INLEIDING Jona had een probleem. Hij kon het niet met zijn geweten overeenkomen om Gods opdracht uit te voeren. om Jona’s worsteling te kunnen begrijpen, helpt het wellicht om zijn opdracht in de context van nu te plaatsen: ‘Jona, maak je gereed en ga naar Bagdad, die grote stad. Ga naar Al Qaida om hen aan te klagen, want het kwaad dat ze doen is ten hemel schreiend.’ God zei tegen Jona dat hij naar Nineve moest gaan, dat in het huidige Noord-Irak lag binnen de buitenwijken van het hedendaagse Mosul. De Assyriërs die in die geweldige stad woonden, waren de meest gevreesde terroristen van die tijd. En ze haatten Israël. Als we het zo weergeven, voelen we misschien wel met Jona mee. Wij zouden ook hard zijn weggerend voor zo’n opdracht. Als we dit korte bijbelboek bestuderen, zullen we zien hoe relevant dit drama is voor de huidige situatie in de wereld. Net als Jona roept God ons ook ergens toe in ons leven. Luisteren we? Zijn we bereid om gehoorzaam overal heen te gaan waar 5
NEE NIET NAAR NINEVE
God ons zendt? of vluchten we weg en gaan we in plaats daarvan een Middellandse Zeecruise maken? We behandelen het bijbelboek Jona in 39 hoofdstukken. Als je iedere dag een hoofdstuk leest, doe je dus 39 dagen over dit boek. Wij mensen houden van korte, snelle oplossingen. Negenendertig dagen is lang. Waarom kunnen we dit niet in drie dagen behandelen? of misschien tijdens een enkele preek op zondagmorgen? We geven de voorkeur aan kortverbandzending boven een lange termijnverbintenis. of liever nog, laat ons maar zendingswerk uitvoeren vanaf een veilige afstand. We gebruiken liever geleide projectielen die elk doel kunnen bereiken – behalve de harten en gedachten van mensen. Maar als we een kans willen maken om deze geestelijke strijd te winnen, moeten we juist de harten en gedachten raken. Ik moet je wel waarschuwen: deze studie is gevaarlijk. Ik geloof dat het bijbelboek Jona radicale oplossingen biedt voor de problemen van nu. Ik doel op de terroristische dreiging, de uitdaging van het moslimextremisme, zelfs de culturele ver6
INLEIDING
schuivingen die plaatsvinden door immigratie vanuit moslimlanden. Misschien heb je wel moeite met bepaalde dingen die je zult lezen. Je zult het waarschijnlijk soms met me oneens zijn. Maar ik hoop dat je deze woorden niet geĂŤrgerd aan de kant schuift. Ga er daarentegen over nadenken en bidden. Deze studie van Jona staat vol vragen die me uitdagen. Ik hoop dat ze ook voor jou een uitdaging zullen vormen. Ik geef toe dat ik meer vragen heb dan antwoorden. Vragen die me dwingen, ons dwingen, om keuzes te maken. onze keuzes konden uiteindelijk wel eens invloed hebben op de toekomst van onze wereld. Anne van der Bijl
7
EEN Eens richtte de H E E R zich tot Jona, de zoon van Amittai. (Jona 1:1) Het boek Jona begint met ‘Eens richtte de H E E R zich tot Jona…’ Hoe sprak de Heer tot Jona? Misschien begon het wel op een koele avond ergens tussen 780 en 750 voor Christus, terwijl Jona ontspannen op het terras achter zijn huis zat. Deze profeet had een goed leven. Andere profeten gingen tekeer tegen het volk en verkondigden Gods oordeel. Ze werden vervolgd en zelfs gedood omdat hun boodschap zo onpopulair was. (Dat is wat Jezus zei in Lucas 11:47-48.) Maar Jona was geliefd bij het volk en de politieke gevestigde orde. Zijn boodschap aan Koning Jerobeam was dat God de verdwenen grenzen van Israël weer zou herstellen. (2 Koningen 14:25) Eindelijk wat goed nieuws na zoveel tegenslagen! En dan te zien hoe zijn profetie vervuld werd. Hij was te allen tijde welkom aan het hof van de koning.
8
EEN
‘Jona!’ klonk de stem. Waarschijnlijk een van zijn buren of een neef, dacht hij. Konden ze hem dan niet eens met rust laten zo aan het eind van een lange, hete dag? Maar volgens de regels van de gastvrijheid mocht je je buurman nooit buiten laten staan, zelfs niet midden in de nacht. Wie weet kreeg hij wel onverwachts gasten en zat hij om brood verlegen. ‘Kom verder’, antwoordde Jona. ‘Jona!’ o nee, dat was zijn buurman niet, en ook niet zijn neef. Dit was… zijn Baas! Hij kon beter maar snel uit zijn stoel opstaan en antwoord geven. ‘Ja, Heer.’ Natuurlijk wist hij dat het de Heer was die tot hem sprak: hij was immers een profeet. Er waren in de tijd waarin Jona leefde niet veel profeten. Het leek zelfs wel alsof God niet veel meer sprak en dat was zeker te merken aan de toestand van het land. ondanks recente militaire overwinningen had Israël zowel binnen als buiten zijn landsgrenzen vijanden. of je nu vanuit een economisch, een moreel of geestelijk gezichtspunt naar de zaken keek, er was maar weinig reden tot vreugde. 9
NEE NIET NAAR NINEVE
De naam ‘Jona’ betekent ‘duif’ en dat is het symbool van de heilige Geest die de diepten van ons hart doorzoekt. Het was Jona’s taak als profeet om zich aan de heilige Geest te onderwerpen. Maar we zullen al snel ontdekken dat Jona in plaats daarvan met God ging redetwisten. Hoe reageren wij als we het Woord van de Heer horen? In de jaren waarin er in de Sovjet-Unie geen bijbels mochten worden gedrukt, was er een Russische predikant die in antwoord op gebed een bijbel had ontvangen en enthousiast de bladzijden begon uit te delen aan de leden van zijn kerk. De volgende dag was de predikant in de stad en zag een lid van zijn gemeente met een brede glimlach op zijn gezicht. ‘Je hebt vast een goede bladzijde gekregen’, zei de predikant. ‘Jazeker,’ antwoordde de man, ‘ik heb een bladzijde uit Jeremia gekregen! ‘och, die doemdenkende profeet’, zei de predikant. ‘Hij preekte maar en preekte maar en zag nooit resultaat. Ik heb een bladzijde uit Matteüs, waarom ruilen we niet?’ De man reageerde: ‘o, nee, dominee. Luister eens naar wat hier staat. “Het woord van de Heer kwam tot Jeremia.” Als 10
EEN
het Woord van de Heer tot Jeremia kon komen, kan het ook tot mij komen!’ God richtte zich tot Jona omdat Jona een relatie met God had. God kan zich ook tot ons richten als wij een relatie met Hem hebben. Luisteren wij wel? Horen we wat Hij zegt? Willen we graag Gods Woord ontvangen? Zijn we bereid het te gehoorzamen? of zijn onze hoofden gevuld met lawaai? Zit er voortdurend een oortelefoontje van een muziekspeler in je oren? Moet de televisie altijd per se aan staan in de kamer? Staan onze agenda’s overvol afspraken en activiteiten? Als dat het geval is, hoe merken we dan dat God tot ons spreekt? Wat zijn de gevolgen als we niet horen wat God tot ons zegt? Die kunnen catastrofaal zijn – misschien is de eeuwigheid van miljoenen mensen er wel van afhankelijk.
11
TWEE Maak je gereed en ga naar Nineve, die grote stad, om haar aan te klagen, want het kwaad dat ze daar doen is ten hemel schreiend. (Jona 1:2) Probeer je eens in te denken met welk probleem Jona zat: hij moest naar de vijanden van zijn volk gaan. De Assyriërs voerden rooftochten uit in het noorden van Israël waar Jona woonde. Het is heel goed mogelijk dat ze het dorp waar hij woonde, Gat-Hachefer, aangevallen hadden. Misschien waren zijn vader en moeder wel door de Assyriërs vermoord. of misschien had hij gezien hoe de soldaten zijn zusters verkrachtten. Als dat het geval was, kunnen we goed begrijpen waarom Jona deze opdracht zo haatte. Te horen krijgen dat je naar Nineve moet, was zoiets als vandaag te horen krijgen dat je naar Bagdad moet. Toch had Jona ook blij moeten zijn dat God het kwaad van Nineve had opgemerkt. Jona geloofde dat de Assyriërs gestraft moesten worden voor 12
TWEE
hun wreedheid. Jona’s oplossing: ga erheen… en roei ze uit! Maar God had een andere boodschap: ga erheen… en win hen voor Mij. Je moet wel bovenaards zijn om vriendschap te sluiten met je vijanden. We leven niet in een vriendelijke omgeving. Zeker niet in Nederland. Er staat elke dag genoeg slecht nieuws in de kranten. Er leven heel wat antichristelijke sentimenten in heel het land. En hoewel ik in een stad met veel kerken woon, zijn daar ook verschillende moskeeën. Ik hoor vaak op vrijdagmiddag in mijn werkkamer de gebedsoproep van de minaret. Als ik boodschappen ga doen op de zaterdagmarkt, lopen er talloze moslimgezinnen in de menigte – je kunt ze gemakkelijk herkennen aan de manier waarop de mannen lopen en aan de hoofddoeken van de vrouwen. Hoe denken zij over christenen? Worden ze door ons begroet met een glimlach en een hartelijk ‘Goedemorgen’? onlangs liep er een islamitische man met zijn 13
NEE NIET NAAR NINEVE
fiets aan de hand langs mijn huis. Ik zag dat hij een lekke band had en daarom sprak ik hem aan en vroeg of hij hulp nodig had. Hij bleek zeven gaatjes in een van zijn banden te hebben. Ik nodigde hem binnen, bood hem koffie aan en plakte zijn band. Als we geen vriendschappen gaan sluiten in een relatief vriendelijke omgeving, hoe kunnen we dan verwachten dat we dat in een vijandige omgeving gaan doen?
14