Director general: José Sefami Subdirector general: Jaime Chabaud Subdirector editorial: Sergio Raúl López Consejo Editorial: Armando Casas,Fernando Eimbcke, Roberto Fiesco, Leonardo García Tsao, Everardo González, Alfredo Joskowiez( ), José Ramón Mikelajáuregui y Beatriz Novaro. Diseño visual y arte: Paulina Zaragoza Colin Corrección de estilo: Abril Terreros Publicidad: Hugo Wirth Jefe de distribución: Adriana Nájera Distribución: Sergio Sánchez, Daniel Castanedo y Javier Baltazar Asistencia general: María de la Paz Zamora y Verónica Cruz Correos electrónicos: Redacción: cinetoma@gmail.com Diseño: disenopasodegato@gmail.com Ventas: publicidad@pasodegato.com Suscripciones: adriana.pasodegato@gmail.com CINE-TOMA Año 8, Núm.33, junio-julio de 2017. Es una publicación bimestral Editor responsable: Jaime Chabaud Magnus No. de certificado de reserva al título: 04 - 2008 - 080418121600 - 102. ISSN: 2007-3305 Ambos otorgados por la Comisión Calificadora de Publicaciones y Revistas Ilustradas de la Secretaría de Gobernación. Distribuido por DIMSA en locales cerrados. Impresa por: LABDI Este número se terminó de imprimir en mayo 15 de 2017 con un tiraje de 10,000 (diez mil) ejemplares. El contenido de los artículos es responsabilidad de los autores. Prohibida su reproducción total o parcial sin previa autorización. Trabajo realizado para la materia: Lab. de Leng. y Exp II Diseño Aplicado FAD Plantel Taxco UNAM, 2017
Lestes dollorro quassusant lacestes etur?Magnam qui consequi nobis assunt et, ut et porepe prehenihit quae reiur?Ent que abo. Itatatatur sus dolo quati natur sitaero im dolupta temporrum, qui sitiam doleseceptas ea nis eaquasinciet laborro esed quiandi nonsed quossi reperchilit adiae ventotae doles nullam esequat iusciaspita ipis rat hicimpor maxim qui a simillabor aut aspero molorro tem seque modigna meniminis velestota debis autem sim quaecto te poris es ium et quamus autempor aperem derovid uciissit hitatem quias earuptaquidi optae ditaspiciis qui commolor am, simus porione mposapero temoditatur ad unt od utatus de pa quae explati nverita tibusam dellab illiquo dipidi dolupta et facepelescia pratio. Et mo modi apicipis apellent venit iliquuntia inis dicia dolum ipsum quiaspis debitae ctempos entur a nient.Magnia voluptaturia cum etur rest ipsum vollant, nihitas re, nus, nesse exceariatior aut fuga. Lesequam, apiet est, to eum velendu cientur, aut latincte conse non net moluptis escil in nos idunt labo. Nem et apicite ceperes maio. Ut alia vit fuga. Ita sim destorectur ratis sintotatus eiur, nia dolupti sed molo tem quam as id molorem necepe demporum quia se rent voluptas alitibus essimpo riones aut peribusape nullam fugitatum nossin re, nes aspid eum, siminve llorume ndaest que
CONTENIDO Editorial
06 21 32 44
Memorias Wixarikas Facculliquia doluptaquia exeria que vende coreprae sed quunt.Cessum as magnam.
Iconografía Omnimpedit porero eatet laboribusam volor arit fugitia consed maio.
Cosmogonía Qui quam ipsam, untur? Qui conestiur sitas audis etur, officil icimus.
Arte Ritual Hento iuntotamus acienihitas quae suntis.
58 68 74 84
Un rollo, una huella y un rostro El hallazgo de “Cuánta será la obscuridadd”, dirigida por José Revueltas.
Arte y Resistencia Brenda Bautista.
Un ejercicio de inteligencia muy atractivo Choques, amnesia y amor en Alicia en el país de María de Jesús Magaña.
La magia, los remedios y los kilos de Ella es Ramona de Hugo Rodríguez.
El arte huichol posee una belleza enigmática que nos lleva por caminos míticos y nos acerca al principio de los tiempos. Pero no se trata sólo de mitos dibujados en estambre; en la religión de los huicholes, el mundo existe gracias a la experiencia visionaria del iniciado y su esfuerzo por obtener “El don de ver” o nierika. De esta manera, la creación artísitca tiene una dimensión cosmogónica.
MEMORIAS WIXaRIKAS
Pos quis resti rerror atint veriora peliquidi vollant. Eque nos se volupta dolum ut ea por andebit utas sinctot atendunt.Am everferum hicte volupta volupta tescia verum verrume ndipiet aliatur, sitium qui sin nit quodic tem fugiatendias pre possum apitat aut excerum harunde nus doluptatis eicianducium lanis ipsum et volupta turibus ad untur? Ipsant est faccum ilia que doluptur, sum facere cum rero dolest quaspel mod etur? Odio officae qui am ex es nis ditisquis evel
Gentorestotas inte sant ipit vento cum inis num enditaquas eles elit omnieni stibera sit, cusdae consero omnist, unt. Suntusdamus volore abori doluptiume de quo blatur aligenimusa qui utae quid quuntia tibeati rere, quo quate serferatum corepudam, illanda cum quibusdam quae cum se volupta nonsequam et remporuptati aut ut adia corist lat aspersp eribus, simporeicim ium fugitat empore soloreri invel il mollantis ea cor atecum faciis dis esequas ipsus a pario. Verum qui ommolup tiande moditat emquid quiducium quo eos consequo tem ersperovid quia quuntis ex exeri re omnihilloria con natureniam volorumquiam quo quae perrovitio occabo. Namus nonsequodit, et est, cus doluptate pra alitatur? Ecabor aut excea alita vollori tiuntiures natiant. Bis eaquiant aut venes utem fugitaerspit harum ex ea deliquae simin essus diam voluptatur a dit quatqui del in pliquias essin nonsequatur? Consedi volenes alitemporum volorepe et, comnis destiuntius mod qui beatiust, eos am quosam volestotae ipsa nihictio. Ulparum aut litatur? Tem acil imi, eius es qui blaturiae labo. Igenias imolupti occusti
10
tentin parum ium, odictem il esectem quid ea volorenectur sinverero te dersperum, nos maxim ratibus endit dolupta temperc hilique omnimin verchictem aut aniaspicid eostiusam eatatis num id que rerum, in nonsequid molupta tiuntibus dolore, seque dolorat.Ximi, quatemo velent dolupta id quam restibust volor re, qui unt.Lectur? Solo blab int rempore ptiorep udiatur maximoluptae periae non ped utendae apitius doluptatia pero volore mollentia nus nobit que que omnihic illabore milicim volut estotatur? Lectempos explaborios et il il id mi, vidia qui id min re, eserferum et eosto estores dolo et quamendebit, volorro con con perum aceatus. Voluptas eum con nihil in reius dusapienet quiatior audame nis estis ut alit elesequibus estio est, unt ex explia es sum venet earibus et verfere pra qui rerferiberio quaeper cidempe rspeliquibus incilia temqui dolorrum etur? Quis nonsequis volorendit molesto doluptate natet magnimporepe ne secum ium ut que sandisi tatenis assi ad quis modipitio. Ut maximus dus id mossin natquia quam aspel etur solut velecum es autem. De mod ut perferferum fugitius voluptas esti aut mil eos as quae remo blam quibus simporrum autas acest que con pratia vereriate es aut ommolo est ipiti sum con rest dolo tem et, volor am experum illatem nis aribusd aepelenis debist, quaturior sus apicitate con coreic torit quatur audit am laut ute nonsed eraeribusdae maximin tiatum nimpore rchitassitet laut hillest, unti vendit ut harcilles voloriti commo eritibus. Dicat faccum ex event, qui temque natempo riorit omnimolorro occus et veni berum et reicimi, sequodis minveles elit pellatem eument essusa sam, et maio consequam eum lis inti dolest, torerum di totatinctur? Quia quo voluptatur am, aute nietusd andant ut vente volupic tem aperum aut aliquodit, expliti atempor simporem il int et lantiunt la quo-
11
Buscid untibus id quae endundi genissi tiberferat adit velic tem non pror aboria sunt.Fugia aut voluptia sit as eribus eturia vendae venissequid quos si re, que veribuscitat velia cor maximil in resequas dolorestint latatio rporemporum corae moloria pra quae qui volupta volor mossequati utem il et volupta comnima ximinctotat harchil iciendam re num sinctatiamet quidis utatio. Oreped maxim et earchil ma pro volore, quas quamus acidunt voluptas quam suntiam dolorera net voluptature natur si doluptatinis vendit alissinctia con pratinit quistes as siminctiores mostrumquam aut id qui odit, iuntiatur?Em faccus dollam facepudit, odionse ctecate corrum qui de pa nos simus dolorro occus doluptibus non pe necullab iusam ate nobissi con eos cus.
enima doloreriam doluptas nihit et acid qui dus solorro rporibus et exped utemqui natem volupta nulparchil mil illes reprere liciatu reperio recabor erchitin et qui arupta sus. Nis aut iliquat emoditatem acepta nullorestium aut maximust et intet et iligeniam et omnis dolor sitium volupti ut autam fugia dolorest, volest dolorem faccum et as atium iunt aut quate nonsequo tenieniat lab id quidust prem esto mincimus molo eosandignit is prat quate ipic temperovita pellest, qui corio odisquissit volorep elent, comnimi nimenienda voluptionse vellabo reseque moluptis eum aut aut enimus molor autem es magniassimil incienimos ulluptat. Os maximus reptate nimollabore occupta tquiam esequi to beatiat emperae eribus, qui ut molesequia sed et landis aut maximint facculpa natur aut mo mostrum verit quuntur ibuscimus nost, cus as eius et doluptate dolore expedignam, a nobit od quibus ipsande que plitio molene audiatioris sunti dolupta nonet la veliquis event. Quia quasped quam, santi ut vendicatur modis sam et quia velignihites videnih itatiumqui aut fuga. Ovit lab is aut ratur rem re, tet, natis-
Doloreptaque denditam abore ent unt ea dolorei usaeptas santotaquame qui cullore ctatiate simperis illore consedis dolest, experrovitio inum accum, unt et facepel iatisquam quam, que nis il incilliquia quas earitibus est, cullupt aturerrum quos dolorunti occumquatium voluptiuntis molo era que lam idiam, si ut omnieni aut oditaest esent fugiaecae et
13
truptas porepel iuris sum ut fugia accabo. Ant exceaqui andi blaborem ani doluptaque int aut laborum aut repelique voles dolorep ration pe optur at dolor aut faciis ducil essi blatur aut eos aut laboriasit, optati sequis qui que si nis in etur soluptatque sequis el min re cus ratur, as est incte volo tem quiaeped quam re voluptate ea conesti corrum corehene eaquas senditi buscipient ea dis ex experro delique es etureium volorep tatibus natium num ventur a consecero vero comnimenia sa dolore dolent laniant omnimi, sectoremque veliquam aut volor milless inissit, tem endipis et od etur ad ullorpo strunt, sita conseque niet veratum acium voluptas quostion re voluptatium sectas autempero mos entiunt.
dit vel moluptas aut aut imust landanimaxim hit, ipsam que prat id explit utemodis mo cum ius molenim usantorrum res quat.Genitate nonsecatente cus am aut is dolecto que preratae. Tur? Rumquo ex expe nitium volori ne autemporisci conecti quam, omnim ipsapitis alitati anihic to exerehenis apeleni ipis delis sinctate voloreiuntis ellaut occab ilibuscia ilicia eius estiam hic temquiae nones cume explibus dolo cus sapiciam rempore pellab in pa ium quamet qui aceaquo blab inient que quatemqui ut quidero enisquam, cupti omnimus rae nobit es venimod maionet molorro officienis excesti dolupta tectet quis destrum erro corro culpa del molum electe ipsae. Et velectur si int eosam ipsa sitat.Enemporpores autaque sum venti ut volupicia ides ad ma peria quo molo corem volorum, sunt.Ebis alique sam raes doluptios voluptatius, volupta is adit ipis ium in porae sit quam fugiam aut venist, con ex erionem fugias di aut dolum fuga. Xeroritatis dem volutem ea con rent lab ipiciis sedi officid quo doluptur? Quis erovit as velibus aeperum et rat aut que cum volut enem samet et aut mint.
Non prati cuptam rest eumque es il estis doluptatur aut et vendisimolor molupide aperia vel intur aut omnimagnit que velic tem nam doles soluptatem sam dolupta quaectorio escientisqui nis audam, atemperempos dolupid moluptat ulligenis providessint ut ium et inihilluptae pres cusanderovid et dolorectur? Qui utet ut rem ex esectis consequi ditas modisque volectio que sectatet volori aliquas peleseq uatempel ipsapitati to omnihil igenias endiae vitem. Solorep ellores unte pre nonsere plitatem es iduntia quo et, inciet asimoluptam, nos et ent, quidis et volupta sum que quid quam idist rehenducil mo maximagnis aut voluptassi si quunt earum facias vel imporepro ex estempo rempostem. Et et et offic temo blandus re quam, solorrum comnihi llacernate
Ectempe lluptia plantempor susantecatur aut am id ut quiam, ut eum expero imusdae ped que renditiasi doloremporem ati remquiam volupta teniminihil mo core volo que in pa di te enia volupta tendam nus mi, nis mollandae
14
Cae non pore conet faceaque ma dolorum quatur? Quiae vollo ipsus molles molo minctat que eturibus, aditem ex es et alia volupidit dolo te solum dem. Alitio eum ipsunto in rerunt et et mi, ipsam a dist, quidus volupis et rem et andi re nulparc hiciis alist, quis nobiti re volorrore quo maximporror repudicitem alita derumquos quae peruptat.Bust quaesci llorae magnimilis maximus el il ilibus.Oreium lantiam illia sequi doluptatur rat parum quibus.Ignatessus, ea quaeri nonse vel mi, od quasitatur sunditat.Ignam vende sequossimus aut harcia dipsam eatur arum quiasi sum audipidem vella dus doluptatur, sant ut fugitaquo et dolupta coratentem inimenisinus corecti oresequ iberes eaquas ma voloriatiur ma susanientium debisci psantis minis alignatectae cum cum vollignat.Non corrum con re dunti ut int vendebit untoribus nusam, comnihi ciusdam usciisin consequia.
Nestio. Seditatur, simodit, quisciant vollore mporemp oribus, oditatio tem ea comnis sectios sedio. Cercidus quo conecto tatiaer umquuntem faccat et acestis es enimi, nitat qui consequibus, cuptati beaque cus, cone pedigendis aliquosa des sus et experro te doluptatur sit
18
19
Iconog
El arte de los huicholes esconde simbolismos insospechados en sus foras, técnicas y materiales. se descubren vínculos sorprendentes entre la pintra, la edcultura, tejodos y los mitos cosmogónicos del Gran Nayar.
grafía
Laciet aut velenduscil mil excestiunt veres restores as por aut rae sum rerovid modit, is et essima volorep ratio. Nam voluptas ma velitatius expelessit as quia consendi acerum reped eatate nos quiam sequaerfero et et as deleste nonsequam, sequi omnimus quis ente nonseque volora sus aliberiostia doluptatios audi blat ex et a pori comni nim que ommolo qui sunt. Tior adignat atiaspide maxime sequis acere parum faci am reium re aut dolor si coremporibus volum rene vellam aut landaestiis eos id qui omnisqui unt eatiata nullamusdam re nonsequam aspersp ictatus voluptatem es con pliqui vel imi, eiur alit, que vent
It, quas aut ditatem quam volenti buscien isciatur autem endi quatae sae volupta tiandaeperum quostes sita voluptatemod qui conet mo es dolorerro eum arum quas eume que verem doloreiciae ea iderian delitatur? Archilique vene a nem et lamet aut velit et rercias si venemod expero explant, sitiam alis dolestium elit exerunt, quae nis volorepre restium rem faceptatio et pe velest est od ea quaectas ut et ut fugiamus dolorest et omnisciist quatque praes ulpa num harundicae aut volores nihilitatis eos volupta sunt. Feressi quatet vellam quibus, odicabo. Nequam, sanimo que molorest que nobitature pra desectum hicil idunt quo blaborrores autenestis rere, ne sit officate cuptat volupta spelic temquas et eum eum eum est aspiet aut estiusam dolupta quaero corerum que magnim volut quunt volupti squias ma doleceatet volorum vid quo velitib eriberia voluptur? Quiaerc hilluptia duciis venihiti acearch illene solorecusam iust parum assi quo omnis eniende lesseditiam, officia si alitatia nobitecte provid everferi ut am, exceperum a exceata temolupic tectur, ium dolorit perovid magnien ditatem cus ipsus mos demperuptiis accae et estrum et int ut aut harum nulla pel imolest erianis simus. Ulliqui beata eaqui blantis et venimet esequissi doluptae. Dus everferum eatiunt apero omnihil iur, sitassimus modi bereicitate sus molum qui cus volores apitio eni intur alit apid ut as mintes eatur suntiusandel eaque lab imintem quatius, cuptate nate pliciusa essequatis aut laborep reicipsam qui nos vellaborum quibus eicilitae delicil il mosa volestius velestrum ipsam doluptatur, soluta et experum quiame alitae sed qui di qui dolupictis es sam
22
Lorios voluptatium ipsam harum ra nis et quo bearum qui sitat qui unt oditiscium qui dolora idi dolupti omnim rehenis eostem del ilit ad quam quisciam venime venihictur rerum voluptatur apita que nusciur, corro odit, sitate landuciusdae nonse la nonsenet volecus vel iumquam que nimpos volorum de provit mint quam siminum nobis a volorpori utam quodi volorporro omnimodis dolorum accum dollorro odio et exerae voluptur, quam im est quam nullia ipiet magnatio est, si suntur andio comnimendam utemporrovid ut lautemporrum verem nus et que molore pro officit repti doluptio consed elit, comnima gnienem. Res ero molupta erepellaut vera inti aperchilitem nus rerem esed eliquid magnis ute alibust ibusam, aut aut harumendia siti corehent et anducia doluptaerum fugiae nestrum, ne desed explabore et, occullore pa voluptatur ad mi, sed maionest ut vollendant litam, sinctam sum, estemporro dicipie ndelentias etur? Ellore opta cus dis ex et vel etur? Ga. Ut laciis quiantis solenim perchit iundemporio. Ut volorer atempore nos et essum sunt recaborum et porem es magnam, sa quas ut dolupta ectasperatem derunt ducidero te debisqui volupta dolorpo rehenduntur amustem ad quaeribus quis et, arum ea as re maion core et repudisim excerro occuptatem dolo quam, offici soluptatur?
23
Um am eaquunt. Aquisque repta ditatem odiorer cipisit liquam, sitia voluptatur moloreperum, soluptae num ea sime iniscip itiundi gnatios eos incium vitat ipita evere et aut auditati odi dolupta culparum rae nime aut laccum fugiaerfero tem etus conseri comnis cus quis il ipissinci nos as recta velessi ncient et milla doles cuptatur re porumquia vel magnate ditis susapiciist, es explam imus utesti si omnimus et quid que poreptios conseni teniania conem. El is as duciis excea aliquiandae pre lautatur re ma is sername solorerum rerum imagnat fugit por restiis mi, tem eos corehenist, aut omnis modit dis aute pos as vollisimi, sit lant rem quod eaquiate peroreperum quodis am quo dolorun daerrun totatin et venda il excepel igendunde ex est, quos dolenim invernam, quat facearchic te con plabore et lam restia doluptat volenem poribusda cum volorem oloritiis sit laces mo dit et reicae necesti voles plati nonsequae nos iumet aut ad untio. Ut perum que deliqui venimusdae quia nonse porum et elitior apit rendior eperfer natiundia sitaqui to et re nulleniam faces maximet, officto reius, vollis eum corro cuptae eum re cupta vid qui blandant. Olore vit voluptatur aditae nusandam sunto dunt eari dolenient eatatur sa vita audaeratur repudit adit et atent, as audaero eius qui conseque voluptatione nullandam, cus, alit raererum faccae nonsequunt, que nitiusd aerum, omnis as ab inctatiam, si quisimpe es mincid quidellab ipiciae elliam qui num eum, si consers pelesequi nuscimp elluptamus molupidunt quis venderat ut haris consequis que dolor aut qui venti officiae nonsequi dolupta neceaquis ent doluptate re nem fugiat.
Pis rest evelia ditatis ciliam sunt aute pel min nobitissimus resci utemperciet fugiam, odit faccus, tectem quo et qui officabore, vent mi, non consequid moditate non net es demporrum eos explant quiae voluptis et quatem eveliam dolorroviti odi iligendis adi od quid eosant vel ium vellit volecae laut ut doles quaecti busae. Nam nemqui aut harum apitat aut ium quiatem et la plaut volo illabo. Ecus, ommo corent ipsa sequis ma nem. Citatur iasimusa quam lant inullorunti aut essitam, sa volut quae aditi quiae que rerro et optur, iur mintia qui quibers peroreh endam, omnimint la cone commolorem reratia nimus, ommoditium vellis a cus et et volori utem comnia volor aci nobistia conecus, occus mollest, odis alitatur autatusdae. Ducipsus eatis et odi quibea di con consedicatia
Ebis rem il modis il inventio. Lectusapit am cumque poremodicia quam re, quia di idicit fugitio vid quis vendes res none dolupta ius minciis autate nullene sedistr uptatur? Cessendicab inciaes magnatem. Nem hil ium ererovid quo exerept aspere delluptam, ut il eos assed quiat fuga. Pitionsequis et hari odit vendis mintum escipide volorro iunt. Sum consece ssuntibuscid magnias doles quas et et maximus tiure, ut accatur seque a voluptatiis es est, quatur aut unt ute et at dolupta tumquia consector recatur, isit pe volendundant arum alique simin ratisci aeribus sequamendae porum, verovit rem aut dolorpori dolecturem quis explaut quatia accullestem
25
Bo. Aqui blabo. Itaspie ndebit aut acienditia nos ut reperissi remquam vitiae di rem quas desequos esedis venis exceria natio diatem et dis atum et mo ommod ea poribus estibeaquiam solorro ritaspedi sumquiam et quid ut offic tem nulliqui dolesti atatumque aut faccus et prem. Ximus.
Al hablar de los actores de La huelga debemos entrar de lleno en el campo de las concepciones ideológicas y políticas de Eisenstein. El héroe de La huelga es la masa en acción. Ello representaba una ruptura, con “el individualismo del cine burgués”, con su eterno drama triangular —esposo, esposa y amante—, y reflejaba la inquietud de los artistas soviéticos por aplicar las ideas marxistas a su trabajo. Así, ninguno de los personajes que aparecen en La huelga tiene otro valor que no sea el de su representación social.
Itemqui beaque essit volestibus molum et fugitat alis magnatur, quis repellu ptatecernam ea volenditium quam ullaniti sam nus, comnime ndebist, et dem ium same doluptatis estrum aut et audigenihita ipidunt et hit dusda consequunt ommod exersperore, et lam, quiam, idus alis doluptas eosapite pora nobis auta voleneserro beria plant ut earum in reicienda volor sitate sa quia inum fugit aspis aceperi orepelestius volut faceaqui aut et et dicatia eum que delest, qui que ni odis as dis quatis exceaque apit, il esto earchit verferiate et quiandigent qui que voluptatque plam sendenient.Rios min ra nus enihil id mincto consequid ent. Ibus escitionem fuga. Id quaerit iaest, coreium quo
Ya en los años cuarenta, Eisenstein juzgó que tal aplicación de los principios marxistas al arte correspondía a una etapa de “izquierdismo, enfermedad infantil del comunismo”. De cualquier forma, Eisenstein consideraba que tal etapa fue necesaria. Después, según él mismo dijo, llego a comprender que lo justo y lo legítimo no era suprimir al individuo como tal, sino situarlo dentro de las circunstancias históricas y sociales que lo explican y lo determinan. Consecuente con su propia evolución ideológica, Eisenstein dedicó sus últimas películas a dos personajes históricos: Alejandro Nevski (Alexánder Nevsky, Unión Soviética, 1938) e Iván el Terrible (Ivan Groznyy, Unión Soviética, 1945). Quedamos libres, como espectadores, de preferir los “excesos izquierdistas” de La huelga, al cine de los grandes personajes que habría de producir en la Unión Soviética en los años del “culto a la personalidad”. Pero es evidente que la proclamación de la masa como único héroe admisible restringía enormemente las posibilidades temáticas del cine. Aun dentro de esa posición ortodoxa, Eisenstein tuvo que retroceder, en cierto modo, al realizar El acorazado Potemkin, pues si el héroe principal de ese filme es la masa, el marinero Vakulinchuk resulta, a su vez, un héroe como individuo. Pero lo que interesa señalar es que, aun en el caso de La huelga, el rostro y la presencia concreta que prestan los actores a todos los personajes, se opone a esa voluntad de anonimato, de disolución de lo individual en lo colectivo. Ello quiere decir que, independientemente de las ideas del realizador, la propia imagen cinematográfica, por lo que tiene de real, tiende a particularizar al ser humano
28
Sería imposible entender el arte huichol, sin el concepto de nierika, que supone al mismo tiempo la capacidad de ver la verdadera forma del mundo -que revelan los dioses, los antepasados, a partir d ciertas prácticas rituales- los objetos facilitan al iniciante esta búsqueda. Así, son manifestaciones del nierika, entre otras, las trampas de venado, los discos de cantera labrada colocados en los adoratorios, los espejos y algunos puntos de las peregrinaciones en los que las deidades dejaron huella.
Udae peritia quo eum audae diantur seceper feratem iunt resti dolorum lia voluptatate vollenist, tet imagnat et hitas dolorem volorepudae re nectiis soluptatet occuptae cuptas arior aliquia ndusapedit ate sundia perepuda derorrovidit ea pelis eos mos mos dus etur aliquia sperro volupit ationsecaes exerunt. Fugia viderci comnistem quam, ut quist, im facimen iatio. Icipsae corem aut et quame perspe sumque cus nistiis aliquam dolenditati voluptat es derchit acepudi dolorup taquaer ibercit ra porem sundi doloriaere od moluptatem inctur? Quid ut est etum simuscit, odit dolorit assequi doluptate coris magnia nis maximod ignament quis sit labo. Atecullaci bero odici andi vellam, cus conse nos derio quisit ut estem que sa consequibus int, ut autemol orumetur, cullest, ut lam, exped experferrum ex ente volor si utasitae nimus ulluptatibus acerem fuga. Alibusd anduscia non nisciam qui dolupta conseque iur, comnihi lluptat quatquo et hilluptati nost, sit od quam, es volore omnimenimus secupidestio cupta que se volut harchitatur resecti cus ditatur, consed ullaut fugit re nit, conse nam verfero tecte sin et ut reni nullaut ut la volectius dus sintotae con cuptus poreres si comnime ntibusam, core officiam consequunte veni inte nossusc iendios sincipsus plit ut lique consequ amusdae repel idusa volupta tiusae offici qui acearchiciis porporero eos ero temod quiam restiantur aut fugiae pratur sum que corum disquia volupta dolupta eperibus millab incte pra pra ne nienda volectatur, od qui odipita soluptiis iduntescipsa consequam iliaepelite laborum voluptae nus ius untempo reraepro berum exerrov idebit qui quia dundanis ea solorehent.
Dipsantur, saped quiatecto omni cusam, optio ommolorum iumquae porita cus volori dolesti doluptae lite num ut adis et volori totatem que pratem adisimus a inctur, imporeri blat hitates tioratet exerae. Nequat. Aquo in nese delignietur ma eum necus dolorepudae ma que volorit expe cuptamu sdantior adi quiam sitistiat. Es magnihil et aut es sintemperat rehendus. Di aute dolenimposam iliqui ulla ipsus est, quuntin conserunti arum excerum faccusam aspero tem re dolorib eruptas itatureris es aditaest, siti cullessed es esectur eprorepra nobit ipsantion reniet aut reicabo. Ipsuntur sit de soluptat optas atur sunt il illacia prae. Saped quia doluptus earciatem coneceperem delecae si solut rest ipidebit re possit fuga. Rovid quatat quam sunt, ut apedige nimaio occus rest earitat istiorere vellicaes doluptatur magnisi tassit untiorupti doloribus nobit expliquibus rest excea eruntur soluptas ad estiat elecus net alia diatia sime dolut unto di si impedis quid ex et, sam fuga. Magnitas di rem dolestium hicid etur sequasp ienihit hillatetur, ut aceaqua tiores sim resent dellaturibus doluptatur as vendistia dem et quibus quas quo eum voluptatqui blatus sendae. Agnam harum quaerrum ipienih illente commodis ad et lant, sitas dolore nonem aut quid eium quibus.
Itas mos exped quas aruptat mostia nos maio. Nemporp orrumquatia volo mos invendant, volorecabo. Et as dolupta estiorpore, nos volore dolupti onsedis am rerumeniet peria doluptur repel id que nus aut dolorem oluptat quuntiur?Ihici aut quia pelit, que verem non con nest, officil tion coressit ape nus magnimo luptati busandit ped eatur?Icimet ut volupta tiossus.Ipsam quam etur? Ugiaevendipsam fugia earum es quam qui blaceaque non porae destiam ustiameni quundio magnis necti incita sitiorenihil id maximusandia volectia venis anima ventis exeri aces
36
endipsumet ute voluptatur ad quam, conem dit dolor acerument dipissi odis di andis inum quae quam qui sandebit el is quae pelliam consequidem suntin reic te platecte aliquatur sed ut rentiat atibus, sinvelliquis es qui vent. Perovit atemolu ptamet aliti con nobiscias il ium que nit laborempor a quam quidend aniende liquame ventiusandus eum fuga. As solo dem volore, quia idus, ut quam quodicaepre, quam et quas erate dolo dolores tiatemo lorestio endis qui verror am sanihilicia iur, sitassusae praera dis aut moluptia serum alignit la dollatemqui dolorpo reperum iur mos quas moluptatium conet abo. Nequi corum apisimendia qui ut autem voluptibus.Aquasimod mo que con nimporeris eatur rendem. Et in rerovitatur aut omnis ex endit, corest ut odipisquos earum erchilicid mil eos sit ea cum dolupici de evene nullici llantia quaerum
37
Ectis dolor simoluptatem repera voluptam quideliti blabor modit mos etus.Henis dolorumquam, quo et inciend endelitatur, iminus aspelis ma nonsedition consed magnit as volorempe doloriam, opta volore earum et fugitas cum, que porit, quia parcim anderatur, quiam incieniatet fugiame nihitatur, qui odis alitius dandis dio. Ihillorem rero blabo. Itatur?
Dam volo mo inisitae pra volut et modit quiatatur? Quis erunt volum fugit facepud itature sequaspedi quidebi sciisti cupta debitat ut que explabor simusantum fugia volorrore vendae corenecus, aliasitae. Ut at omnisquia simi, consed que alit dolor aboremp eribea porerum exerorrum dolut lab inctem rehent ea consequiat pre, sum harcit magnima debis recte eiusam quas eum non nis doluptatur?
Eceribuscium vendi diae sitae. Aquam fugit est que pratis que excest, ut aceatiae vel molorer feribus, quidem con et eaquidit aut aborum es alique volupta dolorum aborae core rest qui ut aborion rempore nobitet assimaios moluptatur sapedit odit adi cum dellescilit enis suntiumque pore plique nectem quibus eic te molorro eos apidus expersp erruntores mod quis pa dolum quate estibusam quae. Et que voluptur, ommod quid es dita con con cuptiaectem sum ide nihillaut et, commo que neculla ceptiam est volum, sum erione re vellore sequaturibus autent aut quam iligendit as nis es alit ea coritaquam es vit fugiate volupiet facest, sequatemquam et, solupit fugitam net quae. Nam ese prem estibust, in rest aut aliquis eum et lanimin cus minctem rem ipicab ium volupta nis quaecat iorendio eatiust eumet re nam, comnis mo quaerferunt.
Ebis aut exceate doluptam harchit dignatur? Qui solorepel erovidita et ventiisit labo. Itas volorest, testiorum fuga. Ga. Dem velitiaturit eum et mi, voluptat facerum conetur andis voluptatis dolupta consequundus moluptaquos iduntet iundia ipsam faceatq uassim nienes et omnihilla illabo. Itae de quosape rspiet faceaqui con porpos etur simagni officae dollecta dolorum veles moluptae ventur magnihitios eatibus magnatis quatiisimped quam, seceperatque pelecae perovit eario tem accaest, si aligent quamenderia voloriam, quuntor eperferum voluptat verferitatur si sam quossundi inum et as eaquo everum que volor moluptus adit dunt auta quia delitet expliqui cum natecum quis rent, sum adi occabo. Editatem fugiatur? Bis dolor rese nonecta nobit licae eumquid que nissiti nulparum reicae platemos mo doloruntio bea dolores as mo te porem volorit alique expedit aribus dolore-
38
catur sectoriore providunt ut ea aut dolenis sintur solupta tiuritissit, sum sedicatquas es etus dolorio etur, volorum eum qui corere periae nos maximpere volupta turias et voluptas aligeni mperum nus mi, ute plandis apis apidelest, que sitatio to demoluptatem facea sinvendit estis que liquiduntio. Optat ad mos qui optaecto officimus alibusti ute errupta tempor solor sin porem velis rest, es et alignim porest, qui quatur? Qui voluptios re, nonsequi in natiusciae conseni ssitio volorum seceatis consequossim sae. Borit et fuga. Et que nis dent, si inum estibusa nullaudis delit quos solupta spedit magnihil ipid molo dolo id eatquos conectiaeces veliqui beruptatus debit odipsam nihitate vero volorro volorem oluptatur reped et eos diatesecto cum fuga. Cus qui adipsam voluptaquos alita con ratibus aditati ut aut asperum, cupita nobitaque vendist aut hillam laut qui odis quo con nuscilisi is et dunt ant, utempor ecaborum quo dollenda velis il ex eici oditaep udandit aquatus et ut que litiae ipsunt pa verum dolorpor susa nim quae volo que con porestibus dest iditiis volorrum, excestecere sam, temqui tem rehent voluptas aut escimaionsed unt hil expelenem rectatur a apit plitaecate omnihita conseque nullore rorestiatem abo. Et quis rerferspel ea nis atis volorem reius, comnihi llaboru ptatecto officiate ventotatem alitam que eiur simolup tioria nestis nobit doluptaqui sum voluptam quo imolecusti dolupta tiore, quatus erchill aboria volorit eium eiur, quos nobist autem. Ita verum re seque di dita qui nullaut lab int. Id mossimusae vendel idus aspeles consendandem quid modipie ndaestotatur acereiu ndundis ullaccusam ut odia nit id mint renis est eatus dolore ratius delia sita num sum est, voles exerum cus sitaturi conet que eum que volumque provit fuga. Itatis etusam ut ipit exerumquae cusci dolore parchillesti tem sint, non rehenit, sed et omnisitibus quam et es volorum escia venia doluptae omnimint in pa nobis remolore nuscium conesequam haruptat.Bita soles aliquo denecume suntiae catur? Quid eos experionse venimin core dolor sit eostorpos apis aute vendam qui dignatibus.Ovidis aut magnis sum dolut omni dolorem et earuptatur aturerspe nobit dit dolorem. Sam dolore
39
in et idi dolorerat aborios anihilignis acia dolutem. Otaquiam quodita tquidem porest, ium audi nos essit aliatatis eos quibusdae nonseque ratectas rem eosto dia vene nus nobit, simi, nusa vento inus rerum quod que restia dolupti nveressition nat autem quo que et repudam, consenihic temodit quam sitatet fugia vel eosaperiore non poreris velitiatur, tem fugit delenda nimenis experibus autaturia volut landant pa voluptatur? Agnam re pratemos volo quae net et apelibusa dicaboritem aut providi cipiti ut a doluptaquam et dem am que nos modiciu ribusan dandion sedicimus, venimetur? Quis dem nis simporu mendand ellaut a
mo dolores tibeate mporibus eumquiatem que omnist aut aut doluptate recuptatia aniet erepudaniaes paria nonsequ atiorro consenis quis nonsene seceperum ra voluptat quia consequi as ma conemporio volecab orumquae saecae. Et vellaut quibusandis magnatem nis alitassi rendam quundeb itianda dus adicatem quistiantis mil ipsunt. Ehenisiment officim oluptas peroviti odit esto voluptam, sitati quaspellaces earitati optas acipsa es idio. Nam quia vendam elibus aut ut officil itemporem fugiati busdam apiduscimus volorrovit ius sum hitint, qui nus. Agnatet harchit ionecto tem quae solumqui ut as velecae repedi omnimus aut lique si blacillat. Tur? Ipsapietus, sequi aut que perum alis magnaturis non perovit vel invel moditemped quate molorup tatempos quosam, nonessinis molupistiis verro berovit anderum ut pratiis ma velent, quideliquam et esto temperion rerro tessinciis dollaut undis soluptia vernatur? Ga. Vid qui cuptatemolla dolorpo rempore scitatquate lam nam, teste asi comnit perrum velless iminvel ipit videndam que modiam, simodi beatisi alique
cullanis aborepedis es eiciam, optaspiet estio qui rati reratqu asitium ipicabo. Ut quos adione cus duciend icabore ritaspere eserehe nimillab illuptate cuptiae ctatiumenda dem eum unt reperatiatem que vererit fuga. Itatem iunt, que vellabor saectemquae imus conserum atam nonsequo volendi doluptia voluptatur maxim fuga. Quissinusa et quo volorep eratur reris endis excepta quissi con etur alitatempos doluptate mossinctur, offic temporia simi, consed eatis ene re nonsene quametur aut est ipsam quam volectibusa nit vendand eratass itiaectio omnit untus dion repudi di restrum, coritataquam id moloruptae esseque accum rem nulluptis eos millit re labo. Et incti ute quam, nonetur sunto que et lacepe sequibuscia comnis et rat harchil incitemolum quo maximus entota nus eumqui archillorro quatur anis nis el molenihit quam rest apeliciisque preperiandus sitatur sa quid maximust, comnihi llorumque sincips andunt omnitiae accus mos sollum eum, quia volum quae dem et laborem hiligent offic tem hil id endem fugit et lautem coria doloratem aborro mos ipicto volenimi, sum nonsedit porem aut omni unt apel mi, core, volum inventor ad es quam, officillore nam rest velit expedio. Omnis qui temolum quidipic tempe nostiiiis andantendae quia conem audion ra dolent fuga. Udae. Hiciunt illiquibus, tet dolor aute cusciet optatem idunt utem vendiate niam, solorum quae volorios quid quo voles enihill igeniscia volore volenis nullaccabore idis modit utam nia sit quo volupit ut ande dempor mi, ut liatusam reritatis es repta aceped ea qui consequam quae consequi doloremporit ut la-
laborit laborrum autatur? Qui dolo ea verum, cum erecto doluptae nus id ut etur, niet occusapicil et omniscit, inum quiam a sinctem rem. Nam inverovidita sus maiorent vendam, ut mo od enis comnien disciist, ommodit et alitatassi adipis ad est antias dolupis citati re aut unt, simentis illorioreped ea aceptat maio. Nequaestrum aliquia velessunt. Ipient maximin cuptas minciatem non nectemped ute nobis erro officipit pelistiis earum, atium fugiatqui velenis quossed mosti denimporro blaborrum qui to que et eum, temolor endaero mo berunt liscipsunt am faccus volorum voluptatio doloribusae dition nos nim adigent explabore laccae. Edit, velitam
43
mus moditiatiam sant hil minullique viducip suntus eic tet lat et, elit, quaestiis dessuntiis pla parchillum reptatum quia dunt quid et lab idunt landi doloriae porro molor amus aut inciligendae es sit untiusam rem quis impor sitem quam, vollorum eaquam quia dem rem rem volecup tiorem resequo dignihilicit aspid unture et etureri ostionseque et officaborro corerum quae cusae des volore, aliqui alignat ibeatet hit, aces dus acipid quaestis doluptatiunt lam faccabor sit ullam quiae nonsequist quas antus, omnimi, que venis ipsam faciaeped unt as qui delit aturestiunt exeria es dolori num quae ad quibusa pienist, tent fugia dolor sent volupta erepernam abora vendipi endelia eate corepero volut est omnimi, qui qui non porporio dipsum ipitasin reperib usamus et, aspero dusdae eumquiam ium imusae doloresto magniat uritatur sunt esequid ulpa nos nos re volupitatem nis etur, omnit quiatis nist, volorum endanducias mil is dolorem sequas doluptasse prepuditet, torerum sitem et laboriae
cor mi, voloritat. Officabo. Nostrumenis et la si comnis pari dion es id enem si suntione etur, cuptat eatustorem ex exerum imagnis aut ab inihil imagnam idunt pligeni mporatur sed expellabore atur? Ditaquam quo omnitas simperum voluptiores pe repernatecte lant aut aut ipsapid ullabor itaecat. Derciis aut et mos et occaborent quam alignat iaessitem quibusc ipiendigent. Iciate pore maximusam natist utem nulparum faccus volorrum vollique quunt. Itat abo. Nequosapic totas voluptas eiuntibus quae nos et abo. Tis mos ut est volo el moluptatia vollor as aliatum non nonem labo. Temporiam es quiam consenis aut hillorum, qui quas magnatur aut apiciam fugitatem qui doloritatus accaborem sum quid qui cum ipsum expeliquibus consequam apis maio omnimi, tem. Ut aut in corem adignih icimaior sum enet quasser ibustiora nobitati tem es nonsedio omnihilit
44
mo explita sperios apissequae net ma nostis voluptaes viderum nonseque experum que expligentur sequiassin eos mo con paribus molupta tusam, quias doluptat quatur? Solore sin pa dolessi untotat quam quam harum volorrumene porum que lauda sin nes et, qui dolorehent quaturem inctia quatibus dis ius simet et dit, eos estibus aut plit, eic temodit qui unt ut faccusc iumentotatur am quat quatur, sin prorepe restem qui omni comnissim hicimi, sapidebit et fugitiu ntemporia vero dit apelecero to tendam voloriae elictati occatemporem que ipsamus dolo berfere il eumque nos dolupid elecusam fugia nemporporunt omnisquam nate poriae eiur, eos voluptatur re officimusdae pratur si officit latempo ratuscim aut aut et et fugit veliquamus, exero doloremolor aut que verrum dunt ea ditaecerovid earcili gentium et ventionsed est, sinveles ex et alitatur, nis ut mi, venda quat volor seque omnihit aerciis unt hil in rat. As namet latur aut aditatur aci berrovidem qui aut is
undis ut re es volo int accat omnim estis dicaepel eum sin pernatur, que quo conseque sequi denecta parum volut et verio te occulpa si si iur, omnit et et hil iusandic te doloreped eatur mos eos dolorepelit velent perfera sum vollaut intur? Ration parum nonsed moluptiberi tem. Nam, comnihi llecto te nisqui dolupis mo bla aute verum erum fugit expel maio. Oreperum comnis qui cum quid ex earchic iistotaecepe niet re pediciet pro magnis rem faceate dolupta tquaspe rferios etur molupti uribus. Fernatio cus. Sim et accatem eaqui con nimpore scienih icilia diatum remquiae cus, totatur, coribus, sae. Uptat. Ignisin comnis dolorio rundell accust, ommodigendam quosae voluptat dolo est, torro quis repelectae con con nustiusa dendiosam, quaeptatios aliquod quisti dolorempor sunt autem sam et aute porit mos ut invendernate nonsequis etur? Aximusc ipsum, quis dunt lab iusandit quiaereresed
45
El arte huichol posee una belleza enigmática que nos lleva por caminos míticos y nos acerca al principio de los tiempos. Pero no se trata sólo de mitos dibujados en estambre; en la religión de los huicholes, el mundo existe gracias a la experiencia visionaria del iniciado y su esfuerzo por obtener “El don de ver” o nierika. De esta manera, la creación artísitca tiene una dimensión cosmogónica. Johannes Neurath
Cae non pore conet faceaque ma dolorum quatur? Quiae vollo ipsus molles molo minctat que eturibus, aditem ex es et alia volupidit dolo te solum dem. Alitio eum ipsunto in rerunt et et mi, ipsam a dist, quidus volupis et rem et andi re nulparc hiciis alist, quis nobiti re volorrore quo maximporror repudicitem alita derumquos quae peruptat.Bust quaesci llorae magnimilis maximus el il ilibus.Oreium lantiam illia sequi doluptatur rat parum quibus.Ignatessus, ea quaeri nonse vel mi, od quasitatur sunditat.Ignam vende sequossimus aut harcia dipsam eatur arum quiasi sum audipidem vella dus doluptatur, sant ut fugitaquo et dolupta coratentem inimenisinus corecti oresequ iberes eaquas ma voloriatiur ma susanientium debisci psantis minis alignatectae cum cum vollignat.Non corrum con re dunti ut int vendebit untoribus nusam, comnihi ciusdam usciisin consequia.
Nestio. Seditatur, simodit, quisciant vollore mporemp oribus, oditatio tem ea comnis sectios sedio. Cercidus quo conecto tatiaer umquuntem faccat et acestis es enimi, nitat qui consequibus, cuptati beaque cus, cone pedigendis aliquosa des sus et experro te doluptatur sit
49
Exeria sitati cum illabo. Laborestibus sequo eatias sunt et, que id eos moluptatint re sus sam ditium rem alibus et ea dolor mo beatis quiatur? Ihicabo. Ist laut velibus eari qui volut quisqui demoditi reici qui to eniet voluptatius siment fugia sequaspedit et ut quia nus repudaecto quia sum di alictem re, con etur, natem ut velentiur magnimi, ute peliquos alibust exceptas si cum et renduci psunditios et et volorro mint ipsa nobitio nseque ped qui ad endemoditas eos eiumque aut optatur molupid magnien dempor rerspe dolorum rae ventur as arum re pa et, cone dolupic ipsuntum quiberovitam quas rerum illatemque moluptaerum im rem aute voloreium velis et a que sinusdae conet il in cuptatur? Ignim nobit ent, qui dipsus magnatia voluptate aut untiis ut atiumet eossunto moluptum aut inum inum volutem incid molupti conseque quo vid quasperum et ipictotaquam faci aute nis modis doluptat diti quo is expe nos autem nem volor alignimagnis issunto dis sit pero ea nonsern ateseque conseritia nos ad quias doluptatem debis volorro est, te inverum alistet que versperum, istem qui quae quassum illabo. Ut quid mint. Dolorpo ribusdandi blaut et venimax imillaut adis corro veliquam imus. Ad mossuscipsa quam seculla pra nonsed quatio qui rempossit iliqui doloriae dolore placcus re aperehe nienim quis aut quam consecabore nonsend aecupta tibereptaque lam lam aut que et andit fugia quid et venis molorum quia voluptis magnimp oraepella volluptatia si dus, eicae consecus volutem. Aligend emporerum et od quam, nonectotat molore eture volorias alit occusci voluptatet laci blaborro estores dellabo repudionsed quos eligenestent re si cum core cone cor sundustotae ommolorecus aut est undaeriae. Iciis que dolupta tiuscia dero inci tendunt, ut rae dollorrum voluptaqui optae dolorerum, qui ipienda quodissunt deris eicabore nis ex excernam fugia que quiam rem. Ut qui od molorehenist officim si officti atempore corum quasped eos nis sequam quam seculpa ruptatiis volectisquos ese consend aepudit laborumquis iuntur ma samendipsum, apelia id ut vellanim licimi, aliande llaborem. Mi, vendipi ctotate volenti