Inleiding Een boek van zo’n vierduizend jaar oud. Misschien wel het beste boek dat ooit is geschreven. Genesis. Ik ken geen ander boek met zo’n vaart, zo’n meeslepende geschiedenis, zo veel drama, zo veel menselijk leed en zo veel inzicht in wie God is. Dat is misschien ook niet zo vreemd: Genesis gaat over het ontstaan van hemel en aarde, en over het verhaal van God met ons, mensen. Het is dus meer dan de moeite waard om hier eens dieper in te duiken! En dat is waar dit boekje je bij kan helpen. We lopen in 28 dagen door Genesis heen. De focus ligt op de rode draad van Gods verhaal met mensen. Daaruit valt veel te ontdekken over God zelf en wat zijn bedoelingen zijn met de mensheid. En we proberen daar iets van te leren voor ons leven van vandaag. Want de helden uit Genesis – Adam en Eva, Noach, de aartsvaders – blijken gewone mensen met fouten en gebreken, die telkens vallen en weer opstaan. Net als jij en ik. En God is nog steeds dezelfde God; met 4
een enorme liefde voor zijn schepping, en met een verlangen naar verbondenheid met de mensen die hij zelf heeft geschapen. De studies zijn opgedeeld naar de verhaallijnen in Genesis. Soms moet je dus een wat langer gedeelte lezen. Neem er de tijd voor! De vragen zijn bedoeld om je denken te stimuleren. Zijn er andere dingen die je opvallen? Noteer ze, praat erover, denk erover na. Ik hoop en bid dat je door deze studies heen dichter bij God zult komen. Want dit wil ik wel vast verklappen: alles draait om het leven in nauwe verbondenheid met de Schepper.
Mark de Boer
5
1
BAM! GENESIS
1
‘In het begin schiep God de hemel en de aarde.’ Misschien is er geen zin in de bijbel – of zelfs in de wereldliteratuur – die in zo weinig woorden zo veel zegt. Na tien woorden bestaan hemel en aarde. Wat een big bang! Over het scheppingsverhaal dat volgt is veel geschreven en vooral veel gediscussieerd. Of de dagen wel letterlijke dagen waren. Hoe het nou zit met de volgorde van scheppen. Hoeveel tijd er ligt tussen elk van de eerste drie verzen. En hoe er überhaupt iets kan ontstaan uit niets … Elk antwoord is speculeren: we weten het niet, we waren er niet bij. Lastig, dat het verhaal niet alles vertelt over hoe God de wereld heeft geschapen. Maar dát hij dat heeft gedaan staat vast. En misschien is het nog wel interessanter om te kijken naar wat er wel staat. Genesis 1 is het oerantwoord op levensvragen. Wie zijn wij? Waarom zijn 6
we op aarde? Wat geeft dit leven zin? Let er maar eens op: het staat hier allemaal in. In een schitterend lied. Met als refrein: ‘en God zag dat het goed was.’
vragen 1. Welke emoties roept dit hoofdstuk bij je op?
2. Waarom zweefde Gods Geest over het water, denk je?
3. Wat leer je over God en over de mens?
tip Kijk de scheppingsscène uit de film Tree of Life, met groot scherm en vol volume (www.tiny.cc/schepping). Laat je overweldigen! 7
2
MENS EN LEVEN GENESIS
2
Een tweede scheppingsverhaal, dit keer met de mens als onderwerp. Na de grand opening van de film van het leven zoomen we in op het ontstaan van de mens. Waar God net nog met grote streken hemel, aarde, zon, maan en sterren op hun plek heeft gezet, werkt hij hier met een penseel: zacht, zorgzaam, fluisterend, boetserend, de mens – Adam – formerend. Uit stof gemaakt, uit de aarde; met de levensadem van God zelf in de neus geblazen. ‘Zo werd de mens een levend wezen.’ Vanaf dat moment werken God en de mens samen. God luistert goed naar wat de mens nodig heeft: eten, drinken, een plaats om te wonen. Maar ook: schoonheid, levensvervulling en een relatie met ‘een gelijk aan mij.’ Ook dit hoofdstuk bevat een lied: eindelijk, zegt de mens, ik ben compleet! Ontroerend, inspirerend. Zo schept God Adam en Eva – mens en leven – als het evenbeeld van zichzelf. Ze weerspiegelen Gods goed8
heid, creativiteit, schoonheid en al die andere eigenschappen. Ze geven het leven door dat hij hen inblies. En ze zijn volledig vrij om te kiezen.
VRAGEN 1. Wat is de opdracht van God aan de mens?
2. Zie je vandaag nog iets terug van die opdracht? In welke vorm?
3. Wat betekent het dat de mens en zijn vrouw zich niet voor elkaar schaamden?
9
3
FALL GENESIS
3, 4
De avondwind laat de bladeren ritselen. Het zonnetje schijnt nog net door de bomen. En God maakt zijn avondwandeling, net als altijd. En toch is alles anders. Daar achter die struiken heeft zich een drama afgespeeld. Een menselijk drama, zouden we vandaag zeggen: vol misleiding, verleiding, ontkenning, schuld en schaamte. Maar het is juist onmenselijk wat hier gebeurt. Want de spiegel van God – mens en leven – is stukgeslagen. De kennis van goed en kwaad maakt een onschuldige omgang met God onmogelijk. En zonder omgang met God kan leven niet bestaan. Terwijl het daar juist om begonnen was. Adam en Eva verbergen zich. Maar God is niet ver weg. Hij loopt door de tuin en roept: ‘Waar ben je, mens?’ God is ervan ontdaan, zou je kunnen zeggen. De slang en de akker worden vervloekt. Werken en leven doorgeven worden een zware last. In de huidige gevallen 10
staat is eeuwig leven geen pretje. Dus zendt God Adam en Eva weg, de tuin uit, weg van de levensboom. En toch denkt God al vooruit. Ooit zal het kwaad tenietgedaan worden door een nakomeling van Eva. Een eerste verwijzing naar de Messias.
Vragen 1. Vergelijk hoe de slang met de mensen praat en hoe God dat doet. Wat valt je op?
2. Wat leer je over God in dit hoofdstuk?
3. Wat is de betekenis van deze eerste verwijzing naar de Messias en de manier waarop deze belofte onder woorden is gebracht?
11
4
TROOST GENESIS 5, 6
Voor de derde keer staat de schepping van de mens beschreven. Voor de derde keer wordt benadrukt dat de mens op God lijkt. En hier lezen we dat ook Set, de zoon van Adam, het evenbeeld van zijn vader was. Er volgen vele generaties zonen en dochters; de mensheid groeit en bevolkt de aarde. Maar langzamerhand worden de gevolgen van de val steeds meer zichtbaar. Het is een rommeltje: godenzonen en mensendochters, onrecht, verderf. God is teleurgesteld en heeft spijt dat hij ooit mensen heeft gemaakt. Dan wordt Noach geboren. Zijn naam betekent rust, vrede, troost; een contrast met het werken en zwoegen waarin mensen beland zijn. En inderdaad: Noach blijkt een goed mens te zijn. De enige zelfs die echt met God leeft, zo vermeldt het verhaal. Het enige lichtpuntje in een totaal verdorven wereld. Een lichtpuntje dat iets van Gods hart laat zien. Want diep vanbinnen wil God 12
niet dat de mens verloren gaat, dat zijn schepping voor niets is geweest.
Vragen 1. Wat betekent het dat Noach rechtschapen is?
2. Hoe zou jij de wereld van vandaag willen typeren? En hoe houd jij je staande daarin?
3. Kennelijk zijn er momenten waarop God spijt heeft van zijn schepping. Toch gaat het leven nog altijd door. Wat zegt je dit over de Schepper?
13