Inhoud Inleiding 6 De zaaier 8 Matteüs 13; Marcus 4, Lucas 8 De twee zonen 10 Matteüs 21 De farizeeër en de tollenaar 12 Lucas 18 De nachtelijke bezoeker 14 Lucas 11 De oneerlijke rechter 16 Lucas 18 Het mosterdzaadje 18 Matteüs 13; Marcus 4, Lucas 13 Een klein beetje gist 20 Matteüs 13; Lucas 13 Het graan en het onkruid 22 Matteüs 13 De verborgen schat 24 Matteüs 13 De prachtige parel 26 Matteüs 13 De dienaar die niet wilde vergeven 28 Matteüs 18 De dagloners in de wijngaard 30 Matteüs 20 Het feestmaal 32 Lucas 14 De vriendelijke vreemdeling 34 Lucas 10
Het verloren schaap 36 Matteüs 18; Lucas 15 Het verloren muntstuk 38 Lucas 15 De verloren zoon 40 Lucas 15 De man die veel van zijn geld hield 44 Lucas 12 De schapen en de bokken 46 Matteüs 25 De rijke man en de bedelaar 48 Lucas 16 De verstandige en de domme bruidsmeisjes 50 Matteüs 25 De dief in de nacht 52 Matteüs 24 De slechte dienaar 54 Matteüs 24; Lucas 12 De drie dienaren 56 Matteüs 25; Lucas 19 De slechte pachters 58 Matteüs 21; Marcus 12; Lucas 20 De verstandige en de domme bouwers 60 Matteüs 7, Lucas 6 Verhalen vertellen aan een groep 62
Inleiding ‘Jezus vertelde ook verhalen.’ Als ik ergens bijbelverhalen vertel, is er altijd wel iemand die dat tegen me zegt, kind of volwassene. En het klopt: Jezus vertelde ook verhalen. Maar dat waren wel heel bijzondere verhalen. Het waren gelijkenissen. Wat is een gelijkenis precies? Het is een eenvoudig verhaal dat bedoeld is om de luisteraar iets te leren. Meestal gaat het over een situatie die de luisteraar bekend voorkomt. In de gelijkenissen van Jezus wordt zo’n bekende situatie dan vergeleken met het koninkrijk van God. Dan zegt Jezus bijvoorbeeld: ‘Het koninkrijk van de hemel is als een schat in de grond.’ Of: ‘Het koninkrijk van de hemel is als een man die zus of zo deed.’ Vervolgens wordt de luisteraar uitgenodigd om een vergelijking te maken en zo de diepere betekenis van de gelijkenis te achterhalen. Soms legt Jezus zelf uit wat de gelijkenis betekent, zoals bij de gelijkenis van de zaaier. Soms geven de schrijvers van de evangeliën – Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes – een hint in de inleiding: ‘Jezus vertelde deze gelijkenis omdat …’ Maar meestal krijgt de luisteraar geen enkele aanwijzing. Net als de mensen die de gelijkenissen als eerste hoorden, moeten we zelf de betekenis doorgronden. De beste manier om dat te doen, is met Gods hulp. ‘Laat wie oren heeft goed luisteren,’ zei Jezus. Ik denk dat Hij daarmee bedoelde dat die ‘oren’ een geschenk zijn dat God aan zijn volk geeft. Stem af op Hem en je zult het gaan begrijpen! Ik hoop dat de kinderen aan wie je deze versie van de gelijkenissen voorleest er echt van zullen genieten. (Er zijn tientallen manieren waarop ze zelf ook mee kunnen doen; achter in het boek heb ik een paar ideeën opgeschreven om ze erbij te betrekken.) Ik hoop ook dat ik de gelijkenissen zodanig heb geschreven dat luisteraars van alle leeftijden zullen begrijpen dat er een diepere betekenis in de verhalen zit. Het gaat immers om veel meer dan het kopen van parels, het zoeken naar schapen of het op de uitkijk liggen voor dieven. Ik kan er echter niet voor zorgen dat die diepere betekenis ook echt tot hen door zal dringen. Ik kan slechts mijn best doen om de verhalen zo goed mogelijk te vertellen en bidden dat ze het met jouw hulp en Gods hulp niet alleen horen, maar ook echt zullen begrijpen.
De zaaier Jezus ging naar het meer van Galilea. Niet om lekker te gaan zwemmen of te vissen, maar om de mensen te vertellen over God en over zijn koninkrijk. Toen Hij ging zitten om les te geven – zo ging dat in die tijd – verzamelde zich een hele menigte om Hem heen. Er kwamen zo veel mensen dat ze Hem bij lange na niet allemaal konden zien en al helemaal niet allemaal konden horen. Daarom leende Jezus een boot. Hij ging erin zitten en duwde hem een stukje van de kant af. Toen alle mensen Hem goed konden zien en goed konden horen, vertelde Hij hun een verhaal. Een speciaal soort verhaal dat we een gelijkenis noemen. Dat is een verhaal met een verborgen betekenis en het ging ongeveer zo: ‘Een boer ging naar zijn akker om te zaaien. Hij strooide het zaad uit op de grond. Hij strooide het hier, hij strooide het daar, hij strooide het overal. Een deel van het zaad dat de boer uitstrooide, viel op het harde, aangestampte pad. Meteen doken er vogels uit de lucht naar beneden die het zaad gulzig weg pikten. Een ander deel van het zaad viel op rotsachtige grond. Het laagje vruchtbare aarde was daar erg dun. De plantjes groeiden vlug op, maar omdat er zo weinig aarde was, konden hun wortels niet zo diep de grond in. Zodra de zon opkwam en fel brandde, verwelkten de planten en gingen ze dood. Weer een ander deel van het zaad kwam tussen de distels terecht. De distels werden hoger en hoger en verstikten de planten. Maar de rest van het zaad kwam in goede aarde terecht. Deze planten konden geoogst worden en leverden wel honderd, zestig en dertig keer meer op dan er gezaaid was.’
8
Toen alle mensen weer naar huis waren, kwamen de leerlingen van Jezus, zijn beste vrienden, naar Hem toe. Ze vroegen Hem: ‘Waarom vertelt U de mensen gelijkenissen? Waarom legt U niet gewoon uit wat het verhaal betekent?’ ‘Dan hebben ze iets om over na te denken. Ze kunnen ervoor bidden en hun hersens laten kraken,’ antwoordde Jezus. ‘Als ze oren hebben om te horen wat God zegt, zullen ze het begrijpen. Dit is de betekenis van de gelijkenis van de zaaier: het zaad dat de boer uit strooide, is de boodschap van het koninkrijk van God. Het staat symbool voor alles wat Ik jullie kom leren. Als de mensen de boodschap horen maar niet begrijpen, zijn ze net als het zaad op het pad. De duivel komt en grist de boodschap weg, net als de gulzige vogels. Het zaad dat op de rotsachtige grond valt, is net als de mensen die de boodschap van het koninkrijk horen en het blij en dankbaar aannemen. Maar het laagje vruchtbare aarde is dun en de wortels van het zaad gaan niet diep. Dus als er problemen komen – en die komen er in het leven altijd – verwelkt de boodschap al snel en haken de mensen af. Het zaad dat tussen de distels valt, is net als de mensen die de boodschap van het koninkrijk ook aannemen. Dit keer dringt de boodschap diep in hen door en een tijd lang groeit het op. Maar dan komen er zorgen. Zorgen dat ze te veel spullen hebben zodat ze niet weten wat ze ermee moeten, of zorgen dat ze te weinig hebben. Net als de distels worden de zorgen groter en groter en de mensen verstikken. Maar dan is er nog het zaad dat in de goede aarde gezaaid is. Dit zaad is net als de mensen die de boodschap van het koninkrijk gehoord hebben. Ze hebben het begrepen en aangenomen. En daardoor is hun leven goed en vruchtbaar.’
9
De twee zonen De religieuze leiders – de hogepriesters en de oudsten – kwamen naar Jezus toe met een vraag. Ze wilden graag weten of datgene wat Hij deed en wat Hij de mensen leerde echt van God kwam. Dus vertelde Jezus hun een gelijkenis en die ging ongeveer zo: ‘Er was eens een man die twee zonen had. Hij zei tegen de eerste zoon: “Ik wil graag dat jij vandaag in mijn wijngaard werkt.” De zoon schudde zijn hoofd en zei: “Echt niet! Vergeet het maar. Ik doe het vandaag lekker rustig aan, vader.”
Maar toen de dag voorbijging, bedacht de eerste zoon zich en ging hij toch aan het werk in de wijngaard. Hij snoeide de wijnranken, wiedde het onkruid en snoepte af en toe van de druiven. Toen zei de man hetzelfde tegen zijn tweede zoon: “Jongen, ik wil graag dat je vandaag in mijn wijngaard werkt.” De tweede zoon knikte en zei: “Ja, hoor. U kunt op me rekenen, vader!”
Maar toen het tijd werd om te vertrekken, ging hij niet naar de wijngaard. Hij kroop weer in bed, deed een dutje en voerde de rest van de dag niets uit.’ ‘Wat denken jullie,’ vroeg Jezus aan de hogepriesters en de oudsten. ‘Wie van deze twee zonen deed wat hun vader hun opgedragen had?’ ‘De eerste zoon,’ antwoordden zij.
‘Zo gaat het ook met mensen die veel verkeerde dingen doen,’ ging Jezus verder. ‘Zij zullen eerder in het koninkrijk van God komen dan jullie. Jullie zeggen dat jullie God volgen, maar toen Hij Johannes de Doper stuurde om jullie te laten zien wat de beste manier van leven is, geloofden jullie hem niet. Maar de slechte mensen – de mensen op wie jullie neerkijken – geloofden niet alleen wat Johannes zei, ze stopten ook met het doen van verkeerde dingen en deden wat God wilde.’
11
De farizeeër en de tollenaar
Jezus kwam een aantal mensen tegen die dachten dat zij het veel beter deden dan de rest. Dus vertelde hij hun een gelijkenis en die ging ongeveer zo: ‘Twee mensen gingen naar de tempel om te bidden. Een van hen was een farizeeër, een man die zijn uiterste best deed om zich aan alle wetten van God te houden. De ander was een tollenaar. De farizeeër stond trots rechtop. Toen hij bad, had hij het niet over de zieken, de armen of de mensen die niet genoeg te eten hadden. Eigenlijk stond hij alleen maar over zichzelf op te scheppen: “Dank U wel, God, dat ik niet ben zoals al deze slechte mensen. Mensen die stelen. Mensen die verkeerde dingen doen. Mannen die niet bij hun vrouw blijven. En ik ben al helemaal blij dat ik niet ben zoals de tollenaar die daar staat. 12
Nee, hoor, ik ben blij dat ik een goede farizeeër ben. Twee keer in de week laat ik mijn eten voor U staan. En ik geef tien procent weg van alles wat ik verdien. Wat ben ik toch geweldig! Halleluja. Amen.” Maar de tollenaar deed het anders. Hij bleef op een afstandje staan. Hij liet zijn hoofd hangen en durfde zelfs niet heel even op te kijken naar de hemel. Hij schaamde zich zo erg dat hij zich op zijn borst sloeg. Dit was het gebed van de tollenaar: “Vergeef mij, God, want ik heb veel verkeerde dingen gedaan.”’ ‘Je hoort het goed,’ zei Jezus. ‘Dat is alles wat de tollenaar zei: “Vergeef mij, God, want ik heb veel verkeerde dingen gedaan.” Wie van deze twee mannen werd door God vergeven?’ vroeg Jezus aan de mensen. ‘De tweede man! Want iedereen die zichzelf de hemel in prijst, zal ten val komen. Maar iedereen die zichzelf klein maakt, zal door God verhoogd worden.’
13