Inhoud Pagina Woord vooraf .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 1. D e troost van het Woord van God.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Jesaja 40 2. De Knecht vestigt het recht.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Jesaja 42 3. D e roeping van de Knecht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Jesaja 49 4. De Knecht als Leerling van de HEERE.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Jesaja 50 5. De lijdende Knecht en diens verhoging.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Jesaja 52, 53 6. De terugkeer uit de ballingschap.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Jesaja 54 7. Genodigd tot het heil van de HEERE.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Jesaja 55 8. Een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Jesaja 65
Weg uit ballingschap
Binnenwerk-WegUit Ballingschap.indd 5
[5]
Over Jesaja
28-06-2012 10:01:26
Woord vooraf
H
et boek van de profetieën van Jesaja bestaat uit twee hoofdgedeelten. Het eerste gedeelte omvat de hoofdstukken 1-39, het tweede gedeelte de hoofdstukken 40-66. Soms wordt ook nog onderscheid gemaakt tussen de hoofdstukken 40-55 en 56-66. Het eerste gedeelte bevat vooral profetieën uit de tijd van Jesaja. Jesaja profeteerde in de dagen van de koningen Uzzia, Jotham, Achaz en Hizkia. (Jesaja 1:1) Dit was de tweede helft van de achtste eeuw voor Christus. Uzzia stierf rond 739 v. Chr. en Hizkia rond 686 v. Chr. Het tweede gedeelte heeft betrekking op de tijd van de Babylonische ballingschap. Het volk van God werd in 586 v. Chr. in ballingschap naar Babel geleid. In dit gedeelte gaat het om thema’s als de verwoesting van Jeruzalem en diens tempel, de belofte van terugkeer en de tijd die daarna komt. De profetieën van de Knecht van de heere maken hiervan ook onderdeel uit. De profetieën in de hoofdstukken 56-66 zouden hoofdzakelijk dateren uit de periode na de ballingschap. Het is echter vrijwel onmogelijk deze profetieën nauwkeurig te dateren. Onderwerpen die in deze hoofdstukken aan de orde komen zijn onder andere: het heil is voor de volken bedoeld (Jesaja 60:3), maar Israël vormt het middelpunt (Jesaja 60:4). Ook oordeelt God de volken (Jesaja 60:12), evenals Israël. De gelovigen zullen worden gered (Jesaja 57:13; Jesaja 60:21). God vraagt oprechte dienst (Jesaja 58:2; Jesaja 66:5). Ook staat in dit gedeelte het visioen van de nieuwe hemel en de nieuwe aarde (Jesaja 65:17-25). Omdat de ballingschap zich veel later afspeelde dan de tijd waarin Jesaja leefde, is het aannemelijk dat de profetieën uit het tweede gedeelte niet van Jesaja afkomstig zijn, maar van een andere profeet. Deze profetieën zijn later gebundeld en vormen het bijbelboek Jesaja. De profeten hebben echter gewerkt in opdracht van de heere, die de Auteur is. De eerste bijbelstudie behandelt het begin van Jesaja 40. Dit vormt een inleiding op de profetieën uit de hierop volgende hoofdstukken. Na de ballingschap zal een tijd van bevrijding komen. Vervolgens worden de vier liederen van de Knecht van de heere behandeld. De bijbelstudie van Jesaja 54 omvat het visioen van de terugkeer uit ballingschap. In Jesaja 55 horen we vervolgens dat wat God belooft, ook gebeurt.
Weg uit ballingschap
Binnenwerk-WegUit Ballingschap.indd 7
[7]
Over Jesaja
28-06-2012 10:01:26
De bijbelstudies worden afgesloten met de behandeling van het visioen van een nieuwe hemel en een nieuwe aarde uit Jesaja 65. De behandelde bijbelgedeelten zijn qua tekstvorm poĂŤtisch van aard. Ze vragen nauwkeurige lezing. Ik spreek de hoop uit dat in het gesprek met elkaar deze bijbelstudies een aanzet mogen vormen om de rijkdom van deze bijbelgedeelten te ontvouwen en dat ook de verbinding met het leven van elke dag helder mag worden. Bram van Duinen
Weg uit ballingschap
Binnenwerk-WegUit Ballingschap.indd 8
[8]
Over Jesaja
28-06-2012 10:01:26
1 De troost van het Woord van God Jesaja 40:1-11
Inleiding De hoofdstukken 1-39 van het bijbelboek Jesaja spelen zich af in de tijd van de koningen Uzzia, Jotham, Achaz en Hizkia (Jesaja 1:1). In het sterfjaar van Uzzia, in 739 v. Chr., werd Jesaja tot profeet geroepen. (Jesaja 6:1). Dit gedeelte bevat profetieën van de profeet Jesaja. Vanaf hoofdstuk 40 gaat het over de periode van de Babylonische ballingschap en daarna. De wegvoering in ballingschap vond plaats in 586 v. Chr. Veelal neemt men daarom aan dat Jesaja niet de auteur is van de hoofdstukken 40-66 van het bijbelboek Jesaja. Dit doet echter aan de goddelijke inspiratie van deze hoofdstukken niets af. Vanwege haar ongehoorzaamheid aan God verblijft Israël in Babel. Er wordt echter heil verkondigd. Het volk zal terugkeren naar het eigen land door Gods hand die hen bevrijdt. God maakt een nieuw begin met hen. Jesaja 40:1-11 vormt een inleiding op de profetieën uit de hierop volgende hoofdstukken. God heeft besloten tot bevrijding en herstel. God zal zijn heerlijkheid openbaren.
Kernwoord: troost Toen na de zondeval de mens in het zweet van het gezicht brood moest eten ( Genesis 3:19), was er al spoedig behoefte aan troost (Genesis 5:29). Die troost kan geboden worden door mensen. Dat kan met woorden (bijv. Genesis 50:21), maar woorden kunnen ook hol klinken (bijv. Job 21:34). Er kan zoveel leed zijn, dat men zich weigert te laten troosten (Psalm 77:3; Jeremia 31:15). Belangrijk is dat God ook Degene is die troost biedt. De profeten in het Oude Testament verkondigen het oordeel, maar ze mogen ook heil verkondigen. Toen Israël in ballingschap verbleef, werd het volk door de HEERE vertroost (Jesaja 40:1). Israël mocht leven uit de hoop. De diepste reden daarvan was dat de ongerechtigheid verzoend was (Jesaja 40:2). God troost zoals een moeder haar kind troost (Jesaja 66:13). In het Nieuwe Testament licht de troost op die Jezus biedt in leven en in sterven. Om die troost te kunnen bieden, moest Hij zelf alle troost missen toen Hij gekruisigd werd. Jezus is voor ons de weg naar zijn hemelse Vader gegaan. Daar ligt de diepste grond van onze troost. Toen Jezus was opgevaren naar de hemel, heeft Hij ons de heilige Geest gegeven als Trooster. Hij is de Vertegenwoordiger van Jezus Christus op aarde. Hij staat de gelovigen bij. Hij brengt de gemeente bij de bronnen van het heil. Zo opent de troost nieuwe levensmogelijkheden voor de mens. De Joden hebben veel lijden gekend. Ook christenen kunnen ermee geconfronteerd
Weg uit ballingschap
Binnenwerk-WegUit Ballingschap.indd 9
[9]
Over Jesaja
28-06-2012 10:01:26
worden. Dan is troost zo belangrijk. Als we zelf getroost zijn, kunnen we ook anderen troosten en bemoedigen (vgl. 2 Korinthe 1:4; 2 Korinthe 7:6).
Hoofdlijn God geeft de opdracht om te troosten. Deze opdracht wordt voortgezet in de opdracht om in de woestijn de weg te bereiden, de boodschap van vergeving en bevrijding uit te roepen en het heil in Juda te verkondigen.
Uitleg vers voor vers Vers 1-2
Er is troost voor het volk in Gods naam. Troosten, dat is bemoedigende woorden spreken. Dat het er tweemaal staat maakt de oproep tot troost indringend. De troost mag zijn dat God verlossend op zal treden. De toestand van het volk is in deze tijd erbarmelijk (zie bijv. Klaagliederen 1 en 2). Het is niet geheel duidelijk tot wie God over de troost spreekt en wie dat moet doorvertellen. Het gaat echter niet om de verkondiger, maar om de boodschap. De profeet spreekt van ‘Mijn volk’ en ‘uw God’. Dit is de taal van het verbond. Dit roept Gods volk op tot bezinning. Of de oproep om te troosten ook wordt uitgevoerd is niet geheel duidelijk. In Jesaja 51:19 is Jeruzalem nog altijd verstoken van troost. Jeruzalem vormt het hart van het volk. Hier zijn de slagen het hardst aangekomen. Hier is het huis van God, de tempel, verwoest. Hier mag ook de troost beginnen. Bij de strijd die vervuld is, wordt met name gedacht aan de ballingschap van het volk in Babel. In Jesaja 54:11-12 belooft de HEERE echter dat het ongetrooste Jeruzalem herbouwd zal worden. Door te zondigen was het volk schuldig jegens God geworden. Daarvoor was het gestraft. Nu is de ongerechtigheid verzoend. Het volk heeft van God dubbel en dwars straf ontvangen voor de zonden. De verlossing die er nu komen zal, berust op de vergeving die God schenkt. Vers 3-5
Er wordt een stem gehoord. Er staat niet wie er spreekt. Op grond van Mattheüs 3:3 is verondersteld dat hier een mens spreekt. Het is echter goed mogelijk dat het om een hemelse stem gaat die een heilsboodschap verkondigt. Er staat ook niet wie de weg bereiden moet. Israël wordt hier niet bedoeld, want het gaat om de weg van God tot zijn volk om het te verlossen. Het zal gebeuren, maar God doet het op zijn wijze. Het is een oproep om voorbereid te zijn dat God verlossen zal. De wegbereiding vindt plaats in de woestijn. Bedoeld kan zijn dat onbegaanbaar geworden weggedeelten hersteld worden. Het is ook mogelijk dat bedoeld wordt dat oneffenheden recht gemaakt worden. We
Weg uit ballingschap
Binnenwerk-WegUit Ballingschap.indd 10
[ 10 ] O v e r
Jesaja
28-06-2012 10:01:26
mogen hierin tevens een oproep tot geloof en bekering horen. De woestijn is de plaats van de verlatenheid en de leegte. Israël trok door de woestijn naar Kanaän. Vanuit de ballingschap zal het volk door de woestijn terugkeren naar Kanaän. Maar wellicht wordt hier vooral gedoeld op de terugkeer van de HEERE tot zijn volk. De HEERE komt de zijnen daarbij te hulp in de woestijn. Vers 4 is een vervolg op de opdracht die in vers 3 is gegeven. Aan het eind van vers 4 wordt wat meer duidelijk waar de inspanning toe zal leiden. Wat krom is, wordt recht. Wat rotsachtig is, wordt tot een vlakte. Daarna zal de heerlijkheid van de HEERE geopenbaard worden. Volgens sommige uitleggers is hiermee bedoeld dat iedereen Gods werken in de geschiedenis zal zien. Een goede uitleg is ook dat God zich openbaart bij de bevrijding van zijn volk uit ballingschap. Alle vlees zal dit zien. Dat duidt op de wereld met zijn machten. Zij zullen worden veroordeeld. De mond van de HEERE heeft gesproken. Hij gaf het bevel de weg van de HEERE te bereiden en Hij gaf de belofte dat zijn heerlijkheid geopenbaard zou worden. Vers 6-8
Een stem bij God vandaan zegt: Roep! Wie moet er roepen? De profeet? Wat moet er geroepen worden? Het meest waarschijnlijk is dat verteld moet worden dat de mens vergankelijk is. Ook de vijanden zijn dat. Zoals het gras verdort en de bloem afvalt, gaan zij eens te gronde. Als de Geest van de HEERE er over blaast, zijn ze nergens meer. Israël hoeft niet voor hen te vrezen. Het Woord van God daarentegen bestaat voor eeuwig. Dit Woord verwelkt niet. Dankzij dit Woord van God is de toekomst van Israël verzekerd. Vers 9-11
De vraag is ook hier wie met de verkondigster van een goede boodschap is bedoeld. Vanaf een hoge berg moet het goddelijk heil verkondigd worden. Het moet overal gehoord worden. En dat in een situatie waarin er van dit heil nog niets te zien is. Sion en Jeruzalem moeten hun stem verheffen. Sion en Jeruzalem worden hier aan elkaar gelijkgesteld. Jeruzalem heeft eerst gehoord (vers 2). Nu is ze brenger van een goede boodschap. Zoals God Israël uit Egypte bevrijd heeft, zo zal Hij wonderen blijven doen. De arm van de HEERE heerst. De HEERE wordt voorgesteld als een legeraanvoerder die zijn tegenstanders verslaat. God betaalt loon uit. Dat loon bestaat uit verlossing voor zijn volk. De HEERE zal een herder zijn. De machtige God is ook heel teer en trouw. Als een herder zorgt Hij voor zijn volk. Hij zorgt juist ook voor de zwakken, mensen die het niet redden zonder helper.
Weg uit ballingschap
Binnenwerk-WegUit Ballingschap.indd 11
[ 11 ] O v e r
Jesaja
28-06-2012 10:01:26
Verwerking 1. A an de ballingen wordt hoop gegeven. Er is een boodschap van troost. Wat betekent deze troost voor u persoonlijk? Spreek er met elkaar over door dat over de troost wordt gesproken in relatie tot de vervulling van de strijd en de verzoening van de ongerechtigheid. 2. G od leidt zijn volk rechtstreeks naar zijn bestemming. Daar is voorbereiding voor nodig. Zijn wij voorbereid op de komst van God naar ons toe? Wat betekent het dat de weg door de woestijn leidt en dat het een gebaande weg is? 3. W at heeft het ons en de kerk te zeggen dat alle vlees tezamen de heerlijkheid van de HEERE zal zien? 4. Wat betekent het voor ons dat de mens vergankelijk is en het Woord van God eeuwig standhoudt? 5. Bespreek de verkondigster van een goede boodschap. In hoeverre zijn wij boodschappers van een goed bericht? Wat betekenen voor u de woorden ‘Zie, uw God’? Wat heeft dit te zeggen in een wereld die steeds verder losraakt van God?
Weg uit ballingschap
Binnenwerk-WegUit Ballingschap.indd 12
[ 12 ] O v e r
Jesaja
28-06-2012 10:01:26
Notities
Weg uit ballingschap
Binnenwerk-WegUit Ballingschap.indd 13
[ 13 ] O v e r
Jesaja
28-06-2012 10:01:26
2 De Knecht vestigt het recht Jesaja 42:1-9
Inleiding Dit is het eerste lied over de Knecht des HEEREN. De andere vinden we in Jesaja 49:1-6, 50:4-9 en 52:13-53:12. De profeet Jesaja spreekt over de Knecht des HEEREN in de context van de ballingschap in Babel. De ballingschap in Babel zal tot een einde komen. In de verlossing van Israël zal deze Knecht een rol spelen. Over de Knecht des HEEREN is veel geschreven. De vraag wie er mee bedoeld wordt, is heel verschillend beantwoord. Men heeft gedacht dat het Joodse volk ermee bedoeld is. Ook heeft men wel gedacht dat personen uit de geschiedenis van Israël hiermee bedoeld zouden zijn. Duidelijk is dat Hij in nauwe relatie staat met Israël en dat Hij licht werpt op het verzoenende werk van Christus. Vanaf de Vroege Kerk heeft men de liederen over de Knecht des HEEREN gelezen met het oog op Jezus Christus. Dat is een legitieme uitleg. In Mattheüs 12:18-21 zegt Jezus zelf dat de profetie uit Jesaja 42:1-4 in Hem vervuld is (zie ook Matteüs 3:17 en 17:5). In de bijbelstudies over de Knecht zal de nadruk vooral liggen op wat de Knecht zoal doet.
Kernwoord: het recht In dit lied over de Knecht ligt de nadruk op het recht dat Hij zal doen uitgaan (vers 3). Hij zal het recht op aarde vestigen (vers 4). Het woord recht staat tegenover onrecht. Mensen komen op voor hun rechten. We vinden dat het recht moet zegevieren en het onrecht een halt moet worden toegeroepen. Recht is al heel oud. Volken in de oudheid zochten al naar vormen om het recht te handhaven. Voor de gelovigen is God, de Schepper van hemel en aarde, de hoogste Wetgever. Via het recht geeft Hij aanwijzingen voor het leven met Hem en met de medemensen. De Tien Geboden zijn daar een duidelijk voorbeeld van. Leven onder Gods gezag leidt tot rechtvaardigheid. Mensen mogen tot hun recht komen omdat God tot zijn recht wil komen, want het leven behoort geheel aan Hem. Het recht waar het hier om gaat heeft daarom goddelijk gezag. Dit recht komt op voor de waarde van mensen. Bekende uitdrukkingen zijn: het recht der armen (bijv. Jesaja 10:2) en het recht van Israël (bijv. Jesaja 40:27).
Weg uit ballingschap
Binnenwerk-WegUit Ballingschap.indd 17
[ 17 ] O v e r
Jesaja
28-06-2012 10:01:26
Hoofdlijn In de verzen 1-4 gaat het om de Knecht die als instrument in Gods hand het recht zal doen uitgaan en het recht zal vestigen. In de verzen 5-9 spreekt God de Knecht toe. Hij maakt zich bekend bij zijn Naam.
Uitleg vers voor vers Vers 1
Met ‘zie’ wordt aandacht gevraagd voor de Knecht. De eerste hoorder van dit profetische woord is Israël. In Jesaja 41:8 wordt een bijzondere relatie verondersteld tussen God en Israël die zijn dienaar is. We kunnen echter niet zeggen dat in dit vers de Knecht gelijkgesteld wordt met Israël. De Knecht is Gods uitverkorene. God heeft een welbehagen in Hem. Hij is door God genadig verkozen. God rust Hem toe met zijn Geest (vgl. 1 Samuel 10:6; Ezechiël 11:5; 37:1). Hij is door God tot een bijzondere taak geroepen. Tot de volken zal hij het recht doen uitgaan. Dit recht omvat het gehele leven en het omvat de gehele aarde. In Jesaja 40:27 was de klacht dat het recht aan God voorbij gaat. Hier laat God zien dat het toch anders is. De God van Israël is de levende God die het recht doet uitgaan. Vers 2-3
Deze Knecht is geen geweldenaar. Zijn optreden is zachtmoedig. In de verzen 2, 3 en 4a wordt in ontkennende zin geschreven. Het is een manier om uit te drukken waar de nadruk op ligt. Er wordt benadrukt wat niet het geval is. Hij schreeuwt niet. Hij werkt eerder in stilte. Hij heeft wel een publiek karakter, maar het is geen man van luidruchtige propaganda. Hij verkeert zo onder ons, dat we er misschien wel niets van merken. Er is bij de Knecht aandacht voor het zwakke en het geringe. Dit wordt zichtbaar gemaakt door het riet en de vlaspit. Het is het beeld van een herder met een rietfluit, waartegen getrapt is. De fluit wordt niet weggegooid, maar rechtgebogen tot er weer muziek uit komt. Ook het walmende pitje van de olielamp blust Hij niet uit. Het pitje ging walmen en gaf bijna geen licht meer. Het pitje wordt niet vervangen, maar nieuw leven ingeblazen. De Knecht zal het recht zichtbaar maken en men zal zeggen dat Hij recht brengt dat leven doet. In het slot van vers 3 ligt de nadruk niet op het recht, maar op de waarheid. Als vertaling voor dit woord waarheid is ook mogelijk: trouw, bestendigheid. De betekenis kan dan zijn: voortdurend zal Hij het recht doen uitgaan. Of als men meer uitgaat van het resultaat: er zal waarachtigheid aan het licht komen. Dat gebeurt als recht aan het recht wordt gedaan.
Weg uit ballingschap
Binnenwerk-WegUit Ballingschap.indd 18
[ 18 ] O v e r
Jesaja
28-06-2012 10:01:26