Dankwoord
Nu ik mijn dank uitspreek aan de mensen die dit boek mogelijk gemaakt hebben, wil ik graag beginnen met het bedanken van hen die deel zijn van dit verhaal, van deze reis van verzoening. Ze hebben allemaal grote risico’s genomen, zwaar geleden en tot het einde toe volgehouden. Hartelijk dank aan de aartsbisschop van Canterbury, Zijne Hoogwaardige Excellentie de Edelachtbare Justin Welby. Hij heeft niet alleen het indrukwekkende voorwoord van dit boek geschreven, maar hij is ook mijn allerbelangrijkste partner op deze lange reis. Samen en alleen zijn we naar het hart van het vuur gereisd en hebben we uitgeroepen: ‘Vader, vergeef.’ Ik wil de mensen bedanken die nu samen met mij deel uitmaken van deze voortgaande reis, zowel degenen die zich hier in het nog steeds bijzonder vijandige Irak bevinden, als degenen die het werk van de Foundation for Relief and Reconciliation in the Middle East mogelijk maken vanuit het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. In Bagdad zou ik mijn werk niet kunnen doen zonder het team dat me bijzonder na aan het hart ligt: Dawood en Lina zijn al sinds hun kindertijd bij me. Ik heb ze tien jaar geleden onofficieel ‘geadopteerd’. Lina is nu mijn 7
Vergeef ons, Vader
secretaresse en Dawood mijn secretaris. Ook Al Hassan, mijn fotograaf en mediafunctionaris, die een aantal van de foto’s voor dit boek gemaakt heeft, hoort bij het team, evenals Ungo, onze onvolprezen chauffeur, die altijd met ons meegaat. Naast dit team, dat volledig uit Irakezen bestaat, is er ook één nietlokale medewerker: Paul White, onze projectfunctionaris voor het Midden-Oosten, uit Texas, die ik heb leren kennen toen hij studeerde aan Wheaton College in Illinois. Hij reist overal ter wereld met me mee. Dan is er ook nog mijn team in het Verenigd Koninkrijk, met name Lesley Kent, mijn secretaresse in het Verenigd Koninkrijk, Philip Rowden, Ken Phipps en alle kantoormedewerkers. En er zijn nog zo veel anderen die ik moet bedanken omdat ze deel uitmaken van dit verhaal: politieke en religieuze leiders, en ook verschillende diplomaten die ons werk ondersteunen. Er zijn twee mensen zonder wie geen van mijn boeken tot stand zou zijn gekomen: Tim Pettingale, mijn uitmuntende redacteur, die mijn manuscripten nauwkeurig doorneemt, en Tony Collins, mijn uitgever, zonder wie dit boek gewoon niet zou zijn geschreven. Tot slot spreek ik mijn dank uit aan de onbekende helden van mijn leven en werk – mijn vrouw Caroline en mijn kinderen Josiah en Jacob – die het vaak zonder me moeten stellen. In wezen kan ik dit werk alleen maar doen omdat zij me dat toestaan.
8
Voorwoord voor de Nederlandse lezer
Dit boek is het verhaal van verzoening. Het is het verhaal van vergeving en van liefde zonder grenzen, van risico’s en van de lange reis naar vrede. Nederland wordt tegenwoordig gekenmerkt door vrede, maar in het verleden werd het gekenmerkt door verzoening. Niet in het minst was het een plaats die Gods historische volk de Joden verwelkomde. Toen de Sefardische Joden uit Spanje en Portugal verbannen werden, werd Nederland hun schuilplaats. Midden in het Asjkenazische deel van Europa ontstond zo een Sefardische gemeenschap. Deze Joodse gemeenschap beïnvloedde niet alleen Nederland maar de hele wereld. Deze invloed kwam grotendeels door de winnaar van de Britse Burgeroorlog in de zeventiende eeuw, de staatsman Oliver Cromwell. Bij de historische Britse koerswijziging in de richting van het protestantisme maakte Cromwell zich zorgen over de beschikbaarheid van een eerlijke en accurate bijbelvertaling. Groot-Brittannië had wel deskundigen had op het gebied van Grieks en Latijn, maar niet van het 9
Vergeef ons, Vader
Hebreeuws. Brittannië had immers alle Joden verbannen in de dertiende eeuw. Het grootste gedeelte van de Bijbel is in het Hebreeuws geschreven, dus een vertaling was problematisch. Cromwell stuurde daarom een aantal van zijn belangrijkste predikanten naar Joodse rabbijnen om Hebreeuws te leren. En de perfecte plaats daarvoor was Nederland, onder leiding van de grote rabbijn Menasseh Ben Israel. De predikanten keerden uiteindelijk terug met een grondige kennis van het Hebreeuws, maar ook van een nieuw begrip van de Schrift en de rol van het judaïsme daarin. Ze geloofden niet langer dat het christendom het jodendom had vervangen. Ze waren tot de overtuiging gekomen dat Gods verbond met het Joodse volk eeuwigdurend was. Al snel kwam rabbijn Menasseh Ben Israel naar Engeland om Oliver Cromwell te ontmoeten. Een paar maanden later mochten de Joden terugkeren naar Engeland. Ze vestigden zich in Londen. Nog altijd bevindt zich daar de oudste synagoge van het Verenigd Koninkrijk, de Bevis Marks-Synagoge. Zoals te verwachten, is dit een Sefardische synagoge – de terugkerende Joden waren Spaanse en Portugese Joden uit Nederland. Tot de dag van vandaag zijn de resultaten van Cromwells keuzes zichtbaar – hoewel haast niemand ervan weet. Maar de rol van Nederland in de verzoening tussen christenen en joden ging verder. Zelfs toen Nederland bezet werd door de nazi’s namen christenen hun verantwoordelijkheid om de Joden te beschermen serieus. Bijna geen verhaal over de bescherming van de Joden is wereldwijd bekender dan dat van Corrie ten 10
Voorwoord voor de Nederlandse lezer
Boom. Een geschiedenis waarin grote risico’s genomen werden om de Nederlandse Joden te beschermen. Een verhaal van opofferende verzoening. Het verhaal van Anne Frank is ongetwijfeld één van de indrukwekkendste verhalen ooit verteld. Anne Frank, een jong, onschuldig Joods meisje in het door de nazi’s bezette Nederland schrijft haar eenvoudige verhaal, en inspireert de mensheid in de decennia die volgen. Terwijl ik aan verzoening werk op de gevaarlijkste plaatsen op aarde, word ik geïnspireerd en gesteund door jonge mensen zoals zij. Door de jaren heen heb ik veel prijzen gewonnen, zoals de Civil Courage-prijs, de True Freedom-prijs en het Cross of Valour, maar er is er een die ik bijzonder koester: de internationale Anne Frank-prijs, die ik van de Nederlandse ambassade in Washington kreeg in 2014. Deze prijs, genoemd naar het jonge Nederlandse meisje, heeft me enorm gemotiveerd in mijn werk voor verzoening. Maar Nederland heeft meer gedaan dan alleen op het gebied van Joods-christelijke relaties. Onder Anne van der Bijl met Open Doors staat Nederland vooraan in de strijd voor de wereldwijde Vervolgde Kerk. Voordat het ijzeren gordijn viel, stonden de Nederlanders vooraan bij het steunen van de mensen die hun geloof niet openlijk konden uitoefenen. Uit dit kleine, inspirerende land werden talloze bijbels gesmokkeld naar de Vervolgde Kerk wereldwijd. Het werk van Open Doors in het ondersteunen van de Vervolgde Kerk gaat al jaren door, hoewel het lijden 11
Vergeef ons, Vader
en gevaar opgeleverd heeft. Zelfs bij ons werk in Bagdad hebben ze ons altijd ondersteund en met ons gewerkt om verzoening te realiseren in een van de gevaarlijkste plaatsen ter wereld. Het is voor mij een vreugde, eer en privilege geweest om diverse keren in Nederland te spreken. Ik heb er weinig mensen ontmoet die zich bewust zijn van de rol die Nederland nu al speelt in het verzoeningswerk. Ze weten over het Internationaal Gerechtshof en het gerechtigheidsaspect van internationale zaken, maar bij de talloze keren dat ik gesproken heb voor Joodse en niet-Joodse groepen, was er maar ĂŠĂŠn persoon die het verhaal van rabbijn Menasseh Ben Israel kende. Het is een verhaal dat nooit mag worden vergeten. Een verhaal dat hoort bij dat van het jonge meisje Anne Frank en dat het verhaal van de nederige Anne van der Bijl in zijn werk voor de Vervolgde Kerk aanvult. Deze verhalen plaatsen Nederland in het centrum van het internationale werk voor verzoening. Als iemand die deelt in dit werk, wil ik Nederland bedanken dat u niet vergeten bent dat wij die ons in conflictgebieden bevinden ook uw familie zijn.
12
Voorwoord
Andrew White is een van die mensen van wie ik met trots kan zeggen dat ik ze heb ontmoet. Ik ben er vooral trots op dat ik met hem heb samengewerkt. Hij is een van de meest ongewone mensen die op dit moment voor de Anglicaanse Kerk werken; hij ontkracht de beschuldiging dat alle geestelijken tegenwoordig in dezelfde mal passen en karakterloos of gewoontjes zijn. In de achttiende eeuw zou Andrew een piraat zijn geweest. Hij heeft de buitengewone gave om de zeeën van conflict te bevaren, langszij te komen bij degenen die geweld veroorzaken en gebruiken – met name op het gebied van godsdienst – en hen gevangen te nemen omwille van de vrede. Om dit te kunnen doen overtreedt hij de meeste regels die genoemd worden in boeken over gezondheid en veiligheid, persoonlijke bescherming en bureaucratische processen. Zijn eerdere boeken vertellen enkele van de zaken waarbij hij betrokken is geweest. Vergeef ons, Vader verwijst naar de buitengewone gebeurtenissen van november 1940. Een andere heilige piraat, de hoogeerwaarde Dick Howard, die op dat moment de proost van de kathedraal van Coventry was, ging na de nacht waarin de eerste grote luchtaanval op de stad Coventry had 13
Vergeef ons, Vader
plaatsgevonden de verwoeste kathedraal binnen en schreef met een verbrand stuk hout op de muur: ‘Vader, vergeef.’ Zoals Andrew het ook beschrijft in dit boek was dat incident niet alleen een sprekend symbool van verzoening, maar ook het begin van een grote vredesbeweging die, onder leiding van de opvolgers van Dick Howard en van degenen die verantwoordelijk waren voor de bediening van verzoening in Coventry, heeft geleid tot de oprichting van bijna 200 vredescentra verspreid over de hele wereld. Tot op de dag van vandaag heeft het een grote en soms zelfs overweldigende impact op mensen wanneer ze naar Coventry worden meegenomen en deelnemen aan het Coventrygebed. De structuur van dat gebed is de basis van dit boek. Andrew White is een verzoener, maar hij sluit geen compromissen als het gaat om de waarheid van het evangelie en de uniciteit van Jezus Christus. In het slotwoord van dit boek spreekt hij over de twee belangrijkste geboden: ‘Vergeef, vergeef, vergeef’ en ‘Heb lief, heb lief, heb lief ’. Misschien heeft hij wel zo’n enorme impact op de mensen die hij ontmoet omdat deze geboden de kern zijn van de manier waarop hij werkt. Hij zet aan tot vergeving en toont liefde, in woord en bovenal in daad. Het christelijke geloof draait om de verzoening tussen mens en God door de opofferende liefde van Jezus. Maar voor velen van ons zet die realiteit ons niet voldoende tot actie aan. Andrew is iemand die continu probeert om verzoening een levende realiteit te laten worden. Om dat te kunnen doen neemt hij enorme risico’s, maar de risico’s worden genomen in geloof en vanuit een geweldige vastberadenheid en intelligentie. Dit boek is controversieel. Er staan dingen in die de mees14
Voorwoord
ten van ons zullen inspireren, en dingen waarmee sommigen het oneens zullen zijn. Maar niemand zal kunnen ontkennen dat het met toewijding en passie geschreven is. Zoals alle grote geestelijk leiders heeft ook Andrew White de gave om, ondanks de meningsverschillen die er zijn, de lezers uit te dagen tot het bedenken van nieuwe ideeën en creatieve gedachten, hun het verlangen te geven om verder te kijken dan naar wat menselijkerwijs mogelijk is en zich te richten op datgene wat alleen met God mogelijk is. Het werk van de kathedraal van Coventry gaat door, en Andrew is slechts één man in een rij van buitengewone individuen die verantwoordelijk zijn voor de impact ervan. Velen worden gekenmerkt door deze heilige piraterij. Voor hun leidinggevenden is dat vaak reden tot bezorgdheid, maar deze mensen zijn altijd volledig toegewijd aan de zaak van Christus en het werk voor het koninkrijk. Moge de passie van dit boek een richtlijn zijn voor je eigen wandel met Hem. Justin Welby Aartsbisschop van Canterbury
15