Gipuzkoa
IREKIA
Turismo gida 2014/2015
DONOSTIA
KOSTALDEA ETA BARNEALDEA
gastronomIa
KULTURA ETA TRADIZIOAK
Kontxako badiaren babesean sortua, hiri gutxi egongo dira Donostia bezain liluragarriak. Arima eta xarma, bietarik du hiriak.
Hirurogei kilometroko itsasertza bazter zoragarriz beterik. Barnealdean, berriz, ezaugarri konstantea: kolore berdea eta haren milaka aldaerak.
Michelin izarren proportziorik handiena biltzen du metro koadroko. Munduko erreferentea miniaturako sukaldaritzan.
Tradizio bereziak eta ondare historiko, artistiko eta erlijioso aberatsa dituen herri baten izaera eta bizimodua.
• ARGITARATZAILEA: Gipuzkoako Foru Aldundia. Berrikuntzako, Landa Garapeneko eta Turismoko Departamentua
04 MAPA
• DISEINUA ETA ERREALIZAZIOA: Arteman Komunikazioa • TESTUEN EGILEA: Arteman Komunikazioa Koro Rekarte Gontzal Largo ACC Lankidetza: Gipuzkoako eskualdeko turismo bulegoak • INPRIMATZE LANA: mccgraphics • ARGAZKIAK: Arteman Komunikazioa Gipuzkoako Artxibo Orokorra Iñaki Caperochipi Josetxo Aranzabal Josu Txintxurreta Mendi Urruzuno Iban Garai Goiena Komunikazio Taldea Imanol Soriano Oskar Zapirain Fermin Etxeberria Sagardoaren Lurraldea Kulturweb • AZALEKO ARGAZKIAK: Arteman Komunikazioa Iñaki Caperochipi
06 DONOSTIA 08 / Zer ikusi 11 / Informazio praktikoa
12 KOSTALDEA 16 / Zer ikusi 20 / 16 Hondartza 22 / Informazio praktikoa
24 BARNEALDEA 28 / Zer ikusi 32 / Informazio praktikoa
34 AUKERATU ZURE PLANA 35/ GASTRONOMIA 42 / Natura eta aisia 50 / KULTURA
56 OSTATUAK 56 / HOTELAK ETA OSTATU-ETXEAK 59 / APARTAMENTUAK 60 / BASERRI GIROKO OSTATUAK 63 / KANPINAK
2 2
Gipuzkoa IREKIA Jon Peli Uriguen Berrikuntzako, Landa Garapeneko eta Turismoko Departamentuko foru diputatua.
Gipuzkoa Euskal Herriaren erdian dago. Milaka urteko historia eta hizkuntza dituen herria da, iraganaz harro dagoena eta bere berezitasunari eutsi nahi diona. Horrekin batera, baina, Europan ikerkuntza- eta zientzia-alorrean herrialderik aurreratuenetakoa ere bada, eta giza garapenean lehen postuetan dago munduan. Bisitariek bertako belardien eta mendien freskotasuna nahiz kostalde malkartsua aurkituko dituzte. Kostaldeko itsaslabarrak osatzen dituzten xafletan, gaur egun ezagutzen dugun Lurraren sorreraren misterioak ezkutatzen dira, hondartza ezkutuekin eta surflariek atsegin dituzten hareatza irekiekin batera. Mundu osoan goratzen den gastronomia ere badu, tradizioa eta modernitatea ezin hobeki lotzen jakin duelako. Gipuzkoa biodibertsitatearen paradisua da: arranoak eta orkatzak, baso apartak -hala nola pagadi motzaketa kostaldetik milia gutxira ikus daitezkeen izurde eta baleak begiztatzeko aukera eskaintzen digu lurraldeak. Hain zuzen, bidezidorren eta barrualdeko nahiz kostaldeko parke naturalen sare zabalari esker, naturaz gozatzeko aukera aparta dugu. Jakin minez hurbiltzen den bisitariari eskaintzeko ondare historiko, artistiko eta erlijioso aberatsa ere badu Gipuzkoak. Hiriburua, Donostia, munduko hiririk ederrenetakoa da. Eta itsasorantz makurtutako eta haran berdeetan sustraitutako herriek bene-benetako produktuak eskainiko dizkiote bisitariari, hala nola txakolina eta Idiazabalgo gazta. Munduan ospetsuak diren nazioarteko jazz, zinema edo txotxongilo jaialdiekin batera, folklore aberatsa
eta ikusgarria eta museo aukera bikaina aurki dezakegu Gipuzkoan. Hara hor, esate baterako, Balentziaga museoa edo San Telmo museoa, probintziako pertsonaiarik ospetsuenak ezagutzeko aukera ez ezik, herri baten izaeran eta bizimoduan sakontzeko aukera ere ematen dutenak. Gipuzkoa aparta da, eta kirola egiteko moduak ere apartak dira bertan. Hemen jaio ziren gaur egun kostaldean milaka jarraitzaile lagun giroan eta lehia sanoan biltzen dituzten estropadak. Hemen jaio zen pilota jokoa ere, euskaldun izaeraren funtsetako bat, gero mundu erdira hedatu dena. Eta oraindik mantentzen dira gure nekazarien apustu zaletasunaren ondorioz sortutako kirolak, hala nola harri-jasotzea, idi probak edo aizkolariak. Euskal Herriaren erdigunean egonik, gainerako Euskal Herria ezagutzeko abiapunturik onena ere bada. Argitalpen honetan, Gipuzkoak eskaintzen duen kultura eta aisialdi eskaintzaren berri ematen diogu bisitariari, gure artean emango duen egonaldian orientatzeko. Ondo ezagutu nahi gaituenak, ordea, gida honetan aurkituko duen eskaintza zabalaz gain, gure herri eta hirietako upelen aurrean ilara egin eta sagardoaren zaporeaz eztabaidatu, pilota partidaren edo beste edozein herri kirolen bizitasun zirraragarria ezagutu, eta merkatu tradizionaleko zalaparta eta koloreak bizi beharko ditu. Horrela, bere izaeraz harro dagoen baina partekatzea gustuko duen herri baten tamaina hartuko du. Laburbilduz, betirako gogoan eta bihotzean eramango dituen esperientzia paregabeak eskuratuko ditu.
3 3
Gipuz Gipuzkoa
Bizkaiko Golkoan dago Gipuzkoa, ardatz Atlantikoan, eta Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde historikoen artean hedadura txikienekoa da. Haren baitako 2.000 metro koadroko lur eremua sei ibai nagusiren (Bidasoa, Oiartzun, Urumea, Oria, Urola eta Deba) bideen inguruan dago antolatua. Ibai horiek alde menditsuetan sortzen dira, eremu industrializatuen kokaleku diren haranak zeharkatzen dituzte eta, azkenik, kostako punturik garrantzitsuenetan itsasoratzen dira. Gipuzkoako kostaldearen 86 kilometroetan zehar, higaduraren ondorioz sortutako itsaslabarrak, hondartza luzeak eta tradizio handiko arrantzale portuak txandakatzen dira. Gipuzkoa urdin horretaz bestaldean, lurraldearen barrualdean alegia, natura guneen kolore berdea gailentzen da. Hor daude, gainera, Gipuzkoa industriala eta landakoa. Lehenengoan enpresa txikia eta ertaina dira nagusi, osagai teknologiko eta berritzaile batekin. Landa eremuan ez da eraldaketa gehiegi izan, eta ingurune horretan bizirik daude euskal tradizio kultural nahiz folklorikoak, baita euskara ere, bertako herritarren portzentaje handi baten ama hizkuntza dena. Zerbitzuena da lurralde txiki eta askotariko honetako sektorerik garrantzitsuena.
www.mugipuzkoa.com
Biztanleria Biztanle Kop.: 714.360 Herri nagusiak: Donostia Irun Errenteria Eibar Zarautz Arrasate
186.500 bizt. 61.113 bizt. 39.178 bizt. 27.439 bizt. 22.760 bizt. 22.051 bizt.
Klimaren datuak Gipuzkoako klima: Ozeaniar hezea Batez besteko tenperaturak: (Igeldoko behatokian): Udaberrian 13,9ยบ Udan 18,5ยบ Udazkenean 11,5ยบ Neguan 8,8ยบ
4
zkoa NAFARROA
Autobidea Autobia Errepide lehenetsia Erkidegoko oinarrizko errepidea Eskualde errepidea Toki errepidea Eliza Haitzuloa Paradorea Talasoterapia / Spa Aireportua Kirol-portua Tren-geltokia Done Jakue Bidea Natur Gune eta Parkeak Biotopo babestua
Distantzia kilometrikoen taula, Donostiatik abiatuta Aia 30 Arantzazu 84 Arrasate 76 Astigarraga 6 Azkoitia 57 Azpeitia 52 Beasain 41 Bergara 70 Deba 52 Eibar 71
Elgoibar 65 Errezil 43 Ezkio-Itxaso 50 Getaria 31 Hondarribia 21 Idiazabal 50 Irun 18 Larraul 27 Legazpi 62 Leintz-Gatzaga 80
Lezo 8 Loiola 54 Mendaro 60 Mutriku 57 Oiartzun 11 O単ati 74 Ordizia 42 Orio 20 Pasaia 5 Segura 51
Tolosa 26 Zarautz 26 Zegama 69 Zerain 54 Zestoa 44 Zumaia 35 Zumarraga 56
5
Donostia
DESIRATUENA
Kontxako badiaren babesean sortua, Donostiak gutxik bezala xarmatzen du bisitaria. Errege-erreginek udaleku gisa aukeratu zuten garai bateko arrantzale-herri hau erakargarritasun handiko turismo-gunea da egun. Bere XIX. mendeko eraikin dotoreak, bere musika-agenda, kulturarekiko grina, eta, jakina, naturarekiko harreman estua dira, besteak beste, hiria hain xarmangarria izatearen arrazoi nagusiak. Donostia sentitu egin daiteke, baita irakurri eta paseatu ere, bisitatzera etortzen denaren azalera erantsita geratuz, eskura ezin hobeto egokitutako zetazko eskularru leun bat balitz bezala. Gipuzkoako hiriburuak bere baitan biltzen ditu, gainera, mendiak Kantauri itsasoan bertan amaitzen diren lurralde honen bertuteetako asko. Inoiz ez da zaila Donostia deskribatzea, hiruna mendi eta hondartza, eta uharte eta ibai bana dituen hiria. Bere edertasun naturalez harago, Gipuzkoako hiriburuak bere arkitektura miresgarriari, bizi-kalitateari eta sukaldaritza ospetsuari zor dio, neurri handi batean, darion xarma berezia.
Alde Zaharra Alde Zaharrean gordea du hiriak bere arima zaharra. Hori da, hain zuzen, pintxo-taberna gehien biltzen duen Donostiako auzoa. 1813an sute batek ia erabat kiskali ondoren, berritik eraikia izan zen gero, kaleak ongi-ongi ordenatuta, lehenagoko lauki-sare itxurako antolaeraren arabera. Konstituzio plaza da Alde Zaharraren erdigunea: plaza arkupedun hau zezen-plaza gisa erabili izan zen antzina, eta gaur egun bertan ematen zaio hasiera Donostiako jai-egutegiko festa nagusiari, Donostiako danborrada ospetsuari alegia, urtarrilaren 19ko gauerdian, San Sebastian egunaren etorrerarekin batera hiriko bandera igo eta Donostiako martxa jotzen hastean. Auzo horretan daude ere Donostiako bi tenplurik zaharrenak: Santa Maria basilika barrokoa eta San
6
DONOSTIA
Kontxako Badiaren ikuspegirik onenak, Igeldotik.
Bizente eliza gotikoa. Lehenengoan, hiriko zaindaria gurtzen da: Koruko Ama Birjina. Bigarrena bost mendetik gorako historia duen harrizko eraikin gotor bat da, xurrutarri edo gargola enigmatikoez hornitua. Azken eliza horren ondoan San Telmo komentu zaharra dago, XVI. mendeko eraikin bat, gaur egun zaharberritua eta museo historiko eta etnografiko moderno bihurtua. Alde zaharretik bertatik zenbait bide ateratzen dira Donostiako birika nagusi den Urgull mendirantz. Gutxika-gutxika ezagutu beharreko tokia da garai batean militarren gotorleku eta egun parke zabal bat den ingurune hau. Bertan aipagarriak dira antzinako eraikin militarren hondakinak eta magiaz beterik dauden hainbat eta hainbat txoko, hala nola Ingelesen Hilerria deritzona. Boulevard kalea da Donostiako kalerik animatuena eta hiriko alde zaharra eta berria bereizten dituen muga. Kale horretan zeuden, hain zuzen, antzina hiria inguratzen zuten harresiak. Kalearen mutur batean Bretxako Azoka dago, Donostia inguruko baserritarrek beren produktuak saltzen dituzten tokia. Bestean, berriz, Udaletxea dago –luxuzko kasinoa izan zen hasieran–, eta duela mende batetik hona bake eta edertasun oasi lasaia diren Alderdi Ederreko lorategiak.
Zabalgunea Boulevard kaleko irudizko mugaren beste aldean, XIX. mendeko zabalgunea hasten da. Garai hartan,
Europako hegoaldeko turismo-gune nagusietako bat bihurtu zen Donostia, Miarritze edo Niza bezalako hiriekin norgehiagoka. Hiriko alde horretan, harearrizko harlanduz egindako etxe ederrak, atari dotoreak, karrerape abegikorrak eta arkitektura sendoko zenbait eraikin nabarmentzen dira. Azken horien artean, honako hauek aipa daitezke: Foru Aldundiaren eraikina, Maria Cristina hotela eta Victoria Eugenia antzokia. Alderdi erromantikoak hiriari bizitasuna ematen dioten zenbait gune ditu. Horietako bat Gipuzkoa plaza da, ingeles estiloko parke koxkorra, zuhaitz exotikoz ederki hornitua. Urmaeltxo bat ere badauka, ahate eta beltxargen bizitoki dena. Beste gune horietako bat Artzain Onaren plaza da, izen bereko katedralaren inguruan antolatua. Katedrala, gotiko estilokoa, 80 metrotik gorako dorre zorrotz batez apaindua dago. Handik bertan, San Martin kaleko azoka dago, eta jendea erruz biltzen den kale multzo bat, oinezkoentzat bihurtutako zenbait kalez osatua (Loiola, Getaria, San Martzial‌). Hori da, gaur egun, hiriko merkataritza-gune nagusietakoa.
Urumea Urumea ibaia da Donostiari xarma berezia ematen dion beste harribitxietako bat. Ibaiaren ertz banatan dauden pasealeku luze eta zabalek hiriaren beste alderdi bat, guztiz desberdina, erakusten digute, Maria Cristina bezalako zubi monumentalen bidez.
Aipagarriak dira, baita ere, Gernikako Arbolaren Pasealekuko eraikin modernistak eta Frantziako Pasealekura ematen duten etxe lorategidun dotoreak. Ibai aldeko harribitxirik distiratsuena, baina, bokalean bertan dago eta Kursaal Jauregia deritza, Rafael Moneo arkitektoak 1999n kubo itxuran eraikitako obra ikusgarria. Eraikinak, gainera, Donostiako erdialdeko auzo gazte eta freskoenetako bat modernizatzen lagundu zuen: Gros auzoaz ari gara noski. Hantxe dago Donostiako hondartzarik handiena, Zurriolako Hondartza, izen bereko pasealekuak mugatua. Bertan arnasten den surf-giroa da, hain zuzen, Groseko ezaugarri nagusietako bat. Udako hilabeteetan jendea erruz ibiltzen da inguruko terrazetan, eta ilunabarrean eguzkia nola sartzen den ikusteko hiriko begiraleku hoberenetakoa ere bada. Harro egoteko arrazoi asko ditu Donostiak, baina beste ezeren gainetik itsasertzeko pasealekuengatik sentitzen da harro. Ia bost kilometrotan zehar, Kantauri itsasoaren ondoan beti, pasealeku horiek, bertatik oinez, lasterka zein bizikletaz ibiltzeko aukera eskaintzeaz gainera, elkarrekin harremanetan jartzen dituzte hiriko erakargarritasun nagusiak, hala nola bere monumentu artistikoak –Eduardo Chillidaren Haize Orrazia edo Kursaal Jauregia, esate baterako-, itsasoaren panoramikak eta hondartza guztiak. Zerua kopetilun badago ere, Pasealeku Berrian zehar buelta bat ematera joan beharra dago, uhinak haitzen eta hormen kontra nola lehertzen diren, eta gainetik nola saltatzen duten ikusteko. Hori da hain zuzen ere donostiarren denbora-pasarik gustukoenetakoa. DONOSTIA
7
Pasealeku Berria Urgull mendia
Igeldo mendia
11
1
zer ikusi
13 10
Kontxako hondartza
3
12 Kursaal
GROS
Konstituzio Plaza
Udaletxea
2 Ondarreta hondartza
Donostia
Zurriola hondartza
San Telmo museoa
8
Aquariuma Haize Orrazia
9
7 Gipuzkoa plaza
6 Artzain Onaren katedrala
Miramar jauregia
ANTIGUO AIETE
4 Aieteko parkea
AMARA BERRI
5
Errealaren museoa
1
3
5
Igeldo mendia
Miramar Jauregia
Errealaren Museoa
Kontxako eta Ondarretako hondartzak banantzen dituen mendixka bikaina hautatu zuen Maria Kristina erregina erregeordeak, gorteak uda igarotzeko erabiliko zuen jauregia eraikitzeko. Britainiar estetikaz jantzitako eraikina da; egun, bertako lorategiak mundu guztiari irekita daude, eta bereziki EHUren Udako Ikastaroetako ikasleei.
Igeldo mendiko jolas parkeak bere antzinako garaietako lilura gordetzen du oraindik. Ondarretako aldetik eta 1912az geroztik dabilen funikularra erabiliz goraino igo ondoren, haurrak poneyz ibili ahal izango dira eta nagusiak, berriz, errusiar mendian (hemen suitzarra bada ere), labirintoan edo iba misteriotsuan. Dorrean Donostiako Historiari buruzko erakusketa bat bisitatu eta badiako bista ederrez gozatzeko aukera dago.
4
Aieteko Parkea
2
Haizearen Orrazia Donostiako txoko liluragarrienetariko bat da, zinez, kostaldearen mendebaldeko mutur hau. Eduardo Chillidaren burdinazko hiru eskultura paisaiaren parte bilakatzen dira, sarritan itsas uhinen astinduak jasotzen dituzten arroketara gogor atxikirik. Luis Pe単a Gancheguik diseinatutako inguruneak Chillidaren artearekin eta itsasoarekin lotzen du bisitaria.
8
Anoetako estadioan kokatua, Errealaren museoak kirol erakundearen ehun urteko historia biltzen du. Ikus-entzunezko baliabideak erabili eta klubaren jabetzako objektuak edo kirolariek zein zaletuek utzitakoak ikus ditzake bisitariak: Atotxako jarlekua eta kuxina edo jokalarien kamisetak, baloiak eta partida ahaztezinetako sarrerak daude ikusgai.
DONOSTIA
Pierre Duccase frantsesak XIX. mendearen bukaeran diseinatu zuen lorategi hau da Donostiako lorategirik eder eta zabalena. Hirigunetik bost minutura dago. Parkean gailentzen den jauregi dotorea, Francoren udako egoitza izandakoa, Bakearen eta Giza Eskubideen Etxearen egoitza da gaur egun. Belarditxoak, parterreak eta urmaelak dira parkeko gauzarik aipagarrienak, bai eta sekuoiak, magnoliak, haritzak eta haginak hazten diren baso heze bat ere.
6
Artzain Onaren Katedrala Haren dorre garaia, 75 metrokoa, Donostiako bazter askotatik begiztatzen da. Artzain Ona, neogotiko estiloko katedrala, hirigunean gailentzen da, eta multzo bat osatzen du Koldo Mitxelena kulturgunearen eta Postetxearen eraikinekin batera.
11
Aquariuma Donostiako Aquariuma Europako modernoenetakoa dugu. Era askotako itsas espezieak ikusi daitezke bertan, hala nola arrainzabalak eta Donostian hain ezagunak diren Txuri eta Kontxita marrazoak, tunel akriliko batek zeharkaturiko ozeanoario batean igeri. 5.000 espezie baino gehiago bizi dira Itsas Jauregia izenez ere ezagutzen den akuario honetako arrainontzi eta urtegietan. Horietako bat bereziki prestatua dago haurrek arrainak ukitu ahal izan ditzaten.
Klub Nautikoko eskaileretan, Donostiako portuaren ondoan, bainulari ugari bildu ohi da.
7
9
Gipuzkoa Plaza
Pasealeku Berria
1885az geroztik Gipuzkoako Foru Aldundiaren egoitzaren eta bestelako eraikin arkupetuen begiradapean, Donostiako plaza handiak ezin konta ahal osagarri erakargarri ezkutatzen ditu bere baitan. Lorategi botaniko txiki bat, urmaela eta ahateak, meteorologia -eta astronomiaetxola, lorezko erlojua eta Usandizaga musikariari eskainitako omenaldi-eskultura aurki daitezke, besteak beste, xarmaz beteriko gune honetan.
12
Kursaal Biltzar Jauregia eta Auditorioa Urgull mendia inguratzen duen itsas pasealekua toki ezin hobea da eguzkia ezkutatzen ikusteko. Portua hurbilen duen aldean, bi elementu nabarmentzen dira: batetik, Jorge Oteizaren ‘Eraikuntza hutsa’ eskulturaren erreprodukzio monumentala; bestetik, Aquariuma.
10
«Hondoa jotako bi arroka». Hala definitu zituen Rafael Moneok, berak Urumearen ibai ahorako diseinatutako kubo zeharrargiak. Zurriola hondartzan kokatuta, Kursaal Auditorio eta Biltzar jauregiaren baitan biltzen da Donostiako kultura eskaintzaren zati handi bat.
8 13
Udaletxea Alde Zaharraren, Alderdi Ederreko lorategien, Boulevardaren eta Kontxako badiaren erdian kokaturik, eraikin ikusgarri hau 1882an altxatu zen, Kasino Handiari eta haren areto dirdaitsuei ostatu emateko. Jokoaren debekua indarrean sartu eta urte batzuetara, 1940ko hamarkadan, Udalaren egoitza gisa hartua izan zen. Behinolako dantza aretoa udalbatza da gaur egun.
San Telmo Museoa
Konstituzio Plaza Donostia herri harresiduna izan zen zenbait mendez; hedaduraz, berriz, egungo Alde Zaharrera mugatzen zen, eta alde hori da, oraindik ere, hiriaren bihotza. Ezin konta ahal taberna eta jatetxerekin batera, Boulevardaren eta Urgull mendiaren arteko kale estuek Konstituzio plaza lerdena gordetzen dute, bai eta San Bizente eta Santa Maria elizak ere.
Museoa Donostiako Alde zaharraren bihotzean dago, XVI. mendeko komentu domingotarra zaharberritu batean –abangoardiako eraikin bat egiten ari dira egun, eraikin zaharraren ondoan, museoa handitzeko–. Ez utzi ikusi gabe bertako arkeologia, etnografia eta arte bildumak, besteak beste. Erakusketok euskal egile hoberenek egindako ikus-entzunezko ikuskariez lagunduta daude, bai eta bertako edukien zabalkundea bultzatzeko jarduera-programa asmo handiko batez ere.
DONOSTIA
9
Turismo Bulegoak San Sebastián TurismoDonostia Turismoa, S.A. • Boulevard, 8 - Donostia • T: 943 48 11 66 • sansebastianturismo@donostia.org • www.sansebastianturismo.com • San Sebastián erreserbak: T: 902 44 34 42 / 943 21 77 17 reservas@sansebastianreservas.com www.sansebastianreservas.com
Konstituzio Plaza.
AGENDA URTARRILA
MAIATZA
IRAILA
• San Sebastian eguna: Danborrada (19ko gauerditik 20ko gauerdira) • Donostiako Nazioarteko Krosa • Dock of the Bay: zinema musikal dokumentaleko erakustaldia
• Olatu Talka Jaialdia • Maratoi Erdia • Tango Jaialdia
• Zinemaldia. Donostiako Nazioarteko Zinema Jaialdia • Euskal Jaiak • Traineru estropadak
OTSAILA
• Surfilm Jaialdia • Donostiako Triatloia
• Kaldereroen festa • Inauteriak
MARTXOA
TURISMO GARRAIOA TURISTICO Turismo Busa
www.sansebastianturismo.com
Turismo Trena
www.sansebastianturismo.com
San Sebastián Card
www.sansebastianturismo.com
Ciudad San Sebastián katamarana T: 607 20 11 55 / 652 76 77 20 info@ciudadsansebastian.com www.ciudadsansebastian.com
Irlako txalupa motordunak T: 943 00 04 50 / 608 77 19 93 info@motorasdelaisla.com www.motorasdelaisla.com
10
DONOSTIA
• dFeria. Antzerki feria
APIRILA • Zinema eta Giza Eskubideen Topaketak • Donostia Hiria Nazioarteko Xake Txapelketa
EKAINA
UZTAILA • Zaldi-lasterketak • Donostia Cup: futbol txapelketa • Jazzaldia • Uda Ikastaroak • Hipika: Nazioarteko Jauzi Lehiaketa • Donostia Hiria Bela Estropada
ABUZTUA • Musika Hamabostaldia • Aste Nagusia: Su artifizialen lehiaketa, festa herrikoiak, zezenak… • Donostiako Teniseko Nazioarteko Lehiaketa • Donostiako Txirrindularitza Lasterketa Klasikoa • Igeriketa: Uharteko igerialdia
URRIA • Hiru Hondartzetako Krosa • Fantasiazko eta Beldurrezko Zinemaren Astea • Donostia Gastronomika Kongresua
AZAROA • Behobia-Donostia: 20 kilometroko lasterketa herrikoia • Antiqua, aintzinari buruzko jardunaldiak • Donostiako maratoia • Itsaspeko Zinema Zikloa
ABENDUA • Cook & Fashion • San Tomas feria • Bildumagileen azoka • San Silbestre lasterketa
> INFORMAZIO PRAKTIKOA Donostia Bela
Zaldiketa
Eureka! Zientzia Museoa
Gipuzkoako Bela Federazioa
Donostiako Hipodromoa
Paseo de Mikeletegi, 43- 45.Miramongo Parke Teknologikoa. Autobus zenbakia: 28 T: 943 01 29 00 eureka@eurekamuseoa.es www.eurekamuseoa.es
Anoeta Pasealekua, 5 / T/F: 943 45 37 67 bela@federazioak.gipuzkoa.net
Urpekaritza Gipuzkoako Urpeko Jardueren Federazioa
TURISMO AKTIBOA Osasuna La Perla Talaso-Sport
Kontxa Pasealekua z/g. / T: 943 45 88 56 info@la-perla.net / www.la-perla.net
Hegalak
Anoeta Pasealekua, 5 / T: 943 47 20 57 guif@euskalnet.net mipagina.euskalTes/guif/marco_1.htm
Buceo Donosti
T: 943 31 23 13 / 647 43 88 89 / 607 41 94 26 buceo@buceodonosti.com www.buceodonosti.com
APSAS
Cervantes Plaza, 2 T: 943 43 36 80 info@hegalak.com / www.hegalak.com
C/ Salud, 18 bajo. / T: 943 44 50 55 apsas@apsas.es / www.apsas.es
Kirola
C/ Puerto s/n. Mutriku T: 943 19 50 88 / 617 33 30 03 buceo@buceoeuskadi.com www.buceoeuskadi.com
Kirol Patronatua
Karmelo Balda Frontoia. Anoeta Pas., 18 T: 943 48 18 50 / 943 48 18 81 udala_kirolak@donostia.org www.donostiakirola.org
> URETAKO JARDUERAK
Igeriketa Gipuzkoako Igeriketa Federazioa
Anoeta Pasealekua, 5 / T: 943 46 95 36 gif@igeri.net / www.igeri.net • “Paco Yoldi Igerilekuak” Udal Kiroldegia Anoeta Pasealekua, 16 / T: 943 48 18 70 • Bidebietako Udal Kiroldegia Serapio Mujika, 1 / T: 943 40 08 92 • Benta Berriko Udal Kiroldegia Xalbador Bertsolaria, 2 / T: 943 21 00 70 • Altzako Udal Kiroldegia Casares Pasealekua, 153 / T: 943 35 24 57 • Zuhaiztiko Udal Kiroldegia Zuhaizti Plaza, 1 / T: 943 39 59 95 • Intxaurrondoko Udal Kiroldegia Felix Gabilondo, 1 / T: 943 48 39 13
Buceo Euskadi
> AIREKO JARDUERAK
Aire Kirolak Gipuzkoako Aire Kirolen Federazioa Anoeta Pasealekua, 5 / T/F: 943 45 74 38 airekirolak@federazioak.gipuzkoa.net
Urruti Sport
Av. Libertad, 39. T: 943 27 81 96 Parapentea / bi-plaza hegaldiak urruti@urruti.com / www.urruti.com
Ertz
Salvador Bertsolariaren kalea, 16 -3ºA T: 656 72 80 85 ertz@ertz.net / www.ertz.net
> LEHORREKO JARDUERAK
Esku Pilota Atano III Udal Frontoia
Surfa
Anoetako Kirol Esparrua - Jaialdiak T: 943 47 14 63 pepe1998@euskalnet.net www.gipuzkoakoeuskalpilota.com
Pukas Surf Eskola
Zesta-punta
Zurriola, 24. / T: 943 32 00 68 surfeskola@pukassurf.com / www.pukassurf.com
Groseko Surf Eskola
Miracruz, 26. 1ª izda. / T: 695 75 44 71 club@grosekoindarra.com www.grosekoindarra.com
Zurriola Surf Eskola
Usandizaga, 14. / T: 943 01 13 91 zurriolasurfeskola@gmail.com
Kore Surf Eskola
Joxe Miguel Barandiaran, 22 T: 943 32 19 64 / 626 65 88 19 / 647 47 14 36 / 681 39 83 00 korefreesurf@gmail.com / www.korefreesurf.com
Surfing San Sebastian
C/ Ramón y Cajal 3. / T: 943 10 23 98 eskola@surfingsansebastian.com info@surfingsansebastian.com www.surfingsansebastian.com
Sección Surf Bera Bera
Travesía Rodil 8. / T: 943 29 12 14 info@berabera.com / www.berabera.com
Gorilla Trip
T: 686 11 73 95 / agus@gorilla-trip.com
Hydra Surf Eskola T: 943 31 31 74 / surf@hydra.es
Arrauna Gipuzkoako Arraun Federazioa
Anoeta Pasealekua, 5. / T: 943 45 11 38 fedguipremo@euskalnet.net www.fgremo.com
Carmelo Balda Frontoia
Anoetako Kirol Esparrua. T: 943 48 18 70 Zesta-punta jaialdiak. Agenda kontsultatu.
Arrapide Pasealekua, 11. Zubieta T: 943 37 31 80 grupo@hipodromoa.com www.hipodromoa.com Lasterketak uda sasoian uztailetik aurrera.
Golfa
Kaiko Pasealekua, 24. (Kaia) / T: 943 43 00 51 mnaval@gipuzkoa.net / um.gipuzkoakultura.net
Euskal Golf Federazioa
Elizbarrutiko Museoa
Golf Basozábal, S.A.
Avda. de Añorga, 36. / T: 943 36 41 92 museumcemento@k6gestionkultural.com www.museumcemento.rezola.net
Euskadi Plaza, 1-4. “La Equitativa” eraikina T: 943 29 35 08 info@fvgolf.com / www.fvgolf.com Goiaztxiki Bidea, 41 - 1012 Posta Kutxa T: 943 47 27 36 www.golfbasozabal.com Donostiako hirigunetik 4 kilometrora.
Izotz patinajea eta hockeya
Donostiako Tenis Errege Kluba
Eduardo Chillida pasealekua, 9 / T: 943 21 51 61 rctss@rctss.com / www.rctss.com
Hipika Donostiako Hipika Errege Elkartea
Hipika Bidea, 5 / T: 943 45 33 69 hipicaloyola@yahoo.es / www.hipicaloyola.com
Club Hípico Loreak
Txurdiñene Bidea, 47. Alza. T 943 35 18 35 / 649 42 66 20 hipicaloreak@hotmail.com www.hipicaloreak.com
Club Hípico Bugati
Paseo del hipódromo, 74. Zubieta T: 943 37 11 41 / 616 51 85 97 bugati@euskalnet.net
Miracampos zaldizko zentroa
Urb. Miracampos n° 7. Lasarte-Oria T: 943 37 37 77 / 615 75 35 95 / 635 75 91 00 miracampos@hotmail.com www.hipicamiracampos.com
*Aldi baterako itxita
Museum Cemento Rezola
Chillida-Leku Museoa www.museochillidaleku.com *Aldi baterako itxita
TXURI-URDIN Izotz Jauregia
Ingurumen Baliabideetarako Gunea
Anoeta Pas., 24 / T: 943 46 44 04 eltxuri@eltxuri.com / www.eltxuri.com
Cristina-Enea Parkea (Mandasko Dukearen Pasealekua, 66) / T: 943 45 35 26 www.cristinaenea.org
Futbola
Urgulleko Historiaren Etxea
Anoetako Estadioa
Motako Gaztelua, Urgull T: 943 42 84 17
Anoeta Pasealekua, 1 / T: 943 48 18 75 32.000 ikusleentzako tokia du.
Real Sociedad Futbol Taldearen Egoitza T: 943 46 28 33 realsoc@realsociedad.com www.realsociedad.com
Eskubaloia Gipuzkoako Eskubaloi Federazioa
Anoeta Pasealekua, 5 / T: 943 45 25 34 eskubaloia@kirolak.net / www.kirolnet.com/fgb
Saskibaloia Gipuzkoako Saskibaloi Federazioa
Anoeta Pasealekua, 5 / T: 943 47 33 24 fgb@fgbaloncesto.com / www.fgbaloncesto.com
Txirrindularitza Gipuzkoako Txirrindularitza Federazioa Anoeta Pasealekua, 14 / T: 943 46 05 40 gtxe@gtxe.net / www.gtxe.net
Aisia Kursaal Kasinoa
Tenisa
Untzi Museoa
Mayor, 1. / T: 943 42 92 14 marketing@casinokursaal.com www.casinokursaal.com Frantses erruleta, amerikar erruleta, black jacka, deskarterik gabeko pokerra, poker sintetikoa, zorizko makinak.
Monte Igueldo Jolas Parkea Igeldo Mendia. Itsasargiaren Pasealekua, 134 T/F: 943 21 35 25 info@monteigueldo.es / www.monteigueldo.es
MUSEOAK
www.gipuzkoakomuseoak.net San Telmo Museoa Zuloaga Plaza, 1 (Alde Zaharra) T: 943 48 15 80 santelmo@donostia.org www.museosantelmo.com
Errealaren Museoa Anoeta Pasealekua (Estadioaren beheko guneetan) / T: 943 47 39 53 museoreal100@realsociedad.com www.realsociedad.com
ALDI BATERAKO ERAKUSKETAK Kubo-kutxa aretoa Kursaal - Zurriola Hiribidea, 1 T: 943 01 24 00 kubo@kutxa.es / www.kubo.kutxa.net
San Telmo Museoa Zuloaga Plaza, 1 (Alde Zaharra) T: 943 48 15 80 santelmo@donostia.org www.museosantelmo.com
Koldo Mitxelena Kulturunea Urdaneta, 9 T: 943 11 27 56 (erakusketa-gela) 943 11 27 50 / 943 11 27 53 (bulegoak) programazioa@gipuzkoa.net info@komazk.com kmk.gipuzkoakultura.net
Kutxa Boulevard Alameda Boulevard,1. / T: 943 42 88 30 fkutxasalasboulevard@sarenet.es www.kutxa.net / www.kutxasocial.net
Sociedad Fotográfica San Juan, 27. Apdo. Correos, 86 T: 943 42 13 86 sfg@sfg-ss.com / www.sfg-ss.com
BISITA GIDATUAK Donostia Funtsezkoa Donostia Erromantikoa Donostiako Zaporeak www.sansebastianturismo.com
San Sebastián Akuarioa Carlos Blasco de Imaz Plaza, 1. (Kaia) T: 943 44 00 99 aquariumss@aquariumss.com www.aquariumss.com
DONOSTIA
11
Kostaldea Gauza miresgarrien itsasertza
Hirurogei kilometroko itsasbazterrak askotarako eman dezake. Zalantzarik ez. Gipuzkoako kosta benetako pagotxa da. Xarmaz beteriko arrantza-herri koxkorrak, itsas fruituetan oinarritutako gutizia gastronomikoak, naturgune ezin bitxiagoak… Zumaiakoa bezalako hondartza xumeak, Mutriku bezalako herri ederrak, Gipuzkoako kostaldean ez dago lehen begiratuan liluratuko ez zaituen bazterrik. Jakinaren gainean zaudete.
Kostaldea zeharkatzeko gure ibilbide-proposamena Gipuzkoako “finis terrae”-n hasten da. Dena bukatzen den tokian, hain zuzen: hantxe dago Euskadiko azken herria, Hondarribia; azken lurmuturra, Higer; eta azken ibaia, Bidasoa.
IRUN-HONDARRIBIA Harantzago, Iparraldea dugu zain. Muga naturalaren alde batean –Txingudiko badiak baino ez du bereizten Lapurditik–, auzoengandik hain hurbil egonik, ausart jokatu behar izan du Hondarribiak historian zehar, mendez mende. Zergatik hori? Erne eta adi egon behar izan duelako beti. Hori dela eta, bere monumentu nagusiak gerraren antzearekin loturik daude: hor dira, adibidez, oraindik zutik dirauten harresi-zatiak, gotorlekurako sarrera den Santa Maria ate ederra, Karlos V.aren gaztelua eta, gaztelu aurre-aurrean, Arma plaza. Hondarribiaren bihotza arrantzari loturik dago Marina auzoan, non Euskadiko arrain-plater onenetako batzuk prestatzen diren. Horixe adierazi zuen New York Timesek berak ere, 2010ean bertako jatetxe eta pintxo-tabernen bertuteak
12
KOSTALDEA
suharki goraipatzen zituen artikulu batean. Horretaz gain, gune historikoa bisitatzea ere merezi du. Higuer lurmuturrean itsasargi eder bat nabarmentzen da. Duela hamarkada batzuk, faro hori aurkikuntza bitxi baten lekuko izan zen, izan ere, inguru hartako uretan, Bidasoa ibaiak bertara herrestan eramandako erromatar garaiko aztarna garrantzitsuak aurkitu ziren. Aztarnak Irun aldetik etorri ziren, non hogei mende lehenago latindarrak jarri baitziren bizitzen. Oiasso museoan, Irunen aurkitutako erromatarren garaiko aztarna arkeologikoak daude. Hildakoak nola lurperatzen zituzten ikusteko, Ama Xantalen baselizara joan behar da, han, lur azpian, nekropoli bat aurkitu baitzen. Irunera bisitaldia egitean, nahiko ohikoa izaten da kostaldetik Done Jakue Bidean barrena erromes doazen ibiltariekin topo egitea. Erromes horietako askok bidean atsedenaldia egiten dute Junkaleko Andre Mariaren eliza bisitatu eta Gipuzkoako amabirjina zaharrenetako bat (XII. mendekoa) ikusteko. Bi modu daude Txingudi ingurutik irteteko: kostaldetik, Jaizkibel mendian gora doan errepidetik gidatuz (sekulako ikusmira dago) edo GI-636 errepidetik. Bigarrena aukeratuz gero, ikusi beharrekoa da Oiartzungo herria, landa eremuko herri tipikoa, erdialdean gune historiko ederra eta herri inguruan ikaragarrizko xarma
duten eraikinak biltzen dituena. Beti da harrigarria Iturriotz bezalako dorretxe batekin topo egitea bazter ezinago berde eta bukolikoan, hala nola monumentu megalitikoen bidea egitea Aiako Harria Natur Parkean, edo pasieran ibiltzea Arditurriko Bide Berdean. Gure hurrengo geldialdia industria-estalki lodi baten azpian kukututako herri bat da: Errenteria. XX. mendearen bigarren erdian izandako biztanle-hazkunde azkarra gorabehera, alde zahar aski dotorea gorde du, oinezkoentzat erreserbatua gaur egun. Bertan bi eraikin nabarmentzen dira, arkitektura aldetik egitura militar oso sendokoak: Morrontxo eta Torrekua dorretxeak: harresi gotor zabalak eta leiho gutxi eta txikiak dituzte, Erdi Aroan etsaia uxatzeko berariaz diseinatuak. Andre Mariaren Jasokundearen Elizan patxadaz eta arretaz ikusi beharra dago Flandriar jatorriko harribitxi bat: Arimen Erretaula.
Pasaiako Badia Ia 20 kilometroko ibilbidea egin ondoren, Pasaiako Badian amaitzen da Jaizkibel mendia. Badia horren inguruan badira zenbait herri, inolako zalantzarik gabe bisita merezi dutenak. Herri horietako bat, Jaizkibelen oinetan, alde batean itsasoa eta bestean mendia duena, Lezo da. Merezi du herriko
baserrietako batzuk ikustea, Gaintxurizketako gainarekin lotzen duen GI-2638 errepidea inguratzen duten belardi bukolikoen artean gidatzen dugun bitartean. Jende asko hurbiltzen da honaino, bestalde, Kristo Santuaren baselizan dagoen jatorri ezezaguneko kristo bizargabea ikustera. Pasai Donibane, kale bakarreko arrantzale herria, da ibilbideko ustekaberik atseginenetako bat. Kale luze-luzea da, goranzko eta beheranzko aldapatxoekin, tunel eta bihurguneekin, baina kale bakarra, azken batean. Oso kale berezia da, hainbesteraino non Victor Hugo frantses idazleak berak gauza zoragarriak idatzi baitzituen hari buruz bere “Pirinioak� liburuan. Pasai Donibaneko gauzarik hoberena bere pasealeku eta ibiltokiak dira, hala nola portuko sarreraraino daramana, edo Santa Ana baselizaraino igotzen dena, han goitik portuaren gaineko ikuspegiaz gozatzeko. Badiak dituen gauza erakargarrien artean beste bat, Pasai Donibane eta Pasai San Pedro lotzen dituen motordun txalupa hartzea da. Pasai San Pedro ere kale ilun peto baten inguruan egituratzen da. Behin Pasaiako badia atzean utzita, parentesi luze bat zabaltzen da Gipuzkoako kostaldean: Donostia. Hiriburua igarota, Igeldok eta Mendizorrotzek lagunduta joango gara kostaldeko hurrengo koskaraino. KOSTALDEA
13
Pasai Donibane.
Urola Kosta Orion trebeak dira parrillan bisigu zaporetsuak prestatzen. Halaber, Orioko egunik garrantzitsuenetako bat uztailean egiten den Bisiguaren Festa da. Bertako arrantzaleak ere oso famatuak dira, izan ere, 1901ean Kantauriko azken zetazeo handia arrantzatu zuten. Orio arrantza-portu bitxia da, herria ez baitago itsasora begira, mendira begira baizik, izen bereko itsasadarraren babesean, Kantauri itsasoaren maizko haserrealdietatik salbu. Portuan zehar ibiltzea eta Goiko Kaletik barrena muinoan gora igotzea duzu planik hoberena. Zarautzera iritsi baino lehen, geldialdi bat egin beharra dago bidean, Aia herrian. Kantauri aldera ikuspegi ezin ederragoak eskaintzen dituen herri hau ustekabez beteriko toki bat da. Herriak zer ikusi asko eskaintzen dio bisitariari: San Esteban eliza, Aizpeako Andra Mariaren baseliza, Pagoeta Parke Naturalaren ezkutuko sekretuak… Zarautz harro egon daiteke bere hondartzaz, besteak beste Euskadiko hondartzarik luzeena delako. Itsas baldintzak egokiak badira, neke handirik gabe bistaratuko ditugu surflariak uhinak menderatu nahian. Izan ere, kirol honetan aitzindari izan zen Zarautz, joan den mendeko hirurogeiko hamarraldian. Gaur egun nazioarteko surf-txapelketak egiten dira bertan. Hondartza ez ezik alde zaharra ere oso ederra du Zarautzek. Bi dira bertako eraikin aipagarrienak: batetik, Torre Luzea, Erdi Aroko dorretxe gotorra; eta bestetik, Narrosko Jauregia, mamu batek ostatu hartuta omen dagoena. Zarautzetik mendebaldera, N-634 errepideak ikuskizun zoragarriak eskaintzen ditu, itsas mailatik bi metrora, ozta-ozta, inguratzen baitu kostaldea. 14
KOSTALDEA
Inguru honetako mendietako asko txakolin-mahastiz estalita dago. Jatorrizko Deitura Babestua duen ardo txuri eta gazte hau oso egokia da itsaski eta arrainekin batera hartzeko. Arratoi batek, bai, mendi itxurako arratoi erraldoi batek Getarian gaudela jakinarazten digu. Historia hankaz gora irauli zuten bi gizon sortu ziren bertan: batetik, Juan Sebastian Elkano, munduari bira eman zion lehen gizona; bestetik, Cristobal Balentziaga, “Modaren Printzea” deitua. Azken horri eskainitako museo ikusgarri batek ateak zabaldu zituen 2011ko udan. Getariako kaletxoetan barrena ibiltzea gozamena da. Kale guztiak leku berera doaz: portura. Bertara iristeko, baina, Salbatore eliza gotikoa azpitik zeharkatu behar da tunel baten bidez. Natura, ikusmira bikainak eta oinez ibiltzea gogoko izanez gero, berriz, San Anton mendira joan daiteke –horixe da arratoiaren benetako izena– edo Meaga eta Askizu landa auzoetara inguratu, non San Martingo elizatxo gotikoa altxatzen den. Bide batez esanda, Getariako arrain erretegiak, parrillak kalean jartzen dituztenak, mundu osoan dira ezagunak; merezita gainera.
ahazten dira. Halaxe gertatu zitzaion Ignacio Zuloaga pintoreari, bere etxea Santiagoko hondartzan eraikiarazi baitzuen. Tailerrak eta kaperak, gaur egun, museoa osatzen dute, jendearentzat ikusgai. Debara iristeko unea marko batean sartzeko modukoa da: bihurgunez eta maldaz beteriko hainbat kilometro egin ondoren, errepidea itsasora agertzen da berriz ere, eta, bat-batean, hor dago herri ederra, udako etxe zoragarriz jositako hondartza zabalaren ostean. Duela mende batzuk, merkataritza-portu garrantzitsua izan zen –bertan ontziratzen ziren Gaztelako artileak Flandesera bidean–, eta oparotasun ekonomiko horri esker eraiki zen, hain zuzen ere, herriko altxor nagusia: Santa Maria tenplu gotikoa, aurrealdean oraindik ere jatorrizko koloreei eusten diena.
Euskal kostako Geoparkea
Gipuzkoako kostaldeko azken herria Mutriku da. Horren ondoren, errepidea Bizkaiko lurretan sartzen da. Herri txiki horretan, azpimarratzekoa da Hirigune Historiko zoragarria. Monumentu Multzo izendatuta dago eta monumentu eta oinetxe bikainak ditu. Portu aldera jaisteko bidean, Jasokundeko Andre Mariaren eliza nabarmentzen da, Atenastik ekarritako greziar tenplua dirudiena, edo Berriatua Dorrea, 1553an hiribildua zeharo suntsitu zuen sutean onik geratu zen eraikinetako bat.
Gipuzkoako kostaldean badago naturaren altxor miragarri bat: Euskal Kostako Geoparkea. Zumaia, Deba eta Mutrikuraino luzatzen den geoparke honek kalkula ezinezko balio geologiko eta kulturala duten bi altxor gordetzen ditu: Flyscharen ibilbidea eta Karstaren ibilbidea. Zumaiaren fisonomia aski bitxia da; alde batetik, alde zaharra dago, non San Pedro elizaren dorrea gailentzen den, eta, bestetik, hondartzak. Hondartzok ezagutuz gero, nekez
Kantauri itsasoari eta bertatik ateratzen diren fruituei egindako keinua da ia Mutriku osoa. Hortxe ditugu, adibidez, kontserba-arrainak, baita uretatik ateratako fosilak ere, Nautilus Mutrikuko Geologia Ezagutarazteko Zentroan ikusgai daudenak. Beste gauza bitxi bat hango igerileku naturalak dira, Gipuzkoako kostaldean bakarrak. Horiek eta Portutik gertu dagoen hondartzak aukera-aukerako espazioak dira bainularientzat.
TurismO BULEGOAK Hondarribia-Irun
(Bidasoa Activa - Bidasoa Bizirik) - Irungo bulegoa: Plaza Luis Mariano, 3 T: 943 02 07 32 - Hondarribiako bulegoa: Arma Plaza / T: 943 64 36 77 Minatera kalea (kirol portua) / T: 943 64 54 58 • turismo@bidasoa-activa.com • www.bidasoaturismo.com
Errenteria (goi-denboraldian zabalik)
• San Marko, z/g • T: 943 44 96 38 / turismo@errenteria.net • www.oarsoaldea-turismo.net
Oiartzun
• Aialde, 2 - 20180 Oiartzun • T: 943 49 45 21 • turismo@oarsoaldea.net • www.oarsoaldea-turismo.net
Pasaia
• Víctor Hugo Etxea • Donibane, 63 - 20110 Pasai Donibane • T: 943 34 15 56 • turismo.pasaia@oarsoaldea.net • www.oarsoaldea-turismo.net • www.victorhugopasaia.net
Zarautz
• Nafarroa kalea, 3 - 20800 Zarautz • T: 943 83 09 90 / turismoa@zarautz.org • www.turismozarautz.com
Orio
• Kale Nagusia, 17 - 20810 Orio • T: 943 83 55 65 / www.oriora.com
Getaria (urte osoan zabalik)
• Aldamar parkea, 2 - 20808 Getaria • T: 943 14 09 57 / turismogetaria@euskalnet.net • www.getaria.net
Zumaia
• Kantauri plaza, 13 - 20750 Zumaia • T: 943 14 33 96 • www.geozumaia.net
Deba
• Ifar kalea, 4 - 20820 Deba • T: 943 19 24 52 / www.deba.net
Mutriku
• Txurruka plaza, z/g - 20830 Mutriku • T:943 60 33 78 • turismo@mutriku.net / www.mutriku.net
AGENDA
Gipuzkoako kostaldeko herrietan traineru-estropadak egiten dira udan.
URTARRILA Getaria • Txakolin Eguna (17) Deba • Nekazal eta Abeltzain feria. ‘Urteberri’ Mutriku • Jornadas de Magia ZARAUTZ • Sagardo Eguna
MARTXOA Mutriku • Berdel Eguna
APIRILA Hondarribia • Aste Santua. Prozesioak MUTRIKU • Berdel Eguna Errenteria • San Markoseko erromeria San Markos Gotorlekuan aia • Landare Berezien Azoka • Txakoli eguna Zumaia • San Telmo Jaiak Zarautz • Garagardo Azoka (Aste Santua)
MAIATZA HONDARRIBIA • San Isidro (Nekazaritza Feria eta Herri Kirolak) Irun • Txirrindularitza: Bidasoako Itzulia DEBA • Debarraren Eguna Erraldoien Alardea Lezo • Mendekoste Festak Errenteria • Euskal Herriko Eskulangintza Azoka Orio • Artisau Azoka Getaria • Antxoa Eguna • Euskal Jaiak (azken larunbata)
Zarautz
• Astronomia Astea
ZUMAIA • Europako Geoparkeen Astea
EKAINA Hondarribia • Erdi Aroko Azoka Irun • San Martzial Alardea Zarautz • Zarauzko Nazioarteko Triatloia (2. larunbata) • San Pelaio Festak ZUMAIA • an Pedro Jaiak • Eskulangintza Azoka • Slow Zumaia, gastronomiari eta natura iraunkorrari buruzko jardunaldiak • Merkataritzaren Astea ORIO • San Pedro jaiak
UZTAILA Hondarribia • Kutxa Entrega Eguna • Hondarribia Blues Jaialdia Irun • Luis Mariano Nazioarteko Kantu Lehiaketa Pasaia • Traineru Estropadak • San Fermin Jaiak Pasai Antxon • Karmengo Jaiak Trintxerpen • Santiago Jaiak eta Estropadak Pasai Donibanen Oiartzun • Arditurriren eguna ERRENTERIA • Magdalena Jaiak Orio • Bisiguaren Festa • Estropadak MUTRIKU • Malen Jaiak ZUMAIA • ‘Flysch Trail’ mendi-lasterketa Zarautz • “Kalerki”, kaleko antzerki topaketa
Olatuak Zumaiako kai-muturrean.
ABUZTUA
URRIA
Hondarribia
HONDARRIBIA • Euskal Herriko Pintxo Lehiaketa MUTRIKU • Gaba Beltza ZUMAIA • Zakila bira Zarautz • Mobibike eguna
• Traineru Estropadak
• Herri Giroa Oiartzun • Xanistebanak. Herriko Jaiak. • Erromeria Artikutzan GETARIA • San Salbatore Jaiak • J.S. Elkanoren lehorreratzearen antzezpena (4 urtean behin) Zarautz • Udako Musika Zikloa (ostirala) • Traineru-estropadak Zumaia • Nazioarteko Musika Jaialdia (1-10) • Euskal Jaia IRUN • Euskal Jira Deba • San Roke Jaiak: danborrada, zezen-korrika eta zekorketa
IRAILA Hondarribia • Guadalupeko Amaren Alardea (8) • Nekazal eta Abeltzaintza Azoka LEZO • Santakrutz Jaiak Errenteria • Erdi Aroko Azoka Zarautz • Euskal Astea eta Euskal Jaia • Txakolin Eguna (3. larunbata) Zumaia • Olagarro Eguna (3. larunbata)
deba • Euskal Jaia MUTRIKU
• Kalbarixoko jaiak
OIARTZUN • Bide Berdeen eguna
AZAROA Irun • Atletismoa: Behobia-Donostia • Antzerki Gaztearen Erakusketa • Zinema Arkeologikoaren Jaialdia Pasaia • Magosto Jaia aia • Idi Proba Mutriku • Antzerkiaz Blai! Antzerki Amateurraren Jaialdia ZUMAIA • Klarinete maratoia • Gourmet Gauak
ABENDUA Zarautz • Gitarra Jaialdia • Kros mistoa • Abenduko azoka berezia MUTRIKU • Abendurock • Santo Tomas feria Orio • San Nikolas Jaiak Oiartzun • Ikaskintza, basoa ogi-iturri Arditurrin AIA • San Silvestre lasterketa ZUMAIA • San Silvestre Lasterketa mistoa
KOSTALDEA
15
zer ikusi
2 1 Hondarribia 3 Lezo Irun 4 5
10 9 Pasaia 8
Ekialdeko kosta
DONOSTIASAN SEBASTIĂ N
11
6
Errenteria
Oiartzun
7
12
1. Hondarribia
3. Irun-Hondarribia
5. Irun
Herrigune historikoa
Txingudiko Padurak
Oiasso Erromatar Museoa
Bidasoa ibaiaren ahoan, eta Irun, Hondarribia eta Hendaiak inguratuta, Txingudiko badiak ekosistema aberatsa du. Txingudi Ekoetxea izeneko interpretazio-zentroan hegaztien behatoki bat dago, eta zentro hori da, hain zuzen, Plaiaundiko padurak eta bestelako habitatak bisitatzeko abiapuntua. Horri oraintsu berreskuratu diren Jaizubiako padurak (Hondarribia) gehitu behar zaizkio. Hondarribiko alde zaharra historia eta arte balioko monumentu izendatua izan zen, eta bere baitan biltzen dituen etxe armarriz jantziek, jauretxeek eta eraikin bitxiek multzo paregabea osatzen dute benetan. Teilatu-hegal ikusgarriez hornitutako Kale Nagusian barrena, Arma plazaraino helduko gara; historia luzea gordetzen duen gune horretan Karlos V.a Enperadorearen Gaztelu mardula, egun paradore dena, gailentzen da.
Oiasso erromatar museoa museo arkeologiko bat da eta Oiasso inguruan aurkitutako aztarna erromatarrak biltzen ditu. Helburua inguruko ondare arkeologikoa ezagutaraztea da.
6. Errenteria 4. Irun
2. Hondarribia
Guadalupeko santutegia Guadalupeko Amaren irudia, hondarribiarrek gutxienez XVI. mendeaz geroztik gurtua, Hondarribitik Jaizkibel mendirainoko igoeran kokatutako baseliza batean dago gordeta. Ikuspegi ezin hobeek osatzen dute bisita.
16
KOSTALDEA
San Marko Gotorlekuko Kultura eta Jolas gunea
Junkaleko Andre Mariaren eliza Irungo eliza eraikitzeko ehun urte behar izan ziren, eta aldi luze horren erakusgarri da estiloen nahastura (gotiko beranta, euskal gotikoa eta barrokoa). Eliza barruko erretaulan, gailen, Gipuzkoan den Andre Mariaren irudirik zaharrena: Junkaleko Andre Mariaren tailua. Monumentu Historiko-Artistiko Nazionala deklaratua.
Begiratoki natural hau Lau Haizeta Parkean dago, Oarsoaldea deritzan eskualdean. Euskal kostaren eta mendien ikuspegi bikaina dago bertatik. Gotorlekua, lehenagotik zegoen kokaleku militar baten gainean eraikia, 1888. urtekoa da. Gaur egun, jolasleku eta kulturgune gisa erabiltzen da. Antzina bertan izandako jarduera militarra armen errepliken bidez birsortua izan da (metrailadoreak, kanoiak‌).
Hondarribiak, Bidasoa ibaiaren bokalean, Gipuzkoako Erdi Aroko herrigunerik ikusgarrienetako bat dauka.
7. Oiartzun
9. Pasai San Pedro
11. Lezo
Arditurri Meatze Gunea
ALBAOLA ITSAS KULTUR FAKTORIA
Ibilbide kulturala Lezoko herrigune historikoan zehar
Pasaian dago, Jaizkibel lurrun-draga zaharraren ondoan, eta balio etnografikoko itsasontziak egiteko euskaldunek tradizionalki erabili izan dituzten artisau-teknikak berreskuratu dituzte bertan. Euskal Herriko ontzigintzan murgiltzeko aukera ematen du, izan ere, une honetan San Juan ontziaren erreplika bat eraikitzen ari dira.
MENDI Urruzuno
Aiako Harria Parke Naturaleko sarreretako batean dago, Oiartzun udalerrian, Arditurriko bidegorriaren edo bide berdearen amaieran, hain zuzen. 2.000 urtez ia etengabe ustiaturiko meazulo bakarrenetarikoak dira Arditurrikoak. Orain meatze-esparruaren ingurua berreskuratu egin dute, 20 urtez baino gehiagoz jarduerarik gabe egon ostean.
8. Pasai San Pedro
Mater Ontzi Museoa
10. Pasai Donibane
Victor Hugo Museo-Etxea
Portuz portu uretatik ibiltzen den ontzi-itxurako museo honek gure itsas historiaren zati bat eta historia horren egun arterainoko bilakaera ezagutzeko aukera eskaintzen digu. Ontzia hegaluzearen arrantzarako euskal arrantzontzi tipikoa da, 1990. urtekoa, zurez egina, eta bertako arrantzontzi tradizionalen antzinako egitura gorde du. Ontziaren instalazio bereziek eta erakustareto gisa moldatuta dauden sotoek Kantauri aldeko arrantzaren munduan murgil egiteko aukera eskaintzen diote bisitariari. Tailerren eta ibilbide tematikoen bidez, haur zein helduek bertatik bertara ezagutuko dute nolakoa zen lehengo arrantzaleen bizimodua, non zeuden arrantzagune nagusiak eta nolakoak ziren arrantza-teknikak.
Pasai Donibaneko XVII. mendeko etxe tipiko batean igaro zuen uda 1843an Victor Hugo idazle erromantikoak. Museo-Etxeak erakusketa iraunkor bat du: “Victor Hugo, oroimenaren bidaia�. Idazlearen altzari eta objektu apaingarrien bilduma zabala ikus daiteke bertan. Museo-Etxea Donibane kalean dago, Pasaiako badiara ematen duen kale aldizka argi aldizka ilun batean, tunel txiki batzuk eratzen dituzten lau etxe dituela alboetan.
Santo Kristo Basilika zainduz, bere bizarrik gabeko Kristo Bizantziarrarengatik ospetsua, Lezoko hirigune historikoko kaleek XVI. mendeko eraikin ugari biltzen dituzte.
12. Irun-Oiartzun-Errenteria
Aiako Harria Natur Parkea
1995ean izendatu zuten Natura-Parke, eta naturaren ikuspegitik alderdi ugari ditu azpimarratzekoak, hala nola, granitozko mendigunea, Euskal Herrian bakarra, eta haren gailurrak, Oiartzungo haran ikusgarriak miresteko begiratoki apartak. Aipagarria da harizti, pagadi eta baso mistoen kontserbazio-maila; baso horietako habitaten kalitate onari esker, bestalde, fauna zabal bat bizi da bertan, adibide baterako, basakatua, basurdea, orkatza, saia, belatza, izokina edo Pirinioko ur-satorra.
KOSTALDEA
17
zer ikusi
Mendebaldeko kosta
18 19
24
23
Mutriku
21
Deba
22
Lastur
20
Getaria
Zumaia
Zarautz
16 17 13
Orio
DONOSTIASAN SEBASTIÁN
14 15
Aia
13. Aia
15. Orio
17. Zarautz
Pagoeta Parke Naturala
Orioko Done Jakue Bidearen Interpretazio Zentroa
Photomuseum Zine eta Argazki Museoa
Pagoeta Parkea Gipuzkoako kostaldeko mendikatean kokatuta dago. Gailur deigarriak ditu, kareharrizko maldak, hostozabaleko baso mistoak, koniferoak, larre eta sasiarteak. Gizakiaren arrastoa nabarmen antzeman daiteke Agorregiko burdinolan eta errotan. XVIII. mendeko instalazio hidrauliko baten errekreazio horrek burdinola eta lau errota martxan ikusteko aukera eskaintzen digu. Ikusgarria da ere instalazioak urez hornitzeko erabiltzen zen urtegi eta ubide sistema.
14. Orio
Alde zaharra
Kale harriztatu, mailakatu eta sarritan labirinto-itxurakoek osatzen dute Orioko ‘Goiko kalea’, alde zaharra, alegia. Kale horien artean Bariko San Nikolasen parrokia-eliza altxatzen da, gailen, hura ere lur malkartsu batera egokitzera behartuta. Aldare nagusiko erretaula barroko bikainak Bariko San Nikolasen irudia goresten du.
18
KOSTALDEA
Euskal Herrian dagoen Done Jakue Bidearen Interpretazio Zentro bakarra da eta ibilbidearen inguruko informazio guztia biltzen du. Iturriaga jauregi zaharraren hiru solairuek Done Jakue Bidearen historiari buruzko informazioa eskaintzen dute: erromesaldiaren esanahia, Done Jakue Bidea eta artea, bidea gaur egun zertan den, eta abar. Zentroak, gainera, modulu interaktiboak, ikus-entzunezkoen emanaldiak eta heziketa materialak jartzen ditu bisitariaren eskura, “Europako Lehen Kultur Ibilbidea” deitua izan dena sakonago ezagutu ahal izan dezan.
Zarauzko museo honek argazkigintzaren teknika eta artean zeharreko bidaia, hasieratik gaur egun artekoa, egiteko aukera eskaintzen dio bisitariari, bai eta zinemagintzaren ibilbide kronologikoa, sorreratik bertatik hasita, egiteko aukera ere. Zentroak argazkigintzarekin zerikusia duten tresnen bilduma zabala du: argazki-makinak, tresna optikoak, dagerrotipo zaharrak, garai eta joera guztietako argazki artistikoak eta abar.
18. Getaria 16. Zarautz
Iñurritzako dunak eta biotopoa Zarauzko hondartzaren ekialdeko muturraren eta Iñurritzako ibaiaren ahoaren arteko tarte honetan datza Gipuzkoako duna-sistemarik handiena. Zaldain baten bitartez sartuko gara biotopo horretan, eta ikusiko dugu nola igarotzen den duna-gune batetik –muturreko baldintzetara egokitu den flora eta fauna baten bizileku– berreskuratze-bidean dagoen padura batera.
Salbatore parrokia-eliza
Getariako Erdi Aroko gunearen gainean Monumentu Nazional izendatutako Salbatore parrokiaren soslaia gailentzen da, XV-XVI. mendekoa. Tenpluaren historiaz jakiteko denboran oso atzera, Goi Erdi Arora jo behar da, arkeologiak erakutsi duenez. 1397an Gipuzkoako Probintziaren sorreraren egoitza izan zen. Bisita gidatuen bidez, eliza eta kripta arkeologikoa ikus daitezke.
Flyscharen Ibilbidea.
19. Getaria
21. Zumaia-Deba-Mutriku
23. Deba
Cristóbal Balenciaga Museoa
Euskal Kostako Geoparkea
Santa Maria eliza
Balenciaga “modaren arkitektotzat” jo zuten. Getariako marinel-herrian, goi-joskintzan maisu izandako Cristóbal Balenciagari buruzko museoa dago. Bi eraikinek osatzen dute zentroa: Aldamar Jauregi historikoak eta oraintsu eraikitako ondoko eraikin batek. Bertan dago ikusgai Cristóbal Balenciaga Fundazioaren bildumaren zati bat. Bilduma 1.200 pieza baino gehiagok osatzen dute, munduan ez dago parekorik, eta Balenciagaren etapa guztietako jantzi eta osagarriak biltzen ditu. Erakusketa iraunkorraz gainera, dokumentazio-zentro bat eta aldi baterako erakusketak nahiz tailerrak hartzeko aretoak daude; gainera, kultura jarduera (kontzertuak, proiekzioak etab.) eta ekitaldi ugari egiteko agertoki gisa ere erabiltzen da.
20. Zumaia
Ignacio Zuloaga Kulturgunea
Ignacio Zuloaga margolariaren estudioa izandakoa Santiago Bideko erromesentzako ostatu ohi batean kausitzen da. Barruan, Zuloagaren beraren margolan batzuekin batera, hark bildutako arte-bilduma ere gordetzen da, hainbat artelanez osatua dagoena.
Euskadiko eta Kantauri itsasoko ertzeko lehen geoparkea da, Zumaia, Deba eta Mutrikuko udalerriek osatua. 2010az geroztik Geoparkeen Europar Sarearen barruan dago. Itsasbazterreko labar malkarren ikusgarritasuna agerian uzten duen Fliyscharen ibilbidea egiteaz gainera, geoparkea barnealdera zabaltzen da Karstaren ibilbidean zehar. Azken horretan Arno eta Izarraitz kareharrizko mendiek bere baitan gordetzen dituzte inguru honetako enigma eta elezaharretako asko.
Mendiaren malkarraren eta Debako Erdi Aroko guneko etxeen artean, Santa Maria elizak bere dimentsio monumentalak erakusten ditu, ia katedral batenak izan litezkeenak. Atari polikromatua eta klaustroa dira XV. eta XVII. mendeen artean eraikitako Debako tenpluaren alderdi aipagarrienetariko batzuk.
24. Mutriku
Herrigune historikoa 22. Deba
Lastur Debako udal-barrutian, eta kostatik oso gertu, haran berde bat ezkutatzen da, Lasturko errekastoak eratua. Eremu karstikoa da, leize, haitzulo eta hobiz josia. Harana zezenengatik da ezaguna; izan ere, Europako bertako arrazarik zaharrenetako bateko zezenak jokatzen dira San Nikolas plazan.
Mutrikuko herrigune historikoa, Monumentu Multzo izendatua, Euskal Herrian ongien kontserbatuta dagoen Erdi Aroko herriguneetako bat da. Goialdeko Txurruka plazatik porturaino, Beheko Plazatik igarota, jauregiak eta dorretxeak bata bestearen ondotik ageri dira. Horien artean aipatzekoak dira, besteak beste, Galdona eta Arrietakua etxeak, Berriatua Dorretxea edo Montalivet jauregia.
KOSTALDEA
19
GALTZEKO MODUKO
16 HONDARTZA
Donostian, hiru hondartzen edertasunak zail egingo duzu bat aukeratzea. Egia esan, ez duzu zertan aukeraturik eta hirurak bisita ditzakezu, elkarrengandik hurbil baitaude. Kontxak eta Ondarretakoak badiaren ikuspegi ederra eskaintzen dizute. Zurriolakoa, basatiagoa, gazte eta animatuena da. Zarauzko eta Hondarribiko alde zaharren edertasunari hondartza gehitu behar zaie, familia guztiarentzako zerbitzurik onenekin. Plan bikain bat: arratsaldea hondartzan eta pintxo afaria ondoren.
Hondarribia
Zarautz
PIKTOGRAMEN INTERPRETAZIOA Denboraldian, sorosleak Aldagelak Surf egiteko gomendagarria Urpekaritzarako gomendagarria Jatetxeak inguruan Irisgarritasuna Informazio gehiago: www.gipuzkoa.net/hondartzak
1
6
Hondarribiako hondartza
Zarauzko hondartza
Portuaren ondo-ondoan, Gipuzkoako azken hondartza kai-mutur batek banatzen du Bidasoa ibaiaren bokaletik. 800 metroko luzera du eta ingurunea, berriz, ostera ere urbanizatu berria dago; Hondarribiko hondartzak, hondar gainazal lasaiari esker, bainu patxadatsua hartzeko parada eskaintzen du. Hondartzarekin gozatu baino lehen edo horren ostean, Txingudiko badiaren beste aldera, Hendaiara, igaro daiteke ontzian.
2.500 metroko luzera du Gipuzkoako hondartzarik handienak. Olanez estalitako etxola bitxien koloreen gainean ibilaldi animatu eta kilometrikoa egin daiteke. Zarauzko hondartzan familian doazen bainulariak eta surflariak biltzen dira. Hondartzaren ekialdeko muturrean badago garrantzi ekologiko handia duen gune bat: IĂąurritzako dunak eta padura.
DONOSTIA
2
3
4
Zurriola hondartza
Kontxa hondartza
Ondarreta hondartza
Zurriola hondartza edo gauza bera dena, Groseko hondartza da Donostiako hondartzarik gazteena. Eta ez zabaldutako kai-muturra eraiki berria (hamar urte inguru) delako bakarrik, gazte eta “surflari� itxura duelako eta giroa sortzen delako baino. Rafael Moneok diseinatutako kongresuen jauregiko kristalek eta Kursaaleko auditorioak dekoratu abangoardista itxura ematen dio Zurriola hondartzari.
Klasiko bat. Hondartzaren 1.370 metroko luzerak azaleko kurba diseinatu du eta Donostiako mendi eta eraikinekin lotzen da harmonikoki. Maria Cristina erregina Kontxarekin liluratuta geratu zen eta Gipuzkoako udan pasatzen utz ezin daiteken lekua da. Herriko hondartzaren izaera du eta eskudel polit batek baino ez du herritik banatzen.
Ondarreta hondartza Donostiako badiaren ondo-ondoan dago, Santa Klara uharteak eta Igeldo mendiak babestuta dago; gainera, Kontxa eta Ondarreta hondartzak Loretopeako harkaitzek baino ez dituzte banatzen, Miramar Jauregiaren behealdean, hain zuzen. Agian, Gipuzkoako hondartzarik ederrena eta dotoreena izango da. Hain zabala izatearen ondorioz, Donostiaren dotorezia Kontxako hondartzatik baino askoz ere lasaiago balioetsi daiteke.
20
KOSTALDEA
…Edo zaindutako kostarekin, kosta lasaiarekin, iristeko oso erraza den hondartzarekin eta beharrezko guztia duenarekin topo egin dezazun, baita bainuaz gozatzeko eta hain desberdinak diren surf edo urpekaritza bezalako kirolak egiteko aukera ematen diguten hondartzekin ere. Hegi berdez inguratutako Gipuzkoako hondartzek Kantauri Itsasoaz gozatzeko parada bikaina eskaintzen dute.
16
Hondarribia
1
2 15
14 Mutriku 13
Zumaia
Deba 12
11
10
8
9
4
Getaria 7
Zarautz 6
3
Donostia-San Sebastián
5 Orio
Orio
Getaria
5
7
Zumaia
Deba
9
12
Antilla hondartza
Malkorbe hondartza
Santixo hondartza
Santiago hondartza
Orioko hondartza nagusia, bere camping eta guzti, jendez inguratuta egon ohi da, baina hala eta guztiz ere, beti da erosoa; izan ere, berritu berria da, eta 3.500 metro koadro hondar du.
Oso gertu dagoen portura eta “Getariako Arratoira” begira, hondartza apain eta babestu honek ur lasaiak ditu eta ez da oso handia. Aukera-aukerakoa da uretako kirolak egiteko, hala nola, igeriketa, piraguismoa, bela…
Urola ibaiak bere bokalean osatzen dituen padurekin batera eta Ignacio Zuloaga Kulturgunetik gertu, Zumaiako hondartzarik handienak lasaitasuna eskaintzen du hondar hedadura handian zehar.
Hondartza honek ISO 14001 ziurtagiria dauka eta Deba ibaiaren bokalearen ondoan dago, itsas-pasealeku batek inguratua. Surfa egiteko leku bikaina da.
8
10
Itzurun hondartza
Sakonetako kala
Hiriaren mendebaldean kokatuta, eta Kantauri itsasoari irekita, primerako hondartza da surfa egiteko.
Zumaiaren mendebaldera txangoa eginez iristen den leku polit eta bizigarri honek iodo kopuru altuko urak ditu. Morfologia bikaina itsaslabarrez eta “flysch” fenomenoaz (kareharri eta hareharri orriak forma bertikalean, hostopil itxuran) dago osatuta.
Kala txiki hau Deba eta Zumaia artean dago; inguruan dauden Mendatakoa eta Elorriagakoa bezala, bikaina da erabat naturalak diren paisaiak bilatzen dituztenentzat.
Mutriku
13
11
Gaztetape hondartza
14
15
16
Ondarbeltz
Mutrikuko hondartza
Zazpi Hondartzak
Saturraran hondartza
Ondarbeltz hitz konposatuak “hondar” eta “beltz” aditzera ematen duen moduan, bertako arroken osaerari esker, aleak finak eta ilunak dira. Hondartza Mutrikuri dagokion arren, Debako herrigunetik oso gertu dago.
Mutrikuko portuaren alboan dagoen hondartza txiki horrek bi igerileku natural ditu, biak ere paregabeak Gipuzkoako kostaldean, eta eremu aparta osatzen dute, bainurako nahiz aisialdirako.
Urpekaritza eta nudismo zaletuek senai arrokatsuen segida malkartsua estimu handitan dute, zerbitzurik gabe baina edertasun handikoa. Flysch beltza ezagutzeko leku ezin hobea da; alabaina, bisitatzeko asmoa izanez gero, kontu egitea eta mareak ezagutzea gomendatzen da.
Haitzen soslaiari esker, berehala antzemango dugu Gipuzkoan mendebalderen dagoen hondartza, haren zabaleraren 300 metroak baitira Gipuzkoako lurraldeko azken muturra. Gure kostaldeko hondartzarik basatienetakoa da, eta nudistek asko preziatzen dute. KOSTALDEA
21
> INFORMAZIO PRAKTIKOA Kostaldea TURISMO AKTIBOA
Navegavela
T: 610 40 55 54 / 648 18 30 37 info@navegavela.com / www.navegavela.com
Itsas Gela Ingurugiro Eskola
(Udan, piraguak alokatzeko) T: 600 52 18 22 getari@getari.com
Begi Bistan
Bª Estación s/n - Orio Posta Kutxa, 21 T: 943 83 37 48 orioae@orio-ae.com
Posta Kutxa 61 - 20110 Pasaia T: 618 81 42 25 itsasgela@itsasgela.org / www.itsasgela.org Itsas irteerak. Bidasoa 1, Bajo. - Zumaia / T:943 86 22 41 info@begi-bistan.com / www.begi-bistan.com
osasuna Spa-Gym Malecón
Balea kalea 5 - Zarautz / T: 943 01 12 40 info@spamalecon.com / www.spamalecon.com
Getari Charter
Bela Arineko Ikastaroak Hondarribiko Klub Nautikoa
Ramón Iribarren z/g - Hondarribia T: 943 64 27 88 / cnhondarribi@terra.es
Haizearen bidaiariak
Ulia Pasealekua, 117 - Donostia T: 667 45 05 27 / 943 29 27 55 jmob@mixmail.com
Orioko Arraun Elkartea
Kaxkardi K.E.
> AIREKO JARDUERAK
Hegazkin arinak Easo Flyers
Donostiako Aireportua Calle Gabarra, 22 - Hondarribia T: 943 64 42 52 / 649 80 91 05 info@easofly.com / www.easofly.com Aireko lanak eta abiazio eskola.
Piraguismo ikastaroak eta kayakak alokatzeko T: 666 42 82 84
Parapentea eta Delta-Hegala
Surfa
Delta-Parapente Bidasoako Hegazkintza Eskola
Central Surf
Erlaitz, 3 - Irun. / T: 943 62 22 16 inigo@centralsurf-irun.com www.centralsurf-irun.com
Ibarla auzoa - Irun / T: 609 45 95 95 jorge@bidasoavuelo.com www.bidasoavuelo.com
Aireko Txangoak Parapentean
Hondarribiako Surf Elkartea: Uhingain
T: 604 40 16 00 www.sensacionparamotor.com Donostiatik eta Zarauztik abiatuta.
Gudarien enparantza – Getariako Udala T: 943 89 60 24 / kostabela@hotmail.com
Hondarribia HS2 Sup Eskola
Globo Bidaiak
Hondarribia HS2 Sup Eskola
Donosti kalea, 25 C.C. Sokoa local 10 Hondarribia / T: 629 07 09 36 / 696 34 54 45 estatxa@estatxa.com / www.estatxa.com
Zarauzko Surf Eskola
Gelasio Aramburu, , 6-behea - Pasaia T: 943 52 71 42 / 615 78 40 72 soka@arrakis.es / www.globosoka.com
Pukas Surf Eskola
Itsasontzi Txangoak
La Escuela de Surf
> LEHORREKO JARDUERAK
> URETAKO JARDUERAK
SUP C4 Sup Center
Donibane plaza 5 – Zarautz T: 943 10 42 91 / 671 33 51 07 info@c4supcenter.com / www.c4supcenter.com Foru Kalea. / T: 615 76 99 44 hs2@hs2.es / www.hs2.es
Lizardi kalea 9 – Zarautz T: 943 89 06 36 (uda) T: 943 32 00 68 (urteko gainerako garaietan) surfeskola@pukassurf.com surfeskola@pukassurfeskola.com www.pukassurf.com / www.pukassurfeskola.com
Itzurun Surf Taldea
Larretxo kalea / T: 638 94 95 38
Aosez Elkartea
Itzurun Hondartza / T: 679 32 12 53
Yako surf-Debako Surf Eskola
Arakistain Plaza - Deba T: 943 02 96 00 / 628 52 96 95 yako@yakosurf.com / www.yakosurf.com
Urpeko igeriketa Buceo Donosti
Donibaneko Kaia, D1 - Pasai Donibane T/F: 943 31 23 13 buceo@buceodonosti.com / www.buceodonosti.com
Buceo Hondarribia
Minatera, 8 - Puerto Deportivo - Hondarribia T: 609 41 91 14 / buceo@buceonavarra.com
Buceo Euskadi
Kostabela Kirol Klubaren Bela Eskola Estatxa centro naútico
Itxas Zerbi
Pasai Donibane-Pasai San Pedro linea erregularra eta txangoak Pasaiako badiatik. T: 630 44 88 13 / www.turismopasaia.com
2Gurpil
Zarauzko Surf Elkarteko Eskola
Bicirent
Albamar Alokairu Nautikoak
Zumaiako Kirol Portua. T: 629 44 24 94 / 649 84 05 02 info@todobarcos.com / www.todobarcos.com
Getari Charter
Txoritonpe kalea, 24 (Getariako kaia) T: 600 52 18 22 getari@getari.com / www.getari.com
Belaontzi Irteerak
T: 696 57 02 17 / Zarpar jasper@euskalnet.net / www.zarpar.net Kale Nagusia, 4 bajo. Zumaia T: 943 14 32 71 / 688 61 33 78 begi@euskalnet.net / www.jonnymaracas.com
Itsas Gela
Aritzbatalde kalea, 2 bajo - Zarautz T: 943 13 26 47 alitan-sub@alitan-sub.com / www.alitan-sub.com
Itsasoari buruzko ikastaroak eta bisita gidatuak
Piraguismoa, kayaka, bela eta arrauna
Jolaski, S.L
Santiagotarrak
Lanautika
Pol. Navalaldea Donibane s/n - Pasaia T: 696 14 22 26 info@lanautika.com / www.lanautika.com
Estatxa
Hondarribia T: 629 07 09 36 estatxa@estatxa.com / www.estatxa.com
Aquaturismo Eguisiers S.L.
Santiago kalea 41-1º - Hondarribia T: 638 44 08 36 eguisiers@aquaturismo.com / www.aquaturismo.com
22
KOSTALDEA
Bizikleta alokairua
Moor Surf denda
Butron Pasealekua, z/g - Hondarribia T: 639 61 78 98
Begi Bistan
Pasaia T: 630 44 88 13 info@itxaszerbi.com / www.turismopasaia.com
Pukas Surf Eskola
Higer Katamarana
Pol. Navalaldea Donibane z/g - Pasaia T: 696 14 22 26 info@lanautika.com / www.lanautika.com
Posta Kutxa 61 - 20110 Pasaia T: 618 81 42 25 itsasgela@itsasgela.org / www.itsasgela.org
ItxasZerbi
T: 661 09 13 96 / 679 49 34 48 - Zarautz www.laescueladelsurf.com
Pasaia Mountain Bike Kluba
Txoritompe kalea 34-35 - Getaria T: 943 14 01 85 ksub@ksub.net / www.ksub.net
Butron Paealekua, z/g - Hondarribia T: 639 61 78 98 info@jolaski.com / www.jolaski.com Bidasoan barreneko ibilaldiak.
Donibane plaza, 5 - Zarautz T: 943 01 95 07 info@surfeskola.com / www.surfeskola.com
Soka
Lanautika
Itsas Begi Hiru
Alitan
Foru Kalea. / T: 615 76 99 44 hs2@hs2.es / www.hs2.es
Lizardi, 9 - Zarautz T: 943 89 06 36 (udan) 943 32 00 68 (urteko gainerako garaietan) surfeskola@pukassurf.com surfeskola@pukassurfeskola.com www.pukassurf.com / www.pukassurfeskola.com
C/ Puerto, s/n - Mutriku T: 943 19 50 88 / 617 33 30 03 buceo@buceoeuskadi.com www.buceoeuskadi.com / www.grupobuceo.com
K Sub
T: 666 54 12 32 / 620 94 44 54 uhingain@hotmail.com / www.uhingain.com
Bidasoa 1, Bajo. - Zumaia / T: 943 86 22 41 info@begi-bistan.com / www.begi-bistan.com
Bañeru Kalea, 1 bajo - Zarautz T: 943 00 53 69 idoia.sarasola@hotmail.com / www.moorsurf.com Mendilauta, 13 - Zarautz T: 943 89 02 25 / 607 42 45 56 zse@zarauzkosurfelkartea.com www.zarauzkosurfelkartea.com
Gaztetape Surf Elkartea
Gaztetape hondartza - Getaria gaztetapesurf@hotmail.com
Good people surf
Gipuzkoa kalea 55B- Zarautz T: 943 53 66 27 / info@goodpeoplesurf.com www.goodpeoplesurf.com www.zarautzsurfcamp.com
Axi Muniain surf-eskola
Trindade kalea 1 – Zarautz T: 943 83 56 48 / 681 39 83 00 / 652 71 43 03 axisurfschool@gmail.com / www.aximuniain.com
Moor Surf Eskola
Borda Enea, 4 - behea. Trintxerpe - Pasaia T: 670 63 55 52 trintxerpe@trintxerpe.com www.trintxerpe.com Baxoalde, 2-3. Orio. / T: 943 83 59 80 bigurpil@hotmail.com 2gurpil.blogspot.com.es Gereziondo 3 –Zarautz / T: 943 13 32 00 www.ciclosurrestilla.com
Good people surf
Gipuzkoa kalea 55B – Zarautz T: 943 53 66 27 info@goodpeoplesurf.com www.goodpeoplesurf.com www.zarautzsurfcamp.com
GolfA Donostiako Errege Golf Kluba
Bordagain etxea, Jaizubia auzoa 6 Posta Kutxa. Hondarribia / T: 943 61 68 45 www.golfsansebastian.com
Zarauzko Errege Golf Kluba
82 Posta Kutxa - Zarautz T: 943 83 01 45 / www.golfzarauz.com
Eguzkilore – Itsasertza- Zarautz T: 943 02 08 94 / 679 31 90 06 / 635 73 20 13 info@moorsurf.com / www. moorsurf.com
Jolas Golf Karakas. Golf Eskola
Itsas Kirolen Zentroa
Justiz Golf
(15/06-31/08). Zumaiako Udala
Itzurun Surf Taldea
Artadi Auzoa, 26 - Zumaia T: 943 86 04 35 / 605 71 52 73
Gornutz auzoz, 30 B - B / T: 943 05 03 55
Larretxo kalea / T: 638 94 95 38
Hipika
Pº Real Union, 6 - Irun T: 943 63 20 56 info@santiagotarrak.com / www.santiagotarrak.com
Aosez Elkartea
Jaizubia Hipika Kluba
Club de remo en Hondarribia Arraun Elkartea
Nafarroa Plaza1-B - Deba T: 660 83 76 12 / 655 70 10 24 Surf eta Body Board ikastaroak udako sasoian. T: 943 86 15 30
T: 943 64 01 61 / www.hondarribiarraun.com
Begi Bistan
Bidasoa 1, Bajo. - Zumaia / T: 943 86 22 41 info@begi-bistan.com / www.begi-bistan.com Kayakak Orion
Itsas Kirolen Zentroa
(15/06-31/08). Gernika ibilbidea,z/g. Zumaia T: 943 86 07 76
Kukulak
T: 653 73 25 37 / www.kukulak.com
Kostabela Bela Eskola
Kirol Dartsena – Getariako Portua T: 609 40 54 53 / 696 91 17 76 / 687 83 55 42 kostabela@hotmail.com
Itzurun Hondartza / T: 679 32 12 53
Zurrunbilo Debako Kirol Elkartea
Yako surf-Debako Surf Eskola
Arakistain Plaza - Deba T: 943 02 96 00 / 628 52 96 95 yako@yakosurf.com / www.yakosurf.com
Jaizubia hiribidea, 1. 285 Posta Kutxa - Irun T: 943 61 90 15 / www.hipicajaizubia.com
Listorreta Hipika Kluba
Aldura, 55 - Errenteria T: 943 51 03 99 h.listorreta@euskalnet.net Hipika ikastaroak, zaldi txangoak, poniak haurrentzat.
Pagadi Zalditegia
Urdaneta auz, Goiko Gokoemana, z/g T: 649 10 78 23 / kerkus73@yahoo.es Zaldi txangoak eta ikastaroak.
Agorregi Zalditegia
Orioko gaina, Agorregiko burdinola T: 650 87 09 66 / elenaa1@euskalnet.net Zaldi txangoak, ikastaroak eta ingelesezko kanpamentuak.
Olmedo Uranga Zaldi-Behorrak
Zelaitxo Alde, Laranga auzoa - Mutriku T: 646 54 80 71 / yeguadaolmedo@yahoo.es
Estrategia jokoak Paintball Jaizkiball
Zamalbide auzoa - San Marko errepidea, 40 Errenteria / T: 647 92 92 12 reservas@jaizkiball.com / www.jaizkiball.com
Paintball Debaventura
Arditurri Meatze Gunea Arditurri bidea, 3 - Oiartzun / T: 943 49 45 21 turismo@oarsoladea.net / www.arditurri.com
San Marko Kultura eta Jolas gunea San Marko bidea z/g - Errenteria T: 943 44 96 38 / turismo@errenteria.net www.oarsoaldea-turismo.net
Marinos, 2 - Pasai San Pedro T: 943 39 93 40 / pasaia@itsasmendikoi.net
> LEHOR, ITSASO ETA AIREKO JARDUERAK
Ondartxo pasalekua, 1 - Pasai San Pedro T: 943 39 24 26 albaola@albaola.com / bisitak@albaola.com www.albaola.com
Jaizubia auzoa, 14 (Goikoerrota) - Hondarribia T: 943 64 38 84 / 606 95 85 83 / 699 95 62 58 www.capitantximista.com info@capitantximista.com
Xendazaletasuna eta Natura Begi-Bistan / T: 943 86 22 41 begi-bistan@terra.es / www.begi-bistan.com (Jarduera-lekuak: Mutriku, Deba, Zumaia, Getaria eta Orio)
Mater Museo Ontzia Arraunlari-Torreatze kalea (ontziralekuaren ondoan) - Pasai San Pedro / T: 619 81 42 25 itsasgela@itsasgela.org / www.itsasgela.org
Victor Hugo Museo Etxea Donibane, 63 - Pasai Donibane T: 943 34 15 56 turismo.pasaia@oarsoaldea.net www.victorhugopasaia.net
Kale nagusia 17 - Orio T: 943 83 55 65 / www.oriodonejakue.net
www.gipuzkoakomuseoak.net Hondarribiko Historiaren Interpretazio Zentroa Arma plaza, 9 - Hondarribia / T: 943 64 36 77 armaplaza@udal.gipuzkoa.net
Bidasoako Interpretazio Zentroa
Pagoeta-Iturraran Parke Naturalaren Informazio eta Interpretazio Zentroa T: 943 83 53 89 - Aia iturraran@gipuzkoa.net / www.aiapagoeta.com
PhotomuseumZinema eta Argazkigintza Museoa San Ignacio 11 - Zarautz T: 943 13 09 06 photomuseum@photomuseum.name www.photomuseum.name
Iparralde kalea, 63 - Irun / T: 943 50 58 26 consorcio@bidasoa-activa.com
Zarauzko Santa Maria la Real Arkeologi-Monumentu Multzoa
Oiasso Erromatar Museoa
Elizaurre, 1 - Zarautz T: 943 83 52 81 info@menosca.com / www.menosca.com
Esloleta, 1- Irun / T: 943 63 93 53 info-oiassomuseo@irun.org / www.oiasso.com
Xantalengo Ermitaren Museoa Ermita Kalea z/g - Irun / T: 943 63 93 53 info-oiassomuseo@irun.org / www.oiasso.com
Menchu Gal erakustaretoa Urdanibia Plaza, 5 - Irun (entrada por c/Vega de Eguzkiza) T: 943 50 54 30
Munduko Tximeleten erakusketa iraunkorra Larretxipi, 5, bajo - Irun T: 943 62 09 93 / 943 62 66 47
Hirugurutzetako Meatze Esparrua Ibarla auzoa - Irun (Bisitaldiak Oiasso museoaren bitartez)
Interpretazio Zentroa Txingudi Ekoetxea Camino Pierre Loti s/n - Irun / T: 943 61 93 89 txingudikoetxea@hotmail.com www.euskadi.net/txingudi
Balenciaga Museoa Aldamar Parkea, 6 - Getaria T: 943 00 88 40 info@cristobalbalenciagamuseoa.com www.cristobalbalenciagamuseoa.com
Getariaren Ubera erakustaretoak Turismo bulegoa. Aldamar Parkea, 2 Getaria T: 943 14 09 57
Algorri Interpretazio Zentroa Juan Belmonte, 21 - Zumaia T: 943 14 31 00 algorri@zumaia.net / www.algorri.eu
Ignacio Zuloaga Kulturgunea Santiago auzoa, z/g (N-634 Donostia-Bilbao. Santixo hondartzaren ondoan) Zumaia T: 677 07 84 45 info@espaciozuloaga.com www.espaciozuloaga.com
Julio Beobideren Tailer Museoa
Soinuenea - Herri Musikaren Txokoa
Julio Beobide Ibiltokia - Zumaia Casa Kresala. / T: 943 14 33 96
Tornola, 6. Bº Ergoien - Oiartzun T: 943 49 35 78 soinuenea@soinuenea.org / www.soinuenea.org
Bentalekua Museoa
Luberri. Interpretazio Geologikoaren Zentroa Pagoaldea pol. 41-42. Bº Ergoien - Oiartzun T: 943 26 05 93 geoluberri@euskalnet.net / www.luberri.org
Jose Antonio Ezeiza, 3 - Mutriku T: 943 60 32 59 / 689 13 79 18 nautilus@mutriku.net
Orio
Moila, 1. Kofradía Zaharra - Mutriku T: 943 60 33 78 turismo@mutriku.net / www.mutriku.net
-Kayak irteerak Oriako itsasadarrean -Orio – Donostia itsasontziz
Aia -Pagoeta Parke Naturala ezagutzeko bisita eta ibilaldi gidatuak
(Pagoeta Parke Naturala). Lorategi botanikoa eta erlategi didaktikoa ezagutzeko bisitak.o.
-Agorregiko Burdinola eta errotak
Albaola – Itsas kultur faktoria
Done Jakue Bidearen Interpretazio Zentroa
MUSEOAK
-Marei. T: 648 05 30 05 mareiazafatas@hotmail.com
Pasaiako Planetarioa eta Arrantza eta Nautika Eskola
Lastur-Deba. T: 660 45 02 39 / 660 45 0245 www.devabentura.com
Tximista Kapitaina
NAUTILUS: Mutrikuko Interpretazio Geologikoaren Zentroa
BISITA GIDATUAK
Zarautz
Oarsoaldea
-Txakolin Upategiak (hitzordua eskatu behar da) - TalaiBerri Upategia. T: 943 13 27 50 - Rezabal Upategia. T: 943 58 08 99
-Inguruko naturguneak ezagutzeko
bisitak: Aiako Harria Parke Naturala ezagutzeko bisita gidatuak.
-Trenberdea-Oiartzun: bisitak Tren
Berdearekin. Oiartzungo hiru museoak ezagutzeko bisitak Tren Berdearekin batera egin daitezke.
-Pasaiako Badia ezagutzeko bisitak:
Blas Lezoren Ibilbidea, Batelarien ibilbideak, Itsastarrak Ibilbidea, Zabarre Ibilbidea, Lafayette Ibilbidea eta Victor Hugo Ibilbidea. -Bisita didaktikoak, itsas tailerrak, itsas txangoak Pasaian eta Mater Museo Ontzian... -Museoak ezagutzeko bisitak: Luberri, Soinuenea, Albaola, Planetarioa, Victor Hugo Etxea, Arditurri Meatze Gunea, Mater Museo Ontzia eta San Marko Gotorlekuko Kultura eta Jolas Gunea. Museoak ezagutzeko deskontu bonoa.
-Kostaldeko ibilbideak ezagutzeko bisita gidatuak: Platako Itsasargia,
Jaizkibeleko ingurumena, Ulia didaktikoa, Alabortza ezagutzen. Bisita gidatuak hirigune historikoetan barrena: Harresi baten aztarnak eta Manchester Txikia Errenterian, baita neurrira egindako bisitaldiak ere. Ekoinfo T: 605 58 41 10 / infogidak@gmail.com
-Oarsoaldeako Turismo Bulegoa
T: 943 49 45 21 / turismo@oarsoaldea.net
-Listorreta-Barrengoloia
T: 943 44 96 38 Aiako Harriak Parke Naturaleko gida zerbitzua (udan bakarrik)
-ItxasZerbi Pasaia / T: 630 44 88 13
info@itxaszerbi.com / www.turismopasaia.com
-Lanautika Pasaia / T: 696 14 22 26
info@lanautika.com / www.lanautika.com
-Itsas Gela T: 619 81 42 25
itsasgela@itsasgela.org / www. itsasgela.org -Esperientziak: ‘Sukaldaritza Tradizionala Tailerra’, ‘Txokolateraren sekretuak’, ‘Sagardoa eta itsasoa’, ‘Hastapenak Soinuenean’, ‘Lurpeko paisaia, edertasuna barruan dago’, ‘Marinel eguna Pasaian’ eta ‘Balezaleen aztarnaren atzetik’.
irun-hondarribia eskualdea -HIRUZTA txakolindegia: Jaizubia auzoa,
266 - Hondarribia T: 943 64 66 89 / www.hiruzta.com -OLA sagardotegia: Meaka auzoa 102 Hondarribia T: 943 62 31 30 / www.olasagardotegia.net -Ama Plaza: Hondarribia / T: 943 64 36 77
-Trenberdea-Irun: San Juan Harri plazatik
abiatu eta Hirugurutzetako Labeetaraino iristen da, Ibarlako Harana igaro eta gero. -Hondarribia tours. T: 943 64 54 35 reservations@hondarribiatours.com www.hondarribiatours.com -Jolaski. T: 943 61 64 47 / 639 61 78 98 info@jolaski.com
-Santa María la Real ArkeologiMonumentu Multzoa (Kontsultatu) -Galtxagorrien bila familian egiteko pista jokoa.
-Ibilaldi gidatuak: Kulturlan Bi. T: 943 13 14 18 1. Monumentu Multzoa. 2. Malla harriko karga habea 3. Bisita txakolindegi batera 4. Zarauzko zaporeak
Getaria -Txakolin upategiak ezagutzeko bisita (hitzordua eskatu behar da aldez aurretik):
Urki: T: 943 14 00 49 / 660 03 49 80
www.urkitxakolina.com Txomin Etxaniz: T: 943 14 07 02 www.txominetxaniz.com Ameztoi: T: 943 14 09 18 www.txakoliameztoi.com Elkano: T: 600 80 02 59 / 652 73 07 25 ximeralcorta@hotmail.es www.txakolielkano.com Gaintza: T: 943 14 00 32 www.txakoligaintza.com
-Aroa. Lurraren artisauak. Bisitadastatzea “barazki freskoen mundua sukaldean” T: 943 14 02 89 / www.aroasc.com -Bisita gidatua. Getaria: Arte eta Arkeologia T: 943 00 58 31 / 607 64 83 35 x.alberdi@zehazten.info
zumaia -Algorri Interpretazio Zentroa
Juan Belmonte 21 T: 943 14 31 00 algorri@zumaia.net / www.algorri.eu
-Begi-bistan
Patxita Etxezarreta 15 T: 943 86 22 41 info@begi-bistan.com / www.begi-bistan.com
-Itsas begi hiru
Kale nagusia 4 T: 943 14 32 71 itsas-begi@euskaltel.net / www.jonnymaracas.com
Euskal kostako Geoparkea www.geoparkea.com
- Zumaia-Deba-Zumaia zeharkaldia itsasontziz - Bisitaldi geologikoa eta itsasontzi-irteera Zumaian - Itsasontzi-irteera Algorrira - Flyscharen ibilbidea - Flysch Beltza: Nautilus eta Itsasontzia Saturraranera - Mutriku eta Arrantza (Bentalekua eta zeharkaldia itsasontziz) - Olatzeko Karsta - Artzain Txikiak Lasturren - Marea beheko eremuko biodibertsitatea
KOSTALDEA
23
Barnealdea Berde beraren mila Ăąabardura
Gipuzkoako barnealdean kolore berdea eta haren mila aldaerak dira etengabe errepikatzen diren gauza bakarra. Belardien berdea, pinudien berdea, ibai-basoen berdea eta baita herrietako frontoien berdea ere. Lurraldearen landa-ifrentzua halako mendi nahaspila izugarri bat da, ibai-ibilguek eta haien ondoan sorturiko udalerriek (udalerri historikoak dira gehienak) egituratua. Elkarren paralelo diren lau haranetan barrena ibiliko gara, ekialdetik mendebaldera: Urumea, Oria, Urola eta Deba. Antzekoak bezain desberdinak dira denak. Batzuek Erdi Aroko altxorrak gordetzen dituzte (Segura), beste batzuek Italiako barrokoaren handinahikeria (Loiolako Santutegia), edota edertasun bereziko ibar txikiak (Kilimon)‌ eta hori hasiera baino ez da. Tontorrez eta mendikatez jositako lurraldea da Gipuzkoa. Orografia gorabeheratsu hori dela eta, herriak eta hiribilduak ibar estuetan kokatu ziren, ibai emaritsuen ondoan beti. Guk, orain, Urumea, Oria, Urola eta Deba ibaietan gora egingo dugu, beren bokaletik hasi eta sorburu duten barnealdeko mendietaraino.
URUMEA ibaia Donostiatik kilometro gutxira Astigarraga dago. Hiriburuaren baratzea eta euskal sagardogintza tradizioaren epizentroa dela-eta, ospetsua da Astigarraga. Izan ere, bertan daude baratze-ustiategi eta sagardotegi ugari. Horiei eta Santiagomendi mendiaren magalean dauden baserriei esker, landa eta sagardogintza eremu honen historia eta tradizioa ezagutu daitezke. Done Jakue Bideari jarraituz, Hernanira ingura gaitezke. Erdi Aroko kale eta monumentu gehienak Alde Zaharrean daude. Euskal Herrian garrantzi historiko eta artistiko handia duen multzo batez ari gara. Urumean gora, EreĂąotzu abiapuntu ona izan daiteke hainbat ibilbide egiteko, besteak beste, Aiako Harria parke naturalera hurbiltzeko.
24
BARNEALDEA
Urkuluko urtegia, Aretxabaletan.
Oria ibaia Usurbilen gordeta daude angulak arrantzatzeko sekretuak; Usurbilen erakusten dira kolore guztiak, frontoiaren atzealdean dagoen Jose Luis Zumetaren horma-irudi abstraktuaren bidez; Usurbilen, halaber, San Salbatore elizako organo baliotsua. Oria ibaiaren ibarretik jarraituz gero, lurraldean bakarra den Zubietako hipodromoa ikusiko dugu, eta zubia zeharkatu ondoren, Lasarte-Orian sartuko gara. Bertan dago Santa Brigida komentua, XVII. mendeko eraikin barrokoa, probintziako monumentu artistiko izendatua. Handik gertu-gertu Andoain dago. Goiko plazaren eta San Martin eliza barrokoaren xarmaz harago, herriaren erakargarritasun nagusiek zerikusi handia dute bere kokaleku pribilegiatuarekin: izan ere, bi ibaien –Oria gipuzkoarraren eta Leitzaran nafarraren– bidegurutzean kokatuta dago. Hemendik aurrera, haranaren bizkarrezurra den N-I errepideak gidatuko ditu gure urratsak. Hasteko, Tolosaraino eramango gaitu. Herri ospetsu hau Gipuzkoako hiriburu izan zen XIX. mendean. Bere alde zaharra Oria ibaiaren uharte txiki bat izan zenaren gainean dago eraikia. Zer dago ikusgai bertan? Monumentu asko, besteak beste. Santa Maria eliza, adibidez: ibaitik hain gertu dago, non lurretik bereizi eta uretara eroriko dela ematen baitu; edo Tinglado azoka, oso arrazoi sendoa
Tolosara larunbat goiz batez joateko, egun horretan egiten baita asteko azoka. Ibaian kilometro batzuk gorago, Ordiziako herria dago, bidera ateratzen zaigun Goierriko –hots, Gipuzkoako goi lurretako– lehen herri handia. Zapore ugariko herria da Ordizia. Hasteko, Erdi Aroko zaporea sumatzen da bere alde zaharreko kale estuetan barrena. Gastronomiaren eta elikaduraren munduan murgilduta dagoen D’elikatuz Zentrotik, berriz, mila eta bat usain gozo ateratzen dira. Modu bakarra dago Ordizia bere bikaintasun betean ezagutzeko: asteazkenez bisitatuz, asteko azoka, Gipuzkoako zaharrena, egiten den egunean, alegia. Bailarako azken herri industriala Beasain da. Bertako harribitxirik preziatuena Igartzako monumentu multzoa da, Erdi Aroko halako oasi moduko bat Oria ibaiaren ondoan. Beasaindik Nafarroarantz jo genezake eta Ataun ikusi, herri hori baita Aralar mendian sartzeko atea, euskal mitologiarekin lotura estua duena, izan ere, Ataunen dago Jose Migel Barandiarani, euskal kulturaren patriarka izan zenari, eskainitako museoa. Mendebalderantz eginda, berriz, Igartubeiti baserri-museoa aurkituko dugu, non euskal baserriaren historiara hurbiltzeko aukera izango baitugu. Handik kilometro gutxira, Ormaiztegin, euskal historia modernoan berebiziko garrantzia izan zuen pertsona ospetsu bat jaio zen:
Tomas Zumalakarregi jeneral karlista. Jeneralak Iriarte-Erdikoa baserrian igaro zuen haurtzaroa eta orain gizon ospetsu hari eta XIX. mendeko gipuzkoar gizarteari buruzko museoa dago bertan. Ikustekoa da Madril-Irun trenbidean dagoen burdinazko bidezubi ederra, garai berekoa dena. Errege Bide zaharraren mendeko lurretara bueltan, hantxe ikusiko dugu Idiazabal, Jatorri Deitura Babestuko gazta bikainari izena eman zion herria. Herrian bertan dagoen Interpretazio Zentroan formula horren sekretuak azaltzen dira. Oria ibaiak Seguraraino egingo digu lagun. Ahaleginak saria izango du, Gipuzkoako Erdi Aroko herrigune historikorik osoenetako bat ikusteko aukera izango baitugu. Oraindik ere antzeman daiteke harresi zaharrak egiten zuen ibilbidea, bai eta bertako Kale Nagusiak, merkatari eta erromesen ohiko pasabidea zenak, garai batean izan zuen garrantzi handia ere. Herrian bertan Erdi Aroari buruzko Interpretazio Zentro interesgarri bat dago. Zerainera iristeko, errepide nagusia alde batera utzi eta mendi kasko batera igo beharra dago. Biztanle-galeraren mamuari aurre egiteko, bertako biztanleek Kultur Paisaia bihurtu zuten herria. Han beti dago zer ikusia, hala Museo Etnografikoan, nola Aizpea meategi esparru ikusgarrian. Kilometro gutxira, ibilbideko azken herria izango dugu zain: Zegama. Aizkorri-Aratz parke naturaleko BARNEALDEA
25
Aralarren dagoen Txindoki mendia Gipuzkoako gailurrik enblematikoenetako bat da.
magalean eta Araba eta Nafarroarekin muga eginez, Zegamak natur eta kultur ondare garrantzitsua dauka; gainera, Aizkorri-Aratz parke naturaleko Interpretazio Zentroa dago bertan.
UROLA IBAIA Zestoara iristea XX. mendeko unerik gozoenetako batean agertzea bezala da, herriko Bainuetxe ospetsuak –Gran Hotel Balneario delakoak– ateak zabaldu eta ondoko garaian azaltzea, alegia. Goitik behera zaharberrituta eta garai berrietara egokituta dagoen azpiegitura honen xarmari herriko beste altxor preziatuaren erakargarritasun-ahalmena gehitu behar zaio: Ekaingo haitzuloko Paleolito garaiko pinturena, alegia. Jatorrizko haitzuloa jendeari itxita dago kontserbazio neurriak direla eta, baina haren erreplika zehatza ikus daiteke Ekainberrin. Urola ibaia gure Cicerone partikularra izango da aurreratzean: ibaian gora jarraituz, Lasaora iritsiko gara. Han ez harritu lurrun-tren bat topatzen baduzue martxan. Azpeitiko Burdinbidearen Euskal Museoaren trena da, bost kilometroko ibilbide labur bezain erromantikoa egin ondoren geraleku txiki honetaraino iristen baita. Azpeitia da Urola ibaiaren ertzeko beste herrietako bat. Haranaren zabalgune lasai batean dago, eta kale xumeak eta eliza erraldoi bat ditu, zaldun tenplarioen ordenarekin lotura duena, antza. Herria mundu osoan da ospetsua Ignazio Loiolakoaren sorterria izateagatik. Loiolako Santutegia ustekabe barroko handi bat da Gipuzkoa berdeenaren bihotz-bihotzean. Azpeititik harri ukaldi batera Azkoitia dago; baserri eta baratzen artean luzatzen den pasealeku atsegin batek lotzen ditu bi herriak. Azkoitia da Gipuzkoako herri handientsuenetako bat. Bere alde zaharra oinezkoentzat erreserbatua dago eta bertako jauretxe ederren artean aipagarria da Idiakez etxe sendo gotorra, bere harriaren kolore beltzagatik Etxe Beltz deitua. Paisaia eta Urola ibaia bera apetatsu samarrak bihurtzen dira hemendik aurrera: bihurguneak agertzen hasten dira, baina baita landa giroko Gipuzkoako parajerik ederrenetako batzuk ere, Zumarraga eta Urretxuraino eramango gaituen
26
BARNEALDEA
haran estuan gora. Bata bestetik kale soil batek bereizita dauden bi herri horiek Euskadiko alderdirik industrialenarekin loturik daude. Zumarragan ez utzi ikusi gabe Antiguako baseliza, erlijio-monumentu zoragarria. Haren haritz egurrezko barne egiturak ez du inor hotz uzten. Bidean aurrerago, burdinaren munduarekin oso lotura estua duen herri batera iritsiko gara: Legazpira. Aspaldiko mendeetatik hona, herriak lotura sakona izan du burdinaren eraldatzearekin. Hori garbi ikusten da bertako turismo-eskaintzan: batetik, Mirandaolako burdinola dugu; bestetik, Langileen Ibilbidea, XX. mendeko metalaren sektoreko langileak eta haien familiak nola bizi ziren ezagutzeko aukera paregabea.
Deba IBAIA Mendaro herria bonboi baten antzekoa da: herri txiki koxkor bat, barruan ezusteko gozo bat gordetzen duena. Ez alferrik, bertan dago Mendaroko Txokolate Lantegia: 1850. urteaz geroztik inguruko paraje hauek etengabe gozatuz jardun duen tradizio familiarreko eskulangintza enpresa. Ondoan dagoen Arno mendiak Gipuzkoako artadirik handienetako bat dauka. Bestalde, lurreko haitzuloen eta erraien artean ibiltzea gustuko dutenek ez dute huts egin behar bertako toki bat: Kilimon harana. Mendaro atzean utzi eta Deba ibaian gora abiatuko gara. Paisaiak ez du amorerik ematen ordea: ibarra estu-estua da han ere, eta inguratzen duten mendiek ez diote atseden-une bakar bat ere ematen. Horrela ulertzen da bizitza paraleloak izan dituzten hurrengo bi herrien merituak. Joan den mendean, industria-hazkundearen ondorioz, izugarri hazi ziren herriak dira biak: Elgoibar eta Eibar. Elgoibar da bidera ateratzen lehena. Hango Makina Erremintaren Museoa –sektore horretan lortutako espezializazioak ospe handia eman zion Europa osoan– oso interesgarria da. Horretaz gainera, gune barroko txiki bat dauka herriaren erdi-erdian, udaletxeak eta San Bartolome eliza hanpatsuak osatua. Eibarren txanda da orain. XX. mendeko hirigintzaren beste mirari bat da Eibar, beste haran estu batean –Ego ibaiaren haranean, kasu honetan– bide egitea lortu zuen herria. Bere hazkundearen eragile
nagusiak armagintza eta haren inguruan sortutako beste langintzak izan ziren –damaskinatua edo are bizikletagintza ere–, Armagintza Museoan ongi azaltzen den bezala. Armagintzara lotutako herri bat badago, Soraluze da dudarik gabe. XV. mendean armak produzitzen hasi zen, batik bat, errege-erreginen familia eta ahaideei saltzeko. Deba ibaiaren ibilbidea jarraitzen duten bi mendi-lerroren artean kokatutako herri honetan, Santa Maria la Real elizako ataria nabarmentzen da, egur landuz egina 1666an, eta euskal arteko altxorra. Gauden tokitik eta hurrengo helmuga dugun Bergararaino, Trikuharrien ibilbidea egin dezakegu. Bide eder eta interesgarria da eta, berrikitan seinaleztatu den megalitoguneari esker, historiaurreko aztarnei bisita egiteko aukera paregabea izango dugu. Hegoaldean, Bergararekin egingo dugu topo. Bere kokaleku pribilegiatua dela eta, merkataritza-bizitza bizi-bizia izan zuen garai batean, eta hori jauretxe eta etxandien eraikuntzan gauzatu zen berehala. Izagirre-Moiatarren eta Jauregitarren etxeak bisitatzea derrigorrezkoa da, baita Ondartza torrea ere. Jauntxoen herria utzi eta Gipuzkoako paisaia industrialera itzuliko gara. Arrasate-Mondragonek joan den mendearen erdialdean sortutako mugimendu kooperatibista du oraindik ere bere garapenaren eragile nagusi. Hala ere, muin historikoa eta bere Erdi Aroko forma bitxia oso egoera onean gorde dira. Elgetan, Memoria Historikoaren Euskal Interpretazio Zentrora joan gaitezke. Ondoren datorren herriak, Oñatik, harrotasunez erakusten ditu bere monumentuak duela bost mende baino gehiagotik hona. Horien artean, San Migel eliza –gotiko flamigero eta hanpatsua– Ubao erreka gainetik pasatzen den klaustro batekin; eta Sancti Spiritus Unibertsitatea, Gaztelako Errenazimentuko eraikinik galantenen ahizpa dirudiena. Arantzazuko Andre Mariaren Santutegira joaten denak – sigi-sagako errepide ikusgarri batean gora egin eta hamar kilometrora– izan litekeen kontrasterik handienarekin tupust egingo du. Ingurune berean daude Arrikrutzeko kobak eta Aizkorri-Aratzeko parke naturala.
AGENDA URTARRILA
Lazkao • Astotxo eguna Zestoa • Gipuzkoako Kros Txapelketa. Santa Ines Jaiak. HERNANI • ‘Txotx’ denboraldiaren hasiera ASTIGARRAGA • ’Txotx’ denboraldiaren irekiera
Turismo BULEGOAK
OTSAILA Hernani
• C/ Napar nº 18. / T: 943 33 70 28 • gurutze-a@hernani.net • www.hernaniturismoa.com
Astigarraga
Zegama
• Andueza Etxea, Bº San Bartolomé • T: 943 80 21 87 • aizkorribidean@aizkorri.net • www.zegamaturismoa.net
• Sagardoetxea Museoa, Kale Nagusia, 48. / T: 943 55 05 75 • info@sagardoetxea.com • www.sagardoetxea.com
Zerain
Andoain
Urola Garaia
• Avenida La Salle, 6 (Urigain Etxea) • T: 943 59 04 09 • leitzaran31@andoain.org infoturismo@andoain.org Leitzarango Bisitarien Etxea • Otieta parkea (Leitzarango ibarrerako sarrera) • T: 943 30 09 29 / 943 59 04 09 • info@leitzaran.org • www.leitzaran.org
Tolosa (Tolosaldea Tour)
• Andre Maria plaza, 1 / T: 943 69 74 13 • tour@tolosaldea.net / www.tolosaldea.net Txindokiko Itzala (apiriletik urrira irekita) • Larraitz - Abaltzisketa • T: 628 94 72 53 / 943 65 47 57
Ordizia
• Barrenetxe Etxea. Santa María, 24 • T: 943 88 22 90 • turismo@ordizia.org / www.delikatuz.com
• Herriko plaza z/g. / T: 943 80 15 05 • turismobulegoa@zerain.com • www.zerain.com • Mirandaola Parkea. Telleriarte, z/g • T: 943 73 04 28 • mirandaola@urolagaraia.com • www.urolagaraia.com
Zestoa
(Udan baino ez dago irekita) • Portale Kalea, 9 / T: 943 86 88 11 • info@ekainberri.com • www.urolaturismo.net
Urola Erdia Eskualdeko Turismo Bulegoa (Loiolako Santutegia) • Santuario de Loiola, Bº Loiola • T: 943 15 18 78 • i-loiola@urolaturismo.net • www.urolaturismo.net
Bergara
(apiriletik irailera zabalik) • San Martín Agirre pl., z/g • T: 943 77 91 28 / 61 • turismoa@bergara.net
Idiazabal
Leintz-Gatzaga
Ataun
Oñati
• Nagusia, 37. / T: 943 18 82 03 • info@idiazabalturismo.com • www.museodelquesoidiazabal.com • www.idiazabalturismo.com
• San Miguel plaza, 1-3 • T: 943 71 47 92 / 46 • udala@leintzgatzaga.com • www.leintzgatzaga.com
• Lizarrusti Gaina, 2. / T: 943 58 20 69 • lurra2@hotmail.com / www.lizarrusti.com Museo Barandiaran. Larruntza Errota. • San Gregorio auzoa. T: 943 18 03 35 • barandiaran@gipuzkoamendizmendi.net • www.gipuzkoamendizmendi.net
• San Juan, 14 / T: 943 78 34 53 • turismo@oinati.org • www.oinati.eu/turismo
Ormaiztegi
Debagoieneko Turismo Informazioko Gunea eta Interpretazio Zentroa (Arantzazu)
• Zumalakarregi museoa. Iriarte Erdikoa baserria. Muxika egurastokia, 6 • T: 943 88 99 00 • mzumalakarregi@gipuzkoa.net • www.zumalakarregimuseoa.net
Segura
• Ardixarra Etxea. Kale Nagusia, 12 • T: 943 80 17 49 / 943 80 10 06 • turismo.segura@udal.gipuzkoa.net • www.seguragoierri.net
Eskoriatza
• Ibarraundi Jauregia / T: 943 71 54 53 • ibarraundi@eskoriatza.net
Arantzazu Santutegia (Asteburuetan, Aste Santuan eta udan zabalik) • T: 943 71 89 11 / 943 79 64 63 • turismo@debagoiena.com • diz.debagoiena@gmail.com • wwww.turismodebagoiena.com
Antio
• Antiguako bidea z/g - Zumarraga
Andoain • Leitzaran ibaian Nazioarteko Arrantza Masterra Aretxabaleta / Eskoriatza • Santa Ageda Eguna • Nazioarteko Antzerki Jaialdia TOLOSA • Tolosako Inauteriak abaltzisketaamezketa • Inauteriak: Txantxoktalaik
MARTXOA
Azkoitia-Azpeitia • Azkoitia-Azpeitia Maratoi Erdia
APIRILA
Segura • Aste Santuko prozesioak ORDIZIA • Artzain Eguna tolosa • Tolosa Gourmet-Karakol saltsa URNIETA • Urnietako Maratoi Erdia ZEGAMA • Erlezain Eguna
MAIATZA
Andoain • Lore eta Landareen Azoka • Amuarrain Eguna Idiazabal • Gaztaren eguna, eta artzaintzarekin lotura duten beste zenbait jarduera. ORDIZIA • Erdi Aroko Azoka ABALTZISKETA • Aralarko larreen irekitzea Legazpi • Mirandaolako erromeria ZEGAMA • Zegama-Aizkorri mendi maratoia ASTIGARRAGA • Ilarraren astea Usurbil • Sagardo Eguna
EKAINA
HERNANI • San Juan Jaiak (Axeri Dantza) LASARTE ORIA • San Pedro Jaiak Oñati • Corpus Christi eguna TOLOSA • San Joan (24). Bordon dantza.
UZTAILA
ORDIZIA • Santaneroen dantza Ataun • Organo Barrokoaren Jaialdia beasain • Mendi ultrarail (Ehunmilak) Azpeitia • San Inazio jaiak. Abeltzaintza eta Nekazaritza Azoka. Baserritar Eguna Antzuola • Alardea. Mairuaren Jaialdia SEGURA • Erdi Aroko festa USURBIL • Santa Ixabel jaiak ASTIGARRAGA • Santa Ana jaiak
HERNANI • Bakailaoaren astea Ezkio-Itsaso • Sagardoaren Astea IDIAZABAL • Euskal Herriko Idiazabal gazta txapelketa • Gazta eta ganadu azoka ZIZURKIL • Nekazaritza eta artisautza azoka berezia Tolosa • Tolosa Goxua’: gozogintza lehiaketa eta azoka Segura • Euskal Herriko Dantza Askatuaren Txapelketa Zumarraga • Gastronomia Azoka. Buzkantza Lehiaketa ArrasateMondragón • Maritxu Kajoi
AZAROA
Beasain • Odolki festa Azpeitia • Euskadiko Antzerki Topaketak USURBIL • Erle Eguna Leintz-Gatzaga • Eskulangintza Azoka. ABUZTUA ‘Sanmillixanak’ Azkoitia TOLOSA • Abeltzaintza azoka • Abesbatzen Nazioarteko Lehiaketa IRAILA • Tolosako Babarrunaren Ibarra Astea • Piperraren festa ZEGAMA Asteasu • San Martin azoka • Nekazaritza eta AMEZKETA Abeltzaintza Azoka • Santu guztien eguna Zestoa San Bartolome elizan: • Pilota jaialdi profesionala “Argizaiolak “ Legazpi MUTILOA • Gipuzkoako Artzain • Txerri azoka Eguna ABENDUA ZERAIN • Azoka ekologikoa Tolosa • Txuletaren Festa HERNANI • Sagarraren eta • Titirijaji. Nazioarteko sagardoaren eguna Txotxongilo Jaialdia Zumarraga • Gabonetako Azoka • Antiguako Musika Zikloa Berezia URRETXU ZUMARRAGA-URRETXU • Euskal Jaia • Santa Luzia ORDIZIA Elgoibar • Euskal Jaiak • Gabon Zahar Feria • Idiazabal Gazta ArrasateLehiaketa Mondragón • Santamasak ASTIGARRAGA • Sagar uzta ORDIZIA URNIETA • Gabonetako Azoka • San Miguel jaiak Berezia
URRIA
Andoain • Eskulangintza eta Mikologia Azoka
> visitgipuzkoa.net
BARNEALDEA
27
zer ikusi
2. Hernani
3. Andoain
HERNANIKO HIRIGUNE HISTORIKOA
LEITZARANGO TURISMO AKTIBOKO ZENTROA
Hernani XIII. mende erdialdean sortu zen. Hernaniko Hirigune Historikoan, Erdi Aroko kale eta monumentu gehienek hortxe diraute. Aipagarriak dira, besteak beste, Aierdi Etxea, Dorretxea, Jentilen Dorrea eta herriko sarrerako arkua. Euskal Herrian garrantzi historiko eta artistiko handia duen multzo batez ari gara.
Nafarroatik Andoainera, Leitzaran ibaiak zeharkatzen duen haran estu honetan harrespilak, trikuharriak eta antzinako burdinolen aztarrenak aurki daitezke. Martin arrantzalea, piriniar uhandrea eta ur-ipurtatsa dira naturgune honetako biztanleetako batzuk. Berastegitik, Nafarroarekin muga egiten duen herri gipuzkoarretik, ere iritsi daiteke bertara.
Urumea ibaiaren arroa DONOSTIASAN SEBASTIĂ N
Astigarraga
1
Hernani
2
4. Tolosa
Tolosako Jauretxeak
zer ikusi Oria ibaiaren arroa
> DONOSTIASAN SEBASTIĂ N
Andoain
1. Astigarraga
SAGARDOETXEA MUSEOA
Tolosa
3
5. Tolosa 5 4
9 7
Ormaiztegi Zerain
11
Ordizia Beasain
Segura 10 Ataun
6
>
BARNEALDEA
Abaltzisketa
Topic. Tolosako Txontxongiloaren Nazioarteko Zentroa
8
Hiru gune dituen multzo honetan (museoa, sagastia eta dastaketa), bisitariak aukera izango du ezagutzeko bai sagarraren bai sagardoaren mundu harrigarriaren iragana, oraina eta geroa, eta baita horrek guztiak Euskal Herrian duen garrantzi kulturala ere.
28
Tolosan barrena, bata bestearen ondoan ageri dira jauregi eta oinetxeak. Horietako batek, XVII. mendean eraikitako Aranburu jauregiak, euskal barrokoaren ezaugarriak erakusten ditu. Mende berekoa da Idiakez jauregia, Samaniego alegilariaren bizileku izandakoa. Tolosako gainerako eraikin bitxi ugarien artean, nabarmenak dira Andia dorretxea, Atodo jauregia, Iturriza jauregia...
Tolosako Txotxongiloen Nazioarteko Zentroa txotxongiloaren arteari buruzko zentro integral bakarra da Europa mailan eta panpina horien bilduma aipagarria jasotzen du, mundu guztikoak eta teknika ezberdinez eginak. Aldi baterako erakusketak egiteko gune bat ere badauka zentroak, txotxongiloaren munduko alderdi bereziak erakutsi ahal izateko.
6. Abaltzisketa
9. Ormaiztegi
Txindokiko Itzala
Zumalakarregi Museoa
Aralarko parke naturalerako sarrera nagusi den Txindoki mendiaren magalean, Larraitz auzoan, bisitariak harri eta zur uzten dituen zentro bat dago, abenturez beteriko baso bat (soka-zubi tiroldarrei, zubi esekiei, sareei… eusten dieten haritz eta pagoen gainean eraikia) naturgune ikusgarri baten erdian: Txindokiko Itzala. Zentroak, gainera, bertako produktuen salmenta- eta dastatze-zerbitzua eskaintzen du, bai eta Aralarko artzainak eta Amezketako Errota ezagutzeko bisita gidatuak ere.
Jeneral karlistaren irudia abiapuntutzat hartuta, jendea XIX. mendeko gipuzkoar gizartera hurbiltzea da zentro honen helburua. Iriarte-Erdikoa baserriak, Tomas Zumalakarregik haurtzaroa igaro zuen etxeak, ematen dio aterpe erakusketaren eremuari.
zer ikusi Urola ibaiaren arroa DONOSTIASAN SEBASTIÁN
12
10. Segura
Segurako alde zaharra
Zestoa
15
Azpeitia
Azkoitia
16
Urretxu Legazpi
7. Beasain
13 14
Zumarraga 17 Ezkio Itsaso
18
Igartzako Monumentu-Multzoa Igartza jauregia (XIII. mendekoa, hainbat berreraikitze-lan izan dituen arren) Erdi Aroraino bidaiatzeko aukera ematen duen eraikin-multzo baten erdigunea da. Errota hidraulikoa, burdinola, sagardoa egiteko dolarea eta eskulangileen behinolako etxebizitzak gaur arte kontserbatu dira Igartzan. www.igartza.net
11. Zerain
>
Gaztelako errege Alfontso X.ak fundatu zuen Segura, XIII. mendeko herri honen alde zaharra Monumentu Multzo izendatu zuten. Erdi aroko xarma guztia gordetzen du eta herrian zehar aipatzekoak dira jauregiak: Gebara (XV. mendea) gaur egun udaletxea dena, eta Jasokundeko Andre Mariaren eliza (XVI. mendea), euskal gotiko estilokoa. Bertan dagoen erretaula Monumentu Historiko-Artistikoa izendatu dute.
12. Zestoa
Zestoako Bainuetxea
8. Ataun
Barandiaran Museoa Museoak Jose Migel Barandiaran antropologo eta aurre-historialariaren obra gordetzen du. Barandiaranek 70 urte eman zituen euskal ahozko tradizioa aztertzen eta zabaltzen. Barandiaranek ahaleginak eta bost egin zituen ‘Direnik ez da sinistu behar, ez direnik ez da esan behar’ bezalako esaera zaharrak ahaztuak izan ez zitezen, eta paperean jasota utzi zituen asko eta asko, arbasoen sinesmenek denboran luze iraun zuten.
Kultur Paisaia Zerain funtsezkoa da euskal meatzaritzaren historia ulertzeko, Aizpea meategiek hartzen dituzten 150 hektareei esker. Burdinazko mendi honetara hurbilduz gero, bisitariak bertatik bertara ezagutuko ditu errekuntza-labeak, Polvoriñe meazuloan barrena sartzeko aukera izango du, eta XI. mendeaz geroztik burdinaren ustiapenak euskal gizartean eta ekonomian izan duen eragina ulertuko du. Zeraingo Kultur Paisaiak beste osagarri hauek ditu: Museo Etnografikoa, 1711ko Espetxea eta Larraondo Zerrategia.
Zestoako Bainuetxea 1804az geroztik dago irekita, eta handik mende batera hasi zuen ibilbidea terma-hotel gisa. ‘Belle epoque’-a gogora ekartzen duen eraikin baten barruan, areto zabalak eta hidroterapiako teknikarik berrienak aurkituko ditu erabiltzaileak. Kanpoaldean, berriz, natura izango du inguruan.
BARNEALDEA
29
13. Azpeitia
Burdinbidearen Euskal Museoa
Urolako burdinbide desagertuaren geltoki batean lurrunezko, dieselezko eta elektrizitatezko tren-makina zaharrak eta bagoiak ditugu ikusgai, bai eta erlojuez eta burdinbidearen historiari loturiko bestelako elementuez osaturiko bilduma bat ere. Tren zahar horietako batean sartu eta ibilbide bat egitera gonbidatzen gaitu museoak.
16. Zumarraga
Legazpiren Dorretxea
zer ikusi Deba ibaiaren arroa
Erdi Aroko dorretxe hau, «Jauregi Haundia» ere deitua, historia- eta arte-monumentua da. Bertan sortu zen Miguel Lopez de Legazpi, Filipinen kolonizatzailea.
Deba
17. Ezkio-Itsaso
19
Igartubeiti Baserria
20 21 23
Elgeta
25
14. Azpeitia
26 27
Loiolatarren Dorretxea
18. Legazpi
Chillida Lantoki Museoa
Jorge Oteiza Frontoiak
30
BARNEALDEA
Bergara
Arrasate
24
Oñati
Aretxabaleta
Leintz-Gatzaga
Euskal baserriaren Urrezko Aroaren eta XVI-XVII. mendeetako zurezko arkitekturaren adierazgarri bikaina. Bisitak garai hartako baserrietako giroa, altzariak, tresnak eta lanabesak ezagutzeko aukera eskaintzen digu, bai eta XVI. mendeko habe-dolare bat martxan ikustekoa ere. Azken belaunaldiko erakusketa-baliabideen bidez, Interpretazio Zentroak, euskal baserriaren historia, erabilerak, ezaugarriak eta bilakaera erakusten dizkigu.
15. Azkoitia
Carlos Lopez de Ceballos arkitektoak eta Anton Mendizabal eskultoreak elkarlanean diseinatutako frontoi hauek Euskal Herriko Pilota Zentroaren parte dira. Egileek inspirazio-iturritzat izan zuten Jorge Oteizari eskainita daude, euskal artistaren izena goraipatzeko eta goresteko helburuarekin. Espazioak jolastoki eta sentimendu bihurtzen dituen eskultura erraldoi gisa dago asmatua eta burutua obra.
22
Arteak eta industriak bat egiten dute Chillida Lantoki Museoan. Eduardo Chillida eskultoreak industria-esparruarekin –Legazpiko Patricio Echeverriaren burdinola handiarekin bereziki, eta Reinosako Sidenorrekin gero– izan zuen harremanaren inguruan dago antolatua. Legazpiko paper-fabrika zahar batean dagoen museo honek Chillidarren sormenezko unibertsoetan murgiltzeko eta fabriken errealitatea barrutik ezagutzeko aukera ematen digu, argazki, bideo, emanaldi eta baliabide interaktiboen bidez.
>
«Etxe Santua» izenaz ere ezagutzen den dorretxean jaio zen Ignazio Loiolakoa, 1491n, eta bisitak garai hartako eguneroko bizitzara hurbilduko gaitu. Loiolako Santutegiaren baitan dago, eta hura XVII eta XVIII. mendeetan altxatu zen, Jesusen Lagundiaren sortzailearen omenez. Haren basilikaren ganga ikaragarria da.
Elgoibar
Eibar
DONOSTIASAN SEBASTIÁN
19. Elgoibar
22. Bergara
25. Arrasate
Makina-Erremintaren Museoa
Bergarako alde zaharra
Arrasateko alde zaharra
Museo hau Elgoibarren aurkitzen dugu, makina-erremintaren sektorearen Gipuzkoako erdigunean, alegia. Sektorearen garapena ahalbidetu zuten aitzindariei omenaldia egitea eta sektoreak historian zehar izan duen bilakaera erakustea dira museoaren helburuak. Eraikinaren hiru habearteetan mekanizazio-lantegi bat ikusiko dugu martxan, bai eta errementeria bat eta Erdi Aroko makineriari buruzko erakusketa bat ere.
20. Eibar
Eibarko Arma Museoa
XVI eta XVII. mendeetako etxe handi eta jauretxez osaturiko multzo ikusgarri honen zatirik ederrena San Martin Agirre plaza da, haren inguruan altxatzen baitira udaletxea, Jauregi etxea, Izagirre eta Ondartza jauregiak eta Bergarako Erret Mintegia, kulturaren eta zientziaren gunea.
23. Elgeta
26. Aretxabaleta
MEMORIA HISTORIKOAREN EUSKAL INTERPRETAZIO ZENTROA
Urkuluko urtegia
2007ko urtarrilean irekia, Eibarko Arma Museoak Europako bildumarik onenetariko bat dauka. Armagintza industriatik ibilbide bat proposatzen du, XV. mendetik hasi eta egundaino, sektore honetan Eibarrek izandako tradizio luzean eta garrantzian arreta jarriz. 1936tik 1939ra bitarteko gerrak eragin handia izan zuen XX. mendean bai Espainian bai Euskal Herrian. Interpretazio Zentroa bi zatitan banatuta dago. Batetik, gerra garaiko arma, erreminta, egunkari eta abarren erakusketa iraunkorra, maketa eta azalpen grafiko nahiz ikus-entzunezkoekin; eta bestetik, bisita gidatuak 5 kilometroko ibilbide tematikoan zehar, Intxortako mendi-magalean berreskuratutako lubaki, hesi eta babesleku artean.
21. Eibar
Arrateko Santutegia Eibartarrek asko maite duten toki bat da Arrateko santutegia. Hari buruzko lehen aipamenak XIII. mendekoak dira. Barrualdean Ignacio Zuloagak opari emandako lau mihise gordetzen dira, margolari hura Eibarren jaio baitzen.
Felipe V.ak, Isabel II.ak eta Maria Kristinak Monterron jauregian ostatu hartu zuten, eta hori da Arrasteko gune historikoko eraikin berezienetako bat, baina ez bakarra: inguru hartan ditugu, izan ere, San Joan eliza, udaletxe barrokoa edo Okendo jauregia.
Aretxabaletako udal-barrutian dago. Urkulu ibaiaren urak atxikitzen dituen presa gune atsegin bat da, baserriz eta kareharrizko tontorrez inguratua. Arrain-espezietan aberatsa izateaz gain, koartza hauskararen eta beste hegazti urtar batzuen hegaldiari behatzeko toki egokia da Urkulu.
27. Leintz Gatzaga
Gatzaren Museoa
24. Oñati
Sancti Spiritus Unibertsitatea
Oreka eta dotorezia nabarmentzen dira eraikuntza honetan, Gipuzkoan diren Errenazimentuko eraikinen artean garrantzitsuenetariko bat baita. Barrualdean deigarriak dira kasetoidura mudejar aberatsak, klaustroa eta erretaula platereskoa duen kapera. Unibertsitatearen eraikina 1540. urtean hasi zen altxatzen, Rodrigo Mercado de Zuazola apezpiku oñatiarraren ekimenez.
Erdi Aroaz geroztik gatz ekoizpena izan da Leintz Gatzagako ekonomia-jarduera nagusia. Museoak “urre zuria” izenez ere ezagutzen den gaia ekoizteko mendez mende erabili izan diren sistemak erakusgai ditu orain. Hain zuzen ere, gatza ustiatzeko ohiko prozedurak –XIX. mendeko eredua batez ere– berreskuratzea da museoaren helburu nagusia.
BARNEALDEA
31
> INFORMAZIO PRAKTIKOA Barnealdea TURISMO AKTIBOA
BTT Zentroa-Debabarrena
Mintxeta harrera gunea (Elgoibar) T: 943 74 73 56 / www.btteuskadi.net Zentroak zailtasun desberdineko 15 ibilaldi eskaintzen ditu, baita bisita gidatuak egiteko aukera ere. debabarrena@btteuskadi.net www.debabarrenaturismo.com www.btteuskadi.net
>URETAKO JARDUERAK
Arkeologia esperimentala
Piraguismoa
Sastarrain jarduera-zentroa
Kaxkardi
104 Posta Kutxa - Tolosa T: 652 75 23 35 / mjarri@hotmail.com
Ibiur Kirol Elkartea T: 628 90 17 50 / ibiurkt@gmail.com
Arrantza Andoaingo Arrantza Eskola
Leitzarango Bisitarien Etxea Parque Otieta, Bº Leizotz, 48 bajo Apdo. de Correos, 38 T: 943 30 09 29 centrovisitantesleitzaran@leitzaran.org www.leitzaran.org
> AIREKO JARDUERAK
Parapentea Informazioa: Oñatiko Turismo Bulegoa T: 943 78 34 53 turismo@oinati.org / www.oinati.org
> LEHORREKO JARDUERAK
(arku-tiroa, suaren aurkikuntza… Historiaurreko kanpalekua, haitzuloak ezagutzeko bisitak, piraguismoa, eskalada, parapentea, zaldiketa, xendazaletasuna, soka-zubi tiroldarra…). 102 Posta Kutxa - Zestoa T/F: 943 14 81 15 sastarrain@jet.es / www.sastarrain.com
Paintball Legazpi Paintball
Urtatza - Egialde Auzoa, 18 - Legazpi T: 630 32 74 66
Paintball Arrasate
Bedoña Auzoa T: 696 37 93 66 arrasate@gmail.com www.arrasatepaintball.com
> AISIA
Ataun
PIlota
Aralarko Parke Naturala ezagutzeko bisitak
Bergara Eibar
Lizarrusti Parketxea Aia auzoa, 2 - 20211 Ataun T: 943 58 20 69 / lurra2@hotmail.com www.gipuzkoamendizmendi.com www.lizarrusti.com
Hernani
Idiazabal
Tolosa
diazabal Gaztaren Museoa, Artzainaren Etxola eta Aranburu Gaztategia.
Udal Frontoia T: 943 76 05 09 / 943 77 91 67 Astelena Frontoia
Erremonteko pilotalekua Galarreta Jai alai www.oriamendi2010.com Beotibar Frontoia
Azkoitia
GUREA Udal Pilotalekua / T: 943 85 02 16
Erosketak Kixkurgune agrodenda
Olaeta auzoa, 6 - Zaldibia T: 943 50 10 86 kixkurgune@kixkurre.com www.kixkurre.com Euskal Autonomia Erkidegoko lehen agrodenda da, eta Goierriko baserrietako produktuak zuzenean saltzea du helburu.
LURLAN BISTROT
Plaza Berria Plaza, 2 - Tolosa T: 943 24 33 39 Ekoizleen elkartea, baserriko produktuen zuzeneko salmenta.
T: 943 18 82 03 / www.idiazabalturismo.com
Ormaiztegi Zumalakarregi Museoa eta Ormaiztegiko Zubi-bide ospetsua ezagutzeko bisita gidatuak. Taldeek erreserba egin behar dute aldez aurretik telefono honetara deituta: 943 88 99 00. www.zumalakarregimuseoa.net
Segura - Herrigune Historikoa Ardixarra Etxea
- Jasokundeko Andre Mariaren eliza Ikus ordutegia Erdi Aroko Interpretazio Zentroan. - T: 943 80 17 49 / www.seguragoierri.net
EsKalada
Zerain
Araotz (Oñati) Goi mailako eskalada-eremua
- Zerain Paisaia Kulturala: Larraondo zerrategia eta Aizpeako Meategi Esparrua.
eta nahitaezko erreferentzia.
Santa Bárbara Eskalada Eskola
BISITA GIDATUAK
- Zeraingo Museo Etnografikoa eta 1711ko Espetxea.
Golfa
Hernani. T: 943 33 27 45 / 689 58 59 93
- T: 943 80 15 05 / www.zerain.com
Goiburu Golf
Txindokiko Itzala
Hirigunea, 16. Abaltzisketa T: 943 10 43 67 / 628 94 72 53 info@txindokikoitzala.com www.txindokikoitzala.com
Zegama
San Esteban auzoa, z/g - Andoain T/F: 943 30 84 45 goiburu@goiburugolf.com www.goiburugolf.com
Hipika Ormazarreta zalditegia
Mantxola auzoa, 10 - Legazpi T: 619 41 17 35 / marianlasa@yahoo.es
Centro Ecuestre Miracampos Lasarte-Oria www.hipicamiracampos.com
Zubi-saltoa Hernani
Karting
- Sagardoa denboran zehar.
Karting Olaberria: Olaberria zirkuitua
- Hernani, Erdi Aroa eta sagardoa
Pottok. Zaldi txangoak
Xendazaletasuna, mendiko bizikleta
Tolosa Indoor Karting
Bizi-biziki
Hirigunea, 16 - Abaltzisketa T: 673 89 57 35 info@bizibiziki.com / www.bizibiziki.com Xendazaletasun-ibilbideak eta eskalada ikastaroak.
Lizarrusti Parketxea
Aia auzoa, 2 - Ataun T: 943 58 20 69 lurra2@hotmail.com / www.lizarrusti.com www.gipuzkoamendizmendi.com
Basque Adventure T: 660 80 67 03 basque_adventure@yahoo.com www.basqueadventure.com
BTT Zentroa-Tolosaldea
Usabal harrera gunea - Tolosa T: 943 53 64 00 / tolosaldea@btteuskadi.net www.btteuskadi.net Zentroan badaude zailtasun maila desberdineko 8 ibilbide. Gainera, ibilbide gidatuak ere egiten dira. www.tolosaldea.net
32
BARNEALDEA
- T: 943 80 21 87 / www.zegamaturismoa.net www.gipuzkoamendizmendi.com
Araotzen (Oñati) bertan, eskalada-eremura iritsi baino pixka bat lehenago
Gainera Auzoa z/g - 20212 Olaberria T: 943 16 08 62 enaut@gipuzkoamotorsport.com www.circuitoolaberria.com
Zizurkil - T: 619 33 12 15
- San Adrian ezagutzeko bisita. - Artzain egun batez. - Buztingintzaren ibilbidea. - Ibilbideak Aizkorri-Aratzeko Parke Naturalean.
Iparraldeko autobia, 433. irteera. - Tolosa T: 685 72 21 19 info@tolosaindoorkarting.com www.tolosaindoorkarting.com
Abentura Txindokiko Itzala Hirigunea, 16. Abaltzisketa T: 943 10 43 67 / 628 94 72 53 info@txindokikoitzala.com www.txindokikoitzala.com
(txotx denboraldia) gurutze-a@hernani.net
Azpeitia Soreasuko San Sebastian eliza eta Bakardadearen Kapera
(txotx denboraldia) T: 943 33 70 28
T: 943 15 18 78 (Loiolako Turismo Bulegoa)
(txotx denboraldia eta uztaila eta abuztua)
Azkoitia
- Tren berdean ibilaldiak
Azkoitiko Herrigune Historikoa eta Santa Maria la Real eliza
- Hirigune historikoa ikusteko bisita gidatua (txotx denboraldia)
Tolosa - Herrigune Historikoa. - Gorrotxategi Museoa. - Babarrunaren ibilbidea (ekainetik azarora) - Tolosaldeako eskulangile eta ekoizleak. T: 943 69 74 13 / www.tolosaldea.net
Ordizia - Herrigune Historikoa. - D’Elikatuz Zentroa.
T: 943 88 22 90 turismo@ordizia.org / www.delikatuz.com
Beasain Igartza Monumentu Multzoa
Jauregi barrua, errota hidrauliko, burdinola, sagardoa egiteko dolarea eta eskulangileen antzinako etxebizitzak ezagutzeko bisita gidatuak. T: 943 02 80 65 / www.igartza.net
T: 943 15 18 78 (Loiolako Turismo Bulegoa)
Urretxu - Urretxuko Erdi Aroko Herrigune Historikoa eta Iparragirreri buruzko ikus-entzunezkoa. - Mineral eta Fosilen Museoa URRELUR Hitzordua eskatu behar da aldez aurretik. T: 943 03 80 88 / 943 73 04 28
- Aikur erle museoa
Santa Barbara bidea T: 630 70 25 87 / aikur@aikur.com
- San Martin de Tours
Iparragirre plaza / Jauregia,19 T: 943 03 80 88 / 943 73 04 28
Zumarraga Antiguaren Baseliza
“Baselizen katedrala” ezagutzeko bisita (Hiru Tenpluen Ibilbidearen zati bat da). T: 943 73 04 28
Ezkio Itsaso
-Txirrindularien zaindaria den Dorletako Amaren santutegia
D’Elikatuz
URRELUR - Mineral eta Fosilen Museoa
Bisita gidatuak: 11.00, 12.30 y 17.00 T: 943 72 29 78 / igartubeiti@gipuzkoa.net
T: 943 71 47 92 / 46 udala@leintzgatzaga.com www.leintzgatzaga.com
Santa Maria kalea, 24 - Ordizia T: 943 88 22 90 turismo@ordizia.org www.delikatuz.com
Jauregi 19. Kultur Etxea - Urretxu T: 943 03 80 88 / F: 943 03 80 89 kultura.urretxu@urretxu.net www.urretxu.net
Keramika-pottartea@euskalnet.net www.pottartea.com
Debagoiena
- Goierriko Interpretazio Zentroa:
Legazpi
“Ezagutu Debagoiena” T: 943 79 64 63 turismo@debagoiena.net www.turismodebagoiena.com
- Igartubeiti Baserri Museoa - Pott
- Mirandaolako burdinola:
Hitzordua eskatu behar da aldez aurretik: T: 943 73 04 28
- Artzaintzaren Ekomuseoa eta Ogiaren TxokoaPan: T: 943 73 04 28 - Langileen Ibilbidea: 50eko urteetara
- Bisita-programa
- Gastronomia Jardunaldiak: Informazio gehiago: 943 79 64 63 turismo@debagoiena.net www.turismodebagoiena.com
bidaia. Hitzordua eskatzeko: T: 943 73 04 28. - Chillida Lantoki: T:943 73 04 28.
Oñati - San Migel Errota. Informazio gehiago
MUSEOAK
www.gipuzkoakomuseoak.net
Turismo Bulegoan. T: 943 78 34 53
- Sancti Spiritus Unibertsitatea. - Sancti Spiritus Unibertsitatea + San Migel eliza. - Oñati guztiontzat. - Sancti Spiritus Unibertsitatea + San Migel eliza + jauregiak. - Sancti Spiritus Unibertsitatea + San Migel eliza + jauregiak + Bidaurretako monasterioa. - Toki edo eraikin jakinak ezagutzeko bisita gidatuak: urte osoan.
Ur Mara Museoa
- Arrikrutzeko Haitzuloetako Interpretazio Zentroa (haitzuloak ezagutzeko bisita barne).
Ogiaren museoa
Gomiztegira bisita, jatorria eta funtzionamendua ezagutzeko. · 2 Ibilbidea: Euskal Gazta. Gomiztegiko esnekiak eta mamia egiteko tailerra. · 3 Ibilbidea: Euskal Artzaina Duruko baserria eta belardia ezagutzeko bisita, artzainaren bizimodua ezagutzeko eta bizitzeko. T: 943 25 10 08 / info@arkide.org
-Arantzazuko Parketxea
T: 943 78 28 94
Arantzazuko Santutegia T: 943 71 89 11 / 943 79 64 63 turismo@debagoiena.net www.turismodebagoiena.com
Bergara Herrigune historiko-monumentala ezagutzeko bisita gidatuak T: 943 77 91 28 / 943 79 64 63 turismoa@bergara.net / www.bergaraturismo.net
Elgeta Gerra Zibila Euskal Herrian. Intxortako ibilbide tematikoa Bisita gidatuak egun jakinetan eta aurrez hitzordua eskatuta. T: 943 79 64 63 / 943 71 89 11 turismo@debagoiena.net
Leintz-Gatzaga -Gatzaren Museoa -Erdi Aroko herrigunea ezagutzeko bisita gidatuak
Aralarko Parke Naturalaren Interpretazio Zentroa (Lizarrusti Parketxea) Aia auzoa, 2 - Ataun. / T: 943 58 20 69 lurra2@hotmail.com / www. lizarrusti.com www.gipuzkoamendizmendi.com Hau da Aralarko Parke Naturaleko sarrera nagusia eta zenbait tokitara (Lareo, Alleko, Berreno…) txango joateko abiapuntua.
Barandiaran Museoa
Zumalakarregiren Museoa
Alkiza T: 609 46 59 42 info@urmara.com / www.urmara.com
- Euskal artzainaren ibilbideak, euskal artzaintzaren mundua bertatik bertara ezagutzeko: · 1 Ibilbidea: Euskal Baserria.
- Elikadura eta Gastronomiaren Interpretazio Zentroa.
Larruntza errota, San Gregorio auzoa, Ataun T: 943 18 03 35 Barandiaran@gipuzkoamendizmendi.net www.gipuzkoamendizmendi.net
Oñatiko turismo bulegoa. T: 943 78 34 53 / turismo@oinati.org www.oinati.eu/turismo
T: 943 08 20 00
Natura, Tradizioak eta Folklorea, Arte eta Historia, Goierrin zeharreko ibilbideak.
Igaralde-Goena Brinkola Auzoa s/n 20230 Legazpi T: 943 73 04 28 / mirandaola@lenbur.com
Erreizabal baserria Telleriarte auzoa, z/g - Legazpi T: 943 73 04 28 / mirandaola@lenbur.com
Sagardoetxea (Sagardoaren Museoa) Kale Nagusia, 48 - Astigarraga T: 943 55 05 75 info@sagardoetxea.com www.sagardoetxea.com
Leitzarango Bisitarien Zentroa: Uraren Interpretazio Zentroa - Leitzarango Arrain Eskola
Iriarte erdikoa etxea Muxika egurastokia, 6 - Ormaiztegi T: 943 88 99 00 / F: 943 88 01 38 mzumalakarregi@gipuzkoa.net www.zumalakarregimuseoa.net
Aizkorri-Aratz Parke Naturaleko Interpretazio Zentroa (Zegamako Parketxea) Anduetza etxea , Bº San Bartolome 13 Zegama. T/F: 943 80 21 87 aizkorribidean@aizkorri.net www.zegamaturismoa.net www.gipuzkoamendizmendi.com
Zerain Paisaia Kulturala - Museo etnografikoa. - Larraondo zerrategia. - Burdinazko Mendia (Aizpitta
Interpretazio Zentroa).
- 1711ko Espetxea.
Zeraingo Turismo Bulegoa Herriko plaza, z/g - Zerain T: 943 80 15 05 / F: 943 80 16 06 turismobulegoa@zerain.com www.zerain.com
Erdi Aroko Interpretazio Zentroa
Leizotz auzoa, 48. (Leitzarango ibarrerako sarrera) Otietako landa parkea - Andoain T: 943 30 09 29 centrovisitantesleitzaran@leitzaran.org www.leitzaran.org
Ardixarra etxea, Kale Nagusia, 12. Segura T: 943 80 17 49 turismobulegoa.segura@telefonica.net www.seguragoierri.net
Larraulgo Ekomuseoa
Kale Nagusia, 37, behea - Idiazabal T: 943 18 82 03 info@idiazabalturismo.com www.idiazabalturismo.com
Larraulgo plaza - Larraul T: 688 80 36 08 / F: 943 67 62 13 tour@tolosaldea.net info@larraulgoekomuseoa.com www.tolosaldea.net
‘Gorrotxategi’ Gozogintza Museoa Letxuga 3 - Tolosa T: 943 69 74 13 / F: 943 67 62 13 tour@tolosaldea.net xaxueta@gorrotxategi.com www.gorrotxategi.com www.tolosaldea.net
TOPIC (Tolosako Txotxongiloen Nazioarteko Zentroa) Euskal Herria plaza - Tolosa T: 943 65 04 14 F: 943 69 80 28 www.topictolosa.com
Idiazabal Gaztaren Interpretazio eta Dastatze Zentroa
Ekainberri Ekainberriko Informazio Bulegoa: Portale kalea 9 - Zestoa T: 943 86 88 11 info@ekainberri.com www.ekainberri.com
Burdinbidearen Euskal Museoa Julián Elorza 8 - Azpeitia T: 943 15 06 77 / F: 943 15 07 46 museoa@euskotren.es www.euskotren.es
AIKUR - Erleen Museoa Santa Barbara Taldea, z/g - Urretxu T: 943 72 06 26 / F: 943 73 31 63 mirandaola@lenbur.com www.aikur.com www.urolagaraia.com
Igartubeiti Baserri Museoa Ezkio Bidea, 1. Km - Ezkio-Itsaso T: 943 72 29 78 / F: 943 88 01 38 igartubeiti@gipuzkoa.net www.igartubeitibaserria.net
Burdinaren Euskal Museoa Mirandaola Parkea - Legazpi Telleriarte auzoa, z/g. / T: 943 73 04 28 www.lenbur.com www.urolagaraia.com
Chillida-Lantoki Museoa Paper fabrika. Azpikoetxe kalea, z/g T: 943 73 04 28 mirandaola@urolagaraia.com
Memoria Historikoaren Euskal Interpretazio Zentroa Maala Kalea, 2. 20690 Elgeta. T: 943 71 89 11 / 943 79 64 63 turismoa@elgeta.net / turismo@debagoiena.net www.elgeta.org
Arrikrutzeko Haitzuloen Interpretazio Zentroa Oñati T: 943 08 20 00 / 943 25 10 24 arrikrutz@oinati.org www.oinati.eu/turismo
Aizkorri Parke Naturalaren Interpretazio Zentroa(Arantzazuko Parketxea) Arantzazu. Oñati T: 943 78 28 94 arantzazu@gipuzkoamendizmendi.net
MUFOMI. Mineral eta Fosilen Museoa Artetxe auzoa, z/g - Elgoibar T: 943 74 11 31 www.mufomi.com
Makina Erremintaren Museoa IMH eraikina - Azkue Auzoa, 1 - Elgoibar T: 943 74 84 56 / F: 943 74 41 53 museo@imh.es www.museo-maquina-herramienta.com
Armagintza Museoa Bista Eder, 10 – 5. - Eibar T: 943 70 84 46 / F: 943 70 84 36 www.armia-eibar.net museo@eibar.net
Ibarraundi Museoa Ibarraundi jauregia - Eskoriatza T: 943 71 54 53 / F: 943 71 40 42 ibarraundi@eskoriatza.net
Gatzaren Museoa San Antonio Auzoa - Leintz Gatzaga T: 943 71 47 92 / 46 udala@leintzgatzaga.com www.leintzgatzaga.com
Loiolako Santutegia Azpeitia T: 943 02 50 00
BARNEALDEA
33
Aukeratu
zure plana
34
ELIGE TU PLAN
Zeru gastronomikoa, Gipuzkoan
Lurralde honetan dago mundu osoko Michelin izarren proportziorik handiena metro karratu bakoitzeko: 16 izar bederatzi jatetxeren artean.
Berasategui.
IBILALDIA GURE MICHELIN IZARRETATIK
IZAR BAKARRA Bost hautatuak Bost proposamen gastronomiko Michelin izar bat izateaz harro egon daitezke eta horietako hiru Donostian daude. Sari bera, baina bost sukalde estilo ezberdin.
> www.visitgipuzkoa.net
HIRU IZAR Euskal sukalde berriaren sortzaileak Estatuan, Michelin gidaren sari garrantzitsuena duten sei jatetxeen erdiak Donostian eta haren inguruetan daude: Arzak (Juan Mari Arzak), Akelarre (Pedro Subijana) eta Berasategi (Martín Berasategi). Arzak eta Subijana izan ziren euskal sukaldaritza berriaren sortzaileak. 30 urte beranduago, abangoardiaren tontorrean daude eta ez diote berritzeari uzten Donostiako beren jatetxeetan. Martín Berasategi gazteagoa da, baina besteak bezain adoretsua Lasarte-Orian duen jatetxe sarituan, Gipuzkoako hiriburutik zortzi kilometrora.
Mugaritz.
BI IZAR Aduriz fenomenoa Andoni Luis Aduriz bosgarrena izan zen 2010ean mundu mailako sukaldari onenen urteroko rankinean, Londreseko ‘Restaurant’ aldizkari ospetsuaren arabera. Aduriz jatetxeak plater originalak eskaintzen ditu, harrigarriak, loreak ere osagai gisa erabiltzen dituzten horietakoak. Sukaldaritza abangoardista dasta daiteke Mugaritz jatetxean, Orereta udalerriko landa gunean dagoen baserri berrituan, alegia.
Oiartzungo Zuberoa jatetxearen parean dago Hilario Arbelaitz sukaldari beteranoa, euskal sukalde modernoaren euskarrietako bat, lurreko zaporeekiko duen fideltasunagatik. Haren anaiak, José Mari Arbelaitzek, ukitu modernoekin ohiko platerak prestatzen ditu, Donostiako Miramon Parke Teknologikoan dagoen Arbelaitz jatetxean. Gipuzkoako hiriburuan segitzen dugu. Mirador de Ulia jatetxean, Ruben Trincado sukaldari-buruak tradizioari eusten eta aldi berean abangoardiako sukaldaritzarekin arriskatzen jakin du. Frantziako eta Euskal Herriko sukalderik onenetan aritu da lanean, bere burua prestatzen, eta, orain, erabat libre utzi du irudimena, goi gastronomiaren oinarriak ahaztu gabe: alegia, kalitatea, berrikuntza eta konpromisoa. Alde Zaharraren bihotzean, Kokotxa jatetxea dago, eta, bertan, Dani López sukaldari gazteak autore sukaldaritza proposatzen du baita ere. Gorka Txapartegi dugu beste etorkizun handiko sukaldaria: Hondarribiko Alamedako arduraduna da, eta Gipuzkoan Michelin izarra jaso duten lau establezimenduen zerrenda osatzen du.
Akelarre.
GASTRONOMIA
35
Goazen pintxoak jatera
MINIATURAZKO SUKALDARITZA EZAGUTZEKO PROPOSAMENIK ONENAK GIPUZKOAN PINTXOAK JATEKO GUNEAK Gustu eta poltsiko guztietarako Pintxo zaleen “paradisua” da Donostia. Barra onenetatik ibilbide bat egin nahi izanez gero, behar-beharrezkoa da Alde Zaharrera joatea. Bertan ezin konta ahala taberna daude, hasi abuztuaren 31 kaletik eta Fermin Kalbeton kaleraino. Hortik gertu, Kursaaleko zubia igarota, Groseko auzoan, pintxoen tenplu sarituenetariko batzuk aurki daitezke, eta beste batzuek, beren ardandegi alderdiari jarraiki, kalitatezko ardoekin hobekien bat datozen miniaturazko proposamenak eskaintzen dituzte. Erdialdean, Askatasunaren hiribidetik gertu, tradizio handiko pintxo-tabernak aurki daitezke San Martzial eta Etxaide kaleetan.
Gipuzkoa eta, batez ere, bere hiriburua, Donostia-San Sebastián, miniaturako sukaldaritzaren erreferente dira mundu osoan, bai sukaldaritza tradizionalari dagokionez bai sofistikatuenari dagokionez.
LEHIAKETAK ETA AZOKAK Erretiluan Pintxoek gero eta aitortza handiagoa dute gastronomiaren munduan. Gure lurraldean hainbat txapelketa egiten dira: Euskal Herriko pintxoen txapelketa, Gipuzkoako pintxoen txapelketa… Pintxoaren alderdirik herrikoiena ospakizun-egunetan jartzen da agerian, esaterako, Mutrikuko Berdel Egunean, Hondarribian izaten den Euskal Herriko Pintxo Lehiaketan eta Tolosako Babarrunaren Asteko Pintxo Lehiaketan. www.visitgipuzkoa.net webguneak informazio eguneratua ematen du pintxoaren munduarekin lotutako edozein ekitaldi edo albisteren berri izateko.
Sukaldeko gutizia hauek gurtzeko joera hiriko auzoetara eta Gipuzkoako gainerako herrietara hedatuz joan da, hala nola Hondarribia, Tolosa eta Zarautzera, adibide aipagarri batzuk ematearren.
DONOSTIAKO ZAPOREAK Ibilbide kultural eta gastronomikoa Donostia Turismoak martxan jarritako Donostiako Zaporeen ibilbidearen ekimen interesgarria aukera bikaina eskaintzen dio bisitariari miniaturazko sukaldaritzaren mundua gida profesional batek lagunduta ezagutzeko. Bi orduko ibilbide honetan pintxoaren munduan esanguratsuak diren Donostiako Alde Zaharreko hiru taberna bisitatzen dituzte. Horietan, pintxo bana dastatu ahal izango dute edari banarekin. Lagunekin pintxoak jatera joateko ohitura oso errotuta dago Gipuzkoan.
36
GASTRONOMIA
Ordizia eta Tolosako asteko azokak
Gipuzkoako bertako kalitateko produktuen erakusleihorik onenak azokak dira. Ordiziakoa (asteazkenetan) da garrantzitsuena eta bere prezioak erreferentzia dira lurraldeko gainerakoentzat. Asteko beste hitzordu aipagarria Tolosako larunbateroko azoka da.
Ordiziako asteko azoka asteazkenetan egiten da. 2012an 500 urte bete zituen.
URTE OSOAN ASTEAZKENERO ETA LARUNBATERO
SASOIKO PRODUKTUAK Ortuko onenak
> www.visitgipuzkoa.net
ORDIZIAKO AZOKA
TOLOSAKO AZOKA
Azoken burtsa nagusia
Hiru tokitan
Azoka honek XI-XII. mendeetan du jatorria. Lehenengo feriak San Bartolome baselizaren inguruan egiten hasi ziren, hori baitzen garai hartako ordiziarrak eta inguruko ekoizleak elkartzen ziren tokia. Gaur egun, merkatua herriko plaza Nagusian egiten da. Asteazkenero, Goierri inguruko nekazaritzako eta abeltzaintzako produktu-saltzaileak eta erosleak biltzen dira eta kolorez jantziriko giro paregabea sortzen dute.
Tolosa, betidanik, bidaiarien igarobidea izan denez, merkataritza-jarduera handia garatu da bertan. Horren adibide dugu, astero, herriko hiru gunetan egiten den azoka.
Ohiko azokez gainera, zenbait azoka berezi egiten dira urtean zehar. Irailean, adibidez, Euskal Jaien azoka: Ardi Gazta Lehiaketa ospetsua egiten da hor. Estatu osoko gastronomoak biltzen dira azokara, eta, festaren amaiera gisa, gazta irabazlearen enkantea egin ohi da. Gazta sarituagatik 7.000 eurotik gora ere ordaindu izan dira. Abenduan ere beste azoka berezi bat egiten da Eguberri ondoko asteazkenean.
Larunbatero, Tingladoko merkatuan, bertako produktuen salmenta izaten da. Produkturik berezienak Tolosako babarrunak, mondejuak eta Ibarrako piperrak dira. Aldi berean, Euskal Herria plazan kanpoko produktuak egoten dira salgai. Eta, Berdura plazan, aldiz, loreak eta landareak.
Kalitateagatik bereizten diren produktuak dira Gipuzkoako ortuek ematen dituztenak. Neguan, babarrunak izaten dira merkatuetako produktu nagusia. Baina, baita betiko mamia, erreta edo konpotan jaten diren Errezil motako sagarrak, intxaurrak eta gaztainak ere. Eta, nola ez, sagardo eta txakolin uzta berria ere plazaratzen da. Udaberrian, ostera, honako hauek nabarmentzen dira: arkumea, Idiazabal gazta, antxoa, berdela, ilarrak, babak, orburuak, zainzuriak eta zerbak. Udan, berriz, arrain gozoek hartzen dute protagonismoa: hegaluzeak, antxoak eta sardinak. Barazki bikainik ere bada; hala nola, piperrak, tomateak eta lekak. Udazkena, ordea, hain preziatuak diren onddo eta perretxikoen garaia izaten da. Baita ehiza sasoia ere.
Urtean zehar, gastronomiaren inguruko beste azoka batzuk ere antolatzen dira: Tolosa Gourmet Aste Santuetan, ekainean, San Joanetako azoka; urrian, Tolosa Goxua (gozokiak); azaroan, Babarrunaren astea; eta, abenduan, Txuletaren Festa eta Gabonetako Azoka.
GASTRONOMIA
37
Sagardotegira, urte osoan
Sagardo-denboraldia urtarrilean hasi eta maiatzean amaitzen bada ere, urteko edozein garai da on Gipuzkoan dauden 70 sagardotegietako batean jateko edo afaltzeko.
Denboraldiak irauten duen bitartean, upeletik bertatik hartzen da sagardoa, “txotx” oihura. Urteko gainerakoan botilatik hartzen da.
GOZATU SAGARDOTEGIKO TRADIZIOAZ DENBORALDIZ KANPO ERE > www.visitgipuzkoa.net
SAGARDOA Unerik onenean
ERRITUALA
Maiatzetik aurrera botilaratzen da sagardoa, hori baita sagar-ardoa egiteko prozesuaren azken pausoa. Prozesua irailean hasten da, sagarra batuz. Denboraldiz kanpo, maiatzetik urtarrilera, sagardoa botilan ateratzen da mahaira, eta sagardo adituek diotenez une horretan egon ohi da sagardoa helduta eta bete-betean. Hala ere, sagardoa zuzenean upeletatik dastatu nahi dutenek urte osoan zabalik izaten diren sagardotegietara jo dezakete.
Hartu zuk zeuk
Horrez gain, sagardotegietan sagardo-botilak zuzenean ekoizleei erosi ahal izango dizkiete. Igartubeiti baserri-museoan urtero-urtero egiten da, urrian, Sagardoaren Astea; horretarako, dolarea martxan jarri eta sagardoa duela 500 urte erabiltzen zen teknikari jarraituz egiten da.
MENUA Aukera gehiago Sagardotegi denboraldian, ohiko menua izan ohi da sagardotegietan: txuleta, bakailao-tortilla, bakailaoa piperrekin, intxaurrak, gazta eta irasagarra. Maiatzetik urtarrilera, berriz, zenbait sagardotegitan menu bereziak eta euskal gastronomiako hainbat plater dastatzeko aukera izaten da, hala haragia eta arraina, nola bertako barazki gozoak.
38
GASTRONOMIA
Sagardotegietan zutik jatea da tradizionalena, baina sagardotegi guztiek ez dute ohitura hori. Edonola ere, horietan guztietan sagardoa dastatzerakoan erritual bera errepikatzen da. Mahaikideek kupeletatik zuzenean hartzen dute sagardoa kristalezko edalontzi mehe batean, edalontziak sagardoak “txinpartak” ateratzeko beharrezko inklinazioa duela. Normalean jangelaren ondoko gelan egoten dira kupelak. Horregatik, pertsonen joan-etorria etengabea izaten da, eta giroa oso alaia. Sagardotegi hauetako batzuek bisita gidatuak eskaintzen dituzte (hitzordua aurrez jarri behar da). Bisita horietan, honako hauek ezagutzeko aukera dago: ekoizpen-prozesua, instalazioak eta sagardo naturala, betiere sagardo-puntuarekin egositako txorizoarekin eta ardi-gazta eta menbriloarekin.
Txakolina, ‘made in Gipuzkoa’ ardoa
Txakolina bigarren mailako ardotzat hartu izan da denbora luzean, baina Getariako Jatorri Izendapenari esker, azkeneko urteotan, asko zabaldu da haren kontsumoa. Txakolinaren Ibilbideak –Aia, Zarautz eta Getari artean– harri eta zur utziko ditu ardogintza honen sekretuak jakin nahi dituzten bisitariak.
Getariako mendiak txakolin-mahastiek estalita.
EZAGUTU FRUTA-USAINEKO ARDO GAZTE HONEN ONURAK
JATORRI DEITURA Getariako Txakolina
> www.visitgipuzkoa.net
TXAKOLINGINTZA XII. mendetik Aditu batzuk diote XII. mendetik egiten dela Gipuzkoan txakolina. Garai modernoan, hainbat hamarkadatan zehar, bigarren mailako ardotzat hartu izan da, Halere, azken hogeita hamar urteetan, Gipuzkoako gastronomiako izar-produktuetariko bat bihurtu da, Getariako Txakolina Jatorri Deiturako ekoizleen lanari eta ahaleginari esker.
TXAKOLINAREN IBILBIDEA Mahasti artean paseatzen Getariako Txakolinaren Jatorri Izendapenaren ibilbidea autoz egin daiteke, ardo hau egiteko erabiltzen diren 400 hektarea hartzen baititu. Bidea behar bezala markatuta dago eta, bisitariari kostaldeko paisaia ederrak ezagutzeko aukera eskaintzeaz gainera, ardo hau egiten duten Zarautz, Getaria eta Aiako upelategi guztietatik igarotzen da. Upelategi horietako batzuk bisitatu ere egin daitezke, aldez aurretik hitzordua eskatuz gero. Bertan txakolina dastatzeko aukera eskaintzen da, bertako antxoa eta hegaluze bikainarekin batera. Txakolina hazbete bateko distantziara zerbitzatzen da, apurtu dadin, eta, era horretan, ardogintza-prozesuan pilatutako lurrinak aska ditzan. Ardo ezin hobea da era guztietako hasierakoei, itsaskiei, arrainei eta haragi zuriei laguntzeko.
Ardo gazte eta fruta-usaineko hori tokiko bi mahats-barietaterekin egiten da, mahats-parratan eta landare-sareetan lantzen diren Hondarribi Zuriarekin (mahastiko % 95) eta Hondarribi Beltzarekin (gainerako % 5a). Aia, Zarautz eta Getaria dira txakolin gehien ekoizten duten gipuzkoar herriak, baina ez bakarrak: Hondarribian, Zumaian, Olaberrian, Arrasaten, Oñatin, Mutrikun eta Deban ere badira bai upelategiak bai ardogileak, eta han ekoizten den txakolinak ere Getariako Txakolina Jatorri Izendapena du. Mahats-biltzea udazken hasieran egiten da eta prentsatzeko eta hartzitzeko teknologiarik modernoenak erabiltzen dira txakolina egiteko.
Txakolina berreskuratzeko eta haren kalitatea hobetzeko mahastizainek eta euskal administrazioak elkarrekin buruturiko ahaleginari esker, 1989an Getariako Txakolina Jatorri Deitura aitortu zitzaion Getariako txakolinari. 2007an Jatorri Deitura hori Gipuzkoako lurralde historiko osora hedatu zen. Jatorrizko Deituraren Kontseilu Arautzaileak, Getarian duen egoitzatik, tokiko mahatsak erabiltzen direla zaintzen, txakolina egiteko prozesua zaintzen eta haren kalitatea kontrolatzen ditu, kontsumitzaileari Getariako txakolinaren bermea eskaintzeko.
GASTRONOMIA
39
Gipuzkoa, dastamenaren bidez
➢
Ordiziako D`Elikatuz zentroak gastronomiaren onena biltzen du.
BERTAKO PRODUKTUEN DASTATZEAK > www.visitgipuzkoa.net
IDIAZABAL GAZTAREN INTERPRETAZIO ZENTROA Idiazabal gaztari buruz jakin beharreko guztia Idiazabalen kokatutako zentroa bisitatzen dutenek gazta dastatzeko hastapen-ikastaroa egiteko aukera izango dute, gaztaren usainak, koloreak eta zaporeak bereizten ikasteko. Parte-hartzaileek produktu bikain horren hiru barietate dasta ditzakete: berria, zaharra eta ketua. Latxa eta Karrantza arrazako ardien esne gordinarekin egina den Idiazabal jatorri izendapendun gazta honen sekretuak ezagutarazten laguntzen du zentroak. Azken hori J. Aranburu gaztandegian bertatik beretara ikus daiteke, denboraldia izanez gero. Horrez gain, artzainek antzina esneki ospetsu hau egiteko erabili ohi zituzten lanabesak ere erakusgai daude zentroan dagoen etxola tradizionalaren erreprodukzioan. > www.idiazabalgaztarenmuseoa.com
40
Gipuzkoako gastronomiara hurbiltzeko modu atsegin bat bere sukaldaritza eta produktuekin lotura duten interpretazio-zentroak ezagutzea da.
GASTRONOMIA
D’ELIKATUZ
Sagardoetxea, Sagardo Museoa (Astigarraga).
Gorrotxategi Konfiteri Museoa (Tolosa).
Osasuna eta zaporea D´Elikatuz, elikadurari, nutrizioari eta gastronomiari eskainitako gunea, Ordizian kokatuta dago. Bertan, eskualdeko kalitateko produktuen (gozo zein gazien) dastatzeetan parte har dezakete bisitariek. Haien artean ditugu, besteak beste, Idiazabal gaztaz egindako Goierri tarta berezia, baita denboraldiko odolkiak eta perretxikoak ere. Taldeka antolatutako jarduerak dira eta, onurarik handiena ateratzeko, aurrez lurraldeko testurak eta zaporeak ezagutu beharra dago D´Elikatuzen. Zentroa haur zein helduentzat antolatuta dago eta euskal kultura gastronomikoaren alderdiak oso era grafiko eta interaktiboan aurkezten ditu. Horrez gain, osasunaren, dieta orekatuaren, nutrizio-nahasteen… ikuspegietatik heltzen dio elikadurari. D´Elikatuzek bokazio argia du: Gastronomiaren eta elikadura osasungarriaren kulturaren eremuan Estatu mailako erreferentziazko zentro bihurtzea. > www.delikatuz.com
GORROTXATEGI KONFITERI MUSEOA Gozoa baino gehiago Euskal gastronomiaren erreferentzia den herrietako batean dago museoa, Tolosan. Gorrotxategi gozogile-familia tolosar ezagunak jarri zuen martxan zentroa. XV. mendean hasi eta XIX. mendearen amaieran argia asmatu zuten arte gozogilearen lanbideak izandako garapenari errepasoa egiten diote zentro interesgarri honetan. Aldi berean, txokolatea eta turroia egiteko garai batean erabiltzen zituzten teknikak daude erakusgai. > www.gorrotxategi.com
SAGARDOETXEA, EUSKAL SAGARDOAREN MUSEOA Sagarraren ohorez
LEINTZ GATZAGAKO GATZ MUSEOA Gatz industria betidanik egon da estu lotuta bai Leintz Gatzagaren sorrerarekin bai historian zehar herriak izan duen garapen ekonomikoarekin. Horren erakusgarri leialak dira herriko armarrian ageri diren bi dorlak, gatza lortzeko erabiltzen diren kobrezko galdarak. Gatz museoa hainbat mendean produkziorako erabilitako instalazioetan dago, herrigunetik 250 metrora eta Dorletako Santutegira bidean.
Sagardoetxea, Euskal Sagardoaren Museoa, Astigarragan dago, Euskadin sagardotegi gehien dituen herrian. Museoaren gune estalian zein sagastian, aire zabalean, bisitariak aukera izango du ezagutzeko bai sagarraren eta sagardoaren munduaren iragana, oraina eta etorkizuna, bai mundu horrek Euskadin izan duen garrantzi kulturala. Zentroak hirugarren gune bat dauka, sagardo dastaketarako, bai eta denda bat eta dokumentazio-zentro bat ere, honako web honetan: www.sagardoetxea.com/bilduma > www.sagardoetxea.com
Gastronomia ekitaldiak
Gipuzkoan gastronomiaren inguruan antolatuta dagoen azoka eta ekitaldi agenda zabalak izendatzaile komun bat du: lurreko produktuekiko eta lehengai onenekiko errespetua.
Santo Tomas feria.
ERAKUSLEIHORIK ONENA > www.visitgipuzkoa.net
DONOSTIA ETA INGURUAK Donostiako urteko ekitaldi nagusia San SebastiĂĄn Gastronomika (azaroa) da: kongresu honetan munduko profesional onenak biltzen dira, sukaldaritzako azken sorkuntzen eta aurkikuntzen berri elkarri emateko. Cook & Fashion izeneko ekitaldia modaren munduaren eta goi sukaldaritzaren munduen arteko senidetzea da. Gastronomika bukatu eta handik gutxira ospatzen da eta hura bezain berritzailea da. Jendetsuagoa eta herrikoiagoa da San Tomas Feria (abendua), era guztietako produktu tipikoak jai giroan dastatzeko aukera paregabea. Donostialdea sagardoaren eskualde nagusia da; bertan dauden udalerri ezagunen artean, nabarmentzekoak dira Astigarraga, Hernani, Usurbil etab. Sagar-edari hau ekoizteko sasoi garrantzitsuenak iraila (uztaren jaia) eta urtarrila (denboraldiaren hasiera) dira eta udalerri bakoitzak bere Sagardo Eguna ospatzen du.
KOSTALDEKO GUTIZIAK Gipuzkoako kostaldean ia ezinezkoa da ongi ez jatea edota jakiren baten omenezko festaren batekin topo ez egitea. Hondarribian Euskal Herriko Pintxo Txapelketa ospatzen da urrian eta Orion parrillan erretako bisigu pila prestatzen dituzte uztailean, espezie horri eskainitako festaren barruan. Getarian, mahastiek setiatuta dagoen arrantzale-herrian, Txakolin Egunarekin ematen diote hasiera urteari, itsas jakiekin hain ongi ezkontzen den fruitu lurrineko ardo txuri horren uzta berria iragartzeko. Zarautzek eta Aiak ere Txakolin Egun bana ospatzen dute: irailean eta apirilean, hurrenez hurren. Olagarroa ezin hobeto ezkontzen da ardo horrekin eta egun berezia eskaintzen diote hari Zumaian, irailean. Mutrikun gauza bera egiten dute berdelarekin, udaberrian. Debako itsas herrian, baserri giroko feria ospatzen da urtarrilean: Urteberriko Azoka.
GOIERRI ETA TOLOSALDEA Tolosa dugu Gipuzkoako gastronomia-epizentroetako bat. Ezin da Babarrunaren Astea galdu (azaroan); ez gozogintza feriarik ahogozagarriena (Tolosa Goxua, udazkenean) ez Txuletaren Festa, abenduan. Ordizian ere gurtu egiten dira produktu tradizionalak. Sekulako ospea dute, besteak beste, Euskal Jaiak (irailean), Latxa gazta-ardiarekin egindako Gazta Lehiaketak eta Artzain Egunak (apirilean). Idiazabalgoa da Jatorri Deitura Babestua duen gazta homonimoa, zeinari egun bat eskaintzen dioten maiatzean. Urriaren 12an Euskal Herriko gazta lehiaketa izaten da. Eztiaren sekretu guztiak ezagutzeko Zegamara joan beharra dago apirilean, orduantxe ospatzen baita Erlezain Eguna.
DEBA ETA UROLA IBAIETAN GORA Gipuzkoan barruren eta ekialderen dagoen inguruan, landa-munduarekin estu-estu lotzen den gastronomia gurtzen da. Elgoibarren, urteari agur esateko (abenduaren 31n) Gabon Zaharreko gastronomia eta ganadu feria izaten da, non okela, fruitu eta barazkirik onenak ikus daitezkeen. Azpeitian, abenduan baita ere, Santo Tomas ospatzen dute handizki; Zumarraga eta Urretxu, berriz, Santa Lutzi feria ospatzeko batzen dira, Gipuzkoako ganaduzaleen bilgunerik garrantzitsuena izaki. Debagoienean, “Debagoieneko Jardunaldi Gastronomikoak� egiten dira urtean hiru aldiz. Jardunaldiotan eskualdeko jatetxeek parte hartzen dute menu gozo-gozoak prestatuz. Gainera, bertako produktuak sustatzeko ekitaldiak ere egiten dira.
Tolosako Babarrun Lehiaketa.
GASTRONOMIA
41
Gipuzkoak era guztietako eta zailtasun maila desberdineko bideak eta aukerak eskaintzen dizkie mendi-ibiliak egin zaleei. Hasteko, hor da, adibidez, Plazaolako bide berdea (Andoain), maldarik apenas duen ibilbidea, hor dira ere Aiako Harria mendigunea inguratzen duten bidexka atseginak (Oiartzun-Irun) eta Pagoetako Parke Naturaleko pagadiak (Aia), edota Aralarko Parke Naturala (Goierri) eta Aizkorri mendikatea (Arabako mugan), 1.300 eta 1.500 metro inguruko tontorrak dituztenak, hurrenez hurren.
Naturaguneak
Aiako Harria Pagoeta Leitzaran
Aizkorri
Aralar
Leitzaran ibaia.
GOZA EZAZU PAREGABEKO PAISAIA ETA TXOKOEZ
LEITZARANGO BIOTOPO BABESTUA Leitzaran ibaiak Gipuzkoako lurralde historikoko urik garbienak daramatza, eta bertan bizi dira amuarrainak, aingirak, ezkailuak eta loinak; baita anfibioak ere, hala nola uhandreak eta desman piriniotarrak. Ibaiertzetan Gipuzkoako haltzadirik bikainena altxatzen da, bere itzalpean Leitzaran ibaiaren ibilbide sigi-sagatsuaren zati luze bat eta ibaiadar txikietako asko hartuz. Leitzaran ibaiak eta ibaiertzek Leitzarango biotopo babestua osatzen dute (76 hektarea); bailararen gainerako zatia, berriz, gune periferikotzat jotzen da (5.944,5 hektarea).
Aiako Harria Milaka urteko harrespilen eta meategi-esparruen artean Aiako Harria parke naturaleko 6.913 hektareek –Oiartzun, Irun, Errenteria, Hernani eta Donostiako udalerrietako lurrak hartzen dituzte– txango mota desberdinak egiteko aukera eskaintzen dute: Oielekuko gune megalitikora doan 2,5 kilometroko ibilaldi lasai batetik hasi eta Hirumugarrieta, Txurrumurru eta Erroilbide tontorrek osatzen duten gailurraren igoeraraino. Behar izanez gero, Oielekun jolasgune bat dago. Mendigunearen oinean, Arditurriko Meategi Esparrua dago. Esparruak 2000 urteko historia du eta hura bisitatu nahi izanez gero, Interpretazio Zentroaren ondoan dauka sarrera. Meategietako ibilbidea 800 metro lur azpitik doa. Bertan bisitariak erromatarren garaiko ustialekuak ikusteko aukera izango du.
Andoaindik 2 kilometrora, Leitzarango sarbidea dago Otita Parkean, non bailararen ezaugarri erakargarrienetako asko biltzen diren. Bertan, ibaitik hurbil, errepide zaharra eta Plazaolako trenbide zaharra –gaur egun 25 kilometroko bide berdea– elkartzen dira. Parkea aisialdirako gune gisa egokitu dute eta bertan dago eta bisitariei harrera egiteko etxea, uraren interpretazio zentroa eta heriotzarik gabeko arrantza-eskola. Gainera, ingurune berean dago Unanibiako zubi magikoa, sorginzubi ere deitzen diotena.
> www.arditurri.com
> www.andoain.org
Oielekuko harrespila (Aiako Harria).
42
NATURA ETA AISIA
Aizkorri.
San Adriango galtzada, Aizkorri-Aratzeko Parke Naturalean.
ARALARKO PARKE NATURALA Belardi amaigabeak eta mendi zoragarriak
Agorregiko burdinola.
AIZKORRI-ARATZEKO PARKE NATURALA
Gipuzkoako hego-ekialdean, Aralarko parke naturala dago (10.971 hektarea), Euskadiko mendialde enblematikoenetako bat, Nafarroako lurretara ere zabaltzen dena. Bere erakargarritasunak direla eta –antzinatik artzain kultura garatu den goi ordokia, baso ikusgarriak, monumentu megalitikoak–, derrigor bisitatu beharreko tokia da. Txindoki handi dotoreaz gainera (1.331 metro) –Abaltzisketako udalerrian du abiapuntu ezagunenetako bat–, balizez markatutako hainbat eta hainbat ibilbide daude, batzuk luzeak, beste batzuk motzagoak, Parke Naturaleko txokoak ezagutzeko aukera ematen dutenak; horietako bat, guztiz gomendagarria, Lareoko urtegia da (Ataun). Lizarrustiko mikeleteen etxea izandakoa da Parkeko Harrera eta Interpretazio Zentroa; zentzumen-gela bat, xendazaletasunari eskainitako beste bat eta jolaserako beste bat dauzka. Gunean aterpe bat ere badago, elkarren gaineko 36 ohez eta mugikortasun urriko pertsonentzat egokitutako gela bikoitz batez hornitua.
Gipuzkoako gailurra Mendikate honetan daude Euskadiko mendi-tontorrik garaienak: Aitxuri (1.551 metro) eta mendikate osoari izena ematen dion Aizkorri bera (1.528 metro). Mendigunea paregabeko begiratokia da Gipuzkoako hegoaldea eta Arabako Lautada begiesteko. Gizakiak antzinatik zeharkatu duen kareharrizko hormatzar handi honetan dute sorburua Oria, Urola eta Deba ibaiek. Horren lekuko dira, adibidez, han-hemenka sakabanatuta dauden monumentu megalitikoak, edota San Adriango tunela bera, Done Jakue Bideko erromesek Gipuzkoatik Arabarako bidean igarotzen zuten haitz zulatua. Aizkorriko mendikateak bi sarrera ditu. Oria ibaiaren arroan, Zegamako herria –Anduetza baserrian dagoen Aizkorriko Ataria Interpretazio Zentroa, hain zuzen– da sarbide naturala. Deba ibaiaren arroan gora igotzen direnak, berriz, Gandiaga Topagunea eraikinean dagoen Arantzazuko Parketxeraino eramango ditu bideak. Parke Naturalaren Interpretazio Zentro horrek Aizkorriko lurrazpiko mundua, basoak eta artzaintza ezagutarazteko erakusketa iraunkor bat, gela didaktikoak eta baliabide interaktiboak eskaintzen ditu.
PAGOETA PARKE NATURALA Pago artean oinez Pagoetako gailurrak estaltzen zituzten pagadi zaharrek eman zioten izena nagusiki Aiako herrian, Orio eta Zarauztik gertu, kokatzen den parke natural honi. Parkeak gonbita egiten dio bisitariari naturarekin modu aktiboan bat egiteko, haren sekretuetan barneratuz eta xehetasunik txikienei ere erreparatuz. Iturrarango Parketxea XVIII. mendeko baserri ederra da, parkerako sarbidea, bisitariari erakusketa antropologiko, etnografiko eta didaktiko baten bidez harrera egiten diona. Etxea Lorategi Botanikoak inguratzen du, 5.000 landare desberdineko bilduma baliotsu batekin. Handik oso gertu, erlategi batek erleen bizitza nolakoa den erakusten du. Merezi du bailararen barreneraino oinez joatea bidean han-hemen agertuko zaizkigun haritz, astigar, lizar eta abarrez gozatuz, Agorregiko burdinola eta errota multzora iritsi arte. Berez, XVIII. mendeko instalazio hidrauliko bat zaharberritzearen emaitza da multzoa, eta instalazioak martxan ikus daitezke.
Txindoki.
NATURA ETA AISIA
43
Gipuzkoa oinez zein bizikletaz zeharkatu
URRATSEZ URRATS ETA BIZIKLETAZ BI GURPIL ETA BIDE ANITZ Etorkizuna bi gurpilena da. Alde batetik, Donostiak bidegorri sare zabala dauka –horrela deritze bide hauei, ezaugarritzat gorri kolorea baitute– hiriko auzo ezberdinak lotzen dituztenak. Bestalde, lurralde historikoko gainontzeko herriak ere ekimen honi batzen ari zaizkio, eta, bien bitartean, hiriarteko bideak eratzen ari dira, Gipuzkoa oinezkoek eta bizikletariek elkarrekin erabiliko dituzten bideekin egituratzeko. Honi guztiari bidegorriak gehitu behar zaizkio –era komenigarri batean balizatuak eta egokituak– eta baita ingurunea hondatu gabe naturarekin harremanetan jartzeko aukera ematen diguten bide berdeak ere. Gipuzkoako Lur Orotako Bizikleta edo BTT zentro biak Debabarrenean eta Tolosaldean daude. Mendi-bideei buruzko informazioa emateaz gainera, zentro biek GPSak alokatzeko zerbitzu berritzaile bat jartzen dute txirrindularien eskura. BTT Zentroa - Debabarrena Mintxeta harrera gunea T: 943 74 73 56 / www.btteuskadi.net debabarrena@btteuskadi.net
BTT Zentroa - Tolosaldea Usabal harrera gunea (Tolosa) T: 943 53 64 00 / www.btteuskadi.net tolosaldea@btteuskadi.net
44
NATURA ETA AISIA
Mapan begiratuta, kolore berdeko eremu zabal bat da Gipuzkoa. Lekuan bertan, bere mendeko lurrek bizia dute, erliebeak eratzen dituzte eta basoz, ibarrez, muino leunez eta mendigune sendoez beterik daude. Gipuzkoaren beste alde hau ezagutzeko modurik hoberena, kotxea utzi, ditugun oinetakorik erosoenak jantzi eta bizikletaren katea koipeztatzea da. Oinez zein bi gurpilen gainean, Gipuzkoa ezagutzeak merezi du.
Lau bide berde PLAZAOLA -Leitzaran
Urola
Gipuzkoako geografiako ibilbide erakargarrienetariko bat da, ez bakarrik bere inguruengatik, baizik eta haritzez, pagoz eta pinuz beteriko mantu trinko horrek ezkutatzen duen historiarengatik ere. XX. mende hasieran, Leitzaran ibaiko harana Plazaolako meatzeetatik ateratako burdina Andoainera zeraman trenbideak zeharkatzen zuen. Urte batzuk geroago, meatzeetako jarduera bertan behera utzi, eta trena bidaiariak garraiatzen hasi zen Iruña eta Donostia artean mendearen erdialdera arte. Ondoren, Plazaola ahaztua geratu zen, harik eta malda pixka bat duen bide hau berreskuratu, bere tunel anitzei argia jarri eta oinezkoak eta bizikletariak erabiltzen hasi ziren arte. Ibilbidearen Gipuzkoako zatiak ia 25 kilometro hartzen ditu guztira, eta baso eta harrizko zubi sail ederra eskaintzen dio bisitariari. Guztira, ia 22 kilometroko zeharkaldia Gipuzkoako tartean, hogeita hamaika tunel eta hamalau zubirekin.
Oraingo bidegorriak, lehen, Zumaia eta Zumarraga lotzen zituen bidaiarien trenak egiten zuen ibilbidearen zati bat berreskuratu du, Gipuzkoako bihotz berdean. Trenbidea desagertu zenean, Azkoitia eta Zumarraga arteko hamahiru kilometroak egokitu ziren, lur trinkoz eginiko bide berdea eratuz, ia maldarik gabea eta paisaia ederrekoa, mendien artean kokatua eta Urolaren ertzeko baserrien ikuspegi apartekin. Duela gutxi, ibilbidea seinaleztatu da, tarte batzuk asfaltatu dira eta Legazpira heltzeko aukera ematen duen bidegorri batekin lotu da.
Arditurri
Mutiloa-Ormaiztegi
Ibilbidea, hasiera batean, Arditurriko meatzeetan lortutako fluor espatoa Pasaiako portura zeraman trenak sortu zuen, merkantziari itsaso-irteera bat ematearren. Guztira, dozena bat kilometro dira, laguntzat Oiartzun ibaia eta ezaugarritzat paisaiaren kontraste handiak dituztenak: ibilbidean zehar, herrietako estanpak, nekazalguneetakoak baino gehiago topatzen ditugu –Pasaia edo Oreretaren kasuak, esaterako– eta, ondoren, Altzibar edo Ergoienen ezaugarri den landa-ingurunean murgiltzen gara, azkenik, ibilbideari izena ematen dioten meatzetara heltzeko, erromatarren garaietan ere ustiatzen zirenak. Aiako Harria mendigunea, Nafarroa eta Gipuzkoa arteko muga naturalak eta granitozko gailur handiak, gure bidaiaren amaiera bikaina dira.
Mutiloa-Ormaiztegi bide berdea 2008ko abenduan inauguratu zuten. Goierriko iragan meatzari interesgarria ezagutzeko aukera eskaintzen dio bisitariari, Zeraingo eta Mutiloako meatze-barrutiak eta Ormaiztegiko iparraldeko tren-geltokia lotzen zituen trenaren ibilbide berbera eginez. Ormaiztegiko trenbidetik, Pasaiako portura eramaten zituzten mineralak, eta handik Europako hainbat txokotara esportatzen ziren. Aipatutako trenbidea XX. mendearen hasieran eraiki zuten: 4,5 kilometroko luzera eta 0,75 metroko zabalera zituen. Erabiltzeari utzi zitzaionean, 1930an, erakunde publikoen esku geratu zen, eta orain txirrindularientzat eta oinezkoentzat berreskuratu dute.
1
> www.gipuzkoabizikletaz.net > www.gipuzkoaoinez.net > www.gipuzkoamendizmendi.net
3
Mutriku
4 Astigarraga
5 Lasao
17 6
Asteasu
Zizurkil
13 16
7 Antzuola
8
14 Ordizia
15
10
9
Mutiloa
11 GR 282
12 Zegama
GR 283
HIRIARTEKO BIZIKLETA-BIDEAK
BIDE BERDEAK
1 Irun-Endarlatsa
10 Beasain-Lazkao-Ordizia
1 Leitzaran
2 Lezo-Errenteria-Donostia
11 Idiazabal-Segura
2 Arditurri
3 Errenteria-Oiartzun
12 Segura-Zegama
3 Legazpi - Azkoitia (Urola)
4 Astigarraga-Martutene
13 Azkoitia-Lasao
4 Ormaiztegi - Mutiloa
5 Hernani-Urnieta-Andoain
14 Urretxu-Legazpi
6 Zizurkil-Asteasu
15 Oñati-ArrasateAretxabaleta-Eskoriatza
7 Tolosa-Alegia 8 Alegia-Itsasondo 9 Ormaiztegi-Beasain
16 Soraluze-Bergara 17 Elgoibar-Maltzaga
GR-IBILBIDE LUZEKO BIDEAK GR 121
Gipuzkoara Txangoa
Talaia Bidea (Hondarribi-Mutriku)
GR 120 Hiru tenpluen ibilbidea GR 34 Donostia - Arantzazu
GR 9 Probintzietako abelbidea edo Zezenen Bidea GR 11
Pirinioetako ibilbidea
GR 35
Transhumantziaren bidea
GR 12 Euskadiko ur-banalerroaren ibilbidea
GR 20
Aralarrera Txangoa
GR 283 Gaztaren Ibilbidea
GR 21
Inazio bidea
GR 282 Artzaintza naturbidea
GUSTU GUZTIENTZAKO MENDIAK ETA BIDEAK Bere orografia gorabeheratsua eta askotarikoa dela eta, toki ezin hobea da Gipuzkoa mendi-ibilaldiak praktikatzeko. Mendizorrotz edo Jaizkibel bezalako kostaldeko mendiguneek, Aralar edo Aizkorri bezalako barnealdeko mendikateek, edota Izarraitz edo Irimo bezalako tontorrek garbi uzten dute asko eta askotarikoak direla mendiak Gipuzkoan. Batetik, maila guztietako mendizaleei egokitutako txangoak ditugu, hala nola Ernio, Adarra, Txindoki edo Gipuzkoako gailurretako bat den Aizkorri mendirako igoerak. Aski da goizeko txango bat tontor horietako batera igotzeko. Bestetik, ibilbide luzeko bide-sare korapilatsu batek iparraldetik hegoaldera eta ekialdetik mendebaldera zeharkatzen du Gipuzkoako lurraldea. Bide horiek GR ibilbideak izenez ezagutzen dira –marra zuri-gorriz markatuta daude–, eta haiei jarraituz zeharkaldi luzeagoak eta zailtasun handiagokoak egin daitezke. Horretarako, baina, zenbait egunetako ahalegina egin beharko da. Dena dela, ibilbideok
zatika edo txango laburragoetan egin daitezke. Bide horien artean aipagarrienak GR-121, GR20, eta GR-120 dira: lehenak bira osoa ematen dio Gipuzkoari; bigarrenak Aralar mendi osoa inguratzen du; eta hirugarrenak, berriz, Gipuzkoako barnealdearen ikuspegi bikaina eskaintzen digu, bertako hiru gune arkitektoniko eta erlijioso nagusiak –Loiolako santutegia, Zumarragako Antio eta Arantzazuko santutegia– elkarrekin lotuz. Beste ibilbide aipagarri batzuk honako hauek dira: Loiolako Ignazio santuak, Iruñean zauritua izan ondoren, egin behar izan zuen ibilbide neketsua egiten duena, ignaziotar bidea ere deitua (GR-21); Donostiatik Arantzazura erromes joan ohi direnek, Gipuzkoa alderdik alde zeharkatuz, egin ohi dutena (GR-34); abeltzainek erabiltzen zuten transhumantzia bidea egiten duena (GR-35); edota naturak, gastronomiak eta kulturak bertan bat egiten duten Gaztaren ibilbidea delakoa (GR-283). > www.rutadelquesoidiazabal.com > www.tierraignaciana.com NATURA ETA AISIA
45
Marearteko zabalgunea eta flysch-eko labarrak
Zumaia, Deba eta Mutrikuko kostaldeko labarrak eta flyschak mendeetako eboluzio geologikoari egindako begirada bat dira.
Euskal Kostako Geoparkea.
HISTORIA HARRIETAN IDATZIA Kostalde paregabea da. Mutriku eta Zumaia artean dago. Erdian Deba dela, kostaldeko dozena bat kilometro inguru besterik ez dira, baina ikuskizuna bermaturik dago. Milaka harri-plaka daude, elkarren gainean ordenan ezarriak. Horietan guztietan, duela milioika urtetatik orain arte izandako gertakari klimatiko, biologiko eta geologikoak islatzen zaizkigu.
FLYSCH-A Gipuzkoako kostaldeko flysch-a –“jario” edo “lerratu” esan nahi du alemanez– Europako naturagune garrantzitsu eta konplexuenetako bat da. Menderen mendez, itsasoaren etengabeko higadura-lanak azukre koxkor bat uretan bezala desegin ditu labarrak, harrizko geruzez osaturiko eremu ikusgarri bat agerian utzita. Beraz, egun ia zut dauden geruzok itsas hondo horizontala eratu zuten aspaldi handian. Naturaren etengabeko eskultura-lan horren emaitzak agerian geratu dira Mutrikuko flysch beltzetan, Debako itsas bazterreko labarretan edo, itsas behera denean, oinez ibil daitezkeen Zumaiako estratuetan.
LIBURU IREKI BAT Kostaldeko zati honetan egin diren ikerketa-lanek mundu osoko zientzialariei ezagutarazi diete planeta honen barruko historia: Iberiar Penintsulak Europarekin bat egin ondoren Pirinioak sortu ziren garaitik hasi eta dinosauroak desagertu ziren garairaino. Hala ere, marearteko zabalguneak bizirik dirau. Gaur egun, ingurune hau santutegi biologiko bat da. Hemen, bertako putzu eta zokogune naturaletan 200dik gora espezie bizi direla kontuan hartuta, aniztasuna da lege. Zumaia, Algorri Interpretazio Zentroaren bitartez, sarbide naturala dugu; hala ere, badira beste sarbide eroso batzuk ere Sakoneta eta Itxaspeko itsasarte harkaiztsuetatik, Deba inguruan, eta Mutrikuko zazpi hondartzetatik.
EUSKAL KOSTALDEKO GEOPARKEA Euskadiko eta Kantauri itsasoko ertz osoko lehen Geoparke honek –2010. urteaz geroztik Geoparkeen Europar Sarean sartuak– beste zenbait erakargarri baditu, Flyscharen ibilbideaz gainera. Kostaldetik oso hurbil, Arno edo Izarraitz kareharrizko mendiguneetan, Karstaren Ibilbideak arkeologia aztarnak dituen Gipuzkoako kobazulo multzo handiena ezagutzeko aukera eskaintzen du. Horien guztien artean Ekaingo haitzuloak nabarmentzen dira, eta aipagarria da ere inguruko parajeen edertasuna, bisitariek noiz aurkituko zain dauden sekretu, elezahar eta enigmen gordeleku dena.
NAHITAEZ EZAGUTU BEHARREKO BI TOKI Algorriko Naturaren Interpretazio Zentroak (Zumaia) marearteko zabalguneari eta labarrei buruzko informazio guztia biltzen du, eta euskarri didaktiko ezinbestekoa da fenomeno hau bere osotasunean ulertzeko. Mutrikun, berriz, Nautilus museoak fosilen bilduma oso bat eskaintzen du. Herria inguratzen duen itsasbazterretik hartuta daude fosil guztiak, eta zaharrenak Bigarren Arokoak dira. Bestalde, hiru udalerri horietako turismo-bulegoek era guztietako bisita gidatuak eskaintzen dituzte, oinezko ibilbideen bidez zein itsasontzi-irteeren bidez egitekoak.
Algorri Interpretazio Zentroa
Juan Belmonte, 21. Zumaia T: 943 14 31 00 / algorri@zumaia.net / www.algorri.eu
Nautilus, Mutrikuko Interpretazio Geologikoko Zentroa Antonio Ezeiza kalea, 3. Mutriku T: 943 60 32 59 / 689 13 79 18
Geoparkeko ikus-entzunezko eremua (Debako Turismo Bulegoa) Ifar kalea, 4 T: 943 19 24 52
Flyscharen Ibilbidea, bisita gidatuak lehorrez eta itsasoz. Informazio gehiago ondoko herrietako turismo
bulegoetan: - Zumaia: 943 14 33 96 - Deba: 943 19 24 52 - Mutriku: 943 60 33 78
> www.geoparkea.com 46
NATURA ETA AISIA
Gipuzkoako haitzuloak
Oskar Zapirain
Arditurriko meategiek eta beren barruko sekretuek, Ekaingo haitzuloaren erreplika den Ekainberrik, eta Arrikrutzeko ibilbide liluragarriek osatzen dute Gipuzkoako lurrazpian barreneko odisea hau.
Arditurri.
MENDEETAKO HISTORIAURREA, ZILARRA ETA ARTEA Arditurri Milurteko meategia Gipuzkoako ekialdean daude, Aiako Harria parke naturalaren eremuan. Ia 2.000 urtetan, etengabe aritu ziren ekinean. Lehenbizi Burdinaroan eta gero erromatarren okupazioan zehar, meatze multzoa aberastasun-iturri oparoa izan zen. Mendigune harritsuen sakoneko barrunbeek orroka jarraitu zuten Erdi Aroan eta hurrengo mendeetan, eskualdeko ibaien ondoan eraikitako burdinolak elikatzeko. Baina lanen bizitasun joria bertan behera geratu zen joan zen mendearen bukaeran. Balantzea ikaragarria izan zen, milaka tona material (adibidez, burdina, beruna, zilarra eta fluorita) atera baitzituzten guztira meatzeetatik. Etengabeko ustiapenaren ondorioz, eremu natural ikusgarria sortu da harrien barrenean: hainbat eta hainbat kilometroko galeriak, paisaiak eta kobazulo artifizialak. Barruan sartu eta metal baliotsuz gainezka dagoen eremu hura ikusita, argi ulertzen da zergatik geratu ziren txundituta bai erromatarrak, bai haien ondoren iritsi zirenak ere. Bi bisita mota daude eta bertako kontu ezezagunak eta historiaren nondik norakoak azaltzen dituen Interpretazio Zentroa. Bestalde, XX. mendearen hasieran eraikitako trenbidearen ibilbide zaharra Arditurriko Bide Berdea da egun, eta txirrindulariek eta oinezkoek erabiltzen dute. Meatze multzoaren ingurunea ezagutzeko aukera eskaintzen du. Informazioa T: 943 49 45 21
> www.arditurri.com
Ekainberri.
Ekain
Iraganeko artistak
Ekaingo kobazuloa 1969an aurkitu zuten baina haren historia ehunka urte aurretik hasi zen. Kantauri aldeko Historiaurreko artearen harribitxitzat hartzen da eta Altamira edo Tito Bustillo kobazulo “senide” garrantzitsuekin batera, Gizateriaren Ondare gisa hartzen du Unescok. Euskal Herrian ondoen zaindu den lurpeko altxorra da Ekain. Horregatik, hainbat hamarkadatan zehar babestu egin behar izan zen masifikazioaren aurrean, bertako margoak etorkizuneko belaunaldientzat ere gorde ahal izateko. Horrela, 2008an Ekainberri ireki zen, paleolitiko garaian gizakien bizileku izan zen, jatorrizko santutegi artistikotik hurbil. Ekaingo margoen %90 erreproduzitu zen, Frantziako Lascaux kobakoen garrantzi bereko guztiak, koba horixe hartzen baita labar-artearen katedral handitzat. Eta jatorrizko espazioaren zimur eta zirrikituak ere imitatu egin ziren eta errepika erabat leiala eta ingurunearekin errespetuzkoa sortu zuten. Ekainberrin, gainera, Euskal Herriko historiaurrearen aztarnak aztertzerakoan Jose Miel Barandiaranek izan zuen garrantziari buruzko erakusketa areto bat ere badago; eta baita Ekaingo kobazuloaren aurkikuntzaren gorabeherak eta Euskadiko arte paleolitikoko beste harribitxi batzuei buruzko informazioa ere. Informazioa Portale Kalea, 9. Zestoa T: 943 86 88 11
Arrikrutz.
Arrikrutz Piztien koba Oñati eta Arantzazuko Santutegiaren artean kokatua, Aizkorri mendi lerroaren oinetan, lurpeko unibertso bat da Arrikrutz, dozena bat kilometroko galeriaz osatua. 2007an kobaren 500 metroren egokitze-lanak amaitu ziren, plataforma baten bidez eta argiztapen sistema konplexu bati esker, bertako sekretuak ezagutzera emateko bisitariei. Ibilbideko ikus-entzunezkoaren merituak gorabehera, mendeetan zehar forma bikainez eta estalaktita lirainez Naturak landu duen lurpeko katedral barroko izugarria da Arrikrutz. Aldaola izeneko lurpeko ibaiak zeharkatzen du espazioa eta historiaurrean zehar animalia basatien babesleku izan zen: hartzak, panterak edo lehoiak esaterako. Horien guztien arrastoak geratu ziren Arrikrutzen. Lurraren errainetan zehar ordubeteko bisita egin daiteke kobazulo honetan. Lurrazpiko munduan barneratu baino lehen, Arrikrutz, Eskultura tantaz tanta Interpretazio Gunean kobazuloen berri izateko aukera edukiko du bisitariak. Gunean dagoen erakusketa iraunkorrak, argazkiz eta argibide taulez hornituak, hainbat gai tratatzen ditu: Arrikrutzen sorrera, Oñatiko espeleologiaren historia, paleontologia, kobazuloko fauna, kareharriaren bilakaera eta osaketa, eta Gesaltza, Arrikrutz eta Jaturabe karst-sistema osatzen duten elkarri loturiko 15 kilometro zulobideak. Horren guztiaren osagarri, haitzuloetako lehoi baten eta hartz baten burezurren erreplika bana dago erakusgai.
> www.ekainberri.com Informazioa Arantzazura igoera. Araotz auzora desbideratzea - Oñati T: 943 08 20 00
> www.oinati.eu/turismo NATURA ETA AISIA
47
TalasoterapiaSpa
Urak osasunerako dituen ahalmen onuragarriek gero eta balio handiagoa dute; egun, turismo osasuntsu, erlaxagarri eta atsegingarriaren aukeraren alde egiten dugu. Zestoako Bainuetxeak termetan duen tradizio handia lagun duela, Gipuzkoa gaurkotasunera hurbildu da gorputza ondo zaintzeko balio duten talasoterapia instalazio modernoak eskaintzeko.
URAREN ONUREZ GOZATU
LA PERLA TALASO SPORT ZENTROA Hasierako La Perla Bainuetxearen oinordekoa, Kontxa hondartzara gerturatzen den eraikin liluragarriak 5.500 metro koadro ditu zure osasunerako eta gozamenerako. Sasoian Jartzeko Talaso Zirkuituaz gainera, Europako talasoterapia hiri-zentrorik handiena den honek makina kardiobaskularrez hornituriko igerileku bat eskaintzen du, bai eta Osasun eta Estetika Zentro bat ere, talasoterapia-tratamenduak, masajeak, gorputz eta aurpegirako estetika-tratamenduak eta programa pertsonalizatuak egiteko. Gimnasioa eta kafetegi-jatetxea ere badauka.
XIX. mende amaieran eta XX.aren hasieran Europako aristokrazia erakarri zuen ‘Belle Epoque’ garai kosmopolitan, Gipuzkoak, hamaika bainuetxe zabalik eduki zituen. Horien artean zeuden Zestoako Bainuetxea eta Ozeanoko La Perla, Donostiako Kontxako hondartzan. Termen lekuen ‘boom’ haren ostean, gaur egun arte inolako etenik gabe iraun duen bakarra Zestoako Bainuetxea da. Zestoako iturrien efektu mesedegarrien aurkikuntzaren tradizioa Donemiliagako Markesaren txakurrei zor zaie; izan ere, 1760an, Markes haren txakurrek hazteria gaixotasuna zuten, eta Urola ibaiko ur berotako putzu batzuetan bainatu ostean sendatu egin ziren. 1792an adierazi zen urak erabilpen publikokoak zirela, eta hamabi urte geroago zabaldu zituen ateak Zestoako Bainuetxeak. Hasiera-hasieratik, bisitari ugari izan zituen bainuetxeak, eta hori zela eta, 1893an Hotel Nagusia eraiki zuten; hotela bainuetxearen bereizgarria zen, Euskal Autonomia Erkidegoan kategoria horretan egindako bakarra. Gipuzkoan, terma tradizioa berriro jaio da azken urteetan sortu diren talasoterapiari eskainitako instalazio modernoekin. Orion eta Deban, Aisia hoteletan, ostatua eta talasoterapia eskaintza zabala dute. Donostian, La Perla Talaso Sport Zentroak osatzen du gure gorputza uraren bidez zaintzeko Gipuzkoako lekuen eskaintza.
ZELAI TALASOTERAPIA Zumaiako Itzurun hondartzako ura ondo ezaguna da daukan iodo-kontzentrazio handia dela eta. Itsasoko ur hori da, 37 graduko tenperaturan, instalazioaren ardatza, non izen iradokitzaile hauek dituzten sendaketa-programak eskaintzen diren: “Edertasuna eta Bizitasuna”, “Argaltzea eta Silueta” eta “Ongizatea eta Atsedena”. Halako tratamendu estimulatzaileen ondoren, bezeroa pasieran ibil daiteke Itzurungo hondartza zoragarrian; eta goian, itsasora begira, hotela. Informazioa Itzurun hondartza 20750 Zumaia T: 943 86 51 00 recepcion@talasoterapiazelai.com
> www.talasoterapiazelai.com
48
NATURA ETA AISIA
Informazioa Kontxako Pasealekua z/g. La Perla eraikina 20007 Donostia T: 943 45 88 56 / F: 943 46 99 27 info@la-perla.net
> www.la-perla.net
ZESTOAKO BAINUETXEKO HOTEL NAGUSIA
AISIA DEBA Aisia Deba Hotelak 2004ko udan ireki zituen ateak Debako hondartzako lehen lerroan, eta erlaxaziora bideratuta dagoen talasoterapia zentro bat dauka, argaltzeko programetan espezializatua. Mila berrehun metro koadroko eremu batean, hidroterapia instalazioak, jolas-igerilekua, ur termalak, jacuzzia, masaje eta estetika gelak, eta bildukin bidezko tratamenduak hartzeko gelak daude, besteak beste. Gainera, photonterapiako teknologiarik aurreratuenaz horniturik dago. Informazioa Markiegi kalea, 6 20620 Deba T: 943 60 80 52 deba@aisiahoteles.com
> www.aisiahoteles.com
Zenbait mendetatik hona, Zestoa da uraren kulturaren hiriburua. Euskal Autonomia Erkidegoko bainuetxe bakarrak hainbat eta hainbat teknika eskaintzen ditu: ‘hidrogim’ airea presioan eta ur zorrotadak, igerileku termala, airez eta urez betetako “multijet” igeritokiak, burbuila-ohe eta eserlekuak dituen mikro-igeritokia eta ur azpiko masajeguneak, azazkalak garbitzeko ur beroak, dutxa zirkularrak eta eskoziarrak, zorrotada eta masaje-dutxak, Turkiako bainuak, lurrun-bainuak, sauna, lokatzak... Sendaketa hidropinikoa ahaztu gabe, edateko bi ur termal iturrirekin. Zestoako Bainuetxeak Kalitate Turistikoaren “Q” Saria du, eta Urola ibaiaren txoko politean 213 pertsona hartzen ditu. Informazioa San Joan Pasealekua, 30 20740 Zestoa T: 943 14 71 40 reservas@relaistermal.com
> www.balneariocestona.com
AISIA ORIO HOTELA Itsasoaren aurrez aurre dagoen eraikin batean, Aisia Orio Hotelak Euskadiko talasoterapia zentrorik handienetako bat dauka 1.250 metro koadroko eremu batean. Lehen solairuan ur-zirkuitu bat (kontrako ur-lasterra duen igerilekua, jacuzzia, urezko ohea, ur hotzeko aska, ur bero eta burbuiladun igerilekua, eta abar) eta aldagelak daude. Goiko solairuak, berriz, era askotako tratamenduei ematen die aterpe, berarazi egokitutako gune batean: alga edo lokatz bildukinak, masajeak, kromoterapiako sauna, sauna hezea, hidromasajeak, ur-turrustak, hiru urtaro dutxa, flotazio gela, erlaxatzeko gunea eta estetika gunea. Informazioa Hondartza Bidea, 1 20810 Orio T: 943 89 44 40 orio@aisiahoteles.com
> www.aisiahoteles.com
NATURA ETA AISIA
49
Cristóbal Balenciaga
“Jose Balenciaga marinelaren eta Martina Eizagirre jostunaren hirugarren semea, Cristobal Balenciaga, 1895eko urtarrilaren 21ean jaio zen”. Hori dio Cristobal Balenciagaren jaiotza gogoratzen duen Getariako kalexka batean jarritako plaka batek.
Soinekoen erakusketa Cristóbal Balenciaga Museoan.
NABARMENKERIARIK GABEKO LUXUA Kantauriko itsasertzeko herri txiki horretan, Parisko distiratik eta Ingalaterrako dotoretasunetik urrun, gazte apal, perfekzionista eta behatzaile batek Gipuzkoako kostaldean uda igarotzen zuten dama dotoreen jantziak eta marinelen brusa nasaiak zehatz-mehatz aztertzen zituen. Balenciaga orduantxe hasi zen bere patua lantzen. Egun, ordea, modaren historiako kapitulu zoragarria da, nahitaezkoa, eta goi joskintzako maisuaren lana ulertzen laguntzen digu.
Getariak argi distiratsua du, natura oso eskuzabala izan den lekuetan aurki daitekeen modukoa. Hori izan zen Cristobal Balenciagak jaiotzean ikusi zuen lehenengo argia, eta bere karrera osoan lagundu ziona. Bere sentsibilitateak, inteligentziak, zorroztasunak eta zuhurtziak ezohiko jostun bihurtu zuten. Fokuetatik urrun, zuen obsesio bakarra emakumearen itxura goratzea zen. Hori lortzeko, “mahuka bat hainbat aldiz muntatzeko eta desmuntatzeko gauza zen, berak soilik ikusten zuen inperfekzioa zuzentzeko, ehuna milimetro bat baino gutxiago mugitzeko” diote berekin lan egin zutenek. Xehetasun guzti horien baturari esker, ezerk ihes egiten ez zion jeinu bihurtu zen. Berak, hain zuzen, honako hau zioen: “jostun on batek arkitektoa izan behar du, plano gisa erabiliko dituen zirriborroak egiteko; eskultorea, forma lantzeko; margolaria, kolore-arazoak konpontzeko; musikaria, elementuak bateratzeko; eta filosofoa, neurriz jokatzeko”. Agerikoa da Balenciagaren talentuak, eta haren diziplinak eta lanak, XX. mendeko modaren alorreko jeinu garrantzitsuetarikoa izatera eraman zuela. Halere, inguruak ere lagundu zion, berezko gaitasun hori garatzeko orduan. Getariako jostun xume baten
50
KULTURA
semea zen, eta txikitatik bere amari Vista Onara, Casa Torresko markesen egoitzara, laguntzen zion. Bertan, liluraturik dukesaren eta haren semeen jantziak behatzen zituen, eta 18 urterekin, trajeak diseinatu eta Donostian saltzen zituen. Haren karrera 1937an hasi zen indarra hartzen, Parisera joan zenean. Sormen-heldutasuna bete-betean zuen garai horretan eta berehala haren izena denen ahotan entzuten hasi zen. Haren globo-gonek, traje semientallatuek, zaku eta baby doll jantziek, eta tunikek Marlene Dietrichen, Greta Garboren, Ava Gardnerren, Grace Kellyren eta Sofía Lorenen gorputzak moldatu zituzten, eta hain ondo eginak zeuden, non horien gabeziak disimulatzen zituzten. Balenciagak honela azaldu zuen: “Nire jantziak eramateko, emakumeak ez du perfektua edo ederra izan beharrik, jantziak egingo du hori bere ordez”. Antz-azturak hobiraino. Beti oso dotore jantzita ibiltzen zen, egikera bikaineko traje ilun batekin. Balenciaga 1972an hil zen, baina gure oroimenean bizirik dirau, hein handian, Balenciaga Fundazioaren lanari eta Getarian irekitako museoari esker. Horiek zaintzen dute haren memoria.
Cristóbal Balenciaga Museoa 2011n inauguratu zen. Cristobal Balenciaga Museoa Getariako goialdean dago, eraikin xume batean, baina ikaragarri tentagarria da. Getariako goialdeko muinoan dagoen museotik zeruertza (joskintzan jostun jeniala gidatu zuen berbera) ikusten da, eraikina zeruko lerro zuzen eta garbiaren zaindari bailitzan. Casa Torresko markesen egoitza zaharra izandako Aldamar jauregiaren ondoan, eraikin berri bat dago. Multzo horretan museoak dituen guneak biltzen dira, hau da: dokumentazio zentroa, aldi baterako erakusketak egiteko aretoak, tailerrak, balio anitzeko espazioak eta erakusketa iraunkor bat, non gipuzkoar diseinatzaileak sortutako zenbait pieza dauden ikusgai. Pieza guztiak Cristobal Balenciaga Fundazioarenak dira. Fundazioa, hain zuzen, munduan parekorik ez duen 1.200 piezako bilduma baten jabe da. Horietako asko pertsona famatuek emandakoak dira, hala nola Mona Von Bismarckek eta Barbara Huttonek, eta, gainera, goi joskintzako desfileetan erakusten ziren ordena berean kokaturik daude. Hori horrela, museoaren nahia Balenciagaren azken ibiltokia izatea da, haren trajeek flashetatik urruti desfila dezaten, Getariako argiarekin soilik edertuta. > www.cristobalbalenciagamuseoa.com
Burdin Harana
Legazpik, mendez mende burdinaren hiriburu izandakoak –ez alferrik hamabost burdinola izatera iritsi zen–, museo-sare interesgarri baten bidez zabaltzen du orain metal horrekin izan duen harreman estua.
Mirandaolako Burdinola.
IRAGANETIK IKASTEN
50EKO HAMARKADAN BARRENA BIDAIATUZ: LANGILEEN IBILBIDEA
EUSKAL BURDINAREN MUSEOA ETA MIRANDAOLAKO BURDINOLA Galdategi zahar batean kokaturiko museo hau bisitatzean bakarrik ulertzen da Urola bailaran metalak izan duen garrantzia eta paisaia eta herrietako ohiturak aldatzeko erakutsi duen ahalmena. Espazio horretan, bere konplexutasun osoan azaltzen da burdinaren industria, informazio-panel, ikus-entzunezko eta lantresna zaharren bidez. Bisiten osagarri, egiazko erakustaldiak izaten dira igandeetan, Mirandaolako burdinolan –mirari famatu bat gertatu zen lekuan–, eta denboran zehar bidaia egiten da XIV. mendera, garai hartako langileek nola lan egiten zuten jakin eta burdina lantzea posible egiten zuen mekanismo ikusgarria ezagutuz. Museoa, gainera, informazio iturri baliotsua da mineral hau protagonista hartuta eskualdean zehar ibilbide tematikoak prestatzeko. Mirandaola parkea, Telleriarte auzoa. (Legazpi)
Legazpiko Burdinaren kulturak XX. mendean jo zuen goia. Herriaren itxura eraldatu egin zen orduan, hazten ari zen metalgintzaren eskakizunetara egokitzeko. Garai hartan, 50eko hamarkadan, sortu ziren hiri-paisaia berriak langile-munduaren sekretuak ezagutzeko ibilbide interesgarriak dira egun. Denboran zehar eta Legazpin barrena eginiko bidaia da, langileentzat eta haien familientzat eraikitako azpiegitura guztiak ezagutzeko: handiak (industria-nabeak, langileen koloniak, ekonomatua, anbulatorioa….) eta txikiagoak, industria-enpresariaren bizileku zen etxaldea, langileen ohiko etxeak, kapera eta haurren ikasgelak, esaterako. Azken hiru leku horiek (bikain berregin eta girotuak, erlojua bera geldirik balego bezala) bisita daitezke, iraganaren leiho horren xehetasun guztiez gozatzeko. Mirandaola parkea, Telleriarte auzoa. (Legazpi)
CHILLIDA LANTOKI MUSEOA Legazpin dagoen museo-gunean, bisitariak gertutik ezagutuko du burdinaren eta herriaren artean dagoen harremana, eta, ondorioz, baita Eduardo Chillidaren eta Patricio Echeverria enpresaburuaren artekoa ere. Chillidak inork ez bezala landu zuen burdina eta Echeverria, berriz, Gipuzkoako enpresaburu garrantzitsuenetako bat izan zen, Legazpiko landa-herria industria-herri bilakatu baitzuen, eta milaka lanpostu sortu. Artea eta industria eskutik ibil daitezen sortutako gunea da museoa, eta bertako erakusketan ibilbide bat egiten da Chillidaren sormenezko unibertsoetan barrena, argazki, bideo, proiekzio eta baliabide interaktiboen bidez. Paper fabrika zaharra. (Legazpi)
Chillida Lantoki Museoa.
Ogiaren Txokoa.
ARTZAINTZAREN EKOMUSEOA ETA OGIAREN TXOKOA Metalaren iraultza gertatu bitartean, baserri-lanak bere hartan jarraitu zuen Legazpi inguruetan edo Zumarraga bezalako herrietan, baserritar izaerari eutsi zioten tokietan alegia. Izan ere, baserriek, han-hemenka sakabanatuta eta bakartuta, landa-ustiapen independente gisa jarduten jarraitu zuten. Landa-tradizio hori Igaralde-Goena baserrian edo Ogiaren Txokoan ezagutu daiteke orain. Bertan, Gipuzkoako errota-lan eta okintza tradizionala sakon aztertuz, ogia egiteko prozesua azaltzen da, gari-hazia ereiten den unetik, orea labetik ateratzen den uneraino. Artzaintzaren Ekomuseoak, berriz, ardien, larreen eta Idiazabal gaztaren gaiari heltzen dio, eta gazta egiteko prozesu guztia bertatik bertara ezagutzeko aukera eskaintzen du. Euskal landa giroko paisaian ezinbestekoa da Ezkio Itsasoko Igartubeiti baserria ezagutzea, XVI. mendeko euskal etxe tipikoa, gaur egun museo bihurtua. Igartubeitik garbi erakusten digu zer itxura zuten antzina euskal baserriek, eta nolakoa zen baserri bizitza eta sagardoa egiteko prozedura. - Ogiaren Txokoa / Brinkola Auzoa. (Legazpi) - Artzaintzaren ekomuseoa/ Erreizabal baserria. Telleriarte auzoa. (Legazpi) - Igartubeiti baserria. (Ezkio-Itsaso)
> www.urolagaraia.com / T: 943 73 04 28
KULTURA
51
Hiru Tenpluak
Ibilbide honek Gipuzkoako tenplu ospetsuenetako hiru lotzen ditu: Loiolako santutegia (Azpeitia), Antio baseliza (Zumarraga), eta Arantzazuko Amaren santutegia (Oñati).
DONOSTIASAN SEBASTIÁN
Irun Errenteria
Deba Zarautz
Hernani
Elgoibar
Azpeitia
Azkoitia
Loiola Bergara
Tolosa
Zumarraga
Oñati Eskoriatza
La Antigua Legazpi Beasain Ordizia
Arantzazu
Loiolako Santutegiak (XVII. mendea) badu antzekotasunik Vatikanoko San Pedro basilikarekin.
IBILALDIA IGNAZIOTAR LURRALDEAN > www.tierraignaciana.com
ANTIOKO ERMITA Katedrala, miniaturan Mende batzuk lehenago, Behe Erdi Aroan, gerrarako bokazioz sortutako eraikin bat jaso zuten Beloki mendiaren terraza natural pribilegiatu batean. Bidegurutze bat zaintzea zen haren helburua, baina denborarekin, leihorik eta kanpo apaingarririk apenas duen gotorleku hau Gipuzkoako arte altxor preziatuenetako bat bihurtu zen: Antioko Andre Mariaren baseliza. Loiolako Santutegiaren kupulak 20 metroko diametroa du.
LOIOLAKO SANTUTEGIA Barrokoaren gorazarrea Azpeitian, Izarraitz mendiaren oinetan hasten da bidaldia. Azpeitiko herrigune historikoa Berpizkunde estiloko San Sebastian eliza gotorraren inguruan dago egituratuta. Elizak, San Ignazio Loiolakoa –Gipuzkoako patroia– bataiatu zuten bataiarriaz gainera, hamarkadetan Bakartasunaren kaperan ezkutatuta egon ziren XVI. mendeko mural fin batzuk gordetzen ditu. Azpeitia eta Azkoitia arteko erdi bidean, Loiolako santutegi ikusgarria dago. Santutegia Barroko garaian egin zen eta santuaren sortetxea izan zena –defentsarako eraikitako dorretxe bat– inguratzen du. Etxe horrek, gaur egun, San Ignazioren bizitzari eta garai hartako gorabehera historikoei buruzko erakusketa iraunkor bat hartzen du bere baitan. San Inazioren omenez eraikitako Santutegiak antzekotasun handiak ditu Vatikanoko San Pedro
52
KULTURA
basilikarekin, XVII. mendean diseinatu baitzuen Carlo Fontanak, Bernini arkitektoaren ikasle zenak. 20 metro diametroko kupula eraikitzera ausartu zen, zenbaten ustez bere pisua jasango ez zuen arren. Tenplua, barrualdeko neurri zuhurrak gorabehera, mugimendu barrokoaren bertute guztien gorazarrea da, zutabe salomoniko eta urrearen ugaritasunetik hasi, eta Kubatik ekarritako zurean landutako atetzarretara, marmol arrosak edo Bohemiako kristalez eginiko lanpara ikusgarria ahaztu gabe. Churrigueresco estiloa da, beharbada, multzo erlijioso honek utzi digun ondarerik onena. Hori garbi agertzen da Aldare Nagusi ikusgarrian, Luterok Europa erdian erein berriak zituen tesi protestanteekin borrokatu nahi izan zuen Kontrarreformaren babesaren pean sortua den obra horretan. Kupula duela gutxi berritua izan da eta, beraz, XVIII. mendean, eraikuntza-lanak bukatu berritan, izango zuen itxura bera du.
Zumarragako udalerrian kokatuta, Antioren edertasuna –”baselizen katedrala” esaten dio jendeak– bere jarrera monolitikoan, bere kokaleku pribilegiatuan –ehunka urteko arteez inguratua– eta kurrinka edo marmarka ari direla diruditen baina mundu guztia harri eta zur eginda uzten duen altxor monumental bat gordetzen duten harresietan datza. Garai gotikoan egina den Ama Birjinaren irudi gurtu bati aterpe ematen dion baseliza honen barruan, haritz zurezko egitura patxadatsu batek eusten dio estalkiari, halako graziaz, non airean dilindan dagoela ematen baitu. Zurezko egitura hori arotzeria lan aparta da, euskal eskulangintzaren
Antioko Andre Mariaren baseliza Gipuzkoako altxor artistiko bat da.
Arantzazuko Santutegia, Aizkorriren magalean eraikia eta frantziskotarrek zaindua, zirraragarria da bere modernotasuna dela eta.
ARANTZAZUKO SANTUTEGIA Arteen laborategia
adibide ezin hobea, zenbait zaharberritzeren ondoren gaur eguneraino osorik iritsi den arkitektura-egitura konplexu baten zerbitzura dagoena. Habeetako batzuek emakume-buru baten itxuran landutako ezusteak, tenplua euskal mitologia ugariarekin ahaidetzen duten irudi enigmatikoak, eskaintzen dizkigute. Izan ere, Antioko baselizaren sarrerako atearen ondoan, eskuinean, koska bitxi batzuk antzeman daitezke harrian. Herri tradizioak dioenez, jentilen arrastoak dira, elezaharraren arabera, Aizkorriko haitzuloetan bizi ziren euskal mitologiako pagano erraldoienak. Antioko baseliza giltzarri nagusietako bat izan zen kristautasunaren zabalkunde-prozesuan – hastapenetan baitzen, garai hartan, kristautasuna euskal lurretan–, bai eta herrien arteko eta inguruetan sakabanatuta zeuden baserrien arteko kohesio faktore nagusietako bat ere, eta harro egon daiteke horretaz.
Lehenengoz ikustean, harridura eragiten du beti. Izan ere, Arantzazuko santutegia, ezer izatekotan, ausardia handiko eraikin-multzo bat da, bere garaiari aurreratua eta guztiz haustailea. Eraikin-multzo honen lehen harria 1950. urtean jarri bazen ere, mendeak ziren toki hau inguruko biztanleen erlijiozaletasun sutsuaz harro zegoela. XVI. mendaren bukaeran hasi zen dena, kondairaren arabera, Ama Birjina artzain bati agertu zitzaionean, elorri baten gainean. Artzainak, zeharo harrituta, honela galdetu omen zion euskaraz Ama Birjinari: “Arantzan zu?”. Eta, horrela, izen hori hartu zuen gaur egun elizako absidean buru den irudiak. Birjina agertu zen lekua santutegi bat eraikitzeko egokiena ez zenez, fededunek Oñati bailarako parrokia batera eraman zuten irudia, baina Ama Birjina Aloña mendiko trokarteetara itzultzen zen beti eta, azkenean, santutegia han egitea erabaki zen. Sua izan da Arantzazuko historiako protagonista nagusietako bat eta XX. mendean ia erabat berregitea erabakitzearen arrazoia, santutegiaren alde gotiko eta barrokoak erabat kaltetu baitzituen suak. Horrela, 1950ean arkitektura eta artearen laborategi bilakatu zen Arantzazu, garai hartarako proiektu ausartegia izanik, polemika ere izan zuena. Oñatitik hamar kilometro iparraldera dago Arantzazu. Sainz de Oiza eta Laorga arkitektoek diamante
Arantzazuko Santutegi aurrealdeko 14 apostoluak, Jorge Oteizak eginak.
itxurako harrizko hormadun eraikina egiten zuten bitartean, hainbat artista partaide izan ziren beren ekarpenekin eraikina janzten: Lucio Muñoz – harena da Birjina hartzen duen absidea- edo euskal arte garaikideko azken joeren ordezkari zenbait. Jorge Oteiza oriotarrak, fatxadako 14 apostoluak sortu zituen eta Eduardo Chillida eta Néstor Basterretxeak, hurrenez hurren, ateak eta kriptako hormak.
KULTURA
53
Gipuzkoatik Santiago aldera
Gure lurraldera iristen ziren erromesek bi aukera zituzten Compostelako Donejakuera joateko: Kostaldeko bidea eta Barnealdeko bidea. Oraindik ere Gipuzkoa ezagutzeko bi aukera desberdin dira bideok.
BARNEALDEKO BIDEA XI. menderako, apostoluaren hilobirako erromesaldien goreneko aldia iritsi aurretik, bide hori, Errege Bidea izenarekin ere ezaguna dena, lurraldearen bizkarrezurra zen. Erromatarren garaitik erabiltzen zen bide hori, Oria ibaiko ibarretik barrena Gipuzkoa Berdean barneratzen dena, Gaztelako goi-lautadako norabidean Arabako lautadara iritsi arte.
1. etapa: Irun - Andoain (30,9 km.) Santiago zubitik Bidasoa gurutzatu eta Gipuzkoan sartuko gara, Irunen. Bertan mantentzen dute Junkal Andre Mariaren parrokian Junkal amabirjina beltzaren taila erromanikoa. Gurutze auzora igarota, ibilbideak Oiartzungo hainbat herri-bide erabiltzen ditu Astigarragaraino, hain ezagunak diren sagardotegiak tartean direlarik. Bertatik, XIII. mendeko Santiagomendi ermita txikiraino igoko gara, lurraldeak duen Done Jakue Bideko erreferentzia nabarmenetakoa baita.
2. etapa:
3. etapa:
Andoain - Beasain (36,6 km.)
Beasain - Zalduondo (Araba) (34,3 km.)
Andoaindik, Barne aldeko bideak Oria ibaiaren ibilbidea jarraitzen du, errepide eta baserri zonaldeetatik Billabonatik, Anoetatik eta Hernialde herri txikitik barrena Tolosara arte.
Beasaindik bidea Olaberriko gainera igotzen da, Goierri guztia ikusteko parada eskainiz, eta Kurutzeta ermitaren inguruetara gerturatzen da, Idiazabalen. Hurrengo puntua Segura izango da; bertako gune historikoak, monumentu multzo izendatua dagoenak, Erdi Aroko egitura mantentzen du. Santa Barbara ermitaren ondotik pasatuko gara igoera eta jaitsiera ugariren ondoren Zegamara iritsi aurretik; bertako erromesen erietxea zena egungo “Las Nieves� ermitan zegoen.
Tolosa Alfontso X. Jakitunak eraikitako hiribilduetako bat izan zen, ondoren Gipuzkoako hiriburu izatera iritsiko zena. Ospital-Zaharra (erromesei aterpea ematen ziena), Idiakez jauregia eta Santa Maria parrokia dira geratzeko moduko lekuetako batzuk. Bertatik, bidea zonalde menditsuagoan barneratzen da, Albizturreko Santa Marina auzotik eta Murumendi mendiaren magaletik barrena, Gipuzkoako geografia-zentroa. Beasainera jaisterakoan, Igartzako monumentu multzoa topatuko dugu.
Baso artean, erreferentzia gisa Iruetxea eta Sancti-Spiritus ermitak hartuta, gora joko dugu, San Adrian tunelarekin amaitzen den hegalera iritsi arte, antzina harkaitzean zulatutako pasabidea. Aurrerago Araba dago.
Ibilbidea Hernani bazterrean utzita pasatzen da, Urumea ibaiaren bazterretik Urnietan sartuz. Antzinako trenbideak eramango gaitu Andoainera. Hor erromesek atseden hartu ahal izango dute, Plazaolako erromesen ostatuan. Done Jakue Bide osoan barrena, gezi horiak gidatzen ditu erromesak.
54
KULTURA
Done Jakue Bidea, atzealdean Zarauzko hondartza.
KOSTALDEKO BIDEA Kostaldeko bidea, antza denez, zaharrenetako bat da, Barnealdekoa baino lehenagokoa. IX eta X. mendeetan, Gipuzkoa eta Gaztela lotzen zituen bidea hobetzeko lanak egin aurreko garaietan, erromesek Kostaldeko bidea zuten gogokoen, nahiz eta bidean “edonon topa daitezkeen Ozeanoaren besoen haserre hantuari” aurre egin beharrean izan (Portoko Hugo, Portugalgo apezpikua 1120. urtean).
1. etapa:
3. etapa:
Irun – Donostia (25 km.)
Zarautz – Deba (erromesentzako aterpetxea dago bertan) (22 km.)
Santiago zubitik, errepidez joango gara Hondarribiraino; harresitutako antzinako gunea du, monumentu historiko eta artistiko nazionala. Karlos V.aren gaztelua (gaur egun paradore nazionala) dago Arma Plazaren buruan. Jaizkibel mendirako igoeran dago Guadalupe gotorleku eta santutegia (XV. mendekoa). Pista batean zehar Jaizkibel kostako mendia zeharkatuko dugu Lezora jaitsi, Santo Kristo Basilikaren ondotik pasatuz, bere bizar gabeko Kristoarengatik ezaguna. Bideak Pasai Donibanerantz jarraitzen du, Pasaiako badian dauden barrutietatik harrigarriena, tipikoak diren Santiago plazako arrantzale etxe tipikoekin. Txalupa batekin Pasai San Pedrora joango gara, eta bertatik Pasai San Pedro hiriburutik bereizten duen Ulia mendira igoko gara. La Plata itsasargia ikusi ondoren, ibiltariak itsas ikuspegia duen ibilaldi polita izango du, Donostiara jaitsi arte.
Meaga Gainetik, Zarautz eta Getaria lotzen zituen antzinako galtzada dago. Vista Alegre parkeko zuhaitzek eta Santa Barbara baselizak zehazten dute bidea. Zumaia aldera jaisterakoan, erromesek Tourseko San Martini gomendatutako beste tenplu batean egiten zuten geldialdia, Askizukoan, alegia (Getaria). Ordezko bide bat ere badago, hau da, N-634 errepidearekiko paralelo doana, Zarautz eta Getaria arteko itsasertza zeharkatu eta Getariatik Askizura igotzen dena. Zumaian, Kostako Bidea itsasotik metro gutxira doa, Urola ibaia gurutzatzen du eta baserri artean barneratuz egiten du aurrera. Handik beste mugarri batera iristen da erromesa, XI. mendeko Amabirjinaren irudia duen Itziarko elizara, hain zuzen. San Roke baselizatik pasatzen den pistan aurrera eginda Debaraino iritsiko gara eta bertan Santa Mariari eskainitako parrokia-eliza ikusiko dugu, non erromesentzako aterpetxea baitago.
2. etapa:
Askizuko baseliza.
> www.caminosantiagogipuzkoa.com > www.oriodonejakue.net Done Jakue Bidearen Interpretazio Zentroa (Orio)
> www.caminosnorte.org > turismo.euskadi.net/rutas > Bidasoako Interpretazio Zentroa / T: 943 50 58 26
Donostia – Zarautz (25 km.)
4. etapa:
Kontxako badiaren beste aldean, ibilbideari jarraituz, Igeldo mendi aldera eta Igeldoren jarraipena den Mendizorrotz aldera joango gara. Behin Oriora iritsita, Tourseko San Martin baseliza topatuko dugu. Done Jakue Bidearen interpretazio-zentroa ere Orion dago. Oria ibaiaren bokalea gurutzatu eta Talaimendi mendia pasatu ondoren, ibiltaria Zarautzera iritsiko da. Bertako hondartza luzeaz gain, Santa Maria la Real eliza ezagutu beharra dago, “Erromesaren Hilobia-rekin”.
Debatik abiatuta, itsasadarraren gaineko zubia gurutzatu eta Mutrikuko udalerrian dagoen Larangako auzora eramango gaitu bideak. Larangatik, bideak Arno mendian (kontserbazio bereziko eremua) eta Olatzeko bailara idilikoan barrena eramango gaitu. Olatz ingurua eremu karstikoa da, magia berezikoa (interes natural berezia duten eremuak biltzen dituen Natura 2000 sarearen barruan dago). Hortik, Bizkaiko lurretan sartuko gara, Markina- Xemeinen amaitzeko.
Deba – Markina-Xemein (Bizkaia) (29 km.)
KULTURA
55
NON LO EGIN HotelAK ETA OSTATU-ETXEAK AVENIDA
> DONOSTIA MARIA CRISTINA
República Argentina, 4 T: 943 43 76 00 / F: 943 43 76 76 www.luxurycollection.com hmc@luxurycollection.com
ABBA LONDRES Y DE INGLATERRA
H *****
CODINA
H
**** Zubieta, 2 T: 943 44 07 70 / F: 943 44 04 91 www.hlondres.com/ reservas@hlondres.com ASTORIA 7
Sagrada Familia, 1 (Esquina Sancho El Sabio) T: 943 44 50 00 / F: 943 44 54 54 www.astoria7hotel.com info@astoria7hotel.com
BARCELÓ COSTA VASCA
Pº Pío Baroja, 15 T: 943 31 79 50 / F: 943 21 24 28 www.barcelocostavasca.com costavasca@barcelo.com
GUDAMENDI
Pº Gudamendi, 26 - Igueldo T: 943 21 40 00 / F: 943 21 51 08 www.hotelgudamendi.com reservas@hotelgudamendi.com
HESPERIA DONOSTI
Avda. Zarautz, 120 T: 943 31 91 00 / F: 943 31 91 10 www.nh-hoteles.es hotel@hesperia-donosti.com
MERCURE MONTE IGUELDO
Paseo del Faro 134 T: 943 21 02 11 / F: 943 21 50 28 www.monteigueldo.com monteigueldo@monteigueldo.com
N.H. ARANZAZU
Vitoria-Gasteiz, 1 T: 943 21 90 77 / F: 943 21 90 50 www.nh-hoteles.es nharanzazu@nh-hotels.com
PALACIO DE AIETE
Goiko Galtzara Berri, 27 T: 943 21 00 71 / F: 943 21 43 21 www.hotelpalaciodeaiete.com info@hotelpalaciodeaiete.com
SAN SEBASTIAN
Avda. Zumalacárregui, 20 T: 943 31 66 60 / F: 943 21 72 99 www.hotelsansebastian.net sansebastian@aranzazu-hoteles.com
SILKEN AMARA PLAZA
Plaza Pío XII, 7 T: 943 46 46 00 / F: 943 47 25 48 www.amaraplaza.com amaraplaza@hoteles-silken.com
TRYP ORLY
Pº de Igueldo, 55 T: 943 21 20 22 / F: 943 21 28 87 www.hotelavenida.net avenida@hotelavenida.net
H ****
H **** H **** H **** H **** H **** H **** H **** H **** H
Avda. Zumalacárregui, 21 T: 943 21 22 00 / F: 943 21 25 23 www.hotelcodina.es info@hotelcodina.es
HUSA EUROPA
San Martín, 52. T: 943 47 08 80 / F: 943 47 17 30 www.husa.es hoteleuropa@husa.es
NIZA
Zubieta, 56 T: 943 42 66 63 / F: 943 44 12 51 www.hotelniza.com recepcion@hotelniza.com
EZEIZA
Avda. Satrústegui, 13 T: 943 21 43 11 / F: 943 21 47 68 www.hotelezeiza.com ezeiza@hotelezeiza.com hotelezeiza@adegi.es
GRAN BAHÍA BERNARDO
Trueba, 1 T: 943 29 80 49 www.hotelgranbahiabernardo.com
IRENAZ RESORT
Pº Oriamendi, 94 T: 690 85 08 09 / 943 30 81 49 F: 943 30 92 65 www.irenaz.com / resort@irenaz.com
LA GALERIA
Infanta Cristina, 1-3 T: 943 21 60 77 / 943 31 75 59 F: 943 21 12 98 www.hotellagaleria.com hotel@hotellagaleria.com
LEKU EDER
Pº de Cristóbal Balenciaga, 2 T: 943 21 09 64 / 21 01 07 F: 943 21 97 91 www.lekueder.com info@lekueder.com
H ***
ARRIZUL GROS
H ***
MONTE ULÍA
H ***
ZARAGOZA PLAZA
H ** H **
H **
NICOL’S
H **
PARMA
Pº de Salamanca, 10 T: 943 42 88 93 / F: 943 42 40 82 www.hotelparma.com hotelparma@hotelparma.com
Calzada Vieja de Ategorrieta, 35 T: 943 27 12 55 / 943 28 57 68 F: 943 27 85 21 www.hotelrecord.com hotelrecord@hotelrecord.com
H **
H **
Camino de Gudamendi, 21. Igueldo T: 943 21 57 99 / F: 943 21 17 24 www.hotelnicols.com hotel@hotelnicols.com
RECORD
ZALDUA
LER-ARGI
Otzaran, 15 T: 943 33 13 34 / F: 943 33 19 88 www.lerargi.net / reservas@lerargi.net
Alcalde José Elosegi, 21 T: 943 32 67 67 / F: 943 32 64 00 www.hotelmonteulia.com contacto@hotelmonteulia.com
H ***
H **
H **
Pº Hipódromo, 8 (Zubieta) T: 943 36 66 20 / F: 943 36 12 67 www.hotelzaldua.com hotel@hotelzaldua.com Plaza Zaragoza, 3 T: 943 45 21 03 / F: 943 44 65 02 www.hotelzaragozaplaza.com reservas@hotelzaragozaplaza.com
HOTEL DONOSTI
Luis Pradera, 7 T: 943 28 87 65 / 617 35 33 53 F: 943 28 87 65 www.hoteldonosti.com reservas@hoteldonosti.com
AIDA
Iztueta, 9 - Esquina C/ Iparraguirre T: 943 32 78 00 / F: 943 32 67 07 www.pensionesconencanto.com aida@pensionesconencanto.com
ALAMEDA
Boulevard, 16 – 2º T: 943 42 64 49 / 943 42 72 07 / 617 07 11 90 / F: 943 43 30 15 www.pensionalameda.com reservas@pensionalameda.com
ALDAMAR
Aldamar, 2-1º T: 943 43 01 43 / F: 943 42 36 95 www.pensionaldamar.com pension@pensionaldamar.com
ALEMANA
San Martín, 53-1º T: 943 46 25 44 / 610 411 977 F: 943 46 17 71 www.hostalalemana.com reservas@hostalalemana.com
ALTAIR
Padre Larroca, 3 (entlo.Dcha.) T/F: 943 29 31 33 T: 691 81 04 03 www.pension-altair.com pensionaltair@orange.es
AMETZAGAÑA
Camino de Uba, 61 T: 943 45 63 99 / 45 90 92 F: 943 47 27 78 www.ametzagana.com ametzagana@terra.es info@ametzagana.com
Pza. Zaragoza, 4 T: 943 46 32 00 / F: 943 45 61 01 **** www.tryporly.solmelia.com www.tryphotels.com / tryp.orly@melia.com
PUNTA MONPÁS
H **
VILLA SORO
TERMINUS
H **
ANOETA
H *
ARTEA
H Avda. de Ategorrieta, 61 **** T: 943 29 79 70 / 943 29 79 71 www.villasoro.com / info@villasoro.com ANOETA
Pº de Anoeta, 30 T: 943 45 14 99 / F: 943 45 20 36 www.hotelanoeta.com hotel@hotelanoeta.com
56
OSTATUAK
H ***
Pº Jose Miguel Barandiaran, 32 T: 943 28 55 85 / F: 941 00 90 22 www.hotelpuntamonpas.com reservas@hotelpuntamonpas.com Avda. de Francia, 21 T: 943 29 19 00 / F: 943 29 19 99 www.hotelterminus.es info@hotelterminus.es ARRIZUL
Peña y Goñi, 1 T: 943 32 28 04 / F: 943 32 67 01 www.arrizul.com info@arrizulhotel.com
Iparragirre, 3 T: 943 32 70 26 / F: 943 29 74 65 www.arrizul.com info@hotelarrizulgros.com
Avda. de Madrid, 13 – 1º izda T/F: 943 24 52 88 T: 943 45 28 44 / 676 47 81 97 www.pensionanoeta.com reservas@pensionanoeta.com San Bartolomé, 33- 1º izda T: 943 45 51 00 / 629 43 09 36 www.pensionartea.com info@pensionartea.com
H * H * H *
H * H * H *
P ** P **
P ** P **
P **
P **
P **
P **
BASIC CONFORT II
P **
BIKAIN
P **
BUENAVISTA
P **
CHOMIN
P **
DONOSTIARRA
P **
GRAN BAHÍA BERNARDO
P
GROSEN
P **
HOSTAL BAHIA
P
ITURRIZA
P **
ITXASOA
P **
KAIA
P **
C/ San Lorenzo, 12-2ºizda T: 943 43 01 32 / 665 73 76 08 F: 943 43 33 95 www.basicconfortbi.com pbalerdi@hotmail.com Triunfo, 8 - Entresuelo T: 943 45 43 33 / F: 943 46 80 74 www.pensionbikain.com reservas@pensionbikain.com Cristobal Balenciaga, 42 T: 943 21 06 00 / F: 943 21 06 01 www.pensionbuenavista.com buenavista1971@telefonica.net Avda. Infanta Beatriz, 16 T: 943 31 73 12 / F: 943 21 68 37 www.pensionchomin.net pensionchomin@hotmail.com San Martín, 6-1º T: 943 42 61 67 / F: 943 43 00 71 www.pensiondonostiarra.com informacion@pensiondonostiarra.com
Embeltrán, 16-1º dcha. ** T: 943 42 02 16 / F: 943 42 82 76 www.pensiongranbahiabernardo.com reservas@pensiongranbahiabernardo.com Avda. de Navarra, 30 T: 634 288 816 www.pensiongrosen.com info@pensiongrosen.com
San Martín, 54 bis ** T: 943 46 92 11 / F: 943 46 39 14 www.hostalbahia.com / bahia@hostalbahia.com Campanario 10, 2º T: 943 56 29 59 info@pensioniturriza.com San Juan, 14 - 2º T: 943 42 01 32 www.pensionesconencanto.com itxasoa@pensionesconencanto.com Puerto, 12- 2º T: 943 43 13 42 www.pensionkaia.com reservas@pensionkaia.com
KURSAAL
P **
LA CONCHA
P **
LA PERLA
P **
LOREA
P **
Peña y Goñi, 2 - 1º T: 943 29 26 66 / 943 28 44 31 F: 943 29 75 36 www.pensionesconencanto.com kursaal@pensionesconencanto.com San Martín, 51- entlo. izda T: 943 45 03 89 / 943 46 08 93 F: 943 46 08 93 www.pensionlaconcha.net reservas@pensionlaconcha.net Loyola, 10 -1º T: 943 42 81 23 / 943 90 04 75 www.pensionlaperla.com info@pensionlaperla.com Alameda del Boulevard, 16 -1º T/F: 943 42 72 58 / T: 679 08 44 23 www.pensionlorea.com info@pensionlorea.com
MAITE
P **
Avda. Madrid, 19-1ºB y Entlo T: 943 47 07 15 www.pensionmaite.com info@pensionmaite.com
NUEVAS ARTES
Calle Urbieta 64 - 1ºdcha T: 943 47 49 05 www.pension-nuevasartes.com
P ** P **
REGIL
Easo, 9-1º T/F: 943 42 71 43 / T: 615 17 81 43 www.pensionregil.com pensionregil@pensionregil.com
P **
SAN IGNACIO
Iztueta, 5 principal T: 656 60 42 50 / F: 943 27 67 63 www.pensionsanignacio.com info@pensionsanignacio.com
P **
SAN IGNACIO - CENTRO
Plaza del Buen Pastor, 18, 1º T: 675 90 91 78 www.pensionsanignacio.com info@pensionsanignacio.com
UR-ALDE
P **
Puerto, 17 - 2º T: 943 42 25 81 www.ur-alde.com / info@ur-alde.com
P **
URKIA
Urbieta, 12 - 3º izda T: 943 42 44 36 www.pensionurkia.com pensionurkia@gmail.com
P **
Getaria, 14 - 1º T/F: 943 42 46 05 www.hostalurumea.com info@hostalurumea.com
P **
BENTA ALDEA
Polígono Industrial Benta Aldea Anoeta T: 943 65 40 79 / 943 65 52 36 607 81 32 74 www.bentaldea.com / info@bentaldea.com
> Arrasate-Mondragón
H ***
Biteri Etorbidea, 16 T: 943 71 24 33 / F: 943 71 23 43 www.hotelmondragon.com hotelmondragon@hotelmondragon.com Uribarri 37 T: 943 79 49 39 www.santaanamondragon.com pildain@santaanamondragon.com ARRASATE
Biteri Etorbidea, 1 T: 943 79 73 22 / F: 943 79 14 16 www.hotelarrasate.com hotel@hotelarrasate.com
URIZAR
Ferrerías, 15 / T: 943 79 12 93
UXARTE
Udala auzoa, 12 / T: 943 79 12 50
H *** H **
Bº Ergobia, 12 T: 943 55 00 42 www.pensionbeizama.com info@pensionbeizama.com
ASTIGARRAGA
Oialume Bidea, 28 T: 943 31 16 00 / 688 61 16 00 www.astigarragapension.com pensionastigarraga@yahoo.es
LOIOLA
Loiolako Inazio hiribidea, 47 T: 943 15 16 16 / F: 943 15 16 18 www.hotelloiola.com ARRUPE
Loiola Auzoa Nucleo, 8 (Santuario de Loiola) T: 943 02 50 26 / F: 943 02 50 33 www.hotelarrupe.org
LARRAÑAGA
Urrestilla bidea, s/n T: 943 81 11 80 / F: 943 15 15 17 www.hotel-larranaga.com info@hotel-larranaga.com
P **
DOLAREA
Nafarroa 57 T: 943 88 98 88 / Fax: 943 88 38 89 www.hoteldolarea.com info@hoteldolarea.com
Bº Salbatore, s/n T: 943 88 83 07 / F: 943 88 83 62 www.salbatorehotela.com salbatore@salbatorehotela.com
IGARTZA
Oriamendi, 41 T: 943 08 52 40 / F: 943 08 52 41 www.igartzahotela.com hotel@igartzahotela.com
UNZAGA PLAZA
H ** H *
Barrenkalea, 11 T/F: 943 76 36 50 www.gratisweb.com/hotelormazabal ormazabalreservas@infonegocio.com
ARIZNOA
Telesforo Aranzadi, 3 / T: 943 76 18 46 Ibarra kalea, 14 / T: 943 76 42 57
H *
HOTEL OLAZAL
H **** H
H *
Markiegi, 6 T: 943 60 80 52 / F: 943 19 24 00 www.aisiahoteles.com deba@aisiahoteles.com
KANALA ITZIAR
Itziar T: 943 19 90 35 / F: 943 19 93 64 www.hotelkanala.com
KRABELIN
Bº Arrate, s/n T: 943 20 27 27 / F: 943 20 89 91 www.hotelkrabelin.com contacto@hotelkrabelin.com
H *** H **
TXARRIDUNA
Ermuaran bide, 3 T: 943 74 87 78 / F: 943 74 87 79 www.hoteltxarriduna.com reservas@hoteltxarriduna.com
H **
BERRI-VERSALLES
Alto de Capuchinos, 9 T: 943 51 20 45 / F: 943 51 66 16 www.hotelberriversalles.com reservas@hotelberriversalles.com
H **
> Eskoriatza AZKOAGA ENEA
Gastañadui, 4 T: 943 71 45 66 / F: 943 71 45 69 www.hotelazkoagaenea.com info@hotelazkoagaenea.com
H *
ITURREGI
Barrio Azkizu T: 943 89 61 34 / F: 943 14 04 18 www.hoteliturregi.com info@hoteliturregi.com
GAINTZA
H **
Bº Akarregi, Gaintza bodega T: 943 89 60 38 / F: 943 14 03 45 www.gaintza.com reservashotel@gaintza.com
SAIAZ – GETARIA
P ** P * H **** H
San Roke kalea 25-27 T: 943 14 01 43 www.saiazgetaria.com info@saiazgetaria.com
SAN PRUDENTZIO
San Prudentzio auzoa 4 T: 943 14 04 11 www.hotelsanprudentzio.com info@hotelsanprudentzio.com
AZKUE
Alto de Meagas, 2 T: 943 83 05 54 F: 943 13 05 00 www.hotelazkue.com info@hotelazkue.com
ITXAS GAIN
San Roke, 1 T: 943 14 10 35 / F: 943 14 10 33 www.hotelitxasgain.com info@hotelitxasgain.com
H ***
GETARIANO
H **
IRIBAR
Herrerieta kalea, 3 T: 943 14 05 67 / F: 943 14 05 67 www.pensiongetariano.es reservas@pensiongetariano.es Aldamar, 23 T: 943 14 04 51 pili@iribar.com
Katrapona, 4 / T: 943 14 04 09 ** www.katrapona.com / info@katrapona.com
TXINTXUA
H *
ZINKOENEA
P **
ARROBI
P *
Zikuñaga, 72 T: 943 33 17 50 / 943 33 36 80 F: 943 33 18 35 www.hoteltxintxua.com info@hoteltxintxua.com Mayor, 57 - 1º T: 670 39 08 97 / F: 943 55 20 80 pensionzinkoenea@hotmail.com Santa Barbara auzoa, 87 T: 943 33 72 11 / 629 99 14 76 www.arrobiostatua.com info@arrobiostatua.com
> Hondarribia
H ***
> Getaria
Goiatz diseminado, 36 ** T: 943 68 12 28 www.hotelolazal.com / info@hotelolazal.com
> Deba
Ego-Gain, 5 T: 943 25 76 35 / F: 943 25 76 36 www.hotelunzagaplaza.com rafael@hotelunzagaplaza.com
P
KATRAPONA
> Hernani
> Errenteria
> Bidegoian Eliz-Bailara, 8 T: 943 68 12 34 / F: 943 68 12 35 www.iriartejauregia.com info@iriartejauregia.com
P **
> Elgoibar
> Bergara ORMAZABAL
Marinel, 12 T/F: 943 19 23 68 zumardi001@terra.es
> Eibar
Carretera Nacional 1, km 419 ** T: 943 80 54 80 / F: 943 80 57 61 www.hotelbeasain.com beasain.guregas@ext.grupogureak.com
AISIA DEBA
P **
H *
> Beasain
IRIARTE JAUREGIA
P ** P **
ZUMARDI
> Azpeitia
ZABALA
> Astigarraga BEIZAMA
San Juan, 6 T: 943 85 76 66 / F: 943 85 76 65 www.larramenditorrea.com hotel@larramenditorrea.com
SALBATORE
> Anoeta
SANTA ANA
LARRAMENDI TORREA
GUREGAS
URUMEA
MONDRAGON
> Azkoitia
H **** H ** H ** H ** H *
H * P **
JAIZKIBEL
H ****
PARADOR EL EMPERADOR
H ****
RIO BIDASOA
H ****
JAUREGUI
HA ***
Baserritar Etorbidea, 1 T: 943 64 60 40 / F: 943 64 08 42 www.hoteljaizkibel.com info@hoteljaizkibel.com Plaza de Armas, 14 T: 943 64 55 00 / F: 943 64 21 53 www.parador.es hondarribia@parador.es Nafarroa Behera, 1 T: 943 64 54 08 / F: 943 64 51 70 www.hotelriobidasoa.com reservas@hotelriobidasoa.com Zuloaga, 5 T: 943 64 14 00 / F: 943 64 44 04 www.hoteljauregui.com jauregui@hoteljauregui.com
HOTEL SAN NIKOLAS
H **
OBISPO
H ***
Arma Plaza, 6 / T: 943 64 42 78 www.hotelsannikolas.es info@hotelsannikolas.es Pza. del Obispo, 1 T: 943 64 54 00 / F: 943 64 23 86 www.hotelobispo.com recepcion@hotelobispo.com
LORENEA
H *
PALACETE
H *
TXOKO GOXOA
P *
ZARAGOZA
P *
Mourlane Mitxelena, 20 T/F: 943 64 17 59 www.villalorenea.com info@villalorenea.com Pza. Guipúzcoa nº5 T: 943 64 08 13 / F: 943 64 62 69 www.hotelpalacete.net info@hotelpalacete.net Murrua kalea, 22 T: 943 64 46 58 / 688 81 70 42 F: 943 64 46 58 www.txokogoxoa.com info@txokogoxoa.com Javier Ugarte, 1 T: 943 64 13 41 / F: 943 33 00 60 hostalzaragoza@gmail.com
> Idiazabal
P **
ALAI
Alto de Etxegarate, s/n T: 943 18 70 58 / 76 55 F: 943 18 71 17 etxegarate2@terra.es
OSTATUAK
H *
57
IBILTZE
> Irun ALCÁZAR
Avda. Iparralde, 11 T: 943 62 09 00 / 943 62 04 90 F: 943 62 27 97 www.hotelalcazar.net info@hotelalcazar.net ETH IRUN
Komete Sarea, 5 (Zaisa 2) T: 943 63 41 00 / F: 943 62 19 98 www.hoteleth.com hotel@hoteleth.com
URDANIBIA PARK
Jaizubia Hiribidea, 61 T: 943 63 04 40 F: 943 63 04 10 www.hotelurdanibia.com recepcion@hotelurdanibia.com
ATALAIA
Barrio Ventas, 69 (Aritzondo) T: 943 62 94 33 / F: 943 63 47 23 www.hotelatalaia.com info@hotelatalaia.com
AITANA
Iparralde, 51 T: 943 63 57 00 / F: 943 63 24 24 www.hotelaitana.com hotelaitana@hotelaitana.com
IBIS IRUN
Letxunborro, 77 T: 943 63 62 32 / F: 943 62 58 16 www.ibishotel.com H3220@accor.com
BIDASOA
Estación, 14 T: 943 61 99 13 www.pensionbidasoairun.com info@pensionbidasoairun.com
EUROPA
Avda. Iparralde, 59 T: 943 62 21 44 / F: 943 63 24 24 www.pensioneuropa.com pensioneuropa@pensioneuropa.com
H *** H *** H *** H ***
P ** P **
BOWLING
P *
GURE AMETSA
Oilakineta, 12 - Bº Ventas-Landetxe T: 943 63 39 68 / F: 943 62 15 97 www.caseriogureametsa.com info@caseriogureametsa.com
LIZASO
Aduana, nº 5 T: 943 61 16 00 hostallizaso@euskalnet.net
P * P * P *
MATXINBENTA
P *
Pº Colón, 23, 1º T: 943 63 02 64 / 676 50 21 38 analaleur@gmail.com
Nagusia, 10 / T: 943 88 00 12
P **
> Lasarte-Oria TXARTEL
Pº del Circuito, 1 T: 943 36 23 40 / F: 943 36 48 04 www.hoteltxartel.com info@hoteltxartel.com
58
OSTATUAK
H **
P **
Alto de Arlabán T: 943 71 49 52
> LAZKAO Zubierreka, 17 T: 943 88 15 88 / 635 73 32 28 www.hotelrestaurantelazkao.com hotelrestaurantelazkao@hotmail.com
H *
> Lezo Errekalde
Errekalde, 22. Gaintxurizketa (Carretera Gi-636 km 7) T: 943 49 02 85 / 628 61 25 19 F: 943 49 02 85 www.errekaldehotela.com info@errekaldehotela.com
H *
PENSIÓN MUTILOA
Herriko Plaza, s/n T: 943 80 11 66 mutiloakoostatua@yahoo.es
P **
> Mutriku HOTEL ARBE
H ***
Laranga Auzoa, s/n T: 943 60 47 49 www.hotelarbe.com info@hotelarbe.com
Portuko Aldapa, 2 T: 943 60 46 17 www.hotelzumalabe.com hotelzumalabe@hotmail.com
KOFRADI ZAHARRA Muelle, 1 T: 943 60 39 54
H ** P *
Atxitxin, 6 T: 656 70 49 18 www.jartxaetxea.com jartxa@jartxaetxea.com
H **
USATEGIETA
Maldaburu bidea, 15 Barrio Gurutze T: 943 26 05 30 / F: 943 26 06 75 www.hotelusategieta.com info@usategieta.com
LINTZIRIN
(Carretera Gi-636 km 4,5) T: 943 49 20 00 / F: 943 49 25 04 www.hotellintzirin.com recepcion@hotellintzirin.com
Gurutze auzoa. Bizardia Plaza, 7 T: 943 49 06 25 / 943 49 10 37 F: 943 49 37 23 www.gurutzeberri.com gurutzeberri@gurutzeberri.com
Kontseju erreka, 2 bajo. Elizalde T: 658 93 18 91 F: 943 49 00 29 www.pensionamazkar.com pensionamazkar@gmail.com
OLAZI
Gurutze auzoa. Oiartzabal bidea, 14 T: 943 49 08 18 www.olazi.com / info@olazi.com
P * H ****
H ***
H *
XALOA
H *
> Ormaiztegi
P * P *
> Olaberria CASTILLO
Ctra. N-1, Madrid-Irun, km 417 T: 943 88 19 58 / F: 943 88 34 60 www.hotelcastillo.info recepcion@hotelcastillo.info
ZEZILIONEA
H *** P
Herriko Plaza, Olaberria ** Tel: 943 88 58 29 / Fax: 943 88 41 69 www.hotelzezilionea.com info@hotelzezilionea.com
SANTUARIO DE ARANZAZU
H
Bº Aranzazu, 8 T: 943 78 13 13 / F: 943 78 13 14 *** www.hotelsantuariodearantzazu.com info@hotelsantuariodearantzazu.com Torre Zumeltzegi, 11 T: 943 54 00 00 www.hoteltorrezumeltzegi.com reservas@hoteltorrezumeltzegi.com
Estropalari, 24 T: 943 13 18 83 / F: 943 89 04 17 www.xaloa.com / xaloa@xaloa.com
ITXUNE
Gabirialde, 14 T: 639 23 88 89 / F: 943 16 11 46 www.itxune.com itxune@itxune.com
P **
P **
> Tolosa ORIA
H *
ORIA II
H *
KARMENTXU PENTSIOA
P **
OIARBIDE PENTSIOA
P *
Oria, 2 T: 943 65 46 88 / F: 943 65 36 12 www.hoteloria.com hoteloria@hoteloria.com San Francisco, 20 T: 943 65 46 88 / F: 943 65 36 12 www.hoteloria.com hoteloria@hoteloria.com Korreo kalea, 24 T: 943 67 37 01 www.pensionkarmentxu.com Gorriti plaza, 1 T: 943 67 00 17
> Urnieta
> Oñati
TORRE ZUMELTZEGI
> Oiartzun
> Itsasondo IZASKUN
Santiago, 3 T: 943 71 53 98 / F: 943 71 44 20 www.soranetxea.com www.hotelpalaciosoran.com info@soranetxea.com
JARTXA ETXEA
Elizalde auzoa. Iparralde Etorbidea, 1 T: 943 49 25 86 / F: 943 49 38 76 www.hotelelizalde.com info@hotelelizalde.com
AMAZKAR
> Leintz-Gatzaga
ZUMALABE HOTELA
Mª CARMEN
Serapio Mugika, 33 - 1º T: 943 61 23 79
Nafarroa, 16 T: 943 73 08 70 / 943 73 09 48 F: 943 73 18 45 www.hotelmauleon.com
H **
> Mutiloa
P **
Mourlane Mitxelena, 2 T: 943 61 14 52 / F: 943 61 14 52 www.pensionbowlingirun.com info@pensionbowlingirun.com
MAULEON
LAZKAO
H *
ELIZALDE
GURUTZE BERRI
GURE AMETZA
H *
H *
> Legazpi
SORANETXEA
LOS FRONTERIZOS
Estación, 7 T: 943 61 92 05 / F: 943 61 92 05
Antxota, 3-4 T: 943 36 56 44 / F: 943 36 67 46 www.hotelibiltze.com contacto@hotelibiltze.com
H ***
HOTEL HK10
H
LER-ARGI
H
Erratzu **** T: 943 33 73 57 / F: 943 33 11 68 www.hotelk10.com / info@hotelk10.com Otzaran, 15 ** T: 943 33 13 34 / F: 943 33 19 88 www.lerargi.net / ler-argi@telefonica.net
SORALUZE
H **
Ergoyen, 18 T: 943 55 66 83 F: 943 55 63 14 www.oianume.com oianume@oianume.com
OIANUME
P **
ETXE AUNDI
H *
PENSIÓN BABES
P **
ONGI
H
GURIA
P **
VILLA DE URNIETA
P **
Bº Uribarri T: 943 71 61 79 / F: 943 71 60 70 www.soraluzeostatua.es soraluzeostatua@euskalnet.net Torreauzo, 9 T: 943 78 19 56 / F: 943 78 32 90 www.etxeaundi.com reservas@etxeaundi.com
Kale Zaharra, 19 bajo * T: 943 71 82 85 / F: 943 71 82 84 www.hotelongi.com / hotelongi@yahoo.es
SINDIKA
Bº Aránzazu, 30 T: 943 78 13 03 www.hotel-sindika.com h.sindika@hotmail.com
GOIKO BENTA
Arantzazu auzoa Tel: 943 78 13 05 www.goikobenta.com goiko-benta@terra.com
H * P *
Hondartza Bidea, 1 T: 943 89 44 40 / F: 943 83 17 44 www.aisiahoteles.com orio@aisiahoteles.com
Txanka Erreka
Bº San Martin T: 943 89 05 35 www.hoteltxankaerreka.com txankaerreka@hotmail.com
Idiazabal, 46 bajo T: 943 00 56 50 / 688 63 84 71 F: 943 00 56 46 www.pensionguria.com info@ pensionguria.com Dendategi, 4 T: 943 33 38 66 www.pension-villa-urnieta.com info@pension-villa-urnieta.com
> Usurbil
> Orio AISIA ORIO
C/ Idiazabal, 6 Bajo T: 943 00 82 27 / 663 27 08 30 www.pensionbabes.com pensionbabes@pensionbabes.com
H *** H *
ATXEGA JAUREGIA
H *
HOTEL AGINAGA
H **
Aitzezarra 1. Polígono Zumartegi T: 943 37 66 66 / F: 943 37 67 71 www.hotelatxega.com reservas@hotelatxega.com Aginaga auzoa T: 943 37 06 68 www.aginagahotela.com info@aginagahotela.com
ROCA MOLLARRI
> Zaldibia Zelaa
Elbarrena, 32 T: 943 16 16 66 / F: 943 88 45 27 www.hotelzelaa.com info@hotelzelaa.com
H *
EKIA
> Zarautz KARLOS ARGUIÑANO
Mendilauta, 13 T: 943 13 00 00 / F: 943 13 34 50 www.hotelka.com kahotel@karlosnet.com
ZARAUZ
Nafarroa kalea, 26 T: 943 83 02 00 / F: 943 83 01 93 www.hotelzarauz.com hzarauz@hotelzarauz.com
ALAMEDA
Seitximeneta, 4 T: 943 13 27 37 / F: 943 13 24 74 www.hotelalameda.net reservas@hotelalameda.net
NORTE
H **** H *** H * H *
Amezti kalea, 1 T: 943 83 23 13 www.lasonet.com/hotelnorte hotelnorte@hotmail.com
H *
OLATU
Ipar kalea, 10 T: 943 00 55 22 F: 943 50 41 67 www.olatuhotela.com info@olatuhotela.com
Zumalakarregi kalea, 11 T: 943 89 07 67 / F: 943 89 49 10 www.hotel-rocamollarri.com info@hotel-rocamollarri.com Elizaurrea, 3 T: 943 01 06 64 / F: 943 01 06 68 www.ekiapentsioa.com info@ekiapentsioa.com
IPAR
Ipar kalea, 14 T: 943 83 23 13 / F: 943 83 23 13 www.lasonet.com/ipar pensionipar@hotmail.com
LAGUNAK
San Frantzisko, 10 T: 943 83 37 01 / F: 943 13 46 56 lagunakerretegia@hispavista.com
H *
ZARAUZ PLAYA
P **
> Zegama
P **
P ** P
LORIEN
P *
Musika plaza ** T: 943 83 53 57 / F: 943 83 37 31 www.txikipolit.com / info@txikipolit.com
MUSIKA PLAZA
Kale Nagusia 7, 2º T: 943 83 53 57 / F: 943 83 37 31 www.musikaplaza.com info@musikaplaza.com
P *
ZUMAIA
Alai, 13 / T: 943 14 34 41 F: 943 86 07 64 www.zumaiahotela.com info@zumaiahotela.com
H *
> Zumarraga
ZEGAMA
San Martín, 3 T: 943 80 10 51
P **
ETXEBERRI
H **
H ***
BALENTIÑA
P **
UROLA
P **
ZELAI
P **
> Zestoa AROCENA
TXIKI POLIT
Gaztainpe, 1 T: 667 09 42 33 lorienzarautz@gmail.com
P *
Mendilauta 20, 1 T: 636 25 30 63 www.zarauzplaya.com info@zarauzplaya.com
Pº San Juan, 16 T: 943 14 70 40 / F: 943 14 79 78 www.hotelarocena.com reservas@hotelarocena.com
GRAN HOTEL BALNEARIO DE CESTONA
Pº San Juan, 30 T: 902 10 48 41 / 943 14 71 40 F: 943 14 70 64 www.relaistermal.com reservas@relaisetermal.com
H ***
Itzurun hondartza z/g T: 943 86 51 00 / F: 943 86 51 78 www.talasoterapiazelai.com recepcion@talasoterapiazelai.com
Urola, 8 T: 943 72 50 41 Antonio Oraa T: 943 53 30 08 / 679 52 52 59 / 943 53 30 08 / F: 943 53 30 46 www.pensionurola.com reservas@pensionurola.com Legazpi, 5 1º T: 670 26 49 22 / F: 943 72 92 37 www.zelai.org
> Zumaia ZELAI
San Cristóbal-Etxeberri T: 943 72 02 68 / 943 72 12 11 F: 943 72 44 94 www.etxeberri.com hoteletxeberri@infonegocio.com
H *
apartamentUAK MONFORTE
A
DONOSTIA. Marina 4, 6 C anmonforte@gmail.com
MIRACONCHA 24
DONOSTIA. Miraconcha, 24 T: 943 44 41 30 / 647 35 41 07 / F: 943 46 78 97 www.sanserent.com apartamentos@gruposuquia.es
A
A
SAN MARCIAL
DONOSTIA. San Marcial, 28 T: 943 42 40 16 www.sanmarcial28.com info@sanmarcial28.com
ARRILLAGA ENEA
A
Arrizul
A
DONOSTIA. Ctra de Igeldo, 2 DONOSTIA. C/Iparraguirre, 3 T: 943 29 81 49 www.apartamentosarrizul.com info@apartamentosarrizul.com
JÁUREGUI
HONDARRIBIA. Zuloaga, 5 T: 943 64 14 00 / F: 943 64 44 04 www.hoteljauregui.com jauregui@hoteljauregui.com
MAÑARINEGI
AIA. Santio Erreka T: 650 82 51 90 / 626 49 49 47 www.manarinegi.com manarinegi@gmail.com
PENSIÓN ASTIGARRAGA
ASTIGARRAGA. Oialume bidea, 28 T: 943 31 16 00 www.astigarragapension.com
aterpeak
HA *** A
A
MENDIZABAL ESTUDIO A4
A
GAZTAINUZKETA
A
ENDARA
A
Borda Arantzazu
A
USASKU-BERRI
A
APARTAMENTOS HONDARRIBI
A
ARRIETA HAUNDI
A
LAZKAO. San Prudentzio, 9 basetxe@terra.es LEZO. Sagasti bailara, 13 T: 943 34 08 31 www.endara.eu info@endara.eu
LUSARBE
ORIO. Benta aldea, 10 ezk T: 629 52 52 63 www.lusarbe.com info@lusarbe.com
USURBIL. Kale Zahar, 58 T/F: 943 36 11 95
A
ARRIZUL
A
ITXASPE
A
SAN SEBASTIÁN. Calle Iparragirre, 3 DEBA. Barrio Itxaspe-Itziar T/F: 943 19 93 77 www.campingitxaspe.com
TOMÁS
ZUMAIA Pza. Eusebio Gurrutxaga, 12 T: 943 86 19 16 / 615 72 13 33 www.apartamentos-tomas.com apartamentos_tomas@hotmail.com
OÑATI. Bº Arantzazu T: 943 78 13 03 / 943 78 34 04 F: 943 78 34 08 www.bordaaranzazu.com
A
APARTAMENTOS TALAIMENDI ZARAUTZ. Talai Mendi, 708 T: 943 13 00 02 / F: 943 89 02 72 www.talaimendi.com info@talaimendi.com
LEINTZ-GATZAGA Alto de Arlaban s/n T: 943 71 51 64
Hondarribia. Bernat Etxepare Kalea, 14 Tel: 943 56 36 54 www.apartamentoshondarribia.com info@feelfreerentals.com
ZEGAMA. Barrio Arrietaldea, 11. Caserío Arrieta Haundi T: 943 80 18 90 / 656 72 12 65 www.arrietahaundi.es arrietahaundi@gmail.com
Gorosarri APARTAMENTOS RURALES
A
ESKORIATZA. Alto de Arlaban (Carretera GI-627 km.23) T: 943 71 57 27 www.gorosarri.com / info@gorosarri.com
AR
Bisita ezazu web hau: www.gipuzkoa.net/albergues OSTATUAK
59
BASERRI GIROKO OSTATUAK > Abaltzisketa NAERA HAUNDI
Naera Haundi Baserria, s/n Bº Sasiain (Gi-3670 PK. 2,300) T: 943 65 40 33 www.naerahaundi.com naerahaundi@euskalnet.net
> Aduna ZABALE
Bº Goiburu (Gi-3610 PK. 2) (NI-PK.443) T: 943 69 08 25 / 657 73 01 08
> Aia AGERRESORO HAUNDI
Andatza, 21 T: 943 83 50 53 www.nekatur.net/agerresoro
AGOTE TXIKI
Elkano auzoa. Acc. Zarautz T/ F: 943 13 14 31 / 639 95 52 72
AZKUE
Arrutiegia,1 (Gi-3710, PK 9,000) T: 652 74 90 47 www.nekatur.net/azkue casaruralazkue@yahoo.es
BEGOÑA
Urdaneta auzoa, 21 (A 5 km. de Zarautz-Ctra. Abedaño) T/F: 943 83 18 29 / 659 62 05 79 www.nekatur.net/begona casabego1@hotmail.com
ERROTA
Olazkoegia, s/n T: 943 83 54 65 / 608 77 37 80 amaia_sarasola@hotmail.com
Ibarrola Bekoa
Laurgain, 15 T: 943 83 45 49 / 659 21 53 92 www.ibarrolabekoa.net ibarrolabekoa@hotmail.com
INDATE BERRI
Urdaneta, 12 T/F: 943 13 30 58 / T: 667 86 30 23 www.nekatur.net/indate agrogema@hotmail.com
LOKATE
Olaskoegia, 12 T/F: 943 89 07 15. T: 665 71 01 51 www.lokateaia.com lokateaia@gmail.com
MAILAN
Arratola, 18 T/ F: 943 89 03 45 T: 669 78 19 63 www.casaruralmailan.com casaruralmailan@telefonica.net
OLASKOAGA GOIKOA
Olaskoegia, s/n (Acceso por Orio)(Gi-3171) T: 943 58 08 14 / 607 23 38 24 www.nekatur.net/olaskoaga mariajesusarruabarrena@gmail.com
ORORTEGI
Arrutiegia, s/n T: 943 83 08 04 / 656 77 33 68 www.nekatur.net/orortegi orortegi-carmen@hotmail.com
PAGOEDERRAGA
Santio Erreka, 7 T: 943 13 10 96 / 686 45 00 04 www.nekatur.net/pagoederraga pagoederraga@hotmail.com
SAGARMANETA
Carretera Zarautz-Urdaneta T: 943 13 30 94 / 630 90 00 50 www.nekatur.net/sagarmaneta aitorirureta1@terra.es
SEGOTEGI ETXEA
Santio Erreka, 17 T: 610 52 20 36 / 687 74 59 49 / 943 13 29 77 www.nekatur.net/segotegi Xaleagirre77@yahoo.es
URRUZOLA
RURAL KAXKARRE
> Altzaga
> Ataun
OLAGI
ALDARRETA
Aldapa Bailara s/n (Gi-3630. P.K. 6,100) T: 943 69 27 71 www.urruzola.com
Altzaga bidea, 1 T: 943 88 77 26 / 618 93 00 21 www.nekatur.net/olagi olagi@hotmail.com
> Amezketa HAUNDIKOA
Larraitz bidea, 2 T: 943 67 25 31 T/F: 943 65 48 64 www.haundikoa.com haundikoa@haundikoa.com
> Andoain TXERTOTA
Barrio Goiburu T/F: 943 59 07 21 www.txertota.com contacto@txertota.com
> Antzuola IBARRE
Irimo Goena T: 943 76 63 10 www.ibarre.com ibarrenekazal@terra.es
> Aretxabaleta MITARTE GARAI
Laurgain, 7 T: 943 83 43 13 / 659 57 92 05 www.toprural.com/casaruraltolare
Areantza Elizaurrea T: 943 79 17 51 / 676 20 59 19 www.nekatur.net/mitarte mitartegarai@euskalnet.net
> Aizarnazabal
> Arrasate-Mondragón
EKOIGOA
ARTEAGA
TOLARE
Ermaña Berri Bidea, 2 T: 943 33 02 05 656 70 07 26 / 629 02 15 60 www.kaxkarre.com / info@kaxkarre.com
San Martin. Ota-mots s/n T/F: 943 18 03 66 www.nekatur.net/aldarreta
> Azkoitia LANDAGARRE
Cº Agarre-Basarte, s/n T: 943 85 33 30 / 609 42 40 13 www.landagarre.com / info@landagarre.com
ZULUETA
Bº Izarraitz, 77 T: 943 85 35 49 / 617 28 76 69 F: 943 85 35 49 www.nekatur.net/zulueta agrozulueta@yahoo.es
> Beasain PAGORRIAGA
Ctra. Tolosa-Azpeitia, 22 (GI-3720 KP 8,500) T: 943 58 20 71 / 656 73 01 84 www.nekatur.net/pagorriaga pagorriaga@euskalnet.net
> Berastegi ARGIÑENEA
Eldua. Cº Argiñenea, 21 T: 638 18 29 98 / 943 68 33 71 www.nekatur.net/arginenea arginene@euskalnet.net / arginene@gmail.com
BAZTARRETXE
Aiztunalde, s/n T/F: 943 68 33 86 luisaazpiroz@euskalnet.net
> Bergara
Behekoetxezaharra Baserria T/F: 943 14 83 86 www.nekatur.net/ekoigoa ekoigoa@euskalnet.net
Garagartza, 37 T: 943 71 18 81 / 943 71 18 82 www.arteagalandetxea.com arteaga@arteagalandetxea.com
Urdaneta, s/n T: 943 13 18 67 / 634 45 89 19 F: 943 83 51 13 izarraetxea@hotmail.com
LARRAXKO
> Asteasu
Ubera, 13. (GI- 2632 km, 29) T: 943 77 70 50 www.nekatur.net/anduri andurilandaetxea@yahoo.es
IZETAERDI
IZARRA
Urdaneta, 5 T: 678 78 07 59 / 943 13 38 05 www.caserioizetaerdi.com caserio2012@gmail.com
LANDARBIDE ZAHAR
Laurgain, 26 T/F: 943 83 10 95 / 655 72 06 82 www.landarbide.com contacto@landarbide.com reservas@landarbide.com
LANDARBIDE ZAHAR 2 Laurgain Auzoa, 26 T/F: 943 83 10 95 www.landarbide.com
LEKU EDER
Urdaneta auzoa (Acceso por Zarautz PK.5,5) T: 943 13 23 73 / 628 41 98 56 F: 943 83 49 08 www.leku-eder.es leku.eder@hotmail.com
60
OSTATUAK
Etxabe, s/n T: 943 14 78 29 / 685 79 65 49
ANDURI
SASKARATE
Sarasola Zaharra Baserria T: 943 14 77 74 sarasolagro@yahoo.es
Bº Upazan (Gi-2631 PK. 9-10) T/F: 943 69 04 46 www.nekatur.net/saskarate saskarate@hotmail.com
LAMAINO ETXEBERRI
SARASOLA ZAHARRA
ZABALDO
UGARTE
> BerROBI
Zubialde
> Albiztur SEGORE ETXEBERRI
Santa Marina Bailara T: 943 58 09 76 / 610 46 07 51 www.segore.com www.nekatur.net/segore
> Alkiza LETE
Alkiza (Gi-3630 PK. 4,800) T/F: 943 69 12 64 www.letealkiza.com / www.nekatur.net/lete asun.murua@gmail.com
Bº Bebailara, 31 T: 943 69 27 22 www.nekatur.net/ugarte legarrayolan@yahoo.es
> Astigarraga ARRASPIÑE
Santio Zeharra, s/n T: 943 33 13 19 / 695 75 73 41 www.nekatur.net/arraspine arraspine@arraspine.e.telefonica.net
ARTOLA
Bº Santiagomendi T: 637 03 56 79 / 943 55 72 96 www.nekatur.net/artola artolarural@gmail.com
Bº San Martzial T/F: 943 76 35 06 / T: 657 79 53 62 www.nekatur.net/lamaino maitearis7@gmail.com
TEILLERI LANDETXEA
Teilleri baserria T: 943 68 34 27 / 671 07 15 12 www.nekatur.net/teileri eagirretxe@yahoo.com
> Deba ARRASKETA
Lastur Beia, s/n - Lastur T/F: 943 60 40 71 www.nekatur.net/arrasketa
ARRIOLA TXIKI
Arriola, s/n T/F: 943 19 20 00 / T: 606 52 21 47 www.nekatur.net/arriolatxiki arriola_txiki@hotmail.com
ARRUAN HAUNDI
Lastur Beia - Lastur T/F: 943 60 37 04 / T: 686 20 00 50 www.lastur.net / mezuak@lastur.net
DONIBANE
Itziar - Egia (N-634 PK. 39,900) T/F: 943 19 15 54 / T: 617 68 63 37 www.nekatur.net/donibane donibane13@hotmail.com
ELEIZONDO
San Nicolás, s/n. Lastur-Itziar T: 943 19 93 33 / 943 19 90 33 T: 636 00 68 23 www.nekatur.net/eleizondo bzulaika@euskalnet.net
ERROTA BERRI
Itziar - Bª Itxaspe (N-634 PK.35,200) T: 943 19 94 23 www.nekatur.net/errotaberri errotarural@telefonica.net
GOIKOLA
Lastur Goikoa s/n - Lastur (Gi-3292 PK.5) T: 943 19 90 82 www.goikola.com / goikola@terra.es
PERLAKUA SAKA
Bº Arriola, s/n T: 943 19 11 37 / 615 73 94 32 www.sakabaserria.com info@sakabaserria.es
SANTUARAN BEKOA
Bº Mardari, s/n (N-634 PK. 36) T: 943 19 90 56 / F: 943 19 94 73 www.nekatur.net/santuaran info@santuaranbekoa.com
TXERTURI GOIKOA
Bº Itxaspe (A-8 salida nº13 N-634 PK.38) T/F: 943 19 91 76 www.nekatur.net/txerturigoikoa info@txerturi.com
TXINDURRI-ITURRI
Mardari, 12 (N-634 PK. 34) T: 943 19 93 89 / 699 68 44 90 www.txindurri.com txindurri@txindurri.com
ZELAIETA BERRI
Itxaspe, s/n T: 943 74 28 56 / 653 06 96 71 www.zelaietaberri.com zelaietaberri@gmail.com
ZUBELTZU-TORRE
Zubeltzu-Torre T: 943 19 90 21/ 637 90 51 64 www.nekatur.net/zubeltzutorre zubeltzutorre@euskalnet.net
> DONOSTIA ARISTONDO
Pillotegi, 70 - Igeldo T: 943 21 55 58 / 615 78 06 82 www.aristondo.com aristondo1@euskalnet.net
HARRIGAIN
Camino de Agiti, 13 Tel: 662 06 95 56 / 637 88 45 19 www.harrigain.com / harrigain@hotmail.com
IRIARTE
Ctra Arritxulo, 34
IRIGOYEN
Petritza Bidea, 4 D. Zubieta T: 943 36 67 99 / 617 56 91 22 www.nekatur.net/irigoyen arantxazurmendi@hotmail.com
ITURRITXO
Padre Orkolaga, 66 T: 696 78 22 25 www.iturritxolandetxea.com rosa@iturritxolandetxea.com
IZEN EDER GOIKOA
Bº Landarbaso (GI-2132, PK. 10) T: 943 51 08 34 / F: 943 52 84 78 www.izeneder.com izeneder@izeneder.com
KANPOEDER
Aingeru zaindaria, 58 T: 943 31 07 54 / 606 27 94 64 www.kanpoeder.com info@kanpoeder.com
> Errezil ETXEBERRI
Etxeberri, 1. (Gi-2634 PK.15) T: 943 81 29 92 / 649 00 12 54 F: 943 83 51 13 www.nekatur.net/etxeberri info@etxeberrietxea.net reservas@etxeberrietxea.net
IZARRE
PARDIOLA
Osiñaga Bailara, 29 T: 943 33 36 79 / 656 73 41 39 F: 943 33 60 41 / 943 33 36 79 www.pardiola.net/pardiola.html pardiola@euskalnet.net
> Hondarribia AROTZENEA
Bº Jaitzubia, 10 T: 943 64 23 19 / 679 49 25 43 www.arotzenea.net reservas@arotzenea.net
KASTILLUN
Ctra de Artxipi, 53 T: 615 780 115 www.kastillun.com / posta@kastillun.com
Errezilgo s/n T: 943 81 35 24 / 629 34 95 26 F: 943 15 18 98 www.izarre.biz
LASKIN-ENEA
LETEA
Letea, s/n. Ctra. Tolosa-Azpeitia (GI-2634) PK: 13 T: 943 81 28 87 / 695 77 90 92
Jaizubia, 17 T: 943 64 05 55 www.paperki.com info@artandrelax.com paperki@hotmail.com
LUARRI
> Ezkio-Itsaso
ARTIZARRA
Camino de Uba, 50 T/F: 943 45 72 87 / T: 659 47 16 46 www.nekatur.net/laskin laskin.enea@gmail.com Cristobal Balenciaga, 1 T: 699 17 57 11 / F: 943 22 53 45 www.luarri.com / info@luarri.com
MADDIOLA
Padre Orkolaga, 161 T: 652 70 31 28 www.agroturismomaddiola.com maddiola@euskalnet.net
MAR Y MAR
Agiti bidea, 44 T: 943 31 73 77 www.marymaragroturismo.es marymaragroturismo@gmail.com
TORREA
MANDUBIKO BENTA
Mandubia, s/n T: 943 88 26 73 www.nekatur.net/mandubiko
> Getaria ABETA BERRI
ART AND RELAX
Zimizarga, 46 T: 655 72 18 34 / F: 943 64 23 37 www.nekatur.net/artizarra xetxepare@euskalnet.net
ARTZU
Montaña, s/n. (Gi-3440 PK. 14) T: 943 64 05 30 www.euskalnet.net/casartzu casartzu@euskalnet.net
Meagas, 26 T: 943 13 39 60 www.aberricasarural.com a.berri@hotmail.com
BISTA EDER
ABETA-ZAHARRA
HARITZPE
Domingotxoenea 32 T: 661 97 39 40 bistaeder2005@yahoo.es
Camino de Marrus, 13 T: 943 10 62 77 / 607 82 53 92 F: 943 45 97 58 www.agroturismotorrea.com caseriotorrea@hotmail.com
Meagas nº 27 T: 943 83 30 41 / 635 70 44 94 www.nekatur.net/abetazaharra abetazaharra@hotmail.com
ZELAI EDER
Bº Askizu, s/n T/F: 943 14 04 55 www.nekatur.net/agoteaundi agoteaundi@gmail.com
Akartegi, 37 T: 943 64 39 16 / 679 84 77 27 F: 943 64 01 52 www.higeralde.com casaruralhigeralde@yahoo.es
EPOTX-ETXEA
IKETXE
Eizaga auzoa, 2 T: 943 14 03 89 / 637 73 82 95 www.epotx-etxea.com info@epotx-etxea.com
Arkolla, 61 T/F: 943 64 43 91 www.nekatur.net/iketxe iketxe5@hotmail.com
GURE AMETSA
MAIDANEA
Ibaeta Bidea, 41. Igueldo T/F: 943 31 47 08 / 699 71 74 00 www.zelaieder.com zelaieder@gmail.com
> Eibar SOSOLA
Mandiola Balle, s/n T: 943 20 81 76 / 635 71 13 09 www.sosola.com
> Elgeta BARRENENGUA
Barrenegua, 22. Bº Egoetxeaga T/F: 943 76 82 21 / T: 649 97 37 20 barrenengua@terra.es
EGUZKITZA ETXEA
Bº Larragibel, 83 T/F: 943 78 90 84 / T: 679 41 66 97 www.nekatur.net/eguzkitzaelgeta
Maialde
San Roke, 26 T: 943 78 91 07 www.casaruralmaialde.com maialde@casaruralmaialde.com
> Errenteria AÑARRE ZARRA
Zamalbide Auzoa. GI-2132 errepidea Oiartzun-Astigarraga, km 13-12 T/F: 943 52 37 51 www.nekatur.net/anarrezarra anarrezarra@euskalnet.net
LARRE-AUNDI
Aldura gunea, 6 T: 943 51 57 63 / 672 24 23 58 F: 943 51 57 63 www.agroturismolarreaundi.es larreaundi@hotmail.es
AGOTE AUNDI
Zimizarga, 49 T: 943 64 11 28 / 635 72 71 28 haritzpe@telefonica.net
HIGERALDE
Orrua, s/n. N-634 Pk: 26,5 T: 943 14 00 77 www.nekatur.net/gureametsa gureametsa1@hotmail.com
Arkoll. Caserío Maidanea, s/n T/F: 943 64 08 55 www.nekatur.net/maidanea
ITSAS LORE ETXEA
Gornutz, 41 T: 943 64 15 84 / 610 01 76 11 F: 943 64 44 04 www.itsasgain.com / info@itsasgain.com
Eitzaga, 14 T: 943 14 06 19 / 665 73 89 44 www.itsaslore.com xeri@itsaslore.com
URKI
Bº Askizu T: 943 14 00 49 / 607 73 28 73 www.urkitxakolina.com info@urkitxakolina.com
USOTEGI
Akerregi auzoa, 32 T: 943 14 04 07 / 688 64 91 49 www.nekatur.net/usotegi usotegi@hotmail.com
XABIN ETXEA
San Prudentzio, 2 T: 943 14 00 67 www.nekatur.net/xabinetxea xabinetxea@gmail.com
> Hernani BELAZARTE
Pagoaga Bailara, 10 T: 943 33 15 69 / 619 76 93 56 www. belazarte.com / info@belazarte.com
ITSASGAIN
MONTAÑENEA
Bº Akartegi, 28 T: 943 64 38 12 / 609 66 55 89 alicia.gortari@terra.es
POSTIGU
Semisarga, s/n T/F: 943 64 32 70 www.nekatur/postigu
TXENDUNEABE AZPI
Semisarga, 47 T: 943 64 32 09 / 658 75 95 34 F: 943 64 00 21 www.txenduneabe-azpi.com www.nekatur.net/txenduneabe txenduneabeazpi@gmail.com
> Irun ANTXOTEGI
Meaka, (Ctra. Ibarla), 118. Ctra. Parque de Peñas de Aia por Irun km. 13 T: 943 62 21 39 / 658 71 88 70 www.adimedia.net/antxotegi antxotegi@adimedia.net alexis@adimedia.net
OSTATUAK
61
EIZAGUIRRE
C/ Olaberria, 12 T: 646 15 63 98 / 605 76 90 29 www.caserioeizaguirre.com reservas@caserioeizaguirre.com info@caserioeizaguirre.com
MENDIOLA
Ventas-Landetxe, 33 T: 943 62 97 63 / 637 94 08 83 www.nekatur.net/mendiola agroturismomendiola@gmail.com
PALACIO SAN NARCISO
Bº Olaberria, 88 izquierda T/F: 943 63 53 79 / T: 629 49 03 15 www.nekatur.net/sannarciso palaciosannarciso@yahoo.es
OTXOENEA
Landetxa - Ventas, 17 T: 629 68 68 94 www.otxoenea.com / info@otxoenea.com
> Lazkao LIZARGARATE
Lazkaomendi, 8 (GI-3491, km 18) T: 943 88 19 74 / 619 45 64 76 www.nekatur.net/lizargarate info@lizargarate.com lizargarate@hotmail.com
KILIMON
Arana Erreka, 9 T/ F: 943 75 51 05 / 655 70 05 51 www.kilimonetxea.com info@kilimonetxea.com
> Mutiloa LIERNI GARAKOA
Lierni auzoa, s/n T: 943 80 16 99 / F: 943 80 15 07 www.nekatur.net/lierni
ORUE
Ergoena, 28 T: 943 80 19 00 / 661 54 25 07 www.nekatur.net/orue oruelandetxea@hotmail.es
IRIARTE
Gaztelu
> Legazpi PASTAIN
Telleriarte, 1 T: 943 73 06 72 www.nekatur.net/pastain
HAITZALDE
Galdona. Casa Elorreta, s/n (Paraje Eskimera) T: 943 60 48 65 / 636 87 38 12 www.haitzalde.com info@haitzalde.com
KOOSTEI
Artzain Erreka, s/n T: 943 58 30 08 / 659 78 04 44 www.nekatur.es/koostei koostei@telefonica.net Galdona
PIKUA
Laranga, 26 T: 943 94 22 22 / 629 10 57 33 www.pikua.es / luis@pikua.es
> Oiartzun AITZARRI
> Legorreta
Karrika auzoa Errotaurre Etxadia, 11 T: 943 49 17 10 / 655 73 89 10 www.aitzarri.es / aitzarri@hotmail.com
BARTZELONA
ANZIOLA
Esnaola, 7 T: 943 80 62 06 / 651 70 89 09 www.nekatur.net/bartzelona bartzelonanekazalturismoa@hotmail.com
> Leintz-Gatzaga
Anziola baserria, Gurutze bidea, 15 T: 629 72 77 33 / 636 48 33 21 www.yeguadaisasa.com javier@yeguadaisasa.com
ARKALE ZAHAR
ATERBE
Arkaleko bidea, 21. BºGurutze T: 943 49 00 65 www.oarsoaldea-turismo.net
> Lezo
Oieleku Bidea, 7. Karrika auzoa T: 943 49 46 92 / 652 76 28 15 www.aroxkene.com www.oarsoaldea-turismo.net aroxkene@yahoo.es
Caserío Zelaikoa, s/n T: 943 71 50 37 / 686 55 40 15 www.aterbe.com aterbe@gmail.com
ENDARA
Sagasti Bailara, 13 (GI-2638 KM. 3,8) T: 609 17 94 70 / 943 34 08 31 www.endara.eu www.oarsoaldea-turismo.net info@endara.eu
JUANMARTINDEGI
Sagasti Bailara, 15 T: 615 70 96 56 www.oarsoaldea-turismo.net www.nekatur.net/juanmartindegi mariajeaa@hotmail.com
> Mendaro ATXURI
Bº Garagarza T: 943 85 04 41/ 699 76 01 54 atxuribastida@terra.es
62
OSTATUAK
BORDA
Errekalde T/F: 943 16 06 81 / T: 630 89 32 95 www.nekatur.net/borda info@baserritarra.com
ARREGI
Garagaltza, 19. T/F: 943 78 08 24 / T: 943 78 36 57 www.casaruralarregi.es info@casaruralarregi.es
> Orio
AROXKENE
ERRETEGI HAUNDI
Erretegi bidea, 2. Bº Iturriotz T: 645 71 05 25 / 943 49 46 29 www.erretegihaundi.eu erretegi@erretegihaundi.eu
IRAGORRI
Sección, 1. Km. 13 N-634 T/F: 943 83 54 19 / T: 636 27 58 93 www.nekatur.net/aizperro aizperro@nekatur.net
AMALUR
Bº Ortzaika, s/n T: 943 83 28 88 / 686 43 78 58 www.amalur.es agroamalur@hotmail.es
ERRETZABAL TXIKI
Ortzaika, s/n. T: 679 62 72 63 erretzabal.txiki@hotmail.com www.nekatur.net/erretzabal
IGELDO
Erdiko Borda, 68 T: 645 72 25 37 www.igeldoturismo.com jose@igeldoturismo.com
Itxaspe
Bº San Martin T: 678 34 40 43 / 685 73 42 79 www.nekatur.net/itxaspe info@agroturismoitxaspe.com
> PASAIA
Arratzain bide, 21 T: 943 36 66 63 / 628 88 33 44 www.agroturismoarratzain.com reservas@agroturismoarratzain.com
BARAZAR
Berridi, 10. Zubieta T/F: 943 36 33 58 www.nekatur.net/barazar barazarostatua@hotmail.com
IBARROLA TXIKI
Kale-zahar (N-634. PK. 2,200) T: 943 36 30 07 / 664 47 17 66 www.ibarrolatxiki.com ibarrolaweb@hispavista.com
ILLUMBE-GOIKOA
Caserío Txoko Alde, 20 T: 943 36 14 36 / 666 88 49 01 664 47 17 66 www.nekatur.net/illumbe anaginaga@hotmail.com
KAROBI
Camino de Petritza s/n T/F: 943 36 06 35. T: 635 72 16 81 www.nekatur.net/karobi karobi01@hotmail.com
Troya
Kalezar, 34 T: 667 88 64 14 / 667 23 23 00 www.nekatur.net/troya troyabaserria@gmail.com
ZABALEA
San Esteban, s/n (N-634 PK.4) T: 630 56 25 88 / F: 943 36 12 61 www.nekatur.net/zabalea zabalea@arrakis.es
> Segura
Legarreta, s/n T: 943 69 30 34 / 943 69 11 84 / 639 907 018 www.nekatur.net/akulebi
ONDARRE
Caserío Ondarre T: 943 80 16 64 www.nekatur.net/ondarre ondarresegura@gmail.com
> Tolosa KORTETA
San Esteban, 70 T: 943 24 02 43 / 639 48 98 33 F: 943 24 02 43 www.agroturismokorteta.com info@korteta.com
> Urnieta
MOMOTEGI
ENBUTEGI
Arkale bidea, 31. Gurutze auzoa. T/F: 943 49 25 09 www.peluaga.com peluagatur@gmail.com
> Usurbil
> Villabona
Caserío Larrabide s/n larrabideko@gmail.com
ALTZIBAR BERRI
PELUAGA
Goiburu, 46 (Gi-131 PK. 3) T: 943 55 71 58 / 609 93 74 55 www.agroturismontefrio.es agroturismontefrio@hotmail.com
LARRABIDE
Karrika auzoa. Sorondo bidea, 2 T: 943 49 26 38 / 652 73 59 56 www.oarsoaldea-turismo.net www.nekatur.net/iragorri iragorrilandetxea@telefonica.net Pikogarate bidea, 20 T: 943 49 31 91 www.momotegi.com / olga@momotegi.com
MONTEFRÍO
ARRATZAIN
> Oñati
AIZPERRO
> Mutriku
MATZURI
> LeABURU
> Olaberria
Goiburu, 33 T/F: 943 55 70 97/ T: 626 55 14 29 www.altzibarberri.com altzibarberri@yahoo.es Enbutegi Goikoa, 2 T: 943 55 37 97 / 628 52 39 22 www.nekatur.net/enbutegi www.enbutegi.net enbutegi@hotmail.com
KOSTEGI
Oztaran, 30 D T/F: 943 36 56 88 www.kostegi.com
AKULEBI
ALUSTIZA
Amasa s/n T: 943 69 03 61 / 690 03 21 04 www.nekatur.net/alustiza alustiza2001@terra.es
URRESTI
Bº Amasa, s/n T: 943 69 04 44 www.urrestiamasa.net urrestiamasa@telefonica.net
> Zaldibia IRIZAR AZPIKOA
Urreta, 17 T/F: 943 88 77 18 / 679 07 82 88 www.nekatur.net/irizar irizarazpikoa@hotmail.com
LAZKAOETXE
Aiestaran Erreka, s/n T/F: 943 88 00 44 / T: 615 74 59 24 www.lazkaoetxe.com info@lazkaoetxe.com
> Zarautz AGERRE GOIKOA
Agerre Goikoa Baserria (N-634-17,5). T/F: 943 83 32 48 www.nekatur.net/agerregoikoa agerregoikoa@gmail.com
ARGOIN TXIKI
Argoin auzoa T: 943 89 01 84 / 943 83 03 66 634 96 90 05 www.argointxiki.com info@argointxiki.com
BERAZADI-BERRI
Talai mendi, s/n T: 669 20 12 98 www.berazadiberri.com dinescu_andrei@hotmail.com
GAIKOETXE
Urteta auzoa T: 943 13 29 00 / 686 26 51 22 www.nekatur.net/gaikoetxe begotorrega@terra.es
ITULAZABAL
Urteta bidea, 321 T: 943 13 30 53 / 619 97 17 12 www.itulazabal.com itulazabal_nekazalturismoa@yahoo.es
> Zegama ARRIETA HAUNDI
Bº Arrietaldea, 11. Caserio Arrieta Haundi T/F: 943 80 18 90 / 656 72 12 65 www.arrietahaundi.es arrietahaundi@gmail.com
> Zerain
KORTAZAR
OIHARTE
Irukarate-Gain, s/n T: 680 17 12 91 oiharte@oiharte.com www.oiharte.com
TELLERINE
Aizpea s/n T/F: 943 58 20 31 www.nekatur.net/tellerine
Xiriboga Auzoa 14, bajo T: 943 86 00 00 / 943 14 85 05 606 97 02 65 www.kortazar.com / info@kortazar.com
TOLARE BERRI
Arroa Goikoa T/F: 943 14 82 63 / T: 649 51 89 71 www.nekatur.net/tolare tolareberri@gmail.com
ZELAIKOA
> Zestoa AGIÑA
Aizarna s/n T: 943 14 79 09 www.nekatur.net/agina agina.turismo@euskalerria.org
ARANBURU
Aizarna, 4 T/F: 943 14 80 05 www.nekatur.net/aranburu txondei@hotmail.com
AZKETA ERROTA
Caserío Azketa-Errota, 38 T: 617 19 37 28 / 658 74 51 18 www.nekatur.net/azketaerrota azketaerrota@hotmail.com
Sansinenea, s/n (Gi-631 PK.1,5) T/F: 943 14 74 92 T: 679 25 71 96 www.zelaikoa.net zelaikoa@telefonica.net
> Zumaia JESUSKOA
Oikia, 45 T: 635 75 88 49 www.jesuskoa.net jesuskoa@jesuskoa.net
KARAKAS ZAR
Artadi, 26 T: 943 86 17 36 www.nekatur.net/karakas info@karakaszar.com reservas@karakaszar.com
LANDARTE
Ctra. De Artadi, 1 T/F: 943 86 53 58 www.landarte.net reservas@landarte.net
> Zizurkil
SANTA KLARA
GOIZALDI
Caserio Santa Klara baserria T/F: 943 86 05 31 T: 639 87 96 11 www.agroturismosantaklara.com info@santaklara.es
Mendibailara, 59 T: 943 69 27 82 / 943 36 37 73 www.nekatur.net/goizaldi goizaldirural@yahoo.es
ZIASORO
Buztin Bailara T: 943 69 31 43 / 629 58 33 66 www.nekatur.net/ziasoro ziasoro@yahoo.es
KANPINAK FARO DE HIGUER 2ª
ORIO KANPINA 1ª
JAIZKIBEL 2ª
ZINGIRA 2ª
HONDARRIBIA Paseo de Faro, 58 T: 943 64 10 08 / F: 943 64 01 50 www.campingseuskadi.com/faro faro@campingseuskadi.com HONDARRIBIA Ctra. Guadalupe, Km. 22 T: 943 64 16 79 / F: 943 64 26 53 www.campingjaizkibel.com recepcion@campingjaizkibel.com
OLIDEN 2ª
OIARTZUN GI-636 errepidea, 5,5 km T: 943 49 07 28 www.campingoliden.com campingoliden@hotmail.com
IGUELDO 1ª
DONOSTIA Pº Padre Orkolaga, 69. Bº Igeldo T: 943 28 04 90 / 943 21 45 02 F: 943 28 04 11 / 943 21 78 41 www.campingigueldo.com info@campingigueldo.com
ORIO Playa de Orio T: 943 83 48 01 / 943 13 34 33 www.oriokanpina.com info@oriokanpina.com AIA Olaskoegia, s/n (N-634 km 13) T: 943 13 20 79 zingira@euskalnet.net
GRAN CAMPING ZARAUTZ 2ª ZARAUTZ Monte Talai-Mendi T: 943 83 12 38 / F: 943 13 24 86 www.grancampingzarautz.com info@grancampingzarautz.com
TALAI-MENDI 2ª
ZARAUTZ Ctra. Madrid- Irún, km. 19. N-634, km. 17,5 T: 943 83 00 42 www.campingseuskadi.com/talaimendi talaimendi@campingseuskadi.com
ITXASPE 1ª
AITZETA 3ª
MUTRIKU Ctra. Deba-Gernika, Km. 3,5 T: 943 60 33 56 / F: 943 60 31 06
GALDONA 3ª
MUTRIKU Ctra. Deba-Gernika, Km. 57,8 T: 943 60 35 09 www.campingseuskadi.com/galdona
SANTA ELENA 3ª
MUTRIKU Ctra. Deba-Gernika, Km. 5 T: 943 60 39 82 www.campingseuskadi.com/santaelena
SATURRARAN 3ª
MUTRIKU Ctra Deba-Gernika km. 60, Saturraran T: 943 60 38 47 www.campingseuskadi.com/saturraran
LAKIOLA (CAMPING RURAL) 3ª LEGAZPI Urtatza-Egialde, 18 T: 649 57 74 42
DEBA Autop. A8, Sal.13 - Itziar. N-634 Bilbao- S.S., Km. 38,5. T/F: 943 19 93 77 www.campingitxaspe.com
OSTATUAK
63
Bilbao
Biarritz Donostia San Sebastián GIPUZKOA
Vitoria Gasteiz EUSKAL HERRIA
Pamplona Iruña
Informazioa eta erreserbak: www.visitgipuzkoa.net
Turismo gida 2014/2015