slike-na-dan by ARTE galerija Beograd

Stevan Steva Todorović je rođen 1832. godine u Novom Sadu.

Bio je jedan od vodećih nosilaca srpskog romantizma. Bio je ugledan slikar i građanin, svestrana ličnost i inicijator brojnih projekata.

Upisao je studije slikarstva u Beču 1850. godine, da bi kasnije nastavio školovanje u privatnim ateljeima Valdmilera i Karla Rala. Nakon umetničkog formiranja u Beču, nastanio se u Begradu. Postao je član, a uskoro i predsednik Beogradskog pevačkog društva, čiji je član bio i Kornelije Stanković. Angažovao se na osnivanju srpskog diletantskog pozorišta, nastupao i sam kao glumac i sarađivao sa Narodnim pozorištem kao scenograf. Osnovao je prvo gimnastičko društvo gde je svoje učenike podučavao gimnastici i mačevanju za potrebe teatra. Vodio je slikarsku školu kroz koju je prošao veliki broj mladih umetnika. Takođe je napisao i autobiografiju: “Opis mog života od rođenja 1832. godine do moje osamdesetdevete godine” Na poziv kneza Miloša postao je vaspitač njegovog vanbračnog sina Velimira, što mu je otvorilo mogućnost da putuje po raznim evropskim gradovima. Godine 1864. oženio se Poleksijom, kćerkom Matije Bana, koja je prethodno učila slikarstvo u njegovoj školi. Sa njom je proveo nekoliko meseci u Firenci, gde je u raznim muzejima kopirao slike italijanskih renesansnih umetnika.

Radio je brojne portrete uglednih ljudi i žena iz građanske klase, između ostalih portrete Kornelija Stankovića i Miše Anastasijevića. Među portretima se ističe reprezentativni vojnički portret generala Alimpića. Slikao je, u duhu romantizma, i istorijske kompozicije koje mahom nisu sačuvane do danas. Jedna od retkih preostalih je predstava Smrt Hajduk-Veljka oko 1860-63. Slikao je i pojedine predstave neobične tematike, poput kompozicije Gimnastičko društvo, a bavio se i oslikavanjem ikonostasa. Oslikao je ikonostase u Topčideru, Idvoru i Opovu. Todorovićeva ikona Vraćanje vida Stefanu Dečanskom je u okviru njegovog opusa redak primer prikazivanja noćnog osvetljenja, što je sredstvo koje su često primenjivali ostali srpski romantičari. Pripisuje mu se da je naslikao prvi čisti pejzaž u modernom srpskom slikarstvu Manasija, oko 1860.

Njegov pokušaj grupisanja i periodizacije srpske umetnosti u publikaciji “Koliko i kakvih živopisnih slika ima u Beogradskim javnim zbirkama” predstavlja značajan doprinos istoriji srpske umetnosti.

Preminuo je u Beogradu 1925. godine.

Prvo gimnastiÄ?ko druĹĄtvo, 1858. ulje na platnu, 34x31 cm Narodni muzej, Beograd

Manastir Manasija, 1857. ulje na platnu, 35x23 cm Narodni muzej, Beograd

PostriĹženje Svetog Save, 1907. ulje na platnu, 42,5x55 cm Privatna kolekcija

Đorđe Krstić je rođen 1851. godine u Staroj Kanjiži. Likovnu akademiju u Minhenu završava 1881. godine. Krstićev minhenski period obeležiće radovi stvarani u duhu i pod uticajem nemačkog realizma, a za jedan od radova Anatom, iz pomenute faze, dobija nagradu minhenske akademije. Po povratku u domovinu, mnogo putuje i slika pejzaže Babakaj, Kosovo Polje, okolina Čačka, Leskovac.... Pored pejzaža, slika i srpske manastire Studenica, Žiča. Znatan deo njegovog opusa čini religiozno slikrstvo. Potpis Đorđe Krstića stoji na ikonostasu Saborne crkve u Nišu, crkava u Čurugu, Lozoviku, Starom Adžibegovcu.

Predstava Smrt kneza Lazara iz niške crkve, izazivala je oprečna mišljenja u tadašnjoj javnosti, poznatija kao “polemika o pravoslanosti”–rasprava koja je imala za cilj formiranja nacionalnog stila. U “polemici o pravoslavnosti” učestvovali su sveštenici, Mihailo Valtrović, Steva Todorović, kao i drugi ljudi od kulturnog autoriteta toga doba. Nažalost, ikone su nestale u požaru kojim je crkva u Nišu bila zahvaćena. Uz Paju Jovanović i Uroša Predića, Đorđe Krstić se smatra jednim od najznačajniih umetnika koji su stvarali u maniru realizma. Treba naglasiti da Krstićev rad proročki najavljuje novine koje će biti prihvaćene i razrađene stupanjem na scenu moderne umetnosti 20. veka. Pored crkvene temtike i pejzaža, Krstić je svoja platna ispunjavao žanr scenama, istorijskim kompozicijama.

Đorđe Krstić je majstor trenutka, koji svoju maštu i slikarsko umeće pretvara u intenzivnu emociju na platnu. Radovi koji nastaju kao rezultatu posmatranja motiva odišu spontanošću. Sa druge strane, kada je pred njim tema koja zahteva razradu, njegova paleta se menja i postaje tamnija, tako da ton deluju prigušenije. Takva pojava može se tumačiti i kao još uvek jak uticaj bečkog romantizma na domaću slikarsku scenu. Uslede turbulentnih istorijskih prilika i čestih ratova, od slikara se očekivalo da predstave bol nacije, podižu moral i glorifikuju svaki uspeh. U skladu sa pomenutim očekivanjima, Đorđe Krstić putuje zemljom, posebno krajevima koji su novooslobođeni, i radi seriju radova za zbirku kneza Milana. Slikarev put i poduhvat, poredio se sa izvesnom vrstom svetog putovanja, a zabeleške sa njega danas su deo kolekcije Narodnog muzeja u Beogradu. Na Krstićevim platnima mogli su se videti različiti prizori nacionalnog karaktera: istorijski toponimi, pejzaži, crkve i manastiri, ljudi u slikovitim narodnim nošnjama. Iako značajan, dokumentarni karakter je stavljen u drugi plan, imajući u vidu kolorističku raskoš viđenog. Nakon potovanja kroz Srbiju, u Krstićevom radu dolazi do vidnij promena. Prema rečima Vojislava J. Đurića "Sunčana svetlost ušla je u njegove slike i one su postale mnogo svetlije. To je obično u zelenilo ukomponovana arhitektura ili grupe zgrada, ponekad je to i panorama." Bio je član Srpskog učenog društva, kao i počasni član Srpske kraljevske akademije. Preminuo je u Beogradu 1907. godine.

Devojka sa krÄ?agom, 1883/84. ulje na kartonu, 90x52 cm Privatna kolekcija

Utopljenica, 1879. ulje na platnu, 216x141 cm Narodni muzej, Beograd

Babakaj, oko 1900. ulje na platnu, 52,5x80,5 cm Narodni muzej, Beograd

Stevan Aleksić, rođen je 1876. godine u Aradu, potiče iz poznate porodice slikara. Završio je Likovnu akademiju u Minhenu u klasi Nikolasa Gizisa. Njegov obiman i raznovrstan opus spada među najznačajnije i najprovokativnije fenomene u srpskom slikarstvu s početka XX veka.

Svestranost Stevana Aleksića proističe iz specifične duševne radoznalosti kombinovane sa neobuzdanom istraživačkom energijom, kao i kritičkom opservacijom sopstvene ličnosti i stvaralačkih potencijala, koja ga odvodi složenim i protivrečnim putevima u prostore modernog likovnog izraza. Pomenute složenosti i portivrečnosti ogledaju se najpre u činjenici da je Aleksić ponikao i veći deo svog života proveo u specifičnom multinacionalnom miljeu na periferiji Austrougarske carevine, u tački prožimanja, ali često i suprostavljanja različitih kulturnih tradicija. U Aleksićevom opusu možemo razaznati tri ključna faktora koji su odlučujuće oblikovali njegov umetnički profil: lokalna profesionalno-porodična tradicija, opšta klima nacionalne emancipacije i istorijskih lomova, kao i uticaji savremenih evropskih slikarskih poetika prelomljeni kroz autorovo iskustvo Minhenske škole. Zahvaljujući posrednih i neposrednih minhenskih iskustava, kao i umetnikovom nesvakidašnjem senzibilitetu, ono najvrednije u njegovom delu poprimilo je glavna obeležja simbolističke poetike.

U njegovom bogatom i tematski raznovrsnom opusu zastupljene su religiozne kompozicije, portreti i dela simbolističkog prosedea. Istaknuto mesto zauzimaju autoportreti na kojima je pratio svoj lik od najranije mladosti pa do godina pred smrt. Oni su često prave studije karaktera na kojima se mogu pratiti promene lika, raspoloženja i odevanja kao i stilski razvoj njegovog slikarstva. Stevan Aleksić je bio jedan od najtraženijih slikara ikona među srpskim stanovništvom. Na onim ikonama pri čijem se slikanju nije pridržavao nikakvih šablona dolazi do izražaja njegov pravi talenat.

Aleksić je za

slikarstvo živeo i trudio se da za sobom ostavi što više učenika. Pozivao je k sebi talentovane mladiće i besplatno ih učio slikanju. Jedan od njegovih najuspešnijih učenika bio je i Vasa Pomorišac.

Portret dece oficira, 1904. ulje na platnu, 148,5x107 cm Narodni muzej, Beograd

Golgota IV, 1919. ulje na platnu, 139x233 cm Privatna kolekcija

Sveti Georgije, 1920. ulje na platnu, 195x135 cm Privatna kolekcija

Predstavnik akademskog realizma, zajedno sa Urošem Predićem najznačajniji predstavnik ovog pravca u Srbiji. Rođen u Vršcu, 4. juna 1859, kao sin fotografa Stevana Jovanovića i Ernestine rođene Deot. Prve lekcije crtanja dobio je od svog školskog učitelja gramatike Vodeckog. 1873. u svojoj četrnaestoj godini, dobija porudžbinu od vršačke crkve za izradu crteža ikona, za koje je dobio značajne pohvale. Upisuje školu crtanja kod profesora Maholca. 1877. postaje redovan student bečke Akademije kod veoma cenjenog slikara Kristijana Gripenkerla Christian Grippenkerl. 1880. završava redovne studije slikarstva. Nakon završenog školovanja na Akademiji, nastavlja da se usavršava kod profesora Kristijana Gripenkerla i Leopolda Karl Milera. Kao student je puno putovao po Balkanu, što će se odraziti i na motive i tematiku brojnih njegovih slika iz tog perioda Kićenje neveste, Borba petlova, Arnaut s čibukom, Arbanas, Ranjeni Crnogorac, 1882. dobio je prvu nagradu bečke Akademije i carsku stipendiju za sliku Ranjeni Crnogorac. 1883. odlazi u London da živi. Iz Londona često putuje, u Italiju, Španiju, Grčku, Tursku, Maroko, Egipat. Posle Londona živi u Minhenu, zatim u Parizu, da bi se konačno vratio u Beč. 1884. postaje dopisni član Srpskog učenog društva. 1888. postaje redovan član Srpske kraljevske Akademije. 1895. dobija porudžbinu od patrijarha Georgija Brankovića i odbora crkvenog sabora Sremskih Karlovaca da naslika veliku istorijsku kompoziciju Seoba Srba pod Arsenijem III Čarnojevićem. U narednom periodu slika brojne kompozicije sa istorijskom tematikom: Bitka u Teutoburškoj šumi, Ženidba hercoga Ferija IV s Jelisavetom Habzburškom, Takovski ustanak po porudžbini kralja Milana Obrenovića, Proglašenje Dušanovog zakonika, Krunisanje cara Dušana; oslikava ikonostase Saborne crkve u Novom Sadu i ikonostas crkve u Dolovu i slika ciklus žitija Svetog Save i još nekoliko scena za Sabornu crkvu u Sremskim Karlovcima. 1900. za svetsku izložbu u Parizu šalje sliku Krunisanje cara Dušana za koju dobija zlatnu medalju. 1903. odlazi na dvor crnogorskog kralja Nikole gde slika portrete kraljevske porodice: portret princeze Milice, prestolonaslednika Danila i kralja Nikole. 1904. na prvoj jugoslovenskoj umetničkoj izložbi u Beogradu izlaže sliku Ženidba cara Dušana sa Aleksandrom, sestrom bugarskog cara. 1905. počinje sve češće da se bavi slikanjem portreta po narudžbini, izradio je devet portreta starog austrijskog cara Franje Josifa, zatim umetnika: slikara Simingtona i vajara Đoke Jovanovića, i brojne ženske portrete: Baronica Erlanger, Gospođa Kaufman, Gospođa Mirka, Gospođa Hadson, Gospođa Štraus, Sofija Dunđerski itd; 1910. na poziv kralja Petra prvi put dolazi u Beograd, za koji će ostati vezan celog života i u koji će se uvek rado vraćati. 1914. seli se u Ženevu gde provodi ratne godine slikajući portrete uglednih ljudi. 1917. ženi se Herminom Muni Dauber, čiji će lik ovekovečiti na brojnim portretima. 1918. dolazi na neko vreme u Beograd gde slika portrete članova vladajuće kuće Karađorđevića, da bi se uskoro ponovo vratio u Beč. 1939, pred Drugi svetski rat, napušta Beč i nastanjuje se u Beogradu, gde provodi ratne godine. 1947. naslikao je portret Josipa Broza Tita. Tako su se u korpusu portreta onih savremenih vladara koje je na svojim slikama ovekovečio Paja Jovanović našle ličnosti od crnogorskog kralja Nikole, preko austrijskog cara Franje Josifa i Aleksandra Karađorđevića da bi, već u poznoj starosti, stigao da bude svedok još jedne promene sistema i vlasti i da to zabeleži svojom kičicom. 1950. se vraća u Beč iz finansijskih razloga. 1957. Paja Jovanović umire, 30. novembra, u Beču. Urna sa njegovima pepelom preneta je u Beograd. Godine 1970. u Beogradu je otvoren Legat slikara Paje Jovanovića

Portret mlade dame, druga decenija XX veka, ulje na platnu kaĹĄiranom na lesonit, 71,5x55,5 cm Privatna kolekcija

Sokolar, oko 1890. gvaĹĄ na kartonu, 60x40 cm Privatna kolekcija

Verzija slike Guslar, ulje na platnu, 47x68,2 cm Privatna kolekcija

Uros Predić rođen je u Orlovatu 1857. godine. Nakon završene realke odlazi na školovanje u Beč. Umetničku akademiju u Beču završava 1880. godine, u klasi profsora Gripenkerla. Tokom studija, pokazuje izuzetan talenat što će biti nagoveštaj budućih uspeha–dobijaGundelovu nagradu. Dve godine je radio kao asistent na akademiji u Beču. Tada i oslikava friz u bečkom parlamentu–ispunjen sa 13 scena mitskog sadržaja–u saradnju sa profesorom Gripenkerlom i arhitektom Hanzenom. Po povratku u Orlovat, slika seriju radova na kojima prikazuje život lokalnog stanovništva. Godine 1888. prvi put izlaže u Beogradu. Stvara u duhu akademskog realizma, a teme kojima najčešeće pribegava su porteti, žanr scene Na studencu, Vesela braća, Siroče na majčinom grobu, scene sa motivima iz nacionalne mitologija Kosovka devojka, i scene sa istorijskom tematikom Bosansko-hercegovački begunci. U značajan segment njegovog opusa spada oslikavanje ikonostasa ikonostas pravoslavne crkve u Bečeju i ikonostas u kapeli Bogdana Dunđerskog. Slika portrete brojnih članova Srpske kraljevske akademije, čiji član postaje 1910. godine. Bio je jedna od osnivača umetničkog udrženja Lada, kao i Udruženja likovnih umetnika. Umro je u Beogradu 1953. godine, a sahranjen je u Orlovatu.

Monumentalnost i spiritualnost kojom odiše Sveti Đorđe “pešak” mogu nas navesti na pomisao da je slika predstavlja deo ikonostasa neke od mnogobrojnih srpskih crkava u kojima je Predić radio tokom svog dugog i plodnog umetničkog života. Reč je, međutim, o privatnoj narudžbini jedne imućne trgovačke porodice iz Pančeva koja, sva je prilika, slavila ovog sveca. Ovakve reprezentativne “ikone” bile su stvar prestiža dobrostojećih pripadnika građanskog društva s one strane Dunava, pre nego “oruđe” privatne pobožnosti. Ipak, Sveti Đorđe predstavlja najavu za izvanredan opus Predićevih religioznih slika. Bez sumnje, slikar je kao i obično radio po modelu – snažan i puten atleta, sigurnog stava i ponosno uzdignute glave. Svetac je predstavljen u opremi rimskog vojnika, sa kopljem i sjajnim šlemom u ruci, u karakterističnoj situaciji pobede nad alom, ovoga puta bez propetog konja – šema značajno dugačija u odnosu na uobičajenu, vizantijsku. U pozadini se naziru obrisi utvrđenog grada i gotovo renesansnog pejzaža. Gama je mirnija i tamnija, ali svetla aura koja obavija mladu glavu doprinosi opštoj atmosferi duhovnosti i mističosti. Upkos tome što potiče iz ranijeg perioda Predićevog stvaralaštva, strpljenje i izuzetna veština u oslikavanju materije – draperije i inkarnata, u čvrstoj organizaciji crteža i volumena je očigledna.

Realizam i akademizam svojstveni za profanu

umetnost ovog autora prisutni su i ovde, kao i u kasnije nastalim likovima Arhanđela Mihaila, Svetog Dimitrija, Svetog Save, Svetog Nikole i drugih svetitelja pravoslavnog panteona.

Miodrag Jovanović, Uroš Predić, Galerija Matice Srpske, Novi Sad, Zlatna grana, Sombor, 1998, 77.

HercegovaÄ?ki begunci, 1889. ulje na platnu, 148x114 cm Narodni muzej, Beograd

Sveti Nikola, 1903. ulje na platnu, 48x35 cm Privatna kolekcija

Kraljica Natalija ObrenoviÄ&#x2021; u enterijeru, 1890. ulje na platnu, 58x44 cm Privatna kolekcija

“Šta sam mogla drugo da postanem ja Nadežda Petrović, Dimitrijeva i Milevina kćer, do srpska slikarska, kad umesto prve fotografije iz najranijeg detinjstva imam crtež.” - Nadežda Petrović

Nadežda spada u red naših najznačajnijih umetnika jer njeno slikarstvo nagoveštava, predvodi i najbolje upućuje u matične tokove umetnosti kod nas i u inostranstvu, zalagala se za jugoslovenstvo i oslobađanje okupiranih južnoslovenskih naroda, pomagala srpskoj vojsci u oba balkanska rata i u Prvom svetskom ratu. Bila je pre svega umetnica koja zastupa i najavljuje savremene poetske i estetske preokupacije. Kao rodoljub, pokušavala je da lokalno i nacionalno spoji sa modernom koja se zasnivala na internacionalnom i univerzalnom.

Prijatelj njenog oca, čuveni slikar Đorđe Krstić, bio je njen prvi učitelj crtanja i slikanja, ali takođe i najuticajnija osoba njenog umetničkog razvoja. Nadežda je u Beogradu pohađala školu Kirila Kutlika, a kasnije Antona Ažbea i Julija Ekstera u Minhenu. Branko Popović, slikar, profesor istorije umetnosti, likovni kritičar i odličan poznavalac prilika u evropskoj i našoj umetnosti, svojoj prijateljici pripisuje zasluge za stvaranje našeg izvornog savremenog pejzaža. Nastalog u neposrednom dodiru sa prirodom, našom prirodom, viđenom našim očima i našim temperamentom. Sasvim ispravno, zaključio je da njeno slikarsko delo, stoji posebno zasebno, jedinstveno i neuporedivo. Ono će ostati u našoj kulturnoj istoriji kao samo njeno.

Biografija Nadežde Petrović neraskidivo vezuje njen umetnički i politički angažman. Bila je pokretač različitih likovnih manifestacija i osnivač umetničkih udruženja, između ostalog organizovala je rad Jugoslovenske umetničke kolonije u Sićevu 1905. godine, nažalost mnogi nisu shvatali njeno hitanje ispred vremena. Lazar Trifunović njen rad Dereglije na Savi iz 1907. godine smatra jednom od tri prve impresionističke slike srpskog slikarstva. Tu vidimo zanimanje za površinu vode, neba, nestalne elemente popularne među fancuskim impresionistima koje otvaraju mogućnost slobodnijeg poteza, napuštanje crnih senki, ateljea i prosvetljavanje palete.

U Prizrenu, gradu cara Dušana, osetivši spoj sa precima i sa istorijom svog naroda, lako je naslikala više nadahnutih dela. Predanost pozivu dokazuju činjenice da se od slikarskog pribora nije razdvajala ni u Veneciji, gde je posećivala Bijenale s bratom Rastkom, budućim književnikom i likovnim kritičarem, ni na prvoj liniji fronta.

Portret Jovana SkerliÄ&#x2021;a, 1907. ulje na kartonu, 46,5x32,2 cm Privatna kolekcija

Dereglije na Savi, 1907. ulje na platnu, 46,2x55 cm Narodni muzej, Beograd

Fasada crkve sv. Marka u Veneciji, 1914. ulje na kartonu, 18x26 cm Privatna kolekcija

Milan Milovanović je rođen u Kruševcu 1876. godine. U rodnom gradu je završio osnovnu školu i nižu gimnaziju. Godine 1896. upisao je likovnu školu Kirila Kutlika u Beogradu, da bi naredni godine pohađao nastavu u atelje Antona Ažbea u Minhenu. Nakon toga, 1898. godine upisuje minhensku Akademiju koju je završio 1902. godine. Odlazi u Pariz, gde nastavlja školovane i 1906. završava parisku Akademiju. Nakon internacionalnog obrazovanja vraća se u Beograd. Kao jedan od obrazovanijih slikara toga doba, dobija zadatak od Ministarsva inostranih poslova da obiđe i prouči srpske manastire Srbija, Makedonija, Sveta Gora. Mediteransko okruženje u kojem je boravio, dovelo je do Milovanovićevog interesovanja za slike ispunjene svetlošću. Tako nastaje jedna od prvih impresionističkih slika u domaćem slikarstvu “Most cara Dušana u Skoplju”. Hronološki, Milovanovićevo stvaralaštvo se može podeliti na četiri perioda:

akademski

1895–1906, hilandarski 1907–1912, ratni 1912–1915 i mediteranski 1916–1920. Akademski period Milovanovića odlikuju studiozna istraživanja i predani rad na stvaranju sopstvenog likovnog izraza, kroz portrete i pariske pejzaže. Hilandarski period 1907–1912 je podrazumeva fazu obilska Hilandaru i boravak u sunčanim predelima, što jasno i vidljivo utiča na paletu koja postaje svetlija, a impresionistički izraz sve zreliji. Tonovi koji su preovlađivali bili su crveni, plavi, cinoberi, okeri. Potez je slobodniji i samostalniji. Ratnički period 1912–1915 provodi kao ratni slikar, portretišuću vojnike i oficire. Nakon rata i usled bolesti koja ga je zadesila, boravi u Italiji Mediteranski period 1916–1920 gde se vraća mediteranskom pejzažu i impresionizmu, kada nastaju neke od reprezentativnih slika impresionizma srpskog slikarstva. Mediteranski period se može smatrati zenitom Milovanovićevog slikarstva - majstorski barata svetlošću, a kompozicijom produbljuje prostor. Pored slikarstva, istakao se i kao likovni pedagog, baveći se podučavanjem niza generacija mladih slikara od 1912. do 1933. godine. Takođe, bavio se i restauracijom fresaka i ikonostasa, a povremeno i likovnom kritikom. Preminuo je u Beogradu 1946. godine.

Barke u Hilandaru, ulje na dasci, 25x19,5 cm Narodni muzej, Beograd

Crvena terasa, 1920. ulje na platnu, 70,5x58 cm Spomen zbirka Pavlje Beljanski

Most Cara DuĹĄana u Skoplju, 1907. ulje na platnu, 44,5x66,5 cm Muzej savremene umetnosti, Beograd

Kosta Miličević se 1895. godine seli se u Beograd da bi pohađao Kutlikovu crtačku i slikarsku školu. Za vreme školovanja na njega su jako utisak ostavili: Đorđe Krstić, koloritom i Leon Koen, secesionietičkim postupkom. Studije nastavlja u veoma teškim materijalnim uslovima na Akademiji u Pragu 1896, zatim u Beču 1899, a kasnije i u Minhenu, u ateljeu Antona Ažbea 1902. Boravci u inostranstvu nesumnjivo su obogatili Miličevićevu umetničku ličnost. Posle Praga, Beča i Minhena, Miličević se vraća u Beograd, gde nakon akademskih pouka, nastavlja rad u pleneru, pod otvorenim nebom, i neguje svetlu paletu , usvajajući impresionističko prikazivanje prirode, izmeštajući srpsko slikarstvo ka savremenim umetničkim tokovima.

Do 1914. postaje član "Lade" 1910, a njegovo stvaralaštvo karakterišu motivi Savinačke crkve i impresionistički portreti, kao i već izdefinisan slikarski jezik. Za vreme Prvog svetekog rata bio je ratni slikar pri Vrhovnoj komandi srpske armije. Krajem januara 1916. godine desetkovana srpska vojska pristiže na Krf. Sama jedinica Koste Miličevića bilaje smeštena je u Potamosu, mestu gde su po predanju talasi izbacili Odiseja. Ovde slikar provodi oko godinu dana, oporavljajući se, crtajući i počinjući ponovo da slika. Na Miličevićevim prizorima vidimo sve elemente osunčanog mediteranskog prizora, impresionističku igru sa svetlošću, vodom, površinom vode, efektima ogledanja oblaka u vodi. Svih nestalnih motiva koji su interesovanja slikara. O ovim slikama Lazar Trifunović beleži: “njegove krfske slike sjedinjuju melanholiju njegovog karaktera, fatalizam njegovog života i tragičnu sudbinu njegovog naraštaja. U njima nema vojničke tematike, ali su to slike rata: te zelene trake usamljenog kopna izgubljenog u beskraju neba i mora, ti plavi biseri koji se kotrljaju po osunčanim morskim obalama nose rat u svom podtekstu, u otporu i negaciji rata, u zelenom kriku jednog naroda koji je morao da podnese svetsku kataklizmu i preboli nacionalnu katastrofu. U ovim slikama Miličević je napotpunije izrazio sebe i svoj svet.” Za modernu umetnost neobičan fenomen vezivanja za sudbinu nacije, vojske, bega i izbeglištva, svega onoga šta je bila sudbina srpske vojske u završnim godinama rata, javlja se kao glavna odlika srpskog impresionizma.

Dečko sa belim šeširom, 1913. ulje na drvetu, 31,2x25 cm Spomen zbirka Pavlje Beljanski

Manastir Sv. Dimitrija, 1915. ulje na platnu, 27x22 cm Privatna kolekcija

Ostrvca kraj Krfa, 1918. ulje na kartonu, 25x47 cm Narodni muzej, Beograd

Mališa Glišić je rođen 1886. godine. Član beogradske Umetničke škole koju su vodili Beta i Risto Vukanović postaje 1903. Godine 1908. upisao je minhensku Akademiju u klasi profesora Huga Habermana, da bi već 1910. prekinuo školovanje i uputio se u Italiju. Boravio je u okolini Rima i Napulja, slikajući mediteranski pejzaž, sve dok se nije priključio vojsci u balkanskom ratu. U Glišićevom opusu Lazar Trifunović razlikuje tri perioda: školski period formiranja, zatim italijanski i konačno ratni period. Već 1907. godine, dakle na samom početku njegovog školskog perioda, Glišić je naslikao sliku Tašmajdan, koja se smatra jednim od najreprezentativnijih primera rane faze srpskog impresionizma. U Italiji je uglavnom radio pejzaže, gustim i reljefnim nanosima boje, u svetlom koloritu. Svojim svežim postupkom, čistom paletom i mediterankom tematikom zauzima istaknuto mesto među srpskim umetnicima koji su činili prelaz od plenerizma ka impresionizmu. Glišić je slikao svetlost drugačije od svojih savremenika (Nadežde Petrović i Milana Milovanovića) koji su je predstavljali pomoću gustih nanosa koji su isticali fakturu i delovali kao da izlaze i polja slike. Njegovi nanosi su gusti, asociraju enformel, uvodeći taktilne vrednosti koje delu daju novu dimenziju nepoznatu njegovim srpskim savremenicima. Nesvakidašnja pojava Mališe Glišića u srpskoj umetnosti prvih decenija20. veka, po ćudi ne uvek shvatljivih protivurečnosti, bila je, čini se, više predmet usmenih, kako stručnih, tako i laičkih rasuđivanja, no objekt veće istraživačke radoznalosti i pisanih komentara. Međutim, ako je njegovo slikarstvo zbunjivalo i bilo nedokučivo većini njegovih savremenika, što su nehotice priznali u svojim, mahom, sterilnim osvrtima, gotovo je nezamislivo (ali istinito) da se Mališi Glišiću,s manje ili više strpljenja, nisu posvetili Milan Kašanin, Zvonimir Kulundžić, Mihailo Petrov, Momčilo Stevanović ili Miodrag Kolarić. Odraz tog raspoloženja savršeno dokazuje kolekcija Pavla Beljanskog sa samo jednom Glišićevom slikom[Dragutin Tošić: Mališa Glišić u: Zbornik Narodnog muzeja u Beogradu]. Godine 1915. Glišić umire, možda od bolesti i iscrpljenosti pri povlačenju vojske, možda od pegavca u Nišu.

Mrtva straĹža, ulje na kartonu, 13x19,6 cm Narodni muzej, Smederevska Palanka

Predeo sa mora Monte Ä&#x152;irÄ?eo, 1911. ulje na platnu, 122x96 cm Narodni muzej, Beograd

Ostrvo, 1911. ulje na platnu, 65x140 cm Narodni muzej, Beograd

Borivoje Bora Stevanović je rođen 1878. godine u Nišu. Bio je prvi niški akademski slikar. Obrazovao se u Srpskoj slikarskoj školi Kirila Kutlika od 1895. do 1898. godine, zatim nastavlja usavršavanje kod Antona Ažbea u Minhenu. Godine 1904. završava minhensku Akademiju u klasi profesora Karl Mara. Minhenski period, označio je napredak u tehničkim veštinama Bore Stevanovića, kao i otvrenost prema prirodnom osvetljenju. Svoje slikarsko znanje prenosio je na mlađe generacije radeći kao nastavnik crtanja u gimnaziju u Skoplju i u Učiteljskoj školi. U Beogradu je, takođe, bio predavač u Zanatskoj školi i Trećoj muškoj gimnaziji.

Preživeo je dva svetska rata, a nakon Drugog u potpunosti se zatvara u sebe i posvećuje slikanju. Bio je jedan od osnivača i član Udruženja likovnih umetnika Srbije, kao i član udružnja Lada. Prvu samostalnu izložbu je imao 1898. godine u rodnom Nišu. Početak 20. veka, značio je potpuno prihvatanje impresionističkog modela. Stevanović se u tom periodu bavio istraživanjima na polju kolorističkog slikarstva. Na tadašnjim delima, mogu se uočiti inovacije i istraživački duh mladog autora, što potvrđuju radovi u maniru impresionizma - Devojka sa knjigom 1906, Savinačka crkva 1911, Stari grm sa Dunava 1920. Studije slike Stari grm sa Dunava, a sačuvano je četiri i čuvaju se u Galeriji Matice srpske, eklatantan je primer impresionističkog izraza Bore Stevanovića. Četiri rada malog formata donose četiri prikaza istog motiva pod uticajem različitog svetla. Na njima se može uočiti da su slikani u trenutku, brzo, u razmaku od par sati. Na pomenutim radovima, zapaže se vazdušna perspektiva, forma koja nije čvrsta, komplamenatrne boje, sa jasnom referencom na Kloda Monea. Kasnije faze, odlikovaće tamnija paleta tonova i čvrsta forma, kada se opredeljuje za intimističko i tradicionalno slikarstvo. Bora Stevanović je bio cenjen i popularan u širokim krugovima, pa se može smatrati da je bio visokopozicioniran u beogradskim slikarskim krugovima. Čest motiv na njegovim slikama bila je periferija Beograda. Period odranog proleća do kasne jeseni provodio je na otvorenom i inspiraciju tražio na Karaburmi, Čuburi ili Dušanovcu. U dela “beogradskog” perioda, unosio je lično, pomalo melanholično obeležje sopstvenog temperamenta. Godine 1968. postaje redovan član Srpske akademije nauka i umetnosti. Preminuo je u Beogradu 1976. godine.

SavinaÄ?ka crkva, 1913. ulje na platnu, 34x26 cm Privatna kolekcija

Ĺ umarak, 1940. ulje na platnu, 48x59 cm Privatna kolekcija

Predeo sa rekom, 1950. ulje na platnu kaĹĄiranom na karton, 31x44 cm Privatna kolekcija

Slikarska aktivnost Stojana Aralice trajala je više od sedamdeset godina i obeležena je različitim fazama. Od akademizma i secesije, koje je usvojio tokom svog školovanja u Minhenu i Pragu, preko intimizma i impresionizma, tragova koje na njegov opus ostavlja prisustvo u školi Antona Ažbea u Parizu, do ekspresionizma i apstrakcije. Bio je član Udruženja likovnih umetnika Srbije i umetničkih grupa Oblik, Dvanaestorica, Šestorica. Najuspešnije doba njegovog stvaralaštva predstavljaju slike pune topline, svetlosti i intenzivne čiste boje u komplementarnim odnosima. Istoričari umetnosti koji su se bavili njegovim bogatim opusom mahom su saglasni da boja za ovog umetnika zauzima specifičan status glavne likovne preokupacije. Kod Aralice primećujemo bonarovski odnos prema sadržaju, koji se ogleda u subjektivnim prizorima, gde on prati klasičnu strukturu intimističke slike, prikazujući enterijere iz pozicija koji deluju skoro kao filmski kadar, stavljajući posmatrača u ulogu voajera, diskretnog posmatrača, koji gleda u figure mahom date u polu-profilu, s leđa, nesvesne njegovog pogleda. Međutim, kada slika mrtvu prirodu ili predeo, svetlost se povlači pred gotovo čistim, gustim, pastoznim nanosima boje, pred smelim, hitrim i slobodnim gestom, određujući ga istovremeno i kao slikara ekspresionističke žestoke osećajnosti. Krajem pedesetih dolazi do granice na kojoj se forma jedva razaznaje. U tim godinama vrednosti slikarske materije, njenih taktilnih i hromatskih sadržaja, nadvladale su po značaju ostale izražajne elemente, tako da se Aralica našao na pozicijama bliskim duhu tada vladajućih vidova apstrakcije. Težio je ka samostalnosti boje, ka oslobođenju od lokalnog tona, ka sužavanju prostora i koncentraciji površine. Udaljavanje od figuralnog moglo se izvršiti samo intenziviranjem palete u smislu što čistijih tonskih vrednosti. Blistava i kristalno čista u orkestraciji, sa smelim površinama, sažeta u tonu, bez patetične hromatike, platna Stojana Aralice deluju svojim kolorističkim vrednostima hitro, u najkraćem rastojanju, sa istrajnošću koja ima koren u dubinama jednog izuzetnog slikarskog nagona.

Mrtva priroda, 1927. ulje na platnu 37x29,5 cm Privatna kolekcija

Žena sa slamnim šeširom, 1934. ulje na platnu, 48x55,5 cm Spomen zbirka Pavlje Beljanski

Predeo sa kuÄ&#x2021;ama, 1927. ulje na platnu, 63,5x45 cm Privatna kolekcija

Vasa Pomorišac je rođen 1893. u selu Jaša Tomić. Prve lekcije iz slikanja stekao je na časovima kod Stevana Aleksića. Kasnije je studirao na umetničkoj Akademiji u Minhenu u klasi G. Von Hakla i privatnoj školi M. Hajmana, kao i u Beogradu i Zagrebu. Specijalizovao se za slikanje na staklu u londonskoj Centralnoj školi za umetnost i zanate Central School of Arts and Crafts. Tako je postao prvi srpski slikar koji se obrazovao u Velikoj Britaniji i radio u ovoj tehnici. Učestvovao je u Prvom svetkom ratu, i dobio status ratnog slikara, pa je tokom tih godina stvarao u solunskom ateljeu.

Nakon rata sa profesorom Ljubom Ivanovićem obilazio je manastire i radio kopije fresaka. Kopije koje je uradio, izlagane su u Londonu i Parizu, pa su danas, zahvaljujući Vasi Pomorišcu, u Victoria and Albert muzeju u Londonu čuvaju tri kopije manasijskih fresaka.

Godine 1925. vraća se u Beograd, gde se pored slikarstva bavi i izvođenjem vitraža za javne institucije i privatne kuće. U međuvremenu, postaje profesor na Akademiji primenjenih umetnosti. Autoportreti Vase Pomorišca specifični usled jasno uočljivog insistiranju na klasičnom uzoru, ali i rafiniranoj autopsihologiji. Pomorišac prikazuje sebe kao borca za umetnički poziv koji je na misiji, uprkos teškom putu koji treba da pređe.

Religioznim kompozicijama prilazi na inovativan način, objedinjavajući duhovno i svetovno na suptilan način. U prvom planu su aktovi, istovremeno puteni i stilizovanih, konstruktivističkih formi. Scene smešta u prostor ozidan planinama, tesan i naizgled bez izlaza, bez mogućnosti rešenja, u permanentnom ponavljanju, ali sa prisutnom paralelnom idejom otvaranja u mogućnosti uzdizanja.

Osnivač je grupe "ZOGRAF" sa kojom izlaže 1933, 1935. i 1936. godine. Bio je pobornik tradicija srpskog srednjovekovnog slikarstva.

Preminuo je u Beogradu 1961. godine.

Mrtva priroda, 1909. ulje na dasci, 34,5x33,5 cm Privatna kolekcija

Le Cid (Odeon), 1937. ulje na platnu, 54x65 cm Privatna kolekcija

Autoportret, 1939. ulje na platnu, 73x60 cm Privatna kolekcija

Veljko Stanojević je rođen 1892. godine u Beogradu. Školovanje u oblasti umetnosti započinje na Umetničkoj školi u Beogradu, u klasi profesora Ljube Ivanovića i Marka Murata. Obrazovanje nastavlja u Parizu na čuvenoj 'Gran Šomijer' akademiji. Pariz je bio značajna stanica za stvaralaštvo Veljka Stanojevića, imajući u vidu da je izlagao na Prolećnim i Jesenjim salonima, kao i Salonu nezavisnih, rame uz rame sa Pikasom i Brakom. Kritičarima nije promakao talenat srpskog slikara, pa su se neka od njegovih dela našla na koricama kataloga značajnih izložbi. U domaćim okvirima, bio je, takođe, cenjen jedan od osnivača Udruženja likovnih umetnika Srbije, Grupe bivših ratnih slikara i vajara, kao i grupe Oblik. Bio je aktivni učesnik Prvog svetskog rata, kao i zvanični ratni slikar. Neko vreme proveo je u Nici, gde se družio sa ruskim avangardistom Aleksandrom Arhipenkom i italijanskim umetnikom Amedeom Modiljanijem. Po povratku u Beograd, nastavlja da aktivno stvara, radeći portrete brojnih ličnosti iz visokih krugova. U Drugom svetskom ratu, u kojem je bio zarobljen u Nemačkoj, uništen je čitav njegov dotadašnji opus. Stanojević pripada slikarima tzv. “novog realizma”, jer se na njegovim delima uočavaju racionalni elementi, a forma dobija prednost u odnosu na motiv. Modeluje kao skulptor, upotreblajva veliki broj geometrijskih elemenata, konstruktivistički pristup obliku i na taj način plete nit koja ga povezuje sa kubizmom. Na njegovim slikama uočava se predanost formi, težnja ka objaktivizmu i realizmu, kao i naglašena upotreba boja, koje su u službi modelovanja, a ne kolorizma. Ovakav manir prepoznaje se na portretima, pejzažima, enterijerima koje Stanojević radi. Bio je jedan od retkih autora svoga doba koji se bavio i freskoslikarstvom. Oslikao je dve crkve, jednu u Banja Luci - Saborni hram Svete Trojice uništen tokom Drugog svetskog rata i crkvu u Slancima. Takođe, izradio je i mozaik iznad pročelja crkve Svetog Marka u Beogradu. Kako navodi Istoričar umetnosti Stanislav Živković, Veljko Stanojević je jedan od naših najvećih bardova koji su učestvovali i izgrađivanju modernog izraza u srpskom slikarstvu. Prvi put je samostalno izlagao 1922. godine u Beogradu, a kasnije na brojnim grupnim i samostalnim izložbama u Jugoslaviji, Evropi i Americi. Preminuo je u Beogradu 1967. godine.

Portret devojÄ?ice, ulje na platnu, 70x54 cm Privatna kolekcija

Posle kupanja, 1923. ulje na platnu, 63,5x78 cm Privatna kolekcija

GruĹž, 1924. ulje na platnu kaĹĄiranom na slikarski karton, 24,5x33 cm Privatna kolekcija

Živorad Nastasijević je od najranijeg detinjstva pokazivao veliki talenat i interesovanje za slikarstvo, upisan 1905. godine u odeljenje Marka Murata kao najmlađi učenik škole. Svoje školovanje nastavlja u Minhenu po dobijanju stipendije od Ministarstva prosvete. Međutim, Minhen napušta po izbijanju Prvog svetskog rata, kada kao dobrovoljac stupa u đački bataljon danas čuvenih "1300 kaplara". Danas ga pamtimo kao jednog od ratnih slikara, koji će po završetku rata svoje slikarsko obrazovanje zaokružiti u Parizu, na Akademiji Gran Šomijer. Na početku umetničkog formiranja primetni su uticaji školovanja u Minhenu, kao i druženje sa slikarom Kostom Miličevićem. Nakon odlaska u Pariz okreće se ka praznim, napuštenim beogradskim prizorima koji po atmosferi podsećaju na slikarstvo magijskog realizma. U srpskoj istoriji umetnosti ostaće upamćen kao jedan od osnivača Društva umetnika Zograf 1927. godine, koje je težilo da ostvari kontinuitet tradicije i savremenog duha srpske umetnosti. Članovi Zografa zalagali su se za afirmaciju srednjovekovnog nasleđa i izgrađivanju nacionalnog stila na njegovom temelju. Zalagao se da umetnost mora da nosi obeležja prostora u kojem je nastala, odnosno da se mora oslanjati na sopstveno nasleđe.Slikao je kuće Beograda, tačnije one koje nestaju pred sve bržom urbanizacijom, davao im metafizičku dimenziju, ne mareći za apstrakciju koja se probijala na našoj sceni. Izabrani radovi svedoče o neprikosnovenoj veštini Nastasijevićevog slikarskog umeća. Od realistički izvedenog portreta , sa minuciozno obraćenim tragovima starosti na licu, preko prosvetljene palete na prikazu vanvremenske lepote vizuelizovane u figuri Venere, do melanholične atmosfere praznih ulica, ravnih ivica i prigušenog kolorita.

Venera, 1933. ulje na dasci, 41x30,5 cm Privatna kolekcija

Portret Veljka, 1912. ulje na ĹĄperu, 45,5x30 cm Privatna kolekcija

Ulazak u Skadarliju, 1928. ulje na platnu, 52,5x68 cm Privatna kolekcija

Rođen je 1895. godine u Dubrovniku. U Dubrovniku je pohađao školu, koju je prekinuo 1910. godine. Godine 1912. uhapšen je i osuđen na mesec dana zatvora zbog uvrede Njegovog Veličanstva zajedno sa mladim jugoslovenskim nacionalistima. Pripadao nacionalnoj, protivaustrijskoj struji dalmatinske omladine. Hapse ga 1914. godine i smještaju u zatvor u Šibeniku, a kasnije u duševnu bolnicu. Boravak u mentalnoj ustanosvi izvršiće veliki uticaj na Ignjata Joba i njegovu umetnost. Godine 1917. dolazi u Zagreb gdje se upisuje u Višu školu za umjetnost i umjetni obrt. Neko vrijeme boravi u Rimu i na Kapriju. Od 1921. do 1925. napravio je nekoliko portreta i mrtvih priroda u naturalističkom stilu. Godine 1923. oženio se Živkom Cvetković. U to vreme je živeo na Lopudu, a zatim, od 1924. i u Beogradu, gde se družio sa tamošnjim slikarima - modernistima, najviše sa Petrom Dobrovićem. Godine 1925. oboleo je od tuberkuloze pa je leto proveo na Ovčaru, pa se potom sa porodicom preselio u selo Kulinu ispod Jastrepca nedaleko Kruševca. Tamo je, u malom formatu, po sećanju obrađivao primorske teme. U Kulini mu je umrla i tek rođena ćerka. Godine 1927. je u Šibeniku, a od 1928. u Supetaru gde polako njegov stil počinje da liči na stil Van Goga. Naredne, 1929. godine, imao je prvu samostalnu izložbu u Splitu koja je privukla puno pažnje, ali je izazvala i negativne reakcije. Njegova sledeće samostalna izložba u Galić salonu u Splitu pokazala je da se njegov stil razvio ka ekspresionizmu. Između 1934. i 1935. živeo je u Beogradu i Zagrebu, a zatim i u Supetaru. Umro je 1936. godine u Zagrebu.

Najznačajniji deo opusa ostavio je Supetara na Braču. Slika mediteranski pejzaž, motive Supetara, ribarske zabave, ređe portrete i aktove. U početku su mu slike secesijski stilizovane, a zatim se priklanja fovističkom načinu i ekpresionističkom koloritu.

Predeo, ulje na platnu, 52x72 cm Privatna kolekcija

Bahanalije, oko 1930. ulje na platnu Privatna kolekcija

Karneval u Dubrovniku, 1929-1930. ulje na platnu, 34x39 cm Privatna kolekcija

Rođen je u Somboru 28. januara 1898. godine u braku advokata Davida Konjovića i Vere rođ. Vukičević. Jedan je od najznačajnijih predstavnika srpske međuratne umetnosti i jedan od najvažnijih predstavnika kolorizma u srpskom slikarstvu.

1916. završava gimnaziju. Mobilisan je i odlazi u školu rezervnih oficira u Budimpešti. 1919. upisuje se kao vanredni student na prašku Akademiju likovnih umetnosti, prvo kod profesora Loukote, potom kod Vlaha Bukovca. 1920. napušta Akademiju i putuje po Evropi, samostalno se obrazujući po muzejima. Narednih godina će živeti u Pragu i Beču sa suprugom Emom čije je portrete više puta slikao. Inspiriše se slikarstvom Sezana i bečkih ekspresionista i eksperimentiše sa kubizmom. Ovaj period njegovog likovnog stvaralaštva naziva se u literaturi “tamnom fazom” zbog mrke game koja preovlađuje na slikama iz tog vremena. 1924. dolazi u Pariz. Kratko uči u ateljeu Andrea Lota, da bi se ubrzo posvetio proučavanju velikih umetničkih dela prošlosti u pariskim muzejima. Ovo je vreme njegove “neoklasicističke faze” ili faze “klasičnog realizma”, koja je u znaku uticaja Andre Derena i ideje “povratka redu”. Sledi period koji je ispunjen čestim izložbama. Iz ovih godina potiču slike: Ema u kuhinji, Crveni sto i brojne mrtve prirode. 1930. Slike koje su nastale početkom 30-ih godina spadaju u tzv. “plavu fazu”, koja je ime dobila po karakterističnim plavim nijansama koje dominiraju na platnima iz tog perioda. Ovih godina kreće se na relaciji Pariz-Sombor. Za remek-delo ovog perioda smatra se slika Moj atelje. 1932. samostalna izložba u Beogradu, sa predgovorom Morisa Beca. 1933. počinje tzv. “crvena faza”. Ovom periodu pripadaju brojni portreti njegove supruge i kćerke: Ema i Veročka, Ema u bašti i dr. Nastanjuje se u Somboru i slika somborske pejzaže, Pijanu ulicu, Žito. 1941. bio je mobilisan, učestvovao u ratu i proveo nekoliko meseci u koncentracionom logoru. 1945. počinje tzv. “siva faza”. Za ovu fazu karakteristične su slike iz ciklusa “Ljudi”. Slika slike sa socijalnom tematikom i ciklus Konavljana. 1964. vraća se kolorizmu. 1966. u Somboru otvorena galerija Milan Konjović od umetnikovog legata. 1993. Konjović umire.

Portret Kato Vajdinger, 1934. ulje na platnu, 92x73 cm Privatna kolekcija

Ulica u Somboru, 1931. ulje na platnu, 54x73 cm Privatna kolekcija

Natir Mort plavo-Ĺžuto, 1954. ulje na lesonitu, 73x92 cm Privatna kolekcija

Jovan Bijelić rođen je 1884. god. u blizini Bosanskog Petrovca BiH. Između 1897. i 1902. pohađa gimnaziju u Sarajevu, gde mu je učitelj crtanja bio Ferdinand Velc. Između 1903. i 1906. uči crtanje kod Baltazara Baumgartla, pa potom slikanje kod Čeha Jana Karla Janovskog. Godine 1908. upisuje slikarstvo u Krakovu, u klasi Teodora Aksentoviča, da bi već iste godine dobio nagradu za akt. Umetničko usavršavanje je nastavio učenjem kod Leona Vučilovskog i Jozefa Pankijeviča.

Godine 1913. dobio je priliku da otputuje u Pariz, što je za njega bila izvanredna šansa da se upozna što sa umetničkim delima iz pariskih muzeja, što sa aktuelnim tendencijama na umetničkoj sceni prestonice umetnosti. U Parizu je ostao do 1914., da bi se potom vratio u Prag i upisao Akademiju u klasi Vlaha Bukovca. Međutim, Bijelić uskoro odustaje od Akademije, da bi se vratio u Bosnu i u Bihaću se prihvatio podučavanja crtanja u školi. Do 1918. oženio se Sofijom Gžonđel i prešao u Beograd gde je dobio posao scenografa u Narodnom pozorištu, da bi uskoro postao i šef slikarske radionice u okviru iste institucije. Tih godina je takođe učestvovao i u formiranju Grupe umetnika.

Godine 1920. boravi u Berlinu, Drezdenu i Pragu. U ovom periodu naslikao je slike Apstraktni predeo, Planinski predeo i Borba dana i noći koje se, više nego bilo koja slika nastala prethodno od ruke nekog srpskog umetnika, približavaju onome što je bilo aktuelan tok na evropskoj sceni, a to je apstraktno slikarstvo. Upravo ovim delom svog opusa Bijelić se predstavlja kao najaktivniji predstavnik srpske avangarde i kao slikar progresivnog modernističkog opredeljenja. Godine 1926. učestvovao je u osnivanju umetničke grupe Oblik.

Naredne godine su u Evropi u znaku vraćanja na tradicionalnu, klasičnu umetnost, pa se, paralelno sa ovom pojavom, i kod srpskih umetnika javljaju tendencije koje se nazivaju “klasičnim realizmom”. U ovo vreme, oko 1927-1929 nastaju Bijelićeve slike Kupačica, Sedeći akt, Mala Dubravka.

1930-ih Bijelić je uveliko imao auru predvodnika avangarde i veoma uglednog slikara. Početkom tridesetih oslikao je 12 ikona za crkvu Aleksandra Nevskog. Iz tih godina potiče i slika Devojčica u kolicima. U drugoj polovini 30-ih on se vraća omiljenom motivu bosanskog, zavičajnog pejzaža i sve češće slika pusta i mračna bosanska sela. Taj motiv će postati još češći za vreme rata koji Bijelić provodi u rodnoj Bosni. Za vreme rata Bijelićeva kćerka streljana je u logoru, a on se odaje alkoholu.

Nakon završetka rata učestvovao je na prvoj izložbi ULUS-a i oženio se Ljubicom Jovanović. Godine 1954 u salonu ULUS-a priređena je velika retrospektiva Bijelićevog opusa.

Godine 1963. Bijelić je izabran za redovnog člana SANU, a 1964. umire u Beogradu.

Dubrovnik – Gruž, 1932/33. ulje na platnu, 52,5x67,2 cm Privatna kolekcija

Maglaj, oko 1940. ulje na ĹĄper-ploÄ?i, 60x80 cm Privatna kolekcija

Predeo, 1921. ulje na platnu, 66x98 cm Privatna kolekcija

Sava Šumanović rođen je pred sam kraj devetnaestog veka 22. januara 1896. godine u Vinkovcima. Po završetku gimnazije odlazi u Zagreb, gde se upisao na Privremenu višu školu za umjetnost i obrt i tu uči slikarstvo kod profesora Crnčevića.

Po završetku škole, ostaje jedno vreme u Zagrebu gde izlaže sa ostalim umetnicima. Njegove prve dve samostalne izložbe, 1918. i 1920. u Zagrebu oduševljeno su primili kritičari. Godine 1921. odlazi u Pariz, gde pohađa privatni kurs kod Andre Lota, istaknutog likovnog pedagoga i umetnika. Kod Lota ostaje i naredne, 1922. godine, da bi potom otišao u Beograd. U Parizu nastaju njegove slike Kipar u ateljeu i Kompozicija sa satom, koje Lazar Trifunović smatra prvim pravim kubističkim platnima u srpskom slikarstvu.

Godine 1921. njegove slike nisu dobro primljene na izložbi u Zagrebu, i on odlazi u Beograd, gde izlaže na Petoj jugoslovenskoj izložbi 1922. godine. Tada se pridružuje i Grupi slobodnih. Kasnije će biti član Oblika, najprogresivnije modernistički orijentisane grupe.

Nakon eksperimenta sa kubizmom, njegovo slikarstvo ulazi u jednu fazu koja je po duhu slična klasicizmu. U tom periodu će još jednom, 1925. godine, boraviti u Lotovom ateljeu, a boravak u Parizu mu je probudio interesovanje za klasičnu crtu francuske umetnosti, odnosno za Pusena i za neoklasicizam. U ovom periodu naslikao je Koncert u polju i cikluse Kupačica i Beračica.

Iz ove faze Šumanović, nakon povratka iz Pariza, ulazi u jednu fazu koja predstavlja neobičnost u okviru njegovog celokupnog opusa. Godine 1927. naslikao je slike Pijana lađa i Doručak na travi, koje su po intenzitetu boja i dinamičnosti kompozicije usamljeni primeri kolorističkog ekspresionizma u njegovom delu.

Otežani uslovi rada, loše kritike i niz drugih ličnih događaja doveli su do toga da se oseti nervno iscrpljenim. Nakon preživljenog nervnog sloma, 1930. godine trajno se nastanio u Šidu. U Šidu će, slikajući predele, mrtve prirode i ciklus aktova u prirodi koji je nazvao Šiđanke, Šumanović formirati osoben stil. Tada nastaju njegovi harmonični šidski pejzaži, rađeni prosvetljenom paletom boja.

Na Veliku Gospojinu, 28. avgusta 1942. godine, Savu su, zajedno sa još 150 Srba iz Šida, oko 6 sati ujutru, uhapsile ustaše i odvele u Sremsku Mitrovicu. Svi oni su posle mučenja streljani, posle čega su sahranjeni u zajedničku masovnu grobnicu.

Pariz, Paysage de Meudon, 1926. ulje na platnu, 60x73 cm Privatna kolekcija

Buket cveÄ&#x2021;a na stolu, 1926. ulje na platnu, 73x60 cm Privatna kolekcija

Zimska krajina, 1934. ulje na platnu, 60x81 cm Privatna kolekcija

Zahvaljujući dvostrukoj nezavisnosti, materijalnoj i duhovnoj, uspeo je da svoj izraz dovede do kraja i, kao

retko

srpskoj

sredini,

očuva

dostojanstvo

umetnika

umetnosti.

Miodrag B. Protić

Petar Dobrović je rođen u Pečuju 1890. godine, gde je završio osnovnu školu i gimnaziju. Na Zanatsko-umetničkoj školi u Budimpešti, pohađao je nastavu na vajarskom odseku. Od 1909. do 1912. studirao je slikarstvo na Likovnoj akademiji, takođe, u Budimpešti. Kasnije odlazi u Pariz, gde učestvuje na izložbi jugoslovenskih umetnika. Radi usavršavanja, u Parizu je boravio u više navrata. Prvu samostalnu izložbi imaće 1912. godine u Pečuju. Sedam godina kasnije, samostalno će izlagati u Zagrebu i Novom Sadu. Iste godine počinje sa radom u novosadskoj gimnaziji, da bi se 1921. doselio u Beograd. Bio je profesor na Umetničkoj akademiji, na Kolarčevom narodnom univerzitetu držao je kurs crtanja, a bio je i jedan od osnivača umetničke grupe Oblik.

Za Dobrovića se može reći da je bio umetnik koji se držao figuracije, iako često menjajući način pristupanja i građenja kompozicije. Prolazio je kroz impresionističku i kubističku fazu, u ranom periodu stvaralaštva. Platna je ispunjavao pretežno tamnim tonovima i bavio se osnovnim slikarskim problemima, negujući, pre svega odanost formi. Nakon tamne faze, boravak na primorju posvetleo je Dobrovićevu paletu, da bi kasnije prepoznatljivi elementi njegovog opusa postali jaka svetlost i naglašen kolorit. Na taj način pozicionirao kao jedan od najznačajnijih predstavnika kolorističkog ekspesionizma jugoslovenskog slikarstva.

O značaju i bogatoj Dobrovićevoj izlagačkoj aktivnosti svedoče dvadeset četiri samostalne izložbe, kao i grupne izložbe jugoslovenskih umetnika u inostranstvu, čiji je redovni učenik bio.

Istoričari umetnosti Dobrovića smatraju jednim od najuticajnijih domaćih autora, što se jasno može videti iz dokumentacije koju je, Dobrovićeva supruga, Olga sakupila, a Matica srpska objavila trotomnu publikaciju Dokumentacija o stvaralaštvu Petra Dobrovića.

Preminuo je u Beogradu 1942. godine.

Terasa sa crvenom kuÄ&#x2021;om, 1933. ulje na platnu, 52,7x66,5 cm Privatna kolekcija

Mlini sa kopna, 1936. ulje na platnu, 63,5x86cm Privatna kolekcija

Štala u Župi dubrovačkoj, 1938. ulje na platnu, 54x73 cm Privatna kolekcija

Ivan Radović rođen je 1894. godine u Vršcu. Završio je Učiteljsku školu u Somboru. Slikarstvo je učio na Umetničkoj akademiji u Budimpešti od 1917. do 1919, posle čega je boravio u Pragu i Parizu, a obišao je Minhen i Veneciju. U Beograd se doselio 1927. godine zbog tenisa, svoje druge velike strasti. Radović nije bio manje uspešan u sportu, te 1929. postaje prvak Jugoslavije u tenisu. Bavio se pedagoškim radom, jedno vreme je bio profesor Umetničke škole u Beogradu, kao i Učiteljske i Više devojačke škole u Somboru. Pripadao je grupama Slobodni, Oblik i Šestorica. Bio je član ULUS-a i dopisni član SANU.

Slikarski opus Ivana Radovića je veliki i po broju radova, ali i po značaju. Tematski se njegovo slikarstvo kretalo u širokom rasponu od pejzaža, enterijera i žanr-scena do portreta i aktova, gde dominantni motiv zauzima rodna banatska ravnica čijoj prepoznatljivoj atmosferi ostaje privržen kroz sve faze svog opusa. U njegovom radu primećuje se kretanje od tradicionalizma do avangarde. Na samim počecima slikarskog formiranja prisutan je uticaj impresionista, zatim prolazi kroz konstruktivističku i postkubističku fazu, eksperimentiše u polju naive i kolorizma, čak se upušta i u eksperimente sa apstraktnim izrazom.

Za sve Radovićeve faze karakteristično je bavljenje crtežom, koji postaje značajna metodološka komponenta i odlika njegove umetničke prakse. On je služio kao sredstvo za rešavanje određenih likovnih problema.

Kompozicija, ulje na platnu, 150x109 cm Privatna kolekcija

Moja mati, 1931. ulje na platnu, 56x62 cm Privatna kolekcija

Seljaci vode krave na vaĹĄar, 1937. ulje na platnu, 61x77,5 cm Privatna kolekcija

U poslednjoj deceniji XIX veka na životnu pozornicu stupa jedna talentovana generacija slikara rodom iz Bečeja, koja pravu afirmaciju stiče u periodu između dva svetska rata. To su umetnici koji su u toku modernih zbivanja na svetskoj likovnoj sceni, dok na domaćem terenu pripadaju avangardi. Preko njih i grad Bečej dolazi u žižu domaćih likovnih zbivanja, a u varoši se održavaju zapažene izložbe. Mladen Josić (Bečej, 1897–1972, Pariz) je svakako najznačajniji umetnik rodom iz grada na Tisi u periodu između dva svetska rata. Bio je jedan od najboljih jugoslovenskih slikara toga doba. Godine 1913. upisuje Umetničko-zanatsku školu u Beogradu, ali izbijanje Prvog svetskog rata prekida njegovo obrazovanje. Josić 1915. godine postaje jedan od 105 Bečejaca koji su se kao dobrovoljci borili u srpskoj vojsci. Posle četiri godine konačno stiže u otadžbinu, i odmah se upisuje na obnovljenu Umetničko-zanatsku školu u Beogradu. Po završetku školovanja odlazi, kao i većina tadašnjih mladih jugoslovenskih slikara, u Pariz (u to doba tamo su i Milan Konjović i Sava Šumanović). Tamo dve godine pohađa Školu lepih umetnosti i radi u ateljeu poznatog vajara Burdela. Nakon povratka iz grada svetlosti mladi slikar 1922. godine priređuje svoju prvu samostalnu izložbu u rodnom mestu. Ovaj početni uspeh ga ohrabruje i ubrzo održava samostalne izložbe u Novom Sadu i Beogradu, te tako ulazi u javni i kulturni život jugoslovenske prestonice. Dolaskom u Beograd započinje najvažnija faza Josićevog rada. Uskoro izlaže na nekoliko kolektivnih i jednoj samostalnoj izložbi, a istovremeno radi i na nekoliko monumentalnih kompozicija za javne zgrade (plafonska kompozicija u zgradi Hipotekarne banke u Beogradu). U tom periodu Josić se ističe kao vrstan portretista, te 1927. godine radi portrete kralja Aleksandra i kraljice Marije za dvorac Karađorđevića na Belju. Početkom tridesetih godina Josićevo ime figurira među nekoliko velikih imena beogradskog slikarstva. On pleni raznovrsnošću – cenjen je kao portretista, angažovan je kao scenograf u Narodnom pozorištu u Beogradu, ističe se kao majstor figuralne kompozicije monumentalnog formata. Godine 1937. otvara tečaj za crtanje i slikanje na Kolarčevom univerzitetu, koji će 1942. godine prerasti u Umetničku školu Josić. Kao predavači u njoj rade vrsni slikari Zora Petrović i Jovan Bijelić. U periodu od 1939. do 1940. godine Josić je angažovan i na izradi više novčanica Jugoslovenske narodne banke. Za svoj rad odlikovan je ordenom Svetog Save. Promenom državnog uređenja 1945. godine, Josić pada u nemilost vlasti. Slikar nije mogao da se uklopi u umetnost po socrealističkom modelu. Zamerano mu je što je radio portrete za kraljevsku porodicu i što je njegova škola radila za vreme okupacije. Zbog svega toga Josić se odlučuje za radikalan korak – 1955. godine napušta otadžbinu i emigrira u Pariz, gde od 1953. godine već živi njegov sin Aljoša. Tako će Josić poslednje godine života provesti u Parizu, gradu u kojem je u mladosti studirao slikarstvo.

Pijana laÄ&#x2018;a, 1927. ulje na lesonitu, 65x75 cm Privatna kolekcija

Som, 1935. ulje na platnu, 50x56 cm Privatna kolekcija

Devojačko šaputanje, 1938-39. ulje na šperu, 120x158 Privatno vlasništvo

Zora Petrović je rođena 1894. godine u Dobrici. Nakon osnovne škole, upisuje gimnaziju u Novoj Gradiški, a sa obrazovanjem nastavlja u Pančevu. Umetničko-zanatsku školu u Beogradu upisuje 1912. godine. Profesori su joj bili Marko Murat i Rista Vukanović. Zbog izbijanja rata, morala je da prekine školovanje, koje će kasnije nastaviti u Budimpešti. Po povratku u Srbiju, uči kod profesora Ljube Ivanovića. Diplomirala je 1920. godine i od tada se paralelno bavila slikarstvom i pedagoškim radom. Godinu dana kasnije, održala je prvu samostalnu izložbu u Somboru, a kritika je prepoznala njen talenat na Petoj jugoslovenskoj izložbi. Od velikog značaja za likovni izraz Zore Petrović zaslužno je jednogodišnje usavršavanje u Parizu u ateljeu Andrea Lota, u kojem su stasavala mnoga značajna imena čiji se uticaj mogao prepoznati na delima Zore Petrović. Njen opus u velikom meri čine portreti u tamnim tonovima, seljanke u narodnim nošnjama, ženski aktovi i figure predstavljeni bez estetizovanja. Za Zoru Petrović se može reći da je bila jedna od najznačajnijih predstavnica kolorističkog ekspresionizma međuratnog slikarstva. Žene u narodnim nošnjama i ženski aktovi izdvajaju se kao dve celine kojima se neprestano vraćala. Slikajući pomenute motive, neumorno se bavila istraživanjem forme i boje. Za raniji period stvaralaštva Zore Petrović tipična su platna velikog formata. Na pitanje o razlozima za takav izbor, sama autorka je govorila sledeće: Zašto platna velikih dimenzija? Čovek je izvor mojih inspiracija. A kada se radi o njemu, tesno mi je i najšire platno... Negovala je snažan potez četkom, izražajan, sirov i spontan. Želela je da stvara u okvirima lirskog, neskrivenih osećanja, težeći da prikaže suštinu veštom upotrebom umetničkog talenta i znanja. Još jedna faza u slikarstvu Zore Petrović se izdvaja kao izuzetno značajna. Slikoviti prikaz seljanki živopisnim kostimima, nazivaju se folklorističkom fazom.

Godine 1951. izabrana je za redovnog profesora Akademije likovnih umetnosti, a bila je i članica umetničkih grupa Lada, Dvanaestorica, Oblik, Samostalni. Bila je dopisna članica Srpske akademije nauka i umetnosti. Umrla je u Beogradu 1962. godine.

Devojka u plavoj haljini, oko 1952. ulje na platnu, 133x82 cm Privatna kolekcija

Devojka sa knjigom, oko 1955. ulje na platnu, 130x89 cm Privatna kolekcija

Sestre, 1934. ulje na platnu, 103x80 cm Privatna kolekcija

Marko Čelebonović je rođen u Beogradu 1902. godine, tu je proživeo detinjstvo i ranu mladost, kao najstariji sin uglednog advokata. Talenat za slikarski poziv postaće očigledan već na početku gimnazijskog školovanja u Cirihu, što neće promaći Markovom profesoru, koji mu je 1916. godine u školi priredio izložbu. Selidba u Lozanu omogućila mu je češće posete izložbama, a naročito susrete s delima Sezana, Renoara i drugih značajnih francuskih umetnika. Po očevoj želji pre posvećivanja umetnosti morao je da završi studije prava, što čini u Parizu. Odatle se, nakon prve samostalne izložbe 1925. godine, seli se u Sen Trope, gde pored Pariza provodi svoje zrele stvaralačke godine. Na kraju treće decenije Čelebonović se čvršće vezuje za beogradsku sredinu, gde dolazi kao francuski partizan i jugoslovenski oficir za vezu pri evropskom štabu generala Ajzenhauera.

U srpskoj umetnosti tridesetih godina pripadao je poetskom realizmu, pravcu okrenutom povratku prirodi, realističnom pristupu i tradicionalnim likovnim postulatima kao što su rafinirano, valersko modelovanje i predstavljanje trodimenzionalnog prostora. Poput francuskih intimista Bonara i Vijara, on svoje slikarstvo zatvara u intimu sobe, gde u građanskom enterijeru pažljivo aranžira predmete koji govore o ljudima koji se njima koriste, o jednom društvenom sloju koje se tek pojavljuje u našoj sredini. Atmosfera je važan deo Čelebonovićevog slikarstva, nju grade mrtve prirode koje predstavljaju osnovno sredstvo izražavanja njegove poetike. Svoje radove komponuje spretno, pomoću namernih slučajnosti, isečaka i okrajaka enterijera, prostor je konstruisan smišljenim rasporedom planova, svođenjem i razdvajanem linija.

Po završetku rata Čelebonović slika nekolicinu dela u duhu socijalističkog realizma, a zatim započinje proces transformacije njegovog likovnog izraza, nagovešten još na malobrojnim platnima nastalim za vreme rata. Gotovo svi predstavnici intimizma i poetskog realizma u tom periodu usvojili su u osnovi ekspresionistički izraz. Od početka pedesetih godina Čelebonović dobija zaslužena javna priznanja i poziciju na visokim funkcijama.

Nakon 1965. godine boje postaju ujednačenije sa sve većim naletima svetlih tonova, što će konačno dovesti do belih slika u kojima slojevito nanet beličast fon čini osnovu za niz slika mrtve prirode, koje sve više apstrahuje, baveći se isključivo likovnim elementima.

Mrtva priroda, 1936. ulje na platnu, 55x65cm Privatna kolekcija

Mrtva priroda sa irisima i flaĹĄama, ulje na platnu, 100x81 cm Privatna kolekcija

Mrtva priroda sa pticom, ulje na platnu, 80x100 cm Privatna kolekcija

Milena Pavlović Barilli, slikarka i pesnikinja, rođena je u Požarevcu. 5. novembra 1909. godine. Školovala se u Beogradu, u umetničkoj školi, a 1926. nastavila školovanje u Minhenu, na Knirr Schule i Akademie der Bildenden Kunste, do 1928. Da zadovolji svoju veliku radoznalost i potrebu otvorenog duha za novim izvorima iskustava, oslanjajući se na tu snažnu unutrašnju slikarsku potrebu, senzibilnost i ličnu snagu, Milena odlazi u Španiju, odakle potiče serija slika sa temama iz španske svakodnevice, dramatične i strastvene. Slikarsko usavršavanje i umetničku karijeru zatim nastavlja u drugim evropskim prestonicama, prvo u Londonu, zatim, tokom više boravka Parizu i Rimu, gde održava samostalne izložbe družeći se sa istaknutim, avangardnim umetničkim ličnostima, slikarima, pesnicima, kritičarima. Istovremeno, izlagala je na grupnim izložbama u Beogradu i Požarevcu, zajedno sa našim umetnicima. Samostalno je izlagala u Beogradu i Požarevcu 1928. i 1929. u Parizu 1932. i 1938, u Rimu 1932. i 1937, Firenci 1933, u Njujorku 1940. i 1943, u Vašingtonu 1944. Stilski razvoj Milene Pavlović Barili ima više faza. Prva faza je školovanje, gde se uočava prefinjenost senzibiliteta, talenat, interesovanje za realnost u slici, ali već povezano sa simbolikom i dekorativnošću secesije, najčešće u modnom dizajnu. Koristi pastel koji još više ističe blage prelaze i mekoću izraza. Druga faza je okvirno od 1932. do 1936. linerani period, od kada se prepoznaju snažne vizije i razvijen simbolčki sistem, rađen i dalje laganim, ovlašnim, ali sigurnim potezima. Treća faza – Ikonografija se naglo razvija, unoseći enigmatske kompozicije sa alegorijskim likovima, kombinujući slikarstvo memorije (kao metafizičko slikarstvo De Kirika i Alberta Savinija) sa antičkim arhitektonskim elementima, renesansnim mizanscenom i kostimima, povezanim sa savremenim likovima, gde često ugrađuje i sopstveni lik, povezujući ono što je prolazno i efemerno sa trajnim i večnim. Njeno delo inspiraciju crpi iz iracionalnog, sna i velikih majstora istorije umetnosti i drugog talasa nadrealizma. Ipak, nije se oslanjala na destruktivno u nadrealizmu, već sa metafizičkim odnosom prema stvarnosti, tražeći nezavisnost, odvojenost od realnog sveta, stvarajući sopstveni svet, ispunjen sistemom trajnih vrednosti, stvarajući na taj način svoju ličnu mitologiju. Četvrta, američka faza naglašeno je nostalgična, sa portretima ličnosti iz visokog društva, kao i serijom posvećenom religioznoj simbolici, te komercijalnim modnim dizajnom, kojim je dala doprinos njujorškoj modnoj sceni, saradjujući sa vodećim modnim časopisima i časopisima za enterijer, Vogue, Harper's Bazaar, Town and Country, Glamour, Charm.

Milena Pavlović Barili bila je u našoj sredini nepoznata do sredine 20. veka kada Miodrag B. Protić, pripremajuci fundus za budući MSU u Beogradu, otkupljuje više slika od Milenine majke u Požarevcu, gde se skoro istovremeno radi na osnivanju memorijalne galerije. Protić piše nadahnute eseje o Mileninom stvaralaštvu, te njeno slikarstvo analizira i Lazar Trifunovć, tada direktor Narodnog muzeja u Beogradu, a zatim i slavni profesor moderne istorije umetnosti.

Kompozicija, 1938. ulje na platnu, 41x32 cm Narodni muzej, Beograd

Autoportret, 1933. ulje na platnu, 65x54 cm Galerija Milene PavloviÄ&#x2021; Barili, PoĹžarevac

The Prince and the Pauper (KraljeviÄ&#x2021; i prosjak), 1944. Nacrt za pozoriĹĄne kostime, ulje na kartonu, 35,5x25 cm Privatna kolekcija

Đorđe Andrejević Kun rođen je 1904. godine u Vroclavu u Poljskoj. Diplomirao je na beogradskoj Umetničkoj akademiji, a sa školovanjem nastavlja u Italiji (1926-1928) i u Parizu (1928-1929). Bio je učesnik Španskog građanskog rata, kao i učesnik Narodnooslobodilačkog pokreta od 1941. do 1945. Ubrzo nakon studija, osvaja nagradu za idejno rešenje grba Beograda, istog onog koji znamo i danas. Bio je jedan od osnivača beogradske umetničke grupe Život koja je zastupala socijalnu ideologiju i tematiku u umetnosti. Poznat je po društveno angažovanom stvaralaštvu, u koji spadaju drvorez Za slobodu, grafička mapa Krvavo zlato. Za crteže sa partizanskom tematikom, 1946. godine dobija nagradu Jugoslovenske federacije za grafiku, a tri godine kasnije nagradu za sliku Svedoci užasa. Dve godine je je bio deo grupe Samostalnih, a bavio se i profesurom na Likovnoj akademiji u Beogradu. Godine 1958. izabran je za redovnog člana Srpske akademije nauka i umetnosti.

Priredio je veliki broj samostalnih izložbi, a njegov opus čini oko 300 radova različitih formata. Pored grafika, crteža i slika, bavio se izradom mozaika, o kojih je jedan u Muzeju holokausta u Parizu. Pored toga što su, kako je sam isticao, motivi iz NOB-a neiscrpna materija koja u meni živi, slika portrete, mrtve prirode, žene u narodnim nošnjama, aktove i pejzaže. Na njegov rad uticali su Georg Gros i Frans Maserel. Tvorac je idejnih rešenja za ordenje i grb nove jugoslovenske države formirane 1943. godine na Drugom zasedanju AVNOJ-a u Jajcu. Takođe, ilustrovao je i opremio brojna književna dela (Žena u košulji, Kolona, Crvene ribe, Riba na belom...).

Istoričari umetnosti Kunovo stvaralaštvo dele u tri faze: prvu, u kojoj je opredeljen za ekspresionizam, ne smo formalan već i koloristički /M.Kolarić/; drugu, u kojoj je

okrenutoj socijalnim i ratnim

temama i prepoznat kao predstavnik socijalne umetnosti u Srbiji /M.B.Protić/ i treću, kada komponuje nejtanije koloristička sazvučja, obogaćena tu i tamo blistavim modulacijama, ponekad elegantno stišanim a ponekad u jednom, zvonkom, refiniranom glisandu. / M. Kolarić/. U celini posmatrano delo Đorđa Andrejevića-Kuna najlakše bismo svrstali u vidove ekspresionizma i poetskog realizma, sa iskoracima ka socijalno angažovanim temama. /Lj. Miljković/. Umro je 1964. godine u Beogradu.

Majka, 1937. ulje na platnu Muzej savremene umetnosti, Beograd

Svedoci uĹžasa, 1948. ulje na platnu, 45x54 cm Privatna kolekcija

Mapa Krvavo zlato, 1934. drvorez, 18x15 cm Muzej savremene umetnosti, Beograd

Ivan Tabaković studije slikarstva počinje 1917. godine u Budimpešti, zatim nastavlja na Umetničkoj akademiji u Zagrebu. Školovanje nastavlja u Minhenu, gde ga podučava Hans Hofman. Nakon Minhena posećuje i Pariz. Radi kao crtač na Anatomskom institutu od 1927. godine u Zagrebu. Tabaković je 1929. godine sa nekolicinom prijatelja umetnika osnovao umetničko udruženje Zemlja u Zagrebu, slikama iz zemljaškog perioda pravi subverziju ideje kolektiviteta. Radovi nastali u ovom razdoblju naglašavaju sklonost ka satiričnoj kritici ljudskih slabosti i mana, što će se uzdići na nivo parabole, personifikacije ili alegorije ekspresivnog jezika. Iz Zagreba prelazi u Novi Sad, gde postepeno napušta morfološki, stilski i idejni prosede zemljaša. U Beograd dolazi 1938. godine, gde prvo radi u Višoj školi za primenjenu umetnost, nakon čega postaje profesor na Akademiji likovnih umetnosti. Posle 1938. i tokom ratnih godina stvara brojne pejzaže, uz nekoliko izuzetaka, Tabaković isključivo radi motive sa Senjaka, gde živi i odakle, očigledno, crpe sve vizure koje bi ga kod pejzaža ili vedute mogle zanimati. Tabakovićevo stvaralaštvo karakterišu naglašena samosvojna istraživanja temeljnih principa modernističke slike, pre svega njene dvodimenzionalne ravni, kao i nemimetički pristup upotrebom čistih, nedeskriptivnih likovnih elemenata. Ostala istraživanja idu u pravcu objekta, skulpture, kolaža i fotomontaže. Upravo ovaj ekscentrični, stvaralačko-eksperimentalni period druge polovine dvadesetog veka Ivana Tabakovića čini jednim od najznačajnijih, izuzetno individualnih, autohtonih inovatora srpske moderne umetnosti. Rad Ivana Tabakovića Satanizam nastao je u prelomnim godinama umetnikovog života, u vreme njegovog prelaska iz Zagreba u Novi Sad. Slika je nastala u fazi između groteski koje je umetnik slikao kao član grupe Zemlja, i njegovog kasnijeg posvećivanja temama pejzaža i intimističkih enterijera. Na slici vidimo predikaonicu sa koje poneseno propoveda čovekoliko biće koje u ruci drži trozubac, i koje može predstavljati samog Satanu, ili viziju Satane koja se pojavljuje u toku ostrašćene propovedi. Predikaonica je, poput srednjevekovnog gotičkog mobilijara, ukrašena skulpturalnim motivom nekog natprirodnog bića – gargojla – koje oživljava pred očima vernika skiciranih u donjem desnom uglu. Satanizam predstavlja košmarnu viziju, koja može biti alegorijski prikaz, ali, imajući u vidu Tabakovićevu još uvek čvrstu vezanost za program grupe Zemlja kojoj je pripadao u vreme nastanka slike, može predstavljati i vrstu satiričnog političkog komentara.

Komoda sa ĹĄkoljkom i lampom, 1931. ulje na kartonu kaĹĄirano na lesonit, 56,5x41,5 cm Privatna kolekcija

Putokaz, oko 1957. ulje na platnu, 70x68 cm Privatna kolekcija

Satanizam, 1930. kombinovana tehnika na papiru, 60x46 cm Privatna kolekcija

Milo Milunović se školovao se u Italiji i Francuskoj. Zajedno sa Petrom Dobrovićem i Tomom Rosandićem bio je jedan od osnivača beogradske Akademije umetnosti, gde je i radio kao jedan od prvih predavača. Izlagao je na Venecijanskom bijenalu 1938. godine. Nakon Drugog svetskog rata sa Petrom Lubardom je osnovao Umetničku školu na Cetinju, gde radi kao profesor do 1948. godine, kada se preselio u Beograd. Od 1952. godine bio je redovni profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu. Dopisni član SANU bio je od 1950. godine, redovni od 1958, a od 1966. bio je i dopisni član JAZU.

Bio je član grupa Dvanaestorica i Samostalni. Crtao je, radio grafike, freske, mozaike i plakate, ilustracije, nacrte za poštanske marke, scenografije i pozorišne kostime, pisao je kritiku i rasprave o umetnosti. Dobitnik je brojnih nagrada među kojima su: Grand Prix na Međunarodnoj izložbi u Parizu 1937. godine, Oktobarska nagrada grada Beograda 1958. godine, Nagrada za slikarstvo na I Oktobarskom salonu 1960. godine, Sedmojulska nagrada za životno delo, 1961. u Beogradu, I nagrada na Plavom salonu u Zadru 1964. godine, a odlikovan je i ordenom Legije časti u Parizu 1939.godine.

Glavno obeležije slikarstva Mila Milunovića je precizna kompozicija i prefinjen kolorit. Iako je tokom ukupnog opusa ostao privržen figurativnom slikarstvu, pokatkad se približavao asocijativnoj apstrakciji, ali nikada nije potpuno zakoračio u bezpredmetnu plastičku predstavu. Krajem četvrte decenije Milunović je ušao u interpertiranje forme na impresionistički način, sa dosta svetla i hromatskih rešenja baziranih na valerskim vrednostima prelivenih po površini platna. Poslednji period bio je karakterističan po pojavi ekspresionističkih elemenata, ali ponovo ne striktnih već pre kao jedna nova ideja koja mu je nadalje otvarala nove puteve meditativnog slikarskog kretanja. To su teme donete iz osunčanog mediteranskog područja, pune svetla i kolorita, kompoziciono uravnotežene i precizno definisane kao jasni autorski rukopis koji je Milu Milunoviću definitivno odredio jedno od najznačajnijih mesta u srpskom slikarstvu tog perioda.

Borba volova (bikova), 1957. ulje na platnu, 60x73,5 cm Privatna kolekcija

VrĹĄa i tikve, 1962. ulje/tempera na platnu, 81x64 cm Privatna kolekcija

Mediteranski motiv, kombinovana tehnika na kartonu, 35x50cm Privatna kolekcija

Ja ne pripadam školama, ja stvaram školu! Da ne mislim da sa svakom slikom donosim nešto novo, svakako ne bih ni slikao, a kamoli izlagao. Ovakvo slikarstvo ne trpi okvire drugih škola. Sve što slikam dalje, slikam bolje!

Petar Lubarda je rođen na Cetinju 1907. godine. Prve slikarske lekcije dobija od rođaka Jovana Lubarde u gimnaziji u Nikšiću. U Umetničku školu u Beogradu upisuje se 1925. godine, učio je od Bete Vukanović, Ilije Šobajića i Ljube Ivanovića. Ubrzo odlazi u Pariz gde kratko pohađa Academie des Beaux Arts, a vreme provodi u pariskim muzejima i galerijama, kao i u aktivnom radu u ateljeima na otvorenom. Izlagao je i na Salonu nezavisnih. U Beograd se vraća 1932. godine, a u naredne dve priređuje samostalne izložbe. Drugi svetski rat provodi u zarobljeništvu, u osvrtu na koje slika delo Iz logora. Slikarski identitet i manir, tražio je izvan poznatih škola i pravaca, a njegov stil je prošao kroz nekoliko faza. Nedvosmisleno se može reći da je Lubarda jedna od najdubljih i najosećajnijih kolorista srpske umetnosti. Za Lubardu je napisano da sredinom ovog veka... u našem slikarstvu ima onu ulogu koju je početkom imala Nadežda. Njegova izložba 1951. znači datum: završetak jednog poglavlja naše umetnosti i početak drugog (M. B. Protić). To mišljenje je opšteprihvaćeno i najbolje ga je ilustrovala i potvrdila održana retrospektiva koja je, komponovana po hronološko-istorijskom i estetičkom kriterijumu, selektivno obuhvatila Lubardino 40-godišnje slikarsko stvaralaštvo. Kroz 100 slika rađenih tehnikom ulja na platnu i lesonitu prikazana je čitava Lubardina tematska i stilska geneza od pariskog perioda (1927-1931), beogradske faze (1932-1938) kada je još slikao u duhu međuratne tradicije sa naglašenijom socijalnom notom i slika nastalih u zarobljeničkom logoru (1941-1944), preko prekretničkih dela izlaganih na istorijskoj izložbi 1951, monumentalnih epskih ciklusa tematski grupisanih oko ključnih kompozicija Kosovski boj i Bitka na Vučjem Dolu (oko 1953) i motiva iz Brazila (oko 1955), do radova inspirisanih boravkom u Indiji (1963), ciklusa Put u kosmos i slika novijih datuma u kojima je Lubardin apstraktni ekspresionizam dosegao nove granice dramatičnog evokativnog izraza. Umire u Beogradu 1974. godine.

Kosovski boj, 1953. ulje na platnu, 80x100 cm Privatna kolekcija

NjeguĹĄi, 1948. ulje na platnu, 65x80 cm Privatna kolekcija

Vjeternik, 1958. ulje na platnu, 112x142 cm Privatna kolekcija

Peđa Milosavljević je bio svestrana ličnost, bavio se ilustracijom, crtežom, grafikom, kolažem, akvarelom, slikarstvom, pisao drame, putopise, eseje, a bio je i pravnik i diplomata. Njegovo petodecenijsko stvaralaštvo otkriva nam složenu hronologiju, koja ima vid pomeranja ka novom i vraćanje ka starom.

Prvo formalno likovno obrazovanje stiče u ateljeu Jovana Bjelića, gde provodi dve godine, 1928. i 1929. Todor Manojlović povodom jesenje izložbe 1934. zapaža da je reč o jednom od najfinijih kolorističkih senzibiliteta našeg slikarstva i zaključuje: Velika vrednost Milosavljevića je naročito u tome što se njegov lirizam spaja sa jednim jakim crtačkim znanjem, sa odličnim stilom za kompoziciju, i jednom delikatnom umetničkom kulturom. Ivo Andrić ga je 1936. preporučio za posao u pariskom Poslanstvu, gde mu Milan Konjović za prvo vreme ustupa svoj atelje. U ovom periodu Milosavljević je stvorio neka od najboljih dela u svom opusu. Iz Pariza biva premešten u Madrid, dok ratne godine provodi u Londonu. Posle rata dolazi u Beograd, koji mu pored Pariza i Mostara postaje jedan od najčešćih likovnih inspiracija, tema kojoj se uvek rado vraćao. Peđa Milosavljević je na sličan način slikao i motive hrasta u Topčideru, starog mosta u Mostaru ili Dubrovnika. To nisu bile prave vedute, slike grada, nego vizije umetnika o mestima koje je voleo i koje je predstavlja kako njihovim ključnim vizuelnim znamenjem tako i simbolima kao univerzalnim nosiocima značenja. U tom smislu su i naslikane devojke ili figure svetaca koje ispunjavaju gradske zidine Dubrovnika, bile vizuelno otelovljenje poetskog iskaza o izazovnoj lepoti grada, ili alegorijski prikaz njegove istorije, nataloženih slojeva prošlosti i tajni koje skriva u crkvama, palatama, pločnicima, kao i u dubokom plavetnilu mora kojim je okružen.

Apostoli svetog Vlaha, 1970. ulje na platnu, 115x195 cm Privatna kolekcija

Konak, 1969. ulje na platnu, 88x116 cm Privatna kolekcija

Mostar, 1965. ulje na platnu, 127x102 cm Privatna kolekcija

Nedeljko Gvozdenović je rođen je u Mostaru 1902. godine. Odlazi u Minhen 1922. godine, gde upisuje privatnu internacionalnu školu kod profesora Hansa Hofmana, na kojoj ostaje do 1924 godine. Nakon završenih studija 1926. godine se vraća u Beograd. Prvi put izlaže 1929. godine, a prvu samostalnu izložbu priređuje 1934. godine. Bio je čan grupe Dvanaestorica od 1937. godine. Od 1954. je član grupe Šestorica, sa kojom redovo izlaže. Bio je profesor na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu od 1940. godine. Za dopisnog člana SANU izabran je 1963, a za redovnog 1970. godine. Samostalno je izlagao u mnogim zemljama širom Evrope i sveta. Dela mu se nalaze u mnogim muzejima, galerijama i privatnim zbirkama. Nedeljko Gvozdenović je bio jedan od inicijatora osnivanja Kuće legata, kao posebne kulturne institucije koja bi se starala o zaostavštinama poklonjenim Muzeju grada Beograda. Poklonio je 1980. godine gradu Beogradu svoj legat koji čine 562 dela. Dobitnik je brojnih nagrada među kojima su: Politikina nagrada 1959. godine, Nagrada za slikarstvo na II memorijalu Nadežde Petrović u Čačku i Sedmojulska nagrada 1968. godine. Po svojim osobinama slikarstvo Nedeljka Gvozdenovića pripada intimističkom slikarstvu. Proučavajući zakone slike i likovne odnose, slikao je predele, mrtve prirode, enterijere, portrete sa poetskom atmosferom. Bio je poklonik materije u likovnom postupku i interesovalo ga je na koji način bilo boja, bilo grafit, bilo tuš, razređen ili čist, mogu pod pritiskom instrumenta koji drži(m) u ruci ostvariti željeni kvalitet. A željeni kvalitet je bio ravnoteža, hromatska zvučnost i ritmička preglednost slike. Gvozdenović je bio osetljiv kolorista, ali se njegove bojene površine ne sudaraju, nego se usaglašavaju i teže monohromatskim harmonijama. Gvozdenovićev životni projekat bio je posvećen traganju za savršenim, apsolutnim slikarstvom koje počiva na ravnoteži svih likovnih elemenata, na celini u kojoj bi i najmanji pomeraj u jednom delu slike imao (dalekosežne) posledice po njen ostatak, kao i čitavu strukturu. Slično Sezanu koji „slikajući piše ono šta još nije naslikano i to delo čini apsolutnim slikarstvom“, Gvozdenović ima jednu nameru: da postigne savršeni balans između forme i sadržaja, da uskladi spoljašnji svet iz koga crpe inspiraciju i unutrašnje biće koje te podsticaje preoblikuje, te da dozvoli da, u odsudnom trenutku, emocija (slučaj) razori racionalnu kontrolu i napravi nered, kako bi umetnik mogao da nastavi ka svom cilju. Dijana Metlić, Nedeljko Gvozdenović – U potrazi za apsolutnim slikarstvom, SANU, Beograd 2018, 21

DeÄ?ije igraliĹĄte u parku, 1934. ulje na platnu, 68,5x96 cm Privatna kolekcija

Atelje, 1958, ulje na platnu, 30x41,5 cm Privatna kolekcija

Manastir Studenica, 1966. ulje na platnu, 74x93 cm Privatna kolekcija

Ljubica Cuca Sokić je rođena 1914. godine u Bitolju. Crtanje u Drugoj ženskoj gimnaziji u Beogradu učila je kod Zore Petrović, s kojom se kasnije i sprijateljila. Na Umetničku školu u Beogradu upisala se 1930. i do 1934. godine studirala je slikarstvo na Nastavničkom odseku, kod Vase Pomorišca, Ljube Ivanovića i Bete Vukanović. Zatim je do 1936. bila na Akademskom tečaju kod Ivana Radovića. Na usavršavanju u Parizu boravila je od 1936. do 1939. godine. Posećivala je časove večernjeg akta u Académie de la Grande Chaumière, a počela je da uči grafiku na Ecole des Beaux Arts. Osim samog grada i ljudi, snažan utisak na nju ostavili su Luvr, brojne izložbe, pre svega ona Sezanova iz 1936. Privučena intimizmom, umetnošću nabista i fovista, Cuca Sokićeva je pročistila svoj crtež, a liniju je svela gotovo na matisovsku arabesku. Radila je rafinovane i produhovljene vedute i vijarovske žanr scene. Tada je formirana prva, rana, intimistička faza stvaralaštva Cucee Sokić. Sledeća faza – faza naglašenijeg realizma – vezana je za povratak Ljubice Sokić u beogradski krug umetnika. Godine 1940. bila je jedan od osnivača grupe Desetorica. Posle rata Cuca Sokić je učestvovala na izložbama organizovanim u korist ranjenih boraca. Boravila je, neko vreme, u Sremskim Karlovcima, a ti prizori ostali su njena trajna inspiracija, a u njenom opusu izdvojiće se još jedna potfaza. Sredinom šeste decenije slikarka je definitivno napustila mimetički realizam i uputila se u pravcu apstrakcije, započevši fazu interpretacije doživljenog, koju naziva svojim "čistilištem", a koju stručnjaci definišu kao postkubističku. Njena borba sa samom sobom vođena je u težnji da se slika prečisti, oslobodi naracije i svega suvišnog. Tokom 1956–1957. nastaju dela kojima je umetnica konačno bila zadovoljna i koja smatra prekretnicom u svom opusu. Posle apstraktne faze u slikarstvo Ljubice Sokić 1972. godine, vratio se predmet, ali tretiran na nov način, pročišćen i oslobođen opisivanja. Umetnica se u toj "neofigurativnoj fazi" "metafizičkog realizma", koja traje i razvija se, iznova okrenula bliskim motivima. To nije bio povratak na staro već okretanje samoj sebi. Slikarstvo Ljubice Sokić iz osamdesetih i devedesetih godina, kao i ono iz prve decenije XXI veka, nastalo je na osnovu sinteze iskustava iz sedamdesetih. Umire u Beogradu 2009. godine.

Enterijer (Rue Debrousse), ulje na kartonu, 49,5x32,5 cm Privatna kolekcija

Beograd, 1949. ulje na platnu kaĹĄiranom na lesonit, 54,5x35,5 cm Privatna kolekcija

Sremski Karlovci, 1957. ulje na platnu, 65x90 cm Privatna kolekcija

Miodrag Mića Popović se iz rodne Loznice 1927. godine seli u Beograd, gde krajem četvrte decenije aktivnije kreće da se bavi slikarstvom. Kada je Beograd oslobođen 1945. godine, Mića Popović je mobilisan i poslat u propagandno odeljenje Štaba II armije, a iste godine je lično tražio da ide na front i primljen je u SKOJ. Na frontu je ranjen, ali sa svojom vojskom stigao je do Lajbnica u Austriji. U tom periodu primljen je u KPJ, ali je ubrzo izbačen zbog jednog pisma, zbog koga završava i u zatvoru. Akademiju likovnih umetnosti u Beogradu upisuje 1946. godine, u klasi profesora Ivana Tabakovića. Sa Batom Mihailovićem, Petrom Omčikusom, Kosarom Bokšan, Miletom Andrejevićem, Ljubinkom Jovanović i Verom Božović napušta Akademiju umetnosti i odlazi u Zadar, gde nastaje čuvena Zadarska grupa. Zbog buntovnog ponašanja i nediscipline, umetnici su izbačeni sa Akademije likovnih umetnosti. Na intervenciju ministra kulture ubrzo su svi vraćeni, sem Miće, kome je pristup Akademiji bio trajno zabranjen. Prvu samostalnu izložbu Mića je imao 1950. godine, posle nje dobija stipendiju od Ministarstva kulture i odvažuje se da krene u Pariz, u kome će boraviti u više navrata. U Parizu se upoznaje sa savremenim umetničkim tokovima i kreće da eksperimentiše, približavajući svoje slikarstvo enformelu, čiji će postati jedan od najznačajnijih domaćih predstavnika. Tada kreće da koristi neslikarske materijale poput tkanine, papira i drugih recikliranih materijala, pesak, lepak, samom radu prilazi različitim postupcima od ekspresionističkog gesta i automatizma do razlivanja lazura i spaljivanja slojeva slike. Krajem šezdesetih i početkom sedamdesetih, vraća se figuralnom slikarstvu. U tom periodu može se primetiti i uticaj filma na slikarstvo Miće Popovića što se može objasniti njegovim iskustvom u režiranju. Tada kompozicija poprima ugao posmatranja sličan filmskom kadru, dok se predstave izvode u sekvencama u vidu poliptiha.

Usek I, enformel, 1970. kombinovana tehnika na platnu, 55x65 cm Privatna kolekcija

Mrtva priroda sa treĹĄnjama, 1975. kombinovana tehnika na platnu (asamblaĹž), 71x86 cm Privatna kolekcija

Stvaranje drĹžave, 1979. ulje na platnu, 60x70 cm Privatna kolekcija

Milorad Bata Mihailović je rođen 8. februara 1923. godine u Pančevu. Upisao je Pravni fakultet u Beogradu, koji je ubrzo napustio. Započinje studije na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu 1946. godine, u klasi profesora Ivana Tabakovića. Prvi put izlaže u Beogradu veoma brzo, već 1947. godine, međutim, iste godine, sa kolegama, grupom umetnika udruženom pod imenom Zadarska grupa, napustio je studije. Grupa je bila motivisana da u Zadru stvara slobodno, izvan vladajućeg akademizma i protiv dominirajuće estetike socijalističkog realizma. Članovi grupe, pored Bate Mihailovića, su bili Mića Popović, Petar Omčikus, Vera Božičković Popović, Ljubinka Mihailović (Batina životna saputnica), Kosa Bokšan i Mileta Andrejević. Šta je zajedničko u slikarstvu Zadarske grupe? U odnosu na zvaničnu ideologiju po kojoj umetnost treba da “uobliči tipično u tipičnim uslovima“, njihovo slikarstvo izrazitim nastojanjem na ličnom izrazu deluje kao reakcija i kontrastav programiranoj tematici i akademizovanoj formi. Oni su pretpostavili pravo da se traži sopstveni izraz za svoje doba. Bili su ubeđeni da „slika mora da sadrži tri stvari: doživljaj, istinu i jednostavnost“... Ističe se i poseban uticaj njihovog profesora Ivana Tabakovića, kome su upravo umnogome dugovali podsticaje ka tome da u umetnosti pre svega moraju da traže i ostvare sebe... Ješa Denegri, Teme srpske umetnosti, Srpska umetnost 1950-2000, Fondacija kolekcija Trajković, Beograd 2019, 29-30

U Pariz je došao 1952. godine, živeći i radeći paralelno u Parizu i Beogradu. Pored Pariza i Beograda, samostalno izlaže najčešće u Hagu, Briselu, Londonu, Kopenhagenu, Oslu, Ulmeu (Švedska), Geteborgu, Kazablanci, Lilu, Rimu, Solunu, Skoplju, Budvi, Zrenjaninu, Nikšiću... Mihailović je započeo slikarstvo u duhu realizma i tradicionalizma, da bi ubrzo pronašao jezik ekspresionizma koji je u kasnijim fazama menjao u nekoliko stilskih poetika. Ako je i dolazio do granice apsrtakcije, Mihailović nikada nije prešao taj likovni rubikon. Pre je bio sledbenik intenzivnog kolorističkog slikarstva koja je imalo dugu tradiciju u srpskom modernizmu. Njegov slikarski gest je silovit, euforičan, brz, razmahnut, eksplozivan, vrtložan, bez ikakvog kontempliranja tokom rada. Forme su mu ekspresivno izobličene, jedva prepoznatljive, okupane bogatom hromatskom paletom i svetlom. Često se u njegovim radovima primećuju prepoznatljivi ornamenti i detalji sa srednjovekovnog srpskog fresko-slikarstva. Prvu samostalnu izložbu priredio je u Beogradu 1951. godine u Galeriji ULUS, a retrospektivna izložba njegovog stvaralaštva održana je u Umetničkom paviljonu Cvijeta Zuzorić 1981. godinе. Pored članstva u Zadarskoj grupi, poznat je kao osnivač umetničke grupe Jedanaestorica (1951). Bio je član van radnog sastava Srpske akademije nauka i umetnosti, u Odeljenju likovnih i muzičkih umetnosti od 1985. godine. Dobitnik je brojnih nagrada i priznaja među kojima je i Oktobarska nagrada grada Beograda 1989. godine. Imao je blizu sto samostalnih izložbi na svim kontinentima. Njegova dela se nalaze u galerijama i privatnim zbirkama u zemlji i svetu.

New York, kombinovana tehnika na papiru, 80x143 cm, sign. d. d.

Apstraktna kompozicija, ulje na platnu, 195x130 cm Privatna kolekcija

Apstraktna kompozicija, oko 1964/65. ulje na platnu, 116x81 cm Privatna kolekcija

Petar Omčikus je bio srpski slikar i član Srpske akademije nauka i umetnosti. Njegovo delo obuhvalo je većinu slikarskih žanrova, a karakterisao ga je duh Mediterana. Rođen je 1926. godine u Sušaku kod Rijeke, a od 1936. godine živi u Beogradu. Posle Drugog svetskog rata je započeo slikarske studije na Akademiji likovnih umetnosti, kod profesora Ivana Tabakovića. Zajedno sa suprugom, slikarkom Kosom Bokšan, napustio je studije slikarstva i odlazi u Zadar, u kome postaje jedan od osnivača Zadarske grupe, u kojoj su se nalazili i Mića Popović, Vera Božičković, Bata Mihailović, Ljubinka Jovanović. Posle šestomesečnog boravka u Zadru, vratio se u Beograd i priključio se grupi Jedanaestorica, a svoju prvu samostalnu izložbu priredio je 1951. godine.

Neposredno posle toga, Petar Omčikus 1952. godine sa Kosarom Bokšan napušta Jugoslaviju i definitivno se seli u Pariz. Od 1965. godine povremeno borave u Vela Luci na Korčuli gde organizuju brojne međunarodne susrete umetnika, filozofa i kritičara. Učestvovao je na brojnim grupnim izložbama u zemlji i inostranstvu.

Počeci Omčikusovog stvaralaštva vezuju se za nekoliko umetnika, svi iz klase Ivana Tabakovića, koja se na nekoliko meseci okupila u Zadru 1947. godine načinivši tada prvu jugoslovensku umetničku komunu - Zadarsku grupu. Izlazak iz akademskih ateljea u prirodu otvorio je ovim umetnicima nove puteve slobodnog stvaralaštva na kojima će, na različite načine, ostati tokom ukupnog stvaralaštva. Omčikus se 1951. godine pridružuje grupi Jedanaestorica koja ga ohrabruje da dalje traga za sopstvenim putevima stvaralaštva, tada još uvek u domenu poetske figuracije nakon socijalističkog realizma. No, pravi preokret u njegovoj umetnosti nastaje u Parizu. Susret sa apstraktnom umetnošću tog vremena definitivno Omčikusa usmerava prema slobodnom izrazu, potezu koji ne traga za realnim već za individualnim stilom. Geometrizovana asocijativna apstrakcija tog perioda već je od početka sedme decenije prerasla u svojevrsnu gestualnu kolorističku figuraciju koja je zadržala ranije elemente njegovog izraza. U kasnijim periodima Omčikus je tematizova slikarstvo prema portretima, crtežima Beograda, fantastičnom realizmu i skulpturi. Preminuo je u Beogradu 2019. godine.

Apstraktna kompozicija, 1954. ulje na platnu, 87x47 cm Privatna kolekcija

Ä&#x152;ovek u oluji, 1962/3. ulje na platnu, 90x200 cm Privatna kolekcija

Pekara, 1965. ulje na platnu, 92x208 cm Privatna kolekcija

Lazar Vozarević je rođen je 1925. godine u Sremskoj Mitrovici. Prva saznanja iz oblasti slikarstva stiče u Školi za primenjene umetnosti u Beogradu, dok svoje obrazovanje zaokružuje završetkom Akademije likovnih umetnosti, gde je bio u klasi profesora Mila Milunovića. Bio je član Jedanaestorice i Decembarske grupe, i jedan od prvih predstavnika enformela u Beogradu 60-ih godina. Na početku svog stvaralaštva inspiraciju i uzor prepoznao u vizantijskoj tradiciji, koju kroz svoj opus povezuje sa savremenim tokovima likovne umetnosti. Smatrajući da između freske i savremenog slikarstva postoji bliskost u likovnom jeziku, on polazi od postkubističke strukture, preko koje uspostavlja odnos sa kompozicionim rešenjima srednjovekovnog i nacionalnog monumentalnog živopisa, dajući ovoj sadržini sasvim novo značenje i ličan pečat. Promene u Vozarevićevom opusu vidljive su početkom šezdesetih, nakon slikarevog boravka u Parizu, gde je tada izlagao na Bijenalu mladih. Umetnik se tada okreće apstrakciji bliskoj enformelu. U svoj slikarski rukopis tada inkorporira pulije, naziv koji je sam Vozarević dao metalnim poluloptama po kojima će ostati prepoznatljiv. Tada je svoje kompozicije gradio tako što preko osnove najčešće crvene ili zlatne boje nabacuje crne, crvene, mrke lazurne tonove, iscrtavajući tankim linijama figure sa starih slika. Vrlo brzo ove crteže sa zlatnih ili crvenih podloga zamenjuje sa kvadratnim, pravougaonim ili krstolikim oramentima obrazovanim pravilnim ukucavanjem kružnih i kvadratnih zakivaka, uz upotrebu zlatne boje koja u srednjem veku ima posebno značenje. Njegova dela se nalaze u brojnim muzejima, galerijama i privatnim kolekcijama u zemlji i inostranstvu. Priredio je 16 samostalnih izložbi. Dobitnik je značajnih na grada u oblasti slikarstva: 1959. dobija Oktobarsku nagradu grada Beograda, 1961. dobija Nagradu za slikarstvo na Prvom trijenalu likovnih umetnosti u Beogradu. U Sremskoj Mitrovici osnovana je Galerija Lazara Vozarevića sa stalnom postavkom dela iz njegovog opusa.

Materinstvo, 1958. ulje na platnu, 65x54 cm Privatna kolekcija

Bez naziva, 1961. kombinovana tehnika na platnu, 72x50 cm Privatna kolekcija

Nisko pakovanje III, 1967. ulje i metal na panelu, 67x40 cm

Aleksandar Tomašević likovnu akademiju u Beogradu završio je 1952. godine. Iste godine zaposlio se kao slikar konzervator u Saveznom institutu za zaštitu spomenika kulture u Beogradu. Konzervaciju slika specijalizirao je u Parizu, u Luvru i na Kraljevskom institutu za zaštitu kulturnog nasleđa u Briselu. Bio je vanredni profesor Akademije primenjenih umetnosti u Beogradu za predmet Monumentalno slikarstvo. Bio je član Decembarske grupe i grupe Samostalni. Dobio je brojne nagrade, među kojima su Orden rada sa srebrnim vencem (1961), i, posthumno, Oktobarska nagrada grada Beograda za likovnu umetnost 1968. godine. Fakultet primenjenih umetnosti ustanovio je 1969. godine Fond Aleksandar Tomašević, koji nagrađuje najbolji studentski rad.

Kao formirani i profesionalni konzervator, školovan na prestižnim specijalističkim studijama u Parizu i Briselu, zaposlen u Saveznom institutu za zaštitu spomenika u Beogradu, istaknuti kopista fresaka, dakle kao znalac srednjovekovne umetnosti direktno s terena zahvaljujući dugotrajnim boravcima u Studenici, Sopoćanima, Ohridu, Morači, Pećkoj patrijaršiji, Tomašević je ka ideji prošlosti u savremenoj umetnosti prišao pre kao posednik retkih tehničkih znanja, kao čovek zlatne ruke kako ga je nazvao Trifunović, umesto kao umetnik sa unapred zasnovanim ideološkim pretpostavkama. U pedesetim čini se da ga je neprestano morila intimna dilema slikar ili konzervator koju je u sebi u korist slikara definitivno razrešio u šezdesetim, u produkciji slika i objekata prikazanih na dvema uzastopnim vrlo upečatljivim samostalnim izložbama, prvoj u Galeriji Doma JNA 1967. i drugoj, posthumnoj, u Galeriji ULUS-a 1968. No malobrojne diskretne, stilizovane, suptilne, gotovo posve plošne mrtve prirode skromnih formata poput Ibrika, Pehara sa časom, Bokala i biste, Vaze iz Peći iz vremena pripadništva Decembarskoj grupi čine Tomaševića dostojnim zastupnikom koncepta ideje prošlosti kojega će on do punog intenziteta dovesti u svom naglom izvanrednom razvoju u sledećoj deceniji. Katalog retrospektivne izložbe Aleksandar Tomašević 1921–1968, uvodni tekstovi S. Ćelić, R. Konstantinović, M. Vunjak, Umetnički paviljon Cvijeta Zuzorić, Beograd 1980, monografija Aleksandar Tomašević, uvodni tekstovi M. Rajković, R. Konstantinović, S. Ćelić, P. Ugrinov, ULUS, Beograd 1988.

Nepokolebljivo ubeđen da unniverzalno treba graditi na sopstvenom kulturnom nasleđu Tomašević je uspeo da pronađe najefikasniji način kojim se umetnička i kulturna baština, duhovna tradicija i nasleđe, mogu pretočiti u nove vrednosti, samosvojne i savremene, pa stoga i univerzalne. Po tome, po tim osobinama i vrlinama odlikuju njegovo stvaralaštvo, Tomašević u srpskom slikarstvu XX veka nema premca... Srpsko slikarstvo XX veka - izbor iz privatnih zbirki, Fondacija Plavo, Beograd 2019. 225

Hilandar, fresko tehnika, 35x29,5 cm Privatna kolekcija

Ornament, oko 1965. tempera na panelu, 49x69 cm Privatna kolekcija

Delo 66/7, kanelirani elementi od drveta, 70x50 cm

Stojan Ćelić (Bosanski Novi, 1925 – Beograd, 1992) je bio srpski slikar, likovni kritičar, profesor Univerziteta umetnosti u Beogradu i član SANU. Stojan Ćelić dolazi u Beograd 1937. Godine 1942. pohađa časove crtanja u privatnoj školi Mladena Josića, a 1943. upisuje Akademiju za likovne umetnosti kod prof. Mihaila S. Petrova. Prekida studije i odlazi u NOB 1944. U Beograd se vraća 1948. i nastavlja studije umetnosti kod Đurđa Teodorovića, Ljubice Sokić, Koste Hakmana i Nedeljka Gvozdenovića kod koga je diplomirao a zatim i specijalizovao slikarstvo (1951-1953). Izabran je 1954. za asistenta na Akadamiji za likovne umetnosti u Beogradu, zatim za docenta 1957, za vanrednog profesora 1963, najzad za redovnog profesora Fakulteta likovnih umetnosti 1974. godine. Bio je dekan Akademije za likovne umetnosti od 1971. do 1973. godine. Pored slikarstva bavio se brojnim disciplinama likovnog stvaralaštva: grafikom, crtežom, pastelom, akvarelom, tapiserijom, mozaikom, scenografijom, ilustracijom knjiga. Izlaže od 1951. godine, a prvu samostalnu izložbu održao je 1954. Kao stipendista Vlade NR Srbije boravi u Parizu i Londonu 1955. godine, a kao stipendista Fonda za unapređenje likovnih umetnosti Moša Pijade tokom 1959. boravi u Parizu, Belgiji, Holandiji i Londonu. Postao je član ULUS-a 1953. Bio je član grupe Samostalni (1952-1954, Decembarske grupe (1955-1960) i Grupe 69 (1975-1980). Stojan Ćelić pripada onoj generaciji srpskih i jugoslovenskih slikara koji su posle Drugog svetskog rata uspešno osavremenjivali likovnu umetnost i uvodili je u bliski kontekst evropskog i svetskog stvaralaštva te epohe. Iako je školovan na tradiciji srpskog poetskog realizma iz vremena visokog modernizma, Ćelić je brzo odlučio da se okrene novim, apstraktnim istraživanjima slikarskog jezika svodeći plastičku predstavu u svojim slikama na njene noseće elemente – liniju, površinu i boju. Do krajnjeg izraza došao je kroz nekoliko faza. Tokom pedesetih godina zadržava realističku predstavu koju postepeno redukuje na njene osnovne elemente, u tom vremenu na boju. Ali u temi pejzaža Ćelić već tada traže one elemente koji će izbeći njegov prepoznatljiv izgled i prevesti ga najpre u grube mase a potom u vrlo precizno postavljene kolorističke površine. Kasnije, postupno, etapno i u ciklusima svešće se na prepoznatljiv izraz kojim je autorski obeležio epohu savremenosti druge polovine dvadesetog veka u srpskoj likovnoj umetnosti.

Ĺ panska tema III, 1967. ulje na platnu, 195x140 cm Privatna kolekcija

Horizontale I, 1975. ulje na platnu, 55x65 cm Privatna kolekcija

Apstraktna kompozicija u zlatnom i plavom, 1992. grafika, 60x45,5 cm Privatna kolekcija

Miodrag B. Protić ostaje upamćen kao slikar, teoretičar, istoričar moderne umetnosti, osnivač i prvi upravnik Muzeja savremene umetnosti u Beogradu, organizator umetničkog života, pisac memoarske i autobiografske literature. Svoje likovno obrazovanje stiče u Slikarskoj školi Mladena Josića, gde su mu profesori bili Jovan Bijelić i Zora Petrović, zatim u Parizu, Italiji i SAD.

Protić je Muzej formirao kao ustanovu kulture sa dalekosežnim, ambicioznim ciljevima u čije osnove rada su ugrađena praktična i teorijska iskustva najuglednijih muzeja moderne i savremene umetnosti u svetu. Rukovodeći se osnivačkim ciljevima koje je Protić postavio, Muzej se tokom narednih decenija razvio u vodeću instituciju moderne i savremene umetnosti u Jugoslaviji.

Prve slikarske nastupe imao je na kolektivnim izložbama ULUS-a između 1946-1950, dok prvi put samostalno izlaže u Beogradu 1956, iste godine učestvuje u selekciji Jugoslavije na XXVIII bijenalu u Veneciji gde je zapažen od međunarodne kritike i prima nagradu UNESCO-a. Između 1955-1960. član je Decembarske grupe. U slikarskoj produkciji šeste decenije, u kojoj prevladavaju teme mrtve prirode i predela, uvodi i primenjuje kontrolisani način slikanja gde je tema slike podvrgnuta geometrijskoj koordinaciji predmetnih podataka i likovnih elemenata. Tokom šezdesetih se na njegovim slikama primećuje redukcija plastičke forme do oblika koji poprimaju elemente znaka i simbola, dok sedamdesetih postiže čistu apstrakcijsku paradigmu.

Pripadao je generaciji koja je nakon raskida sa estetikom socijalističkog realizma vodila domaću umetnost prema slobodnom izrazu i osavremenjivanju njenog jezika. Već je svojim ranim radovima obezbeđivao legitimnost apstraktnoj umetnosti koju dovodi do čistog izraza baveći se problemima linije, boje i predmeta. Gde se predmet odnosi na nematerijalni predmet, na “semantički ključ” koji upućuje posmatrača na nosioca značenja.

Ĺ˝

PomraÄ?enje meseca, 1971. ulje na platnu, 37x38 cm Privatna kolekcija

Kompozicija, 1963-1968. ulje na platnu, 130x90 cm Privatna kolekcija

Znak veÄ?eri, 1980-81. ulje na platnu, 200x200 cm Privatna kolekcija

Akademik Mladen Srbinović jedan je od najznačajnijih srpskih slikara druge polovine XX veka. Rođen je 1925. godine u Sušici, kod Gostivara, a diplomirao je na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu 1951. Bio je član Odeljenja likovne i muzičke umetnosti, dopisni član od 1981. godine, a redovni od 1988. godine. Učio je od velikana srpske i svetske umetnosti kao što su Nedeljko Gvozdenović, Ivan Tabakovića, Kosta Hakman i Ljubica-Cuca Sokić, a zahvaljujući svom nepresušnom talentu i upornom radu ostao je da predaje na Akademiji likovnih umetnosti. Bio je člana Predsedništva SANU i potpredsednik SANU za društvene nauke, a 1997. je izabran za člana Makedonske akademije nauka i umetnosti. Tokom svoje bogate umetničke karijere bio je član ULUS-a od 1952. godine, Grafičkog kolektiva, grupe Samostalni, dok je u SANU bio član Odbora za proučavanje stanovništva, Odbora za Rečnik pojmova iz oblasti likovnih umetnosti, Međuodeljenskog vardarskog odbora SANU i član Upravnog odbora Fonda Ivan Tabaković.

Izradio je mozaike za zid u svečanoj sali Saveznog izvršnog veća, sada Palata Srbije, dve zidne kompozicije u Muzeju revolucije BiH u Sarajevu, dva ciklusa zidnih mozaika i 17 podnih mozaika u svečanoj dvorani Skupštine opštine Kruševac, zidne mozaike u Medicinskom centru Gamzigrdske banje, a njegove mozaičke kompozicije krase i zgradu Radio televizije Beograd u Košutnjaku, crkvu Svetog Nikole u Rumi, Invest banku u Beogradu i oltarsku pregradu u manastiru Žiči.

Dobitnik je Oktobarske nagrade grada Beograda 1958. i 1974. godine, Premije za grafiku Zagreb 1960, Nagrade za slikarstvo na Memorijalu Nadežde Petrović u Čačku 1960, Nagrade za slikarstvo na međunarodnom bijenalu u Sao Paolu 1961, Druge nagrada za slikarstvo na bijenalu u Aleksandriji, 7. julske nagrade 1984. godine.

UplaĹĄena, 1962. ulje na platnu, 170x145 cm Privatna kolekcija

Povratak bludnog sina, 1970. ulje na platnu, 206x170 cm Privatna kolekcija

Akt, oko 1970. pastel, 50x60 cm Privatna kolekcija

Lazar Vujaklija je rođen 1914. godine u Beču. Doselio se u Zemun, gde je završio Grafičko-industrijsku školu, na kojoj je potom i predavao. Vujaklija je bio autodidakt, a po profesiji knjigovezac. Usavršavao se kod Petra Dobrovića, čiji je uticaj bio primetan na njegovim ranim radovima. Bio je član grupe Samostalni, da bi sredinom pedesetih, kada menja svoj slikarski izraz, postao član Decembarske grupe. Inspiraciju za svoje grafike, ulja i tapiserije, pronalazio je u narodnoj i folklornoj tradiciji, kao i slovenskoj mitologiji. Miodrag B. Protić je Vujaklijinu umetnost definisao kao naivni ekspresionizam ili ekspresionizam naivnog simbola. Lazar Vujaklija se smatra ekspresionistom i simbolistom, kojeg su u velikoj meri inspirisale scene i ornamenti sa stećaka. stvorio je jedan od najautentičnijih svetova u srpskoj savremenoj umetnosti, nepromenjene svežine i originalnosti, izrazito žovijalnog, filantropskog stila Prvi put samostalno izlaže 1952. godine, a poslednji 1985. Vujaklija je zaslužan za nastanak prvog murala u Beogradu, kada je 1970. godine oslikao fasadu jedne zanatske radnje u današnjem Bulevaru kralja Aleksandra, koja je, nažalost, u međuvremenu srušena. Vujaklija će ostati upamćen kao pionir ultra- moderne na našim prostorima. U svim značajnijim javnim kolekcijsma nalaze se Vujaklijini radovi. Njegovi radovi nalaze se i u nekadašnjog zgradi SIV-a, današnjoj Palati Srbija. Umire 1995. u Beogradu i sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju.

Zemlja, 1968. ulje na platnu, 94,5x80 cm Privatna kolekcija

Bez naziva, 1977. ulje na platnu, 135x200 cm Privatna kolekcija

Jutro, 1965. ulje na platnu, 140x125 cm Privatna kolekcija

Miodrag Đurić, poznatiji kao Dado, rođen je 1933. godine na Cetinju. Upisuje Akademiju likovnih umetnosti u Beogradu 1952. godine u klasi profesora Marka Čelebovića, koji će mu kasnije pomoći da ode u Pariz. U prestonici evropskog umetničkog života Dado je upoznao slikara Žana Dibifea koji ga preporučuje galeristi Danijel Koridijeu, koji će početi da prodaje njegove radove u svojoj galeriji, gde su između ostalih bili izlagani i Ernstovi i Dalijevi radovi. Kordije će njegovo delo definisati kao „umetnost spokoja nad baznađem“. Dado je kroz celo svoje stvaralaštvo vođen čistom emocijom i vlastitim instiktom, kroz predstavu polustvorenja i deformisanih spodoba, on je odbacio ono što se zove civilizacija, da bi na granici karikaturalnosti, u svojim vizijama razotkrio onu bolnu stranu stvarnosti koja nas okružuje. Bez obzira iz koje pozicije gradi kompoziciju, gotovo je nemoguće utvrditi kojim redosledom se ređaju oblici na njegovim platnima. Posmatrajući poetski svet koji je stvorio možemo tvrditi da u njemu važe isključivo estetske zakonitosti. Dada Đurića pamtimo kao jednog od najznačajnijih predstavnika postnadrealističke figuracije jugoslovenske, ali i međunarodne umetničke scene. U svom slikarstvu se retko osvrtao na impulse koji nisu dolazili iz njegove sopstvene imaginacije. Živopisan fantastični svet koji obitava na njegovim slikama počeo je da nastaje još u ranim godinama umetnikovog formiranja, kada je, u klimi koja se stvarala oko ranog jezgra Mediale, slikao motive koji će predstavljati uporište i za njegove kasnije radove nastale u Francuskoj. Dadovo slikarstvo ima u svojoj suštini poetski karakter. Vrelo lirske invencije iz koga je Dado crpeo materiju za svoje fantastične vizije nema ničeg zajedničkog sa pravom mistikom čiji je izvor u refleksiji. Dadovo delo iz beogradskog perioda ima karakter poetsko-vizionarske evokacije kojoj nisu svojstvene složene racionalne spekulacije. Dado se zadovoljio time da sliku ispuni atmosferom i da to atmosferu učini napetom. Dadovim slikama nikad nije nedostajalo i tzv. Likovnih vrednosti. Ali, njihova privlačna snaga... Izvirala je više iz iluzije nego iz strukture. Ješa Denegri, Teme srpske umetnosti, Srpska umetnost 1950-2000, Fondacija kolekcija Trajković, Beograd 2019, 149-150

BaĹĄtovan, 1959. ulje na platnu, 81x99 cm Privatna kolekcija

Barometar, 1992/93. Iz serije Uzurpacije (Krađe), asamblaž (objekat), 31,5x31,5x20,5 cm Privatna kolekcija

Bez naziva, 1959. tuĹĄ na papiru, 24x47 cm Privatna kolekcija

Vladimir Veličković je rođen 11. avgusta 1935. godine u Beogradu, gde je prvi put izlagao svoje radove 1951. godine. Diplomirao je na Arhitektonskom fakultetu u istom gradu 1960. godine i dobio ponudu za prvu samostalnu izložbu u Muzeju savremene umetnosti. Poznato je da je pripadao umetničkoj grupi Mediala tokom rada u Beogradu. To što uzor pripadnika “Mediale” nije pojam “peinture – peinture” najčešće se traži u činjenici da većina njenih pripadnika nisu slikari po obrazovanju i formaciji: Šejka, Siniša Vuković i Vladimir Veličković završiće studije arhitekture, još neki među njima (Miro Glavurtić, Svetozar Samurović, Milovan Vidak) u savladavanju tehnike slikarstva zapravo su autodidakti, Olja Ivanjicki po školovanju je vajar, a svi zajedno kada se prihvate slikanja radiće to na način koji izlazi izvan ideala slikarstva kao discipline likovnog mišljenja. Školovanje, naravno, ima u tome određenu ulogu, ali ono bitnije što pripadnike “Mediale” dovodiu područje umetnosti ne stiče se učenjem slikarske tehnike; naprotiv, to je – moglo bi se reći – „spoznajna glad“ koju oni žele da zadovolje slikanjem a ne filozofiranjem, ali to žele da urade slikanjem sa filozofskim aspiracijama i možda se otuda kod njih javlja ona vrsta narativnog slikarstva koje je, videli smo, M. B. Protić nazvao “peinture – litterature”. Po tome, dakle, što se opredeljuju za pojam “peinture – litterature” umesto onog “peinture – peinture”, većina pripadnika “Mediale” odstupa od slike kao estetskog predmeta uobličenog plastičkim mišljenjem... Ješa Denegri, Teme srpske umetnosti, Srpska umetnost 1950-2000, Fondacija kolekcija Trajković, Beograd 2019, 148

Dobitnik je brojnih nagrada među kojima su: Nagrada za slikarstvo Oktobarskog salona 1963. godine, Nagrada za slikarstvo na Memorijalu Nadežde Petrović 1968. i 1978. godine, Nagrada za slikarstvo na Bijenalu u Sao Paolu 1977. godine i Zlatno pero Beograda 1979. godine. Oformio je Fond Vladimira Veličkovića (Fonds Vladimir Velickovic pour le dessin), koji nagrađuje mlade srpske umetnike, 2009. godine. Nagradu pariskog Bijenala dobio je 1965. godine. Naredne godine prešao je u Pariz, gde je živeo i radio do smrti, 2019. godine. Veličković je u Parizu prvi put samostalno izlagao 1967. godine u Galerie du Dragon. Imenovan je za profesora na Nacionalnoj akademiji likovnih umetnosti (École nationale supérieure des Beaux-Arts) u Parizu 1983. godine, gde je predavao osamnaest godina. Bio je član Srpske akademije nauka i umetnosti, Francuske akademije lepih umetnosti (Academie des Beaux-Arts, Institut de France), kao i Makedonske akademije nauka i umetnosti. Nosilac je počasnog francuskog Ordena umetnosti i književnosti (Ordre des Arts et des Lettres), kao i ordena Legije časti (Ordre National de la Légion d’honneur). Dela mu se nalaze u mnogim muzejima i privatnim kolekcijama širom sveta.

OmaĹž za S. K., 1962. ulje i tempera na platnu, 45x56 cm i 18,5x13 cm Privatna kolekcija

Razbijanje (La Casse), oko 1967. ulje na platnu, 84,5x67 cm Privatna kolekcija

Chien No 23, 1972. ulje na platnu, 195x366 cm Privatna kolekcija

Ljubomir Ljuba Popović rođen je 14. oktobra 1934. godine u Tuzli. Neposredno pred početak Drugog svetskog rata porodica se seli u Valjevo. U Valjevu, Ljuba završava osnovnu školu, a potom nižu i višu gimnaziju. Za potrebe jednog od lokalnih bioskopa izrađuje reklamne panoe velikog formata sa scenama iz filmova, zahvaljujući kojima stiče i svoje prve honorare. Po završenoj gimnaziji dobija posao selektora filmova za valjevski bioskop, malu stipendiju i mogućnost da svoj slikarski dar usavrši na beogradskoj Akademiji za primenjenu umetnost. Promašivši rok za polaganje prijemnog ispita, upisuje se na istoriju umetnosti i, istovremeno, tokom cele školske godine, pohađa kurs crtanja u večernjoj školi u Šumatovačkoj. Duh Šumatovačke Ljuba će, naredne godine, preneti i na Akademiju za primenjenu umetnost. Tu nastaju njegove studije aktova u prirodnoj veličini kao i prve uljane slike sa neobičnim bićima i predmetima, uronjenim u atmosferu usamljenosti i teskobe. Iskorak u slikarski individualizam ili neke druge, dosad nedovoljno razjašnjene okolnosti, imaju za posledicu izbacivanje sa Primenjene akademije, na početku četvrte godine studija. Studiranje nastavlja na Akademiji za likovnu umetnost, zahvaljujući podršci Marka Čelebonovića, koji ceni njegov rad i prima ga u svoju klasu, direktno na četvrtu godinu. Zbog odlaska Čelebonovića u Pariz, završava petu godinu u klasi Đorđa Andrejevića Kuna a potom i dvogodišnji specijalni tečaj kod Mila Milunovića. Na završnoj izložbi studentskih radova, 1959. godine, Ljubine slike privlače pažnju Leonida Šejke, idejnog vođe pokreta Mediala, koji je neformalno bio začet sedam godina ranije. Ljuba prvi i jedini put izlaže sa grupom Mediala 1960. godine, u Galeriji grafičkog kolektiva. U jesen 1963. godine, definitivno napušta Beograd i odlazi u Pariz. Po preporuci Marka Čelebonovića i Mila Milunovića, javlja se Žinet Sinjak koja ga upoznaje sa Reneom de Solijeom, eruditom i uglednim teoretičarem umetnosti. Rene de Solije će 1971. godine objaviti monografiju o Ljubi – prvu ikad objavljenu monografiju u Francuskoj o nekom našem slikaru. Pariski galerista Marsel Zerbibo, otkupljuje Ljubine radove iz Beograda, pronalazi atelje i počinje da organizuje izložbe u Parizu i Briselu. Početkom sedamdesetih upoznaje se sa galeristkinjom Tesom Erold, sa kojom će sarađivati i ostati prijatelj sve do svojih poslednjih dana. Ljubina internacionalna karijera obeležena je velikim brojem samostalnih i kolektivnih izložbi (Pariz, Brisel, Njujork, Ženeva…), izlaskom trinaest monografija (najznačajnije: 1980. godine, kod njujorške izdavačke kuće Alpine Fine Arts – sa tekstom An Tronš i 2003. godine, u izdanju pariske kuće Cercle d’Art – sa tekstom Sarana Aleksandrijana), bogatom filmografijom i velikim brojem članaka u umetničkim i književnim časopisima. Paralelno sa aktivnostima na međunarodnom planu, Ljuba je ostavio vidljive tragove i u kulturnom prostoru svoje zemlje. Uz njegovu podršku osnovana je Moderna galerija Valjevo, koja je 2015. godine proslavila tridesetu godišnjicu postojanja. Ljubin život ugasio se 12. avgusta 2016. godine, u Beogradu.

Autoportret, 1974. ulje na ploci, 50x33cm Privatna kolekcija

RoÄ&#x2018;enje melanholije (Florence ou la Naissance de la Melancolie), 1972-73. ulje na platnu, 162x130 cm Privatna kolekcija

Lekcija sodomije (Une lecon de sodomie), 1974. ulje na platnu, 163x130 cm Privatna kolekcija

Olja Ivanjicki je rođena u Pančevu 1931. godine. Njeni roditelji su u Srbiju došli kao prognanici iz Rusije nakon Oktobarske revolucije. Iako je upisala vajarstvo na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu, ona se od samog početka uglavnom bavila slikarstvom. Po završetku postdiplomskih studija, 1962. godine dobila je posebno priznanje i stipendiju Fordove fondacije za nastavak studija u SAD, a godine 1978. i mogućnost da učestvuje u programu Fulbrajtove fondacije „Artist in Residence - Rhode Island School of Design“. Od 1957. je deo umetničke grupe Mediala, mladih slikara, pisaca, filozofa, arhitekata, kompozitora, koja je u međusobnom druženju okupljenih s ciljem da se u umetnosti napravi jedna sinteza kroz vreme i trajanje. Sa Medijalom redovno izlaže od prve izložbe Medijalna istraživanja 1958. godine. Prošla je kroz mnoge faze umetničkog života i rada, pored avangardnih delovanja ranih šezdesetih, performanse i ambijentalne instalacije, Olja se najviše posvetila slikarstvu. Bila je kreativno angažovana na mnogim umetničkim poljima – od arhitekture do mode, od pisanja pesama do literarnih zapisa. Sreto Bošnjak, likovni kritičar i istoričar umetnosti, govorio je kako njene slike ne treba čitati kao apologiju postojećeg, već kao prizivanje mogućeg, kao nadu da je svet jedinstven u otporu destruktivnim silama istorije. Ta slikarska utopija Olje Ivanjicki data je originalnim likovnim jezikom, u novim figuracijskim sklopovima u kojima dolazi do izražaja autentična plastična struktura, formalno raskošna i značenjski višeslojna. Njena slika više ne robuje klasičnom jedinstvu mesta, vremena i prostora, već se iskazuje kao sintetička monada jednog likovnog sistema koji u sebi integriše mitske, religijske, etičke i ezoterijske signale koji dolaze iz praiskonskih kosmičkih prostora.

Big helmet, 1973. ulje na platnu, 200x140 cm Privatna kolekcija

Bez naziva, 1974. ulje na platnu, 72x97 cm Privatna kolekcija

VeÄ?no iskuĹĄenje, 1972. kombinovana tehnika na papiru, 70x100 cm Privatna kolekcija

Milić Stanković (1934–2000), poznat pod umetničkim pseudnimom Milić od Mačve, bio je jedan od najpoznatijih srpskih slikara XX veka. Bio je provokativna, ekscentrična, temperamentna ličnost, beskompromisan i izričit u svojim stavovima, kako u umetničkom radu, tako i u svakodnevici. Osim slikanja se bavio i arhitekturom, vajarstvom, pisanjem proze i poezije, glumom, a bio je i politički aktivan. Bio je posvećen srpskoj tradiciji i istoriji i zalagao se za korišćenje ćirilice. Rodna Mačva mu je oduvek bila nepresušna inspiracija. Tri godine je paralelno studirao na Arhitektonskom fakultetu i na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu. Akademiju likovnih umetnosti završio je u Beogradu 1959, kao student Koste Hakmana i Ljubice Cuce Sokić. Na Arhitektonskom fakultetu se najviše družio sa Predragom Ristićem, Đorđem Kadijevićem, Leonidom Šejkom, Sinišom Vukovićem i Vladimirom Veličkovićem; na Akademiji likovnih umetnosti sa Miodragom Dadom Đurićem, Urošem Toškovićem, Oljom Ivanjicki, Kostom Bradićem, Mihailom Čumićem i Prvoslavom Arsićem. Družio se i sa Mirom Glavurtićem, Milovanom Vidakom i Svetozarem Samurovićem. Društvo ovih talentovanih i slobodoumnih ljudi ubrzo je zajednički formiralo Umetničku grupu Mediala. Postao je doživotni član Svetskog udruženja Fantasmaši u Briselu, 1958. godine. Postao je poznat po karakterističnim motivima koje je slikao, naročito lebdećim balvanima, zatim užarenim loptama i santama leda. Imao je nadimke Srpski Dali i Slikar letećih balvana. Sebi svojstven nadrealizam u slikarstvu je nadgrađivao mistikom, praznovericom i fantazijom. Njegovo slikarstvo je okarakterisano kao jedinstvaena kombinacija figurativnog nadrealizma i naivne umetnosti. Priređivao je neobične izložbe, neouobičajene po vremenu otvaranja i po lokaciji održavanja. Do kraja života je aktivno radio, slikao i pisao, i doprinosio izgradnji savremene srpske umetničke scene. Autor je autobiografske knjige Militch de Matchva. Umro je u 67. godini života, i sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na beogradskom Novom groblju.

Vrhovi izgubljenog sveta - Planina Ararat, 1971-1972. ulje na dasci, 122x82 cm Privatna kolekcija

Nemirno nebo crvenog sutona, 1972. ulje na dasci, 38 x 42cm Privatna kolekcija

Sentandrejsko jevanÄ&#x2018;elje, 1992. ulje na kartonu, 55,5x46,5 cm Privatna kolekcija

Leonid Šejka je rođen u Beogradu 1932. godine. Za dve decenije koliko je nastajala (slikarstvom je počeo da se bavi 1950. godine od prve izložbe 1958. do smrti 1970), ukupna umetnička zaoslavština Leonida Šejke ostavila je u našoj sredini najdubljeg traga, a mitski repovi Mediale, grupe u kojoj je bio ključna ličnost, i dan-danas se na različite načine provlače ovdašnjim umetničkim sistemom. Najnovija izložba Šejkinih dela priređena u Muzeju savremene umetnosti odličan je povod da se ponovo suočimo sa jednim od možda najintrigantnijih, a svakako najzagonetnijim stvaralaštvom srpske umetnosti ovoga veka. Izložba dela Leonida Šejke dobra je prilika i za razmatranje razlika koje postoje između istinskog i lažnog razumevanja umetničke prošlosti a najuputnije je početi upravo od konstatacija Ješe Denegrija koje je izneo u knjizi Teme srpske umelnosti – pedesete. On kaže da je Šejkin doprinos novom jeziku naših likovnih umetnosti u šestoj deceniji bio u njegovom shvatanju da je umetnički čin moguć mimo estetskog predmeta, što bi bilo natragu dematerijalizujućim praksama konceptualizma. Na istom mestu, u nastavku, piše kako je upravo on shvatio da je veliku muzejsku umetnost prošlosti legitimno koristiti operacijom citata znakova i oblika drugih umetnika iz različitih perioda, što je očigledno daleka i nesvesna najava postmodernizma. Da je i sam Šejka u svojim najdubljim intelektualnirm i kreativnim porivima naslutio predstojeće promene u praksama i jeziku umetnosti svedoči i jedna njegova beleška gde doslovno stoji: 1956. radio sam nešto blisko današnjim neodadi i popartu. Znači, bio sam za 4-5 godina ispred Evrope. Ali sada mogu reći, ako je tako zaista bilo, onda sam sa ovim šlo sada radim najmanje 10 godina ispred ostalih. U to vreme on radi, uz karakteristične, složene slike (Muzejska postavka, Multiplikacija) i one redukovane na simboličke sadržaje (Stražara), kolažirana ulja na drvetu (Cinzano flaša), i prve objekte, destrukcije i proglašavanja (dela stvorena u duhu) koji su jasno ukazali na pojavu jedne nove estetike istovremeno sa onergičnim nastupom velike generacije autora srpskog poznog modernizma. Našavši se u tom trenutku na razmeđi socijalističkog realizma i socijalističkog estetizma (kako je Sveta Lukić nazvao tu novu umetničku epohu), Šejka je uz brojne umetnike, manje-više bliskih poetici Mediale poput slikara Toškovića, Đurića, Glavurtića, Radovanovića, Koste Bradića, Olje Ivanjicki, Milića od Mačve, Milovana Vidaka, Svetozara Samurovića ili arhitekata Vukovića, Peđe Ristića, Vlade Veličkovića i drugih, uticao na formiranje drugačije, življe slike tog vremena koja je umnogome uticala na to da se počne menjati tradicionalno shvatanje o izgledu i sadržaju novog umetničkog predmeta.

Prvi put je izlagao 1953. godine (sa Dadom Đurićem, Urošem Toškovićem i Sinišom Vukovićem); priredio je 12 samostalnih izložbi i brojne grupne u zemlji i inostranstvu. Sa grupom Mediala izlagao je četiri puta, plus retrospektivno 1969, kada je zapravo sumiran njen rad počevši od prve 1958. godine (na kojoj su pored Šejke učestvovali Olja Ivanjicki, Miro Glavurtić i Vladan Radovanović). Dve godine posle smrti, 1972, u Muzeju

savremene umetnosti priređena mu je retrospektiva, a neposredno nakon smrti njegove druge

supruge, Ane Čolak-Antić 1977. u Salonu MSU prvi put je prikazan legat Šejkine umetničke zaostavštine koji je poklonila ovom muzeju.

Odaja Svetlozarnosti, 1961. ulje i tempera na platnu, 116,5 x 75 cm Privatna kolekcija

Ä?ubriĹĄte, 1958. instalacija na kartonskoj kutiji, 37x16x4,5 cm Privatna kolekcija

Kaput, 1956. ulje na dasci, 64.5x44 cm Privatna kolekcija

Rođen je u Beogradu 1932. godine. Diplomirao je na Muzičkoj akademiji u Beogradu, odsek kompozicija, u klasi prof. Milenka Živkovića. Od 1947. godine kao multimedijalni umetnik stvara na polju muzike, vizuelne umetnosti i književnosti. Učestvovao u osnivanju grupe Mediala (1958). Godine 1972. inicira osnivanje Elektronskog studija Radio Beograda, kojim rukovodi do 1999. godine. Pokreće projekat SINTUM 1993. Radio je u eksperimentalnim studijima u Varšavi (1966), Parizu (1969), Utrehtu (1976) i Budimpešti (1987). Objavio je 11 knjiga, dve mape, šest partitura, četiri autorske ploče, dve kasete i pet autorskih kompakt diskova. Dobitnik je brojnih nagrada, a član je Udruženja kompozitora Srbije i Udruženja likovnih umetnika Srbije. Od 2001. do 2011. je bio profesor po pozivu na Univerzitetu umetnosti u Beogradu (Grupa za višemedijsku umetnost). Titulu počasnog doktora muzike Univerziteta u Kolumbusu u Ohaju dobio je 2005. godine, a 2007. postao je počasni doktor višemedijske umetnosti Univerziteta umetnosti u Beogradu. Radovanović je još od 1953. započeo s konceptualizacijom i teoretizacijom devet različitih oblasti izražavanja i začetnik je polimedijskog pristupa u umetnosti pedesetih godina u Jugoslaviji. Radovanović kroz svoj opus stvara forme koje prikazuju sintezu različitih sadržaja u domenu vizuelne sfere. Na tom polju dolazi do jedinstvenih tvorevina, poput umetnosti koju označiva terminom vokovizuel, koju određuje kao višemedijsku formu sačinjenu iz sinteze verbalno-glasovnih i vizuelnih, sa mogućim uključivanjem taktilnih i kinetičkih elemenata organizovanih u dvodimenzionalnom i trodimenzionalnom prostoru, gde različiti tipovi često prelaze jedni u druge. Svi ovi elementi i njihova međusobna interakcija konstituišu umetničko delo. Za vokovizuel je bitno označavanje nečeg drugog izvan samog dela. Podrazumeva se postojanje različitih tematika na koje utiču subjektivno doživljavanje sopstvene ličnosti i sveta, motivi iz literature, filozofije, nauke i politike.

Vokovizuelni omaĹž Ä&#x152;erukinu, 1994. kombinovana tehnika na papiru, 34x24 cm Privatna kolekcija

Taktizon 11, „plošni“, 1958. kombinovana tehnika, 47x31x3 cm Privatna kolekcija

Taktizon 10, „Fijotanbl“, 1957. kombinova tehnika, 58x27x25 Muzej Macura, Novi Banovci

Branko Filo Filipović rođen je 1924. godine, na Cetinju, u učiteljskoj familiji. Iz Cetinja odlazi u Beograd 1936. godine, gde nastavlja školovanje u Šestoj muškoj gimnaziji. Na Cetinje se vraća 1941, a godinu dana kasnije kao talac je interniran u Albaniju. Pomilovan je 1943. godine i oslobođen kao maloletno lice. U Narodnooslobodilački pokret mobilisan je 1944. godine. Na poziv Mila Milunovića, upisao je 1947. Umjetničku školu na Cetinju, kod profesora Petra Lubarde. Po premeštanju škole u Herceg Novi odlazi u Beograd gde uči u Školi primenjene umetnosti. Krajem 1950. godine, u Herceg Novom nastavlja obrazovanje u Umjetničkoj školi, u klasi profesora Mirka Kujačića. Učestvuje na II saveznoj izložbi na Cetinju 1951. godine, posle koje ga Ivan Tabaković predlaže za saradnju sa Milom Milunovićem. Akademiju likovnih umetnosti i specijalni tečaj završava 1955. godine u Beogradu kod Mila Milunovića. Uporedo sa studijama na Akademiji pohađa umetničku radionicu kod Jaroslava Kratine, gde je pod uticajem fresko-slikarstva i eksperimentiše sa slikarskim materijalom. Pohađao je Accademia di Belle Arti u Rimu. Bio je član prve crnogorske likovne grupe Trojica, od njenog osnivanja 1951. godine i galerije Penelope u Rimu. Sarađivao je i sa čuvenim galerijama u Parizu – Rive Gauche i Lambert. Imao je 57 samostalnih izložbi– Cetinje, Titograd, Beograd, Rim, Zagreb, Brisel, Beč, Pariz, Ulcinj, Sombor, Budva, Bari, Duisburg, Kraljevo, Herceg Novi, Novi Sad, Ljubljana, Piran... Učestvovao je na preko 200 kolektivnih izložbi u zemlji i inostranstvu: Aleksandrija, Sarajevo, Pariz, Beograd, Dubrovnik, Pančevo, Njujork, Montreal, Bejrut, Fontemblo, Milano, Pariz, Bari, Erevan, Turne, Haselt... Bio je predstavnik SFRJ na 44. bijenalu u Veneciji, 1990. godine. Njegovi radovi nalaze se u mnogim muzejima i galerijama i u privatnim kolekcijama u zemlji i inostranstvu. Dobitnik je mnogobrojnih nagrada i priznanja, među kojima su: Savezna nagrada za zidno slikarstvo 1962.; Nagrada Cetinjskog likovnog salona 13. novembar, Cetinje, 1967.; Trinaestojulska nagrada NR Crne Gore, 1969.; otkupna nagrade na XV Memorijalu Nadežda Petrović, Čačak, 1989. Posthumno je dobio nagradu Petar Lubarda za izuzetno likovno djelo 2000. godine. Umro je u Beogradu 7. novembra 1997. godine

Veliki Beit-El, 1989. ulje na platnu, 240x195 cm Privatna kolekcija

Apstraktna kompozicija I (Slika 55), 1966/67. ulje na platnu, oko 33x25 cm, Privatna kolekcija

Apstraktna kompozicija II (Slika 62), 1966. ulje na platnu, 35x27 cm, Privatna kolekcija

Radomir Reljić bio je srpski slikar, profesor Fakulteta likovnih umetnosti i redovni član SANU. Studirao je Akademiju likovnih umetnosti u Beogradu i diplomirao 1961. godine u klasi profesora Zorana Petrovića. Specijalističke studije je završio 1963. godine u klasi profesora Zore Petrović i Mila Milunovića. Godine 1988. postao je redovni profesor na Fakultetu likovnih umetnosti u Beogradu za predmet slikarstvo i crtanje. Boravio je na studijskim putovanjima u Italiji, Austriji, Francuskoj, Nemačkoj i Kanadi. Bio je član Udruženja likovnih umetnika Srbije (ULUS) i Udruženja likovnih umetnika primenjenih umetnosti i dizajnera Srbije (ULUPUDS). Za dopisnog člana Srpske akademije nauka i umetnosti izabran je 1988. godine, za redovnog člana 1997. godine. Dobio je više nagrada za svoj umetnički rad: Nagrada Politike (1965), Nagrada na izložbi "Mir, humanost i prijateljstvo među narodima" (Slovenj Gradec, 1965), Prva nagrada na III trijenalu jugoslovenske umetnosti (1967), Treća nagrada na izložbi "Werke der 2. internationalen Malerwochen auf Schloss Retzhof bei Leibnitz" (1967), Velika plaketa Univerziteta umetnosti (1988), nagrada XVIII Memorijala Nadežde Petrović (1994). U prvom likovnom periodu Reljićevo slikarstvo bilo je u duhu nove figuracije, pokretu koji se razvijao, svesno ili nesvesno, nasuprot tada aktuelnim ukusima i tendencijama, revalorizacijom značaja figure, predmeta, teme i naracije. Prepoznatljiv po ironiji, kao i otporu psihološkoj i moralnoj krizi čoveka i savremenog sveta, on kritikuje zatečeno stanje u umetnosti, društvu u politici. Angažovanim stvaranjem izlaže ideje, teme, priče, doživljaje, misli i premišljanja, alegorije, basne, poslovice, snove,.. ne izlazeći iz tradicionalnog jezika slikarstva. Na srpskoj umetničkoj sceni šezdesetih godina prošlog veka pojam nova figuracija prvi put se javlja u nazivu autorske izložbe kritičara Đorđa Kadijevića Nova figuracija beogradskog kruga u Galeriji Kulturnog centra februara 1966. kojoj su učesnici Dragoš Kalajić, Olja Ivanjicki, Bole Miloradović, Dušan Otašević i Radomir Reljić. “Pojavu domaće nove figuracije autor ove izložbe tumači pretpostavkom o cikličkom smenjivanju nekih osnovnih tipova formiizražavanja u istoriji likovnih umetnosti, te shodno tome posle relativno dugog perioda dominacije apstraktnog slikarstva, danas smo svedoci nove plime jedne figurativne umetnosti čiji različiti nazivi – novi realizam, nova figuracija, nova predmetnost – ukazuju na jednu istorijsku činjenicu: na povratak slikarstva predmetnom svetu, na obnovu značaja plastičke i sadržinske funkcije objekta u slici.” Ješa Denegri, Teme srpske umetnosti, Srpska umetnost 1950-2000, Fondacija kolekcija Trajković, Beograd 2019, 229-230

Kako nastaju uspomene, 1967. ulje na platnu, 200x135 cm Privatna kolekcija

Soko bez glave, 1974. ulje na platnu, 70x54 cm Privatna kolekcija

Putovanje na Kiteru, 1989-91. akril na platnu, 73,3x110 cm Privatna kolekcija

Radomir Damnjanović Damnjan, rođen u Mostaru 1935. godine, slikarstvo je diplomirao (1957) i magistrirao (1959) u klasi profesora Nedeljka Gvozdenovića. Krajem 50-ih i tokom 60-ih godina 20. veka stekao je veliki umetnički ugled i istorijski važno mesto na domaćoj likovnoj sceni najpre ciklusima Peščanih obala i Potonulih gradova, a zatim i minimalističkim slikarstvom. Početkom 70-ih se preselio u Italiju, gde je svoju umetnost razvijao u kontekstu savremenih umetničkih medija (fotografija, video, film, performans) i u duhu konceptualne umetnosti. Tokom 80-ih godina reinterpretira tradicionalne slikarske teme, poput autoportreta, te uvodi disciplinu telesnog slikarstva da bi najzad počeo da primenjuje slikarstvo potpuno ujednačenih slikanih površina kojima je italijanski kritičar Tomazo Trini dao naziv Mrlje, praznina i punoća.

Izlaže u Kaselu 1964. na izložbi Documenta III i na Sedmom bijenalu u Sao Paolu, gde mu je dodeljena nagrada Vanda Svevo. Za samostalnu izložbu u beogradskoj Galeriji Kolarčevog narodnog univerziteta 1964. nagrađen je Oktobarskom nagradom grada Beograda. Dva puta je izlagao na Bijenalu u Veneciji 1966. i 1976. godine, a učestvovao je i na Bijenalu u Tokiju 1967. godine. Tokom 1971. i 1972. godine boravio je u Americi kao Fulbrajtov stipendista. Od 1974. godine živi u Milanu. Od tada je prisutan i na italijanskoj kulturnoj sceni. U Italiji je realizovao mnoge samostalne izložbe. Godine 1979. u Umetničkom paviljonu u Tibingenu imao je samostalnu izložbu, a tom prilikom je objavljena njegova knjiga Ništa suvišnog u ljudskom duhu. Bavi se slikarstrvom, performansom, videom, filmom i fotografijom. Dobitnik je brojnih priznanja i nagrada među kojima je i nagrada Sava Šumanović iz 2011. za retrospektivnu izložbu, u beogradskoj Galeriji 73, kada je objavljena i monografija o njegovom opusu autora Jerka Denegrija i Tomaza Trinija. Njegovi radovi se nalaze u mnogim muzejima, javnim kolekcijama i privatnim zbirkama u zemlji i inostranstvu.

Kabine na peĹĄÄ?anoj obali, 1964. ulje na platnu, 65x105 cm Privatna kolekcija

Mali buket, Dunji za 22. maj 1973. god, 1961â&#x20AC;&#x201C;66. ulje na platnu, 84,5x63 cm Privatna kolekcija

Roze paket, 1968. Akril na platnu, 180x180 cm Privatna kolekcija

Dragoš Kalajić je rođen 1943. u Beogradu. Diplomirao je 1966. na rimskoj Akademiji lepih umetnosti, s najvišim ocenama. Odbranio je diplomski rad iz istorije umetnosti sa temom o ikonološkom značenju dvojne perspektive jedne Učelove freske. Bio je član redakcije uglednog beogradskog časopisa "Delo", za koji je, između ostalog, priredio, što sâm, što u saradnji s Božom Vukadinovićem, niz temata: "Mit i savremenost", "In memoriam Leonid Šejka", "Mit, tradicija, savremenost", "Japan, tradicija i savremenost", "Umetnost, alhemija", "Indija, tradicija i savremenost", "Utopija" "Ezoterija", "Islam". Sedamdesetih godina 20. veka objavljuje u raznim listovima i časopisima, od "Književne reči" i "NIN-a" do čačanskog "Gradca", kako oglede iz istorije i teorije umetnosti, tako i filosofsko-kulturološka razmatranja. Za Drugi program Televizije Beograd 1978—1979. uradio je niz jednosatnih TV-eseja i reportaža, među kojima se ističu "Planetarna kultura", "Salvador Dali", "Henri Mur i putevi savremene skulpture", "U krupnom planu: Ilja Glazunov". Snimio je i osam epizoda kulturološke serije "Ogledalo 20. veka". U Beogradu je priredio niz autorskih izložbi — teza, među kojima su, za vreme BITEF-a 1975. i 1976, bile one posvećene postmoderni i postavanagardi. Izlagao je, pored prestonice, u Zagrebu, Milanu, Briselu itd. Osamdesetih godina 20. veka, pored svojih uobičajenih aktivnosti, posvetio se naročito radu u listu "Duga". Kalajić je ušao u veliki svet evropske umetnosti, ozbiljnih lektira i uticajnih galerista. Pred njim se otvorio čitav lavirint italijanske likovne scene. I on je počeo da vodi neku vrstu dvojnog života. Na jednoj strani bodi art, vizuelna poezija, slikarstvo surovosti, Dragoševi čuveni ekrani na slikama (kao projekcija budućnosti), a na drugoj susreti sa poslednjim preostalim misliocima Tradicije, obilazak sakralnih istorijskih mesta, učenje svih velikih evropskih jezika, neumorno čitanje. Iako naizgled sasvim različite, obe dimenzije Dragoševog života bile su ujedinjene kroz magnetnu snagu njegove ličnosti, u jasnim unutrašnjim hijerarhijama duha. Kao i inače, i kao slikar Dragoš je uvek bio drugačiji od ostalih. On je slikarstvo doživljavao kao heraldiku i pod njegovim kistom kao da i nisu nastajale slike, već pre prizori — pravi ideološki i estetski grbovi visoke simbolike. Ovi moćni ideološki prizori zrače sasvim specifičnom energijom, imaju nešto magijsko u sebi. Svetlosne vizije su istovremeno i ezoterijski anagrami, inicijatičke meditativne ikone, pokušaj stvaranja integralne slike. Nastale kao rezultat primene čitavog niza tradicionalnih duhovnih tehnika, one aktivno deluju na posmatrača: uče ga, opominju, testiraju. Daju mu vedrinu večnosti nudeći mu radost utehe. Razbacane po zidovima Evrope, Dragoševe slike imaju neku neobičnu, gotovo isceliteljsku snagu. U sebi nose čežnju za izgubljenom lepotom sveta, vapaj za nestalom civilizacijom klasičnih vrlina. I svaka od njih je zato samo delić velikog mozaika jedne te iste ideološke poruke podsećanje na zlatno doba čovekove civilizacije, pre svih revolucija. Umro je u Beogradu 2005. godine.

Velika kompozicija YDO, 1963/64. kombinovana tehnika na platnu, 100x165 cm Privatna kolekcija

Kompozicija sa pticama, oko 1963/64. ulje na platnu, 90x200 cm Privatna kolekcija

Kompozicija sa desnim profilom, oko 196364. ulje na platnu, 170x80 cm Privatna kolekcija

Dušan Otašević je diplomirao 1966. godine na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu, u klasi profesorke Ljubice Sokić. Na samom početku karijere, šezdesetih i sedamdesetih, bio je podržan od strane zagovornika beogradske nove figuracije, kao i mlađe kritike. Izlagao je više puta samostalno u Beogradu, a potom su usledili brojni nastupi u inostranstvu, među kojima treba spomenuti i predstavljanje na XXXVI Bijenalu u Veneciji 1972. godine. Priredio je više od pedeset samostalnih izložbi i učestvovao na više od sto pedeset kolektivnih izložbi u zemlji i inostranstvu. Član je ULUS-a od 1967. godine. Predavao je na Akademiji lepih umetnosti u Beogradu od 2000-2006. Dopisni je član Srpske akademije nauka i umetnosti od 2003, a redovni od 2009. godine. Od 2011. Obavlja dužnost upravnika Galerije Srpske akademije nauka i umetnosti. Dobitnik je više nagrada i priznanja. Značaj Otaševićevih radova i njihova današnja aktuelnost, potvrđuje njegovo učešće na izložbi „The World Goes Pop“ u Tate Modern galeriji u Londonu, koja je trajala od septembra 2015. do januara 2016. godine. U svom radu tokom šezdesetih okreće se ka korišćenju svakodnevnih potrošačkih predmeta iz životnog okruženja kao podataka, znaka i tematike. On raskida sa tradicionalnim shvatanjem slikarskog postupka, napušta slikanje na platnu i okreće se kreiranju jedinstvenih umetničkih objekata, slika-predmeta koje izrađuje sečenjem, farbanjem, lakiranjem oblikovanih dasaka ili limova i njihovim sklapanjem. Prevazilazeći granice slikarstva i stvarajući radove na granici između slike i skulpture. Najčešće su te slike-objekti rađene u više segmenata ili u vidu poliptiha. Kroz prepoznatljive motive prenosi sažete vizuelne poruke o svetu i vremenu u kome živi i stvara. Svoje radove metaforički dopunjuje višesmislenim nazivima, koji približavaju narativni sloj posmatraču. U njegovim radovima primetljiva je sklonost ka insistiranj upravo na sadržaju, nagoveštavajući sklonost ka fiktivnim fabulama. Njegovi radovi kritikom i ironijom angažovanu deluju u ambijentu u kome nastaju.

Diptih, 1965. bojeno drvo, 45x90 cm Privatna kolekcija

Iz ciklusa “Ilija Dimić” – Maketa spomenika Faustu Vrančiću, 1923. kombinovana tehnika, 53x38x38 cm Privatna kolekcija

OdrĹžavanje kontinuiteta, 1978. objekat (drvo, kombinovana tehnika), 175x50x15 cm Privatna kolekcija

Predrag Peđa Nešković je završio Akademiju primenjenih umetnosti u Beogradu 1965. u klasi profesora Mihaila S. Petrova. Od 1958. godine izlagao je na velikom broju grupnih izložbi u Srbiji, Jugoslaviji i inostranstvu. Peđa Nešković je stupio na umetničku scenu početkom šezdesetih godina u periodu dominacije enformela i apstrakcije sa slikama koje su bile bliske beogradskoj novoj figuraciji tog perioda, sa elementima pop-arta i poetske fantastike. One su tumačene i u kontekstu simboloških formi imaginativnog sveta kao reakcija na tehnicističko okruženje svojstveno tom vremenu. Svet predmeta i znakova u Neškovićevom slikarstvu do sredine šezdesetih svet je jedne izrazito mladenačke, skoro još dečačke vizije, umesto da je to – kao u ortodoksnoj novoj figuraciji – svet ozbiljnih pretećih sadržaja i često mračnih aluzija na stvarnost koji iznosi na videlo raspoloženje straha, strepnje, društvene kritike, političkog otpora. Kod Neškovića, naprotiv, tada prevladava osećanje zaigranosti, igre, ujedno uživanja u otkrićima slikanja koje on izvodi s lakoćom, ponekad i olako, uz upotrebu novih materijala sintetičkih boja (akrilik, polimer) koje slici daju radosno vizuelno bogatstvo, dopuštajući da se slika u širokim ujednačenim površinama „farba“ gotovo kao da je površina nekog zida ili tarabe, s ciljem da deluje udarno i atraktivno poput javnog natpisa ili plakata. Možda zbog svih tih osobina olakšane komunikativnosti svoje slike, Nešković doživljava brzo prihvatanje, dopada se mnogima u svetu umetnosti i izvan tog sveta... Ješa Denegri, Teme srpske umetnosti, Srpska umetnost 1950-2000, Fondacija kolekcija Trajković, Beograd 2019, 274

Sedamdesetih godina Nešković menja stilsku likovnost prema lirizmu, ironičnosti i narativnim anegdotama. Ta nova ikonografija se odnosi na potrošačko društvo koje je zahvatilo i našu svakodnevicu. Jezikom šunda i kiča on reaguje na te arhetipove epohe. Tokom osamdesetih Nešković ponovo menja poetiku u pravcu postmoderne paradigme, da bi u najnovijim radovima pribegao dekonstruktivističkim instalacijama punih ironije i podsmeha prema svetu koji neguje bezvredne, industrijske proizvode koji treba da zamene umetničko stvaralaštvo.

Akt, 1973. akril na platnu, 165x165 cm Privatna kolekcija

Letelica, 1965. ulje na platnu, 100x130 cm Privatna kolekcija

Plan napada, 1968. polimer i ulje na platnu, 100x80 cm Privatna kolekcija

Bora Iljovski je rođen 1942. godine u Drenvoi kod Florine (Egejska Makedonija, Grčka). Nakon okončanja građanskog rata u Grčkoj 1949. godine sa ostalim izbeglicama biva deportovan za Poljsku. U Jugoslaviju, tačnije Beograd, dolazi 1956. Upisuje Akademiju za likovne umetnosti 1961. godine i završava je 1968. godine u klasi profesora Đorđa Bošana, kod koga završava i postdiplomske studije. Rana dela Bore Iljovskog bila su stilski bliska krugu beogradske nove figuracije, a za razumevanje stvaralačkog opusa Iljovskog značajan period eksperimentisanja s trakama od različitog materijala. Krajem 70-ih i 80-ih nastaju najznačajnija dela ovog umetnika: Ponovo i uvek, Nikad prevaziđeno, Uzenimireni šabloni, Na crnom polju, Lična svita, Žuti crtež na crvenom polju i tako dalje. To je i vreme njegove pune afirmacije na jugoslovenskoj sceni, što potvrđuje i izbor za jugoslovenskog predstavnika na 41. Bijenalu u Veneciji 1982. godine. Bio je jedan od najutentičnijih i najboljih protagonista slikarskog modernizma. Jedan je od najosobenijih slikara u Srbiji i nekadašnjoj Jugoslaviji, jer je izgradio stvaralački rukopis zasnovan na pattern-u, na formi „šare“ koja ispunjava površinu njegovih platana. Njegovi radovi su predstavljeni na više od 20 samostalnih izložbi i velikom broju grupnih izložbi u zemlji i inostranstvu. Slike mu se nalaze u brojnim javnim i privatnim kolekcijama u Srbiji i inostranstvu, u Narodnom muzeju i Muzeju savremene umetnosti u Beogradu, Nacionalnoj galeriji u Berlinu, Muzeju likovnih umetnosti u Budimpešti, Muzeju savremene umetnosti Republike Srpske u Banja Luci, Muzeju Zepter u Beogradu, kao i u brojnim privatnim kolekcijama u zemlji i inostranstvu.

Dobitnik je brojnih nagrada i priznanja uključujući Nagradu za slikarstvo na izložbi ULUS 68 (1968), Otkupnu nagradu grada Čačka na 15. Memorijalu Nadežde Petrović (1989), Nagradu Gorki list kompanije Sinalko za ostvarenje u oblasti kulture i umetnosti (2006), Politikinu nagradu za likovnu umetnost iz Fonda Vladislav Ribnikar (2007) itd.

Bora Iljovski je preminuo 2013. godine, u svojoj 71. godini.

Ponovo i uvek, 1986. ulje na platnu, 170x210 cm Privatna kolekcija

U Ä?etiri reda, 1978. ulje na platnu, 137x200 cm Privatna kolekcija

NoÄ&#x2021;ni zapis, 1998. ulje na platnu, 140x200 cm Privatna kolekcija

O PROJEKTU SLIKE NA DAN

ARTE galerija danas, 07. maja 2020. godine, zaključuje projekat Slike na dan, online album sa radovima vrhunskih domaćih autora iz javnih i privatnih zbirki.

Tokom pedeset i četiri dana trajanja vanrednog stanja u Republici Srbiji, u album Slike na dan na sajtu ARTE galerije, dodavana su po tri reprezentativna dela novog autora.