımsal üretim nüfusun önemli bir kesiminin yaşam standardını doğrudan belirleyecektir. Bu nedenle tarımda beklenen verimlilik ve yapısal gelişmeler önemini koruyacaktır.

Tarımsal kaynaklar ve verimlilikte en büyük katkının beklendiği alanlar şunlardır: 1. Sulama ve tarla içi geliştirme hizmetlerinin tamamlanması, yüksek gelir getirecek ürünlerin üretimi, hayvan ırklarının ıslahı, balıkçılık tesisleri inşası ve yeniden ağaçlandırma gibi faaliyetlerle tarımın geliştirilmesi, 2. Tarımsal üretimde kullanılacak sulama suyunun hayvancılık ve tarımsal faaliyetler sonucu su kirliliğine neden olmaması için özel programların geliştirilmesi, 3. Tarımda verimliliği sağlayacak tarımsal iş-letme tiplerinin, tarımsal uygulama pratiklerinin ve polikültür ürün deseninin teşvik edilmesi, 4. Çiftçi eğitimi ve 5. Kırsal kalkınma için uygun örgütlenme şekillerinin desteklenmesi.

Bu konuların her biri için önerilen müdahaleler ise şu şekildedir: 1. Kaynak Geliştirme 2. Tarımda İşletme Tipi 3. Çiftçi Eğitimi 4. Örgütlenme ve Diğer Tarımsal Faaliyetler Yukarıdaki başlıklara göre Tokat ili için üretimlerinin geliştirilmesi gereken ürünler şu şekildedir: • Tarla bitkileri (Kuruda hububat, yeşil mercimek; Suluda mısır, şeker pancarı, yağ ve yem bitkileri, silaj mısır.)

• Sebze türleri (Domates, taze fasulye, biber, diğer kışlık ve yazlık sebzeler.)

• Meyve türleri (Vişne, şeftali, kiraz, üzüm, elma, ceviz, mahlep, kuşburnu.)

YHGP’de yer alan gelişim stratejilerinden “Mekansal Yapı” başlığı altındaki “Üretim Altyapısının Güçlendirilmesi” maddesi de proje ile doğrudan ilgilidir.

Bu başlık altında açıklanan “Bölgedeki dördüncü kademe merkezler (Amasya, Çorum, Tokat ve Merzifon) artbölge içindeki bağımlı nüfusun işlevsel talepleri yönünde geliştirilecektir. Bunlardan bir kısmı ulusal ve ihraç pazarlarına üretim yapan işletmeleri de barındırmaktadır ve bu nedenle yarışmacı konumları güçlendirilecektir” ifadesi Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU projesinin gerekliliğini vurgulamaktadır.

Planda yer alan “Yerel Fırsat ve Öncelikler” bölümünde de Tokat ili için 66 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

tasarlanan rol öne çıkarılmıştır. Bu bölümde yer alan ifadeye göre “Üç ilin (Amasya ve Tokat, son sıralarda Çorum’un) 5084 Sayılı Teşvik Yasası kapsamında olması ve dört ilin Kalkınmada Öncelikli Yöreler listesinde olması” gerekmektedir.

Ulusal düzeyde bölgesel gelişme stratejisi içinde stratejik amaçlar, öncelikler ve tedbirlerin, TR83 Bölgesi gelişme stratejisi oluşturulurken göz önünde tutulması, önerilen stratejilerin daha gerçekçi ve uygulanabilir olması açısından önemlidir.

4.2.4. Tokat İlinin Tarım Sektöründeki Yeri ve Önemi İlin ekonomisi tarım, hayvancılık, endüstri ve ticarete dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında buğday, arpa, mısır, baklagiller, tütün, şekerpancarı, ayçiçeği, patates, soğan, üzüm, mısır, karpuz, tütün ve diğer sebzeler gelmektedir.

Tokat Türkiye genelinde yetiştirilen tarımsal ürünler açısından da öneme sahiptir. İlde yetişen ürünlerden 38 tanesi Türkiye üretim sıralamasında ilk 10’da yer almaktadır. Aşağıdaki tabloda bu ürünler ve Türkiye sıralamaları verilmiştir.

Tarımsal Ürün

Ülke içindeki Sırası

Üretim Miktarı(Ton)

Dane Fiğ

1

15.616

Macar Fiğ

1

5.093

Sofralık Domates

4

440.015

Taze Fasülye

4

46.360

Kıvırcık Marul

4

14.477

Dereotu(sera)

4

28

Dolmalık Biber

5

31.931

Şaraplık Üzüm

5

31.905

Barbunya

5

9.413

Dane Tritikale

5

7.027

Barbunya

5

5.355

Süpürge Otu

5

200

Tere(Sera)

5

16

Sivri Biber

6

32.349

Kuru Sarımsak

6

6.108

Taze Soğan

6

280

Dere Otu

6

135

Kuru Soğan

7

133.571

Yağlık Ayçiçeği

7

39.306

Pırasa

7

7.361

Vişne

7

6.268

Hayvan Pancarı

7

3.764

Nane

7

199

Dolmalık Biber(Sera)

7

167 67 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

Tarımsal Ürün

Ülke içindeki Sırası

Üretim Miktarı(Ton)

Roka

7

16

Tütün

8

2.105

Tere

8

125

Şeker Pancarı

9

636.075

Kıvırcık Marul(Sera)

9

1.535

Roka

9

156

Maydonoz(Sera)

9

36

Salçalık Domates

10

41.828

Armut

10

6.065

Göbekli Marul

10

4.663

Sofralık Hıyar

10

3.764

Dut

10

1.622

Arpa

10

10

Çemen Otu

10

7

Tablo 5. Tokat Tarımsal Ürünleri ve Türkiye Sıralamaları

Büyük ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği yaygın olarak yapılmaktadır. Ovalık alanlarda sığır ve manda, yaylaların bulunduğu dağlık kesimlerde de koyun ve keçi yetiştirilir.

Ayrıca, Tavukçuluk ve arıcılığın yanı sıra göllerde balıkçılık yapılmaktadır. Bu bağlamda Almus Baraj gölü önemli Alabalık üretim merkezlerinden biridir.

4.3. PROJENIN GEREKÇELENDIRILMESI

4.3.1. Bu Konuda Daha Önce Yürütülen Faaliyetler Tokat İli Eski Havalimanı’nın; Tarıma Dayalı ihtisas Organize Sanayi Bölgesi olarak kullanımına ilişkin, 1/100.000 Ölçekli Samsun-Çorum-Tokat Planlama Bölgesi Çevre Düzeni Planı ve Yeni Havalimanı Mânia Planına Göre Değerlendirilmesi yapılmıştır; * Fizibilitesi hazırlanmak istenen alandaki parsel bilgileri, yüzölçümleri, mülkiyet durumu, tapuda cins bilgilerini içeren liste Ek1’de hazırlanmıştır.

Ek2’de parsellerin haritada gösterimi iletilmiştir. *Söz konusu alan Ek3’de gösterildiği şekilde; 1/100.000 Ölçekli SamsunÇorum-Tokat Planlama Bölgesi Çevre Düzeni Planında nitelikli tarım alanı ve marjinal tarım alanı olarak görülmektedir. Burada Tarıma Dayalı ihtisas Organize Sanayi Bölgesi yapılabilmesi için, öncelikle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na Çevre Düzeni Değişikliği teklifinin hazırlanarak iletilmesi, söz konusu değişiklik Bakanlık tarafından onaylanırsa, 1/5000 Ölçekli Tarıma Dayalı ihtisas Organize Sanayi Nazım imar Planı ve 1/10000 Ölçekli Tarıma Dayalı ihtisas Organize Sanayi Uygulama imar Planı’nın hazırlanması ve 68 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

onaylanması gerekmektedir. Tesisin yapılanma koşulları imar planı yapıldığında belirlenecektir. * Yeni Havalimanı Mânia Planına göre değerlendirme yapıldığında; söz konusu alan İç Yatay Düzlemde kalmaktadır. Bu alanda; Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü 23.09.1990 tarih ve SHT 150/5300 Havalimanı Çevresindeki Doğal Mânialar Üzerinde Yapılaşma Kuralları gereğince; parlayıcı, patlayıcı, akaryakıt tesis ve depoları ile buna benzer yapılar ve yoğun duman çıkaracak nitelikteki sanayi tesisleri yapılamaz ve insanların toplu halde bulundukları, hastane, düğün salonu, okul ve benzeri yapıların yakınında planlanamaz ve inşa edilemez. Yüksek yapı olmamak, vahşi hayat hareketliliğini artırmamak kaydıyla, planlanan her türlü yapılaşma için öncelikle DHMİ Tokat Havalimanı Müdürlüğü’nden görüş alınmak gerekmektedir.

Tokat İli Eski Havalimanı’nın yeniden kullanımına ilişkin İdare tarafından bugüne kadar oluşturulan üç alternatif bulunmaktadır. Bunlar: • Sivil Havacılık Merkezi • Tokat Uluslararası Yaş Sebze ve Meyve Bölge Hali • Tarıma Dayalı İhtisas OSB. Bu alternatifler idare tarafından, çeşitli paydaş kamu kurum ve kuruluşları ile paylaşılmıştır. Paydaş kurumların görüşleri alınmıştır. Bazı paydaş kurum ve kuruluşlar söz konusu alternatifler ile ilgili ön çalışmalar yapmıştır.

Paydaşlardan Tokat Kent Konseyi üç adet öneri üzerine çalışmalar yapmış; Sivil Havacılık Merkezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi’ne bağlı eğitim-uygulama alanı (kurulması planlanan havacılık bölümü için) ve Uluslararası Yaş Sebze ve Meyve Bölge Hali. Bu önerilerden en çok desteklenen Uluslararası Yaş Sebze ve Meyve Bölge Hali alternatifi olmuştur. İl Kültür Turizm Müdürlüğü’nün Tokat İli Eski Havalimanı için hazırlatmış olduğu Motor Sporları Merkezi Projesi bulunmaktadır.

4.3.2. İhtiyaç ve Sorunların Saptanması Proje kapsamında üstyapı, altyapı, işletme ve diğer ihtiyaç duyulacak işler için Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan kaynak kullanabilir. Proje fizibilitesi ile Tarım ve Orman Bakanlığı - Tarım Reformu Genel Müdürlüğü Organize Tarım ve Hayvancılık Bölgeleri Daire Başkanlığı’na başvuran tüzel kişiliğin projesi incelenerek kredi verilmektedir. Kredi miktarının belirlenmesinde herhangi bir alt ve üst limit uygulaması olmadığı ilgili kurum uzmanı ile yapılan telefon görüşmesinde öğrenilmiştir. Yine aynı telefon görüşmesinde kredi faizinin, kurulacak TDİOSB’nin bulunduğu bölgeye göre % 1 – 6 arasında değişebildiği öğrenilmiştir. 2 yıl geri ödemesiz olarak verilen kredinin miktarına bağlı olarak toplam geri ödeme süresinin belirlendiği yine yapılan telefon görüşmesinde edinilen bilgiler arasındadır.

69 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

4.3.3. Hedef Grubun Tanımlanması ve Tahmini Sayı Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU projesinin hedef kitlesi potansiyel yatırımcılar ve çiftçilerdir. Ayrıca yatırımın ana hedef bölgesi Tokat ilidir. Yatırım ile Tokat’ın sosyoekonomik kalkınmasına, rekabet gücünün artırılmasına katkı sağlanması hedeflenmektedir. Bu yatırımın bölgede öne çıkan tarım sektörünü geliştirmesi ve bu sayede ilde sektörün gayrisafi katma değer içindeki payının artması öngörülmektedir. Yatırımın bir diğer etkisi benzer yatırımlara örnek teşkil etmesi olacaktır. Bu kapsamda benzer uygulamaların diğer illerde de yaygınlaşması öngörülmektedir.

4.3.4. Projede Öngörülen Stratejinin Alternatif Çözümler İçerisinde Tercih Sebebi Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU projesini diğer yeniden kullanım alternatiflerinden ayıran en önemli fark birçok farklı fonksiyonu bir arada içeren kompleks ve bütüncül bir opsiyon olarak öne çıkmasıdır.

Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü’nün aşağıdaki fonksiyonları ve yapıları bünyesinde barındırması önerilmektedir: • TDİ OSB • Uluslararası Yaş Sebze ve Meyve Bölge Hali • Fuar Merkezi • Agropark • Paketleme ve Depolama Alanları • Lojistik Hizmet Alanları • Konaklama Tesisi • Sosyal Tesisler • Dini Tesis • Sağlık Ocağı • Ulaşım Hizmetleri • Yönetim Birimleri • Benzin İstasyonu Yukarıda ifade edilen yapıların bir arada bulunması Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü’nün tarım ve gıda sektörlerinin merkezi olabilmesi için gereklidir. Üssün tarım, gıda ve ulaştırma sektörlerini bir araya getirerek üretim, araştırma-geliştirme, depolama, alım-satım, tanıtım ve dağıtım fonksiyonlarını tek merkezde üretici, yatırımcı ve tüketici ile buluşturması bu alanı bir cazibe merkezi haline getirecektir.

70 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

4.3.5. Öngörülen Riskler ve Alınabilecek Tedbirler Projenin fiili uygulamaya başlamasından sonra belirlenen süre 3 yıldır.

Projenin uygulama aşamasına kadar olan süreçte arazi talep ve kullanımı değerlendirilecektir. Bu nedenle projenin uygulamaya geçmesi ile kapasite kullanımı %100’e yaklaşacaktır, 3 yıl beklenmeyen riskler nedeniyle alınan risk yılıdır.

Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü Projesinin önemli bir bölümünü oluşturan TDİ OSB’nin kuruluşu ve tüzel kişilik kazanması için çeşitli izinler gerekmektedir. Yönetmelikte başvuru aşamasında gerekli evraklar ve başvuru süreci hakkında bilgiler yer almaktadır. Başvuru aşamasında eksik belge ile başvurulması veya zamanında başvuru yapılmaması durumunda TDİ OSB yatırımı için gerekli izinler alınamayacaktır.

Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU projesi yatırımı için proje hazırlanmasının ardından proje ve diğer gerekli belgeler ile ve zamanında başvuru yapılması durumunda kurulum için izinler alınabilecektir.

Gerekli belgeler ve süre Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri Yönetmeliğinde belirtilmiştir. Yönetmeliğin incelenmesi ve ilgili bilgilerin edinilmesi söz konusu riski ortadan kaldıracaktır.

Tokat ilinde kurulumu planlanan Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü TUTGU projesi yatırımında yağışlı gün, güneşli gün vb. meteorolojik veriler önemlidir. Fizibilite raporunda belirtilen meteorolojik veriler mevcut günümüz değerleridir. Ancak beklenemeyen bir kuraklık, sel vb. doğal afet veya üretimi olumsuz yönde etkileyecek herhangi bir meteoroloji etkeni üretimi olumsuz yönde etkileyecektir. Üretimin olumsuz etkilenmesi ihtimali sebebiyle yatırımcılar Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU projesi için yatırım yapmaktan vazgeçebilir.

Seracılık, bitkilerin yetiştirilmesinde koşulların iyileştirilerek üretimin yapılmasıdır. Olağanüstü bir afet haricinde herhangi bir iklim değişikliği seranın bazı özelliklerinin değiştirilmesi ve geliştirilmesi ile yok sayılabilmektedir. Seranın özelliklerinin geliştirilmesi bahsi geçen riski ortadan kaldırmaktadır Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU bünyesinde fide, salon ve kesme çiçek, tıbbi ve aromatik bitki üretilmesi planlanmaktadır. Üretimi yapılan bu ürünlerin talep düzeyinin beklenenden az olması riskler arasında yer almaktadır. Bu ürünlerin talep düzeyinin az olması durumunda yatırımcılar zarar edebilmektedir. Bu durumun neticesinde firmalar faaliyetlerini sürdüremeyebilir.

Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU bünyesinde üretilen ürünlerin seçiminde küresel talep düzeyi dikkate alınmalı ve bu doğrultuda üretim yapılmalıdır. Bu durum söz konusu riskin meydana gelme olasılığını düşürecektir.

71 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

4.3.6. Temel Varsayımlar Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU projesi yatırımına ilişkin bilgiler Tablo 5’te verilmiştir.

Yatırıma İlişkin Bilgiler

Varsayımlar

Yatırımın Yeri

Tokat

Yatırımın Adı

Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU

Yatırımın Amacı

Tokat ili merkez ilçesinde Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU kurulması ile bölgeye yeni yatırımcılar çekilerek bölgenin ekonomik kalkınmasına katkı sağlanmasıdır.

Fizibilitenin Hazırlanma Yılı

2020

Yasal Sürecin Başlaması Öngörülen Yıl

2020

Yatırımın Başlayacağı Yıl

2021

Firmaların Faaliyete Başlayacağı Yıl

2024

Proje Sahibi Kuruluşun Adı

Tokat İl Özel İdaresi

Proje Sahibi Kuruluşun Yasal Statüsü

Kamu Kurumu

Projenin Yürütücü Kuruluşu

Tokat İl Özel İdaresi

Yatırım Uygulama Süresi (Ay)

36

Toplam Yatırım İhtiyacı (Lira)

107.219.021

NBD İndirgeme Oranı 1

10,00%

NBD İndirgeme Oranı 2

20,00%

NBD İndirgeme Oranı 3

30,00%

Öz Kaynak Kullanım Oranı

50,00%

Üretilecek Ürünler/Hizmetler (Çıktılar)

50 Dönüm Arazi, 25 Dönüm Arazi, 10 Dönüm Arazi, 5 Dönüm Arazi, Yakıt Geliri, Su Geliri ve Yönetim Geliri

Yatırımın Hedef Kitlesi

Yurt içi ve yurt dışındaki tüm yatırımcılar

İşletme Sermayesi Süresi (Ay)

1

Tahsilat (Alacak) Vadesi (Ay)

1

Borç Ödeme Süresi (Ay)

1

Stok Devir Süresi (Ay)

1

Satış Fiyatları Yıllık Artış Oranı

2%

İşletme Giderleri Yıllık Artış Oranı

1%

Kredi Faiz Oranı

22%

Yatırımın Para Cinsi

Lira

Tablo 6. Yatırıma İlişkin Temel Varsayımlar

72 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

4.4. PROJE IÇIN ÖNGÖRÜLEN FAALIYETLER 4.4.1. Ana Faaliyetler

Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU projesi için ön görülen ana faaliyetler aşağıdaki gibi sıralanmaktadır: 1. Projenin yatırım programına alınması 2. Proje ekibinin kurulması, projenin yürütülmesi ve kontrolörlük işlerinin yapılması 3. Proje tanıtımının yapılması 4. Kamu arazilerinin satın alınması, bedelsiz devir, plan, proje ve ihale çalışmalarının yapılması 5. İmar planı çalışmalarının yapılması 6. Tasarım ve projelendirme çalışmalarının yapılması 7. Altyapı proje çalışmalarının yapılması 8. İnşaat uygulama projesine başlanması 9. Proje alanının açılışının gerçekleştirilmesi 10. Proje ara ve sonuç raporlarının hazırlanması

4.4.2. Faaliyet Takvimi Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU projesinin süresi 36 ay olacaktır.

Tablo 7. Faaliyet Takvimi

No

Faaliyet Adı

Faaliyet Ayları

1

Projenin yatırım programına alınması

1, 2, 3

2

Proje ekibinin kurulması, projenin yürütülmesi ve kontrolörlük işlerinin yapılması

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36

3

Proje tanıtımının yapılması

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36

4

Kamu arazilerinin satın alınması, bedelsiz devir, plan, proje ve ihale çalışmalarının yapılması

1, 2, 3

5

İmar planı çalışmalarının yapılması

1, 2, 3

6

Tasarım ve projelendirme çalışmalarının yapılması

4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12,

7

Altyapı proje çalışmalarının yapılması

4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12

8

İnşaat uygulama projesine başlanması

12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36

9

Proje alanının açılışının gerçekleştirilmesi

36

10

Proje ara ve sonuç raporlarının hazırlanması

4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36 73 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

4.5. PROJENIN IŞLETME VE YÖNETIM MODELI

Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU projesi yönetim organlarının; • Müteşebbis heyet (işletme aşamasında genel kurul), • Yönetim kurulu, • Denetim kurulu, • Bölge müdürlüğünden oluşacağı düşünülmektedir. Aşağıda bu organların yapısı ve genel işleyişi hakkında öneriler yer almaktadır.

4.5.1.Müteşebbis Heyet (Genel Kurul) Müteşebbis heyet, OSB’nin en üst karar organıdır. Bakanlık tarafından yer seçimi kesinleştirilen OSB’nin oluşumuna katılan kurum ve kuruluşların yetkili organlarınca mensupları arasından tespit edilecek 15 asil ve 15 yedek üyeden oluşur. OSB’nin oluşumuna katılan kurum ve kuruluşları müteşebbis heyette temsil edecek üye sayısı, katılım oranları dikkate alınarak kuruluş protokolünde belirlenir.

Müteşebbis heyette yer alan üyeler 2 yıl için seçilir ve temsil ettikleri kurum ve kuruluşlardaki görevleri sona erdiğinde üyelikleri düşer. Üyelikten düşen veya ayrılan üyenin yerine, temsil ettiği kurum ve kuruluşların ön sıradaki yedek üyesi geçer. Bu şekilde katılan üye, yerine geçtiği üyeden kalan süreyi tamamlar.

Genel kurul, OSB’deki kurulacak toplam işletme sayısının 2/3’ünün yapı kullanma izni alması ve bunların da en az yarısının üretime geçtiğini işyeri açma belgesi ile belgelemeleri halinde genel kurulun oluşum süreci başlar.

Katılımcılar veya temsilcilerinin müteşebbis heyet üyeleri ile birlikte en geç altı ay içinde yapacakları ilk genel kurul toplantısında müteşebbis heyet, yönetim ve denetim kurulunun görevi sona erer.

Müteşebbis heyet ve genel kurulun görev ve yetkileri OSB Uygulama Yönetmeliğinin 35nci maddesinde ayrıntılı olarak belirtilmiştir.

4.5.2.Yönetim Kurulu Yönetim kurulu, müteşebbis heyetin veya genel kurulun en az dördü kendi üyeleri arasından olmak üzere seçeceği 5 asil 5 yedek üyeden oluşur. Oylarda eşitlik halinde kuraya başvurulur.

Beşinci üye olarak bölge müdürü de görevlendirilebilir. Yönetim kurulu üyeleri 2 yıl için seçilir. Süresi sona eren üyeler yeniden seçilebilir.

74 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

4.5.3.Denetim Kurulu Denetim Kurulu, müteşebbis heyetin veya genel kurulun kendi üyeleri arasından seçeceği iki asıl iki yedek üyeden oluşur. Oylarda eşitlik halinde kuraya başvurulur. Denetim kurulu üyeleri 2 yıl için seçilir. Süresi sona eren üyeler yeniden seçilebilir.

4.5.4.Bölge Müdürlüğü Bölge müdürlüğü, bölge müdürü ile yeteri kadar idari ve teknik personelden oluşur.Bölge müdürü, kanun, yönetmelik, kuruluş protokolü, ana sözleşme ve benzeri düzenlemeler çerçevesinde, müteşebbis heyet, genel kurul ve yönetim kurulunun kararları ve talimatları doğrultusunda, OSB’nin sevk ve idaresini yürütmekle görevlidir. Bölge müdürü, OSB’nin idari ve teknik personelinin en üst amiridir.

Genel İdare Giderleri İçin Kredi Kullanmakta Olan OSB’lerde Bölge müdürlüğü tip teşkilat şemasına göre yapılanmaktadır. Bölge müdürlüğü tip teşkilat şeması; • Bölge müdürü, • Teknik birimde; şehir plancısı, mimar, mühendis unvanı ile en az beş kişi, tekniker, teknisyen, topograf ve sürveyan unvanı ile birer kişi, • İdari birimde; muhasebeci, muhasebe memuru, sekreter, evrak memuru, güvenlikçi, odacı ve şoför unvanı ile birer kişi, olmak üzere, en az on yedi kişiden oluşur.

Tip teşkilat şeması; unvanı, sayıları, nitelikleri ve gerekçeleri belirtilmek şartıyla müteşebbis heyetin teklifi ve Bakanlığın onayı ile oluşturulur ve değiştirilir.

4.6. PROJENIN BEKLENEN SONUÇLARI

4.6.1. Hedef Gruplar Üzerinde Beklenen Etki Dünyada gıda ve gıda sanayisindeki gelişmelere paralel olarak ülkelerin tarımsal faaliyet çeşitliliği ve tarımsal üretim modelleri değişmektedir. Ülkelerin bu alanda birbirleriyle rekabet edebilmeleri ve bu trende uyum sağlayarak; üretim, verim, işleme, arz düzeyinde gelişmelere ayak uydurmaları gerekmektedir. Özellikle tarımsal üretimde profesyonel işletmelerin gelişmesi, kooperatif mantığının gelişerek ortak yatırım merkezlerine dönüşmesi Türkiye’yi de bu alanda gelişmelere zorlamaktadır. Bu anlamda ilerleyen yıllarda OSB mantığının gelişerek ve değişerek çağı yakalamada önemli bir görev üstleneceği öngörülmektedir. Orta Karadeniz Bölgesinde

75 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

örnek olabilecek Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU bu açıdan değerlendirildiğinde farklı bir misyon ve vizyon içermektedir. Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU’da üretilecek ürünler ve dünya, ülke ekonomisindeki yeri oldukça önemlidir. Bulunduğu hinterlant itibarıyla iç piyasada Ankara, Samsun, Kayseri gibi metropollere hitap edebilecek ürünler, dış piyasada da önemli pazar bulacaktır.

4.6.2. Somut Çıktılar Tokat, tarım sektörü açısından Türkiye’nin ihracat ve ithalat potansiyeli incelendiğinde bölgesel çekim alanı yüksek bir konumdadır. Bu doğrultuda bölge potansiyeli ve üretim yapısı incelendiğinde bölgede metropollere ürün verecek ve ihracat potansiyeli yüksek ürünlere yönelik üretim yapılmalıdır. Bu anlamda bölgede önemli açık olan kesme ve salon çiçekçiliği, Türkiye’de önemli bir pazarı bulunan fide yetiştiriciliği ve ülkemizin ekolojik ve doğal potansiyeli yüksek olan tıbbi ve aromatik bitkilerin ihracat potansiyeli yüksek çeşitleri üretimde kullanılarak ürün deseni oluşturulacaktır.

4.6.3. Sürdürülebilirlik Günümüzde tarımsal üretim nüfus artışı ve kaynakların azalması sebebiyle oldukça önemlidir. Tarımsal üretimin öneminin her geçen gün artması ve teknolojinin gelişmesi yeni yatırım olanaklarını ortaya çıkarmıştır. Bu çalışmada Aksaray ilinin tarım potansiyeli irdelenmiştir. Fizibilite ile tarımsal faaliyetleri ve bu kapsamda tarım ürünleri üretimini artırmak hedeflenmektedir.

Tarımsal ihtisas organize sanayi bölgeleri; bitkisel ve hayvansal üretimin ve bunlara dayalı sanayinin desteklenmesi, geliştirilmesi, ürünlerin paketlenmesi, işlenmesi ve muhafaza edilmesini sağlamaktadır. Bu durum üreticilerin uygun ve kaliteli üretim yapmasının yanı sıra sürdürülebilir tarımı ve tarım-sanayi entegrasyonunu sağlamaktadır.

Hızla büyüyen Türkiye’nin lokomotifi haline gelen sanayi sektörünün sürdürülebilir olarak geliştirilmesi adına Bakanlık tarafından yürütülen organize sanayi bölgeleri, sanayi siteleri (SS) ve endüstri bölgeleri (EB) politika ve uygulamaları, fiziksel sanayileşmenin en başta gelen unsurlarıdır.

OSB’lerin kuruluş amaçlarına hizmet edebilmesi ve bölgesel gelişmişlik farkının azaltılması, sürdürülebilir yatırım ortamının tesis edilmesi, daha özelde firmaların ilk yatırım maliyetleri ve işletme dönemi maliyetlerinin azaltılması için OSB’lere ve OSB içindeki firmalara çeşitli teşvikler sağlanmaktadır.

76 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

77 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

4.7. PROJENIN MALIYET ÖNGÖRÜLERI 4.7.1. Tahmini Maliyetler

Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü - TUTGU projesinde yer alması öngörülen birimler için yaklaşık maliyet tablosu aşağıdadır.

Tablo 8. Tahmini Maliyetler

Fonksiyon Adı

Miktar

Birim

Hal Binası

3.500

m2

İdari Tesis

1.350

m2

1.000

m2

Zabıta

150

m2

Bilgi İşlem Merkezi

200

m2

1.650

m2

Toplantı Salonu

250

m2

Islak Hacimler

400

m2

Çay-Kahve Salonları

200

m2

Yemekhane ( Yemek Salonu, Mutfak )

800

m2

30.000

m2

30.000

m2

25.000

m2

25.000

m2

3200

m2

AR-GE Ofisleri

500

m2

Laboratuvarlar

500

m2

İdari Birimler

200

m2

Depo

500

m2

AR-GE Uygulama Alanı

1.500

m2

Paketleme Bölümü

1.500

m2

Mezat Alanı

2.000

m2

Postahane

200

m2

Üretici Birlik Binası

200

m2

Dernek Binası

200

m2

Nakliyat Firma Ofisleri

300

m2

İtfaye Binası

500

m2

Perakende Satış Alanı

1.000

m2

Banka Şubeleri

1.000

m2

Polis Karakolu

200

m2

Zirai İlaç-Gübre Satış Birimleri

500

m2

Lokanta

300

m2

Benzin İstasyonu

200

m2

1.000

m2

İdari Birimler

Sosyal Tesis

Komisyoncu Dükkanları 200 Adet (150 m2) Tüccar Ardiyeleri 50 Adet (500 m2) Agropark

Cami

78 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

Birim Maliyet*

Toplam Maliyet

Birim

980

3.430.000

TL

980

1.323.000

TL

980

980.000

TL

980

147.000

TL

980

196.000

TL

980

1.617.000

TL

980

245.000

TL

980

392.000

TL

980

196.000

TL

980

784.000

TL

980

29.400.000

TL

980

29.400.000

TL

980

24.500.000

TL

980

24.500.000

TL

980

3.136.000

TL

980

490.000

TL

980

490.000

TL

980

196.000

TL

980

490.000

TL

185

277.500

TL

980

1.470.000

TL

980

1.960.000

TL

980

196.000

TL

980

196.000

TL

980

196.000

TL

980

294.000

TL

980

490.000

TL

980

980.000

TL

980

980.000

TL

980

196.000

TL

980

490.000

TL

980

294.000

TL

980

196.000

TL

980

980.000

TL

79 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

Fonksiyon Adı

Miktar

Birim

150

m2

1.000

m2

Çift Kişilik Oda (25 Adet )

400

m2

İdari Birimler

100

m2

Mutfak-Lokanta

300

m2

Sirkülâsyon Alanı

200

m2

60

m2

Otopark (Özel Araç, Kamyon - Tır Parkı)

25.000

m2

Çöp Toplama Merkezi

2.000

m2

Fuar Alanı

9.700

m2

6.000

m2

Fuaye

600

m2

İdari Birimler

300

m2

Yeme İçme Alanı

300

m2

Kongre Merkezi

2.500

m2

500.000

m2

İnşaat Alanı Büyüklüğü

500.000

m2

Kapalı Alan Büyüklüğü

100

m2

1

adet

Güneş Paneli (250 watt'lık)

3

adet

Solar Inverter

1

adet

Solar Konstrüksiyon

1

adet

Tek Yönlü Sayaç

1

adet

Çift Yönlü Sayaç

1

adet

Paratoner (Yıldırımdan Koruma)

1

adet

Enerji Nakil Hattı ve Trafo Tesisi

1

adet

CCTV (Güvenlik Kamera Sistemi)

1

adet

İdari Bina (Kontrol Binası)

1

adet

Saha İnşaat İşleri

1

adet

Saha Aydınlatması

1

adet

Diğer Giderler

1

adet

Elektrik Hattının Döşenmesi

1

adet

Diğer Giderler

1

adet

611.710

m2

Sağlık Ocağı Otel

Taksi Durağı

Fuar Alanı Salonu

Tarıma Dayalı İhtisas OSB

300 kW'lık GES Yatırım Maliyeti

Toplam

*İnşaat Yapımı m2 Birim Maliyeti (T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2019 yılı 1. sınıf A grubu yapılara ilişkin birim poz fiyatı esas alınmıştır.)(185TL) *İnşaat Yapımı m2 Birim Maliyeti (T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2019 yılı 2. sınıf B grubu yapılara ilişkin birim poz fiyatı esas alınmıştır.)(590TL) *İnşaat Yapımı m2 Birim Maliyeti (T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2019 yılı 3. sınıf A grubu yapılara ilişkin birim poz fiyatı esas alınmıştır.)(980TL)

80 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

Birim Maliyet*

Toplam Maliyet

Birim

980

147.000

TL

980

980.000

TL

980

392.000

TL

980

98.000

TL

980

294.000

TL

980

196.000

TL

980

58.800

TL

590

14.750.000

TL

980

1.960.000

TL

1.210

11.737.000

TL

1.210

7.260.000

TL

1.210

726.000

TL

1.210

363.000

TL

1.210

363.000

TL

1.210

3.025.000

TL

2.126.221

TL TL

1.270

127.000

TL

999.221

TL

256.460

85.487

TL

266.372

266.372

TL

239.362

239.362

TL

100

100

TL

900

900

TL

7.000

7.000

TL

100.000

100.000

TL

20.000

20.000

TL

20.000

20.000

TL

50.000

50.000

TL

10.000

10.000

TL

125.000

200.000

TL

500.000

500.000

TL

500.000

500.000

TL

107.219.021

TL

*İnşaat Yapımı m2 Birim Maliyeti (T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2019 yılı 3. sınıf B grubu yapılara ilişkin birim poz fiyatı esas alınmıştır.)(1.210TL) *İnşaat Yapımı m2 Birim Maliyeti (T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2019 yılı 4. sınıf A grubu yapılara ilişkin birim poz fiyatı esas alınmıştır.)(1.270TL) *Peyzaj, çevre düzenlemesi, etüt, proje, mühendislik ve kontrollük giderleri dahil edilmemiştir. İnşaat giderlerini kapsamaktadır.

81 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

4.7.2. Öngörülen Finansman Yöntemi Projenin elde edilmesinde yatırım yöntemleri iki farklı türde olabileceği öngörülmüştür: Özkaynak ve Yap-İşlet-Devret Modeli.

4.7.2.1. Özkaynak

Özkaynak olarak ifade edilen yatırım yöntemi; projeyi Tokat İl Özel İdaresi’nin kendi kaynaklarını kullanarak finanse etmesidir. İşletmeler uzun vadeli finansman kaynaklarını özkaynak, borç ya da özkaynak ile borcun bir arada kullanıldığı bir kombinasyonla farklı şekillerde sağlayabilir. Özkaynaklar işletmenin kendi bünyesinden ya da dışarıdan işlet-meye yeni ortaklar alarak sağlanan fonlar olarak değerlendirilirken borçlar işletme dışından sağlanan yabancı kaynaklar olarak değerlendirilir. Özkaynak, işletmelerin uzun vadeli finansman yapısında önemli bir yere sahiptir. Hukuki açıdan firmanın türü ne olursa olsun özkaynak firma için temel fon kaynağıdır. Özkaynak aynı zamanda firmanın kredi veren finansal kurumlar gözünde önemli bir güven unsurudur. Firmaların sermaye yapılarını belirlerken farklı strateji-ler izledikleri görülmektedir. Firmaların sahip oldukları borç/özkaynak oranı, yer aldıkları sektör, firma büyüklüğü, stratejik planlama ve sermaye yapısı kararları gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak farklılık arz edebilir. Bazen aynı sektörde yer alan firmaların dahi çok farklı borç/özkaynak oranına sahip olduğu görülebilir. Yabancı kaynak ağırlıklı bir sermaye yapısının ya da özkaynak ağırlıklı bir sermaye yapısının kendilerine özgü birtakım avantajları ve dezavantajları vardır. Yabancı kaynak ile finansman yöntemine, bu yöntemin özelliklerine, işletme için artılarına ve eksilerine kitabın bir önceki bölümünde (bkz. Bölüm 12) detaylı bir şekilde yer verilmişti. Bu bölümde ise özkaynak kavramı, özkaynak ile finansman yöntemi, bu yöntemin firma açısından üstünlükleri ve sakıncaları, öz kaynak ile finansmanda vergi etkisi gibi konular detaylı bir biçimde ele alınmıştır. İşletmeler için özkaynak, önceden belirlenmiş bir yaşam süresine sahip olmayan finansal bir araç olarak tanımlanabilir (Beaumont, 2004: 4). Özkaynağın önce-den belirlenmiş bir yaşam süresine sahip olmaması vadesinin sonsuz olduğu anla-mına gelmektedir. Anonim şirketlerde genellikle özkaynak hisse senedi ile aynı anlamda kullanılmaktadır. Hisse senedi ya da diğer adıyla özkaynak işletmelerde sahiplik hakkını temsil eden menkul kıymetler olarak tanımlanır (Jorion, 2003: 211; Focardi ve Fabozzi, 2004; 45). Akgüç (2011: 753) ise özkaynağı, bir işletmenin kuruluşunda ve faaliyet dönemi sırasında işletmenin sahip ya da ortakları tarafından sağlanan kaynaklar şeklinde tanımlamıştır.

Burada özkaynak finansman yöntemi olarak tanımlanırken Tokat İl Özel İdaresi’nin önerilen projenin 100.000.000 TL ve üzeri bütçesini karşılayabilmesi için kamu kurumlarına sağlanan destek veya teşviklerden 82 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

yararlanması gerekecektir. Projenin farklı fonksiyonlardan oluşuyor olması ve tarıma dayalı bir çok fonksiyonlu merkez olması sebebiyle organize sanayi bölgeleri için sağlanan teşviklerden yararlanılabileceği tespit edilmiştir. Bu destekler şu şekilde sıralanmaktadır: Organize Sanayi Bölgelerine Sağlanan Teşvikler Günümüzde birçok devlet, sürdürülebilir yatırım ortamını tesis etmek, yatırımları teşvik etmek, yeni yatırımları çekmek, istihdamda ve gelirde artış sağlayarak ekonomik kalkınma ve büyümeye katkıda bulunacak en önemli politika araçlarından biri olarak teşviklere yaygın olarak başvurmaktadır.

Organize Sanayi Bölgelerine sağlanan teşvikler saptanan yatırım hedeflerine ulaşmada kilit öneme sahiptirler.

OSB’lerin kuruluş amaçlarına hizmet edebilmesi ve bölgesel gelişmişlik farkının azaltılması, sürdürülebilir yatırım ortamının tesis edilmesi, daha özelde firmaların ilk yatırım maliyetleri ve işletme dönemi maliyetlerinin azaltılması için OSB’lere ve OSB içindeki firmalara çeşitli teşvikler sağlanmaktadır. Bu kapsamda OSB’lere sağlanan teşvikler aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

Kredi Desteği OSB’lerin kurulmasında, kurulduktan sonra sürdürülebilir yatırım ortamının oluşturulmasında sağlanan teşvikler içerisinde ölçek, faiz oranı ve geri ödeme koşulları bakımından katma değeri yüksek olan kredi teşvikleri önemli bir yer tutmaktadır.

OSB Uygulama Yönetmeliğinin 95’inci maddesine göre OSB’lere kullandırılan kredinin kaynağını OSB’lerin yapımı için Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (BSTB) bütçesinde yer alan ödenekler oluşturmaktadır.

4562 sayılı OSB Kanununun 14’üncü maddesine göre OSB’nin yetkili organları projenin keşif tutarı ve genel idare giderleri ile ilgili olarak, Bakanlıktan kredi talep edebilmekte ve kredi desteği doğrudan OSB tüzel kişiliğine verilmektedir.

OSB Uygulama Yönetmeliğinin 97’nci maddesine göre Yatırım Programında yer alan kalkınmada öncelikli yörelerde yapılacak OSB’ler ve ileri teknoloji kullanan ihtisas OSB’lere talepleri halinde arsa, altyapı ve genel idare giderleri kredisi, diğer yörelerdeki OSB’lere ise altyapı ve genel idare giderleri kredisi verilir. Ayrıca talepleri halinde OSB’nin sevk ve idaresi için ihtiyaç duyulacak bölge müdürlüğü hizmet binası inşaatları da kredilendirilir.

Organize Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri Projeleri Ödeneklerinin Kullanımı ve Kredilendirilmesine İlişkin Usul ve Esasların 14’üncü maddesine göre kullandırılan kredinin faiz oranları ve geri ödeme şartları;

83 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

a. Kalkınmada öncelikli yörelerde; faiz oranı yıllık % 1, geri ödeme süresi 5 yılı ödemesiz toplam 15 yıl, b. Normal illerde; faiz oranı yıllık % 2, geri ödeme süresi 3 yılı ödemesiz toplam 13 yıl, c. Gelişmiş illerde; faiz oranı yıllık % 3, geri ödeme süresi 2 yılı ödemesiz toplam 11 yıl olarak uygulanmaktadır.

Emlak Vergisi Muafiyeti 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 5’inci maddesi (f) fıkrasına göre Organize sanayi bölgeleri inşalarının sona erdiği tarihi takip eden bütçe yılından itibaren binaları 5 yıl süre ile emlak vergisinden muaftır. Aynı Kanunun 15’inci maddesi (d) fıkrasına göre ise Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca, organize sanayi bölgeleri için iktisap olunduğu veya bu bölgelere tahsis edildiği kabul edilen arazi (sanayici lehine tapudaki tescilin yapılacağı tarihe kadar), arazi vergisinden muaftır. Bu muaflıktan yararlanmak için arazinin bu maddede yazılı cihetlere tahsis edilmiş olduğunun ilgili vergi dairesine bütçe yılı içinde bildirilmesi şarttır. Bütçe yılı içinde bildirim yapılmazsa muafiyet bildirimin yapıldığı yılı takip eden bütçe yılından muteber olur. Bu takdirde bildirimin yapıldığı bütçe yılının sonuna kadar geçen yıllara ait muafiyet hakkı düşmektedir.

Bina İnşaat Harcı ve Yapı Kullanma İzni Harcı İstisnası 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun 80’inci maddesine göre Organize Sanayi Bölgelerinde yapılan Yapı ve Tesisler Bina İnşaat Harcı ve Yapı Kullanma İzni Harcı’ndan müstesnadır.

Kurumlar Vergisi Muafiyeti 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 4’üncü maddesinin (n) bendi gereğince Organize sanayi bölgelerinin alt yapılarını hazırlamak ve buralarda faaliyette bulunanların; arsa, elektrik, gaz, buhar ve su gibi ortak ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla elde edeceği gelirleri Kurumlar vergisinden muaftır.

KDV İstisnası 4369 sayılı Kanunun 60’ıncı maddesi ile 3065 sayılı KDV Kanununun 17’nci maddesi 4’üncü fıkrasına eklenen (k) bendine göre Organize sanayi bölgelerinin kurulması amacıyla oluşturulan iktisadi işletmelerin arsa ve işyeri teslimleri KDV’den istisnadır.

Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi Muafiyeti 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun 34’üncü maddesine göre verginin konusunu belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde elektrik ve havagazı tüketimi oluşturmaktadır. Aynı Kanunun 35’inci maddesine göre ise Organize sanayi bölgelerinde tüketilen elektrik enerjisinin vergisini organize sanayi

84 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

bölgeleri tüzel kişiliklerine elektriği temin eden kuruluş öder denilerek OSB tüzel kişilikleri söz konusu vergiden muaf tutulmaktadır.

Tevhid ve İfraz İşlem Harcı İstisnası 5281 sayılı Kanun ile 492 sayılı Harçlar Kanununun 59’uncu maddesine ilave edilen (n) bendine göre Organize sanayi bölgelerinde yer alan gayrimenkullerin ifraz veya taksim veya birleştirme işlemleri Tevhid ve İfraz İşlem Harcı’ndan müstesnadır.

Yapı Denetim Kuruluşlarına Ödenecek Hizmet Bedeli İndirimi 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanunun 5’inci maddesinin beşinci fıkrası gereğince yapı denetim kuruluşlarına ödenecek hizmet bedeli Organize Sanayi Bölgeleri onaylı sınırı içerisinde yer alan tüm yapılar için %75 indirimli uygulanır.

Bir Alt Bölge Desteğinden Yararlanma 15/06/2012 tarihli ve 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Kararın 18’inci maddesine göre; yatırımın organize sanayi bölgesinde (OSB) gerçekleştirilmesi durumunda; 1. Büyük ölçekli yatırımlar veya bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında teşvik belgesi düzenlenen yatırımlar vergi indirimi ve sigorta primi işveren hissesi desteği açısından bulundukları bölgenin bir alt bölgesinde sağlanan oran ve sürelerde bu desteklerden yararlanabilir.

2. Söz konusu madde kapsamında 6. bölgede gerçekleştirilecek büyük ölçekli ve bölgesel teşvik uygulamaları kapsamındaki yatırımlar için ise sigorta primi işveren hissesi desteği, bölgede geçerli olan süreye iki yıl ilave edilmek, vergi indirimi desteği ise bölgede geçerli olan yatırıma katkı oranına beş puan ilave edilmek suretiyle uygulanır.

Söz konusu Karar kapsamında yer alan desteklerin uygulanması açısından iller, sosyoekonomik gelişmişlik seviyeleri dikkate alınarak 6 bölgeye ayrılmıştır.

Teşviklerden Yararlanmanın Temel Şartları; a. Sabit yatırım tutarı ve asgari kapasite: Kararın 5’inci maddesine göre yatırımların destek unsurlarından yararlanabilmesi için asgari sabit yatırım tutarının ekli listelerde belirlenen asgari kapasite, sabit yatırım tutarı ve diğer şartları sağlaması da gerekmektedir. b. Müracaat: Kararın 6’ncı maddesine göre teşvik belgesi müracaatları, tebliğle belirlenecek bilgi ve belgelerle Ekonomi Bakanlığına yapılmaktadır. Ancak, genel teşvik uygulamaları kapsamında yer alan ve sabit yatırım tutarı on milyon Türk Lirasını aşmayan, tebliğle belirlenecek yatırımlar için yatırımcının tercihine bağlı olarak yatırımın yapılacağı yerdeki yerel birimlere de müracaat edilebilir.

85 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

c. Teşvik belgesi düzenlenmesi: Kararın 7’nci maddesine göre yatırımların Karar kapsamındaki destek unsurlarından yararlanabilmesi için, makroekonomik programlar ve arz-talep dengesi dikkate alınarak yapılacak sektörel, malî ve teknik değerlendirmeler çerçevesinde projenin uygun görülmesi ve teşvik belgesi düzenlenmesi gerekmektedir.

08/4/2014 tarihli ve 2016/8715 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Kararın 11’inci maddesinin beşinci fıkrası, 12’nci maddesinin ikinci fıkrası ve 15’inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “31/12/2015” ibareleri “31/12/2016 şeklinde, 12’nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “1/1/2016” ibaresi ise “1/1/2017” şeklinde değiştirilmiştir. Bahse konu tarihler, işletmelere sağlanan teşviklerin oranının, miktarının ve süresinin belirlenmesinde önem arz etmektedir.

Arsa İndirimi 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanununa eklenen geçici 9’uncu maddeye göre Organize sanayi bölgelerindeki tahsis edilmemiş parseller, organize sanayi bölgesinin yetkili organlarının karar almaları halinde en az on kişilik istihdam öngören yatırımlara girişen gerçek veya tüzel kişilere tamamen veya kısmen bedelsiz olarak tahsis edilebilir.

Bu madde kapsamında, il ve ilçelerin sosyo-ekonomik durumları dikkate alınarak OSB’lerdeki parsellerin tamamen veya kısmen tahsisleri Bakanlar Kurulu kararı ile belirleneceği ifade edilmektedir.

Bu çerçevede, 25/05/2011 tarihli ve 2011/1808 sayılı Kararnamenin Eki Kararın 1’inci maddesinde “Organize sanayi bölgelerinde yer alan parsellerin, 14/07/2009 tarihli ve 2009/15199 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın ekinde yer alan “Yatırım Teşvik Uygulamalarında Bölgeler” gruplandırılması çerçevesinde; a. 1.Bölgedeki il ve ilçelerden sosyo-ekonomik gelişmişlik endeks değeri 1 ve altında olan il ve ilçelerde % 50 indirimli, b. 2.Bölgedeki illerin merkez ilçelerinde % 50, ilçelerinde % 60 indirimli, c. 3.Bölgedeki illerin merkez ilçelerinde % 70, ilçelerinde % 90 indirimli, d. 4.Bölgedeki il ve ilçelerde bedelsiz, olarak tahsis edilmesi kararlaştırılmıştır.

Ancak 6/12/2012 tarihli ve 28489 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6360 sayılı “On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanununa göre Büyükşehir Belediyelerinin mücavir alanının il mülki sınırı olması arsa indirim oranlarında değişiklikler getirmiştir. Yeni durumda

86 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

OSB’lerin kısmen veya tamamen bedelsiz parsel tahsis oranlarını gösterir tabloya göre Muğla İlinde bu oran %50 olarak uygulanmaktadır.

Parselasyon Harcı İstisnası 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun 80’inci maddesine göre, belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde İmar Kanununa göre ilk kez yapılan veya istek üzerine gerçekleştirilen müteakip parselasyon işlemlerinde teşvik belgesini haiz olan organize sanayi bölgeleri Parselasyon Harcı’ndan müstesnadır.

4.7.2.1. Yap - İşlet - Devret (YİD) Modeli

Tokat Uluslararası Tarım ve Gıda Üssü projesi için bir diğer olası finansman yöntemi de YİD modelidir.

Yap-işlet-devret modeli bir kamu hizmetinin kamu kurum ya da kuruluşları ile ulusal ya da uluslar arası özel sektör aktörleri arasında yapılan bir sözleşme çerçevesinde tüm maliyetlerin özel teşebbüsçe karşılandığı ve elde edilen tesisin masrafları karşılayan özel teşebbüsçe belli bir süre işletildiği, sözleşmede belirtilen sürenin bitimi ile de tesisin işler vaziyette, her türlü taahhüt ve borçtan arındırılmış olarak, ilgili kurum ya da kuruluşlara devredilmesini temin eden kamu yatırım ve finansman şeklidir. Danıştay’a göre yap-işlet devret modeli, ileri teknoloji ve yüksek maddi kaynak ihtiyacı duyulan projelerin gerçekleştirilmesinde kullanılmak üzere geliştirilen özel bir finansman modelidir.

3996 sayılı Kanunun 3’üncü maddesinin (a) bendi ile bu kanunun uygulama usul ve esaslarının belirlendiği 5907 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 3’üncü maddesinin (b) bendinde de, yap-işlet-devret modeli, “ileri teknoloji veya yüksek maddi kaynak ihtiyacı duyulan projelerin gerçekleştirilmesinde kullanılmak üzere geliştirilen özel bir finansman modeli olup, elde edilecek kar dâhil yatırım bedelinin şirkete, şirketin işletme süresi içerisinde ürettiği mal veya hizmetin idare veya hizmetten yararlananlarca satın alınması suretiyle ödenmesi” şeklinde tanımlanmıştır.

YİD Modelinin Özellikleri 3996 sayılı Kanuna göre yatırım yapmak isteyen idareler konuya ilişkin olarak Yüksek Planlama Kurulundan izin alacaklardır. Bu izni müteakip yerli ya da yabancı şirket ile sözleşme imzalanabilecektir. Yapılacak sözleşmeler en fazla 49 yıllık olabilecektir. Söz konusu ücretler idarenin bağlı ya da ilgili olduğu Bakanlık tarafından belirlenecektir. İdare, şirket lehine konu yatırıma ilişkin kamulaştırmalar yapılabilecektir. İdare Hukuku kuralları uygulanması durumunda, üstün yetki ve ayrıcalıklarla donanmış olan İdare’nin üstünlüğü, YİD sözleşmelerin özel hukuk kurallarına tabi tutulması nedeniyle ortadan

87 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

kalkmaktadır. Örneğin; İdare’nin imtiyaz sözleşmelerinde sahip olduğu tek yanlı fesih, denetim ve yaptırım uygulama yetkileri, sözleşme özel hukuk hükümlerine tabi olduğundan ortadan kalkmaktadır (mevzuat.basbakanlik.gov. tr).

YİD Modelinin Kapsamı YİD modeli ile köprü, tünel, baraj, sulama, içme ve kullanma suyu, arıtma tesisi, kanalizasyon, haberleşme, elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı ve ticareti, maden ve işletmeleri, fabrika ve benzeri tesisler, çevre kirliliğini önleyici yatırımlar ile bu kapsamda atık toplama ayırma, geri kazanım, geri dönüşüm, yakma ve bertaraf tesisleri, otoyol, trafiği yoğun karayolu, demiryolu, gar kompleksi, lojistik merkezi, yeraltı ve yerüstü otoparkı ve sivil kullanıma yönelik deniz ve hava alanları ve limanları ile bu kapsamda havalimanları ve havaalanları bünyesindeki yolcu ve yük taşımaya yönelik terminaller ve mütemmimleri, yük ve/veya yolcu ve yat limanları ile kompleksleri, sınır kapıları, özel kanunu olanlar hariç milli park, tabiat parkı, tabiatı koruma alanı ve yaban hayatı koruma ve geliştirme sahalarında planlarda öngörülen yapı ve tesisleri, toptancı halleri ve benzeri yatırım ve hizmetler hayata geçirilebilmektedir (www.mevzuat.basbakanlik.gov.tr).

YİD Modelinin Amaçları YİD modeli, önemli altyapı projelerinin genel bütçeye yük getirmeden gerçekleştirilerek verimli bir şekilde işletilmesi ve özel sektör yatırımlarının teşviki, projenin gecikmesinin veya gerçekleşmemesinin ekonomiye maliyetinin sıfırlanması, yabancı sermaye girişinin 15 sağlanması ve gelişmiş teknoloji ile yönetim ve etkin işletme tekniklerinin ülkeye getirilmesi gibi amaçlarla uygulanabilmektedir. YİD modelinin işler hale getirilmesi ile kamunun altyapı projelerindeki finansal yükünü azaltmakta, bütçe giderleri azaltılarak bütçe açıklarının azaltılamaması sorununa çözüm bulunabilmekte, ayrıca alınması muhtemel bir dış borç ortadan kaldırarak ülkenin olası dış borç yükünün artması tehlikesi bertaraf edilmektedir (www.mevzuat.basbakanlik. gov.tr).

YİD Modelinin Yasal Altyapısı YİD Modelinin yasal altyapısı, dayanakları ve ilgili yasalar ile bu yasalarda yapılan değişiklikler (www.mevzuat.basbakanlik.gov.tr): T.C. Anayasasının Devletleştirme ve Özelleştirmeye ilişkin hükümlerde “Devlet, kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzelkişileri tarafından yürütülen yatırım ve hizmetlerden hangilerinin özel hukuk sözleşmeleri ile gerçek veya tüzel kişilere yaptırılabileceği veya devredilebileceği kanunla belirlenir.” Dendiğinden bu metin YİD modelinin anayasal temelini oluşturmaktadır.

88 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

YİD mevzuatına uygun olarak Kızılırmak Vadisi Projesi’nde faaliyete geçecek olan işletmeler özel işletme tarafından işletilecektir. Tokat İl Özel İdaresi tarafından denetlenecektir.

89 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

KAYNAKÇA

Devlet Planlama Teşkilatı. (2006). Yeşilırmak Havza Gelişim Projesi Bölgesel Gelişme Ana Planı. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.

Fethiye Ticaret ve Sanayi Odası. (2018). Fethiye Ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite Etüdü. Muğla: GEKA. Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı. (2012). TR83 Bölgesel Gelişme Planı Broşürü.

Samsun, Samsun, Türkiye: Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı.

Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı. (2012). TR83 Bölgesi Mevcut Durum Analizi.

Samsun: Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı.

PROGEM. (2019). Aksaray Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite Raporu. Aksaray: AHİLER Kalkınma Ajansı.

T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2013). Onuncu Kalkınma Planı 2014 - 2018.

T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı. (2010). Kırsal Kalkınma Planı (2010 - 2013).

Ankara: T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı.

Tokat-Turhal-Zile-Pazar Uluslararası Toptancı Hal Tesisleri İşletme Birliği. (2016). okat-Turhal-Zile-Pazar Uluslararası Yaş Sebze ve Meyve Hali Ön Fizibilite Raporu. Tokat: Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı.

Trakya Kalkınma Ajansı. (2013). Tarıma Dayalı İhtisas OSB Bilgi Notu.

TÜİK. (2018). Türkiye İstatistik Kurumu Web Sitesi: http://www.tuik.gov.tr adresinden alındı Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019).

On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023) . Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı.

92 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

93 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

EKLER

Sıra No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

Köy Büyükbağlar Söngüt Söngüt Söngüt Söngüt Büyükbağlar Büyükbağlar Büyükbağlar Büyükbağlar Büyükbağlar Büyükbağlar Büyükbağlar Büyükbağlar Büyükbağlar Büyükbağlar Büyükbağlar

Ada 103 106 106 106 106 103 103 103 103 103 103 103 103 103 103 103 Parsel 79 533 532 531 530 82 73 75 74 76 77 78 72 80 48 47

Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

96 X

X

Giriş Sol Boş Alan

X

X

X

X

X

X

X

Kullanım Şekli Pist Pist Pist Pist Vor Binalar Cins Bilgisi Hali Arazi Tarla Tarla Tarla Arsa Hali Arazi Tarla Tarla Tarla Tarla Tarla Tarla Tarla Hali Arazi Tarla Tarla Mülkiyet Sahibi DHMİ DHMİ DHMİ DHMİ DHMİ DHMİ DHMİ+Özel Mülkiyet DHMİ DHMİ DHMİ DHMİ DHMİ DHMİ Maliye Hazinesi DHMİ+Özel Mülkiyet Özel Mülkiyet TOPLAM

Alan (m2) 395.998,17 143.137,99 21.916,96 27.418,36 65.823,76 251.833,41 4.236,85 3.452,98 2.233,89 3.482,10 5.963,51 1.588,60 4.466,02 46.081,89 5.913,55 10.278,23 993.826,27

EK-1

EK-2

97 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

EK-3 1/100.000 Ölçekli Samsun-Çorum-Tokat Planama Bölgesi Çevre Düzeni Planı

o

o o

o

o

o

o

o

o

◄

◄

◄

◄

◄

◄

◄

◄

◄

◄

o

◄

◄

◄

◄

◄

◄

◄

◄

◄

◄

◄

◄

◄

98 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

o

<.J

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

I 1

o o o

�

:ı o

o

"/: 1

o

o

99 Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryoları Ön Fizibilite Raporu

KİVİ Stratejik Planlama A.Ş. www.kivi.com.tr T: +90 850 532KIVI (5484) E: info@kivi.com.tr KİVİ ÇALIŞMA EKİBİ Koordinatör Proje YÜRÜTÜCÜSÜ Grafik Tasarım

Ömer YILMAZ, oy@kivi.com.tr Cansu ÇEKLİ, cc@kivi.com.tr Fırat SEYMEN

t.c. Tokat İL ÖZEL İDARESİ

“Bu Ön Fizibilite Raporu Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı’nın desteklediği Tokat İli Eski Havalimanının Yeniden Kullanım Senaryolarının Ön Fizibilite Raporu’nun Hazırlanması işi kapsamında hazırlanmıştır. İçerik ile ilgili sorumluluk Kivi Stratejik Planlama A.Ş.‘ye aittir ve Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı’nın görüşlerini yansıtmaz.”