Inleiding Het lot van Israël ligt in de handen van één man. Verbond of geen verbond, Israël had niet bestaan zonder Mozes. Zijn geloof, zijn vastberadenheid, zijn moed, maar vooral zijn gebed maakte het verschil. Hierdoor heeft hij God beter leren kennen dan wie dan ook in het Oude Testament. Mozes’ vastberadenheid is ongelooflijk. Hij was zo vastbesloten op te komen voor de Hebreeërs dat hij niet één keer, maar twee keer veertig dagen lang vastte, zonder veel tijd ertussen. Dat kostte hem bijna zijn leven, maar dat kon hem niets schelen. Hij had er alles voor over om zijn volk te redden. Dat is de reden waarom de schrijver van de brief aan de Hebreeën kon schrijven dat Mozes de smaad van Christus hoger waardeerde dan de schatten van Egypte. (Heb. 11:26) Mozes kende Christus niet, maar toch bezat hij de Geest van onze Redder. Jezus heeft zelfs tegen de Joodse religieuze leiders gezegd dat Mozes over Hem heeft geschreven. ‘Mozes, op wie u uw hoop hebt gevestigd, klaagt u aan. Als u Mozes zou geloven, zou u ook mij geloven, hij heeft immers over mij geschreven.’ (Joh. 5:45-46) Als Jezus Mozes aanhaalt 3
om ons iets te leren, is het vast verstandig om het leven van Mozes te bestuderen. We zullen nooit echt begrijpen wie Christus is als we zijn Woord niet serieus nemen. Jezus heeft gezegd dat we, als we Hem willen volgen, onszelf moeten verloochenen, het kruis op ons moeten nemen en achter Hem aan moeten gaan. Op de een of andere manier heeft Mozes deze waarheid ontdekt en op de meest dramatische manier waargemaakt. Hij was zo toegewijd aan God en zo verbonden met zijn volk dat hij zijn leven en zelfs zijn eeuwige bestemming op het spel zette. Als je echt verlangt naar de volle glorie van het geloof, is Mozes de ideale gids. Waarschijnlijk denk je nu dat je nooit het voorbeeld van Mozes kunt volgen. Maar dat valt nog te bezien. God brengt mensen graag in onmogelijke situaties. Hoe meer er op het spel staat, hoe duidelijker we zijn betrokkenheid zien en hoe beter we Hem leren kennen. Heb je je weleens voorgesteld hoe het zou zijn als het lot van andere mensen afhangt van een keuze die jij maakt? Mozes had geen idee dat een impulsieve daad, ja zeggen tegen de HebreeĂŤrs, veertig jaar eenzaamheid met een kudde schapen in de woestijn als gevolg zou hebben. Toch gaf God Mozes vanwege die beslissing een (menselijk gezien) belachelijke opdracht. Die 4
opdracht noemen we het Exodusmandaat. Daarna gaf God Mozes alles wat hij nodig had om de opdracht uit te voeren. Denk eens aan alle verloren mensen in de wereld van nu. Denk bijvoorbeeld aan de anderhalf miljard moslims. Hun lot ligt misschien wel in onze − of jouw − handen. Dat schrijven we niet om je een schuldgevoel te geven, maar om je aan het denken te zetten. We moeten nadenken, keuzes maken en bidden, en daarnaast moeten we willen luisteren naar Gods opdracht. Zodra mensen Gods liefde voor de wereld overnemen geeft Hij hun graag onmogelijke taken. God speelt niet op veilig. Misschien wil Hij dat jij ook mensen redt. Mozes kan je laten zien hoe dat gaat. Toen Mozes zich op één lijn stelde met de mensen van God, moest hij zijn familie, zijn luxe en zijn rijkdom opgeven. Veertig jaar lang leek het een domme beslissing, een verloren leven. Maar dat was het niet. Mozes wist nog niet dat hij opgeleid werd. Hij werd voorbereid op een unieke missie. Heb jij weleens gedacht dat God jou ook voorbereidt op een unieke opdracht die je nooit kunt uitvoeren – tenzij Hij de leiding neemt? Velen hebben veel uitgebreider over Mozes geschreven en zijn leven veel nauwkeuriger bestudeerd dan wij. Maar wij willen ons concentreren op de reden waarom 5
Mozes zo radicaal was. We zullen ontdekken hoe hij Gods werktuig was om twee tot drie miljoen mensen te redden. En we zullen ontdekken hoe we zijn voorbeeld kunnen volgen. Nog een laatste opmerking voordat we beginnen. Aan het eind van elk hoofdstuk vind je een of meer vragen waarbij staat: Om over na te denken. We raden je aan jouw antwoorden op deze vragen op te schrijven. We hadden deze geweldige verhalen over Mozes tenslotte ook nooit gekend als hij geen ‘dagboek’ had bijgehouden. Het opschrijven van je gedachten zal je helpen terug te kijken en te zien wat God jou wil leren en op een dag ... wie weet wat jouw teksten kunnen betekenen voor anderen in jouw familie of een nog grotere kring. Mozes heeft een kracht laten zien die tegenwoordig hard nodig is. Geloof het of niet, maar jij kunt diezelfde kracht hebben. Daar moet echter wel een prijs voor betaald worden. Laten we Mozes’ leven bekijken om van hem te leren wat die prijs is. Anne van der Bijl en Al Janssen
6
deel 1 Ontmoet Jahweh
Een | een opstandig geloof
Maar de vroedvrouwen hadden ontzag voor God en deden niet wat de koning van Egypte hun had opgedragen: ze lieten de jongetjes in leven.
=
Exodus 1:17
Ons avontuur begint met ongehoorzaamheid. Twee vrouwen, Sifra en Pua, hadden ontzag voor God en weigerden gehoor te geven aan een direct bevel van de koning. Dat was ware rebellie. Verzet tegen onrecht was de basis van Mozes’ karakter en geloof. De situatie was als volgt: het Hebreeuwse volk werd steeds groter en vormde daarom een bedreiging voor Egypte. De koning van Egypte, die zijn eigen geschiedenis niet kende – hij wist niet dat Jozef zijn voorouders had geholpen en het land had gered – keek om zich heen en dacht: Als er oorlog uitbreekt zullen deze mensen zich bij de vijand aansluiten. Laten we er dus voor zorgen dat ze zwak worden. Beter nog: laat hen voor ons werken. Dit is een geweldige groep arbeidskrachten! Het leek een goed plan, maar het ging helemaal mis. De Egyptenaren dwongen de Israëlieten te werken op de velden en lieten hen bakstenen en cement maken om de ambitieuze Egyptische bouwplannen te verwer8
kelijken. Een hele stad (Raämses) werd gebouwd door Hebreeuwse slaven. Maar de slavernij van de Hebreeën bracht geen veiligheid voor Egypte. ‘Ze breidden zich zo sterk uit dat de Egyptenaren een afkeer van hen kregen.’ (Ex. 1:12) Net als alle onderdrukkende overheden was hun enige antwoord hierop, het vergroten van de onderdrukking. Het is opvallend dat onrechtvaardige methodes op lange termijn zelden het gewenste resultaat geven. Als het onrechtvaardige beleid faalt, wordt er vaak voor gekozen het onrecht te vergroten in plaats van het hoofdprobleem aan te pakken. De ‘briljante’ oplossing van de farao was de groei van het buitenlandse volk aan te pakken. Daarom werd Sifra en Pua, de vroedvrouwen van de Hebreeërs, opgedragen alle pasgeboren jongetjes te doden. Dat bevel konden deze vrouwen niet opvolgen. Toen ze daarop aangesproken werden gaven ze een slim excuus. (Ex. 18-21) Misschien hebben de vroedvrouwen nooit geweten hoe God hen gebruikte, maar ze wisten wat goed was en lieten zich daardoor leiden. In de Bijbel staat dat we de overheid moeten gehoorzamen. Dat is een goede opdracht – meestal. Als we God vrezen komt er echter een moment waarop we de menselijke leiders moeten weerstaan en ons moeten 9
onderwerpen aan een hoger gezag. De overheid bestaat om de goeden te beschermen en de slechten te straffen. (zie Rom. 13:3) Als de overheid de slechten beschermt en de goeden straft, moeten we onze gehoorzaamheid aan de wettelijke leiders misschien beëindigen. Hierdoor kunnen mensen die het goede doen juist vervolgd worden. Ik (Anne) heb net na het uitkomen van mijn boek God’s Smuggler voor dit dilemma gestaan. Mensen vroegen me: ‘Was het smokkelen van Bijbels naar landen achter het IJzeren Gordijn geen rebellie tegen door God aangestelde overheden?’ Ja, dat was het inderdaad. Ik heb dit vaak moeten verdedigen, en daarom heb ik een tweede boek geschreven, getiteld De Ethiek van het Smokkelen. Het verhaal van de Kerk gaat vaak over rebellie. Het is bijvoorbeeld in veel islamitische landen verboden voor moslims om zich tot het christendom te bekeren. Toch breken honderdduizenden die wet en worden volgeling van Jezus. Dat is niets nieuws. Het is begonnen in het boek Handelingen, toen de Joodse autoriteiten Petrus en Johannes oppakten en hun verboden de naam Jezus uit te spreken. Dit was hun antwoord: ‘Kunnen wij het tegenover God verantwoorden om wel naar u te luisteren en niet naar hem? 10
Oordeelt u zelf! We moeten immers wel spreken over wat we gezien en gehoord hebben.’ (Hand. 4:19-20) De apostelen deden precies wat Jezus hun had opgedragen: ze gingen de wereld in om het evangelie te verspreiden. Daar was moed voor nodig. Ze hebben een prijs betaald. Ze hadden constant problemen met overheden en het heeft veel van hen het leven gekost. Diezelfde prijs wordt vandaag de dag nog steeds door veel mensen betaald.
= Om over na te denken: Ken je een voorbeeld van geloof – zoals Sifra en Pua of de apostelen in Handelingen – in jouw familie of gemeente? Zo ja, noem een handeling van geloof die jou heeft geïnspireerd of kan inspireren.
11