1
2
3
4
ِبمسِم ال الَرمحمِن الَرمحيِم هذا هو الءزء الثالث من موسوعة شعراء اليسي 7أو أدب الطف ،وكنت على موعد مممع الق مراء أن أوافيهممم بممالءزء الثممالث وهمو يلمممل بي م دفممتيه شممعراء القممرون الثلةثممة :اليسممادس م م اليسابع م الثامن ،ولكن العلم ل ناية له ،وافق البحث والتنقيب كمأفق الكمون يتلممدد ويتيسمع ) واليسمملماء بنيناهمما بأيممد وانمما لوسممعون ( ،ومممن حيممث اري د ول اري د اتيسممع البحممث حممول القممرن اليسادس واذا به يتّل الكان ول يت ك مكاناً لتالييه. والمق انم كتبمت الءزئيم اليسمابقي ول اهيمء نفيسمي كلمما يمب وانما تنبهمت بعمد لطمورة البحممث وعظممم اليسممؤولية ،ول أبممالغ اذا قلممت ان م نلممت اكمثر مممن خيسممي ديوان ماً مممن دواويمن ص الشممعراء ف م الق ممرون التقدمممة وقم رأت كممل بيممت م ممن أبيات مما عيسممى أن يك ممون هن مما ك بي ممت ي م ّ الوضوع ،وسبت كممثياً مممن الممدواوين ،وتركتهمما والنفممس غيم طيبممة بفراقهمما ،تركتهمما والمممل لم يءزل متصل با واليسرة تتبعها ذلك أن ل ُأمؤمن أن أمثال اولئك الشعراء الفطاحل ل ينظلمموا فم يوم اليسي مع ما عرفوا به من الوالة والفاداة لهل البيت صلوات ال عليهم ،فهل تعتقد أن أمثال أب تام والفرزدق وابن الرومي والبحت ي
5
واليسممي الطغرائممي وصمفي الممدين اللممي والتن م واض مرابم ل م يقولم وا ف م اليسممي ول يممذكروا يممومه ويتأةثروا بوقفه البطول مع أن يوم اليسي هّءز العال هءزاً عنيفاً ل زال صداه يأل الفاق. ان الكممثي مممن تراةثنمما الدب م ضمماع وأهممل وغطممت عليممه يممد العصممبية ف م العصممر المويمة وتوابعهمما ف م عصممور الهممل والعقليممة التحجممرة ،يممدلك علممى ذلممك ممما تق مرأه مممن نصمموص الدب ودواويممن الش ممعراء أمث ممال دي موان كع ممب ب ممن زهيم م ال ممذ ي نش مرته دار القومي ممة للطباع ممة والنش ممر ف م اللمهورية العربية التحدة وعندما جاء على قصيدة كعب الت أولا : أم أن م م م م م م م م م ممت ب م م م م م م م م م مماللم بع م م م م م م م م م ممد اله م م م م م م م م م ممل مع م م م م م م م م م ممذور
هم م م م م م م م م ممل حبم م م م م م م م م ممل رملم م م م م م م م م ممة قبم م م م م م م م م ممل الم م م م م م م م م ممبي مبتم م م م م م م م م ممور
روى لنا الشمارح عمن كتماب ) منتهمى الطلمب ممن أشمعار العمرب ( اللمد الول ص 10 مممن مطوطة دار الكتممب الصمرية رقم 53ممما نصممه :وقال كعممب يممدح أميم الممؤمني عليماً .7 وكانت بنو امية تنهى عن روايتها وإضافتها ال شعره .انتهى. وعنممدما تقممف علممى قصمميدة عمموف بممن عبممدال م م مممن شممعراء القممرن الول الجممر ي والممت ييستنهض با التوابي لذخذ ةثار اليسي 7وأولا. صحوت وقد صّح الصبا والعواديا م وقلت لصحاب أجيبوا الناديا. يقممول الرزبان فم معجمم الشمعراء ممما نصمه :وكانت هممذه الرةثيمة تبّمأ ايمام بنم أميّممة ،وانما ذخرجت بعد ذلك. وحيسبك إذ تيسأل التاريخ ل ضاع اكثر شمعر ابراهيمم بمن العبماس الصمول فم أوائمل العهمد العباسممي وَل جممع كممل شممعر لممه يتضمملمن الثنمماء علممى أهممل الممبيت فمماحرقه بالنممار ،ول ضمماعت قصيدته الت تءزيد على مائت بيتاً والت أنشدها
6
بي يد ي علي بن موسى الرضا 7فلم يفظ الناس منها ال مطلعها وهو :
أزال ع م م م م م م م م م م م م م م م مءزاء القلم م م م م م م م م م م م م م م ممب بعم م م م م م م م م م م م م م م ممد التجّل م م م م م م م م م م م م م م م مِد
مصم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارع أبنم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء النم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ملمم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
واسأل التاريخ لاذا ُينبش قب منصور النلمر ي ف عهد هارون الرشيد ألنه قال :
يتط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامنون ماف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة القت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
آل النم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب وم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن يبه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مُم أمن م م م م م م م م م م م م م م م م موا النصم م م م م م م م م م م م م م م م ممارى واليهم م م م م م م م م م م م م م م م ممود وهم م م م م م م م م م م م م م م ممم
وسيعلم الذين ظللموا أ ي منقلب ينقلبون.
7
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أُّمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ةم التوحي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أزِل
المؤلف
8
البُيروردي الومروي ملمد بن احد البيورد ي المو ي القائل ف رةثاء اليسي 7من قصيدة :
وج م م م م م م م م م م م ّد يم وهم م م م م م م م م م م م و عنبيس م م م م م م م م م م م ممة ب م م م م م م م م م م م ممن ص م م م م م م م م م م م ممخٍر
بر ي م م م م م م م م م م م م ء م م م م م م م م م م م م م ممن يءزي م م م م م م م م م م م م د وم م م م م م م م م م م م ممن زي م م م م م م م م م م م م اد
)(1
وفم معجممم الدبمماء ج 6ص 342قممال :ورةث ى اليسممي 7بقصمميدة قممال فيهمما وممن ذخطه نقلت : فجم م م م م م م ممد ي م م م م م م م م م وه م م م م م م م و عنبيسم م م م م م م ممة ب م م م م م م ممن ص م م م م م م ممخٍر م م م م م م م م م
بر يم م م م م م م م م م م م م م ء م م م م م م م م م م م م م م ممن يءزي م م م م م م م م م م م م م م د ومم م م م م م م م م م م م م ممن زي م م م م م م م م م م م م م م اد
أقول وجّد هم الذ ي يفخر به هو عنبيسة بن عتبة بن عثلمان بن عنبيسة بن اب سفيان وهو صخر بن حرب بن امية. __________________ 1م العيان ج 1القيسم الثان ص .194
9
ابو الظفر ملمد بن احد بمن ملممد بمن احمد الممو ي العماو ي الشماعر البيمورد ي ) (1ممات باصبهان 20ربيع الول سنة .507 قال ابو الفتح البيست يرةثيه : اذا م م م م م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م م م م ممقى الم م م م م م م م م م م م م م م م البلد وأهله م م م م م م م م م م م م م م مما
ص بيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقياها بلد أبي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورد فخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
فم م م م م م ممت قم م م م م م ممد سم م م م م م ممرت ف م م م م م م م س م م م م م م مّر أذخلقم م م م م م ممه الُعلم م م م م م ممى
كلمم م م م م م مما قم م م م م م ممد سم م م م م م ممرت ف م م م م م م م الم م م م م م ممورد رائحم م م م م م ممة الم م م م م م ممورد
ُمم م م م م م م م م م مّبماً عل م م م م م م م م م ممى القم م م م م م م م م م مران كالس م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م ممورد ي
فقم م م م م م م م م ممد أذخرجم م م م م م م م م ت شم م م م م م م م م ممهلما ذخطي م م م م م م م م م ماً بأسم م م م م م م م م ممعد
و ) البيورد ي ( نيسبة الم أبيممورد بفتمح أوله وكيسممر ةثانيمة وياء سماكنة وفتمح المواو وسكون الراء ودال مهلملة ،مدينة براسان وأصله من كوفن قرية من قرى ابيورد بي ) نيسا ( وأبيورد. قممال يمماقوت كممان إمامماً فم كممل فّمٍن مممن العلمموم عارفا بممالنحو واللغممة والنيسممب والذخبممار ، ويده باسطة ف البلغة والنشاء وله تصانيف ف جيع ذلك وشعره سائر مشهور. أقم ممول :نقلنم مما هم ممذا عم ممن العيم ممان ج 43ص 261وترج م ه الشم مميخ القلمم ممي ف م م الكن م م واللقاب فقال : كممان راوية نيسممابة وكان يكتممب فم نيسممبه :العمماو ي ينيسممب الم معاوية الصممغر فم علمممود نيسبه ،له ديوان ومقطعات. وكانت وفاته ميسلموما بأصبهان. __________________ 1م ينتهى نيسبه ال عثلمان بن عنبيسه بن اب سفيان صخر بن حرب المو ي.
10
وقال صاحب اعلم العرب :جاء ال بغداد وتول فيها الشراف على ذخءزانة دار الكتب بالنظامية بعد القاضي أب يوسف بن سليلمان السفرائن التوف سنة 498هم وذخاف أذخيماً مممن سعي أعدائه عند الليفة اليستظهر العباسي احد بن القتدى التوف سنة 512هم لتامه بجو الليفمة ومدح صمماحب مصممر ففمّر الم هممذان ،ثم سمكن أصممفهان حمت تمموف فجممأة أو ميسمملموماً سنة 507هم. وأذخذ البيورد ي عن جاعة ،وذكروا أنمه كمان مممن أذخممب النماس بعلمم النيسماب ،متصممرفاً جة من العلوم ،وافممر العقمل ،كامممل الفضممل وكان فيمه تيمه وكبياء ،وعلممو همة ،وكان ف فنون ّ يمدعو » اللهممم مّلكنم مشممارق الرض ومغاربا «!! وقد حصممل مممن انتجمماعه بالشممعر مممن ملممو ك ذخراسممان ووزرائهممم ،وممن ذخلفمماء الع مراق وأمرائهممم ،ممما ل م يصممل لغيممه! وممع هممذا فهممو يشممكو كثياً ف شعره .ومن مدحهم سيف الدولة صدقة ف اللة الذ ي أغدق عليه الصلت والبات. لم ممه دي م موان مطبم مموع مشم ممهور قيسم مملمه ال م م » :العراقيم ممات والنجم ممديات والوج م ديات « ول ممه تصممانيف كممثية منهمما كتمماب ممما اذختلممف ائتلممف فم أنيسمماب العممرب ،تاريخ أبيممورد ونيسمما ،قبيسممة العجلن ف م نيسممب آل أبم سممفيان ،الطبقممات ف م كممل فممن ،تعلّممة الشممتاق ال م سمماكن الع مراق. كتمماب التن م مممن التممب ف م الرجال ،نممءزة الممافظ ،كمموكب التأمممل م يصممف فيممه اليممل ،تعلّممة القرور يصف فيه البد والنيان ،الدرة الثلمينة ،صهلة القارح يرد فيه على العر ي ،زاد الرفاق. 1م ديوانه ،طبع بالطبعة العثلمانية بلبنان سنة 1317هم مرتب على الروف. 2م م زاد الرفم اق ف م الاض مرات ،يق ممع ف م 319ورقم ة ،مص ممور ع ممن نيس ممخة دار الكت ممب الصرية وهو يشبه ماضرات الراغب الصبهان.
11
وملمحظة : جاء ف المديوان وف وفيمات العيمان ان وفاته كمانت سمنة 557ولكمن الكثر علمى أنما سنة 507كلما ف معجلمي الدباء والبلدان وأب الفداء ومرآة الءزمان. ومن شعره كلما ف الكن واللقاب : أعم م م م م م م م م م م م م م م م م م مّءز وأحم م م م م م م م م م م م م م م م م م موال الءزمم م م م م م م م م م م م م م م م م م ان ت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون
تنّك م م م م م م م م م م م رم ل م م م م م م م م م م م دهم م م م م م م م م م ممر ي ول م م م م م م م م م يم م م م م م م م م م ممدر أنن م م م م م م م م م م م
ت أُري م م م م م م م م م م م ه الص م م م م م م م م م م م ممب كي م م م م م م م م م م م ممف يك م م م م م م م م م م م ممون وب م م م م م م م م م م م م ّ
وظ م م م م م م م م م م ّل يرينم م م م م م م م م م م الط م م م م م م م م م ممب كي م م م م م م م م م ممف اعت م م م م م م م م م ممدامؤه
كممان فيممه تيممه وكب وع ّءزة نفممس ،كتممب مممرة رقعممة الم اليسممتظهر بممال العباسممي ،ذختلمهمما بكللمة :الادم العاو ي. فكره الليفة النيسبة الم معاوية واستبشمعها ،فكشمط اليمم ممن العماو ي فصمارت :المادم العاو ي ،ورّد الرقعة اليه. وجاء ف روضان النات :ملمد بن احد بن ملمد بن احد بن ملمد بن اسمحاق الرب المو ي العروف بالبيورد ي الشاعر اللغو ي ،كان كلما نقل عن اليسلمعان او حد عصممره وفريد ي النفس ،ومن شعره : دهره ف معرفة اللغة والنيساب وغي ذلك وكان قو ّ ي م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م ممن ييس م م م م م م م م م م م مماجلن ولي م م م م م م م م م م م ممس ب م م م م م م م م م م م ممدرٍ ك
ش م م م م م م م م م م م ممأو ي وأي م م م م م م م م م م م ممن ل م م م م م م م م م م م ممه جلل م م م م م م م م م م م ممة منص م م م م م م م م م م م ممب
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدون مم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أملتم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ل تتع َ
ذخم م م م م م م م م م م م م م ممرط القتم م م م م م م م م م م م م م ممادة وامتطم م م م م م م م م م م م م م مماء الكم م م م م م م م م م م م م م مموكب ي ذ ي حيس م م م م م م م م م م م م ممب أب م م م م م م م م م م م م م م فأس م م م م م م م م م م م م ممأله تعل م م م م م م م م م م م م ممم ا ّ
ال م م م م م م م م م م م م م م ممد يعل م م م م م م م م م م م م م م ممم أين م م م م م م م م م م م م م م مما ذخٌي م م م م م م م م م م م م م م م م أبم م م م م م م م م م م م م م م ماً
ج م م م م م م م م م م م ممد ي معاويم م م م م م م م م م م ممة الغ م م م م م م م م م م م م مّر س م م م م م م م م م م م ممت ب م م م م م م م م م م م ممه
جرةثوم م م م م م م م م م م ممة م م م م م م م م م م م م ممن طينه م م م م م م م م م م م مما بغ م م م م م م م م م م م ممض الن م م م م م م م م م م م ممب
وورةثت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرفا رفع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت من م م م م م م م م م م م م م م م م م مماره
فبن م م م م م م م م م م م م م ممو أمّي م م م م م م م م م م م م م ممة يفخ م م م م م م م م م م م م م ممرون ب م م م م م م م م م م م م م ممه وب م م م م م م م م م م م م م م
ملكنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماليم البلد فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماذعنت
لن م م م م م م م م م م م م م م م م مما رغب م م م م م م م م م م م م م م م م ممة أو رهب م م م م م م م م م م م م م م م م ممة عظلمامؤهم م م م م م م م م م م م م م م م م ا
ومن شعره ما رواه ابن ذخلكان
12
فللمم م م م م م م م م م م م مما انته م م م م م م م م م م م ممت أيامنم م م م م م م م م م م م مما علق م م م م م م م م م م م ممت بن م م م م م م م م م م م مما
ش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدائد أي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام قلي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل رذخامؤهم م م م م م م م م م م م م م م م م م ا
وك م م م م م م م م م م ان الين م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م م اليس م م م م م م م م م م م ممرور ابتيس م م م م م م م م م م م ممامها
فص م م م م م م م م م م م م م م ممارت علين م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م مماللموم بكامؤهم م م م م م م م م م م م م م م ا
وصم م م م م م م م م م م م م م م م رنا نلقم م م م م م م م م م م م م م م ممي النائب م م م م م م م م م م م م م م م ممات ب م م م م م م م م م م م م م م م ممأوجه
رقم م م م م م م م م م م اق الواش م م م م م م م م م م ممي ك م م م م م م م م م م مماد يقط م م م م م م م م م م ممر مامؤهم م م م م م م م م م م ا
لمحة عن ومعاوية الثاني ل .وهو ول أقول انمه يفتخمر بممده معاوية الصممغر وكان كلمما قمال الموارزمي :بماراً فاضم ً عهد ابيه ،ذخطب الناس فقال :ايها الناس ،مما انما بمالراغب فم التمأمي عليكمم ول بمالمن ممن شركم .وإن جد ي معاوية نازع من كان أول بممه فم قرابتمه وقدمه ،أعظمم الهمماجرين قمدراً ،ابمن عممم نممبيكم وزوج ابنتممه ومنهمما بقيممة النممبيي وسمللة ذخممات النممبيي .فرك ب منممه جممد ي ممما تعللمممون وركبتم معه ما ل تهلون حت نءزلت به منّيته فتجاوز ال عنه ،ث تقّلد أمره أب وكان غي ذخليممق للخلفة فقّلت مّد تممه وانقطعت آةثاره وصار حليف حفرته وأعلماله ،ولقد أنيسانا الممءزُن لممه الممءزَن عليه .فيا ليت شعر ي هل اقيلت عمثراته وهل اعطمي أمنيتممه ،أم عمموقب باسمائته فانما لم وانمما اليمه راجعون ،ث صرت انا ةثمالث القموم واليسماذخط فيلمما أرى اكثر ممن الراضمي ،وما كنمت لحتلممل اةثامكم والقى ال بتبعاتكم فشأنكم بأمركم. فقممال مممروان :يمما ابمما ليلممي سممنة علمرية ،فقممال يمما مممروان تممدعن عممن دينم ،أئتنم برجال كرجال علمر اجعل المر بينهم شورى ،وال لئن كمانت اللفمة مغنلمما فلقمد أصممابنا منهما حممظ ،وإن كممانت ش مراً فحيسممب آل اب م سممفيان ممما أصممابوا منهمما ،ث م نممءزل .فقممالت لممه امممه :يمما بن م ليتممك كنممت حيظممة فم ذخرقة ،فقممال :وانمما وددت ذلممك يما اممماه ،أممما عللمممت ان لم تعممال نماراً يع مّذ بم بمما مممن عصمماه وأذخممذ غي م حقممه ،فعمماش اربعي م يومم اً وممات .وقيممل لممه :اعهممد ال م مممن ت فإنا له سامعون مطيعون ،فقال :اتءزّودم مرارتا واتر ك لبن امية حلوتا .وكان لمه مممؤدب أحبب َ ييل ال علي فظن به آل اب سفيان انه دعاه ال
13
هذه الطبة ،فاذخذوه بعد موته ) أ ي بعد معاوية ( فدفنوه حيًا .يقول الدمي ي ف حياة الي موان : ان بن م اميممة قممالوا ل ممؤدبه علم ممر القص مموص :انممت عّللمتممه ه ممذا ولّقنمت ممه ايمماه وصممددته عممن ت لمه البمدع حمت ب علي وأولده وحلته علمى مما وسنا بمه ممن الظلمم وحّيسم نم َ اللفة وّزينت له ح َ ب علمي ،فلمم نطق با نطق وقال ما قمال فقمال :والم مما فعلمت ولكنمه مبممول ومطبمموع علممى حم ّ يقبلوا منه ذلك واذخذوه ودفنوه حياً حت مات. ألروان ومن شعر البيروردي
قال وقد أورده ياقوت اللمو ي ف معجم الدباء وعليل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة الل م م م م م م م م م م م م م م م م م مماظ ترق م م م م م م م م م م م م م م م م م د ع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن
ب يص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممافح جفن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه الرُق صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
)(1
ووس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماده كوش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماحها قل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق
عانقته م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما والش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهب ناعيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
والف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق بالظللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء منتط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق
)(2
ولثلمته م م م م م م م م م م م م م م م م م مما واللي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن قص م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٍر ِ ف :بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ف الَعفم م م م م م م م م م م م م م م م م مما َ بعم م م م م م م م م م م م م م م م م ممانق أ ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م َ ث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م افتقن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما حي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م فاجأن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
قم م م م م م م م م م م م م ممد كم م م م م م م م م م م م م مماد يلثم م م م م م م م م م م م م ممم فجم م م م م م م م م م م م م ممره الشم م م م م م م م م م م م م ممفق ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرٌم باذي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال التق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى عِل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق صم م م م م م م م م م م م م م م م ممبح تقاسم م م م م م م م م م م م م م م م ممم ضم م م م م م م م م م م م م م م م مموءه الم م م م م م م م م م م م م م م م ممدق
وبنحرهم م م م م م م م م م م م م م م م م م ا م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أدمع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي بل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
وبراح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن نش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرها عَب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق
وهيف م م م م م م م م م م مماء ل أص م م م م م م م م م م ممغي ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن يل م م م م م م م م م م ممومن
عليه م م م م م م م م م م م م م م م مما ويغرين م م م م م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م م م م مما أن أعيبه م م م م م م م م م م م م م م م مما
أمي م م م م م م م م م م م م م م ممل باح م م م م م م م م م م م م م م ممدى مقل م م م م م م م م م م م م م م ممت إذا ب م م م م م م م م م م م م م م ممدت
اليهم م م م م م م م م م م م م م م مما وب م م م م م م م م م م م م م م ممالذخرى أراعم م م م م م م م م م م م م م م ممي رقيبهم م م م م م م م م م م م م م م مما
وق م م م م م م م م ممد غفم م م م م م م م م ممل الواشم م م م م م م م م ممي ول م م م م م م م م يم م م م م م م م م ممدر أنن م م م م م م م م م م
أذخ م م م م م م م م م ممذت لعين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م ممليلمي نص م م م م م م م م م مميبها
وف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ؤاده كيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موارها ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرج
ومن روائعه قوله :
__________________ 1م أ ي ضيق. 2م أ ي ماط.
14
ولألبيورد ي كلما كان ف العيان : ف م م م م م م م م م م م م م ن م م م م م م م م م م م م ممدوة ال م م م م م م م م م م م م ممي تق م م م م م م م م م م م م ممبيل وإرف م م م م م م م م م م م م ادا
يلقم م م م م م م م م م م م ممى الءزم م م م م م م م م م م م م ان ال م م م م م م م م م م م م م كم م م م م م م م م م م م ممف مع م م م م م م م م م م م م مّودة ميس م م م م م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م م م م م ممد لم م م م م م م م م م م م م م م تطل م م م م م م م م م م م م م ممع ةثنيت م م م م م م م م م م م م م ممه
إن الك م م م م م م م م م م م م م م ممارم ل يع م م م م م م م م م م م م م م ممد م م م م م م م م م م م م م م م ممن حيس م م م م م م م م م م م م م م ممادا
يم م م م م م مما ذخي م م م م م م م مم م م م م م ممن وذخ م م م م م م دت إيم م م م م م ممد ي الط م م م م م م مّي بم م م م م م ممه
م م م م م م م م م م م م ممن ف م م م م م م م م م م م ممرع ذخن م م م م م م م م م م م ممدف آب م م م م م م م م م م م مماء وأج م م م م م م م م م م م ممدادا ولم م م م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م م م م م ممرّق علين م م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م ممءزن أكب م م م م م م م م م م م م م ممادا
رحل م م م م م م م م م م م م م م ممت فال م م م م م م م م م م م م م م ممد ل ترقم م م م م م م م م م م م م م م ى م م م م م م م م م م م م م م م ممدامعه
وض م م م م م م م م م مماع ش م م م م م م م م م م ممعر يض م م م م م م م م م م مميق الاس م م م م م م م م م م ممدون ب م م م م م م م م م م ممه
ذرع م م م م م م م م م م م م م م م م اً وتوس م م م م م م م م م م م م م م م ممعه اليم م م م م م م م م م م م م م م م ممام انشم م م م م م م م م م م م م م م م ممادا
فل م م م م م م م م م م م ممم أه م م م م م م م م م م م ممب ب م م م م م م م م م م م ممالقواف بع م م م م م م م م م م م ممد بينك م م م م م م م م م م م ممم
ت أج م م م م م م م م م م م م م م موادا ول حم م م م م م م م م م م م م م ممدت وق م م م م م م م م م م م م م ممد جّرب م م م م م م م م م م م م م م م ُ وه م م م م م م م م م م م م ل ت م م م م م م م م م م م م مّءز الري م م م م م م م م م م م م اح الم م م م م م م م م م م م مموج أط م م م م م م م م م م م م موادا
ل يضم م م م م م م م م م م م م م ممعون لطم م م م م م م م م م م م م م ممب إن أل م م م م م م م م م م م م م م م بم م م م م م م م م م م م م م ممم
وله وقد رواه اللمو ي : ومّتشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممح ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماللؤم جم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماذبن العل
فق م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد مممه ييس م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌر وأّذخ رمن م م م م م م م م م م م م م م م م م عيس م م م م م م م م م م م م م م م م م مُر م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م ممدهر ح م م م م م م م م م ممت ذّل للعج م م م م م م م م م ممءز الص م م م م م م م م م ممدر
ول م م م م م م م م م م ممو نيل م م م م م م م م م م م ممت الرزاق بالفض م م م م م م م م م م م ممل والج م م م م م م م م م م م ممى
ل م م م م م م م م مما كم م م م م م م م م ممان يرجم م م م م م م م م و أن يثم م م م م م م م م مموب لم م م م م م م م م ممه وف م م م م م م م م ممر
في م م م م م م م م م م م مما نف م م م م م م م م م م م ممس ص م م م م م م م م م م م ممباً إن لله م م م م م م م م م م م ممم فرج م م م م م م م م م م م ة
فلم م م م م م م م م م م مما لم م م م م م م م م م ممك إل الع م م م م م م م م م م ممءز عن م م م م م م م م م م ممد ي أو الق م م م م م م م م م م ممب
ولم م م م م م م م م م م م حيس م م م م م م م م م م م ممب ييس م م م م م م م م م م م ممتوعب الرض ذكم م م م م م م م م م م م ره
عل م م م م م م م م ممى الع م م م م م م م م ممدم والحيس م م م م م م م م مماب ي م م م م م م م م ممدفنها الفق م م م م م م م م ممر
وط م م م م م م م م م م م ّوقت أعنم م م م م م م م م م م مماق القم م م م م م م م م م م ممادير مم م م م م م م م م م م مما أتم م م م م م م م م م م ممى
وقوله كلما رواه اللمو ي :
ِ ب ذخط م م م م م م م م م م م م م م م مموب للقل م م م م م م م م م م م م م م م مموب ب م م م م م م م م م م م م م م م مما وج ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ ن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى الق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدار جاري م م م م م م م م م م م م م م م م م م ة ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأمر فتنجم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممح ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مطالبهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما كلب
ب تكم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد لم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما مفارقنم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما تشم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ُ يري م م م م م م م م م م م م م م م ب ذو ي العق م م م م م م م م م م م م م م م ممول ب م م م م م م م م م م م م م م م مما يَري م م م م م م م م م م م م م م م ب وأس م م م م م م م م م م م م م م م م ممد الغ م م م م م م م م م م م م م م م م مماب ض م م م م م م م م م م م م م م م م ممارية تي م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
وُتقيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذه الرزاق فين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فلم م م م م م م م م م م م م م م م ممأ ن م م م م م م م م م م م م م م م ممدر ي أتط م م م م م م م م م م م م م م م ممي أم تص م م م م م م م م م م م م م م م مميب
ونض م م م م م م م م م م م م م م م ممع راغلمي م م م م م م م م م م م م م م م م م ل م م م م م م م م م م م م م م م مما اض م م م م م م م م م م م م م م م ممطراراً
وكي م م م م م م م م م م ممف يلط م م م م م م م م م م ممم الش م م م م م م م م م م ممفى
وأنشد اليسلمعان له كلما ف معجم الدباء :
)(2
ل م م م م م م م م م م ممبيب
فلي م م م م م م م م م م ممس عرض م م م م م م م م م م ي عل م م م م م م م م م م ممى ح م م م م م م م م م م مماٍل ببت م م م م م م م م م م ممذِل
ُك ّف م م م م م م م م م م م ميم أميلم م م م م م م م م م م ممة غ م م م م م م م م م م ممرب الل م م م م م م م م م م مموم والع م م م م م م م م م م ممذل __________________ 1م الشفى ،الثقب.
15
تكلفين م م م م م م م م م م م م م م م م سم م م م م م م م م م م م م م م مؤال الُعص م م م م م م م م م م م م م م ممبة اليس م م م م م م م م م م م م م م ممفل
إن مّيسم م م م م م م م م م م م م نم الُعم م م م م م م م م م م م مْد ُم م فاس م م م م م م م م م م م ممتبقي الي م م م م م م م م م م م مماء ول
فش م م م م م م م م م م ممعر مثل م م م م م م م م م م ممي وذخيم م م م م م م م م م م م الق م م م م م م م م م م ممول أص م م م م م م م م م م ممدقه
م م م م م م م مما ك م م م م م م ممان يف م م م م م م ممت ع م م م م م م ممن فخ م م م م م م ممر وعم م م م م م ممن غ م م م م م م ممءزل
أم م م م م م م م م م م م مما الج م م م م م م م م م م م مماء فل أرض م م م م م م م م م م م ى ب م م م م م م م م م م م ممه ذخلق م م م م م م م م م م م ماً
وال م م م م م م م م م م ممدح ِإن قلت م م م م م م م م م م ممه فال م م م م م م م م م م ممد يغض م م م م م م م م م م ممب ل م م م م م م م م م م م
وله كلما ف معجم الدباء : علق م م م م م م م م م م م م م م ممة بف م م م م م م م م م م م م م م م مؤاد ي أعقب م م م م م م م م م م م م م م ممت كلم م م م م م م م م م م م م م م ممداً
لنظ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرة ِب ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مأرس م م م م م م م م م م م م م م م م م لتها عرض م م م م م م م م م م م م م م م م م ا
وللحجيم م م م م م م م م م م م م م م ممج ض م م م م م م م م م م م م م م ممجيج ف م م م م م م م م م م م م م م م م ج م م م م م م م م م م م م م م م موانبه
يقض م م م م م م م م م ممون م م م م م م م م م م مما أوجم م م م م م م م م م ب الرح م م م م م م م م م ن وافتض م م م م م م م م مما
ف م م م م م م م ممأيقظ القل م م م م م م م ممب رعب م م م م م م م م ماً م م م م م م م م مما جن م م م م م م م م م نظ م م م م م م م ممر ي
كالصم م م م م م م م م م ممقر ن م م م م م م م م م م مّد اممه ظ م م م م م م م م م م مّل الليم م م م م م م م م م ممل فانتفضم م م م م م م م م م مما
وقم م م م م م م م م م م ممد رمتن م م م م م م م م م م م م م غ م م م م م م م م م م م ممداة الي م م م م م م م م م م م ممف غاني م م م م م م م م م م م ممة
بن م م م م م م م م م م مماظٍر إن رم م م م م م م م م م م ى ل م م م م م م م م م م م ُي طممىم م م م م م م م م م ممء الغرض م م م م م م م م م م ا
ل م م م م م م م مما رأى ص م م م م م م م مماحب م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م بك م م م م م م م ممى جءزعم م م م م م م م اً ت ل م م م م م م م م م ممه وق م م م م م م م م ممال دع ي م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م ممت فه م م م م م م م م م مٍر فقل م م م م م م م م م م ُ
ع قل م م م م م م م م م م ممب طرفُه م م م م م م م م م م مما مرضم م م م م م م م م م م ا ي م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م ممعُد أود َ
ول م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م ممد بًنم م م م م م م م م م م ع م م م م م م م م م ممن ُذخلّ م م م م م م م م م ممت عوض م م م م م م م م مما
يشم م م م م م م م م م م م م م م مموقه الم م م م م م م م م م م م م م م ممبق نم م م م م م م م م م م م م م م ممدياً إذا ومضم م م م م م م م م م م م م م م مما
ت أشم م م م م م م م م م م ممكو هواه م م م م م م م م م م م مما وه م م م م م م م م م م م و مرتف م م م م م م م م م م م مٌق فب م م م م م م م م م م م م ّ تب م م م م م م م م م م م م م م ممدو ل م م م م م م م م م م م م م م موامعه كاليس م م م م م م م م م م م م م م مميف متض م م م م م م م م م م م م م م ممباً
ش م م م م م م م م م م م م م ممباه بال م م م م م م م م م م م م م ممدم أو ك م م م م م م م م م م م م م ممالعرق إن نبض م م م م م م م م م م م م م مما
ول م م م م م م م م م م م م يُط م م م م م م م م م م م م ممق مم م م م م م م م م م م م م مما أعم م م م م م م م م م م م م ممانيه فغم م م م م م م م م م م م م ممادرن
م م م م م م م م بي م م م م م م م النقم م م م م م مما والص م م م م م م مّلى عنم م م م م م ممدها م م م م م م م م ومضم م م م م م ممى
ومن مفرداته :
وكي م م م م م م م م م ممف يع م م م م م م م م م ممرف ق م م م م م م م م م ممدر اللؤل م م م م م م م م ممؤ الص م م م م م م م م م ممدف
ل م م م م م م م م يعم م م م م م م ممرف الم م م م م م م ممدهر قم م م م م م م ممدر ي حي م م م م م م م م ض م م م م م م م مميعن
وف ذخريدة القصر للعلممماد الصممبهان :البيممورد ي همو ملممد بمن احممد بمن ملممد القرشي المو ي ابو الظفر شاعر ف طليعة شممعراء العربيمة وإن لم ينمل حظّمه ممن الدراسممة والبحمث ،وهو مؤرخ وعال بالنيساب ،وله ديوان شعر مطبوع وقد اذختمار البمارود ي طائفممة كمبية مممن شممعره فم متاراته ،وكان طلموحاً ولعل هذا هو سبب قتله.
16
وقال البيورد ي مفتخراً بنفيسه :
)(1
تق م م م م م م م م م م ممول ابن م م م م م م م م م م ممة اليس م م م م م م م م م م ممعد ي وه م م م م م م م م م ممي تل م م م م م م م م م م ممومن
أمم م م م م م م م م م مما لم م م م م م م م م م ممك عم م م م م م م م م م ممن دار ال م م م م م م م م م م موان رحي م م م م م م م م م م مٌل بي م م م م م م م م م م م م م م م ممث ي م م م م م م م م م م م م م م م ممذّل الكرمم م م م م م م م م م م م م م م م ون طويم م م م م م م م م م م م م م م ممل
فثم م م م م م م م م م م م ممب وةثب م م م م م م م م م م م م مًة فيهم م م م م م م م م م م م مما الناي م م م م م م م م م م م مما أو الن م م م م م م م م م م م م م
ب للحي م م م م م م م م م م م م م م م م م مماة ذليم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل فكم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
فم م م م م م م م م م م م م ممإن عنم م م م م م م م م م م م م مماء اليسم م م م م م م م م م م م م ممتنيم ) (2ال م م م م م م م م م م م م م م الذى وإن ل م م م م م م م م م م م تطقهم م م م م م م م م م مما فاعتصم م م م م م م م م م ممم بم م م م م م م م م م ممابن حم م م م م م م م م م ممرٍة
ل ّلم ت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه فم م م م م م م م م م م م م م م م م مموق اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م مملما ك مقيم م م م م م م م م م م م م م م م م ممل عل م م م م م م م م م م م م ممى س م م م م م م م م م م م م مماعٍة فيه م م م م م م م م م م م م مما الن م م م م م م م م م م م م موال قلي م م م م م م م م م م م م ممل
يعيم م م م م م م م م م م عل م م م م م م م م م ممى الُلّم م م م م م م م م ممى وييس م م م م م م م م م ممتلمطر الن م م م م م م م م م ممدى ض م م م م م م م م م م م م رماعٍة ت ذخٌي م م م م م م م م م م م م للفم م م م م م م م م م م ممت مم م م م م م م م م م م ممن َ َفلللمم م م م م م م م م م م ممو ُ وم م م م م م م م م م م م م مما عللم م م م م م م م م م م م م م ممت أن الَعف م م م م م م م م م م م م م مماف س م م م م م م م م م م م م م ممجّيت أب م م م م م م م م م ل م م م م م م م م م أن أغش م م م م م م م م ممى الط م م م م م م م م ممامع منص م م م م م م م م ممب
ت م م م م م م م م م م م م ممرّد إلي م م م م م م م م م م م م ممه الط م م م م م م م م م م م م ممرف وه م م م م م م م م م م م م م و كلي م م م م م م م م م م م م ممل وصم م م م م م م م م م ممب ي عل م م م م م م م م م م ممى ريم م م م م م م م م م م ب الءزمم م م م م م م م م م م ان جي م م م م م م م م م م ممل
)(3
وربم م م م م م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأرزاق العب م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد كفي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
وقال أيضاً مفتخراً :
وإن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اذا أنكرتن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م البلد
وِش م م م م م م م م م م م م م م م ي ممب رضم م م م م م م م م م م م م م م ى أهله م م م م م م م م م م م م م م مما بالغض م م م م م م م م م م م م م م ممب
لكم م م م م م م م م م م م مما لضم م م م م م م م م م م م مميغم ال م م م م م م م م م م م م مَورد كم م م م م م م م م م م م مماد ال م م م م م م م م م م م م موان
ب إل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابه فم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماغتب ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ّ تم إليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأّم وأب أ ُم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً رس م م م م م م م م م م م م م م م م م ا أص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممله فش م م م م م م م م م م م م م م م م م مميد ُ
ول م م م م م م م م م م م م م أنظ م م م م م م م م م م م م م ممم الش م م م م م م م م م م م م م ممعر عجبم م م م م م م م م م م م م م ماً ب م م م م م م م م م م م م م ممه
ول م م م م م م م م م م م م م م م م أمتم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدح أحم م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أرب
ول هءزنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م طلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌع للقريم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ض
)(4
ولكن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ترجم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ان الدب
ورأيت ف ملموعة ذخطية لللمرحوم الشيخ علي كاشف الغطاء ف مكتبة كاشف الغطاء العامممة برقم 872أبيممات البيممورد ي المممو ي والتخلميممس للشمميخ ملمممد رضا النحممو ي مممن شممعراء القرن الثالث عشر الجر ي. س م م م م ممل عنُك م م م م م م مم َم م م م م م م نم ض م م م م م مّل عنك م م م م ممم ومم م م م مما اهت م م م م ممدى
__________________ 1م عن جواهر الدب جع سليم صادر ج 4ص .190 2م استنام ال الذى سكن إليه واطلمأن. 3م أصلى. 4م عن جواهر الدب سليم صادر .ج 4ص .190
17
عش م م م م م م م م م م م مَية آنيسم م م م م م م م م م م ممنا عل م م م م م م م م م م م ممى ن م م م م م م م م م م م مماركم ه م م م م م م م م م م م ممدى
نءزلن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بنعلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان الرا ك وللن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى
ومم م م م م م م ممذ عادن م م م م م م م مما الش م م م م م م م مموق الق م م م م م م م ممدي كلم م م م م م م م مما ب م م م م م م م ممدا
ف سقيط به ابتّلت علينا الطار ُ
كم م م م م م م م م م م م م ممأنُم طٌي م م م م م م م م م م م م م م عل م م م م م م م م م م م م ممى الم م م م م م م م م م م م م مماء ح م م م م م م م م م م م م م مّومم
عكفن م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م ممه والركم م م م م م م م م م ب للي م م م م م م م م م م م ممن ُج ثّ م م م م م م م م م م م ممُم قض م م م م م م م م م م م موا للكم م م م م م م م م م م ممرى حق م م م م م م م م م م م ماً ون م م م م م م م م م م ممومي م م م م م م م م م م م م مّرم
ت ُأقاس م م م م م م م م م م ممي الوجم م م م م م م م م م م د والرك م م م م م م م م م ب ن م م م م م م م م م م م مّومم فب م م م م م م م م م م م م ّ
ص م م م م ممحا ك م م م م ممل ذ ي ش م م م م مموق م م م م م ممن الش م م م م مموق وارع م م م م م وى
ت أُع م م م م م م م ممان م م م م م م م م م مما أُع م م م م م م م ممان م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م مموى وب م م م م م م م م م ّ
ُأعلم م م م م م م م م م م ممل نفيسم م م م م م م م م م م ممي بم م م م م م م م م م م ممارعواء ع م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م مموى
واذكم م م م م م م م م ر ذخ م م م م م م م م مموداً ،ان دع م م م م م م م م ممان عل م م م م م م م م ممى الن م م م م م م م م مموى
وقد أذخذت منا اليسرى والتنائف
هواها أجابته الدموع الذوارف عف م م م م م م م م م م ممى رس م م م م م م م م م م ه الع م م م م م م م م م م مماف جن م م م م م م م م م م مموب وشم م م م م م م م م م م أل
تنّك م م م م م م م م م م م م م م رم رب م م م م م م م م م م م م م ع بعم م م م م م م م م م م م م ممد ميثم م م م م م م م م م م م م مماء مح م م م م م م م م م م م م م مُل تع م م م م م م م م م م م مّرض عن م م م م م م م م م م ممه العي م م م م م م م م م م م م والقل م م م م م م م م م م ممب مقب م م م م م م م م م م ممل
ل م م م م م م م م مما فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان ذل م م م م م م م م ممك الش م م م م م م م م ممعب من م م م م م م م م ممءزل
اذا أنكرته العي فالقلب عارف
وعهم م م م م م م م م م م ممد ي بم م م م م م م م م م م ممه والعيم م م م م م م م م م م ممش بم م م م م م م م م م م ممرد منلمنم م م م م م م م م م م ممم
بم م م م م م م م م م م م ممه وه م م م م م م م م م م م م و لل م م م م م م م م م م م ممذات والله م م م م م م م م م م م ممو موسم م م م م م م م م م م ممم
وم م م م م م م م م م م م ممذ ه م م م م م م م م م م م م مماجن ش م م م م م م م م م م م م مموق ل م م م م م م م م م م م م ممه متق م م م م م م م م م م م م ممدم
وقف م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وال م م م م م م م م م م م م م م م م ممدمع أك م م م م م م م م م م م م م م م م ممثره دم
كأّن من عين بنعلمان راعف أقول ومن الناسمب أن أذكر مما يطمر ببمال ممن ممدح أهمل المبيت ممن الممويي ،فلمنهمم مروان بن ملمد اليسروجي .قال الرزبان ف معجمم الشمعراء ص 321همو ممن بنم أميمة ممن أهمل سروج بديار مضر ،كان شيعياً ،وهو القائل : يم م م م م م م م م م مما بن م م م م م م م م م م م هاشم م م م م م م م م م ممم بم م م م م م م م م م ممن عبم م م م م م م م م م ممد منم م م م م م م م م م مماف
إنن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م َم عمك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم بكم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل مكم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان جعف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ذو الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماح والطيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماِن
وعلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌي وح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ءزةٌ أسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مُد الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ب واليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنان وبن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ ت الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب يء منه م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما إل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الرح م م م م م م م م م م م م م م م م م م ِن
أنتم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفوة الل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ومنكم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ت مم م م م م م م م م م م م م م ممن أمّيم م م م م م م م م م م م م م ممة إن م م م م م م م م م م م م م م م فلئم م م م م م م م م م م م م م ممن كن م م م م م م م م م م م م م م م ُ
18
وف أعيان الشيعة ج 1القيسم الثان ص 193 مروان بن ملمد اليسروجي الروان وفاته سنة 460 وف مطالع البدور وملمممع البحممور ) (1للقاضمي صممفي المدين احممد بمن صمال اليلممان قمال : قال بعض الوالي للعتة الطاهرة وهو من بن أمية ) البيات ( ي المو ي شاعر بن أمية وهو عبدال ابمن علممرو بمن وقال أبو الفرج الصفهان :ابو عد ّ عد ي بن ربيعة بن عبدالعّءزى بن عبد شس كان يكره ما ير ي عليه بنمو أميمة ممن ذكر علمي بمن ابم طممالب صمملوات الم عليممه وس ّبه علممى النممابر ويظهممر النكممار لممذلك فشممهد عليممه قمموم مممن بنم أمية ذلك وانكروا عليه ونوه عنه فلم ينتهي فنفوه من مكة ال الدينة فقال ف ذلك. ورأوا ذا ك ّف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م داًء د ّوي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً
ش م م م م م م م م م م م ممردوا ب م م م م م م م م م م م م م عن م م م م م م م م م م م ممد امت م م م م م م م م م م م ممداحي علي م م م م م م م م م م م م ماً ف م م م م م م م م م م م م ممور ب م م م م م م م م م م م م م م ل أب م م م م م م م م م م م م ممرح ال م م م م م م م م م م م م ممدهر ح م م م م م م م م م م م م ممت
تتل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي مهجم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت بم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب عليم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وبنيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب احم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد إن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
كنم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أحببتهم م م م م م م م م م م م م م م م م ممم لم م م م م م م م م م م م م م م م م ممب النبّيم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب حب م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً يك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون دنياويم م م م م م م م م م م م م م م م م م اً
ب دني م م م م م م م م م م م مما وش م م م م م م م م م م م م ّر حم م م م م م م م م م م م م ّ ب دي م م م م م م م م م م م ممن ل ح م م م م م م م م م م م م م ّ ص م م م م م م م م م م م م مماغن ال م م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م م م الذواب م م م م م م م م م م م م ممة منه م م م م م م م م م م م م ممم
ل زنيلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ول س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنيداً دعيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً
ع م م م م م م م م م م م م م م م م مّد ومياً ذخ م م م م م م م م م م م م م م م ممال ص م م م م م م م م م م م م م م م ممريا وج م م م م م م م م م م م م م م م م د ي
عبم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد شم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس وهاشم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم أبوي م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواء عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي ليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أبم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال
)(2
عبشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمياً دعيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أم هاشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميا
وجاء ف كتاب » أدب الشميعة « تمأليف عبداليسميب طمه قمال :فلممن الفاضملة والمدح
قول أين بن ذخري بن فاتك السد ي ،وكان شديد التشيع لعلي : 7 وليلك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملةٌ واقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م متاء
ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارُك مم مكاب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدة وص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموُم __________________ 1م الكتاب ف مكتبة كاشف الغطاء العامة. 2م عن ملموعة الرحوم الشيخ ملمد حيسي كاشف الغطاء ،مكتبة كاشف الغطاء العامة وهي بطه
19
ُبليت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالقرآن وبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالتءزّك يم
فأسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرع في ُك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مم ذا ك البلء
بك م م م م م م م م م م م م ممى ن م م م م م م م م م م م م م مٌد غ م م م م م م م م م م م م ممداة غ م م م م م م م م م م م م ممد عليك م م م م م م م م م م م م ممم
ومك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة والدين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة والم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواء
وُحم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م قم لك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ارض فارقوه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا
)(1
عليهم م م م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م م م م م ل أبم م م م م م م م م م م م م ممالكم م م م م م م م م م م م م م م م البكم م م م م م م م م م م م م مماء
أأجعك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم وأقوامم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواء
وبين ُك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مم وبينه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواء
وه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم أرض لرجلك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم وانت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
لرمؤس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهم وأعينهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء!!
ورواها صاحب ديوان العان ،واعجام العلم ،والغان. وأمر هشام بن عبد اللك عامله على الدينة أن يأذخذ الناس بيسب اميالؤمني م علممي بممن اب طالب م واليسي ،فيقول كثي بن كثي بن عبدالطلب من كعب بن لؤ ي بن غالب : وحيس م م م م م م م م م م م م م م م م م مميناً م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م م م م م م م مموقة وإم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام
بم علي م م م م م م م م م م م م م م ماً لعم م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م م م َم م م م م م م م م م م م م م م م نم يُيس م م م م م م م م م م م م م م م ّ
والكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرام الذخم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موال والعلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام
ي ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوداً ب الطّي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب َ أتيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ ت نفيس م م م م م م م م م م م ماً وط م م م م م م م م م م مماب بيت م م م م م م م م م م م ممك بيت م م م م م م م م م م م ماً طب م م م م م م م م م م م م َ
ب والس م م م م م م م م م م م م م م م م م مملم أه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل بي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
يم م م م م م م م م م م م م م م م م ممأمن الطي م م م م م م م م م م م م م م م م م م والظب م م م م م م م م م م م م م م م م مماء ول يم م م م م م م م م م م م م م م م م ممأ
م م م م م م م م م م م م م ممن ره م م م م م م م م م م م م ط الن م م م م م م م م م م م م ممب عن م م م م م م م م م م م م ممد الق م م م م م م م م م م م م ممام!!
كللمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما قم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام قم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائم بيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملم
رح م م م م م م م م م م م م م م م م م ة ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م واليس م م م م م م م م م م م م م م م م م مملم عليك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
__________________ 1م الواء ،الواسع.
20
ابن الهبارّية
أحيس م م م م م م م م م م م م م ممي والبع م م م م م م م م م م م م م مموث ج م م م م م م م م م م م م م ممد ك بال م م م م م م م م م م م م م ممدى
قيس م م م م م م م م م م مملماً يك م م م م م م م م م م ممون ال م م م م م م م م م م ممق عن م م م م م م م م م م ممه ميس م م م م م م م م م م ممائلي
ت فممممممممم ت شم م م م م م م م مماهد ك م م م م م م م م مربل لبم م م م م م م م ممذل ُ لم م م م م م م م ممو كن م م م م م م م م م ُ
تنفي م م م م م م م م م م ممس كرب م م م م م م م م م م ك جه م م م م م م م م م م ممد ب م م م م م م م م م م ممذل الب م م م م م م م م م م مماذل
ت ح م م م م م م م م م مّد اليسم م م م م م م م م مميف مم م م م م م م م م ممن أعم م م م م م م م م ممدائكم وس م م م م م م م م ممقي ُ
ى الب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممازل َعلل وح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّد اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمهر ّ
ت النص م م م م م م م م م ممر م م م م م م م م م م ممن أع م م م م م م م م م ممدائكم هبن م م م م م م م م م م م حرمم م م م م م م م م م ُ
فاقم م م م م م م م م م م م م مّل م م م م م م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م م م م م ممءزن ودم م م م م م م م م م م م م ممع س م م م م م م م م م م م م ممائل
فبلبل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م الغ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي وباب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
ت عن م م م م م م م م م م م م م م م ممك لش م م م م م م م م م م م م م م م ممقوت لكنن م م م م م م م م م م م م م م م م م أُّذخ م م م م م م م م م م م م م م م م رم ُ
21
الشريف ابو يعلمى ملمممد بمن ملممد بمن صممال الاشمي العباسمي البغممداد ي الشمماعر الشممهور اللقب نظام الدين ،كمان شماعراً ميمداً وله اتصمال بنظمام اللمك ،لمه ديموان شمعر كمبي فم اربع ملممدات وممن غرائممب نظلمممه كتمماب ) الصممادح والبمماغم ( وهمو علممى أسمملوب ) كليلممة ودمنممة ( نظلمممه للمي م سمميف الدولمة صممدقة بممن دبيممس صمماحب اللممة .نقممل سممبط بممن المموز ي ف م تممذكرة الواص ان ابن البارية ) (1الشاعر اجتاز بكربل فجعل يبكي على اليسي وأهله وقال يديهأ :م م أحيسي والبعوث جد ك بالدى البيات. ث نام ف مكانه فرأى رسول ال 9ف النام فقال له يا فلن جءزا ك ال عن ذخياً ،ابشممر فان ال تعال قد كتبك من جاهد بي يد ي اليسي .7 تمموف بكرمان سممنة 504وعن انيسمماب اليسمملمعان انممه تمموف سممنة 504والصممحيح 509 وقال :له ف رةثاء اليسي ومدح آل الرسول اشعار كثية. وذكره اليسيد ف العيان فقال :ابو يعلى نظام الدين ملمد بن ملمد بممن صممال ابممن حممءزة بممن عييسممى العممروف بممابن البارية الاشممي العباسممي البغممداد ي قممال :وقد طبممع كتممابه ) الصممادح والباغم ( ف النمد ومصمر وبيموت ) (2وقال غيمه :همو أحمد شمعراء بغمداد الُفلمقيم ،لزم ذخدممة نظممام اللممك صمماحب الدرسة النظاميممة وأحممد وزراء الدولة اليسمملجوقية واتصممل بغيممه مممن الرمؤساء وشمعره ف م غايممة الرق ة ولكنممه يغلممب عليممه الممءزل والجمماء إل أنممه اذا نظممم ف م ال مّد والكلمممة اتممى بالعجب كلما ف كتابه ) الصادح والباغم ( وله كتاب ) الفطنة ف نظم كليلة ودمنة (.
__________________ 1م البارية بفتح الاء وتشديد الباء الوحدة نيسبة ال هبار جده لمه. 2م وهو فم نممو 2000بيتماً نظلمهمما فم عشممر سممني .وطبممع فم بمماريس سممنة 1886م وف مصممر سممنة 1292وف بيوت سنة 1886م.
22
وترجم له العلماد الصفهان ف ) ذخريدة القصر ( فقال : الشمريف ابممو يعلممى ملمممد بممن ملمممد بممن صممال ابممن الّبارية العباسممي الشمماعر وديموان شممعره اربعة اجءزاء. وترجم له صمماحب دائممرة العممارف السملمية فقمال :ولد فم بغمداد حموال منتصممف القمرن الامس الجر ي ) العاشر اليلد ي ( وتعلم فم المدارس المت انشمئت فم ذلمك العهمد وذخاصمة فم النظامية الت اسيسمها نظمام اللمك عمام 459ه م ) (1067م ول يكمن يهتمم بما كمان يمر ي فيهما من الناظرات الكلمية. قال ف ذخريدة القصر قيسم العراق ،وأنشدت له بأصفهان من قصيدة : أةثم م م م م م م ممار جم م م م م م م مماُر دارَ ك وه م م م م م م م َي ف م م م م م م م م ش م م م م م م م ممرع العلم م م م م م م ممى رب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٌع ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراٌم آم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌن جيا نُ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مهُ ِ ِ ل يءزهم م م م م م م م م م م م م م م دّنك منظ م م م م م م م م م م م م م م ممر ي ف م م م م م م م م م م م م م م م م َم َبم م م م م م م م م م م م م م م م م م ي م ف م م م م م م م م م م م م م م م م ممالبحُر م ل م م م م م م م م م م م م م م م م م مُح مي م م م م م م م م م م م م م م م م مماهه عقي م م م م م م م م م م م م م م م م ممانهُ ليم م م م م م م م م م م م ممس الُقم م م م م م م م م م م م ممدوُد ،ول الم م م م م م م م م م م م ممبود ،فض م م م م م م م م م م م م مميلة
مم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرء إل قلُبم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانُهُ
ص زم م م م م م م م م م م م م م م م م ّرٍد ف م م م م م م م م م م م م م م م م م كيم م م م م م م م م م م م م م م م ممس ُدّر فصم م م م م م م م م م م م م م م م ممو ُ
حَك م م م م م م م م م م م م م م م م م تم أقلماعه م م م م م م م م م م م م م م م مما تقلي م م م م م م م م م م م م م م م ممم ظُف م م م م م م م م م م م م م م م م ِر
وأنشدت له ف الباقلء الذخضر :
ل م م م م م م م م م م م م مما لونم م م م م م م م م م م م ممان م م م م م م م م م م م م م ممن بِي م م م م م م م م م م م م ممض وُذخ ض م م م م م م م م م م م م م ممر
وقم م م م م م م م م م م م م ممد ذخ م م م م م م م م م م م م م مماط الربي م م م م م م م م م م م م م ممع ل م م م م م م م م م م م م م مما ةثيابم م م م م م م م م م م م م م ماً
وأنشدت له ف نظام اللك : نظم م م م م م ممام العلم م م م م م ممى ،مم م م م م م مما بم م م م م م مماُل قلبم م م م م م ممك قم م م م م م ممد غم م م م م م ممدا
عل م م م م م م م ممى عب م م م م م م م ممد ك اليس م م م م م م م ممكي دون ال م م م م م م م ممورى فظ م م م م م م م مما؟
أن م م م م م م م م م م م م مما أك م م م م م م م م م م م م ممثر ال م م م م م م م م م م م م مموّراد حق م م م م م م م م م م م م م ماً وحرمم م م م م م م م م م م م م ة
علي م م م م م م م م م م ممك ،فلم م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م ممال أقلّه م م م م م م م م م م ممم حظّ م م م م م م م م م م مما؟
وأنشدت له ايضاً :
فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م غي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ،لذل م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وأهينه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ت علم م م م م م م م م م م م ممى الق م م م م م م م م م م م م مواف صم م م م م م م م م م م م ممغتها وإذا سم م م م م م م م م م م م ممخط ُ
كيلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أش م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرفها بم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وأزينهم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ت نظلمته م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما للل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وإذا رضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ي ُ
وقوله من قصيدة :
ِم م م م م م م م م م م م م م م م م ِلم ،وال م م م م م م م م م م م م م م م مُرّد مطل م م م م م م م م م م م م م م م ممب الش م م م م م م م م م م م م م م م مراف
إن م م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م ممال منته م م م م م م م م م م م م م ممى أم م م م م م م م م م م م م م ممل أل م م م م م م م م م م م م م مما
23
د ببم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذِل الئِي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م والل ِ ف َ َ ِ م م م م م م م م م م م م م م م ممف ب م م م م م م م م م م م م م م ممأذخلقه الع م م م م م م م م م م م م م م ممذاب الّلط م م م م م م م م م م م م م م مماف
ِ ب م الِفم م م م م م م م م م م م م ّجم الثقيم م م م م م م م م م م م مَل ولم م م م م م م م م م م ممو ج م م م م م م م م م م م مما ل أُح م م م م م م م م م م م م ّ
ش ال م م م م م م م م م م م م م الضيّم م م م م م م م م م م م م م ب الفم م م م م م م م م م م م ممت يه م م م م م م م م م م م م م ّ وأُحم م م م م م م م م م م م م ّ أريي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً طَِل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م َق الّي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا حيّي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً َ ظ من م م م م م م م م ممه بغيم م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م ول م م م م م م م ممو انم م م م م م م م م م ل م م م م م م م م ممو أحم م م م م م م م م م َ
م م م م م م م م م م م م مماُء أذخلِق م م م م م م م م م م م م مِه م م م م م م م م م م م م ممن الك م م م م م م م م م م م م مِب ص م م م م م م م م م م م مما ِ ف م م م م م م م م م م م ممشّم شم م م م م م م م م م م مميئاً ،لكم م م م م م م م م م م ممان فم م م م م م م م م م م مموق الكم م م م م م م م م م م مماف
ومن قوله :
وجه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أن تكّي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف
وُم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م دملل دق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ماس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مُن تم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ك التص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م منَّع للج َلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ام
ل ،فك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان أظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرف للتظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرف م م م م م م م م م م م م م ممبهُ وجه م م م م م م م م م م م م م مهُ م م م م م م م م م م م م م مما ك م م م م م م م م م م م م ممان ُيكيس م م م م م م م م م م م م ممف
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو أن وج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ه الب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر يُش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ك والثنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ال ّ ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مدمغ ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٌ
ي م م م م م م م م م م م م م م م م مما لؤل م م م م م م م م م م م م م م م ممؤ ،والريم م م م م م م م م م م م م م م م م ق قَرقم م م م م م م م م م م م م م م م م ف
)(1
والم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورُد مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن َو َج ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماته
بأنا ِم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ِلم الل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماظ ُيق َط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف
ب م م م م م م م م م مث م م م م م م م م مُل مم م م م م م م م مما بم م م م م م م م ممك يم م م م م م م م مما حم م م م م م م م مماَم البم م م م م م م م مماِن
أن م م م م م م م م م م م م م م م مما بالق م م م م م م م م م م م م م م م ممدود وأن م م م م م م م م م م م م م م م ممت بالغص م م م م م م م م م م م م م م م مماِن فيلمم م م م م م م م م م م م م مما نُ م م م م م م م م م م م م م مّن مم م م م م م م م م م م م م ممن الم م م م م م م م م م م م م مموى سم م م م م م م م م م م م م ممياِّن
وله ف نوح اللمامة
ف ش م م م م م م م م م م ممئت ،فإنن م م م م م م م م م م مما أع م م م م م م م م م م ممد الّيسم م م م م م م م م م م م تمم كيم م م م م م م م م م م م َ
ل م م م م م م م م م م م ممك في م م م م م م م م م م م ممه حم م م م م م م م م م م م مّق الّش م م م م م م م م م م م م م دمو والل م م م م م م م م م م م مماِن
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما روي م م م م م م م ممت م م م م م م م م م ممن النّيسم م م م م م م م مميب ،وإن م م م م م م م م مما
قال :وحكي ل :ان ابما الغنمائم ابمن دارست حمل ابمن البارية علمى هجمو نظمام اللمك فأب ،وقال :هو منعم ف حقي فكيف أهجوه؟ فحلملمه علمى أن سمأل ) نظمام اللمك ( شميئاً ، صعبت عليه أجابته ال ذلك ،فقال ابن البارية : م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحاق ،وس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماعَد هُم ال َقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مَدم َرم
ك ) إب م م م م م م م م م م م م م م م م مُن إسم م م م م م م م م م م م م م م م م م ل َغ م م م م م م م م م م م م م م م م ممرَو إن َم لم م م م م م م م م م م م م م م م م م َ
) أب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو الغن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائم ( بالك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مَد رم
صم وص م م م م م م م م م م م م م م م ممفت ل م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ال م م م م م م م م م م م م م م م م مّد نمميا ،وُذخ م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوُر إل ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالبمَق رم
فال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد هممر كال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد ومملب ليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
فللما سع ) نظام اللك ( هذه البيات ،قال :هذه إشارة ال أنن من
__________________ 1م القرقف :اللمر
24
) ُطوس ( فإّنه يقاُل لهل ) طوس ( » البقر « واستدعاه ،وذخلع عليه وأعطمماه خيسمملمائة دينممار فقال ابن الّبارية ل م ) تماج اللمك ( :ألم أقمل لمك؟ كيمف أهجموه ،وإنعمامه بلمغ همذا المد المذ ي رأيته؟ وقال : ب الجم م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل ي م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أيه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الص م م م م م م م م م م م م م م م م م مماح ُ الم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماُل فم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماٍن ،وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّذكُر بم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماٍق ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماجعلهُ دوَن ال ِعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتاً
إن ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م يك م م م م م م م م م م م م م م م م ممن واب م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌل فط م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
)(1
ع ،والِعم م م م م م م م م م م م م م م م ممرض أص م م م م م م م م م م م م م م م م مُل وال م م م م م م م م م م م م م م م م مَوفمر فم م م م م م م م م م م م م م م م ممر ٌ ص م م م م م م م م م م م م م م م م مومُن ف م م م م م م م م م م م م م م م م م أن يك م م م م م م م م م م م م م م م م ممون بَم م م م م م م م م م م م م م م م ممذُل فال ّ
فمَُعق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مَد ةم ال ّش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عمِر ل َُت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل
ل َت َقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرمن شم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماعراً ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراهُ
ومن معانيه الغريبة قوله ف الرد على من يقول :ان اليسفر به يبلغ الوطر :
ت وإن م م م م م م م م م م م م مما ت وم م م م م م م م م م م م مما رزقم م م م م م م م م م م م م َ ق م م م م م م م م م م م م ممالوا أقلمم م م م م م م م م م م م م م َ
باليسم م م م م م م م م م م م م م ممي يكتيسم م م م م م م م م م م م م م ممب اللم م م م م م م م م م م م م م ممبيب ويُم م م م م م م م م م م م م ممرزُق
كم م م م م م م م م م م ممم سم م م م م م م م م م م ممفرة نفعم م م م م م م م م م م ممت وأذخم م م م م م م م م م م ممرى مثلهم م م م م م م م م م م مما
ض م م م م م م م م م م م م م مّرت ويكتيسم م م م م م م م م م م م م ممب الري م م م م م م م م م م م م م ص ويفم م م م م م م م م م م م م ممق وب م م م م م م م م م م م م م م م ممه اذا حم م م م م م م م م م م م م م م م ممرم اليسم م م م م م م م م م م م م م م م ممعادة يِح م م م م م م م م م م م م م م م م م ق م
ال م م م م م م م م م م م م م م م ممظ ينف م م م م م م م م م م م م م م م ممع ل الرحي م م م م م م م م م م م م م م م ممل القل م م م م م م م م م م م م م م م ممق
ف م م م م م م م م م م م م مماجبتهم م م م م م م م م م م م م م مما ك م م م م م م م م م م م م ممل س م م م م م م م م م م م م ممي نافعم م م م م م م م م م م م م ماً
كالب م م م م م م م م م م م م م ممدر يكتيس م م م م م م م م م م م م م ممب الكلم م م م م م م م م م م م م م ممال بيس م م م م م م م م م م م م م مميه
وله : م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن غ م م م م م م م م م م م م م م م م م مّر أوصم م م م م م م م م م م م م م م م ممافك أس م م م م م م م م م م م م م م م م ممتلملي
ت في م م م م م م م م م م م م ممك الم م م م م م م م م م م م ممدح لكنن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ص م م م م م م م م م م م م ممغ ُ
ب م م م م م م م م م م م م م م م مما ُت ل م م م م م م م م م م م م م م م ممي فه م م م م م م م م م م م م م م مما أن م م م م م م م م م م م م م م مما أكت م م م م م م م م م م م م م م م م ُ
تل م م م م م م م م م م م م م م م ممي س م م م م م م م م م م م م م م م ممجايا ك عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى ذخ م م م م م م م م م م م م م م م مماطر ي
وله ف ابن جهي لا استوزر ةثانية بيسبب مصاهرة نظام اللك :
وإن تع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماظَم واس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتول لنص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبه : فاش م م م م م م ممكر حم م م م م م م مراً ،ص م م م م م م ممرت مولن م م م م م م مما ال م م م م م م مموزير ب م م م م م م ممه
ق م م م م م م م م م م م م م م ممل لل م م م م م م م م م م م م م م مموزير ،ول ُتفءزعم م م م م م م م م م م م م م م َ ك هيبتم م م م م م م م م م م م م م م مهُ ت ةثاني م م م م م م م ممة ل م م م م م م م ممول ابن م م م م م م م ممة الش م م م م م م م مميخ م م م م م م م م مما اس م م م م م م م ممتوزر َ
وقوله :
موهب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مًة أس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن العق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
مم م م م م م م م م م م م م مما ُمن م م م م م م م م م م م م م ممح النيسم م م م م م م م م م م م م ممان مم م م م م م م م م م م م م ممن دهم م م م م م م م م م م م م ممره
__________________ 1م الوابل ،الطر الشديد الضخم القطر ،والطل ،الطر الفيف يكون له اةثر قليل ،وف التنءزيل قوله تعال ) فان ل يصبها وابل فطل (.
25
ب يؤن ُيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م هُم إن َم ّل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مهُ ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماح ُ مم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ض م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّرهُ عنم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي ول ع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابَهُ
إن َغلَبت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه دول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ةُ الهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مِل
ب حيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مُن ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا كت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ٌ ت في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد هم أنفق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ
ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه الفطم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مُن عش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممني عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد هم
فه م م م م م م م م م م م م م ممو عل م م م م م م م م م م م م م ممى الوح م م م م م م م م م م م م م دة ف م م م م م م م م م م م م م م أه م م م م م م م م م م م م م مِل
أقممول وذكر لممه العلممماد فم الريدة كممثياً مممن الشممعر فم الممءزل واللمممر والممون ورتبّممه علممى الممروف وقد اكتفينمما بمذه الباقممة مممن الموان شممعره ،قممال ابممن ذخلكممان :وماسممن شممعره كممثية وله كتاب نتائمج الفطنمة فم نظممم كليلمة ودمنممة ،وديموان شممعره كمبي يمدذخل فم اربع ملممدات ،ومن غرائب نظلمه كتاب الصادح والباغم نظلمه على أسلوب كليلة ودمنة ،وهو أراجيءز وعدد بيمموته الفا بيت ،نظلمها ف عشر سني ،ولقد أجاد فيه كل الجمادة ،وسي الكتماب علمى يمد ولده ال المي اب اليسن صدقة بن منصور بن دبيس السد ي صاحب اللة وذختلمه بذه البيات.
وض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعته برس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م كا
ت باسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكا منم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذ سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع ُ بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموته ألف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماِن
جيعه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما مع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل كم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل شم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماعر
ون م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماظم ون م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اةثر فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م نظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت واح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
كعلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموح التال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
م م م م م م م م م م م م م م م م مما ك م م م م م م م م م م م م م م م ممل َم م م م م م م م م م م م م م م م م نم ق م م م م م م م م م م م م م م م ممال ش م م م م م م م م م م م م م م م ممعر
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن مثل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر أنف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذته م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع ول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي
بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل مهجم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت وكبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي
وأن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت عن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ظنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموى اليكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
أه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل لك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل َم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م نم ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموكلً عليك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
مشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقة شم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديدة
وش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقة بعيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدة
ول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو تركم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ت جي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعياً وم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ونيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
إن الفخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار والعل
إرةث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن دون الل
قال :فاجءزل عطيته وأسن جائءزته.
26
الحمسين الطغرائي
)(1
بنم م م م م م م م م م م م م ممو زي م م م م م م م م م م م م م اد بثغم م م م م م م م م م م م م ممر منم م م م م م م م م م م م م ممه منكم م م م م م م م م م م م م مموِت
ومبيس م م م م م م م م ممم اب م م م م م م م م ممن رس م م م م م م م م ول ال م م م م م م م م م ق م م م م م م م م ممد عبث م م م م م م م م ممت
__________________ 1م قال ابن ذخلكان ،والطغرائي بضم الطاء الهلملمة ،وسكون الغيم العجلممة وفتمح المراء بعمدها ألمف مقصمورة م همذه النيسممبة ال م مممن يكتممب الطغممرى ،وهي الطمّرة الممت تكتممب فم أعلممى الكتممب فمموق البيسمململة بممالقلم الغليممظ ،ومضمملمونا نعوت اللك الذ ي صدر الكتاب عنه ،وهي لفظة أعجلمية.
27
مؤيد الدين اليسي بن علي الصفهان النشىء العروف بالطغرائي. قممال الممر العمماملي ف م أمممل المممل :فاضممل عممال صممحيح الممذهب ،شمماعر أديممب ،قتممل ظللماً وقد جماوز سمتي سمنة ،وشعره فم غايمة اليسمن ،ومن جلتمه لميمة العجمم الشمتلملة علمى الداب والكم ،وهي أشهر من أن تذكر ،وله ديوان شعر جيد .ثم ذكر بعمض اشمعاره وذكره ابن ذخلكان وأةثن عليه وقال :انه كان غءزير الفضل لطيف الطبع فاق أهل عصره بصنعة النظممم والنثر ،وقال اليسيد المي ف العيان :مؤيد الدين ابو اساعيل اليسي بمن علممي بمن ملمممد بممن عبدالصلمد الصبهان الوزير النشممىء العمروف بمالطغرائي ممن ذرية ابم السممود المدمؤل .ولد سمنة 453وقتل سنة 514بأربل عن علمر تماوز اليسمتي وف شمعره مما يمدل علمى أنمه بلمغ 57سمنة لنه قال وقد جاءه مولود. أقم م م م م م م م م م م م مّر عينم م م م م م م م م م م م م ولك م م م م م م م م م م م ممن زاد فم م م م م م م م م م م م م فك م م م م م م م م م م م ممر ي
هم م م م م م م م ممذا الصم م م م م م م م ممغي الم م م م م م م م ممذ ي واف م م م م م م م م م علم م م م م م م م ممى كم م م م م م م م ممب س م م م م م م م ممبٌع وخيس م م م م م م م ممون ل م م م م م م م ممو مم م م م م م م م مّرت عل م م م م م م م ممى حجم م م م م م م م مٍر
لب م م م م م م م م م م م م ممان تأةثيه م م م م م م م م م م م م ا ف م م م م م م م م م م م م م ذل م م م م م م م م م م م م ممك الج م م م م م م م م م م م م ممر
وهو شماعر ميمد وله ديموان شمعر مطبموع بطبعمة الموائب يشمتلمل علمى روائمع ومبتكمرات فم العممان وهو يتممو ي علممى مممائتي وسبعة وخيسممي قصميدة ومقطوعة تتكممون مممن ألفيم وثانائممة وخيسممة وسمبعي بيت ماً ،وفيهمما الشمميء الكممثي مممن الكممم والوصمف والديممح والعتمماب والشممكوى واللماسة ،ومن ذلك مقطوعتان ف ذكر ولئه لهل البيت :ونقلمته على ظاليهم بقوله : وولمؤه م م م م م م م م م م م م م م م م ممم لبن م م م م م م م م م م م م م م م م م م أذخي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ب م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد ي
بم اليهم م م م م م م م م م م م م م ممود لل موس م م م م م م م م م م م م م ممى ظم م م م م م م م م م م م م م مماهر ُح م م م م م م م م م م م م م م م ّ
28
وإم م م م م م م م م م م ممامهم م م م م م م م م م م م ممن نيس م م م م م م م م م م ممل ه م م م م م م م م م م ممارون الولم م م م م م م م م م م
بم م م م م م م م م م م ممم اهتم م م م م م م م م م م ممدوا ،ولكم م م م م م م م م م م ممل قم م م م م م م م م م م مموم هم م م م م م م م م م م مماد ي
وأرى النصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارى يكرم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ون مبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
لن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيهم نم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراً م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن العم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواد
وإذا ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موال آل أح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملٌم ه م م م م م م م م م م م م م ممذا ه م م م م م م م م م م م م م ممو ال م م م م م م م م م م م م م ممداء العي م م م م م م م م م م م م م مماء بثل م م م م م م م م م م م م م ممه
قتلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموه أو وس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وه باللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد ض م م م م م م م م م م م م م م م مّلت حلم م م م م م م م م م م م م م م مموم حواضم م م م م م م م م م م م م م م ممر وب م م م م م م م م م م م م م م م واد ي
ب ملم م م م م م م م م م م م م م ممد ل م م م م م م م م م م م م م م يفظ م م م م م م م م م م م م م موا ح م م م م م م م م م م م م م ممق الن م م م م م م م م م م م م م م ّ
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م آلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ،وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م بالرص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اد
وكأن هممذه القطعممة كممانت ليسممان حمماله ،فقممد رمي باللمماد فم آذخممر حيمماته وقتممل بممذه التهلمة ومضى شهيداً متيسبًا. وأما القطعة الثانية فهي : ب آل ملم م م م م م م م م م م م م م م م م ممد توع م م م م م م م م م م م م م م م ممدن ف م م م م م م م م م م م م م م م م م ح م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
وح م م م م م م م م ب اب م م م م م م م م ممن فضم م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م ق م م م م م م م م مموم ف م م م م م م م م ممأكثروا
فقل م م م م م م م م م م ممت ل م م م م م م م م م م ممم ل تك م م م م م م م م م م ممثروا ودع م م م م م م م م م م موا دم م م م م م م م م م م ممي
ي م م م م م م م م م مراق علم م م م م م م م م ممى حم م م م م م م م م ممب لم م م م م م م م م ممم وه م م م م م م م م م و يهم م م م م م م م م ممدر
فه م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا ن م م م م م م م م م م م م م م م م مماح حاض م م م م م م م م م م م م م م م م ممر لعيش م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
وه م م م م م م م م م م م ممذا ن م م م م م م م م م م م م مماة ارت م م م م م م م م م م م م ي ي م م م م م م م م م م م م مموم أحش م م م م م م م م م م م م ممر
وأورد له ابن شهراشوب ف الناقب قوله ف أهل البيت : وغائبه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموكم يرج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُع ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه للمم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما دونك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم مضم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممجع
ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم العل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى فيك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم تطل م م م م م م م م م م م م م م م م م م مُع عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ييس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتقّل فل ييس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتقّر
ومممن مش ممهور ش ممعره قص مميدته العروفممة بلمي ممة العج ممم لن ناظلمه مما عجلم ممي أص ممبهان ، نظلمها ببغداد سنة 505واولا : وحليم م م م م م م م م م ممة الفضم م م م م م م م م م ممل زانتن م م م م م م م م م م م لم م م م م م م م م م ممدى العط م م م م م م م م م م مِل
أص م م م م م م م م م م ممالة الم م م م م م م م م م م مرأ ي ص م م م م م م م م م م ممانتن ع م م م م م م م م م م ممن الطم م م م م م م م م م م مِل
وذلك ف مقابلة لمية العرب للشنفر ي العرب الت أولا : ف م م م م م م م م م م م م ممإن إلم م م م م م م م م م م م م م ق م م م م م م م م م م م م مموم سم م م م م م م م م م م م م مواكم لميم م م م م م م م م م م م م مُل
أقيلم م م م م م م م م م م م موا بن م م م م م م م م م م م م أمم م م م م م م م م م م ممي صم م م م م م م م م م م ممدور مطيكم م م م م م م م م م م ممم
وقمد شممرح لميممة العجممم صمملح الممدين بممن أيبممك الصممفد ي بشممرح مطممول يشممتلمل علممى جءزئي ضخلمي ،وقد أوردها ياقوت اللمو ي ف معجم الدباء بتلمامها إعجاباً با
29
وك ذلك اب ممن ذخلك ممان أورده مما بتلمامه مما ،وترجه مما بع ممض اليستشم مرفي الم م اللتيني ممة ) (1وش م ّطرها وخّيسممها كممثيون ،وأعجبن م مممن ذلممك تلميممس جرج ي افنممد ي نلممة سممعد ،مممن أدبمماء لبنممان ، نشرته ملة العرفان اللبنانية وأوله : ت صم م م م م م م م م م ممحب بي م م م م م م م م م م م الكم م م م م م م م م م ممأس والغم م م م م م م م م م ممءزِل ترك م م م م م م م م ُ
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداعبون ذوات العي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م النُُج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ِلم
أص م م م م م م م م م م ممالة الم م م م م م م م م م م مرأ ي ص م م م م م م م م م م ممانتن ع م م م م م م م م م م ممن الط م م م م م م م م م م ممل
أم م م م م م م م م م مما أن م م م م م م م م م مما وليس م م م م م م م م م ممان ال م م م م م م م م م ممق يش م م م م م م م م م ممهد لم م م م م م م م م م م
وحلية الفضل زانتن لدى العطل وكل التخلميممس جمماء ماري اً لتانممة القصمميدة منيسممجلماً معهمما ،واذا كنمما ل م نممذكره هنمما فل تفوتنا القصيدة فهي حاوية للملة من الكم والنصائح وها هي : أص م م م م م م م م م م ممالة الم م م م م م م م م م م مرأ ي ص م م م م م م م م م م ممانتن ع م م م م م م م م م م ممن الطم م م م م م م م م م م مِل
وحليم م م م م م م م م م ممة الفضم م م م م م م م م م ممل زانتن م م م م م م م م م م م لم م م م م م م م م م ممدى العطم م م م م م م م م م ممل
ع م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي أذخي م م م م م م م م م م م م م م ماً وم م م م م م م م م م م م م م ممد ي أولً َش م م م م م م م م م م م م م م م رمٌ في م م م م م م م م م م م م م م م مَم القام م م م م م م م م م م م م م م ممة ب م م م م م م م م م م م م م م ممالءزوراء ل س م م م م م م م م م م م م م م ممكن ن م م م م م م م مماء ع م م م م م م م ممن اله م م م م م م م ممل ِص م م م م م م م م م ف مر الك م م م م م م م م م ِ ف منف م م م م م م م ممرد َ فل ص م م م م م م م م م م م م م م ممديٌق إلي م م م م م م م م م م م م م م ممه ُمش م م م م م م م م م م م م م م ممتكى حءزن م م م م م م م م م م م م م م
والشم م م م م مملمس رأد الضم م م م م ممحى كالشم م م م م مملمس ف م م م م م م الطفم م م م م ممل ب م م م م م م م م م م م م م م م مما ول ن م م م م م م م م م م م م م م م مماقت فيه م م م م م م م م م م م م م م م مما ول جل م م م م م م م م م م م م م م م ممي كاليس م م م م م م م م م م مميف ُع م م م م م م م م م م م مّر ي متن م م م م م م م م م م مماه م م م م م م م م م م م ممن الل م م م م م م م م م م ممل
ول أني م م م م م م م م م م م م م م م ممس إلي م م م م م م م م م م م م م م م ممه منته م م م م م م م م م م م م م م م ممى َج م م م م م م م م م م م م م م م م م َذملم
ط م م م م م م م م م م م مماِل اغ م م م م م م م م م م م متاب ح م م م م م م م م م م م ممت ح م م م م م م م م م م م مّن راحل م م م م م م م م م م م ممت
ورحله م م م م م م م م م م م م م م م مما وق م م م م م م م م م م م م م م ممرى العيس م م م م م م م م م م م م م م م ممالة الم م م م م م م م م م م م م م م م مُذ بُمل يلق م م م م م م م م ممى ركم م م م م م م اب وّل م م م م م م م م الركم م م م م م م ب فم م م م م م م م م م ع م م م م م م م م ممذل علم م م م م م م م م م م ممى قضم م م م م م م م م م م مماء حقم م م م م م م م م م م مموق للعلم م م م م م م م م م م ممى قَِبل م م م م م م م م م م ممي م م م م م م م م م م م م ممن الغنيلم م م م م م م م م م م م ممة بع م م م م م م م م م م م ممد الك م م م م م م م م م م م ممد بالَق َف م م م م م م م م م م م م ملم
وض م م م م م م م م م ّج م م م م م م م م م ممن لَغم م م م م م م م م م ٍ ب نض م م م م م م م م ممو ي وع م م م م م م م م م ّج ل م م م م م م م م مما
أري م م م م م م م م م م م م د بيسم م م م م م م م م م م م ممطة ك م م م م م م م م م م م م م ٍ ف أسم م م م م م م م م م م م ممتعي بم م م م م م م م م م م م مما وال م م م م م م م م م م م م م م ممدهر يعك م م م م م م م م م م م م م م ممس آم م م م م م م م م م م م م م م ممال وُيقنعن م م م م م م م م م م م م م م م م
ع م م م م م م م م م م ممن الع م م م م م م م م م م ممال ويُغ م م م م م م م م م ممر ي ال م م م م م م م م م م ممرء بالكيس م م م م م م م م م م ممل
بم اليس م م م م م م م م م م مملمة َيثن م م م م م م م م م م م م ه م م م م م م م م م م م مّم ص م م م م م م م م م م مماحبه ُح م م م م م م م م م م م م ّ
فم م م م م م م م م م الرض أو ُسم م م م م م م م م م لّملماً فم م م م م م م م م م الم م م م م م م م م مّو ف م م م م م م م م مماعتءزل
ت إلي م م م م م م م م م م م ممه فات م م م م م م م م م م م ممذ نمَف ق م م م م م م م م م م م م ماً ف م م م م م م م م م م م ممإن جنح م م م م م م م م م م م م م َ ع ِغلم م م م م م م م م م م م م ممار العل م م م م م م م م م م م م ممى لللمق م م م م م م م م م م م م ممدمي عل م م م م م م م م م م م م ممى ود ُ يرضم م م م م م م م م ى ال م م م م م م م م ممذليل بف م م م م م م م م ممض العي م م م م م م م م ممش يفض م م م م م م م م ممه
ركوبم م م م م م م م م م م م م م م م مما واقتنم م م م م م م م م م م م م م م م م ممع منه م م م م م م م م م م م م م م م م م مّن بالبلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
والع م م م م م م م م م م م م مّءز بي م م م م م م م م م م م م م رسم م م م م م م م م م م م يم الين م م م م م م م م م م م ممق ال م م م م م م م م م م م م مُذ لُمل معارضم م م م م م م م م م م م م م اٍت مث م م م م م م م م م م م م م ممان اللج م م م م م م م م م م م م م ممم بالُم م م م م م م م م م م م م م مُد لم
ف م م م م م م م م م ممادرأ ب م م م م م م م م م مما فم م م م م م م م م م م ن م م م م م م م م م ممور البي م م م م م م م م م ممد حافلم م م م م م م م م م مَة __________________ 1م ذخريدة القصر.
30
فيلم م م م م م م م م م م م مما ُتم م م م م م م م م م م م م ّدممثمأن العم م م م م م م م م م م م مّءز فم م م م م م م م م م م م م النُق م م م م م م م م م م م ممل
إن العلم م م م م م م م م م م م م م ممى ح م م م م م م م م م م م م م م مدةثتن وهم م م م م م م م م م م م م ممي صم م م م م م م م م م م م م م ممادقة غ ُمن م م م م م م م م م لم م م م م م م م ممو أن ف م م م م م م م م م شم م م م م م م م ممرف الم م م م م م م م ممأوى بلم م م م م م م م ممو َ
لم م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م ممبح الش م م م م م م م م م مملمس يوم م م م م م م م م م م اً دارَة الَلم م م م م م م م م م م م لم
لعل م م م م م م م م م م م م م م م ممه إن بم م م م م م م م م م م م م م م ممدا فضم م م م م م م م م م م م م م م مملي ونقص م م م م م م م م م م م م م م م مُه مم
لعينم م م م م م م م م م م م م ممه نم م م م م م م م م م م م م ممام عنهم م م م م م م م م م م م م ممم أو تنبم م م م م م م م م م م م م ممه ل م م م م م م م م م م م م م م
والم م م م م م م م م م م م م ّ ظ عّن م م م م م م م م م م م م م بالّهم م م م م م م م م م م م م امل فم م م م م م م م م م م م م ُشم م م م م م م م م م م م م غمل
ت بم م م م م م م م م م ممالظ لم م م م م م م م م م ممو نم م م م م م م م م م مماديت ميسم م م م م م م م م م ممتلمعاً أهب م م م م م م م م م م م ُ
م م م م م م م مما أض م م م م م م مميق العي م م م م م م ممش ل م م م م م م ممو ل فيس م م م م م م ممحةُ الم م م م م م م ممل
أعل م م م م م م م م م م م م م م م ممل النف م م م م م م م م م م م م م م م ممس بالم م م م م م م م م م م م م م م م ممال أرقبه م م م م م م م م م م م م م م م مما
فكي م م م م م م ممف أرض م م م م م م م ى وقم م م م م م ممد ولّم م م م م م ممت عل م م م م م م ممى َعَج م م م م م م م م لم
ل م م م م م م م م م م م م أرت م م م م م م م م م م م ض العي م م م م م م م م م م م ممش والي م م م م م م م م م م م ممام مقبل م م م م م م م م م م م ممة غ م م م م م م م م م م م م م م م ممال بنفيس م م م م م م م م م م م م م م م ممي عرف م م م م م م م م م م م م م م م ان بقيلمته م م م م م م م م م م م م م م م مما
ص م م م م م م م م م ممنتها ع م م م م م م م م م ممن رذخي م م م م م م م م م ممص الق م م م م م م م م م ممدر مبت م م م م م م م م م ممذل فُ
مم م م م م م م م م مما كنم م م م م م م م م ممت أمؤةث م م م م م م م م ممر أن يت م م م م م م م م م مّد ب م م م م م م م م م م زمن م م م م م م م م م م
ح م م م م م م م م م م م م م ممت أرى دول م م م م م م م م م م م م ممة الوغ م م م م م م م م م م م م مماد والَيسم م م م م م م م م م م م م م م فمل
ه م م م م م م م م م م م ممذا ج م م م م م م م م م م م مءزاُء أمرى م م م م م م م م م م م ٍء أقران م م م م م م م م م م م ممه درج م م م م م م م م م م م وا
م م م م م م م م م م م م ممن قبل م م م م م م م م م م م ممه فتلمّنم م م م م م م م م م م م م فُيسم م م م م م م م م م م ممحَة الج م م م م م م م م م م م ممل
وليم م م م م م م م م م م ممس يعلمم م م م م م م م م م م ممل إل ف م م م م م م م م م م م م يَ م م م م م م م م م م م مَد يم بطم م م م م م م م م م م ممل
وع م م م م م م م م م م م م م ممادة النص م م م م م م م م م م م م م م ممل أن يءزه م م م م م م م م م م م م م م و ب م م م م م م م م م م م م م م مموهره س ك م م م م م م م م م م م م م م م ممان ش م م م م م م م م م م م م م م م مموطهم تق م م م م م م م م م م م م م م م ممدمتن أنم م م م م م م م م م م م م م م مما ٌ
وراء ذخطم م م م م م م م م م م م ممو ي إذا أمشم م م م م م م م م م م م ممي علم م م م م م م م م م م م ممى َم َهم م م م م م م م م م م م م ملم
ب ن م م م م م م م م م م م م م م َم م م م م م م م م م م م م م م نم دون م م م م م م م م م م م م م فل عج م م م م م م م م م م م م م م ٌ وإن َعل َ فاص م م م م م م م م م م ممب ل م م م م م م م م م م مما غي م م م م م م م م م م م م مت م م م م م م م م م م مماٍل ول ض م م م م م م م م م م ممجٍر
لم م م م م م م م أس م م م م م م مموةٌ بانط م م م م م م مماط الش م م م م م م مملمس ع م م م م م م ممن ُزجم م م م م م ممل ف م م م م م م م ح م م م م م ممادِث ال م م م م م ممدهر م م م م م م مما ُيغن م م م م م م م ع م م م م م ممن الي م م م م م ممل فح م م م م م م م م مماذر الن م م م م م م م م مماس واص م م م م م م م م ممحبهم عل م م م م م م م م ممى َد َذخم م م م م م م م م م لم
ت بم م م م م م م م ممه أعم م م م م م م م ممدى عم م م م م م م م ممدّو كم أدن م م م م م م م م م َم م م م م م م م م م نم وةثق م م م م م م م م م َ
وإن م م م م م م م م م م م م م م م م مما رج م م م م م م م م م م م م م م م م ُل ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممدنيا وواحم م م م م م م م م م م م م م م م م مُد هما
مم م م م م م م م ممن ل يُعم م م م م م م م م ّوُل ف م م م م م م م م م الم م م م م م م م ممدنيا علم م م م م م م م ممى رج م م م م م م م م ل
وُح يسم م م م م م م م م م م م م م م م مُن ظن م م م م م م م م م م م م م م م ممك باليم م م م م م م م م م م م م م م ممام معج م م م م م م م م م م م م م م م ممءزةٌ وش م م م م م م م م مماَن ص م م م م م م م م م ممدِقك عن م م م م م م م م م ممد الن م م م م م م م م م مماس كم م م م م م م م م م مُذ بمم
فظُم م م م م م م م م مّن ش م م م م م م م م م مراً وك م م م م م م م ن منه م م م م م م م م مما عل م م م م م م م م ممى َوَجم م م م م م م م م م لم وهم م م م م م م م م م م م م م م م م ل يط م م م م م م م م م م م م م م م م ممابق معم م م م م م م م م م م م م م م م م مّوٌج بعت م م م م م م م م م م م م م م م م ممدل
ي م م م م م م م م م م م مما وارداً ُس م م م م م م م م م م م م ؤمر عيم م م م م م م م م م م ممش كلم م م م م م م م م م م ممه ك م م م م م م م م م م م ممدٌر فيم م م م م م م م م م م م مَم اعتاض م م م م م م م م م م م ممك ّلم م م م م م م م م م م م م البح م م م م م م م م م م م ممر تركب م م م م م م م م م م م ممه
ت علم م م م م م م م م م م م م م ممر ك فم م م م م م م م م م م م م م م أيام م م م م م م م م م م م م م ممك الول أنفق م م م م م م م م م م م م م م م َ
ميسم م م م م م م م م م ممافة الُل م م م م م م م م م ممف بي م م م م م م م م م م م القم م م م م م م م م م ممول والعلمم م م م م م م م م م ممل
غ م م م م م م م م مماض الوف م م م م م م م مماُء وف م م م م م م م مماض الغ م م م م م م م م ممدر وانفرج م م م م م م م م ت
عل م م م م م م م م م ممى العه م م م م م م م م م ممود فيس م م م م م م م م م ممبُق اليس م م م م م م م م م مميف للع م م م م م م م م م ممذل
إن كم م م م م م م م م م م ممان ينجم م م م م م م م م م م ممع شم م م م م م م م م م م مميء ف م م م م م م م م م م م م ةثبم م م م م م م م م م م مماتم
صم م م م م م م م م م م مةم الوش م م م م م م م م م ممل وأن م م م م م م م م م م ممت يكفي م م م م م م م م م م ممك من م م م م م م م م م م ممه م ّ
مل م م م م م م م م م م م م م ممك القناع م م م م م م م م م م م م م ممة ل يش م م م م م م م م م م م م م ممى عليم م م م م م م م م م م م م ممه ول
تت م م م م م م م م م م م مماج في م م م م م م م م م م م ممه إل م م م م م م م م م م م م النصم م م م م م م م م م م ممار وال م م م م م م م م م م م ممول
ت ل م م م م م م م م م م م مما ترج م م م م م م م م م م م و البق م م م م م م م م م م م مماء ب م م م م م م م م م م م ممداٍر ل ةثَبم م م م م م م م م م م مما َ وي م م م م م م م م م م مما ذخ م م م م م م م م م م م ممبياً عل م م م م م م م م م م م ممى الس م م م م م م م م م م م مرار مطلع م م م م م م م م م م م ماً ِ ت ل م م م م م م م م م م ممه ق م م م م م م م م م م ممد رشم م م م م م م م م م م حّو كم لم م م م م م م م م م م م مِر إن فط ن م م م م م م م م م م م م َ
ت بظ م م م م م م م م م م م م مّل غي م م م م م م م م م م م م م منتقم م م م م م م م م م م م ممل فهم م م م م م م م م م م م ممل سم م م م م م م م م م م م ممع َ
أنصم م م م م م ممت ففم م م م م م ممي الصم م م م م م مملمت منجم م م م م م مماةٌ مم م م م م م ممن الءزل م م م م م م ل
فأربم م م م م م م م م م أ بنفيس م م م م م م م م م ممك أن ترعم م م م م م م م م م ى م م م م م م م م م م ممع الَُلمم م م م م م م م م م لم
31
كان وزيراً لليسلطان ميسعود بن ملمد اليسلجوقي بالوصل. وف م معج ممم الدب مماء :ك ممان آي ممة فم م الكتاب ممة والش ممعر ذخ ممبياً بص ممناعة الكيلمي مماء ل ممه فيه مما تصانيف أضاع الناس بءزاولتها أموالً ل تصى وذخدم اليسمملطان ملكشماه بمن ألممب ارسلن وكان منشممىء اليسمملطان ملمممد مممده ملكممه متممول دي موان الطغ مراء وصماحب دي موان النشمماء تش مرفت بممه الدولمة اليسمملجوقية وتشمموفت اليممه اللملكممة اليوبيممة وتنّق ملم ف م الناصممب والراتممب وتمول السممتيفاء وترشح للوزارة ول يكن ف الدولتي اليسملجوقية واليوبيمة ممن يماةثله فم النشماء سموى أميم اللمك اب م نصممر العتممب وله فم العربيممة والعلمموم قممدم راسممخ وله ف م البلغممة العجممءزة فم النظممم والنممثر قممال المممام ملمممد بممن اليثممم الصممفهان :كشممف السممتاذ أبممو اسمماعيل بممذكائه سممر الكيلميمماء وفمك رموزها واستخرج كنوزها وله فيهما تصمانيف وذكرها وق وله كمان ذخمبياً بصمناعة الكيلميما لم يظهمر الراد من أهو العلم بصناعتها فقط أم أنه كان يعلم كيفيمة صممنعها وصحت معممه فحممول العممادن الم ذهمب وفضمة ربا ظهمر ممن قموله :أضماع النماس بءزاولتهمما أمموالً ل تصمى الول ول صمحت معه لشتهر ذلك وكان ذا ةثروة عظيلمة وقال ابن ذخلكان ف تاريه :اليسي بمن علممي بمن ملمممد بن عبد الصمملمد الصممبهان الطغرئي غءزير الفضمل لطيمف الطبممع فماق بصمنعة النظممم والنمثر ،تمموف سنة 515وف انيساب اليسلمعان. ف م النشممي ،هممذه النيسممبة ال م انشمماء الكت ممب الديوانيممة والرسم ائل والشممهور بممذه النيسممبة السممتاذ ابممو اسمماعيل اليسممي بممن علممي بممن عبممد الصمملمد النشممي الصممبهان صممدر العمراق وشهرة الفمماق وذكر معممه رجل آذخممر .وف مممرآة النممان ف م ح موادث سممنة 514فيهمما تمموف المموزير مؤيمد الدين اليسمي بمن علمي الصمبهان كماتب ديموان النشماء لليسملطان ملممد بمن ملكشماه كمان ممن أفراد الدهر وحامل لواء النظم والنثر وهو صاحب لميمة العجمم ،وف أممل الممل :مؤيد المدين اليسي بن علي الصبهان النشي العروف بالطغرائي فاضل عال صحيح الذهب
32
شمماعر أديممب ،قتممل ظللم ماً وقمد جمماوز سممتي سممنة وشمعره ،ف م غايممة اليسممن وممن جلتممه لميممة العجممم الشممتلملة علممى الداب والكممم وه ي أشممهر مممن أن تممذكر ولمه دي موان شممعر جيممد اه م وف الرياض :الشيخ العلميد الوزير مؤيد الدين فخر الكتاب ابو اسماعيل اليسممي بمن علمي بمن ملمممد بممن عبدالصمملمد الصممبهان النشممي العممروف بممالطغرائي المممامي الشممهيد القتممول ظللم ماً الشمماعر الفاضل الليمل الشمهور صماحب لميمة العجمم المت شمرحها الصمفد ي بشمرح كمبي معمروف وكان مشهوراً بعرفة علم الكيلمياء ويعتقد صحة ذلك وله فيه تأليف اهم ولشتهاره بعلم الكيلمياء قيممل عممن لميتممه العروفة بلميممة العجممم انمما رمءز ال م علممم الكيلميمماء وهو ذخيممال فاسممد كلممما قيممل عممن كتمماب كليلممة ودمنممة مثممل ذلممك .وف تاريخ اليسمملجوقية لعلممماد الممدين ملمممد بممن ملمممد الصممفهان بعممد ممما ذكر مممرض اليسمملطان ملمممد بممن ملكشمماه اليسمملجوقي ممما لفظممه :وأممما السممتاذ ابواسمماعيل الطغرائممي فممانم لمما لم يممروا فم فضممله مطعنمما ول علممى عللمممه مممن القممدح مكلمنماً أشمماعوا بينهممم انممه ساحر وانه ف اليسمحر عمن سماعد المذق وحاسمر وأن ممرض اليسملطان ربا كمان بيسمحره وأنمه ان ل يصرف عن تصرفه فل أمن من أمره فبطلوه وعطلوه واعتءزلوه وعءزلوه اهم. وقال الصفد ي ف شرح لمية العجم :أذخبن العلمة شمس المدين ملممد ابمن ابراهيمم بمن ميساعد النصار ي بالقاهرة الروسة ان الطغرائي لا عءزم أذخو مدومه علممى قتلممه أمممر أن يشممد إلم شجرة وأن يوقف تاه جاعة ليموه باليسهام ،ففعل ذلك به وأوقف إنيسماناً ذخلمف الشمجرة ممن غي أن يشعر به الطغرائمي وأممره أن ييسملمع مما يقممول :وقال لرباب اليسممهام :ل ترموه باليسممهام إل إذا أشممرت إليكممم .فوقفموا واليسممهام فم أيممديهم مفوقة لرميممه .فأنشممد الطغرائممي فم تلممك الممال هذه البيات : ع ن م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ي وأطم م م م م م م م م م م م م م م م م مراف النّي م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ُشم م م م م م م م م م م م م م م م م م ّرم ُ دون م م م م م م م م م م م م م م م م م م وقل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب دون م م م م م م م م م م م م م م م م ممه يتق طّ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
ولق م م م م م م م م م م م ممد أق م م م م م م م م م م م ممول ل م م م م م م م م م م م ممن ييسم م م م م م م م م م م م مّد دم س م م م م م م م م م م م ممهلمهُ وال م م م م م م م م م م مموت فم م م م م م م م م م م م لظ م م م م م م م م م م ممات أح م م م م م م م م م م ممور طرفم م م م م م م م م م م ه
33
ب م م م م م م م م م ممال فتّ م م م م م م م م م ممش ف م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م مؤاد ي ه م م م م م م م م م ممل ي م م م م م م م م م ممرى
في م م م م م م م م م م م ممه لغي م م م م م م م م م م م م م ه م م م م م م م م م م م مموى الحبّ م م م م م م م م م م م ممة موضم م م م م م م م م م م ممع
أه م م م م م م م م ممون ب م م م م م م م م ممه ل م م م م م م م م ممو لم م م م م م م م م م يك م م م م م م م م ممن فم م م م م م م م م م طيّ م م م م م م م م ممه
عه م م م م م م م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م م م م م م م ممبيب وسم م م م م م م م م م م م م م م م ّره اليس م م م م م م م م م م م م م م م ممتودع
إذا م م م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م م م تك م م م م م م م م م م م م ممن ملك م م م م م م م م م م م م ماً مطاع م م م م م م م م م م م م ماً
فك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن عب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالقه مطيع م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وإن ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م تلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممك الم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدنيا جيع م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ه م م م م م م م م م م م م مما نج م م م م م م م م م م م م ممان م م م م م م م م م م م م م ممن نيس م م م م م م م م م م م م م ٍ ك وفت م م م م م م م م م م م م ممك
ك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواه فاتركه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما جيع م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فللما سع ذلك رّق له وأمر بإطلقه ذلك الوقت ،ث أن الوزير علمل على قتله فيلما بعد وقتل اهم. فلمن شعره ما أورده الر العاملي ف أمل المل قوله :
يّل ن م مالفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت الشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرف الرفيعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وقوله : ي م م م م م م مما قل م م م م م م ممب مال م م م م م م ممك وال م م م م م م مموى م م م م م م م ممن بع م م م م م م ممد م م م م م م م مما
ط م م م م م م م م م م م م م م م مماب اليس م م م م م م م م م م م م م م م مملّو وأقص م م م م م م م م م م م م م م م ممر العش م م م م م م م م م م م م م م م مماق
أو م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م ممدا ل م م م م م م م م ممك ف م م م م م م م م م الفاق م م م م م م م م ممة والولم م م م م م م م م
نم م م م م م م م م م م م م م م م ممازعتهم كم م م م م م م م م م م م م م م م ممأس النم م م م م م م م م م م م م م م م ممدام أفم م م م م م م م م م م م م م م م مماقوا
مم م م م م م م م م م ممرض النيسم م م م م م م م م م مميم وص م م م م م م م م م م ّح والم م م م م م م م م م ممداء الم م م م م م م م م م ممذ ي
أشم م م م م م م م م م م م م م م م م ممكوه ل يرجم م م م م م م م م م م م م م م م م ى لم م م م م م م م م م م م م م م م م ممه إف م م م م م م م م م م م م م م م م م مراق
وه م م م م م م م م ممدا ذخف م م م م م م م م م مموق النج م م م م م م م م م ممم والقل م م م م م م م م م ممب ال م م م م م م م م م ممذ ي
ضم م م م م م م م م م م م م م م م مّلم تم علي م م م م م م م م م م م م م م م ممه جم م م م م م م م م م م م م م م م مواني ذخّفم م م م م م م م م م م م م م م م م امق
وف ذخريدة القصممر للعلممماد الكمماتب انممه كتممب اليممه أبممو شممجاع ابممن أبم الوفاء وكان مممن معاصريه بأصفهان وهو تائب من شرب اللمر ييستهديه شراباً : ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بلل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
فخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراً عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماِم
وغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدت مك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارم كف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
تغنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م العف م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماة ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الغلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام
إن كن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد نءزه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ت نف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميسك ع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م مماورة ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدام
فأس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممود ك ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
نّءزه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت نفيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك عنم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ظم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامنن علي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه بالش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرا
ب وع م م م م م م م م م م م م م م م ممش سم م م م م م م م م م م م م م م م ممعيداً ألم م م م م م م م م م م م م م م م ممف عم م م م م م م م م م م م م م م م ممام
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالعلمر يركم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ض كاليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحا
ب وك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ل عي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممش كالن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام
واجم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أ ّدذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر الف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكر يب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموح عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوام
34
فأجابه الستاذ الطغرائي بقوله : م م م م م م م م م م م م م م ممن ت م م م م م م م م م م م م م مماب م م م م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م م م ممرب ال م م م م م م م م م م م م م ممدام
ومم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن مقارفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ة ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرام
وس م م م م م م م م م م م م م م م م م ت ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه النف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس الع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزوب
ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورط ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الةث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام
فاسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتحي ان تلق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه منم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتجعاً له م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداء ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدام
وابن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أحم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما سالم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت لم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديه مم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن بلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الوام
فاستيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقه فل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
يغني م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقي الغلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام
واس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام حظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن حلل أو ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرام
فال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدهر لي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس ين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام عن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م ممك وأن م م م م م م م م م م م م م م ممت عن م م م م م م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م م م م م م من م م م م م م م م م م م م م م ممام
ومن شعره قوله : جام م م م م م م م م م م ممل ع م م م م م م م م م م ممدو ك م م م م م م م م م م م مما اس م م م م م م م م م م ممتطعت ف م م م م م م م م م م ممانه
ب م م م م م م م م م م ممالرفق يطلم م م م م م م م م م م ممع فم م م م م م م م م م م م ص م م م م م م م م م م مملح الفاس م م م م م م م م م م ممد
واح م م م م م م م م م ممذر حيس م م م م م م م م م ممود ك م م م م م م م م م م مما اس م م م م م م م م م ممتطعت ف م م م م م م م م م ممانه
إن نم م م م م م م م م م م ممت عنم م م م م م م م م م م ممه فليم م م م م م م م م م م ممس عنم م م م م م م م م م م ممك براقم م م م م م م م م م م ممد
ان اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممود وان أراد ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممودداً
منم م م م م م م م م م م م م ممه أضم م م م م م م م م م م م م ممر مم م م م م م م م م م م م م ممن العم م م م م م م م م م م م م ممدّو الاقم م م م م م م م م م م م م ممد
ورض م م م م م م م م م م م م م ا اليس م م م م م م م م م م م م م ممود زوال نعلمت م م م م م م م م م م م م م ممك ال م م م م م م م م م م م م م ممت
منم م م م م م م م م م م ممك اللميم م م م م م م م م م م ممل فصم م م م م م م م م م م ممار غي م م م م م م م م م م م م معانم م م م م م م م م م م ممد أوتيته م م م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ط م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ٍ ف أو تال م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ولرب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا رض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ي الع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدو اذا رأى فاصم م م م م م م م م م م ممب علم م م م م م م م م م م ممى غيم م م م م م م م م م م ممظ اليسم م م م م م م م م م م ممود فنم م م م م م م م م م م مماره
ترم م م م م م م م م م م م م م م م ي حش م م م م م م م م م م م م م م م مماه بالع م م م م م م م م م م م م م م م ممذاب الال م م م م م م م م م م م م م م م ممد
أو مم م م م م م م م م م م مما رأيم م م م م م م م م م م ممت النم م م م م م م م م م م ممار تأكم م م م م م م م م م م ممل نفيسم م م م م م م م م م م ممها
ح م م م م م م م م م م م م ممت تع م م م م م م م م م م م م ممود الم م م م م م م م م م م م م م الرمم م م م م م م م م م م م م اد الام م م م م م م م م م م م م ممد
تض م م م م م م م م م م م ممفو عل م م م م م م م م م م م ممى اليس م م م م م م م م م م م ممود نعلم م م م م م م م م م م م ممة ربم م م م م م م م م م م م ه
وي م م م م م م م م م م ممذوب مم م م م م م م م م م م ممن كلمم م م م م م م م م م م ممد ف م م م م م م م م م م م مؤاد الاسم م م م م م م م م م م ممد
وقوله ف مدح العلم مم م م م م م م م م م م م م ممن قم م م م م م م م م م م م م مماس بم م م م م م م م م م م م م ممالعلم الم م م م م م م م م م م م م ممثراء فم م م م م م م م م م م م م ممانه
ف م م م م م م م م م م م حكلمم م م م م م م م م م ممه أعلمم م م م م م م م م م ممى البصم م م م م م م م م م ممية كم م م م م م م م م م مماذب
العلم م م م م م م م م م م م م م م م ممم تم م م م م م م م م م م م م م م م ممدمه بنفيسم م م م م م م م م م م م م م م م ممك دائلم م م م م م م م م م م م م م م م م ماً
وال م م م م م م م م م م م م ممال ي م م م م م م م م م م م م ممدم عن م م م م م م م م م م م م ممك في م م م م م م م م م م م م ممه ن م م م م م م م م م م م م ممائب
وال م م م م م م م م م م م م م م ممال ييس م م م م م م م م م م م م م م مملب أو مبي م م م م م م م م م م م م م م ممد ل م م م م م م م م م م م م م م ممادث
والعلم م م م م م م م م م م م م م م ممم ل يشم م م م م م م م م م م م م م م ممى عليم م م م م م م م م م م م م م م ممه سم م م م م م م م م م م م م م م ممالب وال م م م م م م م م م م م ممال ظ م م م م م م م م م م م ممل ع م م م م م م م م م م م ممن ِفنائ م م م م م م م م م م م ممك ذاه م م م م م م م م م م م ممب
ه م م م م م م م م م م م ممذا عل م م م م م م م م م م م ممى النف م م م م م م م م م م م مماق يغ م م م م م م م م م م م ممءزر فيض م م م م م م م م م م م ممه
أب م م م م م م م م م م م ممداً وذل م م م م م م م م م م م ممك حي م م م م م م م م م م م م تنف م م م م م م م م م م م ممق ناض م م م م م م م م م م م ممب
والعل م م م م م م م م م م م ممم نق م م م م م م م م م م م ممش ف م م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م م مؤاد ك راس م م م م م م م م م م م ممخ
35
ومن شعره قوله : أم م م م م م م م م م م م مما العل م م م م م م م م م م م مموم فق م م م م م م م م م م م ممد ظف م م م م م م م م م م م ممرت ببغي م م م م م م م م م م م ممت
منه م م م م م م م م م م م م م م م م مما فلم م م م م م م م م م م م م م م م م مما احت م م م م م م م م م م م م م م م م مماج ان أتعللم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وعرفم م م م م م م م م م م م م م م م ت أسم م م م م م م م م م م م م م م م مرار القيق م م م م م م م م م م م م م م م ممه كله م م م م م م م م م م م م م م م مما
عللم م م م م م م م م م م م م ماً أن م م م م م م م م م م م م ممار ل م م م م م م م م م م م م م البهي م م م م م م م م م م م م ممم الظللم م م م م م م م م م م م م مما
وورةثم م م م م م م م م م ت هرمم م م م م م م م م م س س م م م م م م م م م ممر حكلمت م م م م م م م م م ممه ال م م م م م م م م م ممذ ي
م م م م م م م م م م م م مما زال ظن م م م م م م م م م م م م ماً ف م م م م م م م م م م م م م الغي م م م م م م م م م م م مموب مرّجم م م م م م م م م م م م ام م
وملك م م م م م م م م م م م م م م ممت مفت م م م م م م م م م م م م م م مماح الكن م م م م م م م م م م م م م م مموز بكلم م م م م م م م م م م م م م م ممة ل م م م م م م م م م م م ممول التقي م م م م م م م م م م م ممة كن م م م م م م م م م م م ممت أظه م م م م م م م م م م م ممر معج م م م م م م م م م م م مءزاً
كش م م م م م م م م م م ممفت لم م م م م م م م م م م م اليسم م م م م م م م م م م مّر الفم م م م م م م م م م م مّي البهلم م م م م م م م م م م مما
مم م م م م م ممن حكلمم م م م م م ممت تشم م م م م م ممفي القلم م م م م م مموب مم م م م م م ممن العلمم م م م م م ممى
أه م م م م م م م م م م م م م م مموى التكم م م م م م م م م م م م م م م مّرم والتظ م م م م م م م م م م م م م م مماهر بال م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي
عّللمت م م م م م م م م م م م م م م م م ممه والعق م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ينهم م م م م م م م م م م م م م م م ممى عنهلم م م م م م م م م م م م م م م م م مما فم م م م م م م م م م م م م م م م م م الع م م م م م م م م م م م م م م م م ممالي ول لبيب م م م م م م م م م م م م م م م م ماً مع م م م م م م م م م م م م م م م م ممدما
وأريم م م م م م م م م م م م م م م م م د ل ألق م م م م م م م م م م م م م م م م ممى غبي م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً مؤس م م م م م م م م م م م م م م م م م راً
والن م م م م م م م م م م م م م م م م مماس إم م م م م م م م م م م م م م م م م مما جاه م م م م م م م م م م م م م م م م ممل أو ظ م م م م م م م م م م م م م م م م ممال
فلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أطي م م م م م م م م م م م م م م م م ممق تكّرم م م م م م م م م م م م م م م م م مما وتكّللم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وكأن م م م م م م م م م م م م م م مما الش م م م م م م م م م م م م م م مملمس الني م م م م م م م م م م م م م م ممة أذ ب م م م م م م م م م م م م م م ممدت
والب م م م م م م م م م م ممدر ين م م م م م م م م م م ممح للغ م م م م م م م م م م ممروب ومم م م م م م م م م م مما غ م م م م م م م م م م ممرب
متحارب م م م م م م م م م م م م م م م م م ان ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن صم م م م م م م م م م م م م م م م م مماغه
م م م م م م م م م م ممن فض م م م م م م م م م ممة ول م م م م م م م م ممذا م م م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م م ممن ذه م م م م م م م م م ممب
وقوله يصف طلوع الشلمس وغروب البدر :
وقوله : فاش م م م م م م م ممعلت م م م م م م م م مما ذخب م م م م م م م مما م م م م م م م م ممن ن م م م م م م م ممار أش م م م م م م م ممجان
أيكيّم م م م م م م م م م ممة ص م م م م م م م م م م ممدحت ش م م م م م م م م م م ممجواً عل م م م م م م م م م م ممى فن م م م م م م م م م م ممن
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذكرتن أوط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ي وأوط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
فم م م م م م م م م مماحت وم م م م م م م م م مما فقم م م م م م م م م ممدت إلفم م م م م م م م م مما ول فجعم م م م م م م م م ممت
أضم م م م م م م م م م ممحت تم م م م م م م م م م ممدد وج م م م م م م م م م م د الوةث م م م م م م م م م ممق العم م م م م م م م م م ممان
طليق م م م م م م م م م م م م ممة م م م م م م م م م م م م م ممن أس م م م م م م م م م م م م ممار الم م م م م م م م م م م م م مّم ناعلم م م م م م م م م م م م م ممة
تشم م م م م م م م م ممبهت ب م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م وج م م م م م م م م م د وف م م م م م م م م م ط م م م م م م م م ممرب
هيهم م م م م م م م ممات مم م م م م م م م مما نم م م م م م م م ممن ف م م م م م م م م م الم م م م م م م م ممالي سم م م م م م م م مميآن
م م م م م م م م م مما فم م م م م م م م م م حش م م م م م م م م مماها ول فم م م م م م م م م م جفنه م م م م م م م م مما أةث م م م م م م م م ممر
م م م م م م م م م ممن ن م م م م م م م م ممار قل م م م م م م م م ممب ول م م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م مماء أجف م م م م م م م م ممان
يم م م م م م م م م م م م م مما ربّ م م م م م م م م م م م ممة البانم م م م م م م م م م م م م ممة الغنم م م م م م م م م م م م م مماء تضم م م م م م م م م م م م م ممنها
ذخض م م م م م م م م م م م م م م مراء تلت م م م م م م م م م م م م م ممف أغص م م م م م م م م م م م م م ممانا باغص م م م م م م م م م م م م م ممان
ان ك م م م م م م م م م م م م م ممان نوحم م م م م م م م م م م م م م ك إس م م م م م م م م م م م م م ممعاداً لغ م م م م م م م م م م م م م ممتٍب
ن م م م م م م م م م م م م مماء ع م م م م م م م م م م م م ممن اله م م م م م م م م م م م م ممل منم م م م م م م م م م م م م م بجم م م م م م م م م م م م م مران
فقارض م م م م م م م م م م م م م م ين اذا مم م م م م م م م م م م م م م مما اعتم م م م م م م م م م م م م م ممادن طم م م م م م م م م م م م م م ممرب
وج م م م م م م م م م م م م م م م داً بوج م م م م م م م م م م م م م م م د وس م م م م م م م م م م م م م م مملواناً بيس م م م م م م م م م م م م م م م مملوان
م م م م م م م م مما أن م م م م م م م ممت منم م م م م م م م م ول يعني م م م م م م م ممك م م م م م م م م مما أذخ م م م م م م م ممذت
من م م م م م م م م م م م م الليم م م م م م م م م م م ممال ول تم م م م م م م م م م م ممدرين مم م م م م م م م م م م مما شم م م م م م م م م م م ممان
36
وقوله : اق م م م م م م م ممول لنض م م م م م م م ممو ي وه م م م م م م ممي م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م ممجن ذخل م م م م م م م ممو
حناني م م م م م م م ممك ق م م م م م م م ممد أدمي م م م م م م م ممت كللم م م م م م م م ممي ي م م م م م م م مما نض م م م م م م م ممو
تعم م م م م م م م م م م م م م م ممال اقاسم م م م م م م م م م م م م م م ممك اللمم م م م م م م م م م م م م م م مموم لتعللمم م م م م م م م م م م م م م م ممي
بأنم م م م م م م م م م م ممك مم م م م م م م م م م م مما تشم م م م م م م م م م م ممتكي كبم م م م م م م م م م م ممد ي ذخلم م م م م م م م م م م ممو
تريم م م م م م م م م م دين مرعم م م م م م م م م م ى الريم م م م م م م م م م ف والب م م م م م م م م م ممدو ابتغ م م م م م م م م م ممي
ومم م م م م م م م م مما ييس م م م م م م م م م ممتو ي الريم م م م م م م م م م ف العراق م م م م م م م م م ممي والب م م م م م م م م م ممدو
ه م م م م م مموى لي م م م م م ممس ييس م م م م م مملي الق م م م م م ممرب عن م م م م م ممه ول الن م م م م م مموى
وش م م م م م م م م م ممجو ق م م م م م م م م م م ممدي لي م م م م م م م م م م ممس يش م م م م م م م م م م ممبهه ش م م م م م م م م م م ممجو
ك ووج م م م م م م م م م م م م م م ٌد ول أس م م م م م م م م م م م م م م ممى فاس م م م م م م م م م م م م م م مٌر ول فم م م م م م م م م م م م م م م م ٌ
وس م م م م م م م م م م م م ممقم ول بم م م م م م م م م م م م م ممرء وس م م م م م م م م م م م م ممكٌر ول ص م م م م م م م م م م م م ممحو
ف طعلمم م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م فلمم م م م م م م م ممي حلم م م م م م م م ممو وس م م م م م م م م ٌم ذع م م م م م م م مما ٌ
عن م م م م م م م م م م م م مماء مع م م م م م م م م م م م م مّن وه م م م م م م م م م م م م و عن م م م م م م م م م م م م ممد ي راح م م م م م م م م م م م م ممة
وقوله :
انظ م م م م م م م م م م م م م ممر ت م م م م م م م م م م م م م ممرى الن م م م م م م م م م م م م م ممة فم م م م م م م م م م م م م م م وجه م م م م م م م م م م م م م ممه
ل ري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ب ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ذا ك ول شم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك
أم م م م م م م م م م م م م م مما ت م م م م م م م م م م م م م ممرى فم م م م م م م م م م م م م م م الرحي م م م م م م م م م م م م م ممق ال م م م م م م م م م م م م م ممذ ي
ذخت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك
وقال يعءزى معي اللك عن نكبته : فعاقب م م م م م م م م م م م م م م م م ممة الص م م م م م م م م م م م م م م م م ممب اللمي م م م م م م م م م م م م م م م م ممل جي م م م م م م م م م م م م م م م م مُل ض م م م م م م م م م م م م مملمي بم م م م م م م م م م م م ممأن ال م م م م م م م م م م م م م سم م م م م م م م م م م م مموف ي م م م م م م م م م م م م ممديل
ث تَص م م م م م م م م م م ّب معي م م م م م م م م م م م الل م م م م م م م م م ممك إن ع م م م م م م م م م م مّن ح م م م م م م م م م مماد ٌ ص م م م م م م م م م م م ممنع رب م م م م م م م م م م م ك إنن م م م م م م م م م م م م ول تيأسم م م م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م م م م ممن ُ
ُتبشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مُر أن النائب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممات ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزول علي م م م م م م م م م م م م م م م م ممه لس م م م م م م م م م م م م م م م م ممفار الص م م م م م م م م م م م م م م م م ممباح دلي م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
فم م م م م م م م م م م م م م م م ممإن الليم م م م م م م م م م م م م م م م ممال إذ يم م م م م م م م م م م م م م م م ممءزول نعيلمهم م م م م م م م م م م م م م م م مما
أل م م م م م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م م م م ممر أن اللي م م م م م م م م م م م م ممل بع م م م م م م م م م م م م ممد ظلم م م م م م م م م م م م م ممه
)(1
وأن اللل النض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو يقلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر بع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدما
بم م م م م م م م م ممدا وه م م م م م م م م م و شم م م م م م م م م ممخت الم م م م م م م م م ممانبي ضم م م م م م م م م ممئيل
ب ال م م م م م م م م م م م م م م ممدوح ُيقل م م م م م م م م م م م م م م ممع كللم م م م م م م م م م م م م م م مما فل تيس م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
ي م م م م م م م م م م م م م م مّر بم م م م م م م م م م م م م م ممه نفم م م م م م م م م م م م م م ممح الصم م م م م م م م م م م م م م ممبا فيلميم م م م م م م م م م م م م م ممل تع م م م م م م م م م م م م م م م م م مماوده بع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد الض م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء ُك ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول
ب اليس م م م م م م م م م م م م مميف يقص م م م م م م م م م م م م ممف كللم م م م م م م م م م م م م مما ول تيسم م م م م م م م م م م م م م ّ فق م م م م م م م م م م م ممد يعط م م م م م م م م م م م ممف ال م م م م م م م م م م م ممدهر الّب م م م م م م م م م م م م عن م م م م م م م م م م م ممانه ويرت م م م م م م م م م اش مقصم م م م م م م م م مموص النم م م م م م م م م مماحي بعم م م م م م م م م ممد مم م م م م م م م م مما
فيش م م م م م م م م م م م م م م م م ممفى علي م م م م م م م م م م م م م م م م ممل أو يُبم م م م م م م م م م م م م م م م م ّل غلي م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
تيسم م م م م م م م م م م م م مماقط ري م م م م م م م م م م م م م ش واسم م م م م م م م م م م م م ممتطار نيسم م م م م م م م م م م م م مميل
وييس م م م م م م م م م م م م ممتأنف الغص م م م م م م م م م م م م ممن اليس م م م م م م م م م م م م ممليب نض م م م م م م م م م م م م ممارًة
في م م م م م م م م م م م م م ممورق م م م م م م م م م م م م م م مما لم م م م م م م م م م م م م م م يعت م م م م م م م م م م م م م مموره ذب م م م م م م م م م م م م م ممول
__________________ 1م النضو :الهءزول ،والشخت الضامر عن غي هءزال. 2م النيسيل :ما ييسقط من الريش.
37
)(2
وللنج م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م ممن يع م م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م م ممذبول اس م م م م م م م م م م ممتقامة
ظ م م م م م م م م م م م ممن بع م م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م م ممذهاب قف م م م م م م م م م م ممول وللح م م م م م م م م م م م م ّ
وبعم م م م م م م م م ممض الرزايم م م م م م م م م مما يم م م م م م م م م مموجب الشم م م م م م م م م ممكر وقعهم م م م م م م م م مما
عليم م م م م م م م م م م م م م ممك وأحم م م م م م م م م م م م م م ممداث الءزم م م م م م م م م م م م م م م ان شم م م م م م م م م م م م م م ممكول
ول غم م م م م م م م م م م م م م ممرو أن أذخنم م م م م م م م م م م م م م ممت عليم م م م م م م م م م م م م م ممك فإنّم م م م م م م م م م م م م م مما وأ ي قن م م م م م م م م م م م م م م م م م مماٍة لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُترنّم م م م م م م م م م م م م م م م ممح كعوب م م م م م م م م م م م م م م م م مما
يُصم م م م م م م م م م م م م م ممادَم ب م م م م م م م م م م م م م م ممالطب اللي م م م م م م م م م م م م م م ممل جلي م م م م م م م م م م م م م م ممل وأ ي حيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممام لم م م م م م م م م م م م م م م م م م تص م م م م م م م م م م م م م م م م ممبه فل م م م م م م م م م م م م م م م م ممول
أسم م م م م م م م م م م م ممأت إل م م م م م م م م م م م م م اليم م م م م م م م م م م م ممام حم م م م م م م م م م م م ممت وترت م م م م م م م م م م م م ا
فعن م م م م م م م م م م م م م م م ممد ك أض م م م م م م م م م م م م م م م ممغان ل م م م م م م م م م م م م م م م مما وتب م م م م م م م م م م م م م م م ممول
)(1
وم م م م م م م م م مما أنم م م م م م م م م ممت إل اليسم م م م م م م م م مميف ييسم م م م م م م م م ممكن غلمم م م م م م م م م ممده
ليش م م م م م م م م م م م م م ممقى ب م م م م م م م م م م م م م ممه ي م م م م م م م م م م م م م مموم الن م م م م م م م م م م م م م مءزال قتي م م م م م م م م م م م م م ممل
أمم م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م ممك بالص م م م م م م م م م م م مّد يممق يوسم م م م م م م م م م ممف أُس م م م م م م م م م م مموة
فتحلم م م م م م م م م م م م ممل وط م م م م م م م م م م ممء الم م م م م م م م م م م ممدهر وه م م م م م م م م م م م و ةثقي م م م م م م م م م م م ممل
ض منم م م م م م م ممك البم م م م م م م ممس والم م م م م م م ممذكر سم م م م م م م ممائٌر وم م م م م م م مما غ م م م م م م م م ّ فل ت م م م م م م م م م م م م م م م م ممذعنن للخط م م م م م م م م م م م م م م م م ممب آد ك ) (3ةثقل م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
)(2
فلمثلم م م م م م م م م م م م م م م م ممك لألمم م م م م م م م م م م م م م م م ممر العظيم م م م م م م م م م م م م م م م ممم حم م م م م م م م م م م م م م م م ممول
ول تءزعم م م م م م م م م م م م م م م ن للكب م م م م م م م م م م م م م م ممل ميس م م م م م م م م م م م م م م ممك وقع م م م م م م م م م م م م م م ممه
ف م م م م م م م م م م م م م م م ممإن ذخلذخي م م م م م م م م م م م م م م م ممل الّرجم م م م م م م م م م م م م م م ممال كب م م م م م م م م م م م م م م م ممول
طلي م م م م م م م م م م م ممق ل م م م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م ممافقي ذمي م م م م م م م م م م م ممل
ويأسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممى لم م م م م م م م م م م م م م م م م مما يأذخم م م م م م م م م م م م م م م م م ممذنه لبخيم م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
وإن ام م م م م م م م م م م م م م ممرًء تع م م م م م م م م م م م م م ممدو الم م م م م م م م م م م م م م موادث عرضم م م م م م م م م م م م م م ه
ومن شعر الطغرائي ف الفخر ما ذكره الءزيات ف تاريخ الدب العرب أبم م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م أن اس م م م م م م م م م م م ممو بغيم م م م م م م م م م م م م فض م م م م م م م م م م م ممائلي
إذا م م م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م م مما بال م م م م م م م م م م م م ممال ك م م م م م م م م م م م م مّل ميس م م م م م م م م م م م م مّود
وإن كرم م م م م م م م م م م م م م م ت قبل م م م م م م م م م م م م م م ممي أوائ م م م م م م م م م م م م م م ممل أس م م م م م م م م م م م م م م ممرت
فم م م م م م م م م م م م ممإن بلمم م م م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م م م م م مبم م م م م م م م م م م م ممدأ سم م م م م م م م م م م م ممؤدد ي
ومم م م م م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممال إل ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممارة ميس م م م م م م م م م م م م م م م م ممتدة
فهل بفض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملي ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماةثرون ومت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى
إذا لم م م م م م م م م م يك م م م م م م م م ممن لم م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م الولي م م م م م م م م ممة بيس م م م م م م م م ممطة
يطم م م م م م م م ممول بم م م م م م م م مما بم م م م م م م م مماعي وتيسم م م م م م م م ممطو بم م م م م م م م مما يم م م م م م م م ممد ي
ول ك م م م م م م م م م م ممان ل م م م م م م م م م م م م حك م م م م م م م م م م ممم مط م م م م م م م م م م مماع أجي م م م م م م م م م م ممءزه ص م م م م م م م م م م م مرمت ف م م م م م م م م م م م م ح م م م م م م م م م م ممق ُم ت م م م م م م م م م م م ممٍد فاع م م م م م م م م م م ممذر إن ق ّ
ف م م م م م م م م م م م م م ممأرغم اع م م م م م م م م م م م م م ممدائي وأكب م م م م م م م م م م م م م ممت حّيسم م م م م م م م م م م م م م م دم ي
أَُأكف م م م م م م م م م م م ممى ول أكف م م م م م م م م م م م ممي؟ وتل م م م م م م م م م م م ممك غضاض م م م م م م م م م م م ممة
أرى دونم م م م م م م م م م م م م م مما وق م م م م م م م م م م م م م م ممع اليسم م م م م م م م م م م م م م م ممام الهنم م م م م م م م م م م م م م م ممد يعم م م م م م م م م م م م ممانيه م م م م م م م م م م م م ممن مكروه م م م م م م م م م م م م ٍة فك م م م م م م م م م م م ممأن ق م م م م م م م م م م م م مِد
إذا جل م م م م م م م ممد ي ف م م م م م م م م م الم م م م م م م م ممر ذخ م م م م م م م ممان ول م م م م م م م يُعم م م م م م م ممن
مريم م م م م م م م م م م م رة عءزمم م م م م م م م م م م م ي ن م م م م م م م م م م م مماب عن م م م م م م م م م م م ممه تل م م م م م م م م م م م ممد ي
وآم م م م م م م م م م م م م م م م ممن أن يعت م م م م م م م م م م م م م م م ممادن كي م م م م م م م م م م م م م م م ممد معت م م م م م م م م م م م م م م م ممد
م م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م ممءزم أل يض م م م م م م م م م م م م م ممجرالرُء بال م م م م م م م م م م م م م ممذ ي
ول م م م م م م م م ممو بع م م م م م م م م م ممد حيم م م م م م م م م م م إن م م م م م م م م م ممه ذخيم م م م م م م م م م م ميس م م م م م م م م م ممعد
وم م م م م م م م م م م ممن ييس م م م م م م م م م م م ممتعن بالص م م م م م م م م م م م ممب ن م م م م م م م م م م م ممال م م م م م م م م م م م م مراده
__________________ 1م التبول جع التبل :هو الثأر. 2م الذميل :اليسي اللي. 3م آد ك :اةثقلك وأجهد ك.
38
ابرو ومنصرور الجرواليقي ابو منصور الواليقي قال ابن شهراشوب ف الناقب :قمال المواليقي فم ذم يءزيد حيم ضمرب ةثنايما اليسمي 7 بالقضيب اليءزران. واذختم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال بم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالكب علم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى رب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ه
يق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرع ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالعود ةثناي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه
ب ال م م م م م م م م م م م م م ممدى بي م م م م م م م م م م م م م ممث قم م م م م م م م م م م م م ممد ك م م م م م م م م م م م م م ممان ن م م م م م م م م م م م م م م ٌ
يلثم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م قبلتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه
39
جاء ف أعيان الشيعة ج 49ص : 52 أب ممو منص ممور موهموب ب ممن أب م ط مماهر أح ممد ب ممن ملم ممد ب ممن الض ممر ب ممن اليس ممي ال مواليقي البغداد ي. ولد سممنة 466وتوف يمموم الحممد منتصممف الممرم سممنة 539ببغممداد ودفممن ببمماب حممرب وصلى عليه قاضي القضاة الءزينب بامع القصر. و ) الم مواليقي ( نيس ممبه الم م علم ممل الوال ممق أو بيعه مما .والوالي ممق ج ممع جوال ممق وهممو وعمماء معممروف .وهو معممرب جموال بمماليم الفارسية ،لن اليممم والقمماف ل يتلمعممان فم كللمممة واحممدة عربية البتة .قال ابمن ذخلكمان :وهي نيسمبة شماذة لن اللمموع ل ينيسمب اليهمما بمل إلم آحادهما ، إل ف كللمات شماذة مفوظة كأنصمار ي فم النيسمبة الم النصمار .والواليمق فم جمع جوالمق شماذ أيضماً لن اليمماء لم تكممن فم الفممرد واليسمملموع فيممه جوالممق بضممم اليممم وجعممه جوالممق بفتحهمما وهو باب مطرد كرجل حلحل بضم الاء أ ي وقور جعه حلحممل بفتممح المماء ،وشجر عممدامل أ ي قدي ،جعه عمدامل ،ورجل عراعمر أ ي سميد ،جعمه عراعمر ،ورجل علكد أ ي شمديد ،جعمة علكد ،وله نظائر كثية اهم. ) أقروال العلماء فيه (
ذكره ابن النبار ي ف نءزهة اللباء ف طبقات الدباء فقال : وأممما أبممو منصممور موهوب بممن أحممد بممن ملمممد بمن الضممر المواليقي اللغممو ي فممإنه كممان مممن كبار أهل اللغة ،وكان ةثقة صدوقاً ،وأذخذ عن الشيخ اب زكريا
40
يىي الطيب التبيءز ي ،وألف كتباً حيسنة وقرأت عليممه ،وكان منتفعماً بممه لمديانته وحيسممن سميته اهم. وذكممره اب ممن ذخلك ممان فق ممال :أب ممو منص ممور موهمموب ب ممن أبم م ط مماهر أح ممد ب ممن ملم ممد اب ممن ال مواليقي البغممداد ي الديممب اللغممو ي كممان إمام ماً ف م فنممون الدب وهو مممن مفمماذخر بغممداد ،ق مرأ الدب علممى الطيمب ابم زكريا التمبيءز ي يىيم بمن علمي ولزمه وتللمممذ لمه حمت بممرع فم فنممه ،وهو متدين ةثقة غءزير الفضل وافر العقل مليمح المط كمثي الضمبط صمّنف التصمانيف الفيمدة وانتشمرت من ممه مث ممل ش ممرح أدب الك مماتب والع مّرب ،ول يعلم ممل ف م جنيس ممه اكممثر من ممه ،وتتلمممة درة الغ مواص للحري ر ي سمماء التكلملممة فيلممما يلحممن فيممه العامممة ال م غي م ذلممك ،وك ان يتممار ف م ميسممائل النحممو مممذاهب غريبممة ،وك ان ف م اللغممة أمثممل منممه ف م النحممو ،وذخطممه مرغ وب فيممه يتنممافس النمماس ف م تصيله والغالة فيه ،وسع ابن الواليقي من شيوخ زمانه واكثر ،وأذخذ الناس عنه عللمماً جماً ، وينيسممب اليممه مممن الشممعر شمميء قليممل » اه « .وذكره وأبمماه أحممد اليسمملمعان فم النيسمماب فقممال : الواليقي ابو طاهر احد بن ملمد بن الضر بن اليسي الواليقي والد شمميخاً ابم منصممور كممان شمميخنا صممالا سممديداً ًوابنممه المممام ابممو منصممور موهوب بممن ابم طمماهر المواليقي مممن اهممل بغممداد كممان مممن مفمماذخر بغممداد بممل العمراق وكان متممديناً ًةثقممة غءزير الفضممل وافممر العقممل مليممح الممط كممثي الضبط قرأ الدب على اب زكريا التبيءز ي والقاضي واب الفرج البصر ي وتللمذ للما وبرع فم الفقممه وصنف التصانيف وانتشر ذكره وشاع فم الفماق وق رأ عليمه اكثر فضملء بغمداد وسع ابما القاسمم علي بن احد ابن التيست ي وابا طاهر ملممد بمن احمد بمن ابم الصمقر النبمار ي وابما الفموارس طمراد بن ملمد الءزينب ومن بعدهم ،سعت منمه الكمثي وق رأت عليمه الكتمب مثمل غريب المديث لبم عبد وامال الصول وغيها من الذخبار الشهورة » اهم «. وذكره اليسيوطي ف بغية الوعاة فقال :موهوب بن احد بن ملمد ابن
41
اليسممن بممن الضممر ابممو منصممور ال مواليقي النحممو ي اللغممو ي كممان امام ماً ف م فنممون الدب صممحب الطيممب الت مبيءز ي وسع الممديث مممن اب م القاسممم ابممن التيسممت ي ) البيسممت ي ( واب م طمماهر بممن اب م ط الصممقر وروى عنممه الكنممد ي وابممن المموز ي وك ان ةثقممة دين ماً غءزي ر الفضممل وافممر العقممل مليممح ال م ّ والضبط درس الدب فم النظاميمة بعمد التمبيءز ي واذختمص باماممة القتفمي وكان فم اللغمة أمثمل منمه ف النحو وكان متواضممعاً طويل الصمملمت مممن أهمل اليسمنة ل يقمول الشميء ال بعممد التحقيممق يكمثر من قول ل ادر ي » اهم «. ) اخباره (
قال ابن ذخلكان :جرت لممه ممع الطمبيب هبمة الم بمن صمماعد العمروف بمابن التللميممذ واقعممة عنممده وهي انممه لمما حضممر اليممه للصمملة بممه ودذخممل عليممه اول دذخلممه فلممما زاده علممى ان قممال اليسمملم على اميالؤمني ورحة ال تعال فقممال لممه ابمن التللميممذ وكان حاضمراً قائلمماً بيم يمد ي القتفممي وله ادلل الاصة والصحية :ما هكذا ييسلم على اميالؤمني يا شيخ فلم يلتفت ابن الواليقي اليه وقال لللمقتفممي يمما اميالممؤمني سمملمي هممو ممما جمماءت بممه اليسممنة النبوية وروى لممه ذخممباً ف م صممورة اليسلم ث قال :يا اميالؤمني لو حلف حالف ان كافراً لم يصمل الم قلبمه نموع ممن انمواع العلمم علممى المموجه الرضي لمما حنممث لن الم تعممال ذختممم علممى قلمموبم ولن يفممك ذختممم الم إل باليممان فقممال لممه صممدقت وأحيسممنت فيلممما فعلممت وكأنمما ألممم ابممن التللميممذ بجممر مممع فضممله وغم ءزارة ادبممه وحكى ولده ابو ملممد اسماعيل وكان أنمب اولده قمال كنمت فم حلقمة والمد ي يموم اللمعمة بعمد الصلة بامع القصر والناس يقرمؤن عليه فوقف عليه شاب وقال يا سمميد ي قممد سممعت بيممتي مممن الشعر ول افهم معناها واريد ان تعرفن معناها فقال قل فانشده : وهجم م م م م م م م م م م م ممره النم م م م م م م م م م م م ممار يصم م م م م م م م م م م م مملين بم م م م م م م م م م م م ممه النم م م م م م م م م م م م ممارا
وص م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م ممبيب جنم م م م م م م م م ممان الل م م م م م م م م م ممد اسم م م م م م م م م ممكنها
42
ان ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م يءزرن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالوزاء إن زارا
فالش م م م م م م م م مملمس ب م م م م م م م م ممالقوس أميس م م م م م م م م ممت وه م م م م م م م ممي نازل م م م م م م م م ة
فقممال لممه والممد ي يمما بن م هممذا شمميء مممن علممم النجمموم وسميها ل مممن صممنعة أهممل الدب فانصرف الشاب مممن غيم حصممول فائمدة واسمتحيا والمد ي مممن أن ييسممأل ممما ليممس عنمده منمه علممم وقام وآل على نفيسمه أن ل يلمس فم حلقتمه حمت ينظمر فم علمم النجموم ويعمرف تيسميي الشملمس والقلمممر فنظممر ف م ذلممك وحصممل معرفتممه ث م جلممس .ومعن م الممبيت اليسممؤول عنممه :ان الشمملمس اذا كانت ف آذخر القموس كمان الليمل فم غايمة الطمول لنمه يكمون آذخمر فصمل الريف ،واذا كمانت فم آذخمر الموزاء كمان الليمل فم غايمة القصمر لنمه آذخمر فصمل الربيمع :ولبعمض شمعراء عصمره وهو اليص بيص كلما ف متصر الءزيدة للحافظ : ك م م م م م م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م م م م م م ممذنوب ببلم م م م م م م م م م م م م م م م ممدت مغف م م م م م م م م م م م م م م م ممورة
إل الل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذين تعاظلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ان يغفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرا
ك م م م م م م م م م م م م م م م م ممون ال م م م م م م م م م م م م م م م م م مواليقي فيه م م م م م م م م م م م م م م م م مما ملقي م م م م م م م م م م م م م م م م مما
أدب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وك م م م م م م م م م م م م م م م م م ون الغرب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م معم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مبا
فاس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي لكنت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل فص م م م م م م م م م م م م م م م م م مماحة
وغف م م م م م م م م م م م ممول فطنت م م م م م م م م م م م ممه تعّب م م م م م م م م م م م م م ع م م م م م م م م م م م ممن ك م م م م م م م م م م م ممرى
وقال ابن النبمار ي فم النءزهة :كمان يتمار فم بعمض ميسمائل النحمو ممذاهب غريبمة وكان يممذهب ال م ان السممم بعممد لممول يرتفممع بمما علممى ممما يممذهب اليممه الكوفيممون وكان يممذهب ال م أن اللممف واللم ف م نعممم الرجل ،للعهممد علممى ذخلف ممما ذهممب اليممه اللماعممة مممن انمما للجنممس ل للعهد ،وحضرت حلقتمه يوم اً وهو يقمرأ عليمه كتماب اللمهمرة لبمن دريد وقد حكمى عمن بعمض النحممويي انممه قممال اصممل ليممس ) ل ايممس ( فقلممت هممذا الكلم كممأنه مممن كلم الصمموفية فكممأن الشيخ أنكر علي ذلك ول يقل ف تلك الال شيئاً فللما كان بعد ذلك بإيممام وقد حضمرنا علممى العادة قال اين ذلك المذ ي انكمر ان يكمون اصمل ليمس ل ايمس ،اليمس ) ل ( تكمون بعنم ليمس فقلت للشيخ ول اذا كان ل بعن ليس يكون اصمل ليمس ل آيمس فلمم يمذكر شميئاً وكان الشميخ ; ف اللغة أمثل منه ف النحو وقال ابن النبار ي ف ترجة الرير ي القاسم بن علي :
43
يكى انه لا قدم بغداد شيخنا ابو منصور موهوب بن احد الواليقي والرير ي يقمرأ عليمه كتاب القامات فللما بلغ ف القامة 21ال قوله : وياس م م م م م م م م م م م م م م ممب عل م م م م م م م م م م م م م م ممى النقيص م م م م م م م م م م م م م م ممة والش م م م م م م م م م م م م م م ممغا
وليحش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرن اذل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن فق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع الفل
قممال الشمميخ ابممو منصممور ممما الشممغا قممال الءزيادة ،فقممال لممه الشمميخ ابممو منصممور إنمما الشممغا اذختلف منممابت السممنان ول معن م ل ممه همما هنمما وقممال ابممن النص ممار ي أيض ماً حك ممى شمميخنا أب ممو منصممور عممن الشمميخ اب م زكريا يىي م بممن علممي الت مبيءز ي عممن اب م ال موائءز اليسممي بممن علممي الكمماتب الواسطي قال رأيت سنة 414وأنا جالس فم ميسمجد قبما مممن نمواحي الدينمة اممرأة عربيمة حيسمنة الش ممارة رائق ممة الش ممارة س مماحبة م ممن أذيال مما رامي ممة القل مموب بيس ممهام جال مما فص مملت هن مما ك ركع ممتي احيسممنتهلما ث م رفعممت يممديها ودعممت بممدعاء جعممت فيممه بيم الفصمماحة والشمموع وسحت عيناهمما بدمع غي ميستدعى ول منوع وأنشأت تقول وهي متلمثلة : ي م م م م م م م م م م م م مما من م م م م م م م م م م م م ممءزل القط م م م م م م م م م م م م ممر بع م م م م م م م م م م م م ممدما قنط م م م م م م م م م م م م م موا
وي م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وّل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م النعلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء والنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن
يك م م م م م م م م م م م ممون م م م م م م م م م م م م مما ش م م م م م م م م م م م ممئت ان يك م م م م م م م م م م م ممون وم م م م م م م م م م م مما
ق م م م م م م م م م م م م م م م ممدرت أن ل يك م م م م م م م م م م م م م م م ممون لم م م م م م م م م م م م م م م م م يك م م م م م م م م م م م م م م م ممن
وسألتن عممن الممبئر الممت حفرها النممب 6بيممده وكان أمي م الممؤمني بتنمماول ترابمما منممه بيممده فأريتها اياها وذكرت لا شيئاً من فضلها ث قلت لا لن هممذا الشممعر الممذ ي انشممدتيه منممذ اليسمماعة فقالت بصوت شج وليسان منكيسر انشدناه حضر ي لحق لبممدو ي سمابق وصلت لمه منمما عليممق ث رحلته الطوب وقد رقت عليمه القلموب وان الءزمان ليشمح بما يشمح وييسملس ثم يشمرس ولو ل ان العممدوم ل ييسممن لقلممت ممما اسممعد مممن ل م ُي ل م ممق فممتكت مفاوضمتها وقمد صممبت ال م الممديث نفيسها ذخوفاً ان يغلبن النظمر فم ذلممك الكمان وان يظهمر ممن صممبوت مما ل يفممى علممى ممن كممان ف صحبت ومضت والنوازع تتبعها وهواجس النفس تشيعها ) اهم (.
44
تشيعه : عن صاحب رياض العللماء انممه قمال فيممه :ابمن المواليقي ممن الماميمة واليممه اسمند الشممهيد الثان ; ف اجازته للحيسي بن عبد الصلمد والد البهممائي واليمه ينيسمب بعمض نيسمخ دعماء اليسمملماء ،وقد يطلمق علمى بعمض العاممة وهو م ا ي ابمن المواليقي الممامي م الشميخ موهوب بمن احمد بمن ملمد بن الضر الواليقي انتهى. ولعل الراد بالواليقي هو هذا فييستأنس به لكونه ممن شممرط كتابنما وأممما ممما قماله صماحب الرياض من أن الشهيد الثان اسند إليه ف اجازته للشيخ حيسي بن عبدالصلمد :فهو اشارة ال ق موله ف م الجممازة الممذكورة :وارو ي كتمماب اللمهممرة مممع بمماقي مصممنفات ملمممد بممن دريد وروايمماته واجممازاته بالسممناد القممدم ال م اليسمميد فخممار الوسمو ي عممن اب م الفتممح ملمممد بممن اليممدان عممن ابممن الواليقي عن الطيب اب زكريا التبيءز ي عن اب ملمد اليسن بن علي الوهر ي عن اب بكممر بمن ال مراح عممن ابممن دريد الصممنف ال م أن قممال وعمن اليسمميد فخممار جيممع مصممنفات الممرو ي صمماحب كتماب الغرييم عمن ابم الفمرج بمن الموز ي عمن ابمن المواليقي عمن ابم زكريا الطيمب التمبيءز ي عمن الوزير اب القاسم الغرب عن المرو ي الصمنف .وعن ابمن المواليقي عمن ابم الصمقر الواسمطي عمن اليسمثي عممن التنييسممي عمن النطماكي عممن ابم تمام حمبيب بمن اوس الطمائي صماحب اللماسمة لمما وللميع تصانيفه ورواياته بالسناد ال اليسيد فخار عن اب الفتح اليدان عن ابن الواليقي جيممع كتبه ) اهم ( وينبغي أن يكون ميستند صاحب الرياض ف كممونه إماميماً غيم اسمناد الشممهيد الثمان ف م اجممازته لممه كروايممة بعممض نيسممخ دعمماء اليسمملمات أو غي م ذلممك فممإن اسممانيدة ال م كتممب اللغممة والدب قمد اشمتلملت علمى غيم الماميمة وروايتمه فم تلمك الجمازة عمن الطيمب التمبيءز ي تعيم ان م مراد صمماحب الري اض بممه هممو الممتجم ل غيممه مممن العامممة مممن يطلممق عليممه ابممن ال مواليقي فممان الطيب التبيءز ي شيخه وقد مر عن اليسيوطي انه من أهل
45
اليسنة ولعله ل يطلع على حاله ،وصاحب الرياض ل يشك ف سعة اطلعه وال اعلم. ) ومشايخه (
قممد علممم ممما مممر انممه أذخممذ عممن جاعممة كممثيين دراسممة وروايممة ) (1الطيممب التمبيءز ي ييممي بممن علممي ) (2القاضممي ابممو الفممرج البصممر ي ) (3علممي بممن احممد بممن التيسممت ي ) (4ملمممد بممن احممد بممن اب م الصقر النبار ي ) (5طراد بن ملمد الءزينب ) (6ابو الصقر الواسطي. ) تلوميذه ( ) (1ابممن النبممار ي عبممدالرحن بممن ملمممد (2) .اليسمملمعان عبممد الكري بممن ملمممد صمماحب النيساب (3) .الكند ي (4) .ابو الفرج ابن الوز ي (5) .ولده اسماعيل (6) .ابمو الفتمح ملممد بن اليدان. ) ومؤلفاته (
) (1شممرح ادب الكمماتب ) (2ممما تلحممن فيممه العامممة ) (3القممرب وهو ممما عممرب مممن كلم العجممم وممر عممن ابممن ذخلكممان انممه ل م يعلمممل ف م جنيسممه اكممثر منممه ) (4تتلمممة درة الغ مواص سمماه التكلملة فيلما يلحن فيه العامة وذلك ان درة الغواص ف أوهام الواص فهو قد جعل لا تتلمة ف اوهام العوام فيكون ما تلحن فيه العامة وتتلمة درة الغمواص واحمداً وقد عمد اليسميوطي فم مؤلفماته ما تلحن فيه العاممة وتتلممة درة الغمواص فجعلهما اةثنيم فيكمون درة الغمواص فم اوهام المواص وما تلحن فيه العامة ف اوهام العوام ) (5كتاب ف علم العروض .انتهى.
46
وفم روضمات النممات ترج م لممه وذك ر لممه مممن الشممعر ق موله م كلممما رواه الممدمي ي ف م حيمماة اليوان : ورد ال م م م م م م م م م م م م ممورى سليس م م م م م م م م م م م م ممال ج م م م م م م م م م م م م ممود ك ف م م م م م م م م م م م م ممارتووا
ووقفم م م م م م م م م م م ممت حم م م م م م م م م م م ممول الم م م م م م م م م م م ممورد وقفم م م م م م م م م م م ممة حم م م م م م م م م م م ممائم
حيم م م م م م م م م م م م م م م ممان أطل م م م م م م م م م م م م م م م ممب غفل م م م م م م م م م م م م م م م ممة م م م م م م م م م م م م م م م م ممن وارد
وال م م م م م م م م م م م م م م م م ممورد ل ي م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزداد غي م م م م م م م م م م م م م م م م م م تءزاح م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
وترجم لولده اساعيل بن موهوب. وف التاج الكلل لليسيد صديق حيسن ذخان :موهوب بن احد شيخ اهل اللغة ف عصره ،سع الديث الكثي وقرأ الدب ودرس .قال ابن الوز ي :كان غءزير العقل طويل الصمملمت ل يقول الشيء ال بعد التحقيق والفكر الطويل وكان كثياً ما يقول :ل ادر ي.
47
ابرو الغمر النسناوي قمال أبمو الغلممر السمناو ي ملممد بمن علمي الاشمي التمموف سمنة 547ه م فم غلم لبممس فم يوم عاشوراء ةثوب صوف أيم م م م م م م م م م مما شم م م م م م م م م م ممادنا قم م م م م م م م م م ممد لح ف م م م م م م م م م م م ز ي ناسم م م م م م م م م م ممك
فب م م م م م م م م م م مماح بكن م م م م م م م م م م ممون ال م م م م م م م م م م مموى ك م م م م م م م م م م ممل ماس م م م م م م م م م م ممك
روي م م م م م م ممد ك ق م م م م م م م ممد أعج م م م م م م م ممءزت م م م م م م م م مما يعج م م م م م م م ممءز الض م م م م م م م ممبا
واض م م م م م م م م م م م م م م ممرمت ني م م م م م م م م م م م م م ممان ال م م م م م م م م م م م م م م مموى الت م م م م م م م م م م م م م م ممدار ك
أن م م م م م م م م م م م م ممن فتكن م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م ممابن بن م م م م م م م م م م م م ممت ملم م م م م م م م م م م م م ممد
)(1
فتث م م م م م م م م م م م م م م ممأر من م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م ممالفون الفوات م م م م م م م م م م م م م م ممك
__________________ 1م عن ذخريدة القصر للعلماد الصبهان.
48
قممال العلممماد الصممفهان ف م ) ذخري دة القصممر ( ج 2ص 158م قيسممم شممعراء مصممر أبممو الغلمر السناو ي ملمد بن علي الاشي. كان أشعر أهل زمانه وأفضل أقرانه .ذكره ل بعض الكتبيي من مصر وأةثن عليه ،وقال :توف سنة سبع وأربعون ؛ وانشدن من شعره قوله : أل م م م م م م م م م م م م م م م م مماظكم ترحن م م م م م م م م م م م م م م م م مما فم م م م م م م م م م م م م م م م م م الش م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ولظنم م م م م م م م م م م م م م م م مما يرحكم م م م م م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م م م ممدود
ج م م م م م م م م م م م م م م م م ممرح ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممرح ف م م م م م م م م م م م م م م م م مماجلعوا ذا ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا
فلم م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م ممذ ي أوج م م م م م م م م م م ب ج م م م م م م م م م م ممرح الص م م م م م م م م م م ممدود
وله : ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل قم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموص غءزالكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
قم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد قلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب واقتنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممص
ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممض ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديث فش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفن
ي م م م م م م م م م م م م م م مما وي م م م م م م م م م م م م م ممح قل م م م م م م م م م م م م م م ممب وق م م م م م م م م م م م م م ممت ن م م م م م م م م م م م م م م ممص
وأورده ابن الءزبي ف كتاب النان ،وذكر من شعره قوله : طرقتن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م تل م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم لم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما رأت ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
طل م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممرزق للت م م م م م م م م م م م م م م م م ممذلل زه م م م م م م م م م م م م م م م م د ي
هبم م م م م م م م م م م ممك أن م م م م م م م م م م م م أرض م م م م م م م م م م م ى لنفيسم م م م م م م م م م م ممي بالكم م م م م م م م م م م ممد
ي م م م م م م م م م م م م م ممة ي م م م م م م م م م م م م م مما ه م م م م م م م م م م م م م ممذه فلملم م م م م م م م م م م م م م ممن أك م م م م م م م م م م م م م ممد ي
وقوله ف اللمر :
ع م م م م م م م م م م ممذراء تف م م م م م م م م م م م مّت ع م م م م م م م م م م ممن ّدٍرم عل م م م م م م م م م م ممى ذه م م م م م م م م م م ممب
إذا ص م م م م م م م م م م م ممببت ب م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م مماء عل م م م م م م م م م م م ممى ل م م م م م م م م م م م ممب فاس م م م م م م م م م م م م ممتألمت زرداً م م م م م م م م م م م م م ممن فض م م م م م م م م م م م م ممة الب م م م م م م م م م م م م ممب
واف م م م م م م م م م م م م م اليهم م م م م م م م م م م م مما سم م م م م م م م م م م م ممنان الم م م م م م م م م م م م مماء يطعنهم م م م م م م م م م م م مما
وقوله : ولم م م م م م م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ذا موع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ينتظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
أي م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ليل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة زار فيه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيب
49
وذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م اض ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م م م م م م م مواد ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدجى
فيم م م م م م م م م م م م م مما ليم م م م م م م م م م م م م ممت كم م م م م م م م م م م م م ممان س م م م م م م م م م م م م م مواد البصم م م م م م م م م م م م م ممر
وط م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابت ولك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ذمن م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وبتنم م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م ممن الوص م م م م م م م م م م م م م ممل ف م م م م م م م م م م م م م م م ُح ّل م م م م م م م م م م م م م م مٍة وعقل م م م م م م م م م م م م ممي بم م م م م م م م م م م م مما نم م م م م م م م م م م م ممب سم م م م م م م م م م م م ممكر الم م م م م م م م م م م م ممدام
علم م م م م م م م م م م م ممى طيم م م م م م م م م م م م ممب ريّ م م م م م م م م م م مماه نشم م م م م م م م م م م م ممر الشم م م م م م م م م م م م ممجر مط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّرزة بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالتقى والف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
وس م م م م م م م م م م م م م م ممكر الرض م م م م م م م م م م م م م م م اب وس م م م م م م م م م م م م م م ممكر الم م م م م م م م م م م م م م م مموَر وت م م م م م م م م م م م م مماه علم م م م م م م م م م م م م ممى الليم م م م م م م م م م م م م ممل ليم م م م م م م م م م م م م ممل الشم م م م م م م م م م م م م ممعر
وقم م م م م م م م م م م ممد أذخج م م م م م م م م م م م ممل الب م م م م م م م م م م م ممدر ب م م م م م م م م م م م ممدر ال م م م م م م م م م م م ممبي وأع م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى ن م م م م م م م م م م م م م م م م ممول جيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممم الم م م م م م م م م م م م م م م م م مواء
واع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداه من م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه نيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميم عط م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
فلم ّنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م معت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب العاش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقي
وم م م م م م م م م م م ممن حيسم م م م م م م م م م م ممن معنم م م م م م م م م م م مماه إحم م م م م م م م م م م ممدى العم م م م م م م م م م م ممب اري م م م م م م م م م م م م م م م م م م ه اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممها ويرين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م القلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
ومم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقلمي وسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممنا وجه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وقوله : ب ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ك ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م حيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ممممممممممممممممممممم ّ طاعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مِة العم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّذ اممل قل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
ايه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما اللئ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أعصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ابم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
وقوله ف العذرا : ق م م م م م م م م م م م م م ممد اران م م م م م م م م م م م م م مما بنفيس م م م م م م م م م م م م م ممج الثغ م م م م م م م م م م م م م ممر ب م م م م م م م م م م م م م ممدرا
فهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماٍد لعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الن ظّم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار طالع م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن من م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب ٍ ت اللن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
وق م م م م م م م م م م ممدت نم م م م م م م م م م م ممار ذخم م م م م م م م م م م ممده فيس م م م م م م م م م م م مواد الشم م م م م م م م م م م ممعر
في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه دذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان تل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
وغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ءزال ذخلع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت قل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب علي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وله :
در حب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماٍب ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموق جري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال بنقط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٍة م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن عن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماِل
يف م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّت ذا ك الثغ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ريق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ونم م م م م م م م م ممون ميس م م م م م م م م م م م ِ ك الص م م م م م م م م م ممدغ ق م م م م م م م م م ممد أعجلم م م م م م م م م م ممت
50
الشروطي البغدادي
س م م م م م م م م م م م م م م م ممعى طرف م م م م م م م م م م م م م م م بل س م م م م م م م م م م م م م م م ممب ٍ ب لقتل م م م م م م م م م م م م م م م ممى
كلمم م م م م م م م م م م م مما لم م م م م م م م م م م م ممدم اليسم م م م م م م م م م م م ممي سم م م م م م م م م م م م ممعى زي م م م م م م م م م م م م اُد
يريد ابنه عبيد ال بن زياد
51
ملمود بن ملمد بن ميسلم الشُروطّي البغداد ي. كممان شمماباً رائممق الشممعر ،بممديع النظممم والنممثر ،قممال العلممماد الصممفهان فم ذخريدة القصممر وجريدة العصر :كان ينشدن من شعره كثياً ،ول أةثبته ،وآذخر عهد ي به سنة اةثنتي وخيسممي وخس مئة ،وتوف بعد ذلك ،وانما بواسمط ،وله ديموان ،وكان معظمم ممدحه فم نقيمب النقبماء ابن التقى الءزينب قال من قصيدة ف مدحه ،أولا : ف م م م م م م م ح م م م م م م مّد رأي م م م م م م ممك م م م م م م م مما يغن م م م م م م م ع م م م م م م ممن القض م م م م م م ممب
وف م م م م م م م سم م م م م م م ممخائك مم م م م م م م مما يرب م م م م م م م علم م م م م م م ممى اليس م م م م م م ممحب
وفم م م م م م م م م اعتءزام م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م ممو ش م م م م م م م م ممئت تنف م م م م م م م م ممذه
أبم م م م م م م م م م مماد بم م م م م م م م م م ممالوف أهم م م م م م م م م م ممل الم م م م م م م م م م ممدهر والرع م م م م م م م م م م ب
دان م م م م م م م م م م م م م م م ممت ليبت م م م م م م م م م م م م م م م ممك الي م م م م م م م م م م م م م م م ممام ذخاض م م م م م م م م م م م م م م م ممعًة وق م م م م م م ممال عن م م م م م م م ممك ليس م م م م م م م ممان ال م م م م م م م ممدهر م م م م م م م م مما نطق م م م م م م م ممت
وفم م م م م م م م م م م ّل عءزم م م م م م م م م م م ك ح م م م م م م م م م م مّد ال م م م م م م م م م م مموكب اللج م م م م م م م م م م ممب ب م م م م م م م م ممه عل م م م م م م م م ممى ك م م م م م م م م ممل ع م م م م م م م م مموٍد أليس م م م م م م م م ممن الُطَ م م م م م م م ممب ال م م م م م م م م الغن م م م م م م م م غي م م م م م م م م مم م م م م م م مما ت م م م م م م م موليه مم م م م م م م ممن سم م م م م م م ممبب
س طال م م م م م م م مما غني م م م م م م م ممت ج م م م م م م م ممابت بن م م م م م م م مما البي م م م م م م م ممد عيم م م م م م م م م ٌ
براحتي م م م م م م م م م م م م م م ممك ع م م م م م م م م م م م م م م ممن الم م م م م م م م م م م م م م م مواه والعش م م م م م م م م م م م م م م ممب
ي م م م م م م م م مما ) طلح م م م م م م م م ممة ب م م م م م م م م ممن عل م م م م م م م م ممي ( م م م م م م م م م مما لرائ م م م م م م م م ممدنا حم م م م م م م م م م م ممت وص م م م م م م م م م م مملنا ال م م م م م م م م م م م م مل م م م م م م م م م م م م ٍ ك ،مواهبم م م م م م م م م م م ممة
مقيسم م م م م م م م م ممومة بالنم م م م م م م م م ممدى ف م م م م م م م م م م العجم م م م م م م م م ممم والعم م م م م م م م م ممرب يلق م م م م م م م م م م م ممى الوف م م م م م م م م م م ممود ب م م م م م م م م م م م مماٍل غي م م م م م م م م م م م م متج م م م م م م م م م م م ممب
بم ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرواق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن مه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابته م ّج م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٌ
ومنها :
فج م م م م م م م م م م مّد هم ف م م م م م م م م م م م ص م م م م م م م م م ممعوٍد ل م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م ممءزل أب م م م م م م م م م ممداً
وم م م م م م م م م م م مماله بالن م م م م م م م م م م م ممدى النهم م م م م م م م م م م ممل ف م م م م م م م م م م م م صم م م م م م م م م م م ممبب وق م م م م م م م م م م م م ممال ن م م م م م م م م م م م م م ممائله للعيس م م م م م م م م م م م م م ممجِد :انيس م م م م م م م م م م م م م ممكب
رّدتم مك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارمه الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواء جام م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدة
ول م م م م م م ممو غ م م م م م م م ممدا ال م م م م م م م ممدهر منه م م م م م م م مما موض م م م م م م ممع اليل م م م م م م م ممب وإن يق م م م م م م م ممل وجه م م م م م م م ممه للب م م م م م م م ممدر » ِغ م م م م م م م ممب « يغ م م م م م م م ممب
يم م م م م م م م مما منفم م م م م م م م ممذ ال م م م م م م م م مرأ ي ف م م م م م م م م م أجيسم م م م م م م م مماد ُح يسم م م م م م م م م مّد هم وم م م م م م م م ممن يغ م م م م م م م ممار الض م م م م م م م ممحى م م م م م م م م ممن ن م م م م م م م ممور طلعت م م م م م م م ممه
52
ف م م م م م م م كنم م م م م م ممه وص م م م م م ممفك بي م م م م م م م الُعجم م م م م م ممب والَعج م م م م م م ممب
أب م م م م م م م ممن لن م م م م م م م مما عن م م م م م م م ممك ،ق م م م م م م م ممد ح م م م م م م م ممارت ذخواطرن م م م م م م م ا ذا الءزه م م م م م م م م م م د فم م م م م م م م م م م م مل م م م م م م م م م م ممك نلق م م م م م م م م م م مماه او َم َل م م م م م م م م م م ممك
وذا عف م م م م م م م م م م م م م مماف نقي م م م م م م م م م م م م م م ٍ ف ن م م م م م م م م م م م م م ممب ب او َعف م م م م م م م م م م م م م مما ُ
وذا النم م م م م م م م ممدى الم م م م م م م م ممم مم م م م م م م م ممن كفيم م م م م م م م ممك منيسم م م م م م م م ممكب
أم مم م م م م م م م ممن سم م م م م م م م ممحاٍب بوب م م م م م م م ممل الغيم م م م م م م م ممث منيسم م م م م م م م ممكب
وذا الكلم م م م م م م م م م م م م ممال لب م م م م م م م م م م م م ممدر الت م م م م م م م م م م م م م مّم ،ام لكلم م م م م م م م م م م م م مما
ل الدولم م م م م م م م ممة الاج م م م م م م م م ممد اب م م م م م م م م ممن اليس م م م م م م م م ممادة النج م م م م م م م م ممب
ف م م م م م م م م واحم م م م م م م ممد الم م م م م م م ممد أم ف م م م م م م م م اليس م م م م م م ممبعة الش م م م م م م ممهب
وذا ال م م م م م م م م م م م ممذكاء ال م م م م م م م م م م م ممذ ي لم م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م ممؤته بش م م م م م م م م م م م ممر
ام ض م م م م م م م م م م مموء ن م م م م م م م م م م مموٍر بن م م م م م م م م م م مموٍر من م م م م م م م م م م ممك ملته م م م م م م م م م م ممب
وه م م م م م م م م م م م م م م م ممذه ذخل م م م م م م م م م م م م م م م م ممع ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممالفخر مش م م م م م م م م م م م م م م م م ممرقة
ح م م م م م م م م م م مماكت علي م م م م م م م م م م ممك ي م م م م م م م م م م ممد التوفي م م م م م م م م م م ممق ُح لّمته م م م م م م م م م م مما
وطّرزتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد الراء والرب
كأن م م م م م م م م م م م م م م م مما لق م م م م م م م م م م م م م م م ممب ييس م م م م م م م م م م م م م م م مملمو عل ك ب م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وفم م م م م م م م جلل م م م م م م م ممك م م م م م م م م مما ييس م م م م م م م مملمو عل م م م م م م م ممى اللق م م م م م م م ممب
وربم م م م م م م م م م م م ا ب م م م م م م م م م م م ممك تيس م م م م م م م م م م م ممتغن ع م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م ممذهب
ت بال م م م م م م م م م م م م م م ممذهب البريم م م م م م م م م م م م م م م ءز رونقه م م م م م م م م م م م م م م مما ييس م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
ح م م م م م م م م ممت ل م م م م م م م م ممو ان م م م م م م م م ممك ل تنلم م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م نيس م م م م م م م م ممب
ل م م م م م م م م م م ممدّلنا بش م م م م م م م م م م ممر ك الب م م م م م م م م م م مماد ي عل م م م م م م م م م م ممى النيس م م م م م م م م م م ممب
ف م م م ممافخر ،فلم م م م ممن ) هاش م م م ممم ( ُحم م م م م ءزمت الفخ م م م ممار ومم م م ممن
ن م م م م م م ممار ) زين م م م م م م ممب ( ي م م م م م م مما اب م م م م م م ممن ال م م م م م م ممد واليس م م م م م م ممب
جلل ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر أٍب تيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمو ومنقبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
لألّم ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممافخر ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأّم للعل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى وأب
ه م م م م م م م م م م م ممذ ي الن م م م م م م م م م م م مماقب ق م م م م م م م م م م م ممد وافت م م م م م م م م م م م ممك باس م م م م م م م م م م م ممة
ت م م م م م م م م م م م مّءز عن م م م م م م م م م م م ممد ك عطفيه م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م ممن الط م م م م م م م م م م م ممرب
وقم م م م م م م م ممد س م م م م م م م م ممعى نوه م م م م م م م م م ا ق م م م م م م م م مموم فلم م م م م م م م م مما ظف م م م م م م م م ممروا
مم م م م م م م م م م م م مما رج م م م م م م م م م م م م وه بغي م م م م م م م م م م م م م اله م م م م م م م م م م م م ممد والتع م م م م م م م م م م م م ممب
ومنها : ] إن س م م م م م م م م م م م م م م م م م مماجلو ك وج م م م م م م م م م م م م م م م م م امؤوا بانتيس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابم
فف م م م م م م م م م ممي اليس م م م م م م م م م مملماء مق م م م م م م م م م ممر ال م م م م م م م م م مرأس وال م م م م م م م م م ممذنب [
أو شم م م م م م م م م م م م م م ممابوا عاطفم م م م م م م م م م م م م م ممات منم م م م م م م م م م م م م م ممك طيبم م م م م م م م م م م م م م ممة
فم م م م م م م م م ممالعود والعم م م م م م م م م ممود معم م م م م م م م م ممدودان ف م م م م م م م م م م الشم م م م م م م م م ممب
وكل م م م م م م م م م م م م م م ممه ذخش م م م م م م م م م م م م م م ممب ف م م م م م م م م م م م م م م م م الرض منبت م م م م م م م م م م م م م م ممه
لك م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م ممتان بي م م م م م م م م م م م م م النب م م م م م م م م م م م ممع والغ م م م م م م م م م م م ممرب
أو كم م م م م م م ممان أصم م م م م م م مملك يم م م م م م م مما ابم م م م م م م ممن الم م م م م م م ممد أصم م م م م م م مملهم
فالنخ م م م م ممل م م م م م م لش م م م م ممك م م م م م م أص م م م م ممل اللي م م م م ممف والرطم م م م م ب
لبي م م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م م ممن منع م م م م م م م م م ممم ق م م م م م م م م م ممال الءزم م م م م م م م م م ان ل م م م م م م م م م ممه
أنم م م م م م م م م م ممت العم م م م م م م م م م ممد لصم م م م م م م م م م ممرف الم م م م م م م م م م ممدهر والنم م م م م م م م م م مموب
ومنها : م م م م ممذ ك م م م ممان ف م م م م اله م م م ممد أعطم م م ممي الك م م م ممم وه م م م و صم م م ممب
وكي م م م م م م م م م م م م ممف ل ترتض م م م م م م م م م م م م ممي الم م م م م م م م م م م م م ممال رأ ي ف م م م م م م م م م م م م ممت
53
وأج م م م م م م م م م ممدر الن م م م م م م م م م مماس بالعلي م م م م م م م م م مماء م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م ممهدت يم م م م م م مما مم م م م م م ممن علم م م م م م ممت درجم م م م م م ات الفض م م م م م ممل ب م م م م م م م وبم م م م م ممه
ب الم م م م م م م م م م م م م ممام ل م م م م م م م م م م م م ممه العل م م م م م م م م م م م م ممى وعل م م م م م م م م م م م م ممى حم م م م م م م م م م م م م م ّ
ش م م م م م م م م م م م م م م م م ممعر ي وجم م م م م م م م م م م م م م م م م ود ك رأس ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممد والدب
لم م م م م م م م م م م مما غم م م م م م م م م م م ممدوت مم م م م م م م م م م م ممن الج م م م م م م م م م م م مواد منتخب م م م م م م م م م م م ماً
أت م م م م م م م م م م مما ك ش م م م م م م م م م م ممعر ي ب م م م م م م م م م م ممدح في م م م م م م م م م م ممك منتخ م م م م م م م م م م ممب
فل م م م م م م م م م م م م م م م م ممددت ي م م م م م م م م م م م م م م م ممداً إل إلم م م م م م م م م م م م م م م م م ظف م م م م م م م م م م م م م م م ممر
ول وطئ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ةث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى إل عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى أرب
وله من قصيدة ف مدحه : جرب م م م م م م م م م م م ت أبنم م م م م م م م م م م مماء ه م م م م م م م م م م م ممذا الم م م م م م م م م م م ممدهر كلهم م م م م م م م م م م ممم
ول م م م م م م م م أج م م م م م م م م ممد ص م م م م م م م م مماحباً يص م م م م م م م م ممفو ب م م م م م م م م ممه الّرن م م م م م م م م ممق
إن ح م م م م م م م م م مّد ةثموا ع م م م م م م م م م ممن جي م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م ممن ذخلئقه م م م م م م م م م ممم
م م م م م ممانوا ) ،وان حم م م م م مّد ةثموا ( ع م م م م ممن مينه م م م م ممم ص م م م م ممدقوا
)(1
هم م م م م م م م ممم العم م م م م م م م ممدو فكم م م م م م م م ممن منهم م م م م م م م ممم علم م م م م م م م ممى حم م م م م م م م ممذر
ل ي م م م م م م م م م م م م م ممدعنك ل م م م م م م م م م م م م م ممم َذخ ل م م م م م م م م م م م م م م ممق ول ُذخ لم م م م م م م م م م م م م م ممق مم م م م م م م م م م م م م م م ممالوا علم م م م م م م م م م م م م م م ممي فل أدر ي بم م م م م م م م م م م م م م م ممن أةثم م م م م م م م م م م م م م م ممق
تغّيم م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م ممدهر ،والذخم م م م م م م م م م م م م م م موان كله م م م م م م م م م م م م م م ممم
وله من قصيدة :
أع م م م م م م م م ممن ) العقي م م م م م م م م ممق ( س م م م م م م م م ممألت برق م م م م م م م م اً أو مض م م م م م م م م مما
أأق م م م م م م م م م م م م م م ممام ح م م م م م م م م م م م م م م مماد بالرك م م م م م م م م م م م م م ائب أو مض م م م م م م م م م م م م م م ممى
إن ج م م م م م م م مماوز العللميم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ) س م م م م م م م ممقط الل م م م م م م م مموى (
ب م م م م م م م م م م م م ممالعيس ل أفض م م م م م م م م م م م م ممى إلم م م م م م م م م م م م م م ذا ك الفض م م م م م م م م م م م م مما
وله : فعل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالقلب مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما فعل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
حم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي جيانم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً لن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما رحلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالنوى ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّبا وكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م قتل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا طرف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ه بال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدمع منهلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
رحل م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا عنم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ،فكم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم أسم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروا َمم م م م م م م م م م م م م م م م م م نم لص م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ذاب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن كلمم م م م م م م م م م م م م م م م م مٍد فه م م م م م م م م م م م م ممو م م م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م م ممدو الن م م م م م م م م م م م م مموى ط م م م م م م م م م م م م ممرب
وه م م م م م م م م م م م م م م و م م م م م م م م م م م م م م م ممن خ م م م م م م م م م م م م م م ممر ال م م م م م م م م م م م م م م مموى ثم م م م م م م م م م م م م م ممل
واق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف بال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدار ييس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممألا
سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفهاً ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ينط م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق الطل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو تي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدار م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبة
أي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل الق م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم وارتل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
لتش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماكينا عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى مض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممض
ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن والوط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان والب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
__________________ 1م مان يي ميناً كذب.
54
صم م م م م م م م م م م م م م م م مبما ن م م م م م م م م م م م م م م م ممد أةث م م م م م م م م م م م م م م م ممرِت لن م م م م م م م م م م م م م م م مما ي م م م م م م م م م م م م م م م مما َ
ُح رمق م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م القل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب تش م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتعل
فل م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م مموم الن م م م م م م م م م م م م مموى م م م م م م م م م م م م م م زج م م م م م م م م م م م م ل
غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّرد الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد ي بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبينهم
حجبته م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما دونن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الكل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
ي م م م م م م م م م م م م مما شوسم م م م م م م م م م م م م اً ف م م م م م م م م م م م م م القب م م م م م م م م م م م م مماب ض م م م م م م م م م م م م ممحًى ب الشم م م م م م م م م م م م م م م م مموق فقم م م م م م م م م م م م م م م م ممد ُعجم م م م م م م م م م م م م م م م ممن بالص م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
ش م م م م م م م م م م م م مّفهم م م م م م م م م م م م م م م يم م م م م م م م م م م م مموم النم م م م م م م م م م م م مموى م م م م م م م م م م م م م م الل م م م م م م م م م م م م مُل
وله من قصيدة :
ومقت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموُل التج ّنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ليق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد
أس م م م م م م م م م م م م مُي ه م م م م م م م م م م م مموى البم م م م م م م م م م م م ة لي م م م م م م م م م م م ممس يُف م م م م م م م م م م م ممدى ّ وَمم م م م م م م م م م م م م م نم قم م م م م م م م م م م م م ممد أمرض م م م م م م م م م م م م م ته وأتلفتم م م م م م م م م م م م م ممه الم م م م م م م م م م م م م م م فقم م م م م م م م م ممدت الصم م م م م م م م م ممب حي م م م م م م م م م م وج م م م م م م م م م دت وج م م م م م م م م م د ي
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعيون فل يف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد ول يع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد وج م م م م م م م م م م م م م اد الم م م م م م م م م م م م م ممدمع إذ بلم م م م م م م م م م م م م ممت ) سم م م م م م م م م م م م م ممعاد ( فكيم م م م م م م م م م م م م م م ممف أكم م م م م م م م م م م م م م م ممون إن قم م م م م م م م م م م م م م م ممرب البعم م م م م م م م م م م م م م م مماد
فكنم م م م م م م م م م م ممت أذخم م م م م م م م م م م مماف بعم م م م م م م م م م م ممد ي يم م م م م م م م م م م مموم قرب م م م م م م م م م م م ديم م م م م م م م م م م م م م م م م ممارُه مم كيسم م م م م م م م م م م م م م م م م مماِ ك الءزهم م م م م م م م م م م م م م م م م ر ةثوب م م م م م م م م م م م م م م م م م اً أل ه م م م م م م م م م م م ممل لم م م م م م م م م م م م م إلم م م م م م م م م م م م م ) ن م م م م م م م م م م م ممد ( س م م م م م م م م م م م ممبيل
وأي م م م م م م م م م م م م ممامي ب م م م م م م م م م م م م م م ) رام م م م م م م م م م م م م ممة ( ه م م م م م م م م م م م م ممل تع م م م م م م م م م م م م مماد
أقم م م م م م م ممول م م م م م م م م م وق م م م م م م ممد تطم م م م م م م مماول علمم م م م م م م ممر ليلم م م م م م م ممي م م م م م م م م م :
أم م م م م م م م م م م م مما للي م م م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م م م م ويك م م م م م م م م م م م م مُم م م م م م م م م م م م م م نف م م م م م م م م م م م مماد
أعي م م م م م م م م م م م ممدوا ل م م م م م م م م م م م م م الّرق م م م م م م م م م م م مماد عيس م م م م م م م م م م م ممى ذخي م م م م م م م م م م م مماٌل
ب إن ع م م م م م م م م م م م م م م م م مماد الرق م م م م م م م م م م م م م م م م اد ي م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزور الصم م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
وج م م م م م م م م م م م م م م م م اد علم م م م م م م م م م م م م م م م ممى معاهم م م م م م م م م م م م م م م م ممد ك العهم م م م م م م م م م م م م م م م مماد
وضم م م م م م م م م م م م م م م مموء الص م م م م م م م م م م م م م م م ممبح موعم م م م م م م م م م م م م م م ممده الع م م م م م م م م م م م م م م م مماد
كم م م م م م م م م م م م ممأن الليم م م م م م م م م م م م ممل ده م م م م م م م م م م م م مٌر ليم م م م م م م م م م م م ممس ُيقضم م م م م م م م م م م م ممى
وبيعم م م م م م م م م م م م م م م م م ممون بوص م م م م م م م م م م م م م م م م م ٍل مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن حبيم م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
وف م م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م م مموق الم م م م م م م م م م م م م موان عل م م م م م م م م م م م م ممي ن م م م م م م م م م م م م ممادوا
فل م م م م م م م م م م م م م ممو أن ال م م م م م م م م م م م م م ممذ ي ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن غ م م م م م م م م م م م م م مراٍم
يلقم م م م م م م م م م م م م م ممي الصم م م م م م م م م م م م م م ممخر ل نفطم م م م م م م م م م م م م م ممر اللمم م م م م م م م م م م م م م مماد
وةثق م م م م م م م م م م م م م ممت الم م م م م م م م م م م م م م م التص م م م م م م م م م م م م م ممب ثم م م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م م ممانوا
فخ م م م م م م م م م م م م م م م ممان الص م م م م م م م م م م م م م م م ممب وانعك م م م م م م م م م م م م م م م ممس ال م م م م م م م م م م م م م م م م مراد
وكم م م م م م م م م م ان القلم م م م م م م م م م م ممب ييسم م م م م م م م م م م ممكن ف م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م مؤاد ي
فضم م م م م م م م م م م م م م م مماع القلم م م م م م م م م م م م م م م ممب واذختلم م م م م م م م م م م م م م م ممس الف م م م م م م م م م م م م م م م مؤاد
ب ) سم م م م م م م م ممعدى ( وق م م م م م م م ممالوا :قم م م م م م م م ممد ضم م م م م م م م ممللت ب م م م م م م م م م ّ
أل ،ه م م م م م م م م م م م م م م ممذا الض م م م م م م م م م م م م م م مملل ه م م م م م م م م م م م م م م ممو الرشم م م م م م م م م م م م م م م اد ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م كم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل جارح م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٍة وداد
ب وه م م م م م م م م م م م م م م م م م ل ييسم م م م م م م م م م م م م م م م م مملو وداده م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٌ وآنم م م م م م م م م م م ممف مم م م م م م م م م م م ممن صم م م م م م م م م م م مملحي ف م م م م م م م م م م م م بعم م م م م م م م م م م مماد ي
ويعجبن م م م م م م م م م م م م م م م م م مم م م م م م م م م م م م م م م م ممع القم م م م م م م م م م م م م م م م ممرب الفيسم م م م م م م م م م م م م م م م مماد
ب وبيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الرمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ل والةثلت ظم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٌ
يص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميد العاش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقي ول يص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد
55
أح م م م م م م م م م م م م م م م م مّم القل م م م م م م م م م م م م م م م ممتي غض م م م م م م م م م م م م م م م مميض جف م م م م م م م م م م م م م م م ممن
تك م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل لطرف م م م م م م م م م م م م م م م م م ه الم م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيض الم م م م م م م م م م م م م م م م م ممداد
أرا ك بقل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت وبعيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م قل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
لن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن جعيه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م مواد
ل م م م م م م م م م م م م م م ممن وأن م م م م م م م م م م م م م م مما الل م م م م م م م م م م م م م م مموم أل م م م م م م م م م م م م م م مموم فيلم م م م م م م م م م م م م م م مما
علم م م م م م م م م م م م ممى نفيسم م م م م م م م م م م م ممي جنيم م م م م م م م م م م م ممت أنم م م م م م م م م م م م مما الفم م م م م م م م م م م م مماد
س م م م م م م م م م م م م م م م ممعى طرفم م م م م م م م م م م م م م م م بل س م م م م م م م م م م م م م م م ممبب لقتل م م م م م م م م م م م م م م م ممي
كلم م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م ممدم ) اليس م م م م م م م م ممي ( س م م م م م م م م ممعى ) زي م م م م م م م م اد (
وله : عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى العينيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ملم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموُل
ب من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك مقب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول عت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ٌ
فعقل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك معق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول
ترّفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق أيهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان ويكفين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرا
ن تعري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ض وتوي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
أل ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماذل الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتا
ق ،إن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك مش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممغول
وفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م العش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماق مع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذور
وف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م العشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماق معم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذول
أس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملوان ولم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م قل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب تأوي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد هم ورد
وف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عيني م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه تكحي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
وجي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممش الوجم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م د منص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور
وجي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممش الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذول
وله : وف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ؤاد ي حشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموة ا لُ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مَرُق
جف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مُن عين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّفهم الرُق
دمعم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الكم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرب منطلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق
ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن لش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتاق حلي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف ضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ً ى أن م م م م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م م م م م ض م م م م م م م م م م م م م م مّد يممن ن م م م م م م م م م م م م م م ممار ه م م م م م م م م م م م م م م ممو ً
ودمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموع سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحبها دفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق مقل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة انيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانا َغم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مِرق
لم م م م م م م م م م م م م م م م حريم م م م م م م م م م م م م م م ق فم م م م م م م م م م م م م م م م الفم م م م م م م م م م م م م م م مؤاد ول م م م م م م م م م م م م م م م
وح م م م م م م م م م م م م م م م م م بيب غ م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب ع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن نظ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدموعي في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه تيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتبق
غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن عين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأرقن
فجف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون لي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس تنطب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق
قل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت إذ لم الع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواذل وا
صم م م م م م م م م م م م م م م م م ممطلحوا ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م اللم م م م م م م م م م م م م م م م م مموم واتفق م م م م م م م م م م م م م م م م م موأ
مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن نم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأت ع ّن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م منازل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ة
لي م م م م م م م م م م م م م م م ممس لم م م م م م م م م م م م م م م م م ذخلم م م م م م م م م م م م م م م م مٌق ب م م م م م م م م م م م م م م م ممه أةث م م م م م م م م م م م م م م م ممق
56
يحيى الحصكفي أف م م م م م م م م م م م م م م م مموت مغ م م م م م م م م م م م م م م م ممانيهم ف م م م م م م م م م م م م م م م ممأقوى الَلم م م م م م م م م م م م م م م م مُد
ربع م م م م م م م م م م م م م م مماِن بع م م م م م م م م م م م م م م ممد اليس م م م م م م م م م م م م م م مماكني فدف م م م م م م م م م م م م م م مُد
ص م م م م م م م م م م م م م م م م مماح الغم م م م م م م م م م م م م م م م م مراب فكلم م م م م م م م م م م م م م م م م مما تّلم ل م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
مش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأنه مقّي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
تقاس م م م م م م م م م م م م م م م م م موا يم م م م م م م م م م م م م م م م م مموم الم م م م م م م م م م م م م م م م م مموداع كبم م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي
فليم م م م م م م م م م م م م م ممس ل م م م م م م م م م م م م م م م منم م م م م م م م م م م م م م ممذ تول م م م م م م م م م م م م م م وا كبم م م م م م م م م م م م م م ممد
لي م م م م م م م م م م م ممت الطاي م م م م م م م م م م م مما للن م م م م م م م م م م م مموى م م م م م م م م م م م م مما ض م م م م م م م م م م م مملعت
ول ح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداة أح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
علم م م م م م م م م م م ممى الفم م م م م م م م م م م ممون رحل م م م م م م م م م م م موا وف م م م م م م م م م م م الشم م م م م م م م م م م ممى
تقّيل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا وم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء عين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وردوا
)(1
وأدمعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ميسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفوحة وكبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي
مقروح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ة وغُّل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبد
وصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبوت دائلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ومقل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
دامي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ونومه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما مش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرد
تيلمنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م منه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م مءزال أغي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
يم م م م م م م م م م م م م م م م مما حبم م م م م م م م م م م م م م م م ممذا ذا ك الغ م م م م م م م م م م م م م م م م مءزال الغيم م م م م م م م م م م م م م م م ممد
حيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّرد وص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرحه يقعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممده ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن القيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام ردفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّرٌد وذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّد هم مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموّرد ميسم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك وخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ر والثنايم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ب مَم م م م م م م م م م م م م م م م م ممَرد
وف م م م م م م م م م م م م الشم م م م م م م م م م م م ممى منم م م م م م م م م م م م ممه القيم م م م م م م م م م م م ممم القعم م م م م م م م م م م م ممد
أيقنم م م م م م م م م م م ممت لم م م م م م م م م م م مما أن حم م م م م م م م م م م ممدا الم م م م م م م م م م م مماد ي بم م م م م م م م م م م ممم
ول م م م م م م م م م م م م م م م م أم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أن ف م م م م م م م م م م م م م م م م م مؤاد ي جام م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ت عل م م م م م م م م م م ممى الق م م م م م م م م م م ممرب كئيب م م م م م م م م م م م ماً مغرمم م م م م م م م م م م اً كن م م م م م م م م م م م م ُ
ص م م م م م م م م م م م م ممباً فلم م م م م م م م م م م م م مما ظن م م م م م م م م م م م م ممك ب م م م م م م م م م م م م م إذ بع م م م م م م م م م م م م ممدوا
كأن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما نكهت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وريق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
أم أين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا أم أتلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا أم أنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوا
ه م م م م م م م م م م م م م م م م ممم الي م م م م م م م م م م م م م م م م مماة أعرق م م م م م م م م م م م م م م م م وا أم أش م م م م م م م م م م م م م م م م ممأموا
مم م م م م م م م م م م ممن حظّه م م م م م م م م م م ممم وح م م م م م م م م م م م ظ عين م م م م م م م م م م م م اليسم م م م م م م م م م م ممهد
ليهنهم م م م م م م م م م م م م م م م م ممم طيم م م م م م م م م م م م م م م م م ممب الكم م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى فم م م م م م م م م م م م م م م م م ممانه
__________________ 1م ذكرها ابن الوز ي ف النتظم ج 3ص ، 183والعلماد الصفهان ف ذخريدة القصر.
57
ه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم تولم م م م م م م م م م م م م م م م م م وا ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالفؤاد والك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى
فم م م م م م م م م م م م م م م م ممأين صم م م م م م م م م م م م م م م م ممب ي بعم م م م م م م م م م م م م م م م ممدهم واللم م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ل م م م م م م م م م م ممول الض م م م م م م م م م م ممنا جح م م م م م م م م م م ممدت وج م م م م م م م م م م د ي ب م م م م م م م م م م ممم
لكم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن نم م م م م م م م م م م م م م م م م ممول بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممالغرام يشم م م م م م م م م م م م م م م م م ممهد
ل م م م م م م م م م م م م م م مم م م م م م م م م م م م م مما أجم م م م م م م م م م م م م ممور أحكم م م م م م م م م م م م م ممام الم م م م م م م م م م م م م مموى
ليم م م م م م م م م م م م م ممس لم م م م م م م م م م م م م ممن ُيظل م م م م م م م م م م م م م ممم فيم م م م م م م م م م م م م ممه ميسم م م م م م م م م م م م م ممعد
ه م م م م م م م م م م م م ممل انص م م م م م م م م م م م م ممفوا اذ حكلمم م م م م م م م م م م م م موا أم اس م م م م م م م م م م م م ممعفوا
م م م م م م م م م م م م م م م ممن تيلمم م م م م م م م م م م م م م م موا أم عطفم م م م م م م م م م م م م م م موا فاقتص م م م م م م م م م م م م م م ممدوا
بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممل اسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممرفوا وظللم م م م م م م م م م م م م م م م م م موا وأتلف م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
َم م م م م م م م م م م م م م نم هيلم م م م م م م م م م م م م موا وأذخلف م م م م م م م م م م م م موا مم م م م م م م م م م م م مما وع م م م م م م م م م م م ممدوا
ب أه م م م م م م م ممل ال م م م م م م م ممبيت ه م م م م م م م ممل وسم م م م م م م ممائل ع م م م م م م م ممن حم م م م م م م م م ّ
أق م م م م م م م م م م م م م م م م م مّر إعلنم م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أم أجح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ول عل م م م م م م م م م م م م م م م م ممى القات م م م م م م م م م م م م م م م م ممل علم م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً قَم م م م م م م م م م م م م م م م ممود
لي م م م م م م م م م م م ممس عل م م م م م م م م م م م ممى التل م م م م م م م م م م م ممف غ م م م م م م م م م م م ممرٌم عن م م م م م م م م م م م ممدهم
***
حّبهم م م م م م م م م م م م م م م م ممم وه م م م م م م م م م م م م م م م م و ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى والرش م م م م م م م م م م م م م م م م د
هيه م م م م م م م م م م م م م م ممات م م م م م م م م م م م م م م م ممءزوج بلحلم م م م م م م م م م م م م م م ممي ودم م م م م م م م م م م م م م م ممي حي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدرة واليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنان بع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممده
ث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي وابن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ملمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
وجعفم م م م م م م م م م م م م م م ممر الصم م م م م م م م م م م م م م م ممادق وابم م م م م م م م م م م م م م م ممن جعفم م م م م م م م م م م م م م م ممر
موس م م م م م م م م م م م م م م م ممى ويتل م م م م م م م م م م م م م م م م مموه عل م م م م م م م م م م م م م م م م ممي اليس م م م م م م م م م م م م م م م م مميد
أعنم م م م م م م م م م م م م م م الرض م م م م م م م م م م م م م ا ثم م م م م م م م م م م م م م م ابن م م م م م م م م م م م م م ممه ملم م م م م م م م م م م م م م ممد
ث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي وابن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدد
واليسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الت م م م م م م م م م م م م م م م م ممال ويتلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممو تلم م م م م م م م م م م م م م م م م مموه
ملم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الفتق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانم ائلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت وس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادت
وان ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان معش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر وفنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد وام
ائلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة اك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرم بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ائلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ه م م م م م م م م م م م م ممم حج م م م م م م م م م م م م ممج الم م م م م م م م م م م م م م عل م م م م م م م م م م م م ممى عب م م م م م م م م م م م م مماده
اس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامؤهم ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرودة تُط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّرُد ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم الي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه منه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممج ومقص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم النه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّومم لربم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ق م م م م م م م م م مموم أت م م م م م م م م م ممى ف م م م م م م م م م م ه م م م م م م م م م ممل أت م م م م م م م م م ممى م م م م م م م م م م ممدحهم
وفم م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممدياجي رّك م م م م م م م م م م م م م م ٌعم وُسم م م م م م م م م م م م م م م م م ّجمدم وه م م م م م م م م م م م م م م م م ل يش م م م م م م م م م م م م م م م م ممك في م م م م م م م م م م م م م م م م ممه إل ملح م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
قم م م م م م م م م م م م م مموم لم م م م م م م م م م م م م ممم فض م م م م م م م م م م م م م مٌل وم م م م م م م م م م م م م ممد بم م م م م م م م م م م م م مماذخ
يعرفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ه الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ك والوّحم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م دم
ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م والش م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعران ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
والروتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم واليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممجد
ق م م م م م م م م م م م م مموم ل م م م م م م م م م م م م ممم مك م م م م م م م م م م م م ممة والبط م م م م م م م م م م م م ممح وال م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م ممخيف وجم م م م م م م م م م م م م م م م ٌع والبقي م م م م م م م م م م م م م م م ممع الغرقم م م م م م م م م م م م م م م م د
ول غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزوا وأوجبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا حجم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ول
صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملوا ول صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماموا ول تعّبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوا
ل ب م م م م م م م م ممل ل م م م م م م م م ممم فم م م م م م م م م م ك م م م م م م م م ممل قل م م م م م م م م ممب مش م م م م م م م م ممهد
ق م م م م م م م م م م م مموم ل م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م ممل أرض مش م م م م م م م م م م م ممهد
ونيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكوا وأفط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروا وعّي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوا
مم م م م م م م م م م م م م م م مما صم م م م م م م م م م م م م م م ممدق الن م م م م م م م م م م م م م م مماس ول تصم م م م م م م م م م م م م م م ممدقوا
58
ل م م م م م م م م م م م ممو ل رسم م م م م م م م م م م م ول ال م م م م م م م م م م م م م وه م م م م م م م م م م م م و ج م م م م م م م م م م م م مّد هممم
ي م م م م م م م م م م م م م م مما حب م م م م م م م م م م م م م م ممذا الوال م م م م م م م م م م م م م م ممد ثم م م م م م م م م م م م م م م م الول م م م م م م م م م م م م م ممد
ومص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرع الط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف فل اذك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ره
فف م م م م م م م م م م م م ممي الش م م م م م م م م م م م م ممى من م م م م م م م م م م م م ممه لي م م م م م م م م م م م م ممب يق م م م م م م م م م م م م ممد
يم م م م م م م م م م م ممرى الف م م م م م م م م م م م مرات اب م م م م م م م م م م ممن الرس م م م م م م م م م م م ول ظامي م م م م م م م م م م م ماً
يلقم م م م م م م م م م م م ممى الم م م م م م م م م م م م ممردى وابم م م م م م م م م م م م ممن الم م م م م م م م م م م م ممدعي يم م م م م م م م م م م م ممرد
حيسم م م م م م م م ممبك يم م م م م م م م مما هم م م م م م م م ممذا وحيسم م م م م م م م ممب َم م م م م م م م م م نم بغ م م م م م م م ممى
عليهم م م م م م م م م م م م م م م م م م مُم ي م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم الع م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد الص م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمد
ي م م م م م م م م م م م مما أه م م م م م م م م م م م ممل بي م م م م م م م م م م م ممت الص م م م م م م م م م م م ممطفى وعم م م م م م م م م م م م ّد تم
ومم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن عل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى حّبهم م م م م م م م م م م م م م م م م م مُم اعتلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد وكيم م م م م م م م م م م م م م م ممف أذخشم م م م م م م م م م م م م م م ممى وبكم م م م م م م م م م م م م م م ممم اعتضم م م م م م م م م م م م م م م ممد
وليك م م م م م م م م م م م م ممم فم م م م م م م م م م م م م م الل م م م م م م م م م م م م ممد حم م م م م م م م م م م م م مٌي ذخال م م م م م م م م م م م م ممد
والضم م م م م م م م م م م م م م مّد فم م م م م م م م م م م م م م م ن م م م م م م م م م م م م م ممار لظ م م م م م م م م م م م م م ممى مل م م م م م م م م م م م م م ممد
انت م م م م م م م م م م م م م ممم ال م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م غ م م م م م م م م م م م م م ممدا وسم م م م م م م م م م م م م مميلت
ان م م م م م م م م م م م م م م م م اذاً أشم م م م م م م م م م م م م م م ممقى بكم م م م م م م م م م م م م م م ممم ل أس م م م م م م م م م م م م م م م ممعد
وليس م م م م م م م م م م م م م م ممت أه م م م م م م م م م م م م م م م مواكم لبغ م م م م م م م م م م م م م م ممض غيكم م م م م م م م م م م م م م م
فل يظم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن رافضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي أنن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
وافقت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أو ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارجي مفيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ملم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد واللف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء بع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممده
أفضم م م م م م م م م م م م م ممل ذخلم م م م م م م م م م م م م ممق ال م م م م م م م م م م م م م م فيلمم م م م م م م م م م م م م مما أجم م م م م م م م م م م م م ممد
ه م م م م م م م م م م م م ممم أسيسم م م م م م م م م م م م م موا قواع م م م م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م م م م ممدين لن م م م م م م م م م م م م مما
وه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم بن م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا أرك م م م م م م م م م م م م م م م م انه وش م م م م م م م م م م م م م م م م م مميدوا
وم م م م م م م م م م م م ممن ي م م م م م م م م م م م م ممن أح م م م م م م م م م م م م ممد فم م م م م م م م م م م م م م أص م م م م م م م م م م م م ممحابه
فخص م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمه ي م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم الع م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد اح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
هم م م م م م م م م م م م م م م ممذا اعتقم م م م م م م م م م م م م م م مماد ي فم م م م م م م م م م م م م م م ممالءزموه تفلح م م م م م م م م م م م م م م م موا
ه م م م م م م م م م م م م م م م ممذا طريق م م م م م م م م م م م م م م م ممي فاس م م م م م م م م م م م م م م م مملكوه تت م م م م م م م م م م م م م م م ممدوا
والش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممافعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذهب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذهبه
لنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موله مؤيّم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
انظ م م م م م م م م م م م ممر ال م م م م م م م م م م م م الب م م م م م م م م م م م ممدر ال م م م م م م م م م م م ممذ ي ق م م م م م م م م م م م ممد اقبل
وأرا ك ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموق الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبح ليلً ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبل
م م م م م م م م م م م م م مما بلب م م م م م م م م م م م م ممل الص م م م م م م م م م م م م ممداغ ف م م م م م م م م م م م م م وجن م م م م م م م م م م م م مماته
إل لي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن رآه مبلبل
يم م م م م م م م م م مما أيهم م م م م م م م م م مما الري م م م م م م م م م م ان مم م م م م م م م م م ممن مم م م م م م م م م م مماء الصم م م م م م م م م م ممبا
ب م م م م م م م م ف م م م م م م م م ال م م م م م م م مموى عط م م م م م م م ممش اليس م م م م م م م ممي بك م م م م م م م مربل
وله :
59
ابوالفض ممل أو اب ممو الوفمماء معيم م ال ممدين يىي م ب ممن س مملمة ب ممن اليس ممي ب ممن ملم ممد الطي ممب الصكفي الكاتب الديب. ولد ف حدود سنة 460بطنءزه ) (1وتوف سمنة 553وقبممل سمنة 551بيافمارقي بعممد ان نشأ بصن كيفا. والصكفي باء مهلملة مفتوحة وصاد مهلملمة وكاف مفتوحة وفاء وياء نيسمبة الم حصمن كيفا .قال ابن ذخلكان هي قلعة حصينة شاهقة بي جءزيرة ابن علمرو وميافارقي من مدائن ديار بكممر وفم انيسمماب اليسمملمعان :ابممو الفضممل يىي م ابممن سمملمة بممن اليسممي بممن ملمممد الصممكفي الطيب بيافمارقي أحمد أفاضمل المدنيا ،وكان امامماً بارع اً اشمتهر ذكره فم الفماق بمالنظم والنمثر والطب .وكان يتشيع كلما يقول ابن الةثي ف الكامل. اقممول ورأيممت ف م كتمماب ) ينممابيع الممودة ( للشمميخ سممليلمان النفممي القنممدوز ي بعممض هممذه البيات وينيسبها لبعض الشافعية وأظنه يقصد الشاعر نفيسه. وعن ابممن كممثي الشممامي فم تمماريه ان الطيممب الصممكفي هممذا كممان إمممام زمانه فم كممثي من العلوم كالفقه والدب والنظم والنثر ولكن كان غالياً ف التشيع. قال ابن اللكمان :همو صماحب المديوان الشمعر والطمب والرسائل ،قمدم بغمداد واشمتغل بالدب على الطيب اب زكريا التبيءز ي القدم ذكره وأتقنه حت مهر فيه وقرأ الفقه علممى مممذهب الشافعي واجاد فيه ث رحل عن بغداد راجعاً الم بلده ونءزل ) ميافمارقي ( واسمتوطنها وتول بما الطابة وكان اليه __________________ 1م هي بلدة من الءزيرة من ديار بكر
60
أمممر الفتمموى بمما وذكمره العلممماد الصممفهان ف م كتمماب الري دة .اق ممول ث م ذكمر لممه قطع ماً شممعرية ميستلملحة. قال الشيخ القلمي ف الكن :وقد يطلمق الصمكفي علمى علء المدين ملممد بمن علمي بمن ملمممد الصممكفي الدمشممقي العممال الممدث النحممو ي كممان يممدرس ويفممت بدمشممق ولمه شممرح علممى النار للنيسفي وشرح على ملتقى البر ف الفروع الفية لبراهيممم اللممب التمموف سممنة 956وغيم ذلك توف سنة 1088انتهى. وقال ابممن المموز ي ف م النتظممم :هممو إمممام فاضممل ف م علمموم شممت وكان يفممت ويقممول الشممعر اللطيف والرسائل العجبة الليحة الصناعة وكان ينيسب ال الغلو ف التشّيع ومن لطيف قوله : ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد فف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد كم الكلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال
وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزل مث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل اس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مءزال
فلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما تن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراد ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
يكم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون معكم م م م م م م م م م م م م م م م م م مموس مم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما تنم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال
وقوله :أ ي ل تنام ض النام م م م م م م م م م ممل ى بع م م م م م م م م م م م ّ ك م م م م م م م م م ممثي الس م م م م م م م م م ممى مغ م م م م م م م م م ممر ً
اذا ق م م م م م م م م م مّل م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م ل م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م ممدن ض م م م م م م م م م ممارعا
ول م م م م م م م م م م ممو أّن مم م م م م م م م م م م مما آوى جيم م م م م م م م م م م ممع النم م م م م م م م م م م ممام ل م م م م م م م م م م م م
ول بط م م م م م م م م م م م م م م م م مراً إن جم م م م م م م م م م م م م م م م ممدد ال م م م م م م م م م م م م م م م م م نعلمم م م م م م م م م م م م م م م م ممة
قال اليسلمعان ف النيساب ص : 184 الَصمكفي بفتممح المماء الهلملممة وسكون الصمماد الهلملممة وفتممح الكمماف وف آذخرها الفمماء ، هذه النيسمبة إلم ) حصمن كيفما ( وهي مدينمة ممن ديمار بكمر ويقمال لما بالعجلميمة حصمن كيبما ، والشممهور بالنيسممبة إليهمما أبوالفضممل يىي م بممن سمملمة بممن اليسممي بممن ملمممد الصممكفي الطيممب بيافارقي أحد أفاضل الدنيا ،وكان إماماً بارعاً ف قول الشعر جواد الطبع رقيق القول ،اشممتهر ذكره فم الفمماق بممالنظم والنممثر والطممب ،وعلممّر العلمممر الطويل ،وكان غاليماً فم التشمميع ويظهممر ل الجازة بلميع ميسلموعاته بطه ف سنة إحدى وخيسممي وخيسمملمائة ، ذلك ف شعره ،كتب إ ّ وروى ل م عنممه أبممو عبممدالرحن عيسممكر بممن أسممامة النصمميب ببغممداد وأبممو اليسممن علممي بممن ميسممعود السعرد ي بالرقة ،وأبمو اليم سملمة بمن قيصمر الضمرير بقلعمة جعمب ،والضمر بمن ةثمروان الضمرير الديب ببلخ ،وساعد بن
61
فضائل النبجي بنييسابور وغيهم ،وكانت ولدتمه فم حمدود اليسمتي والربعلمائمة وتوف بعمد سمنة 551بيافارقي. فلمممن شممعره ،كلممما ف م النتظممم لبممن المموز ي ج 10ص 187وفم ذخري دة القصممر ص .490 حن م م م م م م م م م م م م م م م ممت ف م م م م م م م م م م م م م م م مماذكت لوع م م م م م م م م م م م م م م ممت حنين م م م م م م م م م م م م م م م مما
أشم م م م م م م م م م م ممكو مم م م م م م م م م م م ممن الم م م م م م م م م م م ممبي وتشم م م م م م م م م م م ممكو البينم م م م م م م م م م م مما
ق م م م م م م ممد ع م م م م م م مماث ف م م م م م م م أشخاص م م م م م م ممها ط م م م م م م ممول اليس م م م م م م ممرى
بق م م م م م م م م م م م م ممدر م م م م م م م م م م م م م مما ع م م م م م م م م م م م م مماث الف م م م م م م م م م م م م م مراق فين م م م م م م م م م م م م مما
فخّله م م م م م م م م م م م م م م م م مما تش م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ا ُلوين م م م م م م م م م م م م م م م م مما طال م م م م م م م م م م م م م م م م مما
أض م م م م م م م م م م ممحت تب م م م م م م م م م م ممارى الريم م م م م م م م م م م ح ف م م م م م م م م م م م م البين م م م م م م م م م م مما
وكي م م م م م م م م م م م ممف ل ن م م م م م م م م م م م ممأو ي ل م م م م م م م م م م م مما وه م م م م م م م م م م ممي ال م م م م م م م م م م م ممت
ب م م م م م م م م م م م م م م م م مما قطعن م م م م م م م م م م م م م م م م مما اليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممهل والءزون م م م م م م م م م م م م م م م مما
ه م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م ممد وج م م م م م م م م م دنا الم م م م م م م م م م مّب بم م م م م م م م م م مراً زاذخم م م م م م م م م م مراً
فهم م م م م م م م م م م م م م م م م ممل وج م م م م م م م م م م م م م م م م م دنا غيه م م م م م م م م م م م م م م م م م ا سم م م م م م م م م م م م م م م م م ممفينا
إن كم م م م م م م م م م م م مّن ل ُيفص م م م م م م م م م م م ممحن بالش م م م م م م م م م م م ممكوى لن م م م م م م م م م م م مما
فه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّن بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالرزام يشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتكينا هيلم م م م م م م م م م م م م م م م م ماً عطاش م م م م م م م م م م م م م م م م مما وت م م م م م م م م م م م م م م م ممرى العين م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ق م م م م م م م م ممد ع م م م م م م م م ممذبت ل م م م م م م م م مما دم م م م م م م م م مموعي ل م م م م م م م م م م تب م م م م م م م م ممت
ع م م م م م م م م م م م م ممن اللم م م م م م م م م م م م م ممى فاع م م م م م م م م م م م م ممدل ب م م م م م م م م م م م م مما يين م م م م م م م م م م م م مما
ت بم م م م م م م م م م م م م م م م م م مّن ج م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائرا وق م م م م م م م م م م م م م م م م ممد تياس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر َ
ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن اطلل عف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما آيات م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
تعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماقب اليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام واليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنينا
يقم م م م م م م م م م م م م م م م ممول صم م م م م م م م م م م م م م م م ممحب أتم م م م م م م م م م م م م م م م ممرى آةثم م م م م م م م م م م م م م م م ممارهم
نعم م م م م م م م م م م م م م م م ممم ولكم م م م م م م م م م م م م م م م ممن ل تم م م م م م م م م م م م م م م م ممرى القطينم م م م م م م م م م م م م م م م مما
ل م م م م م م م م م ممو ل م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م ممد رب م م م م م م م م م وعهم ك م م م م م م م م م ممو ج م م م م م م م م م ممدنا م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م ممدر ال م م م م م م م م ممي عل م م م م م م م م ممى س م م م م م م م م ممفك دم م م م م م م م م ممي
لل م م م م م م م م م م م م م م ممبي ل م م م م م م م م م م م م م م م تب م م م م م م م م م م م م م م ممل كلم م م م م م م م م م م م م م م مما َبلين م م م م م م م م م م م م م م مما
ل م م م م م م م م م م م م ممو لم م م م م م م م م م م م م م تك م م م م م م م م م م م م ممن أس م م م م م م م م م م م م مميافهم عيون م م م م م م م م م م م مما
أكللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما لح لعين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارق ل تأذخ م م م م م م م م م م م م م م ممذوا قل م م م م م م م م م م م م م م ممب ب م م م م م م م م م م م م م م ممذنب مقل م م م م م م م م م م م م م م ممت
بكم م م م م م م م م م م م م م م ممت فابم م م م م م م م م م م م م م م ممدت س م م م م م م م م م م م م م م م مّر ي الصم م م م م م م م م م م م م م م ممونا
وع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماقبوا ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائن ل المين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
م م م م م م م م م م م مما اس م م م م م م م م م م ممتتت ب م م م م م م م م م م ممالورق الورقم م م م م م م م م م م اء ك م م م م م م م م م م ممي
تص م م م م م م م م م م م م م م م م ممدق ل م م م م م م م م م م م م م م م م مما عل م م م م م م م م م م م م م م م م ممت الغص م م م م م م م م م م م م م م م م ممونا
قم م م م م م م م م م م م ممد وكلم م م م م م م م م م م م ممت بكم م م م م م م م م م م م ممل بم م م م م م م م م م م م مما ك شم م م م م م م م م م م م ممجوه
تعين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه إذ ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدم العين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ه م م م م م م م م م م م م م م م ممذا بكاه م م م م م م م م م م م م م م م مما والقري م م م م م م م م م م م م م م م م ن حاض م م م م م م م م م م م م م م م م مٌر أقيس م م م م م م م م م مملمت م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م ممروض اذا م م م م م م م م م م مما بعث م م م م م م م م م ممت
فكي م م م م م م م م م م م م ممف م م م م م م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م م م م ممد ف م م م م م م م م م م م م ممارق القرين م م م م م م م م م م م م مما أرج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م امؤه الي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مم ي والنيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرينا
وأدرك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ت ث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماره وعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذبت
أن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماره وأب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدت الكنون م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وقم م م م م م م م م م م م م م م ممابلته الش م م م م م م م م م م م م م م م مملمس ل م م م م م م م م م م م م م م م مما أش م م م م م م م م م م م م م م م ممرقت
وانقطع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أفن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانه فنون م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
أذك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ول أحلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ول أشم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهى ول
أب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ول أوفم م م م م م م م م م م م م م م م م م بعينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م لين م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
62
م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن نش م م م م م م م م م م م م م م م م ممرها وةثغره م م م م م م م م م م م م م م م م ا ووجهه م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّد همما فاس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتلمع اليقين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ت ِح ص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الص م م م م م م م م م م م م م م م م ممينا أم م م م م م م م م م م م م م م م م مما عرف م م م م م م م م م م م م م م م م َ ملمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً والنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزع البطينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ت ياسم م م م م م م م م م م م م م م ممي وطاسم م م م م م م م م م م م م م م ممي وم م م م م م م م م م م م م م م ممن أحبب م م م م م م م م م م م م م م م م ُ
يل م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ياس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي أوطاس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممينا
ي م م م م م م م م م م م مما ذخائف م م م م م م م م م م م مما عل م م م م م م م م م م م ممي أس م م م م م م م م م م م ممباب الع م م م م م م م م م م م ممدى ت ف م م م م م م م م م م م م الطم م م م م م م م م م م مموب م م م م م م م م م م م مموئلي إن م م م م م م م م م م م م جعل م م م م م م م م م م م م ُ
س م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر النج م م م م م م م م م م م م م م م م م مماة والناج م م م م م م م م م م م م م م م م م مماة ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن
أوى ال م م م م م م م م م م م م م م م م م الفلم م م م م م م م م م م م م م م م ممك وط م م م م م م م م م م م م م م م ممور سم م م م م م م م م م م م م م م م ممينا
وظم م م م م م م م م م م م م م ممن ب م م م م م م م م م م م م م م م م الع م م م م م م م م م م م م م م ممداء إذ م م م م م م م م م م م م م م م ممدحتهم
مم م م م م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م م م م م م أكم م م م م م م م م م م م م م م ممن بثلم م م م م م م م م م م م م م م ممه قلمينم م م م م م م م م م م م م م م مما
ي م م م م م م م م م م م م مما ويه م م م م م م م م م م م م ممم ومم م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م ممذ ي يريبه م م م م م م م م م م م م ممم
منم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت رج م م م م م م م م م م م م م م م م م م وا الظنونم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
رف م م م م م م م م م م م م م د مدي م م م م م م م م م م م م م ممح ق م م م م م م م م م م م م م ممدر وافم م م م م م م م م م م م م م م راف م م م م م م م م م م م م م ممد
فلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا ذل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك النونم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وإن م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أطل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب رفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م داً باقي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم يك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون غي م م م م م م م م م م م م م م م م م مم ي الغبونم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ي م م م م م م م م م م م م مما ت م م م م م م م م م م م م ممائهي فم م م م م م م م م م م م م م أض م م م م م م م م م م م م مماليل ال م م م م م م م م م م م م مموى
وع م م م م م م م م م م م م م م م م ممن سم م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيل الرش م م م م م م م م م م م م م م م م م د ناكبينم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماهكم دار اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملم ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابتغوا
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م نجهم م م م م م م م م م م م م م م م م مما جبيلهم م م م م م م م م م م م م م م م م مما المينم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ل م م م م م م م م م م م م م م م م موامعي الب م م م م م م م م م م م م م م م مماب وقول م م م م م م م م م م م م م م م م وا حط م م م م م م م م م م م م م م م ممة
تغف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر لن م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذنوب أجعين م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ذروا العنم م م م م م م م م م م م م م م مما فم م م م م م م م م م م م م م م ممان أصم م م م م م م م م م م م م م م ممحاب العبم م م م م م م م م م م م م م م مما
ه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم النب م م م م م م م م م م م م م م م م م مما إن ش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممئتم التبيين م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
دين م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م ممولء ليسم م م م م م م م م م م م ممت أبغم م م م م م م م م م م م ممى غيم م م م م م م م م م م م ممه
دين م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً وحيس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالولء دين م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما طريق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان فام م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأمة
أو ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماليلمي ) فاس م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملكوا ( اليلمين م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما َعلين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما دلي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ِعليين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
حّنم م م م م م م م م م م م م م م م ممت فم م م م م م م م م م م م م م م م ممأذكت لوع م م م م م م م م م م م م م م م ممت حنينم م م م م م م م م م م م م م م م مما
أش م م م م م م م م م م م ممكو م م م م م م م م م م م م ممن الَبي م م م م م م م م م م م م وتش م م م م م م م م م م م ممكو الَبين م م م م م م م م م م م مما
سم م م م م م م م م م م م م م م ممجنكم س م م م م م م م م م م م م م م م مّج يم إن ل م م م م م م م م م م م م م م م م تتبع م م م م م م م م م م م م م م م موا
ق ممال العلم مماد الص ممفهان ف م الريم دة :وأنش ممدن الفقي ممه عب ممدالوهاب الدمش ممقي النف ممي ببغممداد سممنة خيسممي وخيسمملمائة قممال :أنشممدن الطيممب يىي م بممن سمملمة بيافممارقي لنفيسممه مممن قصيدة شيعية شائعة ،رائقة رائعة ،أولا : ومنهمما فم مممدح أهممل الممبيت .:أقممول وذكر أربعممة أبيممات ثم أورد أكثرها فم آذخممر التجة وذكر له من الشعر والنثر شيئاً كثيًا. وكتب ال اب ملمد اليسن بن سلمة يعءزيه عن أبيه أب نصر : س م م م م م م م م م م م م م م م م مّد تم عل م م م م م م م م م م م م م م م م مّي مط م م م م م م م م م م م م م م م م ممالع الص م م م م م م م م م م م م م م م م مِب
ل م م م م م م م م م م م م م مما نعم م م م م م م م م م م م م م ممى الن م م م م م م م م م م م م م مماعي أب م م م م م م م م م م م م م مما نصم م م م م م م م م م م م م م ممر
منهل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة كتت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابع القط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
وجم م م م م م م م م م م م م م م م رت دم م م م م م م م م م م م م م م م مموع العي م م م م م م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م م م م م مماجة
63
ولءزم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ت قلب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً كم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد يلفظم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ص م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر ي لفرق م م م م م م م م م م م م م م م م ة ذلم م م م م م م م م م م م م م م م ممك الص م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر
وّلم م م م م م م م م م م م فأض م م م م م م م م م م م ممحى العص م م م م م م م م م م م ممر ف م م م م م م م م م م م م عط م م م م م م م م م م م ممل
من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ان قلدة العص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
حفم م م م م م م م م م م م م م ممروا لم م م م م م م م م م م م م م ممه قم م م م م م م م م م م م م م ممباً وم م م م م م م م م م م م م م مما عللم م م م م م م م م م م م م م م موا
مم م م م م م م م م م م م م م مما ذخّلف م م م م م م م م م م م م م م موا ف م م م م م م م م م م م م م م م ذلم م م م م م م م م م م م م م ممك القم م م م م م م م م م م م م م ممب
م م م م م م م م م م م م م مما أف م م م م م م م م م م م م ممردوا ف م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م ممتب وانص م م م م م م م م م م م م ممرفوا
إل فري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م د الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدهر
تط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممويه حفرتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ه فينش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممره
ف م م م م م م م م م م م م م م كم م م م م م م م م م م م م ممل وق م م م م م م م م م م م م ممت طيم م م م م م م م م م م م م ممب النشم م م م م م م م م م م م م ممر
يبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديه ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّح بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً تم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذكره
حم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أذخطم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه وم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أدر ي
تّبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدار كله م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما غص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممص
تم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأت الوصم م م م م م م م م م م م م م م م م ممال بني م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة الج م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
تنيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي مرارت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا حلوت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وتك م م م م م م م م م م م م م م م م م مّر بع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد الع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرف ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالنكر
والم م م م م م م م م م م م م ل م م م م م م م م م م م ممو ك م م م م م م م م م م م ممانت ال م م م م م م م م م م م ممدنيا بأجعه م م م م م م م م م م م مما
ُتبقم م م م م م م م م م م م ممي علينم م م م م م م م م م م م مما وي م م م م م م م م م م م ممأت رزقهم م م م م م م م م م م م مما رغ م م م م م م م م م م م م دا
وللخطيب الذكور الطب الليحة والرسائل النتفاة ول يءزل على رياسته وجللتممه وإفممادته إل أن تموف سمنة احمدى وقيمل ةثلث وخيسمي وخيسملمائة ،وكانت ولدتمه فم حمدود سمنة سمتي واربعلمائة رحه ال تعال. قممال العلممماد الصممبهان فم حقممه :كممان علمممة الءزمان فم عللمممه ،ومعمّر ي العصممر فم نممثره ونظلمممه ،لممه التصيع البممديع ،والتجنيممس النفيممس ،والتطممبيق والتحقيممق ،واللفممظ الممءزل الرقيممق ، والعن اليسهل العلميق ،والتقيسيم اليستقيم ،والفضل اليسائر القيم. ب لقمماءه وأحممدث نفيسممي ث قال العلماد بعد كثرة الثناء عليممه وتعممداد ماسمنه :وكنممت أحم ّ عن ممد وصممول إلم م الوصممل بالتص ممال ب ممه ،وأن مما ش ممغف بالس ممتفادة كل ممف بجاليس ممة الفض مملء للسممتءزادة ،فعمماق دون لقممائه بعممد الشممقة وضمعفي عممن تلمممل الشممقة .ث م ذكر لممه عممدة مقمماطيع منها. م م م م م م م مما ك م م م م م م ممان م م م م م م م ممن ح م م م م م م ممق ح م م م م م م م مّر أن ي م م م م م م ممذّل ل م م م م م م مما
فكي م م م م م م م م م م ممف وه م م م م م م م م م ممي مت م م م م م م م م م م مماع يض م م م م م م م م م م مملمحّل غ م م م م م م م م م م ممدا
ث م قممال العلممماد الصممبهان وانشممدن لممه بعممض الفضمملء ببغممداد خيسممة أبيممات كاللميسممة اليسيارات ميستحيسنات مطبوعات مصنوعات وهي :
64
اشم م م م م م م م ممكو ال م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م مم م م م م م م م ممن نم م م م م م م م ممارين :واحم م م م م م م م ممدة
فم م م م م م م م م وجن م م م م م م م ممتيه ،وأذخ م م م م م م م ممرى من م م م م م م م ممه فم م م م م م م م م كب م م م م م م م ممد ي
وم م م م م م م ممن سم م م م م م م ممقامي :سم م م م م م م ممقم قم م م م م م م ممد أح م م م م م م م مّل دمم م م م م م م ممي
م م م م م م م م ممن الف م م م م م م م ممون وس م م م م م م ممقم ح م م م م م م م مّل ف م م م م م م م م جيس م م م م م م م ممد ي
وم م م م م م م م م م ممن ن م م م م م م م م م م ممومي :دمع م م م م م م م م م م ممي حي م م م م م م م م م م م أذكم م م م م م م م م م م ره
ي م م م م م م م م م م م م م ممذيع س م م م م م م م م م م م م م ممر ي ،وواٍش من م م م م م م م م م م م م م ممه بالرصم م م م م م م م م م م م م م د
وم م م م م م م م م ممن ض م م م م م م م م م ممعيفي :ص م م م م م م م م م ممب ي حي م م م م م م م م م م أذك م م م م م م م م م ره
ووده وي م م م م م م م م م م م م م م م م راه الن م م م م م م م م م م م م م م م مماس ط م م م م م م م م م م م م م م م مموع ي م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي
مهفهم م م م م م م م م ممف رق حم م م م م م م م م ممت قلم م م م م م م م م ممت مم م م م م م م م م ممن عجم م م م م م م م م ممب
أذخص م م م م م م م م م م م م ممره ذخنص م م م م م م م م م م م م ممر ي أم جل م م م م م م م م م م م م ممده جل م م م م م م م م م م م م ممد ي
ومن مليح شعره أبيات ف هجو مغن رد يء وهي : وميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمع غن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامؤه
يب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدل ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالفقر الغنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهدته ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبة
رض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م يتهم ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م قرن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا
أبص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرته فل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
فراسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما دنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وقل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت َ :م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م نم ذا وجه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
كي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف يك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنا م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممظن ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه متحن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ت أن أروح للم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ورم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ
ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممات أذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى َغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّن لن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فقل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن بينه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم وي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملع ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م يكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممومي بيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملع هين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فانش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماجب
وح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اجب منم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه انن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
وامتأل اللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن
في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه نيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميلما منتن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
أوقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع إذ وّقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال
نف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس اس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممباب العن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما قم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن
ييس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمع فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الغن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما اكتف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماللحن والتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممخليط ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت لن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا وك م م م م م م م م م م م م م م م م م م تكش م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممخَن ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو
غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد وك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م تقرنن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما قطع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ودن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدنا
يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموهم زم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م راً انم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماح ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموتاً ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممافراً
يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرج مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد البنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ومم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما درى مض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممره
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماذا عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم جنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا ييس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد أنفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وذا ييس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد الذن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ومنهلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو جاعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
تيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت عن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه العين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
65
فم م م م م م م م م م م م م م م م م مماغتظت حم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت كم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدت مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن
غيظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي أب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممث الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممجنا
وقل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم اس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعوا
إم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الغنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أو أن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
أقيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمت ل أجلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس أو
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرج ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن هن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مُروا برج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ل الكل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب إن
اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقم ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا والض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنا وزل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ت عنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما النم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالوا لق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد رحتن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزت فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اذخراج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
راحم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة نفيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي والثنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وحي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م شخصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ت فيه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم معلن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما قم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرأ ُ أذه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب عن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الءزنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا
اللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي
ول اسممع مممع كممثرة ممما قيممل ف م هممذا البمماب مثممل هممذا القطمموع ف م هممذا العن م وللخطيممب الذكور ايضاً ف هذا العن وهو : ع مّج م م م م م م م م م م م م بم عم م م م م م م م م م م ممن بيم م م م م م م م م م م مموت النم م م م م م م م م م م مماس منم م م م م م م م م م م ممو ُ فقلن م م م م م م م م م م م م م م م مما الف م م م م م م م م م م م م م م م ممت ل ش م م م م م م م م م م م م م م م ممك مص م م م م م م م م م م م م م م م ممروع
ع وميسم م م م م م م م م م م م م م م مملمع ق م م م م م م م م م م م م م م م موله بم م م م م م م م م م م م م م م ممالكره ميسم م م م م م م م م م م م م م م مملمو ُ غّن م م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م م مّبق عيني م م م م م م م م م م م م ممه وح م م م م م م م م م م م م ر ك ليي م م م م م م م م م م م م ممه
وق طّ م م م م م م م م م م م م م م م ممع الش م م م م م م م م م م م م م م م ممعر ح م م م م م م م م م م م م م م م ممت وّد اكثرنم م م م م م م م م م م م م م م م ا ل م م م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م ممأِت دع م م م م م م م م م م م م مموة أق م م م م م م م م م م م م م موام ب م م م م م م م م م م م م ممأمرهم
أن الليس م م م م م م م م م م ممان ال م م م م م م م م م م ممذ ي ف م م م م م م م م م م م في م م م م م م م م م م ممه مقط م م م م م م م م م م مموع ول مض م م م م م م م م م م م م م ممى قَم م م م م م م م م م م م م م م ّ ط إل وهم م م م م م م م م م م م م م و مص م م م م م م م م م م م م م ممفوع
قال العلماد الصبهان :وله بيتان كأنلما دّرتان او كوكبان دريان وها :
م م م م م م م م م م مما لطرف م م م م م م م م م م ومم م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م ممذا اليس م م م م م م م م م ممهر ال م م م م م م م م م ممدا
ث م م م م م م م م م م م م م م م م في م م م م م م م م م م م م م م ممه ومم م م م م م م م م م م م م م مما لليل م م م م م م م م م م م م م م ممي وَليل م م م م م م م م م م م م م م ممي
هجرتن م م م م م م م م م م م م م م م م م م وفم م م م م م م م م م م م م م م م مماز بالوصم م م م م م م م م م م م م م م م ممل أق م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
ٌم فط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموب لواص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممليها وويل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
ه م م م م م م ممل م م م م م م م ممن س م م م م م م ممبيل إلم م م م م م م م ري م م م م م م ق الري م م م م م م ق دم م م م م م م ممي
فلي م م م م م م م ممس يش م م م م م م م ممفي س م م م م م م م مموى ذا ك الّيس م م م م م م م م م لملمي أل م م م م م م م ممي
ج م م م م م م م م م م مّل َم م م م م م م م م م م م نم ص م م م م م م م م م م مّور م م م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م م مماٍء َم همي م م م م م م م م م م م
ص م م م م م م م م م م م م م م م م مموراً تيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممب قل م م م م م م م م م م م م م م م م مموب الع م م م م م م م م م م م م م م م م ممالي
قال :وأنشدن بعض الصدقاء له من أول كللمة. وله من قصيدة : ضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممباًُ ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م كثم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٍ ب وأران م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما قُ ُ
تج م م م م م م م م م م م م مُل الغصم م م م م م م م م م م م ممان ف م م م م م م م م م م م م م ق م م م م م م م م م م م م مّد ولي م م م م م م م م م م م م م
66
وله : ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالعلم ملتفع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً بالفض م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل والدب
َم م م م م م م م م م م م م م نم ك م م م م م م م م م م م ممان مرتم م م م م م م م م م م م دياً بالعق م م م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م م م ممتءزراً صم م م م م م م م م مِفمرمت فق م م م م م م م م ممد ح م م م م م م م م مموى ش م م م م م م م م ممرف ال م م م م م م م م ممدنيا وإن َ ه م م م م م م م م م م ممو الغنم م م م م م م م م م م م ِوإن لم م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م ممس ذا نشم م م م م م م م م م م م ٍ ب ّ
كّفم م م م م م م م م م امه م م م م م م م م م ممن فض م م م م م م م م ممة فيه م م م م م م م م مما وم م م م م م م م ممن ذه م م م م م م م م ممب وه م م م م م م م م م و النيس م م م م م م م م مميب وإن ل م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م ممس ذا نيس م م م م م م م م ممب
وله :
غري م م م م م م م م م م م م م م م م ق الم م م م م م م م م م م م م م م م ممذنوب أسم م م م م م م م م م م م م م م م ممي الطايم م م م م م م م م م م م م م م م مما
تنّب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدنيا ك أّم ام م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدنايا
َتغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّر وتعط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ولكنه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
مك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد رمة تيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتّد العطايم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وفم م م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م م م ممل ي م م م م م م م م م م م م م مموم تُيس م م م م م م م م م م م م م م ّر ي الي م م م م م م م م م م م م م ممك
داًء فجيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمك ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب الرزاي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
أمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وعظتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك بأح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مدةثها
وم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما فعل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت بلمي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع الباي م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
تم م م م م م م م م م م م م م ممرى الم م م م م م م م م م م م م م ممرء ف م م م م م م م م م م م م م م م أسم م م م م م م م م م م م م م ممر آفاتم م م م م م م م م م م م م م مما
حبييس م م م م م م م م م م م ماً علم م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م م مّم نصم م م م م م م م م م م ممب الرزايم م م م م م م م م م م مما
وإطلقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه حي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ترةث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ي لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وحيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبك ذا أن تلقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي النايم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وي م م م م م م م م م م م م م م م مما راحلً وه م م م م م م م م م م م م م م م م و ين م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ي الق م م م م م م م م م م م م م م م م ممام
ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزّودم ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان اللي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال مطاي م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ووممن شممعره وممما كتبممه الممى كمممال الممدين الشممهرزوري بالمروصمل ومشممتملة علممى ومعمماني أهممل
التصروف م كما في الخريدة :
أداروا ال م م م م م م م م م م م مموى ِصم م م م م م م م م م م م م رمفاً فغ م م م م م م م م م م م ممادرهم ص م م م م م م م م م م م ممرعى
فللم م م م م م م مما ص م م م م م م ممحوا م م م م م م م ممن س م م م م م م ممكرهم ش م م م م م م مربوا ال م م م م م م ممدمعا
وم م م م م م م م م م م مما عللم م م م م م م م م م م م موا أن ألم م م م م م م م م م م مموى لم م م م م م م م م م م ممو تكلّف م م م م م م م م م م م موا
مبم م م م م م م م م م م م م ممة أهليم م م م م م م م م م م م م ممه لصم م م م م م م م م م م م م ممار لم م م م م م م م م م م م م ممم طبعم م م م م م م م م م م م م مما
ول م م م م م م م م م م م م م م م م مما اسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممتلذوا مم م م م م م م م م م م م م م م م م مموتم بعم م م م م م م م م م م م م م م م م ممذابه
وعيشم م م م م م م م م م ممهم ف م م م م م م م م م م م عم م م م م م م م م م ممدمه سم م م م م م م م م م ممألوا الُرجعم م م م م م م م م م ممى
ك م م م م م م م م ممأّن ال م م م م م م م م مموى س م م م م م م م م مّن الغ م م م م م م م م مرام ل م م م م م م م م ممم ش م م م م م م م م ممرعا
إذا فق م م م م م م م م م م م م م م م ممدوا بع م م م م م م م م م م م م م م م ممض الغم م م م م م م م م م م م م م م م مرام توّل م م م م م م م م م م م م م م م م وام وقم م م م م م م ممد دفع م م م م م م م م موا ع م م م م م م م ممن وجم م م م م م م م دهم ك م م م م م م م ممل س م م م م م م م مملوٍة
ول م م م م م م م م ممو وج م م م م م م م م م دته مم م م م م م م م م مما أطم م م م م م م م م مماقت لم م م م م م م م م ممه دفعم م م م م م م م م مما
وطم م م م م م م مماب ل م م م م م م م ممم وقم م م م م م م ممع اليس م م م م م م م ممهام فلم م م م م م م م مما جل م م م م م م م م مواً
لص م م م م م م م م م م م م م ممائبها بيض م م م م م م م م م م م م م م ماً ول نَيسم م م م م م م م م م م م م م م جموا درعم م م م م م م م م م م م م م ا
ب عن م م م م م م م م م م ممدهم نفع م م م م م م م م م م مما ضم م م م م م م م م م م مّر الم م م م م م م م م م م م ّ إذ ك م م م م م م م م م م ممان ُ
فكي م م م م م م م م م م ممف يعم م م م م م م م م م م مّد الل م م م م م م م م م م مموم نص م م م م م م م م م م ممحاً ل م م م م م م م م م م ممديهم
67
ومنها : ذخل الرب م م م م م م م م م م م م م م ع مم م م م م م م م م م م م م م ممن أحبم م م م م م م م م م م م م م ممابم وقلم م م م م م م م م م م م م م مموبم
ملٌء ب م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م ممالربع م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م ممأل الربع م م م م م م م م م م مما
سم م م م م م م م م ممل الم م م م م م م م م ممورق عم م م م م م م م م ممن يم م م م م م م م م مموم الف م م م م م م م م م مراق فم م م م م م م م م ممإنه
بأييس م م م م م م م م م ممر ذخط م م م م م م م م م ممب من م م م م م م م م م ممه عّللمه م م م م م م م م م مما اليس م م م م م م م م م ممجعا
إذا صم م م م م م م م م م م م م ممدحت فم م م م م م م م م م م م م مماعلم بم م م م م م م م م م م م م ممأن كُبودهم م م م م م م م م م م م م مما
مؤرةثّم م م م م م م م م م م م م م م ممة غلم م م م م م م م م م م م م م م م م ماً تكابم م م م م م م م م م م م م م م م ممده صم م م م م م م م م م م م م م م م ممدعى
وذا ك ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممأن ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممبي ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممان بإلفه م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وكيم م م م م م م ممف ين م م م م م م ممال الوصم م م م م م ممل مم م م م م م م ممن وج م م م م م م م د القطعم م م م م م م مما
وأه م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م مموى إن ص م م م م م م م م ممافحتهم ي م م م م م م م م ممد الن م م م م م م م م مموى
رأوا نيه م م م م م م م م م م م م م م م مما أم م م م م م م م م م م م م م م م مراً وتفريقه م م م م م م م م م م م م م م م مما جع م م م م م م م م م م م م م م م مما
رع م م م م م م م ى وس م م م م م م ممقى ال م م م م م م م م القل م م م م م م م مموب ال م م م م م م م ممت رع م م م م م م م ت
فأسم م م م م م م م م ممقت بم م م م م م م م م مما ألقم م م م م م م م م ممت وأذخرجم م م م م م م م م ت الرع م م م م م م م م م ى
وحيّ م م م م م م م م م م ماً وأحي م م م م م م م م م م مما أنفيس م م م م م م م م م م ماً أحي م م م م م م م م م م ممت النه م م م م م م م م م م ممى
وحي م م م م م م م م م م م م م م م ممت فاحيتن م م م م م م م م م م م م م م م مما مناقبه م م م م م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م م م م م ممعاً ب م م م م م م م م م مما حلّ م م م م م م م م م ممت النم م م م م م م م م م مواء أحيس م م م م م م م م م ممنت الص م م م م م م م م م ممنعا
أوائلهم م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م م م م ممهرزور إذا اع م م م م م م م م م م م م م م ممتءزت
ج م م م م م م م م م م ممءزى ال م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م ممالي الراكم م م م م م م م م م ممة والفرعم م م م م م م م م م م ا
وج م م م م م م م م م م م دت اليم م م م م م م م م م م مما عنهم م م م م م م م م م م مما بنجعم م م م م م م م م م م ممة غيم م م م م م م م م م م ممه
فأعقبن م م م م م م م م م م م م م م م م مما ريّ م م م م م م م م م م م م م م م مما وأحيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممبنا ش م م م م م م م م م م م م م م م م ممبعا
سم م م م م م م م ممحائب إن شم م م م م م م م مميلمت ع م م م م م م م ممن الوص م م م م م م م ممل ال م م م م م م م ممت
كأن م م م م م م م م م م م مما أقلمن م م م م م م م م م م م مما ن م م م م م م م م م م م مموه ال م م م م م م م م م م م مموتر والش م م م م م م م م م م م ممفعا
ونلن م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م ممه وتم م م م م م م م م م م م ممر العط م م م م م م م م م م م م مماء وشم م م م م م م م م م م م ممفعه
وللحصكفي من قصيدة : أت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى عللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما رحل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماذا فعل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا أم مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن قتل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
ذخم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدعوا بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالي قتيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل البم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م ممي فم م م م م م م م م م م م م م ممدمع العي م م م م م م م م م م م م م م م لم م م م م م م م م م م م م م ممم ذل م م م م م م م م م م م م م م مُل وبعين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م قرب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ت ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبءزل
فلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت وص م م م م م م م م م م م م م م م م م مملوا ح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت قطع م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
ومم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت س م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحوا ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت بلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
وبيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمعي ةثم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّوَر ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماديهم
ق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد زاد جن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون النف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن
للعق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ماس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنه عق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
إن ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام أق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام قيامته م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
أو ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال فجم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مولته الج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
كقضم م م م م م م م م م م م م م م م مميب البم م م م م م م م م م م م م م م م ممان وف م م م م م م م م م م م م م م م م الجفم م م م م م م م م م م م م م م م مما
ن مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الغم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزلن لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه مثم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
أش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكوا زمن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً أولم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً
وجن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م حءزن م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً فعف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ُس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م بُمل ن فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ي ليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماٍن يرت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُل
العل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم يه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان ولي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس يص م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وف سي النبلء قال :العلمة المام الطيب ذو الفنون معي الدين ابوالفضل
68
يىيم بممن سمملمه بممن حيسممي بممن أبم ملمممد عبممدال الممديار بكممر ي قممال العلممماد الصممبهان وله مممن قصيدة قصد فيها التجنيس الظريف : قلم م م م م م م م م م م م ممب أتاهم م م م م م م م م م م م مما ول م م م م م م م م م م م ممول ذكره م م م م م م م م م م م م ا تاهم م م م م م م م م م م م مما
ب داع م م م م م م م م م م م ممي ال م م م م م م م م م م م مموى وهنم م م م م م م م م م م م ماً فلّباه م م م م م م م م م م م مما أل م م م م م م م م م م م م م ّ
لم م م م م م م م م م م م م ننيس م م م م م م م م م م م ممها م م م م م م م م م م م م ممذ وعيناه م م م م م م م م م م م مما وعيناه م م م م م م م م م م م مما
ى تل م م م م م م م م م م ممت علين م م م م م م م م م م مما ةثناياه م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م ممطور ه م م م م م م م م م م ممو ً وعرفتن م م م م م م م م م م م م م م م م مما معانيه م م م م م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممرت
س م م م م م م م م م م م م م م ممبل الغ م م م م م م م م م م م م م م م مرام فهلمن م م م م م م م م م م م م م م مما إذ فهلمناه م م م م م م م م م م م م م م مما
ت الةث م م م م م م م م ممام ومم م م م م م م م مما ت م م م م م م م م ممت اللث م م م م م م م م ممام ل م م م م م م م م مما عف م م م م م م م م م م ُ
ت حاهاب م م م م م م م م م م م م م م ممل ِحّياه م م م م م م م م م م م م م م مما وم م م م م م م م م م م م م م مما اس م م م م م م م م م م م م م م ممتبح ُ
ب ول ت م م م م م م م م م م م م م م م م م مّن أم م م م م م م م م م م م م م م م م مموراً غّبه م م م م م م م م م م م م م م م م مما عط م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٌ ف م م م م م م م م م م م م م م م ممأنفع الع م م م م م م م م م م م م م م م ممدد التق م م م م م م م م م م م م م م م مموى وأرفعه م م م م م م م م م م م م م م م مما
ب نف م م م م م م م م م م م م م ٍ س مناه م م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م م م مناياه م م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م م ممر ّ
ينيس م م م م م م م م م م م م ممي ب م م م م م م م م م م م م ممأكثره الله م م م م م م م م م م م م ممي ب م م م م م م م م م م م م ممه ال م م م م م م م م م م م م م
ب ال م م م م م م م م م م م م م ممب مهل إن مطلب م م م م م م م م م م م م م ممه ي م م م م م م م م م م م م م مما ط م م م م م م م م م م م م م ممال َ
لنفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس إن وض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعناها أض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعناها
وف اعيان الشيعة قال : وكان بدينة آممد شمابان بينهلمما ممودة أكيمدة ومعاشمرة كمثية ،فركب أحمدها ظماهر البلمد وطرد فرسه فتقنطممر فلمممات وقعممد الذخممر ييسممتعلمل الشمراب فشممرق فلمممات فم ذلممك النهممار فعلمممل فيهلما بعض الدباء : تقاس م م م م م م م م م مما العي م م م م م م م م م ممش ص م م م م م م م م م ممفوا وال م م م م م م م م م ممردى ك م م م م م م م م م ممدراً
وم م م م م م م م م م م م مما عهم م م م م م م م م م م م ممدنا النايم م م م م م م م م م م م مما قم م م م م م م م م م م م ممط تقتيسم م م م م م م م م م م م ممم
وحافظم م م م م م م م م م م م مما الم م م م م م م م م م م م ممود ح م م م م م م م م م م م ممت ف م م م م م م م م م م م م م حامه م م م م م م م م م م م مما
وقللم م م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م م م الناي م م م م م م م م م م م م مما تف م م م م م م م م م م م م ممظ ال م م م م م م م م م م م م ممذمم
فقال التجم له :
بنفيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي أذخّي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن آم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٍد
أصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميبا بيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم شم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديد الذاة وه م م م م م م م م م م م م م م م اذا كلميم م م م م م م م م م م م م م م ممت مم م م م م م م م م م م م م م م ممن الصم م م م م م م م م م م م م م م ممافيات
ت م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الص م م م م م م م م م م م م م م م ممافنات فه م م م م م م م م م م م م م م م ممذا كلميم م م م م م م م م م م م م م م م م ٌ
وما نيسممب اليممه ويقممال انمما لللمرزوقي قممال ابممن شهراشمموب فم النمماقب :الرزوقي ويقممال للحصكفي : م م م م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م م مماب قوسم م م م م م م م م م ممي ال م م م م م م م م م م م مّل العظلم م م م م م م م م م م مما
ب القم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدم الم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أوطأتم م م م م م م م م م م م م م م م م مما يم م م م م م م م م م م م م م م م م مما ر ّ
69
ف الؤيّم م م م م م م م م م م م م م م ممد بالرس م م م م م م م م م م م م م م م م الة ُس م م م م م م م م م م م م م م م م م لملما كت م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ
وبرم م م م م م م م م م م م م ة القم م م م م م م م م م م م ممدم الم م م م م م م م م م م م ممت جعلم م م م م م م م م م م م ممت لم م م م م م م م م م م م مما
ف م م م م م م م م م م م م م م م م يم م م م م م م م م م م م م م م مموم حشم م م م م م م م م م م م م م م ممر أن ازور جهنلمم م م م م م م م م م م م م م م مما
اجعلهلم م م م م م م م م م م م م م م م م مما ربم م م م م م م م م م م م م م م م م الي م م م م م م م م م م م م م م م م ممك وس م م م م م م م م م م م م م م م مميلت
اقول وانا أرو ي هذا الشعر وبعد البيتي الولي : واجعلهلمم م م م م م م م م م م مما ذذخم م م م م م م م م م م ممر ي فلمم م م م م م م م م م م ممن كان م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م ممه
ق م م م م م م م م م م م ممدمي وك م م م م م م م م م م ن ل م م م م م م م م م م م م م ميس م م م م م م م م م م م ممنا ومكّرم م م م م م م م م م م م مما أِم م م م م م م م م م م م م م م م َنم العم م م م م م م م م م م م م م ممذاب ول يم م م م م م م م م م م م م م مماف جهنلمم م م م م م م م م م م م م م مما
ةثبّ م م م م م م م م م م م ممت عل م م م م م م م م م م م ممى مت م م م م م م م م م م م م الص م م م م م م م م م م م مراط تكرم م م م م م م م م م م م اً
أتع م م م م م م م م م م م ممرف ش م م م م م م م م م م م مميئاً ف م م م م م م م م م م م م اليس م م م م م م م م م م م مملماء نظي م م م م م م م م م م م ممه
اذا س م م م م م م م م م ممار ص م م م م م م م م م مماح الن م م م م م م م م م مماس حي م م م م م م م م م ممث ييس م م م م م م م م م ممي
فتلق م م م م م م م م م م م م م م م م مماه مركوب م م م م م م م م م م م م م م م م م اً وتلق م م م م م م م م م م م م م م م م مماه راكب م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً
وك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ل أميم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م يعتلي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
ي م م م م م م م م م م م ممض عل م م م م م م م م م م م ممى التق م م م م م م م م م م م مموى ويك م م م م م م م م م م م ممره قرب م م م م م م م م م م م ه
وتنف م م م م م م م م م م م م ممر من م م م م م م م م م م م م ممه النف م م م م م م م م م م م م ممس وهم م م م م م م م م م م م م و ن م م م م م م م م م م م م ممذير
ول م م م م م م م م م ييسم م م م م م م م م م ممتءزر عم م م م م م م م م م ممن رغبم م م م م م م م م م ممة ف م م م م م م م م م م م زي م م م م م م م م م م ارة
ولك م م م م م م م م م م م م ممن عل م م م م م م م م م م م م ممى رغ م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م ممءزور ي م م م م م م م م م م م م ممءزور
وقوله ملغءزاً ف نعش :
وله : يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ياسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي وطاسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
وحم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اميم ونونم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ي م م م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أن م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزل في م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابقون اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابقونا
70
الحمسن بن علي الزبير .553
أبو ملمد اليسن بن علمي بمن الءزبيم يرةثي اليسمي 7ويدح اللمك الصمال بمن رّزيمك سمنة
ت حيم م م م م م م م م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م م م م م م م م مماور الي م م م م م م م م م م م م م م م م مماِن أعللمم م م م م م م م م م م م م م م م م م َ
أّن القل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموب مواق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مُد الني م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان فم م م م م م م م م م م م م الق م م م م م م م م م م م مموم وه م م م م م م م م م م ممي مراب م م م م م م م م م م م ممض الغ م م م م م م م م م م م ممءزلن
ت أن ص م م م م م م م م م م م م ممدور ناق م م م م م م م م م م م م ممد أص م م م م م م م م م م م م ممبحت وعرف م م م م م م م م م م م م َ
وعيونن م م م م م م م م م م م م م م م مما ع م م م م م م م م م م م م م م م مموض العي م م م م م م م م م م م م م م م ممون أم م م م م م م م م م م م م م م م مّد همما
م م م م م م م م م م م م م مما غ م م م م م م م م م م م م ممادروا فيه م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م ممن الغ م م م م م م م م م م م م ممدران
م م م م م م م م م م مما الوذخم م م م م م م م م م ُد هم م م م م م م م م م مّءز قب م م م م م م م م م ممابم ب م م م م م م م م م ممل هّءزه م م م م م م م م م مما
قل م م م م م م م م م م م م م م ممب لم م م م م م م م م م م م م م مما في م م م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م م م ممن الفق م م م م م م م م م م م م م م ممان
وت م م م م م م م م م م م م م م م م راه يك م م م م م م م م م م م م م م م ممره أن ي م م م م م م م م م م م م م م م ممرى أض م م م م م م م م م م م م م م م ممعانم
فكأنم م م م م م م م م م م م م م م مما أضم م م م م م م م م م م م م م م ممحت مم م م م م م م م م م م م م م م ممن الضم م م م م م م م م م م م م م م ممغان
وبهج م م م م م م م م م م م م م م م ممت قلم م م م م م م م م م م م م م م م ممر إذا م م م م م م م م م م م م م م م م مما لح لل م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م مميسار ي تض م م م م م م م م م م م م م م م مماَءَل دون م م م م م م م م م م م م م م ممه القلم م م م م م م م م م م م م م م م مران سم م م م م م م م م م م م م م م م ممرقت شم م م م م م م م م م م م م م م م مماِئلهُ غصم م م م م م م م م م م م م م م م ممون البم م م م م م م م م م م م م م م م ممان )(1 غص م م م م م م م م م م م م م ممن الرا ك يي م م م م م م م م م م م م م ممل ف م م م م م م م م م م م م م م نعلم م م م م م م م م م م م م م ممان
للرم م م م م م م م م م م م م م م م م م ح نَص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٌل واح م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌد ولق م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد هم واليس م م م م م م م مميف لي م م م م م م م ممس ل م م م م م م م ممه س م م م م م م م مموى جف م م م م م م م م مٍن وقم م م م م م م ممد
مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن نم م م م م م م م م م م م م م م م م مماظريه إذا رن م م م م م م م م م م م م م م م م م ا نصم م م م م م م م م م م م م م م م م مملن اض م م م م م م م م م م م م م م م ممحى لص م م م م م م م م م م م م م م م ممارم طرفم م م م م م م م م م م م م م م م ه جفن م م م م م م م م م م م م م م م ممان
س في م م م م م م م ممه وق م م م م م م ممد غ م م م م م م م ممدا واليس م م م م م م م ممهم تكف م م م م م م م ممي الق م م م م م م م ممو ُ
مم م م م م م م م م م م م م م م م ممن حم م م م م م م م م م م م م م م م مماجبيه للحظم م م م م م م م م م م م م م م م ممه قوس م م م م م م م م م م م م م م م ممان
ق م م م م م م م م م م م م م م م م ممد اب م م م م م م م م م م م م م م م م ممان للعش م م م م م م م م م م م م م م م م مماق أن قم م م م م م م م م م م م م م م م م موامه وأرا ك غص م م م م م م م م م م م م م م ممناً فم م م م م م م م م م م م م م م م النعي م م م م م م م م م م م م م م ممم يي م م م م م م م م م م م م م م ممل إذ
نم م م م م م م م م م م م م م م م م مماراً تلّف م م م م م م م م م م م م م م م م م مُعم للم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدجى بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدذخان
ف برق م م م م م م م م م م م ه ولم م م م م م م م م م م م ُر ّ ت ذخ م م م م م م م م م م م مماط َ ب لي م م م م م م م م م م م ممل ذخل م م م م م م م م م م م م ُ
ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموزامؤه والراق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ِ ص اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكران
كالاي م م م م م م م م م ممل الوسم م م م م م م م م ممنان م م م م م م م م م م ممن ط م م م م م م م م م ممول اليس م م م م م م م م م ممرى __________________ 1م نعلمان :واد وراء عرفة.
71
)(1
م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م ممان في م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م ممن ةثريم م م م م م م م م م م اه س م م م م م م م م م م مموى
إعجامه م م م م م م م م م م م م م مما وال م م م م م م م م م م م م م ممدال ف م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م ممدبران
وت م م م م م م م م م م م ممرى الم م م م م م م م م م م م م مّرة فم م م م م م م م م م م م م م النج م م م م م م م م م م م م مموم كأن م م م م م م م م م م م م مما
تيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقي الري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اض بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدول ملن
ل م م م م م م م م ممو ل م م م م م م م م م تك م م م م م م م م ممن ن م م م م م م م م مراً ل م م م م م م م م مما ع م م م م م م م م ممامت ب م م م م م م م م ممه
أب م م م م م م م م م م م م م م م ممداً ن م م م م م م م م م م م م م م م مموم ال م م م م م م م م م م م م م م م مموت واليس م م م م م م م م م م م م م م م ممرطان
نم م م م م م م م م م م م م م م م ممادمت فيم م م م م م م م م م م م م م م م ممه الفرق م م م م م م م م م م م م م م م م دين كم م م م م م م م م م م م م م م م ممأنن وترفّعم م م م م م م م م م ممت ِه لمم م م م م م م م م م م م ممي فلم م م م م م م م م م م مما أرض م م م م م م م م م م ى س م م م م م م م م م م مموى
)(2
ش م م م م م م م م م م م م ممه ِ ب ال م م م م م م م م م م م م ممدجى ِعوض م م م م م م م م م م م م م اً م م م م م م م م م م م م م ممن اللن
ت بالحب م م م م م م م م م م م مماب أن ت حيم م م م م م م م م م م م م فجع م م م م م م م م م م م م م ُ وأنف م م م م م م م م م م م م م ُ
أل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م موان ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالّوان
م م م م م م م م م م م م دون ال م م م م م م م م م م ممورى م م م م م م م م م م م م وجذي م م م م م م م م م م ممة أذخ م م م م م م م م م م موان
قم م م م م م م م م م م م م م م ممدماً ق م م م م م م م م م م م م م م م ممرى الضم م م م م م م م م م م م م م م مميفان بالم م م م م م م م م م م م م م م ممذيفان
وهج م م م م م م م م م ممرت ُقوم م م م م م م م م م م اً م م م م م م م م م م مما اس م م م م م م م م م ممتجاز س م م م م م م م م م م مواهم
واذخت م م م م م م م م م م م م م م م ممار أرضم م م م م م م م م م م م م م م م هم عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى البل م م م م م م م م م م م م م م م ممدان
ي ب م م م م م م م م م م م م م م ممدارهم إل الولم م م م م م م م م م م م م م م ن م م م م م م م م م م م م م م ممءزل اليسم م م م م م م م م م م م م م م م ُ
أجنم م م م م م م م م م م م م م مموه م م م م م م م م م م م م م م م مّر جن م م م م م م م م م م م م م م ماً مم م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م م مران
فجن م م م م م م م م م م م م م م موا عل م م م م م م م م م م م م م ممى الس م م م م م م م م م م م م م مملم والي م م م م م م م م م م م م م ممان إذ جعلم م م م م م م م م م م م م م م م موا الف م م م م م م م م م م م م م م م ممان التعم م م م م م م م م م م م م م م م ات لغي م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وقم م م م م م م م م م م م ممروه م م م م م م م م م م م م م مما سم م م م م م م م م م م م م ملّوا م م م م م م م م م م م م م ممن الجف م م م م م م م م م م م م ممان
وس م م م م م م م م م م م م م ممقوه إذ منع م م م م م م م م م م م م م م موا الش م م م م م م م م م م م م م م مريعة بع م م م م م م م م م م م م م م ممدما
رفض م م م م م م م م م م م م موا الش م م م م م م م م م م م م مريعة م م م م م م م م م م م م مماء ك م م م م م م م م م م م ممان ي م م م م م م م م م م م ممان
ح م م م م م م م م م م ممت لق م م م م م م م م م م ممد ورد اللم م م م م م م م م م م ممام عل م م م م م م م م م م ممى الظلم م م م م م م م م م م مما
أكم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرم بم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه مم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن وارد ظلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممآن
ل الم م م م م م م م م م م م م م م م ممدين راعم م م م م م م م م م م م م م م م مموه ول فعل م م م م م م م م م م م م م م م م موا بم م م م م م م م م م م م م م م م ممه
م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما يفع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان ب م م م م م م م م م م م م م م م م م مماليان
ت م م م م م م م م م م م م م ممال مم م م م م م م م م م م م م مما نقض م م م م م م م م م م م م م موا هنم م م م م م م م م م م م م مما ك بقتلم م م م م م م م م م م م م ممه
الي م م م م م م م م م م م ممان ب م م م م م م م م م م م ممل نقض م م م م م م م م م م م موا ع م م م م م م م م م م م ممرى الي م م م م م م م م م م م ممان
فث م م م م م م م م م م م م م م مموى وآل الص م م م م م م م م م م م م م م ممطفى م م م م م م م م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م م م م م م م موله
يكب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون للجبه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممات والذق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
نءزلم م م م م م م م وا عل م م م م م م م ممى حك م م م م م م م ممم اليس م م م م م م م مميوف وقم م م م م م م ممد أبم م م م م م م م موا
ف م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م حكم م م م م م م م م م ممم بن م م م م م م م م م م م أب م م م م م م م م م م م سم م م م م م م م م م ممفيان
وتي م م م م م م م م م م م م م م م م م موا عم م م م م م م م م م م م م م م م م ممءز اللمم م م م م م م م م م م م م م م م م ممات وف م م م م م م م م م م م م م م م م ممارقوا
في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه حي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماة مذل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة وهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وان
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م مما لف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت لص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرّعي قب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورهم
م م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م كم م م م م م م م م م مربلء م م م م م م م م م م م حواص م م م م م م م م م ممل العقب م م م م م م م م م ممان أش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمؤهم بيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواغب ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذمؤبان
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م مّءزت س م م م م م م م م م م م م م م م م م موابغ عنه م م م م م م م م م م م م م م م م ممم وتءزق م م م م م م م م م م م م م م م م م ت
فأتي م م م م م م م م م م م م م م م م ممح ل م م م م م م م م م م م م م م م م ممم اللي م م م م م م م م م م م م م م م م ممث لليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممرحان
وأني م م م م م م م م م م م ممخ فم م م م م م م م م م م م م تل م م م م م م م م م م م ممك القف م م م م م م م م م م م ممار ح م م م م م م م م م م م ممامهم
إن ل م م م م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م م م ممن جيس م م م م م م م م م م م ممومهم ف م م م م م م م م م م م م م ترب م م م م م م م م م م م م ا
فألن م م م م م م م م م م م م م م م م مما اعتاض م م م م م م م م م م م م م م م م ممت بي م م م م م م م م م م م م م م م م م جن م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
ك م م م م م م م م م م ممم روح ةث م م م م م م م م م م مماٍو منه م م م م م م م م م م ممم ق م م م م م م م م م م ممد أص م م م م م م م م م م ممبحت
تت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م روح وف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ريم م م م م م م م م م م م م م م م م م ان
__________________ 1م الدبران :منءزل للقلمر. 2م كان جذية البرش ملك الية ل ينادم ال الفرقدين تكباً عن منادمة الناس.
72
أذ أزعجم م م م م م م م م م م م م م م موا كره م م م م م م م م م م م م م م اً ع م م م م م م م م م م م م م م ممن الوطم م م م م م م م م م م م م م ممان
م م م م م م م م م م م م مما ض م م م م م م م م م م م م مّرهم والل م م م م م م م م م م م ممد م م م م م م م م م م م م ممن أوطم م م م م م م م م م م ممانم
ولقم م م م م م م م م م ممد دن م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م ممم التق م م م م م م م م م ممى م م م م م م م م م م ممن رب م م م م م م م م م م م
ون م م م م م م م م م م م م م م م ممأت رمؤس م م م م م م م م م م م م م م م ممهم ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الب م م م م م م م م م م م م م م م م ممدان
وأت م م م م م م م م م ممى اليه م م م م م م م م م ممم ق م م م م م م م م م ممومهم م م م م م م م م م م مما لم م م م م م م م م م م يك م م م م م م م م م ممن
ي م م م م م م م م م م م م م م م م ممأتيه اه م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الكف م م م م م م م م م م م م م م م م ممر والطغي م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
لم م م م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م م ممتكوا ل م م م م م م م م م م م م م ممم ق م م م م م م م م م م م م م ممتيلً واح م م م م م م م م م م م م م ممداً
إل لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه رأس ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرأس سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنان
ح م م م م م م م م م م ممت غ م م م م م م م م م م ممدت ليس م م م م م م م م م م ممامع الطف م م م م م م م م م م ممال ف م م م م م م م م م م ممو عجب م م م م م م م م م م م م ماً ل م م م م م م م م م م م م ممم نقل م م م م م م م م م م م م موا رمؤس م م م م م م م م م م م ممهم وق م م م م م م م م م م م ممد
ص م م م م م م م م م م م م م م ممن الرصم م م م م م م م م م م م م م ان ق اليس م م م م م م م م م م م م م مملمر اذخم م م م م م م م م م م م م م مرا ٌ نقل م م م م م م م م م م م م م م م م م موا فض م م م م م م م م م م م م م م م م ممائلهم ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الق م م م م م م م م م م م م م م م م ممرآن
وتفرق م م م م م م م م م م م م وا ف م م م م م م م م م م م م م بغض م م م م م م م م م م م م ممهم فرق م م م م م م م م م م م م اً وه م م م م م م م م م م م ممم
يم م م م م م م م م م م م م م م م ممروون معجءزهم م م م م م م م م م م م م م م م م عم م م م م م م م م م م م م م م م ممن الفرق م م م م م م م م م م م م م م م م ان
الاهلي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة قبله م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م يغ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدروا
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم وك م م م م م م م م م م م م م م م م انوا عاب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي أوةثم م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
أيم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماف آل ملمم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أمم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
شم م م م م م م م م م م م م م م ممهدت لم م م م م م م م م م م م م م م ممه بالصم م م م م م م م م م م م م م م ممدق والبه م م م م م م م م م م م م م م م ان
وملم م م م م م م م م م م م م ممد ف م م م م م م م م م م م م م م ق م م م م م م م م م م م م ممومه م م م م م م م م م م م م م ممع كفرهم م م م م م م م م م م م م م
لم م م م م م م م م م م م م م م مما يم م م م م م م م م م م م م م م ممءزل ف م م م م م م م م م م م م م م م م منع م م م م م م م م م م م م م م م ممة وأمم م م م م م م م م م م م م م م ممان
فالشم م م م م م م م م م م م م م م ممركون أذخم م م م م م م م م م م م م م م ممف جرم م م م م م م م م م م م م م م م اً منهم م م م م م م م م م م م م م م ممم
وأش م م م م م م م م م م م م ممف ي م م م م م م م م م م م م مموم الش م م م م م م م م م م م م ممر ف م م م م م م م م م م م م م الي م م م م م م م م م م م م مءزان
ومم م م م م م م م م م ممن العج م م م م م م م م م م ممائب ان م م م م م م م م م م ممم ع م م م م م م م م م م م مّد وام ال م م م م م م م م م م ممذ ي
فعل م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموه قربان م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن القرب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ان
ورجم م م م م م م م م وا بم م م م م م م م م ممه الءزلفم م م م م م م م م ممى كلمم م م م م م م م م مما زعلم م م م م م م م م م موا ونَم م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م مميل ألم م م م م م م م م م م م م ممن عنم م م م م م م م م م م م م ممد الواحم م م م م م م م م م م م م ممد النم م م م م م م م م م م م م ممان
واح م م م م م م م م م م ممق م م م م م م م م م م م ممن ذخ م م م م م م م م م م ممابت مط م م م م م م م م م م ممامع جهل م م م م م م م م م م ممه
مم م م م م م م م م م م م م م م م ممن يرت م م م م م م م م م م م م م م م م ي الغف م م م م م م م م م م م م م م م م مران بم م م م م م م م م م م م م م م م ممالكفران
أبن م م م م م م م م م م م م م م أمي م م م م م م م م م م م م م ممة ذخ م م م م م م م م م م م م م مماب م م م م م م م م م م م م م م ممؤت بك م م م م م م م م م م م م م ممم
فيلمم م م م م م م م م م م مما مضم م م م م م م م م م م ممى مم م م م م م م م م م م ممن سم م م م م م م م م م م ممالف الزم م م م م م م م م م م م ان
س م م م م م م م م م م م م م م ممقطت غ م م م م م م م م م م م م م م ممداة وليتلموه م م م م م م م م م م م م م م م ا جه م م م م م م م م م م م م م م ممءزة
بالغصم م م م م م م م م م م م م م م ممب هم م م م م م م م م م م م م م م مماء ذخلفم م م م م م م م م م م م م م م ممة الرح م م م م م م م م م م م م م م م ان
وغ م م م م م م م م م م م م م ممدت أم م م م م م م م م م م م م م م ممارتكم دم م م م م م م م م م م م م م م مماراً ييس م م م م م م م م م م م م م م ممتعاذ
ال م م م م م م م م م م م م م م م م م إن ذك م م م م م م م م م م م م م م م م رت م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الش م م م م م م م م م م م م م م م مميطان
ل م م م م م م م م م ممو ك م م م م م م م م م ممان فم م م م م م م م م م م عص م م م م م م م م م ممر ملكت م م م م م م م م م ممم أم م م م م م م م م م ممره
وقض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميتم بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالور والعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوان
الص م م م م م م م م م م م م م م م ممال ال م م م م م م م م م م م م م م م ممردى الب م م م م م م م م م م م م م م م ممابرة الولم م م م م م م م م م م م م م م م
ق م م م م م م م م م م ممدماً عش م م م م م م م م م م م موا ف م م م م م م م م م م م م البغ م م م م م م م م م م ممى والعص م م م م م م م م م م مميان
ومبي م م م م م م م م م م م م م م م ممد أحم م م م م م م م م م م م م م م م مءزاب النف م م م م م م م م م م م م م م م مماق بص م م م م م م م م م م م م م م م ممارم
ه م م م م م م م م م م م م ممو ف م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م ممروب وعءزم م م م م م م م م م م م م ه س م م م م م م م م م م م م مميان
لذال أه م م م م م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م م م م م ممق م م م م م م م م م م م م م م م ممن طلق م م م م م م م م م م م م م م ممائكم
بش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبا س م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنان ق م م م م م م م م م م م م م م م م م مماطع وليس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
ولص م م م م م م م م م م م م م م م م ممبح الختم م م م م م م م م م م م م م م م ممار مع م م م م م م م م م م م م م م م م ممدودا ل م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م جل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة التب م م م م م م م م م م م م م م م م م مماع والعم م م م م م م م م م م م م م م م م م موان
م م م م م م م م م م م م م مما مال م م م م م م م م م م م م ممك النخع م م م م م م م م م م م م ممى ف م م م م م م م م م م م م م م أفع م م م م م م م م م م م م مماله
أب م م م م م م م م م م م ممداً ك م م م م م م م م م م م ممذا الل م م م م م م م م م م م ممك العظي م م م م م م م م م م م ممم الش م م م م م م م م م م م ممان
كل ول قيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس يقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه إذا
م م م م م م م م م م م م مما ع م م م م م م م م م م م ممد ف م م م م م م م م م م م م م الللم م م م م م م م م م م م مماء والش م م م م م م م م م م م ممجعان
73
فل م م م م م م م م م م م م م ممه بنص م م م م م م م م م م م م م ممر القص م م م م م م م م م م م م م ممر ي م م م م م م م م م م م م م مموم ةث م م م م م م م م م م م م م ممان
ان فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماته بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالطف يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموٌم أّوُلم
ل م م م م م م م م م م م م يثنهم م م م م م م م م م م مما عم م م م م م م م م م م ممن أهل م م م م م م م م م م م ممه ي م م م م م م م م م م م ممد ةث م م م م م م م م م م م ممان
لم م م م م م م م م م م م م م م مموله اذ بيسم م م م م م م م م م م م م م م ممط العم م م م م م م م م م م م م م م ممدى أيم م م م م م م م م م م م م م م ممديهم
والي م م م م م م م م م م م م ممل تعل م م م م م م م م م م م م ممم فم م م م م م م م م م م م م م الكريه م م م م م م م م م م م م ممة أن م م م م م م م م م م م م ممه
إن ش م م م م م م م م م م م م م م مماء أةثكله م م م م م م م م م م م م م م مما عل م م م م م م م م م م م م م م ممى الفرسم م م م م م م م م م م م م م م ان
عجب م م م م م م م م م م م ماً لم م م م م م م م م م م ممود يم م م م م م م م م م م ممديه إذ يبن م م م م م م م م م م م م الُعلم م م م م م م م م م م ممى
واليس م م م م م م م م م م م م م م م مميل يهم م م م م م م م م م م م م م م م ممدم ش م م م م م م م م م م م م م م م ممامخ البني م م م م م م م م م م م م م م م ممان ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممذباً ي م م م م م م م م م م م م م م م م ممرو ي غُّل م م م م م م م م م م م م م م م م م مَة العطشم م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
َو َلمن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار فطنت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه تريم م م م م م م م م م م م م م م م م م ك لش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعره
وعق م م م م م م م م م م م م م م م م ممود ُدٍر لم م م م م م م م م م م م م م م م ممو تّيس م م م م م م م م م م م م م م م م م مم لفظهم م م م م م م م م م م م م م م م مما
م م م م م م م م م م م م م م م م مما ُرصم م م م م م م م م م م م م م م ممعت إل عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى التيج م م م م م م م م م م م م م م م ممان بواضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع الق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراط ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الذان
وتنءزه م م م م م م م م م م م م م م م ت ع م م م م م م م م م م م م م م م ممن أن ت م م م م م م م م م م م م م م م ممرى أفرا ُده م م م م م م م م م م م م م م م مما
بيم م م م م م م م م م م م م م م م م م القص م م م م م م م م م م م م م م م م ممائد ُغم م م م م م م م م م م م م م م م م مّرة اليس م م م م م م م م م م م م م م م م مملطان
م م م م م م م م م ممن ك م م م م م م م م ممل رائق م م م م م م م م ممة اللم م م م م م م م م ممال زهم م م م م م م م م ت ب م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميارة فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الرض ل تعتاقه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م سم م م م م م م م م م م م م م م م م مميها قَي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٌد مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الوزان
ي م م م م م م م م م م م م مما منعلم م م م م م م م م م م م م م ماً م م م م م م م م م م م م م مما للثن م م م م م م م م م م م م مماء ولم م م م م م م م م م م م ممو غل
يومم م م م م م م م م م م م م م م اً ب م م م م م م م م م م م م م م مما ت م م م م م م م م م م م م م م ممول ي م م م م م م م م م م م م م م ممداه ي م م م م م م م م م م م م م م ممدان
قّل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدت أعن م م م م م م م م م م م م م م م م م مماق البي م م م م م م م م م م م م م م م م ممة كّلهم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
مننم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما تلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ةثقلهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الثقلن
ح م م م م م م م م م م ممق تيس م م م م م م م م م م مماوى الن م م م م م م م م م م مماس في م م م م م م م م م م ممك واص م م م م م م م م م م ممبح
القاص م م م م م م م م م م م م م م م ممي بنءزل م م م م م م م م م م م م م م م ة القري م م م م م م م م م م م م م م م ب ال م م م م م م م م م م م م م م م ممدان
ورح م م م م م م م م م م ت أه م م م م م م م م م م ممل العج م م م م م م م م م م ممءز منه م م م م م م م م م م ممم مثللم م م م م م م م م م م مما
أصم م م م م م م م م م م م م م ممبحت تغفم م م م م م م م م م م م م م ممر لللميسم م م م م م م م م م م م م م مميء الم م م م م م م م م م م م م م ممان
ومنها يثه على قصد شام الفرنج ي م م م م م م م م مما كاس م م م م م م م م ممر الص م م م م م م م م ممنام ق م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م ممانض بن م م م م م م م م مما فالش م م م م م م م م م م م ممام ملك م م م م م م م م م م م ممك ق م م م م م م م م م م م ممد ورةث م م م م م م م م م م م ت تراةث م م م م م م م م م م م ممه
صم م م م م م م م م م م م م م م م مملبان حم م م م م م م م م م م م م م م م ممت تصم م م م م م م م م م م م م م م م ممي مكّيس م م م م م م م م م م م م م م م م م رم ال ُ
عم م م م م م م م م م م ممن قوم م م م م م م م م م م ممك الاضم م م م م م م م م م م ممي مم م م م م م م م م م م ممن غيسم م م م م م م م م م م ممان
ف م م م م م م م م م م م م م م م ممإذا ش م م م م م م م م م م م م م م م ممككت بأن م م م م م م م م م م م م م م م مما أوطم م م م م م م م م م م م م م م ممانم
قم م م م م م م م م ممدماً فيسم م م م م م م م م ممل عم م م م م م م م م ممن حم م م م م م م م م ممادث الم م م م م م م م م ممولن
)(1
أورم م م م م م م م م م م م م م م ت أن تتلم م م م م م م م م م م م م م ممو ماسم م م م م م م م م م م م م م ممن ذكره م م م م م م م م م م م م م م م
فاسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممند روايتهم م م م م م م م م م م م م م م م م مما إل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ح ّيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م امن
مم م م م م م م م م م مما زلءزل م م م م م م م م م م ت ارض العم م م م م م م م م م ممدا بم م م م م م م م م م ممل ذا ك مم م م م م م م م م م مما
بقل م م م م م م م م م م م م م م م م مموب أهليهم م م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الفق م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
وأق م م م م م م م م م م م م م ممول إن حص م م م م م م م م م م م م م ممونم س م م م م م م م م م م م م م ممجدت ل م م م م م م م م م م م م م مما
أوتي م م م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م م م ممن مل م م م م م م م م م م م م ٍ ك وم م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م مملطان
ومنها ف وصف الءزلءزلة
__________________ 1م اسم اقليم ف شال شرقي الردن.
74
والن م م م م م م م م م م م م م مماس أج م م م م م م م م م م م م م ممدر باليس م م م م م م م م م م م م م ممجود إذا غ م م م م م م م م م م م م م ممدا
لعل ك ييسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممجد شم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامخ البنيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
ولق م م م م م م م م م م م ممد بعث م م م م م م م م م م م ممت الم م م م م م م م م م م م م الفرنم م م م م م م م م م م م ج كتائبم م م م م م م م م م م م ماً
كالس م م م م م م م م م م ممد حي م م م م م م م م م م م م تص م م م م م م م م م م ممول ف م م م م م م م م م م م م ذخف م م م م م م م م م م ممان
لبيسم م م م م م م م م موا ال م م م م م م م م ممدروع ول م م م م م م م م ن م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م ممن قبله م م م م م م م م ممم
أن البحم م م م م م م م م م م م م م م م م ممار تم م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م غم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدران
وتيلملمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا أرض الع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدو بقف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرة
ج م م م م م م م م م م م م م م م م ممرداء ذخاليم م م م م م م م م م م م م م م م م ممة مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممكان
عشم م م م م م م م م م م م م مرين يوم م م م م م م م م م م م م م اً فم م م م م م م م م م م م م م الغ م م م م م م م م م م م م ممار وليل م م م م م م م م م م م م ممة
ييس م م م م م م م م م م م م م مميون ت م م م م م م م م م م م م م ممت كم م م م م م م م م م م م م م مواكب الرص م م م م م م م م م م م م م ان
ح م م م م م م م م م م م م م م ممت إذا قطعم م م م م م م م م م م م م م م موا الف م م م م م م م م م م م م م م ممار بحف م م م م م م م م م م م م م م ممل
هم م م م م م م م م م م م م ممو ف م م م م م م م م م م م م م م العديم م م م م م م م م م م م م ممد ورملم م م م م م م م م م م م م ممه سم م م م م م م م م م م م م مميان
أغريته م م م م م م م م م م م م م م م ممم بلم م م م م م م م م م م م م م م م ممى الع م م م م م م م م م م م م م م م ممدا فجعلت م م م م م م م م م م م م م م م ممه
بيسم م م م م م م م م م م م م م م م ممطا ك بعم م م م م م م م م م م م م م م م ممد العم م م م م م م م م م م م م م م م ممءز دار ه م م م م م م م م م م م م م م م م موان
عجل م م م م م م م م م م ممت ف م م م م م م م م م م م م تل م م م م م م م م م م ممك العج م م م م م م م م م م ممول قراه م م م م م م م م م م ممم
م م م م م م م م م م م وه م م م م م م م م ممم ل م م م م م م م م م ممك الض م م م م م م م م م مميفان م م م م م م م م م م م بال م م م م م م م م م ممذيفان
ل م م م م م م م م م م مما أب م م م م م م م م م م موا م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م الف م م م م م م م م م م ممان قريته م م م م م م م م م م ممم
بص م م م م م م م م م م م م م م م م موارم سم م م م م م م م م م م م م م م م مملت مم م م م م م م م م م م م م م م م ممن الجفم م م م م م م م م م م م م م م م ممان
وةثلل م م م م م م م م م م ممت فم م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م مموم العريم م م م م م م م م م م ش عروش م م م م م م م م م ممهم
بش م م م م م م م م م م م م م م م ممبا ض م م م م م م م م م م م م م م م م مراب ص م م م م م م م م م م م م م م م ممادق وطع م م م م م م م م م م م م م م م ممان
أل م م م م م م م م م م م م م م م م ممأتم للبح م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ل م م م م م م م م م م م م م م م م مما أن ج م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى
من م م م م م م م م م م م م م ممه وم م م م م م م م م م م م م ممن دمه م م م م م م م م م م م م م ممم مع م م م م م م م م م م م م م ماً ب م م م م م م م م م م م م م مران
م م م م م م م م م ممدح ال م م م م م م م م ممورى بالب م م م م م م م م ممأس إذ ذخض م م م م م م م م ممبوا الظب م م م م م م م م مما
فم م م م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م م مموم حربم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن القم م م م م م م م م م م م م م مران
ولن م م م م م م م م م م م ممت تض م م م م م م م م م م م ممب ك م م م م م م م م م م م ممل ب م م م م م م م م م م م ممر زاذخ م م م م م م م م م م م ممر
م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ت م م م م م م م م م م م م م م م م ممارب ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممالنجيع الق م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
ح م م م م م م م م م م م ممت ت م م م م م م م م م م م ممرى دمه م م م م م م م م م م م ممم وذخض م م م م م م م م م م م ممرة مائ م م م م م م م م م م م ممة
كش م م م م م م م م م م م م م م م ممقائق ن م م م م م م م م م م م م م م م ممثرت عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى الريم م م م م م م م م م م م م م م م ان
ومنها ف وصف السطول ونصرته ف البحر على الروم : وك م م م م م م م م م م م أن ب م م م م م م م م م م م م ممر ال م م م م م م م م م م م م ممروم حّلم م م م م م م م م م م م م مَق وجه م م م م م م م م م م م م ممه
وطف م م م م م م م م م م م م م م م ممت علي م م م م م م م م م م م م م م م ممه من م م م م م م م م م م م م م م م ممابت الرج م م م م م م م م م م م م م م م ان لم م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م ممأِت فم م م م م م م م م م م ح ٍ يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الحي م م م م م م م م م ممان
ل م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م مما ش م م م م م م م م م م م موان أصم م م م م م م م م م م ممبحت أحبم م م م م م م م م م م ممب إ ّ
مم م م م م م م م م م م م ممن فتكهم م م م م م م م م م م م مما ول م م م م م م م م م م م مما العم م م م م م م م م م م م ممداة ش م م م م م م م م م م م م موان
ُشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م بّمهَن بالغرب م م م م م م م م م م م م م م م م م ان فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ألوان م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وفعل م م م م م م م م م م م م م م م م مَن فعم م م م م م م م م م م م م م م م ممل كواسم م م م م م م م م م م م م م م م ممر العقبم م م م م م م م م م م م م م م م ممان
فأتت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموقرة بيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٍب بين م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
أس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراهم مغلولم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة الذق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
ح م م م م م م م م م م ممرب عم م م م م م م م م م م موان حكلمت م م م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م م م ممن الع م م م م م م م م م م ممدا
فم م م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م م ممل بك م م م م م م م م م م م م ممر عن م م م م م م م م م م م م ممدهم وع م م م م م م م م م م م م م وان
وأعم م م م م م م م ممدت رس م م م م م م م م ل ابم م م م م م م م ممن القيسم م م م م م م م مميم اليم م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م
ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعبان ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي يتلءم الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعبان
والف م م م م م م م م م ممال يش م م م م م م م م م ممهد باس م م م م م م م م م ممه أن س م م م م م م م م م مموف يغ م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م ممدو الش م م م م م م م م م م ممام وهم م م م م م م م م م م و عليكلم م م م م م م م م م م مما قيس م م م م م م م م م م مملمان
ولق م م م م م م م م م م ممد أت م م م م م م م م م م ممى الس م م م م م م م م م م ممطول حي م م م م م م م م م م م م غءزاب م م م م م م م م م م مما
فيهم م م م م م م م م م م مما القنم م م م م م م م م م م مما عوضم م م م م م م م م م م م اً مم م م م م م م م م م م ممن الشم م م م م م م م م م م ممطان
أوقرت م م م م م م م م م م م ا عم م م م م م م م م م م ممدد القتم م م م م م م م م م م ممال فقم م م م م م م م م م م ممد غم م م م م م م م م م م ممدت
75
منها ف مدح نور الدين : وأرا ك م م م م م م م م م م م م ممن بع م م م م م م م م م م م ممد الش م م م م م م م م م م م ممهيد أب م م م م م م م م م م م م ماً لم م م م م م م م م م م م ممه
وجعلت م م م م م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أق م م م م م م م م م م م م م م م م ممرب الذخم م م م م م م م م م م م م م م م م موان
وه م م م م م م م م و الم م م م م م م م ممذ ي مم م م م م م م م مما زال يفعم م م م م م م م ممل ف م م م م م م م م م العم م م م م م م م ممدا
م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م يك م م م م م م م م م ممن ليع م م م م م م م م م م مّد ف م م م م م م م م م م م المك م م م م م م م م م ممان
قت م م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م م م مبنس وَم م م م م م م م م م م م م نم عيس م م م م م م م م م م م مماه أع م م م م م م م م م م م ممانه
ل م م م م م م م م م م م م م مما عت م م م م م م م م م م م م م مما فم م م م م م م م م م م م م م م البغ م م م م م م م م م م م م م ممي والع م م م م م م م م م م م م م ممدوان
ومنها ف وصف قتله البنس ويصف رأسه على الرمح بعن بديع :
مم م م م م م م م م م م م م م مّر الَنم م م م م م م م م م م م م م م يب م م م م م م م م م م م م م ممدو عل م م م م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م م م م مّران
وأرى البيم م م م م م م م م م م م م م م ممة حي م م م م م م م م م م م م م م م م م ع م م م م م م م م م م م م م م م مماد برأس م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وكم م م م م م م م م م م أّن فم م م م م م م م م م م م مموق الرم م م م م م م م م م م م م ح نص م م م م م م م م م م م م ملً ةث م م م م م م م م م م م م ممان
وتعجب م م م م م م م م م م م م م موا م م م م م م م م م م م م م م ممن زرق م م م م م م م م م م م م م ة ف م م م م م م م م م م م م م م طرف م م م م م م م م م م م م م ه فليهن م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أن ف م م م م م م م م م م م م م م م م مماز من م م م م م م م م م م م م م م م م ممك بيس م م م م م م م م م م م م م م م م مميٍد
أوف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م برتبت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى كيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م موان
قم م م م م م م م م ممد صم م م م م م م م م مماغ مم م م م م م م م م ممن أرم م م م م م م م م م احه ليسم م م م م م م م م ممامع الم م م م م م م م م م م
أمل ك أقراط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الرص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ان
76
اليسن بن علي بن ابراهيم بن الءزبي. جاء ف معجم الدباء :ابو ملمد الصممر ي اذخممو الرشيد احمد بمن علمي ،ممن أهممل اسموان من غيسان .وكان يلقب بالقاضي الهذب ،مات ف ربيمع الذخمر سمنة احمدى وستي وخيسملمائة بصر ،وكان كاتباً مليح المط فصميحاً جيمد العبمارة ،وكان أشمعر ممن أذخيمه الرشيد ،وكان قمد اذختص بالصال بن رزيك ) (1وزير الصريي وحصل له من الصال مال جم. وصمنف اله مّذ بم كتمماب النيسمماب وهو كتمماب كممبي اكمثر مممن عش مرين ملممداً كممل ملممد عشرون كراساً ،رأيمت بعضممه فوجدته مممع تققممي هممذا العلممم وبثي عمن كتبممه غايمة فم معنمماه ل مءزيد عليه ،يدل على جودة قرية مؤلفه وكثرة اطلعه. وقال العلماد الصبهان ، الهذب ابو ملمد اليسن بن علي بن الءزبي. هممو أذخممو الرش يد مكممم الشممعر كالبنمماء الشمميد ،وهو أشممعر مممن أذخيممه وأعممرف بصممناعته وإحكام معانيه .توف قبل أذخيه بيسنة ،ل يكن ف زمانه أشمعر منمه أحمد وله شمعر كمثي ،ومل ف الفضل أةثي .انشدن له نم الدين __________________ 1م تممأت ترجة الصمال وزير مصممر فم ايممام الفممائءز الفمماطلمي والعاضممد مممن بعممده والممذ ي اسممتقل فم مصممر بممالمور وتدبي أحوال الدولة ،وكانت وليته سنة 49هم.
77
ابممن مصممال ببعلبممك ف م رمضممان سممنة سممبعي مممن قصمميدة ف م الصممال بممن رّزيممك يعممرض بشمماعره العروف بالفيد ): (1 أأنم م م م م م م م م م م م م م م ممت أم الشم م م م م م م م م م م م م م م مملمس النيم م م م م م م م م م م م م م م ممة أملم م م م م م م م م م م م م م م ممح
لقم م م م م م م م م م م ممد ش م م م م م م م م م م ممك طرف م م م م م م م م م م م والرك م م م م م م م م م ائب جن م م م م م م م م م م ممح
ومنها ف الغءزل : عم م م م م م م ممن الم م م م م م م ممورد مم م م م م م م مماء النرجم م م م م م م س الغم م م م م م م ممض ييسم م م م م م م ممح
يظم م م م م م م م مّل جنم م م م م م م م م العن م م م م م م م مماب فم م م م م م م م م ص م م م م م م م ممحن ذخ م م م م م م م ممده
ومنها :
في م م م م م م م م مما ش م م م م م م م م مماعراً ق م م م م م م م م ممد ق م م م م م م م م ممال أل م م م م م م م م ممف قص م م م م م م م م مميدة
ولكنهم م م م م م م م م م م م م مما مم م م م م م م م م م م م م ممن بيتم م م م م م م م م م م م م ممه ليم م م م م م م م م م م م م ممس تم م م م م م م م م م م م م ممبح
ليهن م م م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م م م م لهنئ م م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م م م أن قص م م م م م م م م م م ممائد ي
م م م م م م م ممع النج م م م م م م ممم تيس م م م م م م ممرى أو م م م م م م م ممع الري م م م م م م م ح تيس م م م م م م ممرح
أنشمدن زين الماج أبممو القاسمم قمال :أرسلن نممور المدين إلم مصمر فم زمان الصمال بمن رزيك فلقيت الهذب بن الءزبي فانشدن لنفيسه : وش م م م م م م م م م م م م ممادن م م م م م م م م م م م م م م مما مثل م م م م م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م م م م الن م م م م م م م م م م م م م ممان
ق م م م م م م م م ممد ف م م م م م م م م مماق ف م م م م م م م م م اليس م م م م م م م م ممن جي م م م م م م م م ممع اليس م م م م م م م م ممان
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أَر إل عينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه جعبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
لليس م م م م م م م م م م م م م م مميف والنص م م م م م م م م م م م م م م ممل وحم م م م م م م م م م م م م م م د اليس م م م م م م م م م م م م م م ممنان
ووجدت ف بعض الكتب له من قصيدة ف مدح الصال طلئع ابن رزيك بصر :
وتلق م م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م م ممدَه رم من م م م م م م م م م م م ممه بلي م م م م م م م م م م م ممث غ م م م م م م م م م م م مماٍب
غم م م م م م م م م م م م م ممدت س م م م م م م م م م م م م م مُر الرم م م م م م م م م م م م م م اح لم م م م م م م م م م م م م ممه عرينم م م م م م م م م م م م م مما
ب ذخيَل م م م م م م م م م م م م م م م م مهُ عقبم م م م م م م م م م م م م م م م ممان دج م م م م م م م م م م م م م م م م مٍن وتيس م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ
يرح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الظلم ويغت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدينا
ج م م م م م م م م م م م م م م م م ممداوَل والرم م م م م م م م م م م م م م م م م اَح ل م م م م م م م م م م م م م م م م مما غص م م م م م م م م م م م م م م م م ممونا
ت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال س م م م م م م م م م م م م م م م م م مميوفه إ ّمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ام انتض م م م م م م م م م م م م م م م م م مماها
س م م م م م م م م م م م م م م م م ممناً ُيعش م م م م م م م م م م م م م م م م ممى عي م م م م م م م م م م م م م م م م مموَن الناظرين م م م م م م م م م م م م م م م م مما
إذا قم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدحت بن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممح اللي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل أورت وإن جنح م م م م م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م م م م م ممع الص م م م م م م م م م م م م م ممباح ع م م م م م م م م م م م م م ممدواً
أةث م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارت للعج م م م م م م م م م م م م م م م م م مماج ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه دجون م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ك م م م م م م م م م م م ممأن الش م م م م م م م م م م م مملمس حي م م م م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م م م ممثي نقع م م م م م م م م م م م م ماً
ت م م م م م م م م م م م م م م م م م مماذر م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م م م م م م م ممطاه أن تبين م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
__________________ 1م الفيد هو ابن الصياد احد شعراء طليع.
78
وماكيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدور الف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق إل
أس م م م م م م م م م م م م م م م م مًى إذ أبصم م م م م م م م م م م م م م م م ممرت منم م م م م م م م م م م م م م م م ممه البينم م م م م م م م م م م م م م م م مما
ومم م م م م م م م م م م م م مما تن م م م م م م م م م م م م م ممدّق ي م م م م م م م م م م م م م مموم ال م م م م م م م م م م م م م ممروع ح م م م م م م م م م م م م م ممت
يم م م م م م م م م م م م م م م م م م مُد ّقم ب م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الكواه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل والتون م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ت لم م م م م م م م م م م م مما تص م م م م م م م م م م م م ممافح مم م م م م م م م م م م م ممن يم م م م م م م م م م م م ممديه عجب م م م م م م م م م م م م م ُ
م م م م م م م م م م م وتوصم م م م م م م م م ممف بالظلم م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م بم م م م م م م م م م مراً َم عمين م م م م م م م م م مما
وم م م م م م م م م م م م م م م مما اضم م م م م م م م م م م م م م م ممطربت رم م م م م م م م م م م م م م م م اح ال م م م م م م م م م م م م م م م م ّ ط إل
ماف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة أن يطلمه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ُمبمين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ويورده م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ول يظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرأ ي
نطافم م م م م م م م م م م م م م م م م ماً م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن دروع ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممدار عين م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وه م م م م م م م م م م م م م ل يش م م م م م م م م م م م م م ممفى ل م م م م م م م م م م م م م مما أب م م م م م م م م م م م م م ممداً غلي م م م م م م م م م م م م م ممل
وقم م م م م م م م م م م م م م م م ممد ش م م م م م م م م م م م م م م م م م مربت دم م م م م م م م م م م م م م م م م مماء الكافرين م م م م م م م م م م م م م م م م مما
إذ لقيم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت عيم م م م م م م م م م م م م م م م م ممون الم م م م م م م م م م م م م م م م م ممروم زرق م م م م م م م م م م م م م م م م م اً
حيس م م م م م م م م م م م م م م م ممبت نص م م م م م م م م م م م م م م م ممالا تل م م م م م م م م م م م م م م م ممك العيونم م م م م م م م م م م م م م م مما
وقم م م م م م م م م م م م م ممائع ف م م م م م م م م م م م م م م م الع م م م م م م م م م م م م م ممداة ل م م م م م م م م م م م م م ممه تب م م م م م م م م م م م م م ممارى
ص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنائع فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م العف م م م م م م م م م م م م م م م م م مماة الت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدينا
وإرغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اٌم بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أبكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى عيون م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً
وإنع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماٌم أقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّر ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه عيونم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
أقص م م م م ممر م م م م م م ف م م م م ممديتك م م م م م م ع م م م م ممن ل م م م م ممومي وع م م م ممن َع م م م م مَذ لم
أو ل فخ م م م م م م ممذ ل م م م م م م م م أمان م م م م م م م ماً م م م م م م م ممن ي م م م م م م ممد ) (1الق م م م م م م ممل
إن ك م م م م م م م ممان في م م م م م م م ممه لن م م م م م م م مما وه م م م م م م م م و اليس م م م م م م م ممقيم ش م م م م م م م ممفاً
فربم م م م م م م م م م م م م م م ا صم م م م م م م م م م م م م م م مّح تم الجيس م م م م م م م م م م م م م م ممام بالعل م م م م م م م م م م م م م م ممل
وله فيه قصيدة :
م م م م م م م ممن ك م م م م م م ممل ط م م م م م م ممر ٍ ف مري م م م م م م م ض الف م م م م م م ممن تنش م م م م م م ممدنا
ب راٍم م م م م م م م م م م م م م ممن بنم م م م م م م م م م م م م م ةثُع م م م م م م م م م م م ممل « أل م م م م م م م م م م م م مماظه » ر ّ )(2
إن ال م م م م م م م م ممذ ي ف م م م م م م م م م جف م م م م م م م م ممون ال م م م م م م م م ممبيض إذ نظ م م م م م م م م ممرت
نظي م م م م م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م جف م م م م م م ممون ال م م م م م م ممبيض والل م م م م م م ممل
ك م م م م م م م ممذا ك لم م م م م م م م م يش م م م م م م م ممتبه فم م م م م م م م م الق م م م م م م م ممول لفظهلم م م م م م م م مما وقم م م م م م م م م م م ممد وقف م م م م م م م م م م م ممت عل م م م م م م م م م م م ممى الطلل أحيس م م م م م م م م م م م ممبها
إل كلم م م م م م م م م م مما اش م م م م م م م م م ممتبها ف م م م م م م م م م م م الفع م م م م م م م م م ممل والعلم م م م م م م م م م ممل جيس م م م م م م مملمي ال م م م م م م ممذ ي بع م م م م م م مَد بُع م م م م م م م ِد الظ م م م م م م مماعني بُل م م م م م ممى عجب م م م م م م م ممت م م م م م م م م ممن طل م م م م م م م ممل يبك م م م م م م م ممي عل م م م م م م م ممى طل م م م م م م م ممل
وك م م م م م م م م م م ل بيض م م م م م م م م م م م مماء ل م م م م م م م م م م م ممو مّيسم م م م م م م م م م م م م تم أنامله م م م م م م م م م م م مما
قلمي م م م م م م م م ممص يوس م م م م م م م ممف يومم م م م م م م م م اً ق م م م م م م م م مّد م م م م م م م م م ممن قمبُ م م م م م م م ممل
أبكم م م م م ممي علم م م م م ممى الرس م م م م م م ف م م م م م م رس م م م م م م الم م م م م ممديار فهم م م م م ممل
ليس م م م م م م م م م م م ممنها فله م م م م م م م م م م م مما َح ل م م م م م م م م م م م م مٌى م م م م م م م م م م م م ممن العط م م م م م م م م م م م ممل
يغن م م م م م م م م م م م عم م م م م م م م م م ممن الم م م م م م م م م م ممدر واليم م م م م م م م م م مماقوت مبيسم م م م م م م م م م مملمها بال م م م م م م م م م م م م ممد ِم ّن م م م م م م م م م م م م م م آةثم م م م م م م م م م م م ممار ال م م م م م م م م م م م م ممدموع كلمم م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م مما عل م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م مّد آةث م م م م م م م م م مماٌر مم م م م م م م م م م ممن الُق بُم م م م م م م م م م ممل __________________ 1م ف الفوات والطالع اليسعيد :ظبا. 2م للل جع ذخلة وهي جفن اليسيف ،أو بطانة مطرزة بالذهب.
79
ك م م م م ممأن ف م م م م م م س م م م م مميف س م م م م مميف ال م م م م ممدين م م م م م ممن ذخج م م م م ممل
م م م م م م م م ممن عءزم م م م م م م م ه م م م م م م م م مما ب م م م م م م م ممه م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م ممرة الج م م م م م م م ممل
ه م م م م م م م م م م ممو اليس م م م م م م م م م م ممام ال م م م م م م م م م م ممذ ي ييسم م م م م م م م م م م مملمو ب م م م م م م م م م م ممامله
زهم م م م م م م م م م م م م م واً فيفتم م م م م م م م م م م م م م ممك بالسم م م م م م م م م م م م م م ممياف والم م م م م م م م م م م م م م ممدول
إذا ب م م م م م م م م م م ممدا عاريم م م م م م م م م م م اً م م م م م م م م م م م ممن غلم م م م م م م م م م م ممده ذخلع م م م م م م م م م م ممت
غلمم م م م م م م م م م م م مَد ال م م م م م م م م م م م ممدماء علي م م م م م م م م م م م ممه هامم م م م م م م م م م م م مةُ البط م م م م م م م م م م م ممل
وإن تقل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراً م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامله
رأيم م م م م م م م م م ممت كيم م م م م م م م م م ممف اق م م م م م م م م م م متان الم م م م م م م م م م ممرزق بالجم م م م م م م م م م ممل
م م م م م م م م م م م ممن اليس م م م م م م م م م م مميوف ال م م م م م م م م م م ممت لح م م م م م م م م م م ممت بوارقه م م م م م م م م م م مما
ف م م م م م م م م أن م م م م م م م مٍل ه م م م م م م م ممي س م م م م م م م ممحب الع م م م م م م م ممارض الط م م م م م م م ممل
فجاءن م م م م م م م م م م م م م م م م مما لبن م م م م م م م م م م م م م م م م م ُرّزيم م م م م م م م م م م م م م م م ممك ُمعمجُءزه م م م م م م م م م م م م م م م مما
بآيم م م م م م م م م م م ممة ل م م م م م م م م م م م م تكم م م م م م م م م م م ممن ف م م م م م م م م م م م م العصم م م م م م م م م م م ممر الول
تبم م م م م م م م م م م ممدو شوسم م م م م م م م م م م م اً ُه م م م م م م م م م م م م مم أقلماُره م م م م م م م م م م مما وت م م م م م م م م م م ممرى
ب القن م م م م م مما ف م م م م م م س م م م م م مماء النق م م م م م ممع لم م م م م م م تف م م م م م ممل ش م م م م م ممه َ
ق م م م م م م م ممد غ م م م م م م م ممايرت فيه م م م م م م م ممم اليس م م م م م م م مملمَر الرقم م م م م م م م اق رقم م م م م م م م ا إن عم م م م م م م م م م م م ممانقوا هم م م م م م م م م م م م ممذه ف م م م م م م م م م م م م م يم م م م م م م م م م م م مموم معرك م م م م م م م م م م ٍة
)(1
ُق ال م م م م ممبيض ذخل م م م م ممف س م م م م ممجوف النق م م م م ممع ف م م م م م م الكل م م م م ممل لح م م م م م م م م م ممت ل م م م م م م م م م ممم بتلظ م م م م م م م م م ممي تلم م م م م م م م م م ممك كالشم م م م م م م م م م ممعل
وق م م م م م م م م ممد لق م م م م م م م م م موا ك م م م م م م م م م مّل مم م م م م م م م م ممن غم م م م م م م م م مماروا بشم م م م م م م م م ممبهه
ح م م م م م ممت لق م م م م م موا النُج م م م م م م َل عن م م م م م ممد الع م م م م م ممرض بالنُُج م م م م م م لم
)(2
وض م م م م م م م م م م م م م ممارب ال م م م م م م م م م م م م م ممروم روٌم م م م م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م م م مميوفهم
وهّءزهم م م م م م م م م ممم لص م م م م م م م م م ممهيل الي م م م م م م م م م ممل ت م م م م م م م م م ممت ص م م م م م م م م م ممهيل
ب مم م م م م م م م م م ممن السم م م م م م م م م م ممل ب أع م م م م م م م م م م مرا ٌ وط م م م م م م م م م مماعن العم م م م م م م م م م ممر َ
الم م م م م م ممبيض مم م م م م م مما ه م م م م م م مّءز أعطم م م م م م مماف القنم م م م م م مما الطم م م م م م ممل
فال م م م م م م م م م م م ممدُم خ م م م م م م م م م م م مٌر وأص م م م م م م م م م م م موات الي م م م م م م م م م م م مماد ل م م م م م م م م م م م ممم
أص م م م م م م م م م م موات معب م م م م م م م م م م ممد ف م م م م م م م م م م م اله م م م م م م م م م م مءزاج والرم م م م م م م م م م م ل
)(3
واليم م م م م م م ممل قم م م م م م م ممد أطربتهم م م م م م م مما م م م م م م م م م مثللمم م م م م م م مما طرب م م م م م م م وا م م م م م م م م م
أفع م م م م م م م م م م ممالم فه م م م م م م م م م م ممي تش م م م م م م م م م م ممي مش م م م م م م م م م م ممية الثلم م م م م م م م م م م ممل
م م م م م م م م م م م م م ممن ك م م م م م م م م م م م م ممل أج م م م م م م م م م م م م ممرد مت م م م م م م م م م م م م مماٍل بفارس م م م م م م م م م م م م ه
إل م م م م م م م م م م م الطع م م م م م م م م م ممان جريم م م م م م م م م م ح الص م م م م م م م م م ممدر والكف م م م م م م م م م ممل
وكم م م م م م م م م م م م م م ل سم م م م م م م م م م م م م م م مملهبة ) (4للري م م م م م م م م م م م م م م م ح نيسم م م م م م م م م م م م م م م ممبتها أفم م م م م م م م م م م م م ممارس اليسم م م م م م م م م م م م م ممللمي أسم م م م م م م م م م م م م ممع فل سم م م م م م م م م م م م م مميت
لكنه م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م ممو بغته م م م م م م م م م مما الري م م م م م م م م م م ح ل م م م م م م م م م م م تمَنُم م م م م م م م م ممل
ع م م م م م م م ممدا ك غي م م م م م م م م م ص م م م م م م م ممليل ال م م م م م م م ممبيض ف م م م م م م م م م القل م م م م م م م ممل
مقم م م م م م م م م ممال نم م م م م م م م م مماٍء غري م م م م م م م م م ب الم م م م م م م م م ممدار قم م م م م م م م م ممد عم م م م م م م م م ممدم
النص م م م م م م م م ممار ل م م م م م م م م ممول ك لم م م م م م م م م م ينط م م م م م م م م ممق ول م م م م م م م م يق م م م م م م م م ممل
يش م م م م م م م م م م ممكوا مص م م م م م م م م م م ممائب أي م م م م م م م م م م ممام ق م م م م م م م م م م ممد اتيس م م م م م م م م م م ممعت
فضم م م م م م م م م م م مماق منهم م م م م م م م م م م مما عليم م م م م م م م م م م ممه أوس م م م م م م م م م م ممع اليسم م م م م م م م م م م ممبل
يرج م م م م م م م م و ك ف م م م م م م م م م م دفعه م م م م م م م م مما بع م م م م م م م م ممد الل م م م م م م م م ممه وقم م م م م م م م ممد
يرجم م م م م م م م م م ى اللي م م م م م م م م م ممل ل م م م م م م م م م ممدفع ال م م م م م م م م م ممادث الل م م م م م م م م م ممل
وكي م م م م م م م م م م م م ممف ألق م م م م م م م م م م م م ممى م م م م م م م م م م م م م ممن الي م م م م م م م م م م م م ممام مرزئ م م م م م م م م م م م م ًة __________________ 1م تفل :تأفل. 2م النجل الول :العيون .والثانية ،الطعنات. 3م الطل :من الطل ،وهو الضطراب والتحر ك. 4م اليسلهبة من اليل ،ما عظم وطال عظامه.
جلّ م م م م م م ممت ول م م م م م م م م م م م م م م ممن بنم م م م م م م م رزيم م م م م م م ك كم م م م م م م مّل ول م م م م م م م
80
لم م م م م م م م م م م م م ممولهم كنم م م م م م م م م م م م م ممت أف م م م م م م م م م م م م ممر ي الادةثم م م م م م م م م م م م م ممات اذا
ن م م م م م م م م م ممابت بنهض م م م م م م م م م ممة ماض م م م م م م م م م ممي الع م م م م م م م م م ممءزم مرتم م م م م م م م م م ل؟
وكي م م م م م م ممف أذخل م م م م م م ممع ةث م م م م م م مموب ال م م م م م م ممذل حي م م م م م م ممث كفي م م م م م م ممل فلم م م م م م م مما ت م م م م م م مماف ال م م م م م م ممردى نفيس م م م م م م ممي وك م م م م م م رضم م م م م م م ي ٍ ت
م م م م م م م م مميل ال م م م م م م م م مّر ب م م م م م م م م ممالعّءز وذخ م م م م م م م م د الني م م م م م م م م ممق ال م م م م م م م م ممذلل
إن م م م م م م م م م م ام م م م م م م م م م مرمؤ ق م م م م م م م م ممد قتل م م م م م م م م ممت ال م م م م م م م م ممدهر معرفم م م م م م م م م ًة إن يُم م م م م م ممرِو مم م م م م م مماُء الصم م م م م م ممبا عم م م م م م ممود ي فقم م م م م م ممد عجلمم م م م م م ممت
فلم م م م م م م م م م م م مما أبي م م م م م م م م م م م ممت عل م م م م م م م م م م م ممى ي م م م م م م م م م م م ممأٍس ول أم م م م م م م م م م م م ممل
بم م م م م م م ممالعجءز ذخم م م م م م م مموف الم م م م م م م ممردى نفم م م م م م م ممس فلم م م م م م م ممم تبم م م م م م م ممل من م م م م م م م م م م م م طم م م م م م م م م م م ممروُق الليم م م م م م م م م م م ممال عم م م م م م م م م م م ممود مكتهم م م م م م م م م م م ممل
ت م م م م م م م م م م مماوزت ب م م م م م م م م م م م مم م م م م م م م م م ممدى الشم م م م م م م م م م ممياخ ترب م م م م م م م م م م ت
ق م م م م م م م م ممدماً وم م م م م م م م مما ج م م م م م م م م مماوزت ب م م م م م م م م م س م م م م م م م م مّن مقتب م م م م م م م م ممل
وأول العلم م م م م م م م م م م م م م م م ممر ذخٌي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أواذخم م م م م م م م م م م م م م م م ممره
وأي م م م م م م ممن ض م م م م م م مموُء الض م م م م م م ممحى م م م م م م م ممن ظللم م م م م م م ممة الص م م م م م م ممل تع م م م م م م م م م م م م م م م م م مماظٌم لين م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد بالي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
دون م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م ممذ ي ظ م م م م م م م م م ممن ان م م م م م م م م م م م دونم م م م م م م م م ممه فل م م م م م م م م م ممه
ظن م م م م م م م م ماً ويص م م م م م م م م ممغر ف م م م م م م م م م الفه م م م م م م م م ممام ع م م م م م م م م ممن زح م م م م م م م م ل
والب م م م م م م م م م م ممدر تعظ م م م م م م م م م م ممم فم م م م م م م م م م م م البص م م م م م م م م م م ممار ص م م م م م م م م م م ممورته
)(1
ت ال م م م م م م م م مم م م م م م م مما ض م م م م م م م مّر شم م م م م م م ممعر ي أن م م م م م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م ممبق ُ
) أج م م مماب دمع م م ممي ومم م مما ال م م ممداعي س م م مموى طل م م ممل
ف م م م م م م م م ممإن م م م م م م م م م ممدحي ليس م م م م م م م م مميف ال م م م م م م م م ممدين ت م م م م م م م م مماه ب م م م م م م م م ممه
زه م م م م م م م واً علم م م م م م م ممى مم م م م م م م ممدح سم م م م م م م مميف الدول م م م م م م ممة البطم م م م م م م ممل
وله ايضاً :
ل ت م م م م م م م م م م م م م م ممرج ذا نق م م م م م م م م م م م م م م ممص ول م م م م م م م م م م م م م ممو أص م م م م م م م م م م م م م م ممبحت
(
س م م م م م م م م م م م م م ممن دونم م م م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م م م م الرتب م م م م م م م م م م م م ممة الش م م م م م م م م م م م م مملم ُ س وه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م و إذا أنص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفته ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ
)(2 كي م م م م م م م م م م م م م مواُن أعل م م م م م م م م م م م م م ممى ك م م م م م م م م م م م م م مموكب موض م م م م م م م م م م م م ممعاً
وترجه اليسيد المي ف العيان فقال :أورد له صاحب الطليعة أشعاراً
__________________ 1م هذ الشطر لللمتنب يقول ما ضر شعره انه ل ينظم ما نظلمه التنب كناية عن أنه ل يقّل عنه. 2م كيموان اسممم يطلقممونه علممى زحل وهو أشممهر الكمواكب علممى الطلق ،وقد كممان العتقممد الم اوائممل القممرن التاسممع عشممر اليلد ي انممه نايممة اللموعة الشلميسممية لبعممده اليسممحيق وطول فلكممه الممذ ي يقطعممه ف م نممو مممن سممنة ،وكان عنممد العرب مثلً ف العلو والبعد كلما قال الطغرائي :
ل م م م م م م م م أس م م م م م م مموة بانط م م م م م م مماط الش م م م م م م مملمس ع م م م م م م ممن زح م م م م م م ل
وإن علن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن دون م م م م م م م م م م م م م فل عج م م م م م م م م م م م م م ممب كلما أنم ظللموه فجعلوه كوكب النحس.
81
ف م أمي م الممؤمني 7وف أهممل الممبيت 7لكنممه ل م يممذكر مممن أيممن نقلهمما قممال وممن شممعره ف م أمي م الؤمني 7قوله : أميم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤمني وذخيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ملج م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأ
ييس م م م م م م م م م م م م ممار الم م م م م م م م م م م م م م ح م م م م م م م م م م م م مماه وذخيم م م م م م م م م م م م م م ح م م م م م م م م م م م م ممامي
ت الي م م م م م م م م م م م م م ممك قصم م م م م م م م م م م م م م ممد ي كم م م م م م م م م م م م م م ممأن إن جعل م م م م م م م م م م م م م م م ُ
ت الركم م م م م م م م م م م م م م ن ب م م م م م م م م م م م م م م م ممالبيت الم م م م م م م م م م م م م م م م مرام قص م م م م م م م م م م م م م م م ممد ُ
أي م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م ممول ي ذكم م م م م م م م م م م م م ر ك ف م م م م م م م م م م م م م قع م م م م م م م م م م م م ممود ي
ويم م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م ممول ي ذك م م م م م م م م م م م م م ر ك فم م م م م م م م م م م م م م قي م م م م م م م م م م م م ممامي
وأن م م م م م م م م م م م م م م ممت اذا انتبه م م م م م م م م م م م م م م ممت س م م م م م م م م م م م م م م ممي فك م م م م م م م م م م م م م م ممر ي
ك م م م م م م م م م م م ممذلك أن م م م م م م م م م م م ممت أنيس م م م م م م م م م م م ممي فم م م م م م م م م م م م م من م م م م م م م م م م م ممامي
وحبّ م م م م م م م م م م م ممك ان يك م م م م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م م م ممد حم م م م م م م م م م م م مّل قل م م م م م م م م م م م ممب
وف م م م م م م م م م م م للم م م م م م م م م م م ممي اس م م م م م م م م م م ممتكّن وف م م م م م م م م م م م عظ م م م م م م م م م م ممامي
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديه بيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م زمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ءزم والق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام
وذخي م م م م م م م م م م م م م ممل ل م م م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م م ممأن ف م م م م م م م م م م م م م م م مق م م م م م م م م م م م م م ممامي
فلم م م م م م م م م م م م م ممول أنم م م م م م م م م م م م م ممت ل م م م م م م م م م م م م م م ُتقَبم م م م م م م م م م م م م ممل صم م م م م م م م م م م م م مملت
ولم م م م م م م م م م م م ممول أن م م م م م م م م م م م م ممت ل م م م م م م م م م م م م م م ُيقَب م م م م م م م م م م م م ممل ص م م م م م م م م م م م م مميامي
وُأنَعم م م م م م م م م م م م م م م م م م مُم بالن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان بيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م عي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممش صم م م م م م م م م م م م م م م م م مملة ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ل تعم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدو ك يوم م م م م م م م م م م م م م م م م م اً
بفض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ول ك والنع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام
وي م م م م م م م م م م م م م م م م ممرو ي حي م م م م م م م م م م م م م م م م م م أشم م م م م م م م م م م م م م م م م ممربا أوامم م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
عيس م م م م م م م م م ممى أس م م م م م م م م م ممقى بكاس م م م م م م م م م ممك ي م م م م م م م م م مموم حش م م م م م م م م م ممر ي
وتتبعه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما التحي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة باليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملم
وقوله من أذخرى ف أهل البيت : : ذخي م م م م م م م م م م ممة الم م م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م م العب م م م م م م م م م م مماد وم م م م م م م م م م ممن يع م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م ممضد ياسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممي فيهم م م م م م م م م م م م م م م م م ممم طاسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
والولم م م م م م م م م م م م م م م م ل تق م م م م م م م م م م م م م م م ممر منه م م م م م م م م م م م م م م م ممم جن م م م م م م م م م م م م م م م مموب
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممدياجي ول تن م م م م م م م م م م م م م م م م ممام عي م م م م م م م م م م م م م م م م ممون
ولم م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م الق م م م م م م م م م ممرآن ف م م م م م م م م م م م غيس م م م م م م م م م ممق اللي م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل اذا ط م م م م م م م م م م م م م م م م ممرب اليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممفيه حنيم م م م م م م م م م م م م م م م م م
وبك م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء مل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممء العي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون غءزيم م م م م م م م م م م م م م م م م م ر
فتك م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد الص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممخور من م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه تليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م
وما قماله فم المموزير ابم شممجاع شمماور بممن ميم اليسممعد ي وزير الليفممة العاضممد الفمماطلمي م كلما رواه اللمو ي ف معجم الدباء. اذا أحرقم م م م م م م م ت ف م م م م م م م م م القل م م م م م م م ممب موضم م م م م م م ممع س م م م م م م م ممكناها
فلم م م م م م م م ممن ذا ال م م م م م م م ممذ ي م م م م م م م م ممن بع م م م م م م م ممد يك م م م م م م م ممرم مثواه م م م م م م م مما
وإن نءزفم م م م م م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م م م م م م م مماء العي م م م م م م م م م م م م م م ممون بجره م م م م م م م م م م م م م م ا
ي عيم م م م م م م م م م م تأم م م م م م م م م م ممل العي م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م ممقياها فلم م م م م م م م م م ممن أ ّ
وم م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م ممدمع ي م م م م م م م م م م م مموم ال م م م م م م م م م م م ممبي إل لل م م م م م م م م م م م ممء
عل م م م م م م م ممى الرسم م م م م م م م م فم م م م م م م م م رسم م م م م م م م م ال م م م م م م م ممديار نثرناه م م م م م م م مما
وم م م م م م م م م م م م م مما أطل م م م م م م م م م م م م ممع الءزهم م م م م م م م م م م م م ر الربي م م م م م م م م م م م م ممع وإنم م م م م م م م م م م م م مما
رأى ال م م م م م م م م م م م ممدمع أجي م م م م م م م م م م م مماد الغص م م م م م م م م م م م ممون فحله م م م م م م م م م م م مما
82
ولم م م م م م م م م م م م مما أب م م م م م م م م م م م م ممان ال م م م م م م م م م م م م ممبي س م م م م م م م م م م م م ممر ص م م م م م م م م م م م م ممدورنا
وأمك م م م م م م م م م ممن فيه م م م م م م م م م مما العيم م م م م م م م م م م النج م م م م م م م م م ممل مرماه م م م م م م م م م مما
ع م م م م م م م م م م م ممددنا دم م م م م م م م م م م م مموع العيم م م م م م م م م م م م م ل م م م م م م م م م م م مما تم م م م م م م م م م م م مّد رممت
دروعم م م م م م م م م م م اً مم م م م م م م م م م ممن الصم م م م م م م م م م ممب اللميم م م م م م م م م م ممل نءزعناهم م م م م م م م م م مما
ول م م م م م م م م م م م م م م م م مما وقفن م م م م م م م م م م م م م م م م م مما لل م م م م م م م م م م م م م م م م م مموداع وترج م م م م م م م م م م م م م م م م م ت
لعينم م م م م م م م م م م م م علم م م م م م م م م م م م مما فم م م م م م م م م م م م م الض م م م م م م م م م م م مملمائر عيناه م م م م م م م م م م م مما
ب م م م م م م م م م ممدت ص م م م م م م م م م ممورة ف م م م م م م م م م م هيك م م م م م م م م م ممل فل م م م م م م م م م ممو أننم م م م م م م م م مما
نم م م م م م م م م م م م م م ممدين بأديم م م م م م م م م م م م م م ممان النصم م م م م م م م م م م م م م ممارى عبم م م م م م م م م م م م م م ممدناها
وم م م م م م م م م م م م مما طرب م م م م م م م م م م م م اً صم م م م م م م م م م م م ممغنا القري م م م م م م م م م م م م ض وانم م م م م م م م م م م م مما
جل اليم م م م م م م م م م م م م م م مموم مم م م م م م م م م م م م م م م ممرآة القرائم م م م م م م م م م م م م م م ممح مرآهم م م م م م م م م م م م م م م مما
ليم م م م م م م م م م م م م م م ممال كم م م م م م م م م م م م م م م ممانت ف م م م م م م م م م م م م م م م م ظلم شم م م م م م م م م م م م م م م ممبيبت
س م م م م م م م م م م مرا ي وف م م م م م م م م م م ليلم م م م م م م م م م ممي الم م م م م م م م م م ممذوائب ميس م م م م م م م م م م مراها
ت م م م م م م م م م م م م م م ممأرج أرواح الص م م م م م م م م م م م م م م ممبا كللم م م م م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م م م م ممرى
بأنف م م م م م م م م م م م م مماس ري م م م م م م م م م م م م ا آذخ م م م م م م م م م م م م ممر اللي م م م م م م م م م م م م ممل رياه م م م م م م م م م م م م مما
ومهلم م م م م م م م م م مما أدرنم م م م م م م م م م ا الك م م م م م م م م م ممأس ب م م م م م م م م م مماتت جفون م م م م م م م م مما
م م م م م م م م ممن الم م م م م م م م مراح تيس م م م م م م م ممقينا ال م م م م م م م ممذ ي ق م م م م م م م ممد س م م م م م م م ممقيناها
ومنها : ولم م م م م م م ممو لم م م م م م م م م ي م م م م م م م ممد ي م م م م م م م مموم الن م م م م م م م ممدى فم م م م م م م م م يين م م م م م م م ممه
ليسم م م م م م م م م م م م م م م م ممائله غي م م م م م م م م م م م م م م م م م الشم م م م م م م م م م م م م م م م ممبيبة أعطاهم م م م م م م م م م م م م م م م مما
في م م م م م م م م م م م مما مل م م م م م م م م م م م ممك ال م م م م م م م م م م م ممدنيا وس م م م م م م م م م م ممائس أهله م م م م م م م م م م م مما
سياسم م م م م م م م م م ممة مم م م م م م م م م م ممن قم م م م م م م م م م مماس المم م م م م م م م م م ممور وقاسم م م م م م م م م م مماها
وم م م م م م م م م م م ممن كلّم م م م م م م م م م م ممف اليم م م م م م م م م م م ممام ضم م م م م م م م م م م ممد طباعهم م م م م م م م م م م مما
فع م م م م م م م م م م م م م م مماين أهم م م م م م م م م م م م م م م موال الط م م م م م م م م م م م م م م مموب فعاناه م م م م م م م م م م م م م م مما
عيس م م م م م م م م م م ممى نظ م م م م م م م م م م ممرة تل م م م م م م م م م م ممو بقل م م م م م م م م م م ممب ونم م م م م م م م م م مماظر ي
ص م م م م م م م م م م م م م م م م ممداه ف م م م م م م م م م م م م م م م م ممان دائلم م م م م م م م م م م م م م م م م ماً أتص م م م م م م م م م م م م م م م م ممداها
قال العلماد ف الريدة :وانشدن الشريف ادريس اليسن لللمهذب بن الءزبي من قصيدة ف مدح ابن رزيك ايضاً أولا : س ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل الع م م م م م م م م م م م م مّءز أم فل م م م م م م م م م م م م ممك أمل م م م م م م م م م م م م م ٌ
ِ ك ه م م م م م م ممذا؟ وهم م م م م م م ل َم لِ م م م م م م م م ٌ ك فم م م م م م م م الدس م م م م م م ممت أم َم ل م م م م م م م م ُ
أغنم م م م م م م م م م م م م عي م م م م م م م م م م م ممان مع م م م م م م م م م م م ممانيه النم م م م م م م م م م م م مواظر ع م م م م م م م م م م م ممن
قم م م م م م م م م م م م م ممول ُيلفم م م م م م م م م م م م م ممق ف م م م م م م م م م م م م م م قم م م م م م م م م م م م م مموم ويؤتفم م م م م م م م م م م م م ممك
ت م م م م م م م م م م مما ك م م م م م م م م م ممان بع م م م م م م م م م ممد أمي م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م ممؤمني ف م م م م م م م م م م ً فالفع م م م م م م م م م م م ممل من م م م م م م م م م م م ممه ومن م م م م م م م م م م م ممك الي م م م م م م م م م م م مموم متف م م م م م م م م م م م ممق
في م م م م م م م ممه الش م م م م م م م ممجاعة م م م م م م م م م إل أن م م م م م م م ممت م م م م م م م م م والنيس م م م م م م م ممك
ومنها ف الدح :
ي م م م م م م م م م م م م م م مما واح م م م م م م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م م م م م م ممدهر ل رد عل م م م م م م م م م م م م م م ممى إذا
ت ذلم م م م م م م م م ممك ف م م م م م م م م م م قم م م م م م م م م ممول ول َدَرم ك مم م م م م م م م م مما قل م م م م م م م م م م ُ
)(1
والنع م م م م م م م م م م ممت من م م م م م م م م م م ممه ومن م م م م م م م م م م ممك الي م م م م م م م م م م مموم مش م م م م م م م م م م ممت ك
__________________ 1م الدر ك :التبعة
83
ي م م م م م م م م م م ممدعى بص م م م م م م م م م م ممال أه م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م ممدين كله م م م م م م م م م م ممم
وأن م م م م م م م م م م ممت ص م م م م م م م م م م ممال م م م م م م م م م م م ممن بال م م م م م م م م م م ممدين يتيس م م م م م م م م م م ممك
ل م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م ممرض أس م م م م م م م م مماء ق م م م م م م م م مموم أص م م م م م م م م ممبحوا رم م م م م م م م م م ا
ك م م م م م م م م م ممأن الق م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م ممن بع م م م م م م م م م ممدهم تمُم م م م م م م م ممُر ك
واف م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م ممأردى رجم م م م م م م م م م م الً بع م م م م م م م م م م ممدما نعلم م م م م م م م م م م م موا
دهم م م م م م م م م م م مراً وأحي م م م م م م م م م م مما رج م م م م م م م م م م الً بع م م م م م م م م م م ممدما هلكم م م م م م م م م م م موا
ومنها :
قال العلماد : ليممس فم هممذا الممبيت مممدح ول ذم ،ول لممه فم الثنمماء والطمراء سممهم ،أحيسممن بالحيمماء ، أسمماء بممالرداء ،فكّف م رم بل ك أولمك حيمماة هممؤلء ولمو قممال :أردى لئام ماً بعممدماً نعلم موا ،وأحيمما ف الصنعة حق التحقيق ،وأهدى ثرة العن على طبق التطبيق. كراماً بعد ما هلكوا ،لو ّ
فأشم م م م م م م م م م م م م ممرقت بكلمم م م م م م م م م م م م م مما الرض م م م م م م م م م م م م م ون والفلم م م م م م م م م م م م م ممك
ت والبم م م م م م م ممدَر نصم م م م م م م ممف الشم م م م م م م ممهر ف م م م م م م م م قم م م م م م م ممرن طلع م م م م م م م م َ
ب م م م م م م م م م ممأن ل م م م م م م م م م ممع اليس م م م م م م م م م ممنا ف م م م م م م م م م م افق م م م م م م م م م ممه ض م م م م م م م م م ممحك
وأسم م م م م م م م م م م م ممفر ال م م م م م م م م م م م م مّو حم م م م م م م م م م م م ممت ظ م م م م م م م م م م م م مّن مبصم م م م م م م م م م م م ممره
يق م م م م م م م م م م م ممود ك م م م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م م م ممن ض م م م م م م م م م م م ممغن ذ ي ت م م م م م م م م م م م ممرٍة
ى ينيس م م م م م م م م م م م ممبك يك م م م م م م م م م م م مماد م م م م م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م م م م ممره ال م م م م م م م م م م م مماذ ّ
ح م م م م م م م م ممت أع م م م م م م م م مماد ب م م م م م م م م ممد اليس م م م م م م م م مميف مل م م م م م م م م ممك بن م م م م م م م م م
الءزهم م م م م م م م م م راء واسم م م م م م م م م م ممتجع الم م م م م م م م م م ممق الم م م م م م م م م م ممذ ي ترك م م م م م م م م وا
فل م م م م م م م م م م م م ممو يك م م م م م م م م م م م م ممون ل م م م م م م م م م م م م ممم أمث م م م م م م م م م م م م مماله عض م م م م م م م م م م م م ممداً
فيلم م م م م م م م مما مض م م م م م م م ممى مم م م م م م م مما غم م م م م م م ممدت مغصم م م م م م م مموبًة فم م م م م م م ممد ك
بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ح الشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملما وحل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ِ ت مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن نشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مءزا
ل إذا اشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتلملت الليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممردا م م م م م م م م م م م م م م م ممى م م م م م م م م م م م م م م م مما اغت م م م م م م م م م م م م م م ممدى للن م م م م م م م م م م م م م م مّد ن م م م م م م م م م م م م م م مّد ام
ونيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممجت ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممجار
ى ووّدام بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م غصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممونّن هم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ً
أحبابن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالكم
فين م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداء أع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى
وأنشدن المي مرهف بن أسامة بن منقذ لللمهذب بن الءزبي من أبيات :
يءزي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م د م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرا ك ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممردا
ُه ّب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممردى عيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه
ت عه م م م م م م م م م م م م ممدا ب م م م م م م م م م م م م ممة وصم م م م م م م م م م م م مملكم م م م م م م م م م م م م م مما ذخنم م م م م م م م م م م م م م ُ
وحي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماة وّدُكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مم وتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
84
وأنشدن له من قصيدة أولا :
ِرب م م م م م م م م م م م م م م م َع الف م م م م م م م م م م م م م م م مؤاُد ذخلل تل م م م م م م م م م م م م م م ممك الرب م م م م م م م م م م م م م م م ع
فكأن م م م م م م م م م م م م مما َأول م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م ممن أض م م م م م م م م م م م م مملعي
منها ف الديح ف ابن رزيك الصال وكان يغر ي الشعراء بعضهم بالبعض : ُغم م م م م م م م م م م م م م م م م مَرٌر تّل م م م م م م م م م م م م م م م م ممت للءزمم م م م م م م م م م م م م م م م م ان الس م م م م م م م م م م م م م م م م ممفع
ي م م م م م م م م م م م م مما أيه م م م م م م م م م م م م مما الل م م م م م م م م م م م م ممك ال م م م م م م م م م م م م ممذ ي أوص م م م م م م م م م م م ممافه ل تطلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممع الش م م م م م م م م م م م م م م م م ممعراء ّفم م م م م م م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م م م م م م ممإنن
ت لم م م م م م م م م م م أجبم م م م م م م م م م م ول م م م م م م م م م أتّشم م م م م م م م م م م عم ل م م م م م م م م م ممو ش م م م م م م م م م ممئ ُ
فليلميس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكوا عن م م م م م م م م م م م م م م م م م م فل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول أنن م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ُأبق م م م م م م م م م م ممي عل م م م م م م م م م م ممى عرضم م م م م م م م م م م ي إذن لم م م م م م م م م م م م أج م م م م م م م م م م ممءزع
وأه م م م م م م م م مّم مم م م م م م م م ممن هجم م م م م م م م ممو ي لم م م م م م م م ممم مم م م م م م م م ممدُح الم م م م م م م م ممذ ي
رف م م م م م م م م م م م م ع القري م م م م م م م م م م م م ض إل م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م ممل الرف م م م م م م م م م م م م ع
ص م م م م م م ميمد مل م م م م م ممء اليس م م م م م مملمع ف م م م م م م م الق م م م م م ممول ي م م م م م مما اب م م م م م ممن ال ّ
إن لم م م م م م م م م م م م م أك م م م م م م م م م م م ممن مل م م م م م م م م م م م ممء العي م م م م م م م م م م م ممون ف م م م م م م م م م م م ممإنن
ول م م م م م م م ممو أنم م م م م م م م ممه نم م م م م م م م مماجى ضم م م م م م م م مملمي ي ف م م م م م م م م م الكم م م م م م م م ممرى
طي م م م م م م م م م م م م ممف الي م م م م م م م م م م م م ممال بريب م م م م م م م م م م م م ممة ل م م م م م م م م م م م م م أهج م م م م م م م م م م م م ممع
وإذا بم م م م م م م م م م ممدا ل م م م م م م م م م م م الج م م م م م م م م م م ممر ل م م م م م م م م م م م أر شخصم م م م م م م م م م ممه
وإذا يق م م م م م م م م م م م م ممال ل م م م م م م م م م م م م م م النم م م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م م م م أس م م م م م م م م م م م م ممع
والنم م م م م م م م م مماس قم م م م م م م م م ممد عللم م م م م م م م م م موا بم م م م م م م م م ممأن ليم م م م م م م م م ممس ل م م م م م م م م م م
م م م م م م م م ممذ كن م م م م م م م ممت فم م م م م م م م م أعراض م م م م م م م ممهم م م م م م م م م ممن مطلم م م م م م م م ممع
ومنها ف صفة الشعر :
فألكيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموّن عل ك ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل غريب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٍة
ول م م م م م م م ممت بلط م م م م م م م م م ٍ ف َس م م م م م م م م م َع مَم م م م م م م م م م نم ل م م م م م م م م م ييس م م م م م م م م مملمع
والش م م م م م م م م م م م ممعر م م م م م م م م م م م م مما إن ج م م م م م م م م م م م مماء في م م م م م م م م م م م ممه مطل م م م م م م م م م م م ممع
حيسم م م م م م م م م م ممن أُض م م م م م م م م م مميف إليم م م م م م م م م م ممه حيس م م م م م م م م م م مُن القطم م م م م م م م م م ممع
ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عم أطرافهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بوش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممح ومر ّ
ُذخ تملم م م م م م م م م م م ممت ب م م م م م م م م م م مما ابت م م م م م م م م م م ممدئت ب م م م م م م م م م م ممه فتق م م م م م م م م م م ممابلت ك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالورد :أ ّول م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه بءزه م م م م م م م م م م م م م م م م م ٍر مونم م م م م م م م م م م م م م م م م م ٍق
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأت ،وآذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممره ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماٍء ُم ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
وذخاص م م م م م م م م م م م م م مملمن ب م م م م م م م م م م م م م ممدر اليس م م م م م م م م م م م م م مملما فخص م م م م م م م م م م م م م مملمته
بق م م م م م م م م م ممول فاس م م م م م م م م م ممع م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م ممذ ي أنم م م م م م م م م مما قائ م م م م م م م م م ممل
أت م م م م ممى ف م م م م م انتص م م م م مماف الش م م م م ممهر يكي م م م م ممك ف م م م م م البه م م م م مما
وف م م م م م م م م الن م م م م م م م ممور لك م م م م م م م ممن أي م م م م م م م ممن من م م م م م م م ممك الش م م م م م م م مملمائل سم م م م م م م م م م مموى ليل م م م م م م م م م م مٍة والكامم م م م م م م م م م ممل الم م م م م م م م م م ممدهر كامم م م م م م م م م م ممل
وأنشممدن لممه القاضممي الشممرف أبممو القاسممم حممءزة بممن القاضممي اليسممعيد بممن عثلمممان قممال أنشدن والد ي علي بن عثلممان الخءزومي ،قمال أنشمدن الهمذب بمن الءزبيم لنفيسمه فم ابمن شماور العروف بالكامل :
فقل م م م م م م م م م ممت ل م م م م م م م م م ممه ي م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م ممدر إن م م م م م م م م م ممك ن م م م م م م م م م مماقص
85
وأنشدن بعض الصريي له من قصيدة أولا : أغ م م م م م م م م م م م م م م م ممارت علين م م م م م م م م م م م م م م م مما باللح م م م م م م م م م م م م م م م مماظ عي م م م م م م م م م م م م م م م ممون
لم م م م م م م مما اليسم م م م م م م ممن مم م م م م م م ممن ذخلم م م م م م م ممف النقم م م م م م م مماب كلمي م م م م م م م م
وسم م م م م م م م م م مملت علين م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م ممن غلم م م م م م م م م م م ممود جفون م م م م م م م م م مما
ك م م م م م م م م م م م م م م م ممذلك أس م م م م م م م م م م م م م م م مماُء الغلم م م م م م م م م م م م م م م م ممود جف م م م م م م م م م م م م م م م ممون
ومنها :
ِ يمممممممممممممممممم فف م م م م م م م م م م م م م م م م ممي طّي م م م م م م م م م م م م م م م م م مه للكيلمي م م م م م م م م م م م م م م م م مماِء كلم ُ
أع م م م م م م م ممر نظ م م م م م م م ممم ش م م م م م م م ممعر ي من م م م م م م م ممك عين م م م م م م م م ماً بص م م م م م م م مميًة فقم م م م م م م م م م ممد شم م م م م م م م م م مماركتنا فيم م م م م م م م م م ممه كفم م م م م م م م م م ممك إذ غم م م م م م م م م م ممدت
علي م م م م م م م م م م م م م ممه لن م م م م م م م م م م م م م مما عن م م م م م م م م م م م م م ممد الَعط م م م م م م م م م م م م م مماء تعي م م م م م م م م م م م م م م
لقم م م م م م م م م م م ممد ج م م م م م م م م م م م مّرد السم م م م م م م م م م م مملم منم م م م م م م م م م م ممك مهنّم م م م م م م م م م م ممداً
حدي م م م م م م م م م م ممداً ش م م م م م م م م م م ممباه ل ي م م م م م م م م م م ممداو ي ل م م م م م م م م م م ممه ُجم م م م م م م م م م م م رمح
وأنشدن له أيضاً :
إقام م م م م م م م م م ممة ح م م م م م م م م م م مّد ال م م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م الل م م م م م م م م م ممق ح م م م م م م م م م م مّد هُم
إذا س م م م م م م م م م م ملّهُ والصم م م م م م م م م م ممفح عنهم م م م م م م م م م ممم لم م م م م م م م م م ممه صم م م م م م م م م م ممفح
وذى َه ي م م م م م م م م م م م م م م م ٍ ف ي م م م م م م م م م م م م م ممدعى بوس م م م م م م م م م م م م ممى بطرف م م م م م م م م م م م م م ه َ
بقيّ م م م م م م م م م م مةُ س م م م م م م م م م م ممحٍر تأذخ م م م م م م م م م م ممذ العي م م م م م م م م م م م واليس م م م م م م م م م م مملمعا
وله :
وحي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماته أص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداغه وع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذاره
ُي يّ م م م م م م م م م م ممُل لم م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م وجه م م م م م م م م م ممه أن م م م م م م م م م مما تيس م م م م م م م م م ممعى
ومهفهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف أسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممياف مقلتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
أب م م م م م م م م م م م م م ممداً تري م م م م م م م م م م م م م ق م م م م م م م م م م م م م م ممن الف م م م م م م م م م م م م م ممون دم م م م م م م م م م م م م م مما
عين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م قل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب تنازعت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواده ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ظم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل بينهلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وله ف غلم له ذخال بي عينيه :
وله ف غلم تغرغرت عيناه عند الوداع : ومرنّم م م م م م م م م م م م م م ممح العط م م م م م م م م م م م م م م م مماف تيس م م م م م م م م م م م م م م م ممب أنّم م م م م م م م م م م م م م م ممه
رم م م م م م م م م م م م م م م ح ولكم م م م م م م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م م م م م م مّد قلم م م م م م م م م م م م م م ممب ق م م م م م م م م م م م م م م مّد هم
إن قلم م م م م م م م م م م م م م م م ممت إّن الم م م م م م م م م م م م م م م م مموجه منم م م م م م م م م م م م م م م م ممه جنّم م م م م م م م م م م م م م م م ممة
أض م م م م م م م م م م م ممحى يك م م م م م م م م م م م ممذبن هن م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م ممك ذخ م م م م م م م م م م م مّد هم
ولئ م م م م م م م م م م م م ممن ترق م م م م م م م م م م م م رق دمع م م م م م م م م م م م م ممه ي م م م م م م م م م م م م مموم الن م م م م م م م م م م م م مموى
ف م م م م م م م م م م الطم م م م م م م م م ممرف منم م م م م م م م م ممه وم م م م م م م م م مما تن م م م م م م م م م ماةثر عق م م م م م م م م م مُد هم
فاليسم م م م م م م م م م مميف أقطم م م م م م م م م م ممع مم م م م م م م م م م مما يكم م م م م م م م م م ممون إذا غم م م م م م م م م م ممدا
)(1
متحّي م م م م م م م م م م م م م م م ماً ف م م م م م م م م م م م م م م م م ص م م م م م م م م م م م م م م ممفحتيه فرنم م م م م م م م م م م م م م م ده
__________________ 1م فرند اليسيف :جوهره.
86
وله : ه م م م م م م م م م ممم نص م م م م م م م م م ممب عينم م م م م م م م م م م :أن م م م م م م م م م ممدوا أو غ م م م م م م م م م مماروا
ومنم م م م م م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م م م م مؤاد ي :أنض م م م م م م م م م م م م م ممفوا أو ج م م م م م م م م م م م م م مماروا
وهم م م م م م م م م م ممم مكم م م م م م م م م م م ممان اليسم م م م م م م م م م م ممر مم م م م م م م م م م م ممن قلم م م م م م م م م م م ممب وإن ف م م م م م م م م م م م م م م م م ممارقتهم وك م م م م م م م م م م م م م م م أنم ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ن م م م م م م م م م م م م م م م م مماظر ي
بع م م م م م م م م م م م م ممدت ن م م م م م م م م م م م م مموى ب م م م م م م م م م م م م مم وش م م م م م م م م م م م م م ّ ط مم م م م م م م م م م م م م مءزار ُ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ُت ثّمله م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الفك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
ترك م م م م م م م م م م وا الن م م م م م م م م م م م م ممازل وال م م م م م م م م م م م م ممديار فلم م م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م م ممم
إل القلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموب منم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممازٌل وديم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
واس م م م م م م م م م م م م ممتوطنوا البي م م م م م م م م م م م م ممد القف م م م م م م م م م م م م ممار فأص م م م م م م م م م م م م ممبحت
منه م م م م م م م م م م م ممم دي م م م م م م م م م م م ممار الن م م م م م م م م م م م ممس وهم م م م م م م م م م م ممي قف م م م م م م م م م م م ممار
فلئ م م م م م م م م م م م م م م ممن غ م م م م م م م م م م م م م م ممدت مص م م م م م م م م م م م م م م ممر فلة بع م م م م م م م م م م م م م م ممدهم
فله م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأجواز الفل أمص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
أو ج م م م م م م م م م م مماوروا ن م م م م م م م م م م ممداً فل م م م م م م م م م م ممي م م م م م م م م م م م ممن بع م م م م م م م م م م ممدهم
جم م م م م م م م م م م م م م مماران :فيم م م م م م م م م م م م م م ممض الم م م م م م م م م م م م م م ممدمع والتم م م م م م م م م م م م م م ممذكار
ألف م م م م م م م م م م م م م م م موا مواص م م م م م م م م م م م م م م م مملة الفل والبي م م م م م م م م م م م م م م م ممد مم م م م م م م م م م م م م م م ممذ
هجرت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الوط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان والوط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
بقلئم م م م م م م م م م م م م م م م ممص مثم م م م م م م م م م م م م م م م ممل الهلم م م م م م م م م م م م م م م م ممة عنم م م م م م م م م م م م م م م م ممدما
تب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدو ولك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن فوقه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أقلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
وكان م م م م م م م م م م م م م م م م مما الف م م م م م م م م م م م م م م م م مماق ط م م م م م م م م م م م م م م م م مراً أقيس م م م م م م م م م م م م م م م م مملمت
أل يق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم علي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرار
وال م م م م م م م م م م م ممدهر لي م م م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م م م ممذ تن م م م م م م م م م م م مماءت داره م م م م م م م م م م م م
عن م م م م م م م م م م م م م م وه م م م م م م م م م م م م م ل بع م م م م م م م م م م م م م ممد النه م م م م م م م م م م م م م ممار ن م م م م م م م م م م م م م ممار
ل م م م م م م م م م م م م م م فيه م م م م م م م م م م م م م ممم جم م م م م م م م م م م م م ممار ي م م م م م م م م م م م م م ممت برم م م م م م م م م م م م م م ت
إن ك م م م م م م م م م م م م م م ممان يف م م م م م م م م م م م م م م ممظ للقل م م م م م م م م م م م م م م مموب ج م م م م م م م م م م م م م م م موار
ل بم م م م م م م م م م م م م ممل أسم م م م م م م م م م م م م ممي ف م م م م م م م م م م م م م م وةث م م م م م م م م م م م م مماق وف م م م م م م م م م م م م ممائه
ل م م م م م م م م م م م م م ممم فق م م م م م م م م م م م م م ممد قت م م م م م م م م م م م م م ممل الوفم م م م م م م م م م م م م مماء إس م م م م م م م م م م م م م ممار
ومنها : فلنم م م م م م م م م م م م م م م م م مما اعتبم م م م م م م م م م م م م م م م م ممار فيم م م م م م م م م م م م م م م م م ممك واسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممتعبار
أمن م م م م م م م م م م م م م م م ممازل الحب م م م م م م م م م م م م م م م مماب غ ّي م م م م م م م م م م م م م م م م ك مالبل م م م م م م م م م م م م م م م ممى
س م م م م م م م م م م ممقياً ل م م م م م م م م م م ممدهر ك م م م م م م م م م م ممان من م م م م م م م م م م ممك تش م م م م م م م م م م ممابت
أوق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماته فجلميعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحار
قص م م م م م م م م ممرت لم م م م م م م م م م العم م م م م م م م م موام في م م م م م م م م ممه فلم م م م م م م م م ممذ ن م م م م م م م م ممأوا
طم م م م م م م م م م م م ممالت ب م م م م م م م م م م م م م اليم م م م م م م م م م م م ممام وه م م م م م م م م م م م ممي قصم م م م م م م م م م م م ممار
ي م م م م م م م م م م مما ده م م م م م م م م م م ممر ل يغ م م م م م م م م م م ممرر ك ض م م م م م م م م م م ممعف تل م م م م م م م م م م ممد ي
إن م م م م م م م م م م م م م م عل م م م م م م م م م م م م م ممى غي م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م مموى ص م م م م م م م م م م م م م مّبار
وله : ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأن ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدودهم أنبت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
عل م م م م م م م م م م م م م م م م ممى كث م م م م م م م م م م م م م م م م ممب الرم م م م م م م م م م م م م م م م م م ل قض م م م م م م م م م م م م م م م م ممبانا
حججن م م م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م م م مما كعب م م م م م م م م م م م م م م م م ممة لليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممرور
ترانم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ن ّيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م حم أركانم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فطم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموراً أعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانق أغضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانا
وط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموراً أن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادم غءزلن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
87
عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى ع م م م م م م م م م م م م م م م مماتق إن ذخب م م م م م م م م م م م م م م م ممت شيس م م م م م م م م م م م م م م م ممنا
فضض م م م م م م م م م م م م م م م ممنا ع م م م م م م م م م م م م م م م ممن الش م م م م م م م م م م م م م م م مملمس أدنان م م م م م م م م م م م م م م م مما
وإن ظهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرت لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك مجوب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرأت بأنفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك عنوانم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
كلميم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت مم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراح لكنلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
جعلن م م م م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروح فرسم م م م م م م م م م م م م م م م م م انا
إذا وج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م دت حلب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة لليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرور
وك م م م م م م م م م م م م م م م ان م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى اليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممكر مي م م م م م م م م م م م م م م م م ممدانا
يط م م م م م م م م م م م م م م م م م مموف ب م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابلي الف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون
تفض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممح ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداه ألوان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
إذا م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ادع م م م م م م م م م م م م م م م م ممت س م م م م م م م م م م م م م م م م ممقلماً مقلت م م م م م م م م م م م م م م م م مماه
أقلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت بيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمي برهان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
بك م م م م م م م م م م م م م م م م ممأس إذا م م م م م م م م م م م م م م م م م مما عله م م م م م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م م م م م مءزاج
أح م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب مرجان م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
كم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأن الّبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب وق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد قلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه دٌر يفص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل عقيان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أض م م م م م م م م م م م م م م م ممافت إل م م م م م م م م م م م م م م م م اليس م م م م م م م م م م م م م م م ممن إحيس م م م م م م م م م م م م م م م ممانا
وراقص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة رقص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممها للح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون
ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروض تقي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد أوزان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ول م م م م م م م م م م م مما ط م م م م م م م م م م م م مموى اللي م م م م م م م م م م م م ممل ةث م م م م م م م م م م م م مموب النه م م م م م م م م م م م م ممار
وج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّرت ديم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماجيه أردانم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وميس م م م م م م م م م م م م م مملمعة ) (1مث م م م م م م م م م م م م م ممل ش م م م م م م م م م م م م م ممس الضم م م م م م م م م م م م م ممحى
جلونم م م م م م م م م م م م م م م م مما عرائ م م م م م م م م م م م م م م م م ممس مث م م م م م م م م م م م م م م م م ممل اللجيم م م م م م م م م م م م م م م م م م
ضم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنعنا مم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن النم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار تيجانم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماغت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدامعها حلي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
عليه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما توش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممح جثلمان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
رماحم م م م م م م م م م م ماً م م م م م م م م م م م ممن الش م م م م م م م م م م مملمع تف م م م م م م م م م م ممر ي ال م م م م م م م م م م ممدجى
إذا ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقل اللي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ذخرص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م انا
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بأفئ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدة العاش م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقي
فلييس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت تف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارق نيان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وقم م م م م م م م م م م م م م م م ممد أش م م م م م م م م م م م م م م م م ممبهت رقب م م م م م م م م م م م م م م م م مماء ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيب
فلم م م م م م م م م م م م م م م م مما ي م م م م م م م م م م م م م م م ممدذخل الغلم م م م م م م م م م م م م م م م ممض أجفان م م م م م م م م م م م م م م م مما
وفيه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما دلي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأن النف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو
س تبق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى وتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذهب أب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدانا
ومن شعره ما أورده أذخوه ف ) النان ( وهو قوله : ل م م م م م م م م م م م م تنم م م م م م م م م م م ممل باليسم م م م م م م م م م م مميوف ف م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م ممرب إل
مثللم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما نل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ب م م م م م م م م م م م م م م م م م مماللواحظ من م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون الظب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ظب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا
ُس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ي مالفم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن للتشم م م م م م م م م م م م م م م م م ممابه جفنم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وق م م م م م م م م م م ممد أنكم م م م م م م م م م م ممروا قتلم م م م م م م م م م م ممي بيسم م م م م م م م م م م مميف لم م م م م م م م م م م مماظه
ولم م م م م م ممو أنص م م م م م م ممفون م م م م م م م مما اس م م م م م م ممتطاعوا ل م م م م م م ممه جح م م م م م م ممدا
ص م م م م م م م م م م ّحم شم م م م م م م م م مماهٌد وق م م م م م م م م ممالوا دع الم م م م م م م م م ممدعوى فلمم م م م م م م م م مما َ __________________ 1م اليسلمعلة ،الغنية.
ف وال م م م م م م م م م م ممدا عليه م م م م م م م م م م مما وليس م م م م م م م م م م ممنا نقب م م م م م م م م م م ممل الك م م م م م م م م م م م ّ
وقوله :
88
ولم م م م م م م م ممو ك م م م م م م م م ممان حق م م م م م م م م م ماً م م م م م م م م م مما تق م م م م م م م م ممول وت م م م م م م م م م ّد عممي ومم م م م م م م م م م م م م م مما عللم م م م م م م م م م م م م م م م موا أن اليس م م م م م م م م م م م م م م ممام بيس م م م م م م م م م م م م م م ممفِكِه
عل م م م م م م م م م م م م م م ممى مقل م م م م م م م م م م م م م م ممتيه ع م م م م م م م م م م م م م م مماد نرجيس م م م م م م م م م م م م م م ممها وردا دَم الِق م م م م م م م م ِرمن يوم م م م م م م م اً ُع م م م م م م م مّد أمض م م م م م م ممى الظُبَ م م م م م م مما ح م م م م م م م مّد ام
لق م م م م م م م م م م م م م ممد ط م م م م م م م م م م م م م ممال اللي م م م م م م م م م م م م م ممل بع م م م م م م م م م م م م م ممد فراق م م م م م م م م م م م م م ممه
وعه م م م م م م م م م م م ممد ي ب م م م م م م م م م م م ممه ل م م م م م م م م م م م ممول الف م م م م م م م م م م م م مراق قص م م م م م م م م م م م ممي
وكيم م م م م م م م م م ممف أرّجم م م م م م م م م م يم الصم م م م م م م م م م ممبح بعم م م م م م م م م م ممدهم وق م م م م م م م م م ممد
س منه م م م م م م م م م م م م م م م م م مُم وبم م م م م م م م م م م م م م م م ممدور ت م م م م م م م م م م م م م م م م م مّولت ش م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ٌ
لي م م م م م م م م م م م ممت ش م م م م م م م م م م م ممعر ي كي م م م م م م م م م م م ممف أنت م م م م م م م م م م م ممم بع م م م م م م م م م م م ممدنا
أت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى عن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما عن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدنا
بنتم م م م م م م م م م م م م م ممم والشم م م م م م م م م م م م م م مموق عنم م م م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م م م م م يب م م م م م م م م م م م م م م م
وظعنت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم والس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ظعن م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وقوله :
وقوله :
ومنها : ق م م م م م م م م م م م م م ممل ليس م م م م م م م م م م م م م ممرورين ب م م م م م م م م م م م م م ممالبي م م م م م م م م م م م م م م م وق م م م م م م م م م م م م ممد
شم م م م م م م م م م م مّفنما م م م م م م م م م م م ممن أجله م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م مما شم م م م م م م م م م م مّفنما م م م م م م م م م م م م
ل م م م م م م م م م م م م م م م يه م م م م م م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م م م م م ممط علين م م م م م م م م م م م م م مما بع م م م م م م م م م م م م م ممدكم
مثللم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان عليك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم بع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدنا
ولقم م م م م م م م م م م م م ممد كنّم م م م م م م م م م م م م مما نع م م م م م م م م م م م م م مّءز ي النفم م م م م م م م م م م م م ممس لم م م م م م م م م م م م م ممو
كنت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم قبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مَل التن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائي مثلن م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م تب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالوا إذ رحلت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم غ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوًة
ي شم م م م م م م م م م م م م م م م م مميء صم م م م م م م م م م م م م م م م م ممنع الم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدهر بنم م م م م م م م م م م م م م م م م مما أّ
سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهرت أجفاننم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدكم
فكأنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما عرفنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الوس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنا
ل رأت عي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م رأت مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن بعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدكم
غي م م م م م م م م م م م م م في م م م م م م م م م م م ممض ال م م م م م م م م م م م ممدمع ش م م م م م م م م م م م مميئاً َح َيس م م م م م م م م م م م م منما
واذخ م م م م م م م م م م م م م م م ممدعوا العي م م م م م م م م م م م م م م م م بطي م م م م م م م م م م م م م م م ممف مثللم م م م م م م م م م م م م م م م مما
ت م م م م م م م م م م م م م م م م ممدع القلم م م م م م م م م م م م م م م م ممب أح م م م م م م م م م م م م م م م م مماديث الن م م م م م م م م م م م م م م م م م
ومنها : وقوله : وي م م م م م م م م م م م مما عجب م م م م م م م م م م م م ماً مم م م م م م م م م م م م ممت النيسم م م م م م م م م م م م مميم يم م م م م م م م م م م م ممونن
ويض م م م م م م م م م م م م م م م م ممرم نيم م م م م م م م م م م م م م م م ممان الس م م م م م م م م م م م م م م م م ممى بب م م م م م م م م م م م م م م م م مموبه
تّلم لم م م م م م م م م م م م م م م م م ممه س م م م م م م م م م م م م م م م م ممللمى إلين م م م م م م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م م م م م م مملمها
فيكتلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أل يض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموع بطيب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
89
وقوله من قصيدة : )(1
أت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأ ي وسم م م م م م م م م م م م م م م م م مميلة أتوسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
لم م م م م م م م م تلملم م م م م م م م موا بم م م م م م م م م فم م م م م م م م م ال م م م م م م م مموى فتجلملم م م م م م م م موا
أشم م م م م م م م م م م ممكو وج م م م م م م م م م م م وركم يءزي م م م م م م م م م م م د وم م م م م م م م م م م مما الم م م م م م م م م م م ممذ ي
يغن م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م ممتيم أن يق م م م م م م م م م م م م م م م ممول وتفعل م م م م م م م م م م م م م م م م موا
إن أص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبحت عينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدمعي منهلً
ف م م م م م م م م م م م ممالعي فم م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م ممل اللغ م م م م م م م م م م م ممات النه م م م م م م م م م م م ممل
وقوله ف الديح من قصيدة :
عض م م م م ممدت الن م م م م ممدى بالب م م م م ممأس تقض م م م م ممي عل م م م م ممى الع م م م م ممدا
س م م م م م م م م م م م م مميوفك أو نقض م م م م م م م م م م م م ممي علي م م م م م م م م م م م م ممك الك م م م م م م م م م م م م ممارم
س م م م م م م م م م ممحائب ج م م م م م م م م م ممود فم م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م ممديك تض م م م م م م م م م مملمنت
ص م م م م م م م م م م م م م م م م م مواعَق ظن م م م م م م م م م م م م م م م م م موا أن م م م م م م م م م م م م م م م م م مّن ص م م م م م م م م م م م م م م م م م موارم
ض م م م م م م م م م م م م م ممللً أط م م م م م م م م م م م م م مماعت أمره م م م م م م م م م م م م م ّن اللمم م م م م م م م م م م م م مماجم
إذا م م م م م م م م م م م م مما عص م م م م م م م م م م م ممت أمم م م م م م م م م م م م مراً لم م م م م م م م م م م م مّن قل م م م م م م م م م م م مموبم
ومنها : وغ م م م م م م م م م م م م ممر عل م م م م م م م م م م م م م ممى غ م م م م م م م م م م م م م ممر جي م م م م م م م م م م م م م مماد كأن م م م م م م م م م م م م م مما
قوائلمه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ي م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم الطم م م م م م م م م م م م م م م م م م مراد قم م م م م م م م م م م م م م م م م م موادم
إذا ابت م م م م م م م م ممدروا ف م م م م م م م م م م مم م م م م م م م م ممأقط ) (2فرحم م م م م م م م م ت ب م م م م م م م م ممم
صم م م م م م م م م م م م م م ممدور الم م م م م م م م م م م م م م ممذاكي والقنم م م م م م م م م م م م م م مما والص م م م م م م م م م م م م م م موارم
ومنها ف صفة اليسيوف : عل م م م م م م م م م م م م م ممى ان هاتي م م م م م م م م م م م م م ممك الك م م م م م م م م م م م م م ممف غلم م م م م م م م م م م م م م ممائم
تري م م م م م م م م م م م م ك بروق م م م م م م م م م م م م اً ف م م م م م م م م م م م م م الكم م م م م م م م م م م م ممف تم م م م م م م م م م م م ممدلنا
وقوله ف الوزير رضوان بن ولشى : إذا ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابلته مل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ك البل
د ّذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م رمت عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الرض تيجان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أرض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ه جنّم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
بص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ورض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وان رض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وانا
وقوله من قصيدة ف الدح :
م م م م م م م م م م م م مما إن رأين م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م ممحاباً قط م م م م م م م م م م م ممره بِم م م م م م م م م م م م مَد ٌرم
وقبم م م م م م م م م م مَل كّفم م م م م م م م م م م كم م م م م م م م م م م م ل زال م م م م م م م م م ممت مقبّل م م م م م م م م م مًة م م م م م م م م م م م __________________ 1م تلمل بتشديد اللم تكلف اللميل ،ول تلملوا :أ ي ل تصنعوا اللميل. 2م الأقط ،ميدان القتال.
90
ب النم م م م م م ممدى والم م م م م م ممردى ف م م م م م م م النم م م م م م مماس منهلمم م م م م م ممر صم م م م م م ممو ُ
حيم م م م م م م م م م م م م م ممت وأردت فلمم م م م م م م م م م م م م م ممن أنوائهم م م م م م م م م م م م م م مما أبم م م م م م م م م م م م م م ممداً
فالشم م م م م م م م م مملمس يعجم م م م م م م م م ممر عم م م م م م م م م ممن إدراكهم م م م م م م م م مما البصم م م م م م م م م ممر
أعي م م م م م م م م ممت ص م م م م م م م م ممفاتك فك م م م م م م م م ممر ي وه م م م م م م م ممي واض م م م م م م م م ممحة
وقوله من قصيدة : أض م م م م م م م م م م م م ممحى لش م م م م م م م م م م م م ممخص الكرمم م م م م م م م م م م م م ات مث م م م م م م م م م م م م ممال
ج م م م م م م م م م م م م م م م م مَع الفض م م م م م م م م م م م م م م م م ممائل كله م م م م م م م م م م م م م م م م مما فكأن م م م م م م م م م م م م م م م م مما
م م م م م م م م م م م م م مما ك م م م م م م م م م م م م ممان يبق م م م م م م م م م م م م ممي ع م م م م م م م م م م م م ممدُله متظللم م م م م م م م م م م م م ماً
ل م م م م م م م م م م ممو ك م م م م م م م م م م ممان ينصم م م م م م م م م م م ممف ج م م م م م م م م م م مموده الم م م م م م م م م م م م موالً
ل يرتض م م م م م م م ممي ف م م م م م م م م ال م م م م م م م ممود س م م م م م م م ممبَق س م م م م م م م مؤال م م م م م م م م ممن
يرج م م م م م م م م م م م م م م م م م وه حم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ييسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممبق المم م م م م م م م م م م م م م م م م ممال
وقوله من الراةثي ف كبي ،عقب موته نءزول مطر كثي :
بنفيس م م م م م م م م م ممي م م م م م م م م م م ممن أبك م م م م م م م م م ممى اليس م م م م م م م م م مملموات م م م م م م م م م م مموته
بغي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممث ظنّن م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موال يين م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
فلمم م م م م م م م م م م م م م مما اسم م م م م م م م م م م م م م ممتعبت إل أس م م م م م م م م م م م م م م مًى وتأسم م م م م م م م م م م م م م ممفاً
وإل فلم م م م م م م م م م م مماذا القط م م م م م م م م م م ممر فم م م م م م م م م م م م غيم م م م م م م م م م م م حين م م م م م م م م م م ممه؟
وقوله :
ك ق م م م م م م م ممد غاض م م م م م م م ممت ب م م م م م م م ممود أكّف كم م م م م م م م ممم ف م م م م م م م ممإن تم م م م م م م م م ُ
عي م م م م م م م م م م م م م م ممون وفاض م م م م م م م م م م م م م م ممت بال م م م م م م م م م م م م م م ممدموع عي م م م م م م م م م م م م م م ممون
وذخم م م م م م م م م م م انتُك مم م م م م م م م م م م م م وال م م م م م م م م م م ممدهر يرج م م م م م م م م م م ى ويتّق م م م م م م م م م م ممى
حم م م م م م م م م م م م م م م م م م موادث أي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام تف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي وت م م م م م م م م م م م م م م م م ممون
فل تيأس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا إن الءزم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ان صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروفه
وأح م م م م م م م م م م م م م م ممداةثه مث م م م م م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م م م م م ممديث ش م م م م م م م م م م م م م م ممجون
وقوله من قصيدة : )(2
ه م م م م م م م م م ممو ال م م م م م م م م م ممدهر ،ف م م م م م م م م م ممانظر أ ي ق م م م م م م م م م ممون ت م م م م م م م م م مماربه
وق م م م م م م م م م م م م م م ممد دهتنم م م م م م م م م م م م م م م مما دهم م م م م م م م م م م م م م م ممه وأشم م م م م م م م م م م م م م م مماهُبه وم م م م م م م م م م م م م م م م م مما ه م م م م م م م م م م م م م م م م ممي إل جن م م م م م م م م م م م م م م م م ممده وكتم م م م م م م م م م م م م م م م م ممائبه
لي م م م م م م م م م م م م م ممال وأي م م م م م م م م م م م م م مماٌم يمَُغ م م م م م م م م م م م م م م ّر ب م م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م ممورى
ومنها :
من م م م م م م م م م مماقبهم م م م م م م م م م م م عن م م م م م م م م م ممد الفخ م م م م م م م م م ممار م م م م م م م م م م م مث م م م م م م م م م ممالبه
وم م م م م م م م م م م م م مما ُسّ م م م م م م م م م م م م م ممه غيم م م م م م م م م م م م م م م الكم م م م م م م م م م م م م م مرام كأن م م م م م م م م م م م م م مما
ومنها :
لقم م م م م م م ممد غم م م م م م م مماب عم م م م م م م ممن أفم م م م م م م ممق العل كم م م م م م م ممل ماج م م م م م م م مٍد
لم م م م م م م م م م م م ممه حاضم م م م م م م م م م م م ممر الم م م م م م م م م م م م ممد التليم م م م م م م م م م م م ممد وغ م م م م م م م م م م م ممائبه
__________________ 1م يريد الليال واليام على التشبيه باليل.
91
أس م م م م م م م م م م م مُي ع م م م م م م م م م م م ممداً س م م م م م م م م م م م ممدت علي م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م ممذاهبه
ت ك م م م م م م م م م م م م م م م ممأنن إذا ذكرتم م م م م م م م م م م م م م م م ه النف م م م م م م م م م م م م م م م ممس بم م م م م م م م م م م م م م م م م ّ وكم م م م م م م م م م م م ليلم م م م م م م م م م م م ممة سم م م م م م م م م م م م مماهرت أنم م م م م م م م م م م م ممم أفقهم م م م م م م م م م م م مما
إذا غ م م م م م م م م م م م مماب عنم م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م مموكب لح ص م م م م م م م م م م م مماحبه
يط م م م م م م م م م م م م ممول عل م م م م م م م م م م م م مّي اللي م م م م م م م م م م م م ممل ح م م م م م م م م م م م م ممت كأن م م م م م م م م م م م م مما
مش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارقه للن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماظرين مغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماربه
وق م م م م م م م م ممد أس م م م م م م م م م مملم الب م م م م م م م م م ممدر الك م م م م م م م م م مواكب لل م م م م م م م م م ممدجى
وفم م م م م م م م م م م م م م م م مماًء لب م م م م م م م م م م م م م م م م ممدٍر أس م م م م م م م م م م م م م م م م ممللمته ك م م م م م م م م م م م م م م م م م مواكبه
يي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أن الظلم عجاج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
وأن النج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماريات م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواكبه
وأن الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبوق اللمعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممات سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميوفه
وأن الغي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموث الامع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممات م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواهبه
ومنها : أل هكم م م م م م م م م م م م م م ممذا فلييسم م م م م م م م م م م م م م مملب الم م م م م م م م م م م م م م ممد سم م م م م م م م م م م م م م ممالبه
فق م م م م م م م م م ممل للي م م م م م م م م م ممال بع م م م م م م م م م ممد م م م م م م م م م م مما ص م م م م م م م م م ممنعت بن م م م م م م م م م مما
وقوله ف العتاب والجاء من قصيدة : ذخليل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي إن ض م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماقت بلد برحبه م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ورائم م م م م م م م م م م ممي فلمم م م م م م م م م م م مما ض م م م م م م م م م م مماق الفض م م م م م م م م م م مماء أمامي م م م م م م م م م م مما
ت س م م م م م م م م م م م ممائل يظ م م م م م م م م م م م ممن رج م م م م م م م م م م م ال أننم م م م م م م م م م م م م جئم م م م م م م م م م م م م ُ
فاس م م م م م م م م م م م م ممخطن أن ذخ م م م م م م م م م م م م مماب فيه م م م م م م م م م م م م ممم رجائي م م م م م م م م م م م م مما فيخلف م م م م م م م م م م م ممه من م م م م م م م م م م م ممه ال م م م م م م م م م م م ممذ ي ك م م م م م م م م م م م ممان راجي م م م م م م م م م م م مما
وم م م م م م م م م م م م م مما أن م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م ممن ييس م م م م م م م م م م م م م ممتفءز بطلم م م م م م م م م م م م م م ممع ولكنن م م م م م م م م م م م م م م م أصم م م م م م م م م م م م م م ممفيت قوم م م م م م م م م م م م م م م اً مم م م م م م م م م م م م م م ممدائحي
فأصم م م م م م م م م م م ممبح ل م م م م م م م م م م م م تقصم م م م م م م م م م م مميهم ب م م م م م م م م م م م م هاجيم م م م م م م م م م م مما
ت ل ُألفم م م م م م ممي علم م م م م م ممى النم م م م م م ممح سم م م م م م مماذخطاً فم م م م م م ممإن كن م م م م م م م ُ
ك م م م م م م م م م ممذلك ل أُلف م م م م م م م م م ممي عل م م م م م م م م م ممى الب م م م م م م م م م ممذل راض م م م م م م م م م مميا ولكنه م م م م م م م م م م م م م م مما ك م م م م م م م م م م م م م م ممانت ل م م م م م م م م م م م م م م ممديهم ميس م م م م م م م م م م م م م م مماويا
ماس م م م م م م م م م م م ممن ل م م م م م م م م م م م م فيه م م م م م م م م م م م ممم ك م م م م م م م م م م م ممثٌي عدي م م م م م م م م م م م ممدها
ت ع م م م م م م م ممادت ع م م م م م م م ممن قلي م م م م م م م م مٍل أفاعي م م م م م م م مما ولم م م م م م م ممو ش م م م م م م م ممئ ُ
ُتقّلم م م م م م م م م م م م م م م ممدهم مم م م م م م م م م م م م م م م ممن دّر نم م م م م م م م م م م م م م م ممر ي قلئم م م م م م م م م م م م م م م ممداً
ومنها :
ت الدائ م م م م م م م م م م ممح فيه م م م م م م م م م م مُم ت أنص م م م م م م م م م م ممف ُ ول م م م م م م م م م ممو كن م م م م م م م م م م م ُ
لص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي ُت ما ملألكرميم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراةثي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ك م م م م م م م م م ممم كن م م م م م م م م م ممت أس م م م م م م م م م ممع أن ال م م م م م م م م م ممدهر ذو غٍيم م م م م م م م م م م
لب أس م م م م م م م م م م م ممتغن ع م م م م م م م م م م م ممن الََِب م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م مماليوم ب م م م م م م م م م م م مما ُ
وقوله ف ذم الءزمان :
92
ومنها : تش م م م م م م م ممابه الن م م م م م م م مماس فم م م م م م م م م الص م م م م م م م ممنام فم م م م م م م م م الص م م م م م م م ممور
تشم م م م م م م ممابه النم م م م م م م مماس ف م م م م م م م م ذخلم م م م م م م ممق وف م م م م م م م ) ُذخ لُ م م م م م م م ممق ( ولم م م م م م م أب م م م م م م م ممت ق م م م م م م م ممط م م م م م م م م ممن ذخل م م م م م م م مٍق عل م م م م م م م ممى ةثق م م م م م م م مٍة
إل وأص م م م م م م م م م ممبحت م م م م م م م م م م ممن عقل م م م م م م م م م ممي عل م م م م م م م م م ممى غ م م م م م م م م م ممرر
ل ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدعن برئ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ي وميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتلمع
فلم م م م م م م م م م م م م م مما أص م م م م م م م م م م م م م مّد ُقم ل س م م م م م م م م م م م م م ممعي ول بص م م م م م م م م م م م م م ممر ي
وكي م م م م م م م م م م م م ممف آم م م م م م م م م م م م م ممن غي م م م م م م م م م م م م مم ي عن م م م م م م م م م م م م ممد نائب م م م م م م م م م م م م ممة ت م م م م م م م م م م م م ممأب الك م م م م م م م م م م م م ممارم وال م م م م م م م م م م م م ممد الؤةث م م م م م م م م م م م ممل ل م م م م م م م م م م م م م
ت م م م م م م م ممن نفيس م م م م م م ممي عل م م م م م م ممى ح م م م م م م ممذر يوم م م م م م م م اً إذا كنم م م م م م م م ُ
م م م م م م م م م م م م ممن أن أقي م م م م م م م م م م م ممم وآم م م م م م م م م م م م ممال عل م م م م م م م م م م م ممى س م م م م م م م م م م م ممفر
إن م م م م م م م م م لشم م م م م م م م ممهُر ف م م م م م م م م م أهم م م م م م م م ممل الفصم م م م م م م م مماحة مم م م م م م م م ممن
شم م م م م م م م م م ٍ س وأس م م م م م م م م ممي فم م م م م م م م م م الف م م م م م م م م مماق م م م م م م م م م ممن قلم م م م م م م م م ممر تيسم م م م م ممرى بم م م م م مما الشم م م م م ممهب إن سم م م م م ممارت علم م م م م ممى ذخطم م م م م ممر
وسم م م م م م م م م مموف أرمم م م م م م م م م م ي بنفيس م م م م م م م م م ممي ك م م م م م م م م م ممل مهلك م م م م م م م م م ممة إم م م م م م م م م م م م م م م م مما الُعل وإليه م م م م م م م م م م م م م م م مما منته م م م م م م م م م م م م م م م ممى أمل م م م م م م م م م م م م م م م ممي
أو ال م م م م م م م م م م م م م م م ممرّدىم وإلي م م م م م م م م م م م م م م م ممه منته م م م م م م م م م م م م م م م ممى البش م م م م م م م م م م م م م م م ممر
ل تنك م م م م م م م م م م م م م م م م ممرّن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الن م م م م م م م م م م م م م م م م ممام تفاوت م م م م م م م م م م م م م م م م م اً
إذ ك م م م م م م م م م م م م م م ممان ذا عب م م م م م م م م م م م م م م ممداً وذل م م م م م م م م م م م م م م ممك س م م م م م م م م م م م م م م م مّيدا تلقم م م م م م م م م م م ممى بم م م م م م م م م م م مما ذخبث م م م م م م م م م م م ماً وأذخم م م م م م م م م م م ممرى ميسم م م م م م م م م م م ممجدا
وقوله :
فالن م م م م م م م م م م م م م م مماس مث م م م م م م م م م م م م م م ممل الرض منه م م م م م م م م م م م م م م مما بقع م م م م م م م م م م م م م م ممة
وقوله : وم م م م م م م م م ممن نكم م م م م م م م م ممد اليم م م م م م م م م ممام أن م م م م م م م م م م كلمم م م م م م م م م مما تم م م م م م م م م ممرى
أكاب م م م م م م م م م م ممد عيش م م م م م م م م م م م ماً مثم م م م م م م م م م م ممل ده م م م م م م م م م م ممر ي أنكم م م م م م م م م م م ممدا
أمن م م م م م م م م م م م ممت ع م م م م م م م م م م م ممدات ثم م م م م م م م م م م م م ذخف م م م م م م م م م م م ممت أحب م م م م م م م م م م م ممت
لقم م م م م م م م م م ممد صم م م م م م م م م م ممدقوا إن الثقم م م م م م م م م م ممات ه م م م م م م م م م م مُم العم م م م م م م م م م ممدا
ل تطلمع م م م م م م م م م م م م م ممن فم م م م م م م م م م م م م م م أرض أن أقي م م م م م م م م م م م م م ممم ب م م م م م م م م م م م م م مما
فلي م م م م م م م م م ممس بين م م م م م م م م م م وبي م م م م م م م م م م الرض م م م م م م م م م م ممن نيس م م م م م م م م م ممب
حي م م م م م م م ممث اغم م م م م م م م متبت فل م م م م م م م ممي م م م م م م م م ممن عف م م م م م م م ممت وط م م م م م م م م ٌن ل م م م م م م م م م م م ممول التنق م م م م م م م م م م م ممل أعي م م م م م م م م م م م مما أن ي م م م م م م م م م م م ممبي عل م م م م م م م م م م م ممى
آوى إلي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وأه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ذو ي الدب
ومن شعره ف عدة فنون قوله :
ب م م م م م م م مماقي الك م م م م م م م م مواكب فض م م م م م م م ممل اليس م م م م م م م ممبعة الش م م م م م م م ممهب
93
وقوله ف شعة : ومص م م م م م م م م م م م ممفّرة ل ع م م م م م م م م م م م ممن ه م م م م م م م م م م م مموى غي م م م م م م م م م م م م أن م م م م م م م م م م م مما
ت م م م م م م م م م م م م م م مموز ص م م م م م م م م م م م م م م ممفات اليس م م م م م م م م م م م م م م ممتهام الع م م م م م م م م م م م م م م مّذ بم
ش م م م م م م م م م م م م ممجوناً وسم م م م م م م م م م م م ممقلماً واص م م م م م م م م م م م م ممطباراً وادمعم م م م م م م م م م م م م ماً
وذخفقم م م م م م م م م م م م م م م ماً وتيس م م م م م م م م م م م م م م ممهيداً وفم م م م م م م م م م م م م م ممرط تله م م م م م م م م م م م م م م ممب
إذا جش م م م م م م م م م ممتها ) (1الريم م م م م م م م م م ح ك م م م م م م م م م ممانت كلمعص م م م م م م م م م ممم
ضم م م م م م م م م م م م م م م م مبم ي م م م م م م م م م م م م م م م ممرّد س م م م م م م م م م م م م م م م مملماً بالبن م م م م م م م م م م م م م م م ممان الخ ّ
وقوله : س للقي م م م م م م م م م م م م م مما ك ،آدى فعل م م م م م م م م م م م م م ممه ع م م م م م م م م م م م م م ممدم الم م م م م م م م م م م م م م م ّ ب م م م م م م ممدا الفج م م م م م م ممر ف م م م م م م ممازداد اش م م م م م م ممتياقاً إل م م م م م م م الش م م م م م م مملمس
لئ م م م م م م م م م م م م ممن زادنم م م م م م م م م م م م م م ق م م م م م م م م م م م م ممرب الم م م م م م م م م م م م م مءزار تش م م م م م م م م م م م م مموقاً فلمم م م م م م م م م م م م م مما أن م م م م م م م م م م م م مما إل مثم م م م م م م م م م م م م ممل سم م م م م م م م م م م م م مماهر ليلم م م م م م م م م م م م م ممة __________________ 1م التجلميش ،اللعبة والغازلة.
94
طليع بن ُرّزيك
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما تربم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ة ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالطف ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادت
فوق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدي اللمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموعه
وغم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا الربي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع مقي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ربع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك الع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماف ربيع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
حم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت يم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى الم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدمن الروع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك مص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبة ض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مريعه
ولئ م م م م م م م م م م م م م م م ممن أذخي م م م م م م م م م م م م م م م ممف حي م م م م م م م م م م م م م م م مما اليس م م م م م م م م م م م م م م م ممحائب
في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك أن ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذر ي دم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموعه
وحتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك بارق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ة العم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى
عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن كم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل بارق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ة لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموعه
فلقم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد سم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقيت مم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الرواب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
الطهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ظلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأ نيعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
اذ ض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميع الق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم الشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مريعة
في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه لفظه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مريعه
منع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت لذي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذ ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
كت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائب منه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم منيع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
قم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد أشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرعت صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم القنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فحلمتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ورد شم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروعه
غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدرت هن م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ك وم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
مض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر الع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراق ول ربيع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما دعتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أجابم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ودع م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما فلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانت س م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميعه
ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماع النف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماق بكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مربل
فيه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم وقم م م م م م م م م م م م م م م م م ممالوا :ن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م م م م م م م مميعه
هيه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممات س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنيعهم
فيه م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما عرف م م م م م م م م م م م م م م م م م م وا الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنيعه
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما فعل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامؤا ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م الغ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر فاض م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحة ش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنيعه
ذخم م م م م م م م م م م م م م م مماب الم م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي أضم م م م م م م م م م م م م م م ممحى اليسم م م م م م م م م م م م م م م ممي
لط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقوته ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مريعه
أف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا ك يرج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م و ان يك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون
ملمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد أبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً شم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفيعه
عجب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً لغروري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ن ض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّيع
قم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممومهم بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم الوديعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
95
ولم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانت ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء ذخالقه م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مريعه
وغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدت بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق نبيهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م حف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممظ عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م متته مض م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميعه
جم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار الظلل بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما و
ن م م م م م م م م م م م م ممور ال م م م م م م م م م م م م ممق ق م م م م م م م م م م م م ممد أب م م م م م م م م م م م م ممدى س م م م م م م م م م م م م ممطوعه
عص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب وأص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبحت
ليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواه سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامعة مطيعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماعت هنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ك الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدين
بال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدنيا وذخيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مران ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيعه
م م م م م م م م م م م م م م م مما ك م م م م م م م م م م م م م م ممان فيلم م م م م م م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م م م م م م ممد مض م م م م م م م م م م م م م م ممى
اس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمها إل ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديعه
تم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقيفة أضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمرت
م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممالطفوف غ م م م م م م م م م م م م م م م م ممدت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذيعه
فل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا ك ط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماوعت ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدعي
وك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ثرت من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموعه
بيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموش كفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد غم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا
ذا ك النف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماق لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما طليع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
أبنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أمي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ان فعلك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم بئ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس الذريع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
وأبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو بنيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهره
وأذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموه ذو الك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم الب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديعه
ووص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميه وأمينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
بعم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد الوف م م م م م م م م م م م م م م م م م مماة علم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م مريعه
مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما حم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ميسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممجده ول
بيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت البتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول ول بقيعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممباً أمي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤمني ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأ
ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ذو ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدرج الرفيع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملة البنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانت
منهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبب القطيعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
96
اللممك الصممال فممارس اليسممللمي طليممع بممن ُرّزيممك الولممود سممنة خممس وتيسممعي وأربعلمائممة بأرمينيمة ،مدينمة بأذربيجمان ونشمأ وترب علمى الفضمل والدب والكلممال وكب النفمس وسو الغايمة وبُعمد القصممد وقم ّوة العقيممدة ،قممال القريءز ي ف م ذخططممه :وكان مافظ ماً علممى الصمملة ،فرائضممها ونوافلهمما شممديد الغممالة ف م التشمميع .قممال ابممن العلممماد :وك ان يلمممع الفقهمماء ،وينمماظرهم علممى المامة وعلى القدر. تول الوزارة للخليفة الفائءز سنة 549وييسلمى :اللك الصال ول يلقب أحممد مممن المموزراء قبله باللك .وعل نلمه وارتفع شأنه وعظلمت هيبته لا أبمداه ممن بطولة وسياسمة وحنكمة وفراسمة مضافاً إل ساحة كفه وفيض نائلة وبره بالعللممماء والدبمماء وإكرامممه وتقممديره للشممعراء والفضمملء ، وكان كلما قيل فيه : حاز اللك الصال طليع من العلوم والداب ما ل يدانه فيه احممد مممن الممراء واللممو ك فم زمانه وسع من الشعرفاكثر ،وكان متكللماً شاعراً أديباً عظيم النءزلة فم العلممم والمدين والمدنيا ممع ميسؤوليته اليسياسمية والتفكيم فم شممؤون اليممش وإعممداده وتأميم حيماتم الفرديممة والجتلماعيمة وما يفتقممرون اليممه مممن العتمماد والسمملحة والممذذخائر الربيممة ،كيممف ل وف نفيسمميته الكممبية ذلممك المممل والطلممموح فم غممءزو الصممليبيي وقتلهممم وشن اللملت والغممارات عليهممم .وقد أجممع الؤرذخون علممى فضله وعللمه وعظيم مواهبه. قال علي بن أحد اليسخاو ي النفي :جع له بي اليسلطنة والوزارة وكان
97
ماهداً ف سبيل ال ،وهو الذ ي أنشأ الامع تاه باب زويلة العروف الن يامع الصال .وهو بظاهر القاهرة. وقال الشيخ القلمي فم الكنم واللقماب :اللمك الصمال فمارس اليسمللمي كمان وزير مصمر للخليفمة العاضمد بعمد وزارته للفمائءز ،وتءزوج العاضمد بمابنته ،وكان فاضملً سمحاً فم العطماء مبماً لهل الدب. ويقول القريءز ي :كان شجاعاً كرياً جواداً فاضلً مباً لهل الدب جّيد الشعر ،رجل وقته فضلً وعقلً وسياسة وتدبياً ،وكان مهاباً ف شمكله ،عظيلمماً فم سمطوته ،ول يمت ك ممدة أيامه غءزو الفرنج وتيسيي اليوش لقتالم ف المب والبحمر ،وكان يمرج البعموث فم كمل سمنة ممراراً ،وكان يلمل ف كل عام ال اهل الرمي بكة والدينة من الشراف سائر ما يتاجون اليممه مممن الكيسوة وغيها حت يلمل إليهم ألواح الصبيان الت يكتب فيها ،والقلم والداد. وفم سممنة 559كممانت ال مؤامرة علممى اغتيمماله وقتلممه ،وبكمماه النمماس ونمدبته الافممل ورةثتممه الشعراء منهم الفقيه علمارة اليلمن رةثاه بقصائدة كثية منها قوله : أف م م م م م م م م م م م اهم م م م م م م م م م ممل ذا النم م م م م م م م م م مماد ي عليهم م م م م م م م م م ممم أسم م م م م م م م م م ممائله
ف م م م م م م م م م ممإن لم م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م ذاه م م م م م م م م م ممب الل م م م م م م م م م ممب ذاهل م م م م م م م م م ممه
س م م م م م م م م م ممعت ح م م م م م م م م م ممديثاً أحيس م م م م م م م م م ممد الص م م م م م م م م م ممم عن م م م م م م م م م ممده
وي م م م م م م م م م م م م م م م ممذهل داعي م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وي م م م م م م م م م م م م م م م ممرس ق م م م م م م م م م م م م م م م م ممائله
فهم م م م م م م م ممل مم م م م م م م م ممن ج م م م م م م م م مواب ييسم م م م م م م م ممتغيث بم م م م م م م م ممه الن م م م م م م م م م
ويعل م م م م م م م م م م م ممو عل م م م م م م م م م م م ممى ح م م م م م م م م م م م ممق الص م م م م م م م م م م م مميبة ب م م م م م م م م م م م مماطله
وقم م م م م م م م ممد رابن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م مماهد ال م م م م م م م م ممال أنن م م م م م م م م م م
أرى الدس م م م م م م م م ممت منص م م م م م م م م مموبا ومم م م م م م م م مما في م م م م م م م م ممه ك م م م م م م م م ممافله
ورةثاه أبو الندى حيسان بن ني بقصيدة ميستهلها : عن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتقطم العل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى واللل
جم م م م م م م م م م م مّل م م م م م م م م م م م مما أحم م م م م م م م م م م مدةثت ص م م م م م م م م م م ممروف اللي م م م م م م م م م م ممال
م م م م م م م م م م م م م م ممب يم م م م م م م م م م م م م م ممديه إل م م م م م م م م م م م م م م م بن م م م م م م م م م م م م م م م المم م م م م م م م م م م م م م ممال
مل م م م م م م م م م م م م ممك بع م م م م م م م م م م م م ممد قبض م م م م م م م م م م م م ممه بيس م م م م م م م م م م م م ممط الطم م م م م م م م م م م م م م
98
ج م م م م م م م م م م م م ممادت العيم م م م م م م م م م م م م م بع م م م م م م م م م م م م ممد ب م م م م م م م م م م م م ممل علي م م م م م م م م م م م م ممه
بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواقيت دمعهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما واللل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
وغ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماطق بليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
موجع م م م م م م م م م م م م ماً ف م م م م م م م م م م م م م ق م م م م م م م م م م م ممائلً :م م م م م م م م م م م م مما احتي م م م م م م م م م م م ممال
ي الفق م م م م م م م م م م م ممر وال م م م م م م م م م م م ممذ ي ك م م م م م م م م م م م ممف كّف م م م م م م م م م م م مهم أي م م م م م م م م م م م ممد َ
بم م م م م م م م م م م م م م مما بم م م م م م م م م م م م م م ممث مم م م م م م م م م م م م م م ممن جءزي م م م م م م م م م م م م م م ل الن م م م م م م م م م م م م م م موال
ح م م م م م م م م م م مّل ف م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م ممتب منم م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م ممن ك م م م م م م م م م م ممان
القرافة.
يرج م م م م م م م م م م م م م م وه ويشم م م م م م م م م م م م م م مماه كم م م م م م م م م م م م م م ممل حم م م م م م م م م م م م م م ممي حلل
دفن بالقاهرة ث نقل ولده العادل سنة 557رفات أبيه من القاهرة ال مشهد بن له ف
وقال الشمميخ القلمممي فم الكنم :اللممك الصممال ابممو الغممارات طليممع بممن رزيك بضممم المراء وتشممديد ال مءزا ي الكيسممورة وسكون اليمماء الثنمماة مممن تتهمما وبعممدها كمماف ،فممارس اليسممللمي كممان وزير مصممر للخليفممة العاضممد بعممد وزارته للفممائءز ،وتءزوج العاضممد بممأبنته ،وكان فاضملً سممحا فم العطاء مبمما لهمل الدب ،حكممي انممه ارسلت لممه علممة العاضممد الليفمة ممن قتلممه باليسمكاكي ول يممت مممن سمماعته وح ل ال م بيتممه وارس ل يعتممب علممى العاضممد فاعتممذر وحلممف وارس ل علمتممه اليممه فقتلهمما ،ث م مممات وك ان ذلممك ف م 19شممهر رمضممان سممنة 556واسممتقر ابنممه رزي ك ف م المموزارة ولقب اللك العادل ،وكان لطليع الذكور شعر حيسن فلمنه قوله : اب م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م إل أن ي م م م م م م م م م م م ممدين لن م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م ممدهر
وي م م م م م م م م م م ممدمنا ف م م م م م م م م م م م م ملكن م م م م م م م م م م م مما الع م م م م م م م م م م م ممءز والنص م م م م م م م م م م م ممر
عللمنم م م م م م م م م م م م م مما بم م م م م م م م م م م م م ممأن الم م م م م م م م م م م م م ممال تفن م م م م م م م م م م م م م م ألم م م م م م م م م م م م م مموفه
ويبقم م م م م م م م ممى لن م م م م م م م مما مم م م م م م م م ممن بعم م م م م م م م ممده ال م م م م م م م ممذكر والج م م م م م م م ممر
ذخلطنم م م م م م م م م م مما النم م م م م م م م م م ممدى بالبم م م م م م م م م م ممأس حم م م م م م م م م م ممت كأننم م م م م م م م م م مما
س م م م م م م م م م ممحاب ل م م م م م م م م م ممديه الرع م م م م م م م م م د وال م م م م م م م م م ممبق والقط م م م م م م م م م ممر
وله ; : ب م م م م م م م م م م ممب عل م م م م م م م م م م ممي أرتق م م م م م م م م م م ممي منك م م م م م م م م م م ممب العل م م م م م م م م م م ممى
وأس م م م م م م م م ممحب ذيل م م م م م م م م ممي ف م م م م م م م م مموق ه م م م م م م م م ممام اليس م م م م م م م م ممحائب
إم م م م م م م م م م م م ممامي ال م م م م م م م م م م م ممذ ي ل م م م م م م م م م م م مما تلفظ م م م م م م م م م م م ممت باس م م م م م م م م م م م ممه
غلب م م م م م م م م ممت ب م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م ممن ك م م م م م م م م ممان ب م م م م م م م م ممالكثر غ م م م م م م م م ممالب
وله : لم م م م م م م م م م م ممو اسم م م م م م م م م م م ممتيقظوا مم م م م م م م م م م م ممن غفلم م م م م م م م م م م ممة وس م م م م م م م م م م ممبات
وفم م م م م م م م م م م م الط م م م م م م م م م م م ممائر الش م م م م م م م م م م م ممو ي أوفم م م م م م م م م م م م دلل م م م م م م م م م م م ممة
وف نيسلمة اليسحر طليع بن رزيك وزير مصر اللك الصال فارس اليسللمي
99
الممذ ي قتممل ف م 19رمضممان سممنة 559كممان شممجاعاً كري اً ج مواداً فاض ملً مب ماً لهممل الدب شممديد الغممالت ف م التشمميع لممه كتمماب العتلممماد ف م الممرد علممى اهممل العنمماد ونماظرهم عليممه وهمو يتضلمن امامة اميالؤمني »ع« وهو من أظهر مذهب المامية ومن شعره : يم م م م م م م م م م م م م مما اّم م م م م م م م م م م م م م مًةم سم م م م م م م م م م م م م مملكت ضم م م م م م م م م م م م م مملل بيّن م م م م م م م م م م م م م ماً
حم م م م م م م م م م م م م م ممت اسم م م م م م م م م م م م م م ممتوى اقراره م م م م م م م م م م م م م م ا وجحودهم م م م م م م م م م م م م م مما
قلتم م م م م م م م م م م م م م م ممم ال إن العاصم م م م م م م م م م م م م م م ممي ل م م م م م م م م م م م م م م م م تكم م م م م م م م م م م م م م م ممن
إل بتق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدير الل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وجوده م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
لم م م م م م م م م م م ممو صم م م م م م م م م م م ممح ذا كم م م م م م م م م م م ممان اللم م م م م م م م م م م ممه بءزعلمكم م م م م م م م م م م ممم
من م م م م م م م م م م م م م م ممع الش م م م م م م م م م م م م م م مريعة أن تق م م م م م م م م م م م م م م ممام ح م م م م م م م م م م م م م م ممدودها
حاش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وكل ان يك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون إلن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ينه م م م م م م م م م م م ممى ع م م م م م م م م م م م ممن الفحش م م م م م م م م م م م مماء ثم م م م م م م م م م م م م يري م م م م م م م م م م م دها
قال القريءز ي ف الطط ج 4ص 8زار اللك الصال مشهد المام علي بن اب طالب 2ف جاعة من الفقراء وإمام مشهد علي 2يومئذ اليسيد إبن معصوم ) (1فءزار طليع وأصممحابه وباتوا هنا ك فرأى اليسيد ف منامه المام صلوات ال عليه يقول له :قد ورد عليك الليلممة أربعممون فقي ماً مممن جلتهممم رج ل يقممال لممه :طليممع مممن رزيك بممن اكمب مبينمما فقممل لممه :إذهممب فإنمما قممد ولينما ك مصمر .فللمما أصمبح أممر ممن ينماد ي :ممن فيكمم اسمه طليمع بمن رزيك؟ فليقمم الم اليسميد ابن معصوم فجاء طليع الم اليسميد وسلم عليمه فقمص عليمه رمؤياه ،فرحل الم مصمر وأذخمذ اممره ف الرقي ،فللما قتل نصر بمن عبماس الليفمة الظمافر إسماعيل إسمتثارت نيسماء القصمر لذخمذ ةثماراته بكتمماب ف م طيممه شممعورهن ،فحشممد طليممع النمماس يري د النكبممة بممالوزير القاتممل ،فللممما قممرب مممن القاهرة فر الرجل ودذخل طليع الدينة بطلمأنينة وسلم ، __________________ 1م قال اليسيد ابن شدقم ف ) تفة الزهار ( كان ابمو اليسمن ابممن معصمموم ابمن ابم الطيممب احمد سمميداً شمريفاً جليلً عظيممم الشممأن رفيممع النءزلة ،كممان ف م الشممهد الغممرو ي كممبياً عظيلم ماً ذا جمماه وحشمملمة ورفعممة وعءز واح متام عليممه سممكينة ووقار انتهى قال الشيخ المين ; ف ) الغدير ( وهو جد السرة الكرية النجفية العروفة اليوم ببيت الرسان.
100
فخلعممت عليممه ذخليممع المموزارة ولقممب باللممك الصممال ،فممارس اليسممللمي نصممي الممدين فنشممر المممن وأحيسممن اليسممية ) ثم ذكر حممديث قتلممه ( وقال :كممان شممجاعاً كري اً جمواداً فاضملً مبماً لهممل الدب جيد الشعر رجل وقته فضلً وعقلً وسياسمة وتدبياً ،وكان مهابماً فم شمكله عظيلمماً فم سطوته ،وجع أموالً عظيلمة ،وكان مافظاً علممى الصمملوات فرايضممها ونوافلهمما شمديد الغممالة فم التشيع صمنف كتابماً سماه ) العتلمماد فم المرد علمى أهمل العنماد ( جمع لمه الفقهماء وناظرهم عليمه وهو يتضلمن إمامة علي بن اب طالب » ع « وله شمعر كمثي يشمتلمل علممى ملممدين فم كمل فمن فلمنه ف إعتقاده ومنه قوله : ) يا امة سلكت ضللً بيناً ( البيات : ساها ] الوهرّية ف الرد على القدرّية [ .ثّ قال : وله قصيدة ّ ويروى :أنممه لمما كممانت الليلممة الممت قتممل ف م صممبيحتها قممال :هممذه الليلممة ضممرب ف م مثلهمما المام أمي الؤمني 7وأمر بقراءة مقتله واغتيسل وصلى مائة وعشرين ركعة أحىي بمما ليلممه وذخرج ليكب فعثر وسقطت علمامته واضطرب لذلك وجلس ف دهليءز دار الوزارة فأحضر ابن الصمميف م وكان معروفاً بلف علماي اللفاء والوزراء وله على ذلك الار ي الثقيل م ليصملح علممامته ،فقمال له رجل :إّن هذا الذ ي جرى يتطّيم منمه فمإن رأى مولنمما أن يممؤذخر الركوب فعمل .فقممال :ألطيمة مممن الشمميطان وليممس ال م التممأذخي سممبيل .ث م ركب فكممان مممن أمممره ممما كممان .وقمال ف م ج 2ص : 284قال إبن عبد الظاهر :ف مشهد المام اليسمي صملوات الم عليمه قمد ذكرنا أن طليمع ابن رزّيك النعوت بالصال كان قد قصد نقل الرأس الشريف من عيسقلن لمما ذخمماف عليهمما مممن الفرنج وبن جامعه ذخارج باب زويلة ليدفنه بممه ويفموز بمذا الفخمار فغلبممه أهممل القصممر علممى ذلمك وقالوا :ل يكممون ذلممك إل عنممدنا فعلمممدوا إلم هممذا الكممان وبنمموه لممه ونقلموا الرذخام إليممه وذلممك فم ذخلفه الفائءز
101
علممى يممد طليممع فم سممنة تيسمع وأربعيم وخيسمملمائه ،وسعت مممن يكممي حكايمة ييسمتدل بما علممى بعممض شممرفه هممذا المرأس الكري البممار ك وهي :أّن اليسمملطان اللممك الناصممر ; لمما أذخممذ هممذا القصممر وشي إليه بادم لمه قمدر فم الدولة الصمرية وكان بيمده زمام القصمر وقيمل لمه :إنمه يعمرف المموال الممت بالقصممر والممدفائن فأذخممذ وسئل فلممم يممب بشمميء وتاهممل فممأمر صمملح الممدين ن مّوابه بتعممذيبه فأذخممذه متممول العقوبممة وجعممل علممى رأسممه ذخنممافس وشم ّد عليهمما قرمءزي ة ،وقيممل ،إن هممذه أش مّد العقوبات وان النيسان ل يطيق الصب عليها ساعة إّل تنقمب دمماغه وتقتلمه ففعمل ذلمك بمه ممراراً وهو ل يتأّوه وتوجد النافس ميتة فعجب من ذلك وأحضره وقال له : هممذا سمّر فيممك ول بممد أن تعرفنم بممه .فقممال :والم ممما سممبب هممذا إل أنم لمما وصلت رأس المام اليسي حلتها .قال :وأ ي سر أعظم من هذا .وراجع ف شأنه فعفا عنه.
102
تحقيق َعن ومروضع َرأس الحَمس ْيمن وهنا يدر بنا أن نذكر تقيقاً عن رأس اليسي 7فقممد اذختلفممت الروايممات فيمه حمت ذكر اليسيد المي ف أعيان الشيعة سبعة أقوال ف الرأس الشريف ).(1 وقال الشبلنجي ف نور البصممار :اذختلفموا فم رأس اليسمي 2بعمد ميسمميه الم الشمام الم ايممن سممار وفم أ ي موضمع اسممتقر ،فممذهبت طائفممة ال م أن يءزي د أمممر ان يطمماف بممه ف م البلد ، فطيف به حت انتهي به إل عيسقلن فدفنه أميها با ،فللما غلب الفرنج على عيسقلن افتممداء منهممم الصممال طليممع وزير الفمماطلميي بممال جءزيل ومشممى إلم لقممائه مممن عممدة مراحممل ووضعه فم كيممس حري ر أذخضممر علممى كرس ي مممن البنمموس وفمرش تتممه اليسممك والطيممب وبن م عليممه الشممهد اليسين العروف بالقاهرة قريباً من ذخان الليلي ).(2 القمول الثمان انمه فم النجمف عنمد أبيمه أميم المؤمني ، 7ذهمب اليمه بعمض عللمماء الشميعة استناداً ال أذخبار وردت بذلك ف الكاف والتهذيب وغيها من طرق الشيعة عن الئلمة .:
__________________ 1م ج 4القيسم الول ص 390من العيان. 2م نور البصار ص .192
103
وف بعضها ان الصادق سلم ال عليه قال لولده اسمماعيل :انممه لمما حممل الم الشممام سممرقه مممول لنمما فممدفنه بنممب أميم الممؤمني ،وهذا القممول متممص بالشمميعة ) (1وف جلممة مممن الذخبممار أن الرأس الشريف مدفون ف النجف عند أمي الؤمني ،وعقد له ف الوسائل باباً ميستقلً عنوانه ) باب استحباب زيارة رأس اليسمي عنممد قمب أميم الممؤمني ( واسمتحباب صملة ركعمتي لءزيارة كمل منهلما ).(2 وف الكمماف عممن ابممان بمن تغلممب قممال :كنممت مممع أبم عبممدال 7فلمممر بظهممر الكوفة فنممءزل فصلى ركعتي ،ث تقدم قليلً فصلى ركعتي ،ث سار قليلً فنءزل فصلى ركعتي ،ث قال :هممذا موضع قب أميالؤمني. قل ممت جعل ممت ف ممدا ك والوضممعي ال ممذين ص ممليت فيهلم مما ،فق ممال :موضممع رأس اليس ممي ، وموضع منممءزل القممائم ،قمال اليسميد جعفمر بمر العلمموم فم تفمة العمال :ولعمل موضع القمائم الائمل هو ميسجد النانة قرب النجف ،نقل هذا عن الشهيد ; .اقول ومن هذا نعرف ان هذا الكان من اليساجد القدية الشهورة وانه فيه مقام للمام الصادق .7 قال الدث الشيخ عباس القلمي ف سفينة البحار :ان فم ظهممر الكوفة عنممد قممائم الغممر ي ميسممجد ييسمملمى بالنانممة فيممه ييسممتحب زيارة اليسممي لن رأسممه وضع هنمما ك ،قممال الفيممد واليسمميد ابن طاووس والشهيد رضوان ال عليهم ف باب زيارة اميالؤمني : فماذا بلغممت العلممم ) (3وهي النانمة فصممل هنمما ك ركعمتي فقمد روى ملممد بمن ابم علميممة عمن الفضل بن علمر قال :جاز الصادق بالقائم الائل ف طريق الغر ي __________________ 1م أعيان الشيعة لليسيد المي. 2م تفة العال ف شرح ذخطبة العال لليسيد جعفر بر العلوم. 3م اسم لللمكان بفتح اللم.
104
فصلى ركعتي ،فقيل له ما هذه الصلة فقمال :همذا موضع رأس جمد ي اليسمي » وضعوه هنما لمما توجه موا مممن ك مربل ث م حلمموه ال م عبيممد ال م بممن زي اد ،فقممل هنمما ك :اللهممم انممك تممرى مكممان وتيسلمع كلمي ول يفى عليك شيء من امر ي م الدعاء. وجاء فم موسوعة العتبمات القدسمة للسمتاذ جعفمر الليلمي م قيسمم النجمف م قمال :وعن الكامل ف التاريخ ج 9ص : 411القائم هو بناء من آجر وكلس قيل انممه كممان عللمماً تتممد ي بممه اليسممفن لمما كممان البحممر يىممء ال م النجممف .انتهممى .اقممول وفم ايامنمما هممذه اجري ت تعلميمات واصلحات واسعة ف النانة وقامت القصمور بنبهما بعمد مما كمانت بنايمة بيسميطة منفمردة فم المّب تتألف من جمدران قديمة وأةثممر ذخماو ي فامتمدت اليهمما ايمد ي اهممل اليم فاتيسممعت وازدانمت وت أةثثت وتنممورت بالكهرباء وذلممك مممن كممثرة ممما تمدةثنا للنمماس فم مافلنمما ومنابرنا عممن قدسممية هممذا الكممان وحرمة هذا اليسجد العظم وما يب من حقه على ماوريه بالدرجة الول وقد كتمب علمى بمابه من نظم زميلنا الطيب الرحوم اليسيد مهد ي العرجي. ك م م م م م م م م م م م م مماد بالفض م م م م م م م م م م م م ممل يض م م م م م م م م م م م م مماهي اليس م م م م م م م م م م م م ممجدين
ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممجد النان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامي ُعل جهل م م م م م م م م م م م م مموه الن م م م م م م م م م م م م مماس ق م م م م م م م م م م م م ممدراً وه م م م م م م م م م م م م م و ف م م م م م م م م م م م م م م
قم م م م م م م م م م م م م م ممدره ضم م م م م م م م م م م م م م مماهى اليسم م م م م م م م م م م م م م ممهى والفرق م م م م م م م م م م م م م م دين
رف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ع الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م تع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأنه
فتع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال ش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأنه فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م النش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأتي
كي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف ل يرفع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عل
وبم م م م م م م م م م م م م م م ممه ق م م م م م م م م م م م م م م م ممد وضم م م م م م م م م م م م م م م ممعوا رأس اليس م م م م م م م م م م م م م م م ممي
القول الثالث ان الرأس الشريف دفن بالدينة النورة عند قمب أممه فاطلممة الءزه راء وان يءزيد ارسله علمرو بن سعيد بن العاص بالدينة فدفن عند أمه الءزهراء.
__________________ 1م الفراديس بلغة الروم البيساتي.
105
القممول الرابممع انممه فم الشممام حكمماه سممبط ابممن المموز ي فم تممذكرة المواص عممن ابممن سممعد فم الطبقممات انممه بدمشممق ،حكممى ابممن ابم الممدنيا قممال :وجد رأس اليسممي فم ذخءزانممة يءزيد بدمشممق فكفنمموه ودفنمموه ببمماب الفراديممس ) (1عنممد الممبج الثممالث ممما يلممي الشممرق ،وكأنه هممو العممروف الن بشهد رأس اليسي بانب اليسجد المو ي وهو مشهد مشّيد معظم. القول الامس انه بالشهد القاهر ي قال الشعران ف ) النن ( ان رأس اليسي حقيقممة فم الش ممهد اليس ممين قريب ماً م ممن ذخ ممان الليل ممي وان طلي ممع ب ممن رزيم ك ن ممائب مص ممر نقل ممه ومش ممى ه ممو وعيسممكره حفمماة مممن ناحيممة قطيممة ال م مصممر ،ف م قصممة طويلممة ،قممال الشممبلنجي :وفم كتمماب الطممط لللمقري ءز ي م م بعممد كلم علممى مشممهد اليسممي ممما نصممه :وك ان حممل ال مرأس الش مريف ال م الق مماهرة م ممن عيس ممقلن ووص م وله اليه مما فم م ي مموم الح ممد ةث ممامن ج ممادى الذخ ممرة س ممنة ث ممان واربعيم م وخيسلمائة ،وكان المذ ي وصل بمالرأس ممن عيسمقلن الميم سميف اللملكمة تيمم والقاضمي المؤتن بن ميسكي وحصل ف القصر يموم الثلةثماء العاشمر ممن جممادى الذخمرة المذكورة ،ويذكر ان همذا الرأس الشريف لا أذخرج من الشهد بعيسقلن وجد دمه ل يف وله ريح كريح اليسممك فقممدم بممه السمتاذ مكنممون فم عشمار ي مممن عشماريات الدمممة وانممءزل بمه الم الكممافور ي ثم حمل فم اليسممرداب ال قصر الءزمرد ث دفن عند قبة الديلم. اليسممادس انممه أعيممد الم اليسممد الشمريف بكمربلء ،قممال اليسمميد ابممن طمماووس فم اللهمموف : وكان علممل الطائفمة علمى همذا العنم .وقال الليسمي :الشمهور بيم عللمائنما م الماميمة م انمه أعيمد الم اليسمد ،وعن الرتضمى فم بعمض ميسمائله انمه رد الم كمربلء ممع اليسمد وقال الطوسي ومنمه زيارة الربعي. وف اللملة ففي أ ي مكان كان رأسه فهو ساكن ف القلوب والضلمائر قاطن
__________________ 1م الفراديس بلغة الروم :البيساتي.
106
ف السرار والواطر ،قال علي جلل اليسين الصمر ي :عمن تمذكرة المواص ليسمبط بمن الموز ي قال :وأنشدنا بعض أشياذخنا : ل تطلب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارض ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرق أو بغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرب
ودع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا اللميم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع وعّرجم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وا
نم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ي فلمشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهده بقلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
وقال الذخر :
ل تطلب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا رأس اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانه
ل ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ح م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ةث م م م م م م م م م م م م م م م م مماو ول ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م واد
لكنلم م م م م م م م م م م م م م م م م مما ص م م م م م م م م م م م م م م م م ممفو ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممولء يم م م م م م م م م م م م م م م م م مّد لممكم
ف م م م م م م م م م م م م م م ان م م م م م م م م م م م م ممه القب م م م م م م م م م م م م ممور وسم م م م م م م م م م م م ممط ف م م م م م م م م م م م م م مؤاد ي
107
وهذه طائفة من شعر التجم له قال : ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول ةثغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور كالق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماحي
م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ج م م م م م م م م م م م م م م م م مماز عن م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي ش م م م م م م م م م م م م م م م م ممرب راح
لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن عقي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق
خرهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا ،ري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ق اللح
ري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ق ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه فع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدام
ول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذة الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء الق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراح
دعن م م م م م م م م م م م م م م م م م ل م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ياص م م م م م م م م م م م م م م م م مماح أن أصبحم م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه الي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماحي
ل تكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممثرن عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذل فبعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممض
الل م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذهب ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الريم م م م م م م م م م م م م م م م م م م اح
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما لح ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارق مبيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
وأطع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول لح
آتِي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ظل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم اللح
مانب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرق الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملح
هيه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممات ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد طل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبا
ح علم م م م م م م م م م م م م ممي م م م م م م م م م م م م م م م مم م م م م م م م م م م م م ممن غم م م م م م م م م م م م م ممرر الصم م م م م م م م م م م م م ممباح
وعللمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أن اللغم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو لي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس
عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن جن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماح
وذخرجم م م م م م م م م م م م م م م م م ت مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ضم م م م م م م م م م م م م م م م م مميق الوق م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعة الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مءزاح
م م م م م م م م م م م م م م م مما لم م م م م م م م م م م م م م م م تك م م م م م م م م م م م م م م ممن ل م م م م م م م م م م م م م م ممدود دي م م م م م م م م م م م م م م ممن
ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ذا إط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراح
ورعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت حرمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ة معش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
طبعم م م م م م م م م م م م م م م م م م موا عل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى دي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م مملماح
آل الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب وم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن دع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
لم م م م م م م م م م م م م م م ممم بم م م م م م م م م م م م م م م م م » حم م م م م م م م م م م م م م م ممي علم م م م م م م م م م م م م م م ممى الفلح «
ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدهم امت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداحي
وبن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور زن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م دهم اقت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداحي
وببه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم أسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعلياء موفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماح
وأن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال آم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال البعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدة
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الغم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدّو وف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرواح
وب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذكرهم جهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراً أص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول
عل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى ي م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم الكف م م م م م م م م م م م م م م م م م مماح
وغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
آم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن روعم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول الت م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماح
وإذا اع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتى غي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مم ي ارتي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ع من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه زاد ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ارتي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماحي
108
ةثق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأن س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموف ألق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممايءزة ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداحي
ويعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد نم منه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موالت
ونصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي وامتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداحي
وس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وا ي يط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرد عنه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
إن جم م م م م م م م م م م م م م م م م مماء مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن كم م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الن م م م م م م م م م م م م م م م م م مواحي
متض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماعف اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرات مل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّو تعيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما لب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارين أص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملوا
ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موارح بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالراح ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالوغى أه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملح
حل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا رمؤوس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهم الكري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ة
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموق أط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراف الرمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اح
وحم م م م م م م م م م م م م م م م م وا عليه م م م م م م م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن جه م م م م م م م م م م م م م م م م ممالتهم
ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء الب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماح
واللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر يك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرع بينه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدرت ونم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور
فيهم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدعّي مم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفاح ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق أبل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممج ذو اتض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماح
وتعقبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنن النم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
الطهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر بالبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدع القبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماح
وتم م م م م م م م م م م م م م م م م ممأولت فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم الق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرآن
بالكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذب الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراح
ل تقرب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وا من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما فج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرب
ف للص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماح الب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل حت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٌ
وقال ف أهل البيت : : عيس م م م م م م م ممى ل م م م م م م م م إل م م م م م م م م وص م م م م م م ممل ال م م م م م م م ممبيب وص م م م م م م مموُل
فف م م م م م م م م م ممي مهج م م م م م م م م م ممت مث م م م م م م م م م ممل النص م م م م م م م م م ممول نص م م م م م م م م م مموُل
إذا م م م م م م م م م م م م م مما ذخل م م م م م م م م م م م م مّي قص م م م م م م م م م م م م ممر الن م م م م م م م م م م م م مموم ليل م م م م م م م م م م م م ممه
فليل م م م م م م م م م م م م م م م م ممي برع م م م م م م م م م م م م م م م م ٍي للنج م م م م م م م م م م م م م م م م مموم طوي م م م م م م م م م م م م م م م ممل
غ م م م م م م م م م م م م م م م م مرام ل م م م م م م م م م م م م م م م م ممه عن م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي غريم م م م م م م م م م م م م م م م م ملزم
ت م م م م م م م ممن عب م م م م م م ممء الص م م م م م م ممبابة ض م م م م م م ممعف م م م م م م م مما تّلم ل م م م م م م م م ُ
فلي م م م م م م م م م م م م ممس ل م م م م م م م م م م م م ممه بع م م م م م م م م م م م م ممد الل م م م م م م م م م م م م ممول رحي م م م م م م م م م م م م ممل تّلم م م م م م م م م م م م م م لم قيم م م م م م م م م م م م ممس ف م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م مموى وجيم م م م م م م م م م م م ممل
فل م م م م م م م ممو قي م م م م م م م ممل لم م م م م م م م م ع م م م م م م م ممن نقل م م م م م م م ممه تيس م م م م م م م ممتح ل م م م م م م م مما
رض م م م م م م م م م م م م يت س م م م م م م م م م م م م مموى إن م م م م م م م م م م م م م الي م م م م م م م م م م م م ممه أمي م م م م م م م م م م م م ممل
يق م م م م م م م م م م م م مّل لعين م م م م م م م م م م م م م في م م م م م م م م م م م م ممه ك م م م م م م م م م م م م ممثر دموعه م م م م م م م م م م م م مما
فل م م م م م م م م م م م م م ممو ب م م م م م م م م م م م م م ممدٍم أبك م م م م م م م م م م م م م ممي لقي م م م م م م م م م م م م م ممل قلي م م م م م م م م م م م م م ممل
عجب م م م م م م م م م م ممت لقل م م م م م م م م م م ممب كي م م م م م م م م م م ممف تش م م م م م م م م م م ممعل ن م م م م م م م م م م مماره
عل م م م م م م م م م م ممى أن دمع م م م م م م م م م م ممي ف م م م م م م م م م م مماض من م م م م م م م م م م ممه س م م م م م م م م م م مميول
فه م م م م م م م م ممل لم م م م م م م م م م مقي م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م ممن عث م م م م م م م م ممار ص م م م م م م م م ممبابت
وه م م م م م م م م ل م م م م م م م م ممن هجي م م م م م م م م م الج م م م م م م م ممر ويم م م م م م م ممك مقي م م م م م م م ممل
فيم م م م م م م مما قلم م م م م م م ممب دع عنم م م م م م م ممك التصم م م م م م م مماب فم م م م م م م ممإن مم م م م م م م ممن ولم م م م م م م م م ممذ ب م م م م م م م م م ممالكرام اليس م م م م م م م م م ممالكي م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م ممدى
ب ب م م م م م م م م م م م م مما ت م م م م م م م م م م م م مموى علي م م م م م م م م م م م م ممك بي م م م م م م م م م م م م ممل تم م م م م م م م م م م م م م ّ ميسم م م م م م م م م م م م م م م م ممالك فيهم م م م م م م م م م م م م م م م مما للنجم م م م م م م م م م م م م م م م مماة سم م م م م م م م م م م م م م م م ممبيل
غن م م م م م م موا ع م م م م م م ممن دلي م م م م م م ممل ف م م م م م م م ال م م م م م م ممدى ل م م م م م م ممم وهم م م م م م م ل
يقم م م م م م م م م م م ممام علم م م م م م م م م م م ممى ضم م م م م م م م م م م مموء النهم م م م م م م م م م م ممار ،دليم م م م م م م م م م م ممل
109
ت ب م م م م م م م م م ممالق الص م م م م م م م م م مريح فلي م م م م م م م م م ممس ل م م م م م م م م م م تيس م م م م م م م م م ممك ُ ت بيس م م م م م م م م م م ممبحي ف م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م ممار ولئه م م م م م م م م م م ممم وف م م م م م م م م م ممءز ُ ت آم م م م م م م م م م م م ممال بيل م م م م م م م م م م م ممي اليه م م م م م م م م م م م ممم فق م م م م م م م م م م م ممد نل م م م م م م م م م م م م م ُ أنم م م م م م م م م م م م م مماس عل فم م م م م م م م م م م م م مموق اللئ م م م م م م م م م م م م م ممك ق م م م م م م م م م م م م م ممدرهم
ت ب م م م م م م م ممم س م م م م م م م ممفن النج م م م م م م م مماة فل م م م م م م م ممي عل م م م م م م م ممى ركبم م م م م م م م م ُ
م م م م م م م م م م م ممال ع م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م ممق الص م م م م م م م م م م م مريح ع م م م م م م م م م م ممدول اذا مم م م م م م م م م م مما لغيم م م م م م م م م م مم ي ف م م م م م م م م م م م الضم م م م م م م م م م مملل وح م م م م م م م م م م ول وحق م م م م م م م م م م م م ممق ب م م م م م م م م م م م م م م بي م م م م م م م م م م م م م م البيم م م م م م م م م م م م ممة س م م م م م م م م م م م م ممؤل فأض م م م م م م م م م م م ممحى ل م م م م م م م م م م م ممه عن م م م م م م م م م م م ممد الل م م م م م م م م م م م ممه مث م م م م م م م م م م م ممول يقي م م م م م م م م م م م عل م م م م م م م م م ممى ش م م م م م م م م م مماطي الف م م م م م م م م م مماز حص م م م م م م م م م ممول
شم م م م م م مموس ه م م م م م م ممدى يه م م م م م م ممد ي ال م م م م م م م ال م م م م م م ممق ضم م م م م م مموئها
فلي م م م م م م م م م م م ممس ل م م م م م م م م م م م مما ح م م م م م م م م م م م ممت النش م م م م م م م م م م م ممور أف م م م م م م م م م م م ممول
ب ع م م م م م م م م م م م م م م م ممذول ل م م م م م م م م م م م م م م م م ع م م م م م م م م م م م م م م م ممدٌو مب م م م م م م م م م م م م م م م ممايٌن ور ّ ف ل شم م م م م م م م ممك عنم م م م م م م م ممده لم م م م م م م م ممه ل م م م م م م م م م عم م م م م م م م ممذٌل ذخ م م م م م م م م م ّ
ي م م م م م م م م م م م م ممرى ان م م م م م م م م م م م م ممه ل م م م م م م م م م م م م م م ناص م م م م م م م م م م م م ممح وذخلي م م م م م م م م م م م م ممل ولك م م م م م م م م م م م م ممن أت م م م م م م م م م م م م ممان من م م م م م م م م م م م م ممه وهم م م م م م م م م م م م م و ةثقي م م م م م م م م م م م م ممل
وم م م م م م م م م م م م م م ممال عل م م م م م م م م م م م م م م ممى آل الرس م م م م م م م م م م م م م م ول كأن م م م م م م م م م م م م م م مما
س م م م م م م م م م م م م م م مموى ج م م م م م م م م م م م م م م ممدهم للع م م م م م م م م م م م م م م ممالي رسم م م م م م م م م م م م م م م ول
يق م م م م م م م م م م م م ممول :اجتن م م م م م م م م م م م م ممب تق م م م م م م م م م م م م ممدي آل ملم م م م م م م م م م م م م ممد
وقل م م م م م م م م م م م ممب ل م م م م م م م م م م م ممو ح م م م م م م م م م م م مماولت لي م م م م م م م م م م م ممس ي م م م م م م م م م م م ممول
تعم م م م م م م م م م م م م م مماليت عنم م م م م م م م م م م م م م ممه اذ أّس م م م م م م م م م م م م م م م فم ول م م م م م م م م م م م م م أزل
تم م م م م م م م م م م م ممرر ل م م م م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م م مموق اليسم م م م م م م م م م م م مملماء ذيم م م م م م م م م م م م ممول
ي م م م م م م م م م ممروم نءزول م م م م م م م م م م ع م م م م م م م م م ممن ذرى ال م م م م م م م م م ممد والعل م م م م م م م م م ممى
ومم م م م م م م م م م م ممال ع م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م ممد الةثي م م م م م م م م م م م ممل ن م م م م م م م م م م م ممءزول
ول م م م م م م ممو ح م م م م م م م ممدت عنه م م م م م م م ممم م م م م م م م م مما عيس م م م م م م م ممى لؤن م م م م م م ممب
عليهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم اذا رام ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواب أقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول :
يظ م م م م م م م م م م ممن ب م م م م م م م م م م ممأن جاه م م م م م م م م م م ممل ع م م م م م م م م م م ممن حق م م م م م م م م م م مموقهم
وم م م م م م م م م م م م مما أنم م م م م م م م م م م م مما للصم م م م م م م م م م م م ممبح الني م م م م م م م م م م م م م جهم م م م م م م م م م م م ممول
ه م م م م م م م م ممم س م م م م م م م م ممر وح م م م م م م م م ي الم م م م م م م م م م والدوح م م م م م م م م ة ال م م م م م م م م ممت
ن م م م م م م م م م م م م ممت فءزكم م م م م م م م م م م ى ف م م م م م م م م م م م م ممرع ل م م م م م م م م م م م م مما وأص م م م م م م م م م م م م ممول
وم م م م م م م م م م مما ييسم م م م م م م م م م ممتو ي فيهم م م م م م م م م م ممم مم م م م م م م م م م ممب ومبغم م م م م م م م م م ممض
وم م م م م م م م م م م م م م م مما يتيس م م م م م م م م م م م م م م م مماوى ناص م م م م م م م م م م م م م م م ممر وذخ م م م م م م م م م م م م م م م ذول
نص م م م م م م م م م م م م م ممرتم اذ كن م م م م م م م م م م م م م ممت س م م م م م م م م م م م م م مميفا ل م م م م م م م م م م م م م ممدينهم
حيس م م م م م م م م م م مماماً ص م م م م م م م م م م ممقيلً لي م م م م م م م م م م ممس في م م م م م م م م م م ممه فل م م م م م م م م م م ممول
أأتبم م م م م م م م م م م م م م م م م ممع الفضم م م م م م م م م م م م م م م م م ممول متنب م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً لم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن
ل م م م م م م م ممه الفض م م م م م م م ممل م م م م م م م م ممال فم م م م م م م م م اليس م م م م م م م ممفاه ع م م م م م م م ممدول
بعينه م م م م م م م ممم جلّم م م م م م م ممى دج م م م م م م م ممى الش م م م م م م م ممك مث م م م م م م م ممل م م م م م م م م مما
نم م م م م م م م م ممى ف م م م م م م م م م م تضم م م م م م م م م مماعيف الضم م م م م م م م م مماب نصم م م م م م م م م ممول
فغي م م م م م م م م م م م م مم ي ال م م م م م م م م م م م م ممذ ي دب الض م م م م م م م م م م م م مملل بقلب م م م م م م م م م م م م ممه
ب ف م م م م م م م م م الغص م م م م م م م م ممن الرطي م م م م م م م م ممب ذب م م م م م م م م ممول كلم م م م م م م م م مما د ّ
فهم م م م م م م ممم بجم م م م م م م ممة الم م م م م م م ممدنيا الم م م م م م م ممت افتخم م م م م م م ممرت بم م م م م م م ممم
وه م م م م م م م م م م ممم غ م م م م م م م م م م م ممرةٌ ف م م م م م م م م م م م م دهره م م م م م م م م م م م م وحج م م م م م م م م م م م ممول
اذا ش م م م م م م م م م م ممئت ان تص م م م م م م م م م م ممي من م م م م م م م م م م مماقب فض م م م م م م م م م م مملهم
يروع م م م م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م م م م م مما يعىيم م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م ممه ويه م م م م م م م م م م م م ممول
فلمنه م م م م م م م م م م م م م م م ممم أميال م م م م م م م م م م م م م م م ممؤمني ال م م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي ل م م م م م م م م م م م م م م م ممه
فض م م م م م م م م م ممائل تص م م م م م م م م م ممى القط م م م م م م م م م ممر وه م م م م م م م م ممي تع م م م م م م م م م ممول
ه م م م م م م م م ممو الن م م م م م م م م ممور ن م م م م م م م م ممور الم م م م م م م م م م والن م م م م م م م م ممور مش م م م م م م م م ممرق
علينم م م م م م م م م م م م م مما ونم م م م م م م م م م م م ممور ال م م م م م م م م م م م م م م لي م م م م م م م م م م م م ممس ي م م م م م م م م م م م م ممءزول
س م م م م م م م م م م م م م مما بي م م م م م م م م م م م م م م أمل ك اليس م م م م م م م م م م م م م مملموات ذك م م م م م م م م م م م م م ره
نم م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيهٌ فلمم م م م م م م م م م م م م م م م م مما أن يع م م م م م م م م م م م م م م م م م متيه خم م م م م م م م م م م م م م م م م ممول
110
ط م م م م م م م م م م م م موال رم م م م م م م م م م م م م اح ال م م م م م م م م م م م ممط عن م م م م م م م م م م م ممه قص م م م م م م م م م م م ممية
وأمض م م م م م م م م م م ممى س م م م م م م م م م م مميوف الن م م م م م م م م م م ممد عن م م م م م م م م م م ممه كلي م م م م م م م م م م ممل
ه م م م م م م م م م ممو ال م م م م م م م م م ممب كّشم م م م م م م م م م م امف الش م م م م م م م م م ممكو ك بعللم م م م م م م م م م ممه
وش م م م م م م م م م م م م م م م ّراب أبط م م م م م م م م م م م م م م ممال ال م م م م م م م م م م م م م م ممروب أك م م م م م م م م م م م م م م ممول
هم م م م م ممو اليسم م م م م ممابق الم م م م م مماد ي علم م م م م ممى رغ م م م م م م أنم م م م م ممف مم م م م م ممن
ذخلف الم م م م م م م م م م ممذ ي قم م م م م م م م م م ممد قلم م م م م م م م م م ممت فيم م م م م م م م م م ممه يقم م م م م م م م م م ممول
ولم م م م م م م م م م مما التق م م م م م م م م م م ممى اللمع م م م م م م م م م م ممان ك م م م م م م م م م م ممان ليس م م م م م م م م م م مميفه
بض م م م م م م م م م م م م م ممرب رقم م م م م م م م م م م م م م اب القاس م م م م م م م م م م م م م ممطي ص م م م م م م م م م م م م م ممليل
وس م م م م م م م م م م م م م م ممالك أج م م م م م م م م م م م م م م م مواز النم م م م م م م م م م م م م م م مماقب كلهم م م م م م م م م م م م م م م مما
ل م م م م م م م م م م م م ممه س م م م م م م م م م م م م ممفرة فم م م م م م م م م م م م م م ض م م م م م م م م م م م م مملمنها وقف م م م م م م م م م م م م ممول
أب م م م م م م م م م م م م م م م مموه بل ش م م م م م م م م م م م م م م م ممك أبم م م م م م م م م م م م م م م مماد ج م م م م م م م م م م م م م م م ممدودهم
فث م م م م م م م م م م م ممارت عليه م م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م م ممن أبي م م م م م م م م م م م ممه ذح م م م م م م م م م م م ممول
فل يطلم م م م م م م م م م م م م م م م ممع الع م م م م م م م م م م م م م م م ممداء فم م م م م م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م م م م م ممانن
لم م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م بالنص م م م م م م م م م م م م ممر ال م م م م م م م م م م م م ممبي كفي م م م م م م م م م م م م ممل
أقم م م م م م م م م م م ممول :لم م م م م م م م م م م ممم ميل م م م م م م م م م م م ممي ال م م م م م م م م م م م م آل اح م م م م م م م م م م م ممد
وم م م م م م م م م م م م م مما ان م م م م م م م م م م م م م مما مي م م م م م م م م م م م م م ممال ال م م م م م م م م م م م م م مموداد مل م م م م م م م م م م م م م ممول
لّن ل م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م كم م م م م م م م م م م ممل فض م م م م م م م م م م م ممل وس م م م م م م م م م م ممؤدد
فصم م م م م م م م م م م م م م م ممول عليهم م م م م م م م م م م م م م م مما العم م م م م م م م م م م م م م م ممالون فضم م م م م م م م م م م م م م م ممول
علم قتلتم م م م م م م م م م م م م م م ممم بضم م م م م م م م م م م م م م م ممعة مم م م م م م م م م م م م م م م ممن نم م م م م م م م م م م م م م م ممبيكم
وتم م م م م م م م م م م م م م م ممدرون ان ال م م م م م م م م م م م م م م م ممرزء في م م م م م م م م م م م م م م م ممه جلي م م م م م م م م م م م م م م م ممل
ض م م م م م م م م م م م م م ممحكتم واظهرتم م م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م م م ممروراً وبج م م م م م م م م م م م م م ممة
بي م م م م م م م م م م م م م مموم م م م م م م م م م م م م م م ممن ن م م م م م م م م م م م م م ممل البت م م م م م م م م م م م م م ممول قتي م م م م م م م م م م م م م ممل
قتي م م م م م م م م م م ممل ش م م م م م م م م م م ممجى المل ك م م م م م م م م م م م مما فعل م م م م م م م م م م موا ب م م م م م م م م م م ممه
واظهم م م م م م م م م م م م م ممر اسم م م م م م م م م م م م م ممحان ) (1اليم م م م م م م م م م م م م مماد صم م م م م م م م م م م م م ممهيل
وم م م م م م م م م م ممن حقهم م م م م م م م م م ممم أن تيسم م م م م م م م م م ممف الرض الم م م م م م م م م م ممذ ي
أت م م م م م م م م م م م مموه ولك م م م م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م م م م مما الكي م م م م م م م م م م م ممم عج م م م م م م م م م م م ممول
عل م م م م م م ممى أه م م م م م م ممل بي م م م م م م ممت الص م م م م م م ممطفى م م م م م م م ممن الهه م م م م م م ممم
ص م م م م م م م م م م م مملة ل م م م م م م م م م م م مما غي م م م م م م م م م م م ممث ييس م م م م م م م م م م م ممح هط م م م م م م م م م م م ممول
فخم م م م م م ممذها لم م م م م م ممم مم م م م م م ممن ) نم م م م م م ممل رزي م م م م م م ك ( مدحم م م م م م ممة
تيس م م م م م م م م م م م ممي كلم م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م ممارت ص م م م م م م م م م م م ممباً وقب م م م م م م م م م م م ممول
وقال يرةثي المام : 7 يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما راكب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً قطم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع القرينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما متوجه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً لل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة بالشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بّل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممغ رس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الَة م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤمٍن
بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالعيس إذ تشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكو البينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ِم يلتلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس القطين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما تُيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعد بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما دنيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ودينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فم م م م م م م م م م م م م م م كم م م م م م م م م م م م م م مربلء ةث م م م م م م م م م م م م م مموى اب م م م م م م م م م م م م م ممن بن م م م م م م م م م م م م م ممت ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف بالض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مريح ون م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماِدِهم
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما غاي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة التوس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملينا
يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروة الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدين الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتي
وب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم العارفين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
__________________ 1م الفرس اليسحن ،اليد
111
رس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ول رب العالين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما قبل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مًة لألولي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
وكعب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة للطائفين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول ي جيس م م م م م م م م م م م م م م م م مملمك ض م م م م م م م م م م م م م م م م ممر جت م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
دم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميوف القاسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممطيناً
لف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي علي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك وحيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرت
تبقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى علم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنينا
يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن مكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان جللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
عن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد الل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى مكين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ي م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م ممن أق م م م م م م م م م م م م م م ممر بفض م م م م م م م م م م م م م م ممله أه م م م م م م م م م م م م م م ممل
الع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداوة م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذ عنين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
م م م م م م م م م م م م م م م ممن أه م م م م م م م م م م م م م م ممل بي م م م م م م م م م م م م م م ممت ل م م م م م م م م م م م م م م م م يءزال م م م م م م م م م م م م م م م موا
فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م البي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنينا
وب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممودهم ننج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
مت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراط اذا وطين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
أو مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ك سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميد
الثقلي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م قاطبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة هم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدينا
مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن بعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد موردنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مريعة
ورده م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ان ظلمين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ه م م م م م م م م م م م م م ممل غي م م م م م م م م م م م م م ممه ق م م م م م م م م م م م م م ممد ك م م م م م م م م م م م م م ممان ي م م م م م م م م م م م م م ممدعى
الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادق ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب المين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م و اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعادة ،إن بع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدنا
عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن منازل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا شم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقينا
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ان توس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملنا ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدب نلق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقينا
وإذاً ذكرن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اه عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
أ ٍل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أ َلّ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م بن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفينا
أو كم م م م م م م م م م م م م م م م م ممان غي م م م م م م م م م م م م م م م م م م أبيم م م م م م م م م م م م م م م م م ممك يم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدعى
الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزع ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد ي البطين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الروضم م م م م م م م م م م م م م م م ممة الغن م م م م م م م م م م م م م م م م مماء أض م م م م م م م م م م م م م م م م ممحت
مث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم أبي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك فين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
أن م م م م م م م م م م م م مما في م م م م م م م م م م م م ممك ق م م م م م م م م م م م م ممد كح م م م م م م م م م م م م ممل اليس م م م م م م م م م م م م ممهاد
فلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم تنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الفون م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ولق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد أك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد أذوب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن
أس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٍ ف يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤّوبمن فنون م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وأردد ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتجيع فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
فك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي وأردف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أنين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ويك م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممخر م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن
حءزن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عليك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم أن يلين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
إن ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي يرض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م يه قتل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك
ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائءزاً طرف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممخينا
يقت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادن ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك زفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م رة
ُي يس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما قلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب رهينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
يم م م م م م م م م م م م م م م م مما أهم م م م م م م م م م م م م م م م ممل بيم م م م م م م م م م م م م م م م ممت ) الصم م م م م م م م م م م م م م م م ممطفى ( وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م لي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس يبكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم مثم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
أصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبحُتم النم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور البينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملي يين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن تينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ليل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع الع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى
من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدحكم رنين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأوا كلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأى الغري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
غم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداة يبتقصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ديون م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
112
نفيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ببك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمينا
ت عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ولق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد جعل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ
إن الل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أعّءزن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
بك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم وأقيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أهون م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وإذا طلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
الخم م م م م م م م م م م م م م م مماوف كم م م م م م م م م م م م م م م ممان ودّك م م م م م م م م م م م م م م م مم سم م م م م م م م م م م م م م م ممفينا
وأرى يقين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م في ُك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مم
ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتنقذ ي حقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً يقين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدائكم أس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممخن ُ
وم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن اس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتلمال ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم عيونم م م م م م م م م م م م م م م م م مما يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادت ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مءزاً مصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممونا
وكيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبت مم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ةثقم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت بكم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم وت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م واترت نع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم الل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي أبك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماراً وعونم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورى ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورد العين م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وييس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّر قل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب أن وجم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م د
ت عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوكم معين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
م م م م م م م م م م م م م م م مما كن م م م م م م م م م م م م م م ممت ف م م م م م م م م م م م م م م م بغ م م م م م م م م م م م م م م ممض ل م م م م م م م م م م م م م م ممن
يش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنأكم يوم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً ظنين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وعل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى وليك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال
لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ألف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنينا
ولق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذيت ولئك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذ كن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتتا جنين م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ولق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد نظلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت لك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممور مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدامعي عقم م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً ثينم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
واذا نص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرتُك مم ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ث ع م م م م م م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م م م م م م ممب لك م م م م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م م م م مما ح م م م م م م م م م م م م م ممد ُ
ذخ ُي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الناص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرينا حاش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وكل لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أذخون م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
يغلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي اذا ذك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م رت
مص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابكم حين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما فحين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وردت ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديكم
مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما عّلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم النم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموح اللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام
س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا ي والقل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب النين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
م م م م م م م م م م م م م م م م م مما كن م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أرض م م م م م م م م م م م م م م م م ى أن أك م م م م م م م م م م م م م م م م ممون
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن يض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماددكم معين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ق م م م م م م م م م م م م م ممد مل م م م م م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م م م م م ممن ف م م م م م م م م م م م م م ممرط ال م م م م م م م م م م م م م مموداد
ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م العبيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد الخلصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممينا
أأك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزب الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمال وات م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ك ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزب اليلمين م م م م م م م م م م م م م م م م مما
التم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائبي العابم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدين
الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائلمي القائلمين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
العالين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممافظي
الراكعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماجديناً
ولقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد عرف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ت حقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموقكم
وعرف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ت قوم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً غاص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبينا
وجعل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت دأبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ةثلبه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أرى ميت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً دفين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن اذا ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورى
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماتوا قيام م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماهرينا
113
ان ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي أعىي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م طل
ئ م م م م م م م م م م م م م م ممع م م م م م م م م م م م م م م م م فيك م م م م م م م م م م م م م م ممم أعىيم م م م م م م م م م م م م م م م القرون م م م م م م م م م م م م م مما
ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموت يلق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الذخري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ن
كلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما يل ّقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مىم الولين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ولقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبت لعلن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ألقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مءزاء الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابرينا
وش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكرت رب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممولء
فل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ةث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواب الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماكرينا
114
وقال ف رةثائه 7وقد جارى با قصيدة دعبل الءزاعي الي م م م م م م م م م م م م م م م م م دع ل م م م م م م م م م م م م م م م ممومي عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى ص م م م م م م م م م م م م م م م ممبوات
فلمم م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م ممات يحم م م م م م م م م م م مموه الم م م م م م م م م م م ممذ ي هم م م م م م م م م م م ممو آِت
وم م م م م م م م م م مما جءزعم م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م مميئات تق م م م م م م م م م م ممدمت
ذهاب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً اذا اتبعته م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما حيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنات
أل انن م م م م م م م م م م م م أقلعم م م م م م م م م م م ممت عم م م م م م م م م م م ممن كم م م م م م م م م م م ممل شم م م م م م م م م م م ممبهة
وج م م م م م م م م م م م م م م انبت غرق م م م م م م م م م م م م م م ى أب م م م م م م م م م م م م م م ممر الش م م م م م م م م م م م م م م ممبهات
ش م م م م م م م م م م م ممغلت ع م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م ممدنيا ي م م م م م م م م م م م ممب لعش م م م م م م م م م م م ممر
ب م م م م م م م م م م م ممم يص م م م م م م م م م م م ممفح الرح م م م م م م م م م م م ن ع م م م م م م م م م م م ممن هف م م م م م م م م م م م موات
الي م م م م م م م م م م م م ممك فل اذخش م م م م م م م م م م م م ممى الض م م م م م م م م م م م م مملل لك م م م م م م م م م م م م ممونم
هم م م م م م م م ممدات وهم م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م الشم م م م م م م م ممر س م م م م م م م ممفن نم م م م م م م م ممات
أئلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق ل ازال ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذكرهم
أواص م م م م م م م م م م م م ممل ذك م م م م م م م م م م م م م ر الم م م م م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م م م م ص م م م م م م م م م م م م مملوات
تليم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م العم م م م م م م م م م م م م م م م م ممالي ببهم م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ون م م م م م م م م م م م م م م م مماجيتهم ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممالود فم م م م م م م م م م م م م م م م م م ذخلم م م م م م م م م م م م م م م م م موات
وباليس م م م م م م م م م م م م ممبب الق م م م م م م م م م م م م مموى اعتلق م م م م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م م م م ممؤمل
ب م م م م م م م م م ممه الف م م م م م م م م م مموز فم م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م ممدنيا وبع م م م م م م م م م ممد وف م م م م م م م م ممات
ت م م م م م م م م م م م م م م م م م مواليت متص م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً بلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ب م م م م م م م م م م م م م م م م م مراءة
ويلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت قوم م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً غيم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مبات
أرى حب م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م اليسم م م م م م م م م م مملم دين م م م م م م م م م م م ومم م م م م م م م م ممذهب
وف م م م م م م م م م م م م م م م م م غءزوات م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرهفم م م م م م م م م م م م م م م م م ممي وقنم م م م م م م م م م م م م م م م م ممات
ول م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م ممك أحش م م م م م م م م م م مماء الطغ م م م م م م م م م م مماة لبغض م م م م م م م م م م ممهم
عل م م م م م م م م م م م م م ممى الغ م م م م م م م م م م م م م ممل والض م م م م م م م م م م م م م ممغان منطويم م م م م م م م م م م م م ممات
فلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالوا عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى اولده ونيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائه
وص م م م م م م م م م م م م م م ممحب ك م م م م م م م م م م م م م م م مرام سم م م م م م م م م م م م م م م ممادة وس م م م م م م م م م م م م م م م رات
غري م م م م م م م م م م م ب يبكم م م م م م م م م م م ممي مم م م م م م م م م م م ممن نيسم م م م م م م م م م م مماء حواسم م م م م م م م م م م ممر
ط م م م م م م م م م م م م م م مواهر مم م م م م م م م م م م م م م ممن ك م م م م م م م م م م م م م ممل الذى ذخف م م م م م م م م م م م م م م مرات
ك م م م م م م م م م م م ممبية ذن م م م م م م م م م م م ممب لي م م م م م م م م م م م ممس ينف م م م م م م م م م م م ممع عن م م م م م م م م م م م ممدها
دوام ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملة او ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروج زكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اة
لعلم م م م م م م م ممر ي م م م م م م م م مما يلق م م م م م م م ممون فم م م م م م م م م الش م م م م م م م ممر ج م م م م م م م ممدهم
بغيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وه كّل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممح ذخجلت
اذا ق م م م م م م م م م ممال :ل م م م م م م م م م م م ض م م م م م م م م م مميعتلموا ح م م م م م م م م م ممت ع م م م م م م م م م ممتت
وكيم م م م م م م م م م م م م م م ممف انتهكتم م م م م م م م م م م م م م م ممم ج م م م م م م م م م م م م م م م مرأة حرم م م م م م م م م م م م م م م م ات
اس م م م م م م م م م م ممأت ص م م م م م م م م م م ممنيعاً بع م م م م م م م م م م ممد م م م م م م م م م م م مموت فغاص م م م م م م م م م م ممب
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذريت حقم م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً وآذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممات
وَمم م م م م م م م م م م م نم ذخص م م م م م م م م م م م مملمه ي م م م م م م م م م م م مموم القيام م م م م م م م م م م م ممة أح م م م م م م م م م م م ممد
لق م م م م م م م م م م م ممد حم م م م م م م م م م م م مّل فم م م م م م م م م م م م م واد م م م م م م م م م م م م ممن النقلم م م م م م م م م م م م ممات
ف م م م م م م م م م م موا حءزن م م م م م م م م م م ل م م م م م م م م م م ممو انن م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م زم م م م م م م م م م م انم
115
وواحم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّر أحش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائي وواحيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرات
لطعم م م م م م م م م م م م م م م م ممن فيهم م م م م م م م م م م م م م م م ممم بالسم م م م م م م م م م م م م م م م ممنة كللمم م م م م م م م م م م م م م م م مما
مض م م م م م م م م م م م م م م ممت حل م م م م م م م م م م م م م م ممة ج م م م م م م م م م م م م م م مماءت بؤتنف م م م م م م م م م م م م م م ممات
ض م م م م م م م م م م م م م ميم زم م م م م م م م م م م م م م ان زف م م م م م م م م م م م م م رة بعم م م م م م م م م م م م م ممد زف م م م م م م م م م م م م م رة أق ّ
فقل م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ل يل م م م م م م م م م م م م م م م م ممو م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الءزف م م م م م م م م م م م م م م م م م رات
وص م م م م م م م م م م م ممدر ي فيم م م م م م م م م م م م ممه حرق م م م م م م م م م م م م ة بعم م م م م م م م م م م م ممد حرق م م م م م م م م م م م م ة
فلي م م م م م م م م م م م م م م م م ممس بنف م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الرقم م م م م م م م م م م م م م م م م ات
ص م م م م م م م م م م م مامب يوم م م م م م م م م م م مما عث م م م م م م م م م م م ممارهم ف م م م م م م م م م م م ممإن أقم م م م م م م م م م م ممل الن ّ
فم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان إقم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالت مم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن العم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممثرات وظللم م م م م م م م م م م م م م م مما من م م م م م م م م م م م م م م ممار الص م م م م م م م م م م م م م م مموم والص م م م م م م م م م م م م م م مملوات
لن م م م م م م م م م م م م م م م م ممم هم م م م م م م م م م م م م م م م م مّد وام اعت م م م م م م م م م م م م م م م م ممداء بفعله م م م م م م م م م م م م م م م م ممم لق م م م م م م م م ممد ش م م م م م م م م ممبت ل ع م م م م م م م م ممن ك م م م م م م م م ممبٍة غيم م م م م م م م م م أننم م م م م م م م م م
لك م م م م م م م م م ممثرة ه م م م م م م م م م ممي م م م م م م م م م م م ش م م م م م م م م م ممبت قب م م م م م م م م م ممل ل م م م م م م م م م ممدات
وان م م م م م م م م م م م م لعب م م م م م م م م م م ممد الص م م م م م م م م م م ممطفى س م م م م م م م م م م مميف دين م م م م م م م م م م ممه
م م م م م م م م م م م طلي م م م م م م م م م ممع م م م م م م م م م م م موس م م م م م م م م مموم ب م م م م م م م م م ممد ي ه م م م م م م م م م ممدات
وليّهم م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م إن ذخ م م م م م م م م مماف ف م م م م م م م م م الش م م م م م م م م ممر غي م م م م م م م م ممه أي م م م م م م م م مما نف م م م م م م م م ممس م م م م م م م م م ممن بع م م م م م م م م ممد اليس م م م م م م م م ممي وقتل م م م م م م م م ممه
لظ م م م م م م م م م ممى م م م م م م م م م م م فه م م م م م م م م م ممو منه م م م م م م م م م مما آم م م م م م م م م م ممن الََنب م م م م م م م م م ممات
عل م م م م م م ممى الطم م م م م م م ممف ه م م م م م م ممل أرض م م م م م م م ى بطم م م م م م م ممول حي م م م م م م ممات
وانم م م م م م م م م م م م م م م م م م م لذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءز ي ظ م م م م م م م م م م م م م م م م م مماليه بلعن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
عليه م م م م م م م م م م م م م ممم ل م م م م م م م م م م م م م ممدى الص م م م م م م م م م م م م م ممال والغ م م م م م م م م م م م م م ممدوات
وقل م م م م م م م م م ممت :وقم م م م م م م م م ممد ع م م م م م م م م م ممانيت أه م م م م م م م م م م مواء دينه م م م م م م م م م ممم
مفرق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ة معدوم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة البك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ات
اذا ل م م م م م م م م م م م م يكم م م م م م م م م م م ممن فيك م م م م م م م م م م م مّن ظم م م م م م م م م م م ممل ول جنم م م م م م م م م م م مما
فباع م م م م م م م م م م م م ممد ك م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م م ممجرات
عرض م م م م م م م ت رياضم م م م م م م م ماً حاكه م م م م م م م مما ص م م م م م م م مموب ذخ م م م م م م م مماطر ي
لكم م م م م م م م م م م م ممي يرت م م م م م م م م م م م م ع السم م م م م م م م م م م م مماع ف م م م م م م م م م م م م م نغلمم م م م م م م م م م م م ممات
اذا أنشم م م م م م م م ممدت ف م م م م م م م م م كم م م م م م م م ممل نم م م م م م م م مماد بم م م م م م م م ممدت لم م م م م م م م مما
قلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموب ذو ي الداب ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م نش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موات
فل تعجب م م م م م م م م م م موا م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م ممرعت ف م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م ممديهت
عل م م م م م م م م م م م م ممى وةثب م م م م م م م م م م م م ممات ف م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م مموغى وةثب م م م م م م م م م م م م ممات
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موالت لل ملم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
وح ّب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرق م م م م م م م م م م م م م م م م م ات ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م القرب م م م م م م م م م م م م م م م م م ات
وان م م م م م م م م م م م م م م م م م لرجم م م م م م م م م م م م م م م م و أن يكم م م م م م م م م م م م م م م م ممون ةثوابم م م م م م م م م م م م م م م م مما
وق م م م م م م م م م م م مموف ي م م م م م م م م م م م م مموم اللم م م م م م م م م م م م م ممع فم م م م م م م م م م م م م م عرف م م م م م م م م م م م م ات
أع م م م م م م م م م م ممارض م م م م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م م ممول الءزاع م م م م م م م م م م ممي دعب م م م م م م م م م م ممل
وإن كن م م م م م م م م م ممت ق م م م م م م م م م ممد قص م م م م م م م م م ممرت فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدحات
) مم م م م م م م م م م م م م ممدارس آيم م م م م م م م م م م م م ممات ذخلم م م م م م م م م م م م م ممت مم م م م م م م م م م م م م ممن تلوة
ومن م م م م م م م م م م م م م م ممءزل وح م م م م م م م م م م م م م م ي مقف م م م م م م م م م م م م م م ممر العرص م م م م م م م م م م م م م م ات (
116
وقال يرةثي اليسي 7يوم عاشوراء عام اةثني وخيسي وخيسلمائة : حم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ول أضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحت تم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبي
ي مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما لللمنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممازل ل تم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ُ ج م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممثرى اذ ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن
عرص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اتا ذا ك القطي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
وأن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الءزيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ن عليه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
أفربعه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم أيضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً حءزيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ن ..؟
أم ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذه الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممجان فين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
كالم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديث ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممجون
ولن بك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت تل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك الرب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
فلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن العي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما عي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون
نع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم العي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى تت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابع
دمعهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء العي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
لم م م م م م م م م م م م ممو ل م م م م م م م م م م م م م تم م م م م م م م م م م م ممن أسم م م م م م م م م م م م ممى لم م م م م م م م م م م م مما اشم م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتقت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزن ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزون
وبك م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ح م م م م م م م م م م م م م م م م ممائم ل تك م م م م م م م م م م م م م م م م مماد هن م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ك تلمله م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الغص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون
ورق مف ّج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ةم لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالنو
ح بع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدهم ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون لفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرط رّقتهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما تلي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
وتك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد أص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملد الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممخور وت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى الري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اح لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما اذا
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرت بأيكته م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أني م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأن ال أن بع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
فراقهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مدةثت شم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممئون
ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانت أم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور فيه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ذخلته م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً تك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون
فك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأنم آل الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب وق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
أب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادهم اللعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم عاش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموراء ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م يقبل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا عه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً لي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممش
ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانم ده م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌر ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤون ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّءزوا أن تصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميبهم النم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون
للنف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماق ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه كلمي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ورأوا جيعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً أن اعط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
اليلمي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ييم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
وتيقن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا ،أن اليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماة
الظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ،وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموت اليقي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
وغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدت من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماهم حي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
117
لف م م م م م م م م م م م م م ممي عل م م م م م م م م م م م م م ممى قتل م م م م م م م م م م م م م ممى أبي م م م م م م م م م م م م م ممح ب م م م م م م م م م م م م م ممم
حم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدين الصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما فيه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم إل صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مريٌع غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤون ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم هن م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ك
بالص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موارم أو طعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف الثقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة المي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
وذخلم م م م م م م م م م م م م م م م ممت ديم م م م م م م م م م م م م م م م ممارهم ،كلمم م م م م م م م م م م م م م م م مما يلم م م م م م م م م م م م م م م م ممو
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد العري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ن
فعف م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفا م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن بع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدهم
وبك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد لفق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدهم ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزون
والرك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ن ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد عممه لعظم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
مص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابم داٌء دفي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
والق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب من م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذ الفت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك فيه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماكنه س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكون
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماذل رفق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما فان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك
فيه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم عن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي ظنيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ذا تم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّونم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن جلي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
مصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ل يهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدين جم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدهم تم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدين
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارفض ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداهم ان غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوت
ان ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مباء مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ال عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد ي
لل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممولء ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم قري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ن
ي م م م م م م م م م م م م م م م م مما بقع م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ) ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممالطف ( حش م م م م م م م م م م م م م م م م ممو
تراب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما دني م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ودي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن
*** أضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحت كأص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداف يصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادف من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملم علي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمنها ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدّر الثلمي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
غ طّ م م م م م م م م م م م م م م ممت عل م م م م م م م م م م م م م م ممى الش م م م م م م م م م م م م م م مملمس ال م م م م م م م م م م م م م م ممدجون
ول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الني م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك مهلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ص بالب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الني م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اذخت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
118
وقال يذكر مناقب أهل البيت : : ل م م م م م م م م م أشم م م م م م م م ممتغل عم م م م م م م م ممن جم م م م م م م م ممع أشم م م م م م م م ممتات العلم م م م م م م م ممى
وسم م م م م م م م م م م ممبيل أه م م م م م م م م م م م ممل الل م م م م م م م م م م م مموم غي م م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م ممبيلي بليم م م م م م م م م م م م م م م م ممح وج م م م م م م م م م م م م م م م م ٍه أو بكم م م م م م م م م م م م م م م م ممأس شم م م م م م م م م م م م م م م م ممول
دعنم م م م م م م م م م م م م م قبي م م م م م م م م م م م م ممل الله م م م م م م م م م م م م ممو غيم م م م م م م م م م م م م م ق م م م م م م م م م م م م ممبيلي ل تع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذلن إنن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ل أقتف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
س م م م م م م م م م م ممبل الض م م م م م م م م م م مملل لق م م م م م م م م م م ممول ك م م م م م م م م م م ممل ع م م م م م م م م م م ممذول
قم م م م م م م م ممول :لم م م م م م م م ممن قم م م م م م م م ممد سم م م م م م م م ممامن الرجعم م م م م م م م ممي ال م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م مما ل ي م م م م م م م م م م م م مموز أتي م م م م م م م م م م م م ممت غيم م م م م م م م م م م م م م جي م م م م م م م م م م م م ممل
ان الليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ،اذا تّنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذهب
قلم م م م م م م م م ممت :ابتع م م م م م م م م ممد م م م م م م م م م مما أن م م م م م م م م ممت ل م م م م م م م م م م بليم م م م م م م م م ممل
أت ّلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م لم الةثقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال إل انن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
لبم م م م م م م م م م م م م مماين ف م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م ممدين غي م م م م م م م م م م م م م م حم م م م م م م م م م م م م ممول
آلي م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ل ألق م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ُع م م م م م م م م م م م م م م م م ممداة أئلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
إل بعضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب الشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفرتي صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقيل
وأئلم م م م م م م م م م م م م م م م ممت ق م م م م م م م م م م م م م م م مموم ،إذا ُظللم م م م م م م م م م م م م م م م موا فه م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ل يظللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس وزن فتي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
كم م م م م م م م م م م م م م م ممان الءزم م م م م م م م م م م م م م م م ان ليسم م م م م م م م م م م م م م م ممنه بوج م م م م م م م م م م م م م م م وههم
يت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال بالوض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماح والتحجي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
وميس م م م م م م م م م م مّج لم ل م م م م م م م م م م ممم الفخ م م م م م م م م م م ممار عل م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م ممذ ي
ن م م م م م م م م م م م م م م م مماداهم إذ صم م م م م م م م م م م م م م م م مّح لم م م م م م م م م م م م م م م م م تيس م م م م م م م م م م م م م م م ممجيلي
وه م م م م م م م م م م ممم الئلم م م م م م م م م م م م ممة م م م م م م م م م م م م مما ع م م م م م م م م م م م ممدمت فض م م م م م م م م م م م مميلة
فيهم م م م م م م م م م م م ممم فلمم م م م م م م م م م م م مما ميلم م م م م م م م م م م م ممي ال م م م م م م م م م م م م م الفضم م م م م م م م م م م م ممول
فأنم م م م م م م م م م م م م م م م م مما إذا مثلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت غيُه م م م م م م م م م م م م م م م م م مم بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ف م م م م م م م م م م م م فض م م م م م م م م م م م مملهم أذخط م م م م م م م م م م م ممأت ف م م م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م م م ممثيلي الق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرآن ،والت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموراة ،والني م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
آل الن م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممم عرفن م م م م م م م م م م م م م م م م مما مش م م م م م م م م م م م م م م م م ممكل
هم م م م م م م م م م م ممم أوض م م م م م م م م م م ممحوا اليم م م م م م م م م م م ممات حم م م م م م م م م م م ممت بين م م م م م م م م م م م موا
الغايم م م م م م م م م م م م م م م ممات ف م م م م م م م م م م م م م م م م التحري م م م م م م م م م م م م م م م والتحليم م م م م م م م م م م م م م م ممل
عن م م م م م م م م م م م ممد التباه م م م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م م م مما عللمن م م م م م م م م م م م مما سادس م م م م م م م م م م م مما
ت م م م م م م م م م م ممت الكيس م م م م م م م م م م مما معه م م م م م م م م م م ممم س م م م م م م م م م م مموى جبي م م م م م م م م م ممل
إن الكم م م م م م م م م م م م م م م م ممثي مم م م م م م م م م م م م م م م م ممن الدائم م م م م م م م م م م م م م م م ممح فيهم م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ق م م م م م م م م م م م م م ممل ،وم م م م م م م م م م م م م ممدح ال م م م م م م م م م م م م م م غي م م م م م م م م م م م م م م قلي م م م م م م م م م م م م م ممل
ق م م م م م م م م ممال الن م م م م م م م م ممب :ص م م م م م م م م مملوا ب م م م م م م م م ممم حبل م م م م م م م م ممي فل م م م م م م م م ممم
ك منه م م م م م م م م م م م م ممم أح م م م م م م م م م م م م ممد ل م م م م م م م م م م م م ممم بوص م م م م م م م م م م م ممول يم م م م م م م م م م م م م م ُ
مم م م م م م م م م م م مماذا يكم م م م م م م م م م م ممون ج م م م م م م م م م م م مواب قم م م م م م م م م م م مموم أذخلم م م م م م م م م م م ممدوا إن ق م م م م م م م ممال :فم م م م م م م م م الش م م م م م م م ممر ابن م م م م م م م ممت ِلَم م م م م م م م م فيُكم م م م م م م م م مم هم م م م م م م م م م م م ممي بضم م م م م م م م م م م م ممعة من م م م م م م م م م م م م م ففم م م م م م م م م م م م ممي إض م م م م م م م م م م م م مرارها
إذ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممات للتغيي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م والتب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديل
وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م يكم م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ل مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممرّد لكلمم م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ضم م م م م م م م م م م م م م م م مّر ي كلم م م م م م م م م م م م م م م م مما تبجيله م م م م م م م م م م م م م م م مما تبجيل م م م م م م م م م م م م م م م ممي ُ
ومقيم م م م م م م م م م م م ممل أهم م م م م م م م م م م م ممل الظلم م م م م م م م م م م م ممم شم م م م م م م م م م م م ممر مقيم م م م م م م م م م م م ممل
اذخ م م م م م م م م م م ممتت ل م م م م م م م م م م ممو كن م م م م م م م م م م ممت الف م م م م م م م م م م ممداء ليس م م م م م م م م م م ممادت
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م النائب م م م م م م م م م م م م م م م م ممات وأس م م م م م م م م م م م م م م م م ممرت وق م م م م م م م م م م م م م م م ممبيلي
انم م م م م م م م م م م م م م م م م م اب م م م م م م م ممن رزي م م م م م م م ك م م م م م م م م م ال م م م م م م م ممذ ي ب م م م م م م م ممولئهم
أسم م م م م م م م م م م م م م م ممخنت عي م م م م م م م م م م م م م م م م معانم م م م م م م م م م م م م م م ممد وجهم م م م م م م م م م م م م م م ممول
إن طم م م م م م م م م م ممال وج م م م م م م م م م م د ي فيه م م م م م م م م م م ممم فأنم م م م م م م م م م مما الم م م م م م م م م م ممذ ي
نم م م م م م م م م م م م ممومي بطم م م م م م م م م م م م ممول الليم م م م م م م م م م م م ممل غي م م م م م م م م م م م م م طوي م م م م م م م م م م م ممل
لم م م م م م م م م م ت م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م ممءزن ،وط م م م م م م م ممول عوي م م م م م م م ممل
119
وقال يدح العتة الطاهرة ويعدد مناقب المام اميالؤمني : 7 ذخلصم م م م م م م م ممت مم م م م م م م م ممن ذخم م م م م م م م ممدعات العي م م م م م م م م م النجم م م م م م م م ممل
ونبم م م م م م م م م م م ممت مم م م م م م م م م م م ممن تبعم م م م م م م م م م م ممات اللهم م م م م م م م م م م ممو والغم م م م م م م م م م م ممءزل
وقم م م م م م م م م م م م م م م ممام عن م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي ل م م م م م م م م م م م م م م م مموم ال م م م م م م م م م م م م م م م ممائني اذا
ذخ م م م م م م م م م م ممانوا ال م م م م م م م م م م مموداد مق م م م م م م م م م م ممام الل م م م م م م م م م م مموم والع م م م م م م م م م م ممذل
فلم م م م م م م م م م م م م مما بكي م م م م م م م م م م م م ممت لن م م م م م م م م م م م م مماس اس م م م م م م م م م م م م متيح ب م م م م م م م م م م م م ممه
مم م م م م م م م م ممن العنم م م م م م م م م مماء ول م م م م م م م م أض م م م م م م م م ممحك ال م م م م م م م م م م أمم م م م م م م م م ممل
ول م م م م م م م ممو س م م م م م م م م مموى ه م م م م م م م م ممذه ال م م م م م م م م ممدنيا غ م م م م م م م م ممدا وطنم م م م م م م م م م
لقل م م م م م م م م م ممت أن م م م م م م م م م م م ل م م م م م م م م م م م أرب م م م م م م م م م م ع عل م م م م م م م م م ممى طل م م م م م م م م م ممل
اذا تن م م م م م م م م م م م م م م م م مماكر أفع م م م م م م م م م م م م م م م م ممال الرج م م م م م م م م م م م م م م م م ال ب م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فحومم م م م م م م م م ممة الم م م م م م م م م م ممرب وال م م م م م م م م م م مراب تشم م م م م م م م م م ممهد ل م م م م م م م م م م م
أنف م م م م م م م م م م ممت فم م م م م م م م م م م م ذخلم م م م م م م م م م م موات أن ي م م م م م م م م م م ممرى لفلم م م م م م م م م م م ممي
م م م م م م م م م م م م ممن غيت م م م م م م م م م م م م لب م م م م م م م م م م م م ماً إل عل م م م م م م م م م م م ممى القت م م م م م م م م م م م ممل
وعفم م م م م م ممت مم م م م م م مما ف م م م م م م م قم م م م م م ممدود اليسم م م م م م مملمر إن ذخطم م م م م م ممرت
مم م م م م م ممن اعتم م م م م م ممدال لم م م م م م مما ف م م م م م م م اليسم م م م م م مملمر مم م م م م م ممن ذخطم م م م م م ممل
وزرقم م م م م م م م ة النص م م م م م م م ممل ف م م م م م م م م م ط م م م م م م م ممرف القن م م م م م م م مماة أب م م م م م م م ممت
ان ييس م م م م م م م م م ممتبي ب م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م ممالطرف م م م م م م م م م م ممن كح م م م م م م م م م ممل
ح م م م م م م م م م م ممت ك م م م م م م م م م م ممأن أس م م م م م م م م م م مميلت ال م م م م م م م م م م ممدود وق م م م م م م م م م ممد
أعرض م م م م م م م م م ت عنهم م م م م م م م م مما أحم م م م م م م م م ممالتن علم م م م م م م م م ممى السم م م م م م م م م ممل
وان ج م م م م م م م م م م م مموهر س م م م م م م م م م م م مميفي ل م م م م م م م م م م م ممو قرن م م م م م م م م م م م ت ب م م م م م م م م م م م ممه
ج م م م م م م م م م مواهر الل م م م م م م م م م ممي ص م م م م م م م م م ممار الل م م م م م م م م م ممي كالعط م م م م م م م م م ممل
ترفع م م م م م م م م م م م ممت ه م م م م م م م م م م م ممت ح م م م م م م م م م م م ممت وطي م م م م م م م م م م م ممت عل م م م م م م م م م م م ممى
ك م م م م م م م م م م م م م م م م مواكب ال م م م م م م م م م م م م م م م ممو بالهريم م م م م م م م م م م م م م م م ة ال م م م م م م م م م م م م م م م ممذلل
فلم م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م مّرة ف م م م م م م م م م م اف م م م م م م م م ممق اليس م م م م م م م م مملماء س م م م م م م م م مموى
مجم م م م م م م م م م م م م م م م ممة دسم م م م م م م م م م م م م م م م ممتها باليم م م م م م م م م م م م م م م م ممل والبم م م م م م م م م م م م م م م م ممل
ول الهل م م م م م م م م م م ممة م م م م م م م م م م م ممع م م م م م م م م م م م ممر الش م م م م م م م م م م ممهور س م م م م م م م م م م مموى
آةث م م م م م م م م م م م ممار ذخيل م م م م م م م م م م م ممي م م م م م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م م م م مماف ومنتع م م م م م م م م م م م ممل
م م م م م م م م م م م م م م مما ةث م م م م م م م م م م م م م ممار إل وراء ) الث م م م م م م م م م م م م م ممور ( عثيهم م م م م م م م م م م م م م ا
قم م م م م م م م م م م ممدما ول حلم م م م م م م م م م م ممت إل علم م م م م م م م م م م ممى ) اللمم م م م م م م م م م م ممل (
وأذخل م م م م م م م م ممف الش م م م م م م م م ممهب فم م م م م م م م م م لي م م م م م م م م ممل العج م م م م م م م م مماج اذا
غم م م م م م م ممابت بشم م م م م م م ممهب علم م م م م م م ممى الرم م م م م م م م اح ل م م م م م م م م تفم م م م م م م ممل
فلي م م م م م م م م ممس تبق م م م م م م م م ممي غ م م م م م م م م ممداة ال م م م م م م م م ممرب ان فتك م م م م م م م م ممت
أعلم م م م م م م م م م م م م م م م ممال فت م م م م م م م م م م م م م م م ممك لري م م م م م م م م م م م م م م م م خ ول زحم م م م م م م م م م م م م م م م ل
وبعم م م م م م م م م م م م ممد هم م م م م م م م م م م م ممذا فم م م م م م م م م م م م ممإن الم م م م م م م م م م م م مموت مم م م م م م م م م م م م ممدركنا
ولي م م م م م م م م م م ممس ييس م م م م م م م م م م ممبق فم م م م م م م م م م م م ريم م م م م م م م م م م ث ول عج م م م م م م م م م م ممل
ل ال م م م م م م م م م م ممول ينف م م م م م م م م م م ممع في م م م م م م م م م م ممه حي م م م م م م م م م م م م يض م م م م م م م م م م م مرنا
داع م م م م م م م م م م م م م م م ممي الناي م م م م م م م م م م م م م م م مما ول يرتم م م م م م م م م م م م م م م م ّد بالي م م م م م م م م م م م م م م م ممل
وليم م م م م م م م م م م م م ممس يصم م م م م م م م م م م م م ممحبنا مم م م م م م م م م م م م م مما نيسم م م م م م م م م م م م م ممر بم م م م م م م م م م م م م ممه
ف م م م م م م م م م م م م هم م م م م م م م م م م ممذه الم م م م م م م م م م م ممدار إل صم م م م م م م م م م م ممال العلمم م م م م م م م م م م ممل
120
ول يؤمنن م م م م م م م م م م م مما فم م م م م م م م م م م م م الش م م م م م م م م م م م ممر م م م م م م م م م م م م ممن وج م م م م م م م م م م م ل
إل ولء أميم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤمني عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
ش م م م م م م م م ممرعت طرف م م م م م م م م ال م م م م م م م م م حم م م م م م م م مموض النم م م م م م م م ممب ب م م م م م م م م ممه
ول م م م م م م م م م م م أعم م م م م م م م م م م م مّرج عل م م م م م م م م م م م ممى ط م م م م م م م م م م م ممرق ول وشم م م م م م م م م م م ممل
ومم م م م م م م م م ممال ود ي الم م م م م م م م م م م القربم م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م ممت ظه م م م م م م م م م ممرت آل الن م م م م م م م م م م م م م م ممب اللم م م م م م م م م م م م م م م م آو ي الم م م م م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م م م م ممبب
أعراقه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ل الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وّد ول هب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
منهم م م م م م م م م م م م ممم وحبم م م م م م م م م م م م ممل ببم م م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م م م م متصم م م م م م م م م م م م ممل
ومم م م م م م م م م م مما قص م م م م م م م م م م ممدت وقم م م م م م م م م م ممد ص م م م م م م م م م م مميتم درج م م م م م م م م م م اً
ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م نم م م م م م م م م م م م م م م م م ممات إل اقم م م م م م م م م م م م م م م م م ممرب اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممبل
ب م م م م م م م م م م م م م م ممانت طريقه م م م م م م م م م م م م م م ممم الثل م م م م م م م م م م م م م م ممى ليس م م م م م م م م م م م م م م ممالكها
فليس م م م م م م م م م م ممت عنه م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م ممذ ي زي م م م م م م م م م م م غ ول مي م م م م م م م م م م ممل
مم م م م م م م مما كنم م م م م م م ممت أبغم م م م م م م ممي اعتصم م م م م م م مماماً بم م م م م م م ممالنءزول ال م م م م م م م م
ذخفم م م م م م م م م م ممض الوه م م م م م م م م م م اد عم م م م م م م م م م ممن النم م م م م م م م م م مماد والقلم م م م م م م م م م ممل
ب م م م م م م ممال ل م م م م م م ممو لم م م م م م م م ت م م م م م م ممد ع م م م م م م ممن ن م م م م م م ممج ميس م م م م م م مملكهم
علم م م م م م م م م م ممى القل م م م م م م م م م مموب بق م م م م م م م م م مموم ل علم م م م م م م م م م ممى الق م م م م م م م م م ممل
مم م م م م م مما كم م م م م م ممان يشم م م م م م ممكل عم م م م م م ممن ذ ي اللم م م م م م ممب فضم م م م م م مملهم
ف م م م م م م م م واضم م م م م م م ممح الصم م م م م م م ممبح مم م م م م م م ممايغن عم م م م م م م ممن الطفم م م م م م م ممل
م م م م م م م م م م ممن كالم م م م م م م م م م ممام ال م م م م م م م م م ممذ ي ،الءزهم م م م م م م م م م راء ةثاويم م م م م م م م م ممة
ف م م م م م م م م م م م م م م بيتم م م م م م م م م م م م م ممه وأذخم م م م م م م م م م م م م مموه ذخم م م م م م م م م م م م م ممات الرس م م م م م م م م م م م م م ل
البم م م م م م م م م م مماذل النف م م م م م م م م م م ممس م م م م م م م م م م م ممن دون النم م م م م م م م م م ممب وق م م م م م م م م م ممد
ف م م م م م م م م ممر البان م م م م م م م م ممان م م م م م م م م م ممن عج م م م م م م م م ممءز وم م م م م م م م ممن فش م م م م م م م م ممل
فم م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م مموم ذخي م م م م م م م م م م م ممب والجن م م م م م م م م م م م مماد ش م م م م م م م م م م م مماهدة
بنم م م م م م م م م م م م م م ممص ذلم م م م م م م م م م م م م م ممك منم م م م م م م م م م م م م م ممذ العصم م م م م م م م م م م م م م ممر الول
ومطع م م م م م م م م م م م م م م م ممم اليسم م م م م م م م م م م م م م م ممائل البم م م م م م م م م م م م م م م مماد ي ب م م م م م م م م م م م م م م م مماته
عن م م م م م م م م م م م م ممد الرك م م م م م م م م م م م وع أو آن الف م م م م م م م م م م م م ممرض والنف م م م م م م م م م م م م ممل
والاش م م م م م م م م م م م م م م م ممع التج م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي ف م م م م م م م م م م م م م م م م تواض م م م م م م م م م م م م م م م ممعه
ك م م م م م م م م م ممأنه ل م م م م م م م م م م م يص م م م م م م م م م ممل يوم م م م م م م م م م م اً ول م م م م م م م م م يص م م م م م م م م م ممل
وق م م م م م م م م م م ممابض الك م م م م م م م م م م م ممف علم م م م م م م م م م م م مما ل ي م م م م م م م م م م م ممل ل م م م م م م م م م م م ممه
كانم م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م تطم م م م م م م م م م ممل يومم م م م م م م م م م م اً ول م م م م م م م م م تطم م م م م م م م م م ممل
وم م م م م م م م م م ممن ي م م م م م م م م م م ممرد ع م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م ممدنيا بن م م م م م م م م م م ممان ي م م م م م م م م م م ممد
كانم م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م م تنم م م م م م م م م م م ممل يوم م م م م م م م م م م م اً ول م م م م م م م م م م تنم م م م م م م م م م م ممل
س م م م م م م م م ممائل ب م م م م م م م م ممه ) ليل م م م م م م م م ممة الح م م م م م م م م مءزاب ( اذ دلف م م م م م م م م ممت
ذخي م م م م م م ممل الع م م م م م م ممدى وه م م م م م ممي مل م م م م م م ممء اليس م م م م م م ممهل والب م م م م م م ممل
وج م م م م م م م م م اء أع م م م م م م م م م ممداء دي م م م م م م م م م ممن الم م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م ره م م م م م م م م م ج
تءزل م م م م م م م م م م ءزل الرض مم م م م م م م م م م ممن علم م م م م م م م م م ممو وم م م م م م م م م م ممن سم م م م م م م م م م ممفل
وس م م م م م م م م م مماء ظ م م م م م م م م م م ممن الول م م م م م م م م م م م ص م م م م م م م م م م ممارت قل م م م م م م م م م م مموبم
ال م م م م م م م م م الن م م م م م م م مماجر م م م م م م م م ممن ذخ م م م م م م م مموف ومم م م م م م م ممن وجم م م م م م م م ل
وج م م م م م م م م م م م اء علم م م م م م م م م م م م ممرو ب م م م م م م م م م م م ممن ود ف م م م م م م م م م م م م أوائله م م م م م م م م م م م ممم
مم م م م م م م م ممن شم م م م م م م م ممدة الم م م م م م م م ممتيه ل يلم م م م م م م م ممو ي علم م م م م م م م ممى بطم م م م م م م م ممل
ح م م م م م م م م م م ممت توغ م م م م م م م م م ممل ص م م م م م م م م م م ممف اليس م م م م م م م م م م ممللمي عل م م م م م م م م م م ممى
ن م م م م م م م م م م م ممد اذا زال م م م م م م م م م م م ممت الجب م م م م م م م م م م م ممال لم م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م ممءزل
ه م م م م م م م م م ممل ك م م م م م م م م م ممان غيم م م م م م م م م م م اميم م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م ممؤمني ل م م م م م م م م م ممه
قرن م م م م م م م م م اً ف م م م م م م م م م ممرواه م م م م م م م م م م ممن مه م م م م م م م م م ممل وم م م م م م م م م ممن وَهم م م م م م م م م م لم
وكم م م م م م م م م م م م م وليم م م م م م م م م م م م م ممد س م م م م م م م م م م م م م مواه ف م م م م م م م م م م م م م م حروبم م م م م م م م م م م م ممم
ق م م م م م م م ممد ظ م م م م م م م ممل ييس م م م م م م م ممبق من م م م م م م م ممه الش م م م م م م م مميب بالج م م م م م م م ممل
وي م م م م م م م م مموم بم م م م م م م م م ممدر وق م م م م م م م م ممد مم م م م م م م م م ممار القليم م م م م م م م م ممب دم م م م م م م م م م ماً
يغ م م م م م م م م م م م م م م م ممص واراده فم م م م م م م م م م م م م م م م م العم م م م م م م م م م م م م م م م مّل والنه م م م م م م م م م م م م م م م ممل
121
وكم م م م م م م ل م م م م م م م م م ممن لعب م م م م م م م م ممت أي م م م م م م م م ممد ي الض م م م م م م م م مملل ب م م م م م م م م ممه
هنم م م م م م م م م م مما ك يم م م م م م م م م م ممأو ي ال م م م م م م م م م م م الكتم م م م م م م م م م مماف والطلم م م م م م م م م م ممل
وي م م م م م م م مموم اح م م م م م م م م ممد غ م م م م م م م م ممداة الب م م م م م م م م ممأس حي م م م م م م م م م ةث م م م م م م م م مموى
أهم م م م م م م م م م ممل الل م م م م م م م م م م مواء بيسم م م م م م م م م م مميف الفم م م م م م م م م م ممارس البطم م م م م م م م م م ممل
مم م م م مما كم م م م ممان ف م م م م م اليسم م م م ممهل مم م م م ممن بعم م م م ممض النعم م م م ممام وف م م م م
الوع م م م م م م م م مماد ل م م م م م م م م م مما التق م م م م م م م م م ممى اللمع م م م م م م م م م ممان كالوع م م م م م م م م ممل
وف م م م م م م م م م م ) حني م م م م م م م م م م م ( ولل م م م م م م م م م م ممبيض الرق م م م م م م م م م م اق بم م م م م م م م م م ممه
حني م م م م م م م م م م م م بيم م م م م م م م م م م ممض تنم م م م م م م م م م م ممادت فيم م م م م م م م م م م ممه بالثكم م م م م م م م م م م ممل
مم م م م م م ممن قم م م م م م ممال قم م م م م م ممد بطم م م م م م ممل اليم م م م م م مموم الم م م م م م ممذ ي عقم م م م م م ممدوا
فين م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م ممن اليس م م م م م م م م م م م ممحر إن ال م م م م م م م م م م م ممدهر ذو دول
وبع م م م م م م م م م م ممد مث م م م م م م م م م م مموى رسم م م م م م م م م م م ول الم م م م م م م م م م م م اذ نص م م م م م م م م م م ممبوا
ل م م م م م م م م م ممه الع م م م م م م م م م ممداوة م م م م م م م م م م ممن أن م م م م م م م م م ممثى وم م م م م م م م م ممن رج م م م م م م م م م ل
م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م مّد رأ ي ال م م م م م م م م م م ممت ك م م م م م م م م م م ممانت ص م م م م م م م م م م مملتم
برأيهم م م م م م م م م م م م م مما ذخم م م م م م م م م م م م م مموف ذا ك العم م م م م م م م م م م م م ممارض اللم م م م م م م م م م م م م ممل
وبم م م م م م م م م م م م م ممالعراق أراق البغ م م م م م م م م م م م م م ممي م م م م م م م م م م م م م م ممن دم َمم م م م م م م م م م م م م م م نم
أحان م م م م م م م م م مما مث م م م م م م م م م ممل ص م م م م م م م م م مموب الع م م م م م م م م م ممارض الط م م م م م م م م م ممل
بن م م م م م م م م م م م م م م أميم م م م م م م م م م م م م ممة ان م م م م م م م م م م م م م م ليسم م م م م م م م م م م م م ممت ذاكرك م م م م م م م م م م م م
اذ لم م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م ممذكر سم م م م م م م م م م م مواكم اكم م م م م م م م م م ممب الش م م م م م م م م م م ممغل
كف م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م ممذ ي دذخ م م م م م م م م ممل الس م م م م م م م م مملم اذ فتك م م م م م م م م ممت
أي م م م م م م م م م م م ممانكم ببن م م م م م م م م م م م م م الءزهم م م م م م م م م م م م راء م م م م م م م م م م م م ممن ذخل م م م م م م م م م م م ممل
منعت م م م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م م م ممن لذي م م م م م م م م م م م م ممذ ال م م م م م م م م م م م م مماء ش م م م م م م م م م م م م مماربم
ظللم م م م م م م م مما ،وك م م م م م م م فيك م م م م م م م ممم م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م ممارب ث م م م م م م م ممل
أبكيه م م م م م م م م م م م م ممم ب م م م م م م م م م م م م ممدموع ل م م م م م م م م م م م م ممو ب م م م م م م م م م م م م مما شم م م م م م م م م م م م م مربوا
ف م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م مربلء كفته م م م م م م م م م م م ممم س م م م م م م م م م م م ممورة الغل م م م م م م م م م م م ممل
أن م م م م م م مما ) اب م م م م م م ممن رزي م م م م م م م ك ( ي م م م م م م ممءزر ي م م م م م م م مما أق م م م م م م ممول وان
ط م م م م م م م ممال الءزم م م م م م م م ان بم م م م م م م مما ق م م م م م م م ممد قم م م م م م م ممال ك م م م م م م م ممل ول م م م م م م م
مم م م م م م م م مما ارتعم م م م م م م م ممت مم م م م م م م م ممذ كنم م م م م م م م ممت لألواء إن طرق م م م م م م م م ت
رجلم م م م م م م م م م م م م ممي ول ارت م م م م م م م م م م م م م ت لليس م م م م م م م م م م م م م مراء وال م م م م م م م م م م م م م ممذل دون الص م م م م م م م م م م م م م مماحب ف م م م م م م م م م م م م م م م ِح م م م م م م م م م م م م م م م ّل مومرتم م م م م م م م م م م م م م ل
والص م م م م م م م م م م م م ممب ينش م م م م م م م م م م م م ممدن ،والط م م م م م م م م م م م م ممب متف م م م م م م م م م م م م ممل
ل تل م م م م م م م م م م م م م م م ممق ده م م م م م م م م م م م م م م م ممر ك ال غي م م م م م م م م م م م م م م م م م متف م م م م م م م م م م م م م م م ممل
القل م م م م م م م م م م م م ممب ينج م م م م م م م م م م م م ممدن ،والع م م م م م م م م م م م م ممءزم يص م م م م م م م م م م م م ممحبن
122
وقال هممذه القصمميدة عنممدما أمممر فم وزارته أن ييسممتعلمل فم طمراز ذخمماص كيسمموة الشممهدين الشمريفي العلممو ي واليسممين مممن اليسممتور الممديبقي لبمواب الرمي م وعرضها هنمما ك وقد أرصد مممن أمواله مبالغ طائلة لذا الغرض وترى فيها أن تكون اليستور فم غايمة الياكة والبممداع ممع تطريءز آيات قرآنية حولا ،فللما ّت علملها أرسلها مع نفر من ذخدمه وعبيده ،وجعل فيها قصيدة ذكر فيها علمله الذ ي تفّرد بشرفه وفخره وفاز دون ملو ك السلم بءزيل ذذخره وجيل ذكره : يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الوج م م م م م م م م م م م م م م م م م د إل زف م م م م م م م م م م م م م م م م م رة وأن ُ
يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أم الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموق إل ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبوةٌ وحن ُ
إذا مم م م م م م م م م م م مما التظ م م م م م م م م م م م ممى شم م م م م م م م م م م مموق معي م م م م م م م م م م م م بثم م م م م م م م م م م مماره
ت م م م م م م م م م م م م م مّد رم مم م م م م م م م م م م م م مماء العي م م م م م م م م م م م م م م عي م م م م م م م م م م م م م م معي م م م م م م م م م م م م م م
وجي م م م م م م م م م م م ممش دم م م م م م م م م م م م مموع كللم م م م م م م م م م م م مما شم م م م م م م م م م م م مّن غ م م م م م م م م م م م ممارة
أق م م م م م م م م م م م م ممام لم م م م م م م م م م م م م ممه بي م م م م م م م م م م م م م م الضم م م م م م م م م م م م م مملوع كلمي م م م م م م م م م م م م م م
وم م م م م م م م م مما ذخل م م م م م م م م م ممت أن القل م م م م م م م م م ممب يص م م م م م م م م م ممبح للبك م م م م م م م م م مما
قليب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ول أن العيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون عيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون
وأن عق م م م م م م م م م م م ممود ال م م م م م م م م م م م ممدر م م م م م م م م م م م م ممن بع م م م م م م م م م م م ممد ألفه م م م م م م م م م م م مما
ن م م م م م م م م م م م ممور الغم م م م م م م م م م م م موان فم م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م ممذود تك م م م م م م م م م م م ممون
ذخليل م م م م م م م م م م م ممي م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م ممدمع ال م م م م م م م م م م م ممذ ي تري م م م م م م م م م م م م انه
عل م م م م م م م م م م ممى اليس م م م م م م م م م م ممر إن ح م م م م م م م م م م ممان الفم م م م م م م م م م م مراق أميم م م م م م م م م م م م
بلم إذا ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام جيعه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
وليم م م م م م م م م م م م م م م ممس يلم الم م م م م م م م م م م م م م م ممدمع حي م م م م م م م م م م م م م م م م يم م م م م م م م م م م م م م م ممون
وب م م م م م م م م م م م م م م م م م لوع م م م م م م م م م م م م م م م ممة ل ييس م م م م م م م م م م م م م م م م ممتقر نءزاعه م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ل م م م م م م م م م م م م م م مما كللم م م م م م م م م م م م م م م مما ج م م م م م م م م م م م م م م مّن الظلم ،جن م م م م م م م م م م م م م م ممون
إذا ع م م م م م م م م م م ممن لم م م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م م ممذكار س م م م م م م م م م م ممكان كم م م م م م م م م م م مربل
فلم م م م م م م م م م م مما لف م م م م م م م م م م م مؤاد ي فم م م م م م م م م م م م الض م م م م م م م م م م مملوع س م م م م م م م م م م ممكون
ف م م م م م م ممان أن م م م م م م ممام لم م م م م م م م أح م م م م م م ممءزن عل م م م م م م ممى إةث م م م م م م ممر ذاه م م م م م م ممب
ف م م م م م م م م م م م م م م م ممان عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى آل الرسم م م م م م م م م م م م م م م م ول حءزيم م م م م م م م م م م م م م م م ن
ألم م م م م م م م م م م م تره م م م م م م م م م م م ذخلم م م م م م م م م م م موا ح م م م م م م م م م م مماهم كلم م م م م م م م م م م مما ذخل
بقم م م م م م م م م م م م ممان مم م م م م م م م م م م م ممن أسم م م م م م م م م م م م ممد العري م م م م م م م م م م م م ن عري م م م م م م م م م م م م ن
وس م م م م م م م م م م مماروا وق م م م م م م م م م م ممد غ م م م م م م م م م م م ممروا بأي م م م م م م م م م م م ممان معش م م م م م م م م م م م ممر
وم م م م م م م م م م م م م م م م م مما عللم م م م م م م م م م م م م م م م م م موا أن اليلمي م م م م م م م م م م م م م م م م م م يي م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ورب أم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان معش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر وأم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانم
بغ م م م م م م م م م م م م ممدرهم ق م م م م م م م م م م م م ممد ع م م م م م م م م م م م م مماد وه م م م م م م م م م م م م م و من م م م م م م م م م م م م ممون
123
ومم م م م م م م م م م م مما أذخلفته م م م م م م م م م م م ممم فم م م م م م م م م م م م م الل م م م م م م م م م م م ممه ظن م م م م م م م م م م م ممونم
اذا أذخلفته م م م م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م م م م م الرج م م م م م م م م م م م م م م ال ظن م م م م م م م م م م م م م م ممون
ف م م م م م م م م م ممان ي م م م م م م م م م ممل ف م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م ممدنيا مك م م م م م م م م م ممانم أم م م م م م م م م م مما
مك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانم ي م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم الع م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد مكي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
هم م م م م م م م م م م م م مموت ،وزوت منهم م م م م م م م م م م م م ممم عشم م م م م م م م م م م م م ممية قتل م م م م م م م م م م م م م موا
أصم م م م م م م م م م م م م م م ممول زك م م م م م م م م م م م م م ت أعراقهم م م م م م م م م م م م م م م مما وغصم م م م م م م م م م م م م م م ممون
وأظلم م م م م م م م م م م م م م م م ممم مم م م م م م م م م م م م م م م م ممبّيض النهم م م م م م م م م م م م م م م م ممار عليهم م م م م م م م م م م م م م م م ممم
وحّقه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم مث م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل النه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبي
ص م م م م م م م م مرمف حكم م م م م م م م ممم الم م م م م م م م ممبيض ،واليسم م م م م م م م مملمر فيهم م م م م م م م ممم تّ
فلمنه م م م م م م م م م م م م م م م ممم صم م م م م م م م م م م م م م م م مريع ب م م م م م م م م م م م م م م م ممالظب وطعي م م م م م م م م م م م م م م م م م
ول م م م م م م م م م ممو أن ص م م م م م م م م م م مّم الصم م م م م م م م م م ممخر تقم م م م م م م م م م ممرب منهم م م م م م م م م م ممم
ت ص م م م م م م م م م مّم الصم م م م م م م م م ممخر كيم م م م م م م م م ممف تلي م م م م م م م م م م ل بصم م م م م م م م م ممر َ
قب م م م م م م م م م م م م م م م م ممورهم قبل م م م م م م م م م م م م م م م م ممي وأمم م م م م م م م م م م م م م م م م موات نكب م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ج م م م م م م م ممرت م م م م م م م م ممن بنم م م م م م م م م ح م م م م م م م ممرب ش م م م م م م م ممئون عليه م م م م م م م ممم
بطم م م م م م م م م م م م م م م م م ممون سم م م م م م م م م م م م م م م م م ممباع م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّرة وس م م م م م م م م م م م م م م م م ممجون
ج م م م م م م م م م م م ممرت بع م م م م م م م م م م م ممدها منّم م م م م م م م م م م مما الغ م م م م م م م م م م م ممداة ش م م م م م م م م م م م ممئون
وريض م م م م م م م م م م م م م ممت عليه م م م م م م م م م م م م م ممم ذخيله م م م م م م م م م م م م م ممم ورك م م م م م م م م م م م م ابم أل ك م م م م م م م م م م م م م م م ممل رزء بع م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي م م م م م م م م م م م م م م م مموٍم بك م م م م م م م م م م م م م م م مربل
فّرض م م م م م م م م م م م م م م م ممت ظه م م م م م م م م م م م م م م م ممور منه م م م م م م م م م م م م م م م ممم وبط م م م م م م م م م م م م م م م ممون وبع م م م م م م م م م م م ممد مص م م م م م م م م م م م مماب اب م م م م م م م م م م م ممن الن م م م م م م م م م م م ممب يه م م م م م م م م م م م ممون
ةث م م م م م م م م م مموى ح م م م م م م م م م موله مم م م م م م م م م ممن آلم م م م م م م م م ممه ذخي م م م م م م م م م م عصم م م م م م م م م ممبة
يط م م م م م م م م م م م م م م م م ممالب فيه م م م م م م م م م م م م م م م م ممم للطغ م م م م م م م م م م م م م م م م مماة دي م م م م م م م م م م م م م م م م ممون
ي م م م م م م م م م م ممذادون ع م م م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م م م مماء الف م م م م م م م م م م مرات وغيهم م م م م م م م م م م م
ي م م م م م م م م م م ممبيت بص م م م م م م م م م م ممرف اللم م م م م م م م م م م ممر وه م م م م م م م م م م م و بطي م م م م م م م م م م م م
اس م م م م م م م م م م ممادتنا ل م م م م م م م م م م ممو كن م م م م م م م م م م ممت حاض م م م م م م م م م م ممر ي م م م م م م م م م م ممومكم
لشم م م م م م م م م م م م م م م ممابت بيس م م م م م م م م م م م م م م م مميفي للطغم م م م م م م م م م م م م م م مماة ق م م م م م م م م م م م م م م م ممرون
أس م م م م م م م م م ممادتنا ان ل م م م م م م م م م م م يعنك م م م م م م م م م ممم ل م م م م م م م م م ممدى ال م م م م م م م م م مموغى
سم م م م م م م م م م م م م م م م م ممنان ف م م م م م م م م م م م م م م م م ممان بالليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممان أعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م
أس م م م م م م م م م م م م م ممادتنا أه م م م م م م م م م م م م م ممديت جه م م م م م م م م م م م م م ممد ي إليك م م م م م م م م م م م م م ممم
لتطه م م م م م م م م م م م م م م م ممر نفيس م م م م م م م م م م م م م م م ممي ف م م م م م م م م م م م م م م م ممالظني ظنيم م م م م م م م م م م م م م م م م
س م م م م م م م م م م ممطور بأبي م م م م م م م م م م ممات م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م ممذكر طَ م م م م م م م م م م مّرزت أوقم م م م م م م م م م م م ممي ب م م م م م م م م م م م م مما مث م م م م م م م م م م م م م مواُك مم ح م م م م م م م م م م م م مماد ربع م م م م م م م م م م م م ممه
تُم م م م م م م م م م م م م م م م ممبهُن عم م م م م م م م م م م م م م م م ممن أوص م م م م م م م م م م م م م م م ممافكم وت م م م م م م م م م م م م م م م ممبي حي م م م م م م م مما ال م م م م م م م ممءزن ع م م م م م م م ممن ل م م م م م م م ممظ الع م م م م م م م ممدى وأص م م م م م م م ممون
وأرج م م م م م م م م و ب م م م م م م م م مما س م م م م م م م م ممتاً م م م م م م م م م ممن الن م م م م م م م م ممار عن م م م م م م م م ممدما
يقين م م م م م م م م م م م م غم م م م م م م م م م م ممدا كي م م م م م م م م م م م ممد الشم م م م م م م م م م م ممكو ك يقي م م م م م م م م م م م م
فج م م م م م م م م م م م م م م م ممودوا عليه م م م م م م م م م م م م م م م مما بالتقّب م م م م م م م م م م م م م م م ممل منُك م م م م م م م م م م م م م م م م مم
فم م م م م م م م م م م م م م مموّد يم وإذخلصم م م م م م م م م م م م م م ممي بم م م م م م م م م م م م م م ممذا ك ضم م م م م م م م م م م م م م مملمي
وج م م م م م م م م م م م م م م م م م دُك مم س م م م م م م م م م م م م م م م م م مّن الم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدايا وإنن م م م م م م م م م م م م م م م م م م
)(1
***
ل م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م ممدماً ف م م م م م م م م م م بني م م م م م م م م م ممه أدي م م م م م م م م م ممن
__________________ 1م عن الديوان ص .159
124
وف الديوان الطبوع قصائد كثية تص أهل البيت :وإليك مطلع كل قصيدة منها : 1م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الحب م م م م م م م م م م م مماب قّربنم م م م م م م م م م م م م ولئ م م م م م م م م م م م ممي
وم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن اعم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا ي برأن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م برائم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
2م م م م م م م م م ل م م م م م م م ممذاذة س م م م م م م م ممعي ف م م م م م م م م م ق م م م م م م م م مراع الكت م م م م م م م ممائب
أل م م م م م م م م م م م مّذ وأش م م م م م م م م م م ممهى م م م م م م م م م م م ممن عت م م م م م م م م م م مماب الب م م م م م م م م م م ممايب
3م م م م م م م م م م م م م م م ايهم م م م م م م م م م م م م مما الغم م م م م م م م م م م م م ممرور لم م م م م م م م م م م م م ممو فك م م م م م م م م م م م م م مّرت
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواب
4م م م م م م م م م م م م م م يم م م م م م م م م م م م مما للرجم م م م م م م م م م م م ال لم م م م م م م م م م م م ممدنف مهم م م م م م م م م م م م ممود
ل م م م م م م م م م ي م م م م م م م م ممؤت م م م م م م م م م ممن هج م م م م م م م م ممر وط م م م م م م م ممول ص م م م م م م م م ممدود
5م م م م م م م اس م م م م م ممفي عل م م م م م ممى اي م م م م م ممام ده م م م م م ممر ي ق م م م م م ممد مض م م م م م ممى
من م م م م م م م م ممع الف م م م م م م م م ممون ب م م م م م م م م ممذ ي الغض م م م م م م م م مما ان يغلمض م م م م م م م م مما
6م م م م م م م م م م م م م مما ح م م م م م مماد ع م م م م م ممن ح م م م م م ممب البطيم م م م م م م ال ن م م م م م ممءزع
متجّنب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممولئه إل دعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
ع 7م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م مما نف م م م م م م م م م ممس دني م م م م م م م م م مما ك ه م م م م م م م م م ممذه ُذخ م م م م م م م م م م دم ُ 8م م م م م م م م ي م م م م م م مما ص م م م م م م مماحب ب م م م م م م ممر ع م م م م م م مماء الغ م م م م م م مموير قف م م م م م م مما
والعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممش ان دام فه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو منقط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
9م م م م م م م م م م م م اذا كن م م م م م م م م م م ممت فم م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م ممب ل اقب م م م م م م م م م م ممل
نُ م م م م م م م م ممد ل م م م م م م م م ممن ب م م م م م م م م ممان بال م م م م م م م م ممدمع ال م م م م م م م م ممذ ي وكف م م م م م م م م مما
فق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل للع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذول ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن تع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذل
10م م م م م م م م م ي م م م م م م م مما نف م م م م م م م ممس ك م م م م م م م ممم ت م م م م م م م ممدعي بالم م م م م م م م ممل
وكم م م م م م م م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبّي فيس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحة الج م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
11م م م م م م م م م م م م م مم م م م م م م م م م م مما كم م م م م م م م م م م ممان اول تم م م م م م م م م م م ممائه بلمم م م م م م م م م م م مماله
ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر من م م م م م م م م م م م م م م م م ممال الب م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر دون من م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
12م م م م م م م ل تب م م م م م ممك للجي م م م م م ممة اليس م م م م م ممارين ف م م م م م م الظع م م م م م ممن
ول تعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّرج عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الطلل وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدمن
13م م م م م م م م م م م هم م م م م م م م م ممل منصم م م م م م م م م ممف بم م م م م م م م م مماللطف ييسم م م م م م م م م مملين
عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن روض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ورد ونيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرين
14م م م م م م م م م م م القلم م م م م م م م م ممب موق م م م م م م م م مموف علم م م م م م م م م ممى الفقم م م م م م م م م ممان
وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدمع ل ينف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن هلن
125
ابن العرودي النيلي م م م م م م م م ممت يش م م م م م م م ممتفى م م م م م م م م ممن لع م م م م م م م ممج الش م م م م م م م مموق مغ م م م م م م م ممرُم اذا ه م م م م م م م م م م م مّم أن ييسم م م م م م م م م م م مملو أب م م م م م م م م م م م م عم م م م م م م م م م م ممن سم م م م م م م م م م م مملوه
وق م م م م م م م ممد ّلم م م م م م م م م م ب م م م م م م م م ممالجران َمم م م م م م م م م م نم لي م م م م م م م م ممس يرح م م م م م م م م ُم ف م م م م م م م م م م م م م م م م م مؤاد بني م م م م م م م م م م م م م م م م ممان الس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى يتض م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرم
ويثني م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م م م م م م م مملوانه لري م م م م م م م م م م م م م م م م م دة
عه م م م م م م م م م م م م م م ممود التص م م م م م م م م م م م م م م مماب وال م م م م م م م م م م م م م م مموى التق م م م م م م م م م م م م م م ممدم
رمت م م م م م م م م م م م م م م م ممه بلح م م م م م م م م م م م م م م م ممظ ل يك م م م م م م م م م م م م م م م مماد س م م م م م م م م م م م م م م م ممليلمه
م م م م م م م م م م م م ممن الب م م م م م م م م م م م ممل والوج م م م م م م م م م م م د ال م م م م م م م م م م م مّبح ييس م م م م م م م م م م م مملم
اذا م م م م م م م م م مما تلظ م م م م م م م م ممت ف م م م م م م م م م الش م م م م م م م م مما من م م م م م م م م ممه لوع م م م م م م م ممة
طفته م م م م م م م م م م م مما دم م م م م م م م م م م م مموع م م م م م م م م م م م م ممن أم م م م م م م م م م م م مماقيه ُس م م م م م م م م م م م م ّجممم
مقي م م م م م م م م م م م ممم عل م م م م م م م م م م م ممى أس م م م م م م م م م م م ممر ال م م م م م م م م م م م مموى وف م م م م م م م م م م م م ؤاده
تغ م م م م م م م م م م م م ممور ب م م م م م م م م م م م م ممه اي م م م م م م م م م م م م ممد ي اللم م م م م م م م م م م م م مموم وتته م م م م م م م م م م م م ممم
يّم م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م مموى عم م م م م م م م م م م م ممن عم م م م م م م م م م م م مماذليه تل م م م م م م م م م م م م ممدا
فيب م م م م م م م م م م م م ممد ي ج م م م م م م م م م م م م مواه م م م م م م م م م م م م م مما ي م م م م م م م م م م م م ممن ويكت م م م م م م م م م م م م ممم
يعلم م م م م م م م م م م م م م م م ممل نفيسم م م م م م م م م م م م م م م م مما بالمم م م م م م م م م م م م م م م م ممان سم م م م م م م م م م م م م م م م ممقيلمة
رع م م م م م م م م م م م ى الم م م م م م م م م م م م م ذي م م م م م م م م م م م مما ك الءزم م م م م م م م م م م م ان وأعصم م م م م م م م م م م م مراً
وحيس م م م م م م م م م م م م م ممبك م م م م م م م م م م م م م م ممن داء يصم م م م م م م م م م م م م م مّح وييس م م م م م م م م م م م م م ممقم
لونم م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م مما وال م م م م م م م م م م م م مرأس أس م م م م م م م م م م م ممود أس م م م م م م م م م م م ممحم
وقم م م م م م م م م ممد غفل م م م م م م م م م ممت عن م م م م م م م م م مما اللي م م م م م م م م م ممال وأص م م م م م م م م م ممبحت
عي م م م م م م م ممون الع م م م م م م م ممدى ع م م م م م م م ممن وصم م م م م م م مملنا وه م م م م م م ممي ن م م م م م م م مموم
ي ق م م م م م م م ممد ض م م م م م م م مملمت غص م م م م م م م ممونا فك م م م م م م م ممم م م م م م م م م ممن ةث م م م م م م م ممد ّ
ل م م م م م م م م م م م م م م م وأف م م م م م م م م م م م م م م مواه لم م م م م م م م م م م م م م مما كنم م م م م م م م م م م م م م ممت ألثم م م م م م م م م م م م م م ممم اّ
أجي م م م م م م م م م م ممل ذراع م م م م م م م م م م ممي لهي م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م مموق منك م م م م م م م م م م ممب
وذخص م م م م م م م م م م م م ممر غ م م م م م م م م م م م م ممدا م م م م م م م م م م م م م ممن ةثقل م م م م م م م م م م م م ممه يتظل م م م م م م م م م م م م ممم
وامت م م م م م م م م م م م مماح راح م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م ممني ٍ ب ك م م م م م م م م م م م ممأنه
مم م م م م م م ممن الم م م م م م م ممدّر واليم م م م م م م مماقوت ف م م م م م م م م اليسم م م م م م م مملك ينظم م م م م م م ممم
فللم م م م م م م م م م مما علنم م م م م م م م م م م الش م م م م م م م م م مميب وابي م م م م م م م م م ممض مفرق م م م م م م م م م ي
وب م م م م م م م م م م ممان الص م م م م م م م م م م م ممبا واعم م م م م م م م م م م م مّوج منم م م م م م م م م م م م م الق م م م م م م م م م م م ممدم
وأض م م م م م م م م م م م م م م ممحى مش م م م م م م م م م م م م م م مميب للغ م م م م م م م م م م م م م م ممذار ملثلمم م م م م م م م م م م م م م م ماً
بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ولرأسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممي بالبي م م م م م م م م م م م م م م م م مماض ُيع ّلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مم
ت عل م م م م م م م م ممى م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م ممات من م م م م م م م م م م ندام م م م م م م م م ممة بكي م م م م م م م م م م ُ
كم م م م م م م م م م م م م م م م م ممأن ذخنيس م م م م م م م م م م م م م م م م مماء بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أو متلمم م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
وأميس م م م م م م م م م م مميت م م م م م م م م م م م ممن وص م م م م م م م م م ممل الغم م م م م م م م م م م موان ميّب م م م م م م م م م م مما
ك م م م م م م م م م م م م ممأن م م م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م م مميب ل م م م م م م م م م م م م ممديهّن م م م م م م م م م م م م م ممرم
126
وأص م م م م م م م م م م م م م ممفيت م م م م م م م م م م م م م م ممدحي للن م م م م م م م م م م م م م ممب وصم م م م م م م م م م م م م ممنوه
وللنف م م م م م م م م م م م ممر ال م م م م م م م م م م م ممبيض ال م م م م م م م م م م م ممذين ه م م م م م م م م م م م ممم ه م م م م م م م م م م م ممم
ه م م م م م م م م م م م م م م م ممم الم م م م م م م م م م م م م م م ممتي والءزيت م م م م م م م م م م م م م م م ممون آل ملم م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ه م م م م م م م م م م م ممم ش م م م م م م م م م م م ممجر الط م م م م م م م م م م م مموب ل م م م م م م م م م م م ممن يتفه م م م م م م م م م م م ممم
ه م م م م م ممم جنّ م م م م م ممة ال م م م م م ممأوى ه م م م م م ممم ال م م م م م مموض ف م م م م م م م غ م م م م م ممد
ه م م م م م م م م م ممم الل م م م م م م م م م مموح واليس م م م م م م م م م ممقف الرفي م م م م م م م م م ممع العظ م م م م م م م م م ممم
هم م م م م م م م م م ممم آل علم م م م م م م م م م م مران هم م م م م م م م م م ممم الم م م م م م م م م م ممج والنيسم م م م م م م م م م مما
ه م م م م م م م م م م م م م م م م ممم س م م م م م م م م م م م م م م م م ممبأ وال م م م م م م م م م م م م م م م م ممذاريات ومري م م م م م م م م م م م م م م م م م
ه م م م م م م م م م م ممم آل ياس م م م م م م م م م م ممي وطاه م م م م م م م م م م مما وه م م م م م م م م م م ل أت م م م م م م م م م م ممى
هم م م م م م م ممم النحم م م م م م م ممل والنفم م م م م م م ممال لم م م م م م م ممو كنم م م م م م م ممت تعلم م م م م م م ممم
هم م م م م م م ممم اليم م م م م م م ممة الكم م م م م م م ممبى هم م م م م م م ممم الرك م م م م م ن والصم م م م م م م ممفا
ه م م م م م م م م م م ممم ال م م م م م م م م م م ممج وال م م م م م م م م م م ممبيت الع م م م م م م م م م م ممتيق وزم م م م م م م م م م م م ءزم
ه م م م م م م ممم ف م م م م م م م غ م م م م م م ممد س م م م م م م ممفن النج م م م م م م مماة ل م م م م م م ممن وع م م م م م ممى
هم م م م م م م ممم العم م م م م م م ممروة ال م م م م م م م موةثقى الم م م م م م م ممت ليم م م م م م م ممس تفصم م م م م م م ممم
ه م م م م م ممم الن م م م م م ممب جن م م م م م ممب ال م م م م م م والي م م م م م ممد ف م م م م م م الم م م م م ممورى
ه م م م م م ممم العي م م م م م م ل م م م م م ممو ق م م م م م ممد كن م م م م م ممت ت م م م م م ممدر ي وتفه م م م م م ممم
هم م م م م م م م ممم اليسم م م م م م م م ممر فينم م م م م م م م مما والعم م م م م م م م ممان هم م م م م م م م ممم الول م م م م م م م م
تيلم م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م منه م م م م م م م م م م مماجهم حي م م م م م م م م م م ممث يلم م م م م م م م م م م موا
ه م م م م م م ممم الغاي م م م م م م ممة القص م م م م م م مموى ه م م م م م م ممم منته م م م م م م ممى الن م م م م م م م م
س م م م م م م م ممل الن م م م م م م م ممص ف م م م م م م م م الق م م م م م م م ممرآن ينبئ م م م م م م م ممك عنه م م م م م م م ممم
ه م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م غ م م م م م م م م م م م ممد للق م م م م م م م م م م م ممادمي س م م م م م م م م م م م ممقاتم
اذا وردوا وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموض بال م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء مفع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ه م م م م م م م ممم ش م م م م م م م ممفعاء الن م م م م م م م مماس فم م م م م م م م م ي م م م م م م م مموم عرض م م م م م م م هم هم م م م م م ممم منقم م م م م م ممذونا مم م م م م م ممن لظم م م م م م ممى النم م م م م م ممار ف م م م م م م م غم م م م م م ممد
ال م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م فيلم م م م م م م م م م م م م مما أس م م م م م م م م م م م م مرفوا وتّرم م م م م م م م م م م م م م وا
اذا م م م م م م م م م م م مما غ م م م م م م م م م م ممدت ف م م م م م م م م م م م م وقم م م م م م م م م م ممدها تتض م م م م م م م م م م ممرم
ول م م م م م م م م م م م ممولهم ل م م م م م م م م م م م م م يل م م م م م م م م م م م م ممق ال م م م م م م م م م م م م م ذخلق م م م م م م م م م م م م ممه
ول هبط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما للنيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا وآدم
هم م م م م م م م ممم بم م م م م م م م مماهلوا ن م م م م م م م م مران مم م م م م م م م ممن داذخم م م م م م م م ممل العبم م م م م م م م مما
فع م م م م م م م م م م مماد الن م م م م م م م م م م مماو ي عنه م م م م م م م م م م ممم وهم م م م م م م م م م م و مفح م م م م م م م م م م ممم
وأقب م م م م م م م م م م م م م م م ممل جبي م م م م م م م م م م م م م م ممل يق م م م م م م م م م م م م م م م ممول مف م م م م م م م م م م م م م م م مماذخراً
ليك م م م م م م م ممال م م م م م م م م ممن مثل م م م م م م م ممي وق م م م م م م ممد صم م م م م م م ممرت منهم م م م م م م ممم
فلمم م م م م م م م ممن مثلهم م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م العم م م م م م م م ممالي وق م م م م م م م ممد غم م م م م م م م ممدا
ل م م م م م م م م م م م م م ممم س م م م م م م م م م م م م م مميد المل ك جبي م م م م م م م م م م م م ممل ي م م م م م م م م م م م م م ممدم
وم م م م م م م م م م م م م ممن ذا ييس م م م م م م م م م م م م م مماميهم بفخ م م م م م م م م م م م م م ممر فض م م م م م م م م م م م م م مميلة
م م م م م م م م م م م ممن الن م م م م م م م م م م مماس والق م م م م م م م م م م ممرآن يؤذخ م م م م م م م م م م ذ عنه م م م م م م م م م م ممم
ابم م م م م م م م م م م م م م م مموهم امي م م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م م ممؤمني وج م م م م م م م م م م م م م م م دهم
أب م م م م م م م م م م ممو القاس م م م م م م م م م م ممم ال م م م م م م م م م م مماد ي الن م م م م م م م م م م ممب الك م م م م م م م م م م ممرم
فهم م م م م م م م م م ممذا اذا عم م م م م م م م م م ممد الناسم م م م م م م م م م ممب ف م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م ممورى
ه م م م م م م م م ممو الص م م م م م م م م ممهر والطه م م م م م م م م ممر الن م م م م م م م م ممب ل م م م م م م م م ممه ح م م م م م م م م ممم
ه م م م م م م م م م ممم ش م م م م م م م م م ممرعوا ال م م م م م م م م م ممدين النيف م م م م م م م م م ممي والتق م م م م م م م م م ممى
وق م م م م م م مماموا بك م م م م م م م ممم الم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن حي م م م م م م م ممث يك م م م م م م م ممم
وذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الم الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهور والم ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماطم
وعلمهم م م م م م م م م م م ممم الطيم م م م م م م م م م م ممار ف م م م م م م م م م م م م اللم م م م م م م م م م م ممد ينعم م م م م م م م م م م ممم
وأي م م م م م م ممن ك م م م م م م ممءزوج الطه م م م م م م ممر فاطلم م م م م م م ممة ابم م م م م م م م الشهي م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م مميدين أبن م م م م م م م م م م م مماء الرسم م م م م م م م م م م م ول وه م م م م م م م م م م ممم ه م م م م م م م م م م م ممم
الم م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م أبم م م م م م م م م م مرأ م م م م م م م م م م ممن رج م م م م م م م م م ال تب م م م م م م م م م ممايعوا
عل م م م م م م ممى قتله م م م م م م ممم أه م م م م م م ممل التق م م م م م م ممى كي م م م م م م ممف اق م م م م م م ممدموا
حم م م م م م م م م م م مموهم لذيم م م م م م م م م م م ممذ الم م م م م م م م م م م مماء والم م م م م م م م م م م مماء مفعم م م م م م م م م م م ممم
وأسم م م م م م م م م ممقوهم كم م م م م م م م م ممأس الم م م م م م م م م ممردى وه م م م م م م م م م و علقم م م م م م م م م ممم
127
وع م م م م م م م م م م م اةثوا ب م م م م م م م م م م ممآل الص م م م م م م م م م م ممطفى بع م م م م م م م م م م ممد م م م م م م م م م م م مموته
بم م م م م م م م م م م مما قتم م م م م م م م م م م ممل الختم م م م م م م م م م م ممار بم م م م م م م م م م م ممالمس منهم م م م م م م م م م م ممم
وةث م م م م م م م م م م م م م م م م مماروا علي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ةث م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورة جاهلي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
عل م م م م م م ممى أن م م م م م م ممه م م م م م م م مما ك م م م م م م ممان فم م م م م م م م الق م م م م م م مموم ميس م م م م م م مملم
وألقم م م م م م م م م م م م م م م مموهم ف م م م م م م م م م م م م م م م م الغاض م م م م م م م م م م م م م م م مرية حّيس م م م م م م م م م م م م م م م م رامً
ك م م م م م م م م م م م م م ممأنم ق م م م م م م م م م م م م م ممف عل م م م م م م م م م م م م م ممى الرض ُج ثّم م م م م م م م م م م م م م ممم
تام م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماهم وح م م م م م م م م م م م م م م م م م م ش الفل وتنوش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهم بأس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميافهم أردوه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم وب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدينهم
بأجنحم م م م م م م م م م م م م م ممة طي م م م م م م م م م م م م م م م الفل وهم م م م م م م م م م م م م ممي ُح م م م م م م م م م م م م م م م ّوممم
أري م م م م م م م م م م م ق بم م م م م م م م م م م ممأطراف القنم م م م م م م م م م م مما منهم م م م م م م م م م م ممم الم م م م م م م م م م م ممدم
ومم م م م م م م م م م مما أق م م م م م م م م م م ممدمت ي م م م م م م م م م م مموم الطف م م م م م م م م م م مموف أمي م م م م م م م م م م ممة
عل م م م م م م م م م م م م م ممى اليس م م م م م م م م م م م م م ممبط إل بال م م م م م م م م م م م م م ممذين تق م م م م م م م م م م م م م مّد مموا
وأّنم م م م م م م م م م م م ل م م م م م م م م م م ممم ان ي م م م م م م م م م م ممبءوا م م م م م م م م م م م ممن دم م م م م م م م م م م ممائهم
وق م م م م م م م م م م م م ممد أسم م م م م م م م م م م م م ممرجوها للخصم م م م م م م م م م م م م ممام وأللم م م م م م م م م م م م م م موا
وق م م م م م م م م م م م م م م ممد عللمم م م م م م م م م م م م م م م م موا ان ال م م م م م م م م م م م م م م م ممولء لي م م م م م م م م م م م م م م م ممدر وأفض م م م م م م م م موا ال م م م م م م م م م الشم م م م م م م م ممورى بم م م م م م م م مما بي م م م م م م م م م سم م م م م م م م ممتة
ولكن م م م م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م م م م مما زال ي م م م م م م م م م م م م م م م ممؤذى وُيظَل م م م م م م م م م م م م م م م مُم وآذخ م م م م م م م م م م م م م م م ممر وه م م م م م م م م م م م م م م م م و الل م م م م م م م م م م م م م م م مموذعّي الق م م م م م م م م م م م م م م م م مّد مم
وك م م م م م م م م م ان اب م م م م م م م م م م ممن ع م م م م م م م م م م مموف فيه م م م م م م م م م م ممم التوسم م م م م م م م م م ممم
م م م م م م م م ممت قي م م م م م م م ممس لي م م م م م م م ممث الغ م م م م م م م مماب يوم م م م م م م م م اً بغي م م م م م م م ممه
وأي م م م م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م م م م ممن الش م م م م م م م م م م م مملمس الني م م م م م م م م م م م ممة أن م م م م م م م م م م م ممم
ولك م م م م م م م م م م م ممن ام م م م م م م م م م م م ممور ق م م م م م م م م م م م مّد رممت م م م م م م م م م م م م ممن مق م م م م م م م م م م م مّد رم
ول م م م م م م م م م م م م م م م م ص م م م م م م م م م م م م م م م ممنع ف م م م م م م م م م م م م م م م م م الرادة مك م م م م م م م م م م م م م م م ممم
وكم م م م م م م م م م م فئم م م م م م م م م م م ممة ف م م م م م م م م م م م م آل أحم م م م م م م م م م م ممد أهلكم م م م م م م م م م م ممت فلم م م م م م م م م مما ع م م م م م م م م ممذرهم لللمص م م م م م م م م ممطفى ف م م م م م م م م م مع م م م م م م م م ممادهم
كلمم م م م م م م مما أهلكم م م م م م م ممت مم م م م م م م ممن قبم م م م م م م ممل عم م م م م م م مماد وجره م م م م م م م م إذا ق م م م م م م م م م م م ممال ِلم م م م م م م م م م م م م ذخنت م م م م م م م م م م م ممم ب م م م م م م م م م م م ممآل وُج رمتم م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م ممآل م م م م م م م م م م م م ممن بع م م م م م م م م م م م ممد ي ومم م م م م م م م م م م مماذا فعلت م م م م م م م م م م م ممم
نب م م م م م م م م م ممذت كت م م م م م م م م م مماب ال م م م م م م م م م م م ذخل م م م م م م م م م ممف ظه م م م م م م م م م مموركم
وذخم م م م م م م م م م م الفتلموه بئ م م م م م م م م م م ممس م م م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م م ممد ص م م م م م م م م م م ممنعتم
ت فيك م م م م م م م م م م م م م م ممم ع م م م م م م م م م م م م م م ممتت ل م م م م م م م م م م م م م م ممداُك مم وذخّلف م م م م م م م م م م م م م م م ُ قلبت م م م م م م م م م م م م ممم ل م م م م م م م م م م م م ممم ظه م م م م م م م م م م م م ممر ال م م م م م م م م م م م م ممن وجرت م م م م م م م م م م م م
فل م م م م م م م م م م م ممم قلمتُ م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م ظللمه م م م م م م م م م م م ممم وقع م م م م م م م م م م م ممدت
عليه م م م م م م م م م م م م م ممم وإحيس م م م م م م م م م م م م م ممان اليك م م م م م م م م م م م م م ممم أض م م م م م م م م م م م م م ممعتم
وم م م م م م م م م م م مما زلت م م م م م م م م م م م ممم بالقت م م م م م م م م م م م ممل تطغ م م م م م م م م م م م ممون فيه م م م م م م م م م م م ممم
إل م م م م م م م م م م م م م أن بلغتم م م م م م م م م م م م ممم فيهم م م م م م م م م م م م ممم مم م م م م م م م م م م م مما أردت م م م م م م م م م م م م م
ك م م م م م م م م م م ممأنم ك م م م م م م م م م م ممانوا م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م ممروم ف م م م م م م م م م م ممالتقت
س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراياكم راي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماتم فظفرت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ولك م م م م م م م م م م م ممن أذخ م م م م م م م م م م م ممذت م م م م م م م م م م م م ممن بنم م م م م م م م م م م م م بث م م م م م م م م م م م ممأركم
فحيس م م م م م م م م م ممبُك مم جرم م م م م م م م م م م اً عل م م م م م م م م م ممى م م م م م م م م م م مما اج م م م م م م م م م م متأت
منعتم م م م م م م م م م م م م م م م ممم تراةثم م م م م م م م م م م م م م م م ممي إبنم م م م م م م م م م م م م م م م ممت وس م م م م م م م م م م م م م م م ممليلت
فل م م م م م م م م م م م م ممم أنت م م م م م م م م م م م م ممم آب م م م م م م م م م م م م مماءكم ق م م م م م م م م م م م م ممد ورةثت م م م م م م م م م م م م ممم
ب ل ت م م م م م م م م م م م م م م م م م مراث لولم م م م م م م م م م م م م م م م ممده وقلت م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
ب الرث فيلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما زعلمت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ألألجن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
وقلتم م م م م م م م م م م ممم ح م م م م م م م م م م م مرام متعم م م م م م م م م م م ممة الم م م م م م م م م م م ممج والنيسم م م م م م م م م م م مما
اعم م م م م م م م م م م ممن ربكم م م م م م م م م م م ممم أم انتم م م م م م م م م م م ممم قم م م م م م م م م م م ممد شم م م م م م م م م م م ممرعتم
فن م م م م م م م م ممازعه ف م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م ممر م م م م م م م م م ممن لي م م م م م م م م ممس مثل م م م م م م م م ممه
ومم م م م م م م م م مما ع م م م م م م م م م ممذرهم إن ق م م م م م م م م م ممال م م م م م م م م م م مماذا ص م م م م م م م م م ممنعّتم
وه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممليلمان ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداود وارث
ويىي م م م م م م م م م م م م أب م م م م م م م م م م مماه ،كي م م م م م م م م م م ممف أنت م م م م م م م م م م ممم منعت م م م م م م م م م م ممم
128
أل م م م م م م م م يم م م م م م م ممأت » مم م م م م م م مما اسم م م م م م م ممتلمتعتم مم م م م م م م ممن حليلم م م م م م م ممة
فم م م م م م م م م ممآتوا لم م م م م م م م م مما مم م م م م م م م م ممن أجره م م م م م م م م م ا مم م م م م م م م م مما فرض م م م م م م م م م تم
فهم م م م م م ممل نيسم م م م م م ممخ القم م م م م م ممرآن مم م م م م م مما كم م م م م م ممان قم م م م م م ممد أتم م م م م م ممى
بتحليل م م م م م م م م م م م م م م م ممه أم انتُ م م م م م م م م م م م م م م م ممم ق م م م م م م م م م م م م م م م ممد نيس م م م م م م م م م م م م م م م ممختم
وك م م م م م م م م م م م ل ن م م م م م م م م م م م م ممب ج م م م م م م م م م م م م مماء قبل م م م م م م م م م م م م ممي وصم م م م م م م م م م م م مميه
مط م م م م م م م م م م م م م م م مماع وانت م م م م م م م م م م م م م م م ممم للوص م م م م م م م م م م م م م م ممي عص م م م م م م م م م م م م م م م مميتم
ففعلك م م م م م م م م م ممم فم م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م ممدين أض م م م م م م م م م ممحى منافي م م م م م م م م م مما
لفعلم م م م م م م م م ممى وأمم م م م م م م م م ممر ي غي م م م م م م م م م م مم م م م م م م م م مما قم م م م م م م م م ممد أمرت م م م م م م م م م
وقلت م م م م م م م م م م م ممم مض م م م م م م م م م م م ممى عن م م م م م م م م م م م مما بغي م م م م م م م م م م م م م وصم م م م م م م م م م م ممية
ألم م م م م م م م م م م م م م م م أوص ل م م م م م م م م م م م م م م ممو ط م م م م م م م م م م م م م م مماوعتم وعقلت م م م م م م م م م م م م م م ممم
وق م م م ممد قل م م م م ممت م م م م م ممن لم م م م م م ي م م م م ممو ِ ص م م م م م ممن قب م م م م ممل م م م م م مموته
ي م م م م م م م م ممر ج م م م م م م م م مماهلً ب م م م م م م م م ممل أنت م م م م م م م م ممم ق م م م م م م م م ممد جهلت م م م م م م م م ممم
ت لك م م م م م م م م م ممم بع م م م م م م م م م ممد ي إمامم م م م م م م م م م ماً ي م م م م م م م م م ممدلكم نص م م م م م م م م م ممب ُ
علم م م م م م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م م م م م م م فاسم م م م م م م م م م م م م م م ممتكبت وظللمتم م م م م م م م م م م م م م م ممم
وق م م م م م م م م م م م ممد قل م م م م م م م م م م م م ممت ف م م م م م م م م م م م م م تق م م م م م م م م م م م م ممديه وولئ م م م م م م م م م م م م ممه عل م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌي غ م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا من م م م م م م م م م م م م م م م م م م ملً وقربم م م م م م م م م م م م م م م م م ة
ش م م م م م م م م م م م ممقيتم ب م م م م م م م م م م م ممه ش م م م م م م م م م م م ممقوى ث م م م م م م م م م م م ممود بص م م م م م م م م م م م ممال
عليكم م م م م م م م م م م م م م م م ممم ب م م م م م م م م م م م م م م م مما شم م م م م م م م م م م م م م م م مماهدت وس م م م م م م م م م م م م م م م م عتم كه م م م م م م م ممرون م م م م م م م م ممن موس م م م م م م ممى فل م م م م م م م ممم عن م م م م م م م ممه حلت م م م م م م م ممم وك م م م م م م م م ل امرى م م م م م م م م م ء يبق م م م م م م م م م ممى ل م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م مما يق م م م م م م م م م مّد مم
وملت م م م م م م م م م ممم الم م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م ممدنيا فت م م م م م م م م م ممأهت عق م م م م م م م م م مولكم
ال كم م م م م م م م م م م م م م م م ممل مغم م م م م م م م م م م م م م م م ممرور بم م م م م م م م م م م م م م م م ممدنياه ينم م م م م م م م م م م م م م م م ممدم
لم م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م قوم م م م م م م م م م م م م اً جلّب م م م م م م م م م م م م موا وتعم م م م م م م م م م م م مماونوا
عل م م م م م م م م م م ممى حي م م م م م م م م م م ممدر م م م م م م م م م م م مماذا أس م م م م م م م م م م ممامؤا وآجرم م م م م م م م م م م وا
وقم م م م م م م م م م م ممد نص م م م م م م م م م م م ممها ي م م م م م م م م م م م مموم الغ م م م م م م م م م م م ممدير ملم م م م م م م م م م م م ممد
وق م م م م م م م ممال ل م م م م م م م م ممم ي م م م م م م م م مما أيه م م م م م م م م مما الن م م م م م م م م مماس ف م م م م م م م م مماعللموا
عل م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌي وص م م م م م م م م م م م م م م م م مميي فم م م م م م م م م م م م م م م م م مماتبعوه فم م م م م م م م م م م م م م م م م ممانه
إم م م م م م م م م م م م م م ممامكم بع م م م م م م م م م م م م م ممد ي اذا غب م م م م م م م م م م م م م ممت عنك م م م م م م م م م م م م م ممم
فقم م م م م م م م م م م م م م م ممالوا رض م م م م م م م م م م م م م م م يناه إمامم م م م م م م م م م م م م م م مما وحاكلمم م م م م م م م م م م م م م م مما
علين م م م م م م م م م م م مما ومم م م م م م م م م م م ممول وه م م م م م م م م م م م م و فين م م م م م م م م م م م مما الك م م م م م م م م م م م ممم ولكنهم م م م م م م ممم عم م م م م م م ممن رش م م م م م م م دهم ف م م م م م م م م غ م م م م م م م مٍد علمل م م م م م م م موا
ون م م م م م م م م م م م ممازعه فيهم م م م م م م م م م م م مما رجم م م م م م م م م م م م ال ول م م م م م م م م م م م يكم م م م م م م م م م م م ممن
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدم فيه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ول متق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدم
يقيم م م م م م م م م ممم حم م م م م م م م م ممدود ال م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م غي م م م م م م م م م م حقه م م م م م م م م مما
وبف م م م م م م م م م م ممت اذا اس م م م م م م م م م م ممتفت ب م م م م م م م م م م مما لي م م م م م م م م م م ممس يعل م م م م م م م م م م ممم
ويبط م م م م م م م م م م م م م م م ممل ه م م م م م م م م م م م م م م م ممذا رأ ي ه م م م م م م م م م م م م م م م ممذا بقم م م م م م م م م م م م م م م م موله
وينقم م م م م م م م م م م م ممض هم م م م م م م م م م م م ممذا مم م م م م م م م م م م م مما لم م م م م م م م م م م م ممه ذا ك يم م م م م م م م م م م م ممبم
وقم م م م م م م ممالوا اذختلف الن م م م م م م م مماس ف م م م م م م م م م ال م م م م م م م ممدين رح م م م م م م م ة
فل م م م م م م م م م ممم ي م م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م م ممن ه م م م م م م م م م ممذا ي م م م م م م م م م ممل ويم م م م م م م م م ممرم
أق م م م م م م ممد ك م م م م م م ممان ه م م م م م م ممذا ال م م م م م م ممدين قب م م م م م م ممل اذختلفه م م م م م م ممم
عل م م م م م م م ممى النق م م م م م م م ممص م م م م م م م م ممن دون الكلم م م م م م م م ممال فتلملمم م م م م م م م موا
أم م م م م م م مما ق م م م م م م ممال أن م م م م م م م م :الي م م م م م م مموم أكلمل م م م م م م ممت دينك م م م م م م ممم
وتلمم م م م م م م م م م م م م م م ممت بالنعلمم م م م م م م م م م م م م م م مماء من م م م م م م م م م م م م م م م م عليكم م م م م م م م م م م م م م م ممم
وقم م م م م م م م م م م م ممال اطيع م م م م م م م م م م م م م موا ال م م م م م م م م م م م م م م ث م م م م م م م م م م م م م م رس م م م م م م م م م م م م م وله
تفم م م م م م م م م مموزوا ول تعص م م م م م م م م م موا أول م م م م م م م م م المم م م م م م م م م ممر منك م م م م م م م م ممم
ومم م م م م م م م مما م م م م م م م م م ممات ح م م م م م م م م ممت أكلم م م م م م م م م ممل الم م م م م م م م م م دين م م م م م م م م ممه
ول م م م م م م م م م يب م م م م م م م م م ممق أم م م م م م م م م م ممر بع م م م م م م م م م ممد ذل م م م م م م م م م ممك مبه م م م م م م م م م ممم
يق م م م م م م م م م م م م م م م مّرب مفض م م م م م م م م م م م م م م ممول ويبع م م م م م م م م م م م م م م ممد فاض م م م م م م م م م م م م م م ممل
وييسم م م م م م م م م م م م م م ممكت منطيم م م م م م م م م م م م م م ممق وينطم م م م م م م م م م م م م م ممق أبكم م م م م م م م م م م م م م ممم
رأوا رش م م م م م م م م م دهم ف م م م م م م م م م م ذل م م م م م م م م م ممك الي م م م م م م م م م مموم وح م م م م م م م م م ده
129
وه م م م م م م م ل عظلم م م م م م م م ممت ف م م م م م م م م ال م م م م م م م ممدهر ق م م م م م م م ممط مص م م م م م م م مميبة
عل م م م م م م ممى الن م م م م م م مماس ال وه م م م م م ممي فم م م م م م م م ال م م م م م م ممدين أعظ م م م م م م ممم
ول م م م م م م م م م م م م ممو انم م م م م م م م م م م م م ممه كم م م م م م م م م م م م م ممان الم م م م م م م م م م م م م مموّل عليهم م م م م م م م م م م م م ممم
اذا ل م م م م م م م م م م م م م م م ممداهم وهم م م م م م م م م م م م م م م م و ب م م م م م م م م م م م م م م م ممالمر أق م م م م م م م م م م م م م م م مموم
ه م م م م م م م م ممو الع م م م م م م م م ممال ال م م م م م م م م ممب ال م م م م م م م م ممذ ي لي م م م م م م م م ممس مثل م م م م م م م م ممه
هم م م م م م م م م م ممو البطم م م م م م م م م م ممل القم م م م م م م م م م ممرم الءزب م م م م م م م م م م ر الغشلمشم م م م م م م م م م ممم
ومم م م م م م م م م م م مما زال ف م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م ممدر واح م م م م م م م م م م م ممد وذخي م م م م م م م م م م م ممب
يف م م م م م م م م م م م م م م م مّل جيم م م م م م م م م م م م م م م مموش الشم م م م م م م م م م م م م م م ممركي ويطم م م م م م م م م م م م م م م ممم
ال م م م م م م م م م م م م م م أن اط م م م م م م م م م م م م م مماعوا مكرهي م م م م م م م م م م م م م م وأس م م م م م م م م م م م م م ممللموا
يكم م م م م م م م م م م م م م م م م مّر ويعل م م م م م م م م م م م م م م م م مموهم بق م م م م م م م م م م م م م م م م ممائم س م م م م م م م م م م م م م م م م مميفه
وقم م م م م م م م م م م م م م م ممالوا دم م م م م م م م م م م م م م م م مماء اليس م م م م م م م م م م م م م م م ممللمي أراقه م م م م م م م م م م م م م م م مما
وق م م م م م م م ممد ك م م م م م م م م ممان ف م م م م م م م م م القتل م م م م م م م م ممى بر ي م م م م م م م م ء وم م م م م م م م ممرم
فقل م م م م م م م م م م م م ممت ل م م م م م م م م م م م م ممم مهل ع م م م م م م م م م م م م ممدمتم صم م م م م م م م م م م م م موابكم
وص م م م م م م م م ممي الن م م م م م م م م م ممب الص م م م م م م م م م ممطفى كي م م م م م م م م م ممف يظل م م م م م م م م م ممم
أم م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م ممال أقض م م م م م م م م م مماكم عل م م م م م م م م م ممي م م م م م م م م م م م ملم م م م م م م م م م ممد
كم م م م م م م م م م م م م م م م ممذا قم م م م م م م م م م م م م م م م ممد رواه الناقم م م م م م م م م م م م م م م م ممل التقم م م م م م م م م م م م م م م م ممدم
فم م م م م م م ممان جم م م م م م م ممار ظللمم م م م م م م مما ف م م م م م م م م القضم م م م م م م مماء بءزعلمكم م م م م م م ممم
عل م م م م م م م م م م م ممي فلم م م م م م م م م م م م ممن زك م م م م م م م م م اه ل ش م م م م م م م م م م م ممك أظل م م م م م م م م م م م ممم
فلم م م م م م م م م م م م م ممن كعل م م م م م م م م م م م م ممي عن م م م م م م م م م م م م ممد ك م م م م م م م م م م م م ممل مللم م م م م م م م م م م م م ممة
اذا م م م م م م م م م م مما التق م م م م م م م م م ممى اللمع م م م م م م م م م ممان والنق م م م م م م م م م ممع مقت م م م م م م م م م ممم
وم م م م م م م م م م م م ممن ذا يم م م م م م م م م م م م مماريه بجم م م م م م م م م م م م ممد ول م م م م م م م م م م م يم م م م م م م م م م م م ممءزل
يق م م م م م م م م م م م م ممول س م م م م م م م م م م م م مملون م م م م م م م م م م م م م مما ي م م م م م م م م م م م م ممل ويم م م م م م م م م م م م ممرم
سم م م م م م م م م م م م مملون ففم م م م م م م م م م م م ممي جنم م م م م م م م م م م م ممب علم م م م م م م م م م م م ممم ورةثتم م م م م م م م م م م م ممه
ع م م م م م م ممن الص م م م م م م ممطفى م م م م م م م مما ف م م م م م م مماه منم م م م م م م م ب م م م م م م ممه الف م م م م م م ممم
سم م م م م م م م م م مملون عم م م م م م م م م م ممن طم م م م م م م م م م ممرق اليسم م م م م م م م م م مملماوات انن م م م م م م م م م م م
ب م م م م م م مما م م م م م م م ممن س م م م م م م مملو ك الط م م م م م م ممرق ف م م م م م م م الرض أعل م م م م م م ممم
ولم م م م م م م م ممو كش م م م م م م م م ممف الم م م م م م م م م م الغط م م م م م م م م مما لم م م م م م م م م م أزد ب م م م م م م م م ممه
يقينم م م م م م م م م م مما علم م م م م م م م م م ممى مم م م م م م م م م م مما كنم م م م م م م م م م ممت أدر ي وأفهم م م م م م م م م م ممم
وك م م م م م م م م م م م م ائن ل م م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م م ممن آي م م م م م م م م م م م م م ممة وفض م م م م م م م م م م م م م مميلة
وم م م م م م م م م م م ممن مكرم م م م م م م م م م م م ات م م م م م م م م م م م م مما تغ م م م م م م م م م م م ممم وتكت م م م م م م م م م م م ممم
فلمم م م م م م م م م م م ممن ذختلمم م م م م م م م م م م ممت اعلمم م م م م م م م م م م مماله عنم م م م م م م م م م م ممد مم م م م م م م م م م م مموته
بيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م فأعلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيه تت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما رب بالش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممباح آل ملم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ن م م م م م م م م م مموم ال م م م م م م م م م ممدى للن م م م م م م م م م مماس والش م م م م م م م م م ممرق مظل م م م م م م م م م ممم
وبالق م م م م م م م م م م م م م م ممائم اله م م م م م م م م م م م م م م ممد ي م م م م م م م م م م م م م م م ممن آل اح م م م م م م م م م م م م م م ممد
وآب م م م م م م م م م م م م م م م ممائه ال م م م م م م م م م م م م م م م ممادين وال م م م م م م م م م م م م م م م ممق معص م م م م م م م م م م م م م م م ممم
تفض م م م م م م م م م م ممل عل م م م م م م م م م م ممى الع م م م م م م م م م م ممود ي من م م م م م م م م م م ممك برح م م م م م م م م م م ة
ف م م م م م م م م م م م م ممأنت اذا اس م م م م م م م م م م م م ممتحت تعف م م م م م م م م م م م م ممو وترح م م م م م م م م م م م م م
تم م م م م م م م م م م مماوز بيسم م م م م م م م م م م ممن العفم م م م م م م م م م م ممو عم م م م م م م م م م م ممن سم م م م م م م م م م م مميئاته
اذا م م م م م م م م م م م م مما تلظ م م م م م م م م م م م ممت فم م م م م م م م م م م م م الع م م م م م م م م م م م مماد جهن م م م م م م م م م م م ممم
وم م م م م م م م م م م م م ممن عليم م م م م م م م م م م م م ممه مم م م م م م م م م م م م م ممن لم م م م م م م م م م م م م ممدنك برأفم م م م م م م م م م م م م ممة
فان م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك أن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت النع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم التك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرم
ف م م م م م م م م ممان ك م م م م م م م م ممان لم م م م م م م م م م ذن م م م م م م م م ممب عظي م م م م م م م م ممم جنيت م م م م م م م م ممه
فعف م م م م م م م م م م م ممو ك والغف م م م م م م م م م م م مران ل م م م م م م م م م م م م من م م م م م م م م م م م ممه أعظ م م م م م م م م م م م ممم
130
ابممن العممود ي النيلممي التولد سممنة 478والتمموف عممام 558قممال اليسمميد فم الممءزء 17ص 325من العيان عثرنا علمى همذه القصميدة بتلمامهما فم بعمض الماميع القديمة ممن ذخبايما الءزوايما منيسمموبة ال م العممود ي وقممد رس م العممود ي ،وفمموق العي م ضمملمة وليسممنا نعلممم ال م أ ي شمميء هممذه النيسممبة .وف الرياض أورد اجممازة الشممهيد الول للشمميخ علممي بممن اليسممن بممن ملمممد الممازن بالممائر اليسين عن ذخط المي ملممد اميم الشمريف عمن ذخمط المول ملممود بمن ملممد بمن علمي اليلنم عن ذخط الشيخ باء المدين ملممد بمن علمي الشمهي بمابن بماء المدين العمود ي عمن ذخمط ناصمر بمن ابراهيم البويهي عن ذخط الشهيد ،انتهى .فلعله صاحب القصيدة فاوردناها هنا مع ما مّر منهمما ف الءزء 13لئل تكون متقطعة ف الكتاب .ويقرأها القممارىء علمى نيسمق واحممد ومع ذلممك فقممد تركنا جلة منها ).(1 اقول وقد كرر اليسيد نشر القصيدة سهواً ف جءزء 53ص 24من العيان وقال :ابممن العود ي النيلي ل نعرف اسه. اما الشيخ المين ; فقد عده من شعراء القرن اليسادس وان ميلده سنة 478ووفاته ف م حدود .558 وقال :ابو العال سال بن علي بن سللمان بن علي العروف بابن العممود ي التغلممب النيلممي نيسبة ال بلدة النيل على نر النيل اليستلمد من الفرات اللمتد نوالشرق النوب. __________________ 1م اقول سبق ان روى اليسيد ف الءزء 13ص 205أكثرها ،جعها من كتاب الناقب لبن شهراشوب.
131
وج اء ف م ملممة ) الغممرى ( النجفيممة عممدد 23 ، 22مممن اليسممنة اليسممابعة بقلممم الممدكتور مصممطفى جمواد قممال :كممان ابممو العممال مممن الشممعراء الممذين اشممتهر شممعرهم وقلممت اذخبممار سمميهم فهو كوكب من كواكب الدب .واورد ناذج من شعره والوانا من أدبه. قال المين :ول اقف على سنة وفاة ابمن العمود ي ال ان سمنة ولدتمه ،اعنم سمنة 478 ورواية علماد الدين الصفهان له سنة 554باللماميمة قمرب واسمط ل تتكان للظمن ان يغمال فم بقائه طويل بعد سنة 454الذكورة بل لاراه قد جاوز سنة 558فانما تعمل علممره ثماني سمنة وذلك من نوادر العلمار ف هذه الديار انتهى.
132
القاضي الجليس دع م م م م م م م م م م م م م مماه لوش م م م م م م م م م م م م ممك ال م م م م م م م م م م م م م ممبينس داٍع فاس م م م م م م م م م م م م م ممعا
وأودع جيس م م م م م م م م م م م م مملمي س م م م م م م م م م م م م ممقلمه حي م م م م م م م م م م م م م م وّدع م م م م م م م م م م م م مما
ول م م م م م م م م يب م م م م م م م م ممق ف م م م م م م م م م م قل م م م م م م م م ممب لص م م م م م م م م ممب ي موضم م م م م م م م ممعاً
وق م م م م م م ممد سم م م م م م م ممار طم م م م م م م مموع النم م م م م م م ممأ ي والبعم م م م م م م ممد موض م م م م م م ممعا
أج م م م م م م م م م م م م مُن إذا م م م م م م م م م م م م م مما اللي م م م م م م م م م م م م ممل ج م م م م م م م م م م م م مّن كآب م م م م م م م م م م م م ممة
وأبم م م م م م م م م م ممد ي إذا مم م م م م م م م م م مما الصم م م م م م م م م م ممبح أزم م م م م م م م م م م ع أدمعم م م م م م م م م م مما
ت طوعم م م م م م م م اً لله م م م م م م م مموى قب م م م م م م م ممل ه م م م م م م م ممذه وم م م م م م م مما انق م م م م م م م ممد ُ
وقم م م م م م م ممد كن م م م م م م م ممت أل م م م م م م م ممو ي عن م م م م م م م ممه لين م م م م م م م م ماً وأذخ م م م م م م م ممدعا
إل أن يقول :
تص م م م م م م م م ممامت ع م م م م م م م م ممن داع م م م م م م م م ممي الص م م م م م م م م ممبابة والص م م م م م م م م ممب عشم م م م م م م م م مموت بأفك م م م م م م م م ممار ي ال م م م م م م م م م م ض م م م م م م م م مموء عللمهم م م م م م م م م ممم
ول م م م م م م م م م م م م م ممبّيت داع م م م م م م م م م م م م م م ممي آل اح م م م م م م م م م م م م م م ممد إذ دع م م م م م م م م م م م م م م مما فص م م م م م م م م م م ممادفت من م م م م م م م م م م ممه منه م م م م م م م م م م ممج ال م م م م م م م م م م ممق مهيع م م م م م م م م م م ماً
علق م م م م م م م ممت ب م م م م م م م ممم فليل م م م م م م م ممح فم م م م م م م م م ذا ك م م م م م م م م ممن ل م م م م م م م ممى تيس م م م م م م م م م م م مّرعت ف م م م م م م م م م م م م مم م م م م م م م م م م ممدحي لم م م م م م م م م م م ممم متّبع م م م م م م م م م م م اً
ت م م م م م م م م م م م م مموّليتهم فلين م م م م م م م م م م م م ممع ذل م م م م م م م م م م م م ممك َمم م م م م م م م م م م م م م نم نع م م م م م م م م م م م م مما
وأقلعم م م م م م م م م م م م ممت عم م م م م م م م م م م م ممن ترك م م م م م م م م م م ي لم م م م م م م م م م م م ممه متوّرع م م م م م م م م م م م م م اً
صم م م م م م م م م م م م م م م مامئلمون الق م م م م م م م م م م م م م م ممائلمون لرّبم م م م م م م م م م م م م م م م م ه م م م م م م م م م م م م م م ممم ال ّ
ه م م م م م م م م م م م م م م م ممم ال م م م م م م م م م م م م م م م ممايفوه ذخش م م م م م م م م م م م م م م م مميًة وتش م م م م م م م م م م م م م م م ممعاً
ه م م م م م م م م م م ممم الق م م م م م م م م م م مماطعوا اللي م م م م م م م م م م ممل البهي م م م م م م م م م م ممم تّج م م م م م م م م م م م دماً
هم م م م م م م ممم الطيب م م م م م م م موا الذخيم م م م م م م ممار والي م م م م م م م م ف م م م م م م م م الم م م م م م م ممورى
ب م م م م م م م ممم تقبم م م م م م م م ممل العلم م م م م م م م ممال م م م م م م م م ممن ك م م م م م م م م مّل عام م م م م م م م م مٍل
بأس م م م م م م م م ممائهم يُيس م م م م م م م م ممقى الن م م م م م م م م ممام ويهط م م م م م م م م ممل الغلم م م م م م م م م م م ه م م م م م م م م م م م م م م م ممم الق م م م م م م م م م م م م م م م ممائلون الف م م م م م م م م م م م م م م م مماعلون تّبع م م م م م م م م م م م م م م م م اً
اب م م م م م م م م م مموهم وص م م م م م م م م م م ّي الص م م م م م م م م م ممطفى ح م م م م م م م م م مماز عللم م م م م م م م م م ممه
هم م م م م م م م م م م م ممم الع م م م م م م م م م م م ممامروه ُس م م م م م م م م م م م م م ّجمدماً فيم م م م م م م م م م م م ممه ركع م م م م م م م م م م م م ماً
يروق م م م م م م م م م م م م ممون مرئ م م م م م م م م م م م م م ى أو يش م م م م م م م م م م م م مموقون ميسم م م م م م م م م م م م م مملمعا
ب م م م م م م م م م م م ممم ترف م م م م م م م م م م م ع الطاع م م م م م م م م م م م ممات م م م م م م م م م م م م ممن تطوع م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م ممام وك م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م ممرٍب ب م م م م م م م م م ممم ق م م م م م م م م م ممد تقّشم م م م م م م م م م م عما هم م م م م م م م م م م م م م م م ممم العم م م م م م م م م م م م م م م م ممالون العم م م م م م م م م م م م م م م م مماملون توّرعم م م م م م م م م م م م م م م م م اً وأودعم م م م م م م م م ممه مم م م م م م م م م ممن قبم م م م م م م م م ممل مم م م م م م م م م مما كم م م م م م م م م ممان اودعم م م م م م م م م مما
133
أق م م م م م م م م م م ممام علم م م م م م م م م م م ممود الش م م م م م م م م م م ممرع بع م م م م م م م م م م ممد اعوج م م م م م م م م م م اجه
وس م م م م م م م م م م م م م مماند رك م م م م م م م م م م م م ن ال م م م م م م م م م م م م م م ممدين أن يتص م م م م م م م م م م م م م م ممدعا
وواس م م م م م م م م م م م م م م مماه ب م م م م م م م م م م م م م م ممالنفس النفييس م م م م م م م م م م م م م م ممة دون م م م م م م م م م م م م م ممم
ش أن يلق م م م م م م م م م م ممى ع م م م م م م م م م م ممداه فيجءزعم م م م م م م م م م م ا ول م م م م م م م م م م يم م م م م م م م م م م م َ
وسّم م م م م م م م م م م مماه م م م م م م م م م م م م م ممولهم وق م م م م م م م م م م م ممد قم م م م م م م م م م م م ممام معلن م م م م م م م م م م م م ماً
ليتَل م م م م م م م م م م م م مُوهُ ف م م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م م مّل فض م م م م م م م م م م م م ممل ويش م م م م م م م م م م م م ممفعا
وم م م م م م ممن ه م م م م م م مّءز ب م م م م م م مماب الص م م م م م م ممن ف م م م م م م م ي م م م م م م مموم ذخي م م م م م م ممب
فءزل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ءزل ارض الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممركي وزعءزع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا؟!
وف م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م مموم ب م م م م م م م م م ممدر م م م م م م م م م م ممن أح م م م م م م م م م م مّن قليبه م م م م م م م م م مما
جيس م م م م م م م م م مموماً ب م م م م م م م م م مما ت م م م م م م م م م ممدمي وهامم م م م م م م م م م ماً مقطعم م م م م م م م م م مًا؟!
وكم م م م م م م م م م م حاسم م م م م م م م م م م ممد أغ م م م م م م م م م م م مراه بالقم م م م م م م م م م م ممد فضم م م م م م م م م م م ممله
وذلم م م م م م م م م م م م ممك فضم م م م م م م م م م م م ممل مثلم م م م م م م م م م م م ممه ليم م م م م م م م م م م م ممس يُم م م م م م م م م م م م مّد عمما
فلم م م م م م م م ممن كش م م م م م م م ممف الغّلمم م م م م م م م م امء ع م م م م م م م ممن وج م م م م م م م ه أح م م م م م م م ممد
وق م م م م م م م م م م م م م ممد كربم م م م م م م م م م م م م م م ت أقران م م م م م م م م م م م م م م ممه ان يق طّع م م م م م م م م م م م م م م م ًا؟!
ل م م م م م م م م م م مموى غ م م م م م م م م م م ممدره ي م م م م م م م م م م مموم » الغ م م م م م م م م م م ممدير « بّقم م م م م م م م م م م مهم
واعقب م م م م م م م م م م م م م م م ممه ي م م م م م م م م م م م م م م م مموم » البعيم م م م م م م م م م م م م م م م م « واتبع م م م م م م م م م م م م م م م مما
وح م م م م م م م م م م م اربه الق م م م م م م م م م م م ممرآن عن م م م م م م م م م م م ممه فلم م م م م م م م م م م م مما ارع م م م م م م م م م م م وى
وعم م م م م م م م م م م مماتبه الس م م م م م م م م م م م مملم في م م م م م م م م م م م ممه فلم م م م م م م م م م م م مما وعم م م م م م م م م م م ممى
إذا رام ان يفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي منم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماقبه جلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
وإن رام ان يطف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي س م م م م م م م م م م م م م م م م م ممناه تشعش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعا
م م م م م م م ممت ه م م م م م م مّم ان يط م م م م م م ممو ي ش م م م م م م ممذى اليس م م م م م م ممك ك م م م م م م ممات
أب م م م م م م م م م م م م م م م م عرف م م م م م م م م م م م م م م م ه العم م م م م م م م م م م م م م م ممروف إل تضم م م م م م م م م م م م م م م مموعا
ومنها :
ع لل م م م م م م م م م م ممدين حرم م م م م م م م م م م ًة أي م م م م م م م م م م مما اّمم م م م م م م م م م م مًةم لم م م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م م ممر َ
بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممأ ي كتم م م م م م م م م م م م م م م م م مماب ام بأ يّم م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ح ّج م م م م م م م م م م م م م م م م م م ةم
غضم م م م م م م م م م م ممبتم ول م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م ممق مهجم م م م م م م م م م م ممة نفيسم م م م م م م م م م م ممه
وأللمت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم آل الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميوفكم
ول م م م م م م م م تب م م م م م م م م ممق ف م م م م م م م م م م ق م م م م م م م م مموس الض م م م م م م م م ممللة منءزع م م م م م م م م م ا نقضم م م م م م م م م ممتم بم م م م م م م م م ممه مم م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م مّنة ال م م م م م م م م م م اجعم م م م م م م م م مما؟! وكم م م م م م م م م ان لك م م م م م م م م م م ممم غص م م م م م م م م م م ممب المام م م م م م م م م م م ممة مقنع م م م م م م م م م م مما تف م م م م م م م م م م مّر ي مم م م م م م م م م م ممن اليسم م م م م م م م م م ممادات سم م م م م م م م م م مموفاً واذرع م م م م م م م م م م ا
وحّللتم م م م م م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م م م م م م مربلء دمم م م م م م م م م م م م م م م م مماءهم
فأض م م م م م م م م م م ممحت ب م م م م م م م م م م مما هي م م م م م م م م م م ممم السم م م م م م م م م م م مّنة ش م م م م م م م م م م ممرعاً
وحّرمت م م م م م م م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء الف م م م م م م م م م م م م م م م م مرات عليه م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
فأصم م م م م م م م م م م م م م م م ممبح مظ م م م م م م م م م م م م م م م مموراً لم م م م م م م م م م م م م م م م ممديهم مّنعم م م م م م م م م م م م م م م م ماً
134
وقال : ان ذخان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدمع الغءزيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ر
فلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدماء ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما نص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
دعه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما تيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّح ول تش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّح
فرزمؤه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا رزٌء كم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبي
مم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما غصم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب فاطلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراث
ب ييس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ) ملم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ( ذخط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٌ حق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهي
كل ول ظلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم الوصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّي و
البشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر والنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذير
نط م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب بفض م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممله وه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م و جح م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوه عق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ولي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّر جاح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممده الغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرور
غ م م م م م م م م م م م م م م ممدروا ب م م م م م م م م م م م م م م ممه حيس م م م م م م م م م م م م م م ممداً ل م م م م م م م م م م م م م م ممه وب م م م م م م م م م م م م م م م م حظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروا علي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما حب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه
صهم ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهد » الغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدير « م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ّ
بفخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممره وه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم حض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة رعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ت اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممها
وإمامه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما القلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر النيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
إن ض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل بالعج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل اليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ف إذ لفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي لقتلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهود فقم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد أضم م م م م م م م م م م م م م م م م م مملكم البعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذل الصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماحب والعشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
واف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماهم فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م كم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مربل
يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم عبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموس قلمطري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ر
دلف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم عص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م ممضلل كان م م م م م م م م م م م م م م م م م مما دع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي النفيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م
عجب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م يلقه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن دون م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم َق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبي
أي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموق الرض في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممض
دم اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ول ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور؟!
أتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى البم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال درت ول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
تق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذفهم منه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممخور؟!
أم كي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف إذ منع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموه ورد
ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م تغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر البح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور؟!
ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرم ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزلل علي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
حلل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم اللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور
135
أبو العال بعد العءزيءز بن اليسي بن الّباب الغلب اليسعد ي الصممقلي العمروف بالقاضمي الليممس ،قممال الشمميخ المينم ف م ) الغممدير ( هممو مممن مقممدمي شممعراء مصممر وكتممابم ومن نممدماء اللك الصال طليع بن رزيك ترجه ابمن شماكر فم ) فموات الوفيمات ( ج 1ص 278فقمال : تول ديوان النشاء للفائءز مع الوفق ابن اللل ومن شعره : ومم م م م م م م م م م م م م م ممن عج م م م م م م م م م م م م م م ممب ان الص م م م م م م م م م م م م م م م موارم والقن م م م م م م م م م م م م م م مما
تي م م م م م م م م م م ممض بأي م م م م م م م م م م ممد ي الق م م م م م م م م م م مموم وه م م م م م م م م م ممي ذك م م م م م م م م م م م ور
وأعجم م م م م م م م م م م ممب مم م م م م م م م م م م ممن ذا انم م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م م اكفهم م م م م م م م م م م ممم
ف بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممور تأجم م م م م م م م م م م م م م م م م ممج نم م م م م م م م م م م م م م م م م مماراً والك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول مانب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة الل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ك الش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
م م م م م م م م م م م مما ّت م م م م م م م م م م م ش م م م م م م م م م م ممان ف م م م م م م م م م م م الغ م م م م م م م م م م مرام بش م م م م م م م م م م ممان
كممان القاضممي الليممس كممبي النممف .قممال الشمميخ وهو مممن اغممرق نءزعا ف م م موالة العممتة الطمماهرة وقمال :ذك ر سمميدنا العلمممة اليسمميد احممد العطممار البغممداد ي ف م الممءزء الول مممن كتممابه ) الرائق ( جلة من شعر شاعرنا الليس منها قصيدة يرةثي با آل البيت ويدح اللك الصال بن رّزيك ويذكر مواقفه الشكورة ف ذخدمة آل ال أولا : وقصيدة ف رةثاء العتة الطاهرة تناهءز 66بيتاً مطلعها :
ارأيم م م م م م م م م م م م ممت ج م م م م م م م م م م م م مرأة طي م م م م م م م م م م م ممف هم م م م م م م م م م م م ممذا الءزائم م م م م م م م م م م م ممر
م م م م م م م م م م م م م مما ه م م م م م م م م م م م م مماب عادي م م م م م م م م م م م م ممة الغي م م م م م م م م م م م م ممور الءزاي م م م م م م م م م م م م ممر
وقصيدة 62بيتاً ف إمامة امي الؤمني 7ويرةثي اليسبط اليسي ، 7أولا :
اله م م م م م م م م م م ممل ل م م م م م م م م م م ممدمعي ف م م م م م م م م م م م م الغلم م م م م م م م م م م ممام رس م م م م م م م م م م م وُل
وه م م م م م م م م م م ل لم م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م ممرد الغلي م م م م م م م م م ممل س م م م م م م م م م ممبيل
136
وف ذخريدة القصر :
القاضي الجليس :أبرو المعالي عبد العزيز بن الحمسين ابن الحّباب اللغلي :المسعدي التميمي
جليس صاحب مصر ،فضله مشهور ،وشعره مأةثور ،وقد كان أوحد عصممره فم مصممره نظلممما ونثراً ،وترسل وشعراً ،ومات بمما فم سممنة إحممدى وستي وخيسمملمائة ،وقد أنمماف علممى اليسبعي .ومن شعره : ل تعج م م م م م م م م م م م م م م م م ممب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ص م م م م م م م م م م م م م م م م مّد هم ونف م م م م م م م م م م م م م م م م مماره لم م م م م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م م م م ممت ك اليس م م م م م م م م م م م م ممتون إذ نءزل م م م م م م م م م م م م ت ب م م م م م م م م م م م م ممه
ت مم م م م م م م م م م م م م م م ممن زّواره ب لكن م م م م م م م م م م م م م م م م ُ ل م م م م م م م م م م م م م م ممول الشم م م م م م م م م م م م م م م ممي ُ م م م م م م م م م م م م ممن عه م م م م م م م م م م م ممد ص م م م م م م م م م م م ممبوته س م م م م م م م م م م م مموى ت م م م م م م م م م م م ممذكاره
وله :
ضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مبمة ح ّىيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م بتفاحم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٍة م ّ فقل م م م م م م م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م م م م م م م مما إن رأي م م م م م م م م م م م م م م م ممت مش م م م م م م م م م م م م م م م ممبهها
ومن شعره :
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفن حّب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وتّيلمن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
فم م م م م م م م م م م م م م م م م مماحّر مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ذخجلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممة فك م م م م م م م م م م م م م م م م م مّذ بممن
ظ النصم م م م م م م م م م م م م م م م ممور وس م م م م م م م م م م م م م م م م ا يك م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ ف الم م م م م م م م م م م م م م م م مماف ُ
عن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ك ّف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ام
آواهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم كرم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً وص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ن حريه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم فعن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وع ّفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ام
وأنشممدن لممه الشمريف ادريس الدرييسممي قصمميدة سمّي هما إلم الصممال بممن رزيك قبمل وزارنه يرضه على ادرا ك ةثأر الظافر وكان عباس وزيرهم قتله وقتل أذخويه يوسف وجبيل يقول فيها : ف م م م م م م م م م م م ممأين بن م م م م م م م م م م م ممو رّزيم م م م م م م م م م م ممك عنه م م م م م م م م م م م مما ونص م م م م م م م م م م م ممرهم
فل م م م م م م م م م ممو ع م م م م م م م م م مماينت عين م م م م م م م م م مما ك بالقص م م م م م م م م م ممر ي م م م م م م م م م ممومهم
وم م م م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م م م م م ممن منع م م م م م م م م م م م م م م ممة وذي م م م م م م م م م م م م م م مماد ومص م م م م م م م م م م م م م م م ممرعهم ل م م م م م م م م م م م م م م م م م تكتح م م م م م م م م م م م م م م م ممل برق م م م م م م م م م م م م م م م م اد
137
ت م م م م م م م م م م م م ممدار ك م م م م م م م م م م م م م ممن الي م م م م م م م م م م م م ممان قب م م م م م م م م م م م م ممل دةث م م م م م م م م م م م م مموره
حشاشم م م م م م م م م م م م م م م م ممة نفم م م م م م م م م م م م م م م م ممس آذنم م م م م م م م م م م م م م م م ممت بنفم م م م م م م م م م م م م م م م مماد
فلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزق ج م م م م م م م م م م م م م م م م م مموع ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارقي فإن م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
بقاي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما زروع آذن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت بص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد
وله فيه من أذخرى ف هذه الادةثة : ي بهلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ول م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ترامم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م مببر ّ
إل م م م م م م م م م م م فتك م م م م م م م م م م ممة م م م م م م م م م م م مما رامه م م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م م ممط رائ م م م م م م م م م م ممم
ركب م م م م م م م م م م م م ممت إلي م م م م م م م م م م م م ممه متم م م م م م م م م م م م م م عءزمت م م م م م م م م م م م م ممك ال م م م م م م م م م م م م ممت
بأمثالم م م م م م م م م م م م م م مما تلقم م م م م م م م م م م م م م ممى الطم م م م م م م م م م م م م م مموب العظم م م م م م م م م م م م م م ممائم
وقُم م م م م م م م م م م مَد تم ل م م م م م م م م م م م ممه ال م م م م م م م م م م م ممرد الف م م م م م م م م م م م مماف كأن م م م م م م م م م م م مما
قوائلمه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما عن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد الط م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرد ق م م م م م م م م م م م م م م م م م موادم
تم م م م م م م م م م م م ممافت عم م م م م م م م م م م م ممن الم م م م م م م م م م م م مماء الق م م م م م م م م م م م م مراح فريهم م م م م م م م م م م م مما
دمم م م م م م م م م مماء العم م م م م م م م م ممدا فهم م م م م م م م م ممي الص م م م م م م م م م مواد ي الص م م م م م م م م م موادم
وقلمم م م م م م م م م م م م م م م م ممت بم م م م م م م م م م م م م م م م ممق الطم م م م م م م م م م م م م م م م ممالبيي طالبم م م م م م م م م م م م م م م م مما
وغيم م م م م م م م م م م م م م م م مم ك يغضم م م م م م م م م م م م م م م م ممى دون م م م م م م م م م م م م م م م ممه وييسم م م م م م م م م م م م م م م م ممال
أعم م م م م م م م م م ممدت اليهم م م م م م م م م م ممم ملكهم م م م م م م م م م ممم بعم م م م م م م م م م ممدما لم م م م م م م م م م مموى
بم م م م م م م م م م م م ممه غاصم م م م م م م م م م م م ممب حم م م م م م م م م م م م ممق المانم م م م م م م م م م م م ممة ظم م م م م م م م م م م م ممال
فلمم م م م م م م م م م م م م م م مما غم م م م م م م م م م م م م م م ممالب إل بنصم م م م م م م م م م م م م م م ممر ك غم م م م م م م م م م م م م م م ممالب
ومم م م م م م م م م م م م م م مما هاشم م م م م م م م م م م م م م م مِم إل بيس م م م م م م م م م م م م م م مميفك هاش م م م م م م م م م م م م م م ممم
ف م م م م م م م م م ممأدر ك بث م م م م م م م م م ممأر ال م م م م م م م م م ممدين من م م م م م م م م م ممه ولم م م م م م م م م ت م م م م م م م م م ممءزل
ع م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م ممق ب م م م م م م م م م م ممالبيض الرق م م م م م م م م م م اق تاص م م م م م م م م م م ممم
الوفق :
وانشممدن الميم العضممد مرهف للجليممس يمماطب الرشيد بممن الءزبيم فم معنم نكبممة ذخمماله
تيس م م م م م م م م م م م م مملمع مق م م م م م م م م م م م م ممال ي م م م م م م م م م م م م مما اب م م م م م م م م م م م م ممن الرشم م م م م م م م م م م م م يد
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأنت حقي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأن تيس م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمعه
بلين م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي نش م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب س م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائل
قليم م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م أوان الم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدعه
إذا ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله الي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م نرج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ه
وإن ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفعوه ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفعنا مع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وأنشدن بعض فضلء مصر لبن الّباب :
س م م م م م م م م م م م م م م م مميوفك ل يفم م م م م م م م م م م م م م م م مّل ل م م م م م م م م م م م م م م م مما غم م م م م م م م م م م م م م م م مرار
)(1
فن م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارقي ب م م م م م م م م م م م م م م م م م مما غم م م م م م م م م م م م م م م م م م مرار
__________________ 1م الغرار :حد اليسيف 2م الغرار ،النوم القليل.
138
)(2
عل م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ق م م م م م م م م م م م م م م م م مموٍم ويغلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدها اغتف م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
ط ت سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممخ ٌ ُي ّر ممدهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماإذا ُأحرجم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م َ طري م م م م م م م م م م م م م م م م م د ك ل يفوتم م م م م م م م م م م م م م م م ممك من م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ةث م م م م م م م م م م م م م م م م ممأر
وذخص م م م م م م م م م م م م م م م م مملمك ل يق م م م م م م م م م م م م م م م م ممال ل م م م م م م م م م م م م م م م م ممه عث م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
وفيلم م م م م م م م م م م م م م م مما نلت م م م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م م م ممن ك م م م م م م م م م م م م م م ممل ب م م م م م م م م م م م م م م مماغ
ل م م م م م م م م ممن ن م م م م م م م م مماوا ك م م م م م م م م م م ل م م م م م م م م ممو عق م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م اعتب م م م م م م م م ممار
فلم م م م م م م م م م م م م م م م م م مُر ي م م م م م م م م م م م م م م م م مما ص م م م م م م م م م م م م م م م م ممال المل ك فين م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما تت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماره فل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك الي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
فق م م م م م م م م م م م م م ممد ش م م م م م م م م م م م م م ممفعت إل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما تبتغي م م م م م م م م م م م م م ممه ولم م م م م م م م م م م م ممو ن م م م م م م م م م م م م مموت النج م م م م م م م م م م م م مموم ل م م م م م م م م م م م م ممه ذخلف م م م م م م م م م م م م م ماً
ومنها :
ل م م م م م م م م م م م م م م م م ممك الق م م م م م م م م م م م م م م م م ممدار والفل م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممدار ه م م م م م م م م م م مموت ف م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م ممو ] ي م م م م م م م م م م ممذروها [ انتث م م م م م م م م م م ممار
ع م م م م م م م م م م ممدلت وقم م م م م م م م م م ممد قيس م م م م م م م م م م مملمت وك م م م م م م م م م م مل م م م م م م م م م م ممو ك
أرادوا العم م م م م م م م م م م م م م م ممدل ف م م م م م م م م م م م م م م م م قَيس م م م م م م م م م م م م م م م م ٍم فجم م م م م م م م م م م م م م م مماروا
فف م م م م م م م م م م م ممي ي م م م م م م م م م م م ممد جاح م م م م م م م م م م م ممد الحيس م م م م م م م م م م م ممان غ م م م م م م م م م م م مّل لق م م م م م م م م م م م م م ممد طلمح م م م م م م م م م م م م م ممت بطرذخ م م م م م م م م م م م م م ان ) (1أم م م م م م م م م م م م م م مماٍن
وفم م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م ممد حام م م م م م م م م م م م م ممد النعلم م م م م م م م م م م م م ممى سم م م م م م م م م م م م م موار ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ولثل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه فيه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موار
وح م م م م م م م م م م م م م م م م م اول ذخط م م م م م م م م م م م م م م م م م مًة فيه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ش م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس
عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى أمث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله وب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما نف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
ت بيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممتقٍل ه م م م م م م م م م م م م م م م م ممل اليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممب الفم م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ أتت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائن ق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدماه س م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعياً
وشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان قرين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه
إذا م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ع م م م م م م م م م م م م م م م م مّءزه اليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممب النض م م م م م م م م م م م م م م م م ممار كلم م م م م م م م م م م م مما يَيس م م م م م م م م م م ممعى إل م م م م م م م م م م م م الس م م م م م م م م م م م ممد اللم م م م م م م م م م م م ممار كلم م م م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م م م ممد ش م م م م م م م م م م م ممان أسم م م م م م م م م م م م مرته قُ م م م م م م م م م م م ممدار
)(2
وأنشدن بصر ولده القاضي الشرف أبو البكات عبمد القمو ي لوالمده الليمس ممن قطعمة كتبها إل ابن رزيك ف مرضه يشكو طبيباً يقال له ابن اليسديد على سبيل الداعبة : وأص م م م م م م م م م م م م م ممل بلي م م م م م م م م م م م م م ممت َم م م م م م م م م م م م م م م نم ق م م م م م م م م م م م م م ممد غءزان م م م م م م م م م م م م م م طم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيب طبم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه كغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراب بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
وأت م م م م م م م م م ممى اللم م م م م م م م م م ممى وق م م م م م م م م ممد ش م م م م م م م م م مماذخت وب م م م م م م م م مماذخت
م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن اليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممقم الل م م م م م م م م م م م م م م م م ممح بعيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممكرين يف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرق بيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممافيت وبينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م م م م م ممرّد ليس م م م م م م م م م م م م م م م ممها الش م م م م م م م م م م م م م م م ممباب بنيس م م م م م م م م م م م م م م م ممختي
__________________ 1م هو طرذخان بن سليط وال السكندرية ةثار على طليع فجرد له جيشاً فقضى عليه. 2م قدار بن سالف عاقر نافة صال.
139
ود ّبرهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا بت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدبي لطي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف وكم م م م م م م م م م م م م انت نوبم م م م م م م م م م م م م م م ًة ف م م م م م م م م م م م م م م م كم م م م م م م م م م م م م م ممل يم م م م م م م م م م م م م م مموٍم
وأنشدن أيضاً لوالده ف مدح طبيب :
يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وراةث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أب وج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٍد وك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م املً رد ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل نفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٍ س
حك م م م م م م م م م م م م م م مماه ع م م م م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م م م م ممنان أو حنيم م م م م م م م م م م م م م م م
)(1
فصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّيها ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذق نوب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتي ب واليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداد فض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميلة الط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ هّ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم بالبع م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد لعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد كون م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً بل فيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد
اقيس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ان ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو طبب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت دهم م م م م م م م م م م م م م م م م م مراً
ورأيممت مممن كلمممه ف م دي موان الصممال بممن رزي ك :هممو المموزير الكمماف والمموزير الكافممل ، واللك الذ ي تلقى بذكره الكتائب وتءزم باسه الحافممل ،ومن جممدد رسوم اللملكممة ،وقد كممان يفيها دةثورها ،وعاد به اليها ضيامؤها ونورها : وق م م م م م م م م م م ممد ذخفي م م م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م م م ممن قبل م م م م م م م م م م م ممه معجءزات م م م م م م م م م م م مما
فأظهرهم م م م م م م م م م م م م م م م م ا ح م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أق م م م م م م م م م م م م م م م م ممر كفورهم م م م م م م م م م م م م م م م م ا
ت إل م م م م م م م م م م م م جيسم م م م م م م م م م م ممم الم م م م م م م م م م م مموزارة روح م م م م م م م م م م م ه أعم م م م م م م م م م م ممد َ
وم م م م م م م م م م م مما كم م م م م م م م م م م ممان يرجم م م م م م م م م م م ى بعثهم م م م م م م م م م م مما ونشم م م م م م م م م م م ممورها
أق م م م م م م م م م م م ممامت زمان م م م م م م م م م م م ماً عن م م م م م م م م م م م ممد غي م م م م م م م م م م م مم ك طامث م م م م م م م م م م م ماً
وه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا أوان قرمؤه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا وطهوره م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا
م م م م م م م م م م م ممن الع م م م م م م م م م م ممدل ان ييم م م م م م م م م م مما بم م م م م م م م م م مما ميس م م م م م م م م م م ممتحقها
ويلعهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممردودة ميسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتعيها
إذا ذخطم م م م م م م م م ممب اليسم م م م م م م م م ممناء مم م م م م م م م م ممن ليم م م م م م م م م ممس أهلهم م م م م م م م م مما
)(2
أش م م م م م م م م م م م م م ممار علي م م م م م م م م م م م م م ممه ب م م م م م م م م م م م م م ممالطلق مش م م م م م م م م م م م م م مميها
فقممد نشممرت أيممامه مطمموى الممم ،وأنشممرت رفات الممود والكممرم ،ونفقممت بممدولته سمموق الداب بعممدما كيسممدت ،وهبممت ريح الفضممل بعممد ممما ركدت إذا لمما اللممو ك بالقيممان والعممازف ، كممان لمموه بممالعلوم والعممارف وإن علمممروا أوقماتم بمماللمر والقلمممر ،كممانت أوقماته معلمممورة بممالنهي والمر : ملي م م م م م م م م م م ممك إذا أل م م م م م م م م م م ممى الل م م م م م م م م م م ممو ك ع م م م م م م م م م م ممن الله م م م م م م م م م م مما
خ م م م م م م م م م ممار ،وخم م م م م م م م م م ر ،ه م م م م م م م م م مماجر ال م م م م م م م م م ممدل وال م م م م م م م م م ممدنا
__________________ 1م حني :ابن اسحاق ،معروف. 2م من قصيدة للشاعر صردر.
140
ول م م م م م م م م م م م م تنيسم م م م م م م م م م م م م ممه الوت م م م م م م م م م م م م مماد أوت م م م م م م م م م م م م ممار قين م م م م م م م م م م م م م مٍة
إذا م م م م م م م م م مما دع م م م م م م م م مماه اليس م م م م م م م م مميف ل م م م م م م م م م يثن م م م م م م م م ممه الثن م م م م م م م م م
ول م م م م م م م م م م ممو جم م م م م م م م م م م ممار بالم م م م م م م م م م م ممدنيا وع م م م م م م م م م م مماد بضم م م م م م م م م م م ممعفها
لظ م م م م م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م م م م م ممن استص م م م م م م م م م م م م ممغاره أن م م م م م م م م م م م م ممه ض م م م م م م م م م م م م منّاً
ول عي م م م م م م م م م م م م ممب فم م م م م م م م م م م م م م إنع م م م م م م م م م م م م ممامه غيم م م م م م م م م م م م م م أن م م م م م م م م م م م م ممه
إذا م م م م م م م م م م م م م م ممن ل م م م م م م م م م م م م م م يتب م م م م م م م م م م م م م ممع م م م م م م م م م م م م م م مواهبه َم ّن م م م م م م م م م م م م م مما
ول طع م م م م م م م م م م م م ممن فم م م م م م م م م م م م م م إق م م م م م م م م م م م م ممدامه غيم م م م م م م م م م م م م م أن م م م م م م م م م م م م ممه
لب م م م م م م م م م مموس إل م م م م م م م م م م حاج م م م م م م م م م مماته الض م م م م م م م م م ممرب والطعن م م م م م م م م م مما
ل شك أن هذه البيات لغيه. ومن أبياته ف الغءزل : رب بي م م م م م م م م م م م م م ممض س م م م م م م م م م م م م م ممللن ب م م م م م م م م م م م م م مماللحظ بيض م م م م م م م م م م م م م م ماً وذخ م م م م م م م م م م م م م م م م دود لل م م م م م م م م م م م م م م م م ممدمع فيه م م م م م م م م م م م م م م م م مما ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوٍد
مرهف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماٍت جف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممونّن الف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموُن وعي م م م م م م م م م م م م ممون ق م م م م م م م م م م م م ممد ف م م م م م م م م م م م م مماض منه م م م م م م م م م م م م مما عي م م م م م م م م م م م م ممون
وله : أّل م م م م م م م م م م م م م تم بنلم م م م م م م م م م م م م مما واللي م م م م م م م م م م م م ممل يءزه م م م م م م م م م م م م ي بللم م م م م م م م م م م م م ممة
ت اليس م م م م م م م م م ممك نش م م م م م م م م م ممر ُذخ ءزماماه م م م م م م م م م مما فف م م م م م م م م م ممات ف م م م م م م م م م ممتي َ دجوجي م م م م م م م م م م م مٍة ل م م م م م م م م م م م م يكتلم م م م م م م م م م م ممل بع م م م م م م م م م م ممد فوداه م م م م م م م م م م مما
تُ م م م م م م م م ممرى أذخليس م م م م م م م م ممت في م م م م م م م م ممه الفل بع م م م م م م م م ممض رّياه م م م م م م م م مما
فأش م م م م م م م م م ممرق ض م م م م م م م م م مموء الص م م م م م م م م م ممبح وه م م م م م م م م م م و جبينه م م م م م م م م م مما
وف م م م م م م م م م م مماحت أزاهي م م م م م م م م م م م م الرب م م م م م م م م م م م ا وهم م م م م م م م م م ممي رّياهم م م م م م م م م م م مما
إذا مم م م م م م مما اجتنم م م م م م ممب مم م م م م م ممن وجههم م م م م م مما العي م م م م م م م روض م م م م م م ًة وإن م م م م م م م م م م م م م م لستيسم م م م م م م م م م م م م ممقي اليسم م م م م م م م م م م م م ممحاب لربعهم م م م م م م م م م م م م مما
ت ذخلل ال م م م م م م م م م ممروض بالم م م م م م م م م م ممدمع أمواهم م م م م م م م م م مما سم م م م م م م م م م ممفح ُ
وإن ل م م م م م م م م م م م م م م تك م م م م م م م م م م م م م ممن إل ض م م م م م م م م م م م م م مملوعي مأواه م م م م م م م م م م م م م مما
إذا اس م م م م م م م م ممتعرت ن م م م م م م م م ممار الس م م م م م م م م ممى بي م م م م م م م م م م أض م م م م م م م م مملعي
نض م م م م م م ممحت عل م م م م م م ممى ح م م م م م م م مّر الش م م م م م م مما ب م م م م م م ممرد ذكراه م م م م م م مما
وم م م م م م م م م م م مما بم م م م م م م م م م م م م أن يص م م م م م م م م م م م مملى الفم م م م م م م م م م م م مؤاد بّرهم م م م م م م م م م م مما
ويض م م م م م م م م م م ممرم ل م م م م م م م م م م ممول أن ف م م م م م م م م م م م القل م م م م م م م م م م ممب مأواه م م م م م م م م م م مما
وله ف غلم تركي :
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن التم م م م م م م م م م م م م م م م م م مراِ ك أجف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانه ظم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٌ
س م م م م م م م م م م م م م م م م م مميان من م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه إن رم م م م م م م م م م م م م م م م م م ا أو رن م م م م م م م م م م م م م م م م م ا
يف م م م م م م م م م م م م م مّر منم م م م م م م م م م م م م ممه القم م م م م م م م م م م م م ممرن ذخوف م م م م م م م م م م م م م اً كلمم م م م م م م م م م م م م مما
تيسم م م م م م م م م م م م م م م م ممطو علم م م م م م م م م م م م م م م م ممى الرامم م م م م م م م م م م م م م م م ممح والناب م م م م م م م م م م م م م م م م مِل لي م م م م م م م م م م م ممس م م م م م م م م م م م م ممن اليس م م م م م م م م م م م ممهلمي م م م م م م م م م م م م ممن وائ م م م م م م م م م م م ممل يف م م م م م م م م م م م م م مّر ظ م م م م م م م م م م م م م ممب الق م م م م م م م م م م م م م مماع مم م م م م م م م م م م م م ممن حابم م م م م م م م م م م م م ممل
141
مم م م م م م م م م م م م م ممن غصم م م م م م م م م م م م م ممن فم م م م م م م م م م م م م مموق نق م م م م م م م م م م م م م ماً هائم م م م م م م م م م م م م ممل
يم م م م م م م م م م مما وي م م م م م م م م م ممح أعم م م م م م م م م م ممدائك مم م م م م م م م م م مما هم م م م م م م م م م مما لم م م م م م م م م م ممم ل تفرقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وا صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مولة نُّش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م امبه
ب س م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهٍم لي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس بالقات م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ّ
وح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اذروا أسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهم أجفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانه
فيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممحر ذا الناب م م م م م م م م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن باب م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
وله ف النرجس :
وق م م م م م م م م م م ممد الربي م م م م م م م م م م ممع عل م م م م م م م م م م ممى العي م م م م م م م م م م ممون بنرجم م م م م م م م م م م ٍ س
يك م م م م م م م م م م ممي العي م م م م م م م م م م ممون فق م م م م م م م م م م ممد حباهم م م م م م م م م م مما نفيس م م م م م م م م م م ممها
علق م م م م م م م م م م م م م ممت عل م م م م م م م م م م م م م ممى استحيس م م م م م م م م م م م م م ممانه أبص م م م م م م م م م م م م م ممارنا
شم م م م م م م م م م م م م ممغفاً إذ الشم م م م م م م م م م م م م ممياء تعشم م م م م م م م م م م م م ممق جنيسم م م م م م م م م م م م م ممها ك م م م م م م م م م م ممم منّم م م م م م م م م م م مٍة فم م م م م م م م م م م م ُأنيس م م م م م م م م م م ممه لم م م م م م م م م م م م أنيس م م م م م م م م م م ممها
ُيله م م م م م م م م م م م ممى وي م م م م م م م م م م ممؤنس م م م م م م م م م م م م ممن جف م م م م م م م م م م م مماه ذخليل م م م م م م م م م م م ممه
ض الريم م م م م م م م م م م م اض ب م م م م م م م م م م م ممءزورٍة تله م م م م م م م م م م م ممو ب م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م ممار َ
وأحثُم م م م م م م م ممث علم م م م م م م م ممى حم م م م م م م م ممدِق الم م م م م م م م ممدائق عكيسم م م م م م م م ممها
ك زار وجنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممح الليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ملول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٌ
داج فحّي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماهُ مّي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماهُ والب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر ل يكت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ميسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراه
ب أنفاس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ّن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م علي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه طي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ
كلم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وشم م م م م م م م م م م م م م م م م ممى باليس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ريّ م م م م م م م م م م م م م م م م مماهُ
ق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ط م م م م م م م م م م م م م م م م م مّرزت وجن م م م م م م م م م م م م م م م م م مماتُهُ بع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذاره وت م م م م م م م م م م م م م م م م ممألقت أض م م م م م م م م م م م م م م م م ممداده فالم م م م م م م م م م م م م م م م م مماء ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م
فكيس م م م م م م م م م م م م م مماه روض اليسم م م م م م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م م م م م م ممن أزه م م م م م م م م م م م م م ارِه
وله :
ملتثلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً يبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديه للمؤه
وله :
وحكيت م م م م م م م م م م م م م م ممه فلم م م م م م م م م م م م م م م ممدامعي تلم م م م م م م م م م م م م م م ممي عل م م م م م م م م م م م م م م ممى
ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م مّد يممه ل يطفم م م م م م م م م م م م م م م م ممي تل ّه م م م م م م م م م م م م م م م م م بم نم م م م م م م م م م م م م م م م ممارِه
ن م م م م م م م م م م م ممار الش م م م م م م م م م م م مما وتءزي م م م م م م م م م م م د فم م م م م م م م م م م م م استيس م م م م م م م م م م م ممعارِه
ومنها : واذا ب م م م م م م م م م م م م م م م ممدا ف م م م م م م م م م م م م م م م ممالقلب مش م م م م م م م م م م م م م م م ممغول ب م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وإذا انثن م م م م م م م م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م م م م م م ممالطرف ف م م م م م م م م م م م م م م م م م آةثم م م م م م م م م م م م م م م م مماره
فلمم م م م م م م م م م م م ممت أعم م م م م م م م م م م م مماُن علم م م م م م م م م م م م ممى ه م م م م م م م م م م م م مواه بنص م م م م م م م م م م م م مَرٍة
وجم م م م م م م م م م م م م م م م واني للحي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أنص م م م م م م م م م م م م م م م مماره
142
وله من قصيدة : وك م م م م م م م م م م طام م م م م م م م م م م ممح الم م م م م م م م م م م ممال هم م م م م م م م م م م مّم فقص م م م م م م م م م م ممرت
ذخطم م م م م م م م م م م م م م مماه بم م م م م م م م م م م م م م ممه إن العل صم م م م م م م م م م م م م م ممعبةُ الرق م م م م م م م م م م م م م م ى
وظ م م م م م م م م م م م ممن ب م م م م م م م م م م م م ممأن البخ م م م م م م م م م م م م ممل أبق م م م م م م م م م م م م ممى ل م م م م م م م م م م م م مموفره
ول م م م م م م م ممو أن م م م م م م م م ممه ي م م م م م م م م ممدر ي لك م م م م م م م م ممان الن م م م م م م م م ممدى أبق م م م م م م م م ممى س ش م م م م م م م ممرٍ ك ك م م م م م م م ممان ق م م م م م م م ممد طب م م م م م م م ممق الفق م م م م م م م مما حن م م م م م م م مماد َ تض م م م م م م م م مميء ونرج م م م م م م م م و أن س م م م م م م م م ممتبقى كلم م م م م م م م م مما تبق م م م م م م م م ممى
ت الش م م م م م م م مملمس جلّ م م م م م م م ممى ض م م م م م م م مميامؤها ظه م م م م م م م ممر َ ت فكن م م م م م م م م م َ عل م م م م م م م م م مموت كلم م م م م م م م م م مما تعل م م م م م م م م م ممو ،وأش م م م م م م م م م ممرقت مثللمم م م م م م م م م مما وهنئم م م م م م م م م م م م ممت العيم م م م م م م م م م م م مماد منم م م م م م م م م م م م ممك بم م م م م م م م م م م م مما ج م م م م م م م م م م م م مٍد
تب م م م م م م م مماهت ب م م م م م م م ممه العلي م م م م م م م مما وه م م م م م م م م امت ب م م م م م م م ممه عش م م م م م م م ممقا
مواس م م م م م م م م م م م ممم ق م م م م م م م م م م م ممد ج م م م م م م م م م م م مماءت تباع م م م م م م م م م م م ماً كأن م م م م م م م م م م م مما
ت م م م م م م م م م ممروم لف م م م م م م م م م ممرط الش م م م م م م م م م مموق أن ت م م م م م م م م م ممرز اليس م م م م م م م م م ممبقا
وك م م م م م م م م م ان ل م م م م م م م م م م مما الض م م م م م م م م م م ممحى إمامم م م م م م م م م م م ماً أمامه م م م م م م م م م م مما
ف م م م م م م م م م م م م م م م م ممأرهقه الن م م م م م م م م م م م م م م م م مموروز ينعم م م م م م م م م م م م م م م م م ممه الرفقم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وك م م م م م م م م م م م ه م م م م م م م م م م م م مّم أن يع م م م م م م م م م م م ممدو م م م م م م م م م م م م م مراراً فرغت م م م م م م م م م م م ممه
ف م م م م م م م م ممأبقى ول م م م م م م م ممول ف م م م م م م م م ممرق بأس م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م مما أبق م م م م م م م م ممى
أب م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م عص م م م م م م م م م مٍر تكم م م م م م م م م ممون علميم م م م م م م م م ممده
وس م م م م م م م م م م م م م م ممائه أن ييسم م م م م م م م م م م م م م م ممبق الباطم م م م م م م م م م م م م م م ممل القم م م م م م م م م م م م م م م مما
فج م م م م م م م م م م م مماء ك ه م م م م م م م م م م م ممذا س م م م م م م م م م م م ممابق ج م م م م م م م م م م م ممال بع م م م م م م م م م م م ممده
مصم م م م م م م م م م م م مّل وكان م م م م م م م م م م م مما لل م م م م م م م م م م م ممذ ي تبتغ م م م م م م م م م م م ممي وفق م م م م م م م م م م م مما
وأعقب م م م م م م م م م م ممه عي م م م م م م م م م م ممد الغ م م م م م م م م م م ممدير ) (1فل م م م م م م م م م م ممم ن م م م م م م م م م م ممل
لق م م م م م م م م م م م م م م م ممرب الت م م م م م م م م م م م م م م م ممدان أّن بينهلم م م م م م م م م م م م م م م م مما فرق م م م م م م م م م م م م م م م ا
اقول ) (1ان شراح ذخريدة القصر يعلقون على هممذا المبيت ) بمأن الغمدير مممن أعيمماد القبمط الهلممة ،وكان الفماطلميون يتفلممون بممه احتفمالً مشمهوداً ( أصمحيح انممه ممن أعيماد القبممط ول يمك من أعياد اليسللمي ،اليس هو اليوم الذ ي أكلمل ال فم المدين وأتم فيمه النعلممة ورضي بالسملم ديناً ،أليس هو يوم اللفة الكبى الت نص با على إمامة امي الؤمني علي بن اب طالب 7 ،يوم غدير ذخم وهو اليوم الثامن عشر من ذ ي الجة الرام ف أواذخر اليسنة العاشرة من الجمرة النبوية. أل يكن يوم الغدير مل عنايمة مممن الم عءزوجل إذ اوحاه تبمار ك وتعمال الم نمبيه وانمءزل فيمه قرآناً يرتله اليسللمون اناء الليل وأطراف النهار ) يا أيهما الرسول بلمغ مما أنمءزل اليممك ممن ربك وان ل تفعل فلما بلغت رسالته وال يعصلمك من الناس (.
143
هل ذخفي أمر ذلك اليوم وأمر ذلك التبليغ وقد جع النب 6الناس تت ساء غدير ذخممم عندما رجع ممن المج ونءزلت عليمه الليمة اليسمابقة فجلممع النماس وأمرهم ان يمأتوه باحمداج دوابمم وان يضممعوا بعضممها فمموق بعممض وصمعد حممت صممار ف م ذروتا ،وأقممام علي ماً ال م جنبممه ث م ذخطممب ذخطبة طويلة وقال :أيها النماس ان الم ممول ي وانما ممول المؤمني ،وإنم أول بمم ممن أنفيسمهم. ث أذخذ بيد علي فرفعهما اليمه حمت بمان بيماض إبطيمه وقال :ممن كنمت مموله فهمذا علمي مموله ، اللهم وآل من واله ،وعاد من عاداه وانصر من نصره وأذخذل من ذخذله. حممديث الغممدير رواه الصممحابة والتممابعون وح ت رواه النواصممب وال موارج وقممد صممنف ابممن جرير الطممب ي كتابماً جممع فيممه أحمماديث غممدير ذخممم فم ملممدين ضممخلمي ،ونقممل عممن ابممن العممال الوين انه كان يتعجب ويقول : شمماهدت ملممداً ببغممداد ف م يممد صممحاف فيممه روايممات هممذا الممب مكتمموب عليممه :اللممدة الثامنة والعشرون من طرق من كنت موله فعلي موله ،ويتلوه اللد التاسع والعشرون. وقد جممع اميالممؤمني علممي 7النمماس ف م الرحبممة بالكوفة كلممما جمماء فم م تاريخ اللفمماء ، وتذكرة الواص م وذلممك أيممام ذخلفتمه فقممال :انشمد الم كمل امرىء ميسملم سمع رسول الم )ص( يقول يوم غدير ذخم ما قمال إل قمام فشمهد بمما سمع ،ول يقموم إل مممن رآه بعينيمه وسعه بمأذنيه ، فقام ةثلةثون صحابياً فيهمم اةثنما عشمر بمدرياً ،فشمهدوا أن النمب )ص( أذخمذه بيمده فقمال للنماس : أتعللمممون أنم اول بممالؤمني مممن أنفيسممهم قممالوا نعممم ،قممال )ص( :مممن كنممت ممموله فهممذا ممموله اللهم وآل من واله وعاد من عاداه. لقد كان الئلمة من أهل البيت :يتخذون اليوم الثامن عشر
144
من ذ ي الجمة عيمداً فم كممل عمام ،يليسممون فيممه للتهنئمة واليسممرور بكممل بجمة وحبممور ،ويتقربون فيه ال ال بالصوم والصلة والبتهال والدعية ،ويبالغون فيممه بممالب والحيسمان ،شمكراً لمما أنعممم ال به عليهم ف مثل ذلك اليوم من النص على اميالؤمني لا أنعمم الم بمه عليهممم فم مثمل ذلممك اليمموم مممن النممص علممى اميالممؤمني باللفممة والعهممد اليممه بالمامممة ،وك انوا يصمملون فيممه أرح امهم ويوسعون على عيالم ويءزورون إذخوانم ويفظون جيانم ويأمرون أولياءهم بذا كله. وكان معمّءز الدولة البمويهي يمأمر باظهمار الءزينمة فم بغممداد وفتمح السمواق بالليمل كلمما يفعممل ليال العياد ويتصمافحون شمكراً لم تعمال علمى إكلممال المدين وإتمام النعلممة ،هكمذا كمان يفعمل البويهيون فم العمراق وإيمران ،واللممدانيون فم حلمب وما والهما ،والفماطلميون فم مصمر والغمرب والقصى. لقد كان عيد الغدير ف تلك الدول والكومات عيداً رسياً ،تتفمل بمه الممة السملمية وُي لّممه اللميع .واذا كان الواجب يقضي علينا أن نتفل باليام الت احتفل با أهل المبيت المذين أذهممب الم عنهممم الرجس وطهرهم تطهيماً فممان المممام الممامس مممن الئلمممة وهو ملمممد بمماقر ابممن علممي زين العابممدين ابممن اليسممي الشممهيد ابممن علممي بممن اب م طممالب :قممد احتفممل بممذا اليمموم وقام الكلميت السد ي ينشده قصيدته الشهية الت يقول فيها : نفم م م م م م م م م م م م م م ممى ع م م م م م م م م م م م م م ممن عين م م م م م م م م م م م م م ممك الرُق الجوع م م م م م م م م م م م م م م اً
وهم م م م م م م م م م م م م م م م م م ّم ي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ي منه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدموعا
لم م م م م م م م م م م م م م م م ممدى الرحم م م م م م م م م م م م م م م م ن يشم م م م م م م م م م م م م م م م ممفع بالثم م م م م م م م م م م م م م م م ممان
فك م م م م م م م م م م م م ممان ل م م م م م م م م م م م م ممه أب م م م م م م م م م م م م ممو حيس م م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م م ممفيعا
وي م م م م م م م م م م م م م م مموم ال م م م م م م م م م م م م م م م ممدوح دوح غ م م م م م م م م م م م م م م م ممدير ذخ م م م م م م م م م م م م م م م مّم
أب م م م م م م م م م م م م م ممان ل م م م م م م م م م م م م م ممه الولي م م م م م م م م م م م م م ممة ل م م م م م م م م م م م م م ممو أطيع م م م م م م م م م م م م م مما
ال قوله :
145
ولك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الرج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدافعوها
فل م م م م م م م م م م م م م م ممم أر مثله م م م م م م م م م م م م م م مما ذخط م م م م م م م م م م م م م م م مراً منيع م م م م م م م م م م م م م م م ماً
)(1
واحتفل فيه المام جعفر بن ملمد الصادق 7وأنشمده اليسميد اللميمم ي قصمائده العروفة ،ومنها : يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائع الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدين بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدنياه
لي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا أم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
مم م م م م م م م م م م م ممن أيم م م م م م م م م م م م ممن ابغضم م م م م م م م م م م م ممت علم م م م م م م م م م م م ممي الرض م م م م م م م م م م م م ا
وأحم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد قم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد كم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان يرض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اه
َم م م م م م م م م م م م م م م نم ال م م م م م م م م م م م م م ممذ ي أح م م م م م م م م م م م م م ممد م م م م م م م م م م م م م م ممن بينه م م م م م م م م م م م م م ممم
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديٍر ذخم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّم وصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه
هم م م م م م م م م م م م م م ممذا عل م م م م م م م م م م م م م م مُي بم م م م م م م م م م م م م م ممن اب م م م م م م م م م م م م م م م طم م م م م م م م م م م م م م ممالب
ت م م م م م م م م م م م م م م مموله م م م م م م م م م م م م م م ممول ل م م م م م م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م م م م م ممد كنم م م م م م م م م م م م م م م ُ
أق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحابه
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م مواِل َم م م م م م م م م م م م م م م م م م م نم واله يم م م م م م م م م م م م م م م م م مماذا العلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
وه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم حم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواليه فيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّلم امه
وع م م م م م م م م م م م مماِد َم م م م م م م م م م م م م م نم قم م م م م م م م م م م م ممد كم م م م م م م م م م م م ممان عم م م م م م م م م م م م مماداه
)(2
واحتفممل فيممه المممام علممي بممن موسمى الرض ا يمموم كممان ينشممده دعبممل بممن علممي الءزاعممي قصيدته الشهية الت تناقلتها الئات من الكتب ومنها : ول م م م م م م م م م م ممو قل م م م م م م م م م م م ممدوا الوص م م م م م م م م م م ممى الي م م م م م م م م م م م ممه أم م م م م م م م م م م م ممورهم اذخم م م م م م م ممي ذخم م م م م م م ممات الرس م م م م م م م ل الص م م م م م م م مّفىم مم م م م م م م ممن القم م م م م م م ممذا
لُءزّمم م م م م م م م م م م م م م م م م م تم ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممأمون م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الع م م م م م م م م م م م م م م م م ممثرات
ومف م م م م م م م م م م م م م م ممتس البط م م م م م م م م م م م م م م ممال ف م م م م م م م م م م م م م م م م الغلم م م م م م م م م م م م م م م م مرات
فم م م م م م م م م م ممإن جحم م م م م م م م م م ممدوا كم م م م م م م م م م ممان الغم م م م م م م م م م ممدير شم م م م م م م م م م ممهيده
وب م م م م م م م م م م م م م م ممدر ُوأُح م م م م م م م م م م م م م م ممد ش م م م م م م م م م م م م م م م ممامخ الض م م م م م م م م م م م م م م م ممبات
واحتفممل بعيممد الغممدير ف م عهممد المممامي ملمممد ال مواد ونلممه علممي المماد ي 8يمموم أنشممد الشاعر الفحل أبو تام الطائي قصيدته الت يقول فيها : وي م م م م م م م م م مموم الغ م م م م م م م م م م ممدير استوض م م م م م م م م م ممح ال م م م م م م م م م م ممق أهل م م م م م م م م م م ممه أق م م م م م م م م م م م م ممام رسم م م م م م م م م م م م م ول الم م م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م ممدعوهم ب م م م م م م م م م م م م مما ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد بض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبعيه وُيعل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم أن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
__________________ 1م الاشيات. 2م تذكرة سبط ابن الوز ي.
بفيح م م م م م م م م م مماء م م م م م م م م م م مما فيه م م م م م م م م م ممم حج م م م م م م م م م مماب ول سم م م م م م م م م م مُت ف وين م م م م م م م م م م م م م م م م ممأهُم نك م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ليقربم م م م م م م م م م م م م م م م م م ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ٌ
ل م م م م م م م م م م م م وم م م م م م م م م م م م ممولكم فهم م م م م م م م م م م م ممل لكم م م م م م م م م م م م ممم ذخم م م م م م م م م م م م ممب وٌ
146
ومنها : فعلت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم بأبن م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء الن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ورهط م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
أفاعي م م م م م م م م م م م م م م م ممل أدناه م م م م م م م م م م م م م م م مما اليان م م م م م م م م م م م م م م م ممة والغ م م م م م م م م م م م م م م م ممدر
ومم م م م م م م م م م م م م م م م ممن قبل م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أذخلفتلمم م م م م م م م م م م م م م م م م موا لوص م م م م م م م م م م م م م م م م م ّيه أذخ م م م م م م م م م م م م م م م مموه إذا ع م م م م م م م م م م م م م م م مّد الفخ م م م م م م م م م م م م م م م ممار وص م م م م م م م م م م م م م م ممهره
بداهي م م م م م م م م م م م م ممة دهي م م م م م م م م م م م م مماء لي م م م م م م م م م م م م ممس ل م م م م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م م م م ممدر فل مثل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أٌخ ول مثل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهر
ومم م م م م م م م م م م م م م مما زال كش م م م م م م م م م م م م م م ممافاً دي م م م م م م م م م م م م م م مماجي غلم م م م م م م م م م م م م م م ممرة
يّءزقهم م م م م م م م م م م مما عم م م م م م م م م م م ممن وجهم م م م م م م م م م م ممه الفتم م م م م م م م م م م ممح والنصم م م م م م م م م م م ممر
ب ملم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد وشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّد ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أزر الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
كلم م م م م م م م م م م مما ش م م م م م م م م م م مّد م م م م م م م م م م م ممن موس م م م م م م م م م ممى ب م م م م م م م م م م ممارونه أزر
واحتفل فيه بعهد المام العيسكر ي سلم ال عليه يوم ينشد الشاعر ابن الرومي م شماعر المام العيسكر ي م إحدى روائعه : ي م م م م م م م م مما هن م م م م م م م م م مُد لم م م م م م م م م م أعش م م م م م م م م ممق ومثل م م م م م م م م ممي ل يُ م م م م م م م م ممرى
عش م م م م م م م م م م م م م م م م ممق النيس م م م م م م م م م م م م م م م م مماء ديان م م م م م م م م م م م م م م م م ممة وتّرج م م م م م م م م م م م م م م م مما
لك م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّن ُح ّبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م للوص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي مّت م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌم فهم م م م م م م م م م م م ممو اليس م م م م م م م م م م م م مراج اليسم م م م م م م م م م م م ممتني وم م م م م م م م م م م م ممن بم م م م م م م م م م م م ممه
سم م م م م م م م ممبب النجم م م م م م م م مماة مم م م م م م م م ممن العم م م م م م م م ممذاب لم م م م م م م م ممن نم م م م م م م م مما
ت ل م م م م م م م م م م م م ممه الب م م م م م م م م م م م م ممة لم م م م م م م م م م م م م م أج م م م م م م م م م م م م ممد وإذا تركم م م م م م م م م م م ُ
ي م م م م م م م م م م م م مموم القيام م م م م م م م م م م م م ممة م م م م م م م م م م م م م ممن ذن م م م م م م م م م م م م مموب مرج م م م م م م م م م م م م ا
ق م م م م م م م م م م م م ممل لم م م م م م م م م م م م م م أأت م م م م م م م م م م م م ممر ك ميس م م م م م م م م م م م م ممتقيم طريق م م م م م م م م م م م م ممة
وأراه ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالتب الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّفىم ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموهراً
فم م م م م م م م م م الص م م م م م م م م ممدر ييس م م م م م م م م ممرح ف م م م م م م م م م الفم م م م م م م م م مؤاد تول م م م م م م م مما
جهلً وأ تّب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع الطري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ق العوج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا
ومّل م م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م م ممن ك م م م م م م م م م م م م م ممل فض م م م م م م م م م م م م م ممل بّي م م م م م م م م م م م م م م م
وأرى سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواه لناق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديه مهّرج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً ع م م م م م م م م م مماٍل مم م م م م م م م م م مّل الش م م م م م م م م م مملمس او ب م م م م م م م م م ممدر ال م م م م م م م م م ممدجى ) ي م م م م م م م م م م م م م مموم الغ م م م م م م م م م م م م م ممدير ( ليس م م م م م م م م م م م م م ممامعيه مّلم جم م م م م م م م م م م م م م مما
وك م م م م م م م م م م م م م م ذا ك إذ من م م م م م م م م م م م م م م م ممع البت م م م م م م م م م م م م م م م ممول جاع م م م م م م م م م م م م م م م ممة
ذخطب م م م م م م م م م م م م م م م م موا وأكرم م م م م م م م م م م م م م م م م ه ب م م م م م م م م م م م م م م م م مما إذ زّوجم م م م م م م م م م م م م م م م مما
ب ل م م م م م م م م م م ممه مق م م م م م م م م م م ممالً لم م م م م م م م م م م م يك م م م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م م ممال النم م م م م م م م م م م م ّ
ت م م م م م م م م م م مموله ف م م م م م م م م م ممذا م م م م م م م م م م ممول ل م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م ممن كن م م م م م م م م م م م ُ
مثلم م م م م م م م م م م م م م ممي ،وأصم م م م م م م م م م م م م م ممبح بالفخم م م م م م م م م م م م م م ممار متّوج م م م م م م م م م م م م م مما
147
وعوداً على شعر القاضي الليس ،قال :
ذخ م م م م م م م ممذها إلي م م م م م م م ممك ب م م م م م م م مماء الطب م م م م م م م ممع ق م م م م م م م ممد ش م م م م م م م ممرقت
ج ّوالم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مةٌ بنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواحي الرض معن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ألفاظهم م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م مّد رم تقيق م م م م م م م م م م ماً وم م م م م م م م م م ممن عج م م م م م م م م م م م ٍ ب
ل م م م م م م م م ممو م م م م م م م م م ممازج البح م م م م م م م م ممر منه م م م م م م م م مما لفظ م م م م م م م م ممه ع م م م م م م م م ممذبا ف م م م م م م م م م م اليس م م م م م م م م م ممي ل تش م م م م م م م م م ممتكي أين م م م م م م م م م ماً ول نص م م م م م م م م م ممبا ُت لم م م م م م م م م م م ممى علم م م م م م م م م م ممى البحم م م م م م م م م م ممر دّر البحم م م م م م م م م م ممر متلبم م م م م م م م م م مما
وقوله ف قصيدة أولا :
دع الم م م م م م م م م م م م م م م ممبي تم م م م م م م م م م م م م م م ممدونا حثم م م م م م م م م م م م م م م مماث رك م م م م م م م م م م م م م ابه
فغي م م م م م م م م م م مم ي َمم م م م م م م م م م م م نم يش م م م م م م م م م م ممجوه ص م م م م م م م م م م مموت غراب م م م م م م م م م م ممه
سم م م م م م م م م م ممأركب ظه م م م م م م م م م ممر الع م م م م م م م م م ممءزم أو أرجم م م م م م م م م م ع الن م م م م م م م م م م م
برجع م م م م م م م م م م م م م م م م ممة موفم م م م م م م م م م م م م م م م ممور الرج م م م م م م م م م م م م م م م م اِء مث م م م م م م م م م م م م م م م م ممابه
فإمم م م م م م م م م م م مما حيم م م م م م م م م م م مماةٌ ييسم م م م م م م م م م م ممحب الم م م م م م م م م م م ممرء فوقهم م م م م م م م م م م مما
ذي م م م م م م م م م م م ممول الغنم م م م م م م م م م م م م والغم م م م م م م م م م م م مّءز بيم م م م م م م م م م م م م ص م م م م م م م م م م م ممحابه
وإم م م م م م م م م م م م مما مم م م م م م م م م م م ممات ف م م م م م م م م م م م م العل ي م م م م م م م م م م م ممت ك الف م م م م م م م م م م م ممت
يقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال أل ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م دّر مصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابه
ومنها : وأروع يش م م م م م م م م م م م م م م ممكو ال م م م م م م م م م م م م م م ممود ط م م م م م م م م م م م م م م ممول ةث م م م م م م م م م م م م م م موائه
ل م م م م م م م م م ممديه ،ويش م م م م م م م م م ممكوا ال م م م م م م م م م ممال ط م م م م م م م م م ممول اغ م م م م م م م م م م متابه
تص م م م م م م م مّد الل م م م م م م م ممو ك الص م م م م م م م مميد ع م م م م م م م ممن قص م م م م م م م ممد أرض م م م م م م م ه
فيجعه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما مروب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة برابم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ويعطفه م م م م م م م م م م م م م م م مما مي م م م م م م م م م م م م م م م ممل الرقم م م م م م م م م م م م م م م م اب مهاب م م م م م م م م م م م م م م م م مًة وأغ م م م م م م م م م م م م م م م ممءزو بأبك م م م م م م م م م م م م م م م ممار القص م م م م م م م م م م م م م م م ممائِد وفم م م م م م م م م م م م م م م ممره
ولم م م م م م م م م م م م م م م م م تكتح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل أجف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانهُ ب م م م م م م م م م م م م م م م م م متابه
ف م م م م م م م م م م م ممأرجُع ق م م م م م م م م م م م ممد ف م م م م م م م م م م م ممازت ي م م م م م م م م م م م ممد ي بنه م م م م م م م م م م م ممابه
أم م م م م م م م م م م م م م م م م مما وجي م م م م م م م م م م م م م م م م مماد ك ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممرد العم م م م م م م م م م م م م م م م م مواد ي
لق م م م م م م م م م م م م م م ممد ش م م م م م م م م م م م م م م ممقيت بعءزمت م م م م م م م م م م م م م م ممك الع م م م م م م م م م م م م م م مماد ي
وقوله :
148
رأوا أن الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعيد ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ملذ ى عتي م م م م م م م م م م م م ممداً ورام م م م م م م م م م م م م موا م م م م م م م م م م م م م ممن ي م م م م م م م م م م م م ممديك ق م م م م م م م م م م م م ممر ً
ص م م م م م م م م م م م م معماد فلم م م م م م م م م م م م ممم ُي م م م م م م م م م م م م م َمم مالصم م م م م م م م م م م م ممعيد مم م م م م م م م م م م م ممن ال ّ فأهم م م م م م م م م م م م م م ممديت التم م م م م م م م م م م م م م مموف علم م م م م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م م م م م مواد ي
وقوله وقد جع ثان تشبيهات ف بيت واحد :
بم م م م م م م م م م م م م ممدا وأرانم م م م م م م م م م م م م مما منظ م م م م م م م م م م م م م مراً جامع م م م م م م م م م م م م م ماً لنم م م م م م م م م م م م م مما أقاح م م م م م م م م م م م م م م ماً وراح م م م م م م م م م م م م م م ماً ت م م م م م م م م م م م م م ممت ورٍد ونرج م م م م م م م م م م م م م ٍ س
وليلً وص م م م م م م م م ممبحاً فم م م م م م م م م مموق غص م م م م م م م م م مٍن علم م م م م م م م م ممى نقم م م م م م م م م مما
معتقم م م م م م م م م مةٌ ق م م م م م م م م ممد ط م م م م م م م م ممال فم م م م م م م م م م ال م م م م م م م م ممدّن حبيس م م م م م م م م ممها
ول م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م مُد عمها ش م م م م م م م م م م م م مرابا بن م م م م م م م م م م م ممت عامه م م م م م م م م م م م مما
وقم م م م م م م م م م م ممد أش م م م م م م م م م م م ممبهت ن م م م م م م م م م م م ممار اللي م م م م م م م م م م م ممل لن م م م م م م م م م م م مما
حكته م م م م م م م م م م م مما لن م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م م برده م م م م م م م م م م م مما وس م م م م م م م م م م مملمها
وقوله يصف اللمر :
تف م م م م م م م م مّرق م م م م م م م م ممن حيس م م م م م م م ممن عل م م م م م م م ممى الل م م م م م م م ممق مونق م م م م م م م مما
وذكر ابن الءزبي ف كتابه أنه كتب اليه مع طيب أهداه : بعث م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت عش م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م م م م م م م مميد ي
ب م م م م م م م م م م م م م مما ه م م م م م م م م م م م م م ممو م م م م م م م م م م م م م م ممن ذخلق م م م م م م م م م م م م م ممه مقتب م م م م م م م م م م م م م ممس
هدي م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ك م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ص م م م م م م م م م م م م م م م م ممحيح الذخ م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
ج م م م م م م م م م م م م م م م ممرى من م م م م م م م م م م م م م م م ممه وّد كم م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى النف م م م م م م م م م م م م م م م ممس
فج م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالقبول وأيق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأن
وله يصف ذخليلً :
لف م م م م م م م م م م م م ممرط الي م م م م م م م م م م م م مماء أت م م م م م م م م م م م م ممت ف م م م م م م م م م م م م م الغل م م م م م م م م م م م م ممس
جن م م م م م م م م ممائب :إن قِيم م م م م م م م م مَد تم فأسم م م م م م م م م مٌد ،وإن ع م م م م م م م م ممدت
بأبطال م م م م م م م م م م م م م م مما فه م م م م م م م م م م م م م م ممي الص م م م م م م م م م م م م م م ممبا والن م م م م م م م م م م م م م م ممائب
أةث م م م م م م م م م م م م م ممارت باكن م م م م م م م م م م م م م مماف الص م م م م م م م م م م م م م مملى عجاج م م م م م م م م م م م م م مًة
دج م م م م م م م م ممت وبم م م م م م م م ممدت لل م م م م م م م م ممبيض منه م م م م م م م م مما ك م م م م م م م م م مواكب
149
وله يهجو :
وك م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م زبيم م م م م م م م م م مٍد م م م م م م م م م م ممن فقي م م م م م م م م م ممه مصم م م م م م م م م م مّد رم
وف م م م م م م م م م صم م م م م م م م م ممدره بم م م م م م م م م ممر مم م م م م م م م م ممن الهم م م م م م م م م ممل مءزب م م م م م م م م م د
إذا ذاب جيسم م م م م م م م م م م مملمي مم م م م م م م م م م م ممن حم م م م م م م م م م م ممرور بلدك م م م م م م م م م م م م
علق م م م م م م م م م م م م م م م م ممت عل م م م م م م م م م م م م م م م م ممى أش م م م م م م م م م م م م م م م م ممعاركم اب م م م م م م م م م م م م م م م م ممتّد
تكم م م م م م م م م م م م مماد مم م م م م م م م م م م م ممن النقم م م م م م م م م م م م ممع الثم م م م م م م م م م م م ممار كلماتم م م م م م م م م م م م مما
تن م م م م م م م م م م م م م م مماكر أحيان م م م م م م م م م م م م م م مما وإن ق م م م م م م م م م م م م م م ممرب النح م م م م م م م م م م م م م م ممر
عجم م م م م م م م مماج يظم م م م م م م م ممل اللتقم م م م م م م م ممى منم م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م دج م م م م م م م م مًى وذخي م م م م م م م م م ممل يل م م م م م م م م م ممف النشم م م م م م م م م م ممر بم م م م م م م م م م ممالتب عم م م م م م م م م م ممدوها
وإن لع م م م م م م م م م م م م م م ممت أس م م م م م م م م م م م م م م مميافه طل م م م م م م م م م م م م م م ممع الفج م م م م م م م م م م م م م م ممر
وله يصف معركة :
وقتل م م م م م م ممى يع م م م م م م مماف الك م م م م م م ممل م م م م م م م ممن هامه م م م م م م مما النيس م م م م م م ممر
ومن شعره يرةثى بعض أهله : مم م م م م م م م م مما كم م م م م م م م م ممان مثلم م م م م م م م م ممك مم م م م م م م م م ممن تغتم م م م م م م م م مماله الغي م م م م م م م م م م
ل م م م م م ممو ك م م م م م ممان ينف م م م م م ممع م م م م م م ممن ض م م م م م ممرب ال م م م م م ممردى ال م م م م م ممذر
ومنها : ق م م م م م م م ممد أعل م م م م م م م ممن ال م م م م م م م ممدهر ،لك م م م م م م م ممن غالن م م م م م م م مما ص م م م م م م م مملمم
عن م م م م م م م م م م ممه ،وأن م م م م م م م م م م ممذرنا ،ل م م م م م م م م م م ممو أغن م م م م م م م م م م ممت الن م م م م م م م م م م ممذر
يغّرن م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدنيا وي م م م م م م م م م م م م م م م م ممدعنا
إن الغ م م م م م م م م م م م م م م م ممرور بأطلم م م م م م م م م م م م م م م م مماع الن م م م م م م م م م م م م م م م م م غ م م م م م م م م م م م م م م م ممرر
ومنها :
ق م م م م م م ممد ك م م م م م م ممان أنف م م م م م م ممس م م م م م م م مما ض م م م م م م ممنت ي م م م م م م ممداه ب م م م م م م ممه
ل م م م م م م م ممو ك م م م م م م م ممان يعل م م م م م م م ممم م م م م م م م م مما ي م م م م م م م ممأت ومم م م م م م م مما ي م م م م م م م ممذر
أغم م م م م م م م م م م ممالب القم م م م م م م م م م م مموم مهم م م م م م م م م م م مموداً وأييسم م م م م م م م م م م ممر مم م م م م م م م م م م مما
لقيت م م م م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أذاه الع م م م م م م م م م م م م م م م م مّي والص م م م م م م م م م م م م م م م ممر
وكن م م م م م م م ممت أه م م م م م م م ممد ي م م م م م م م م ممع الري م م م م م م م م ح اليس م م م م م م م مملم ل م م م م م م م ممه
م م م م م م م م م مما هب م م م م م م م م ممت الري م م م م م م م م ح فم م م م م م م م م م ص م م م م م م م م ممبح وإميس م م م م م م م م مماء
وقال يرةثي اباه ،وقد مات غريقا ف البحر بريح عصفت.
150
ول م م م م م م م م أذخ م م م م م م م م ممل أن م م م م م م م م مما م م م م م م م م م ممن بع م م م م م م م م ممض أع م م م م م م م م ممدائي
إح م م م م م م م م م ممدى ةثق م م م م م م م م م ممات علي م م م م م م م م م ممه كن م م م م م م م م م ممت أحيس م م م م م م م م م م مُبها
ومن شعره ف العتاب والستبطاء والشكوى قوله :
ك م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م ممن غريب م م م م م م م م ممة حكلم م م م م م م م م ممة زارت م م م م م م م م ك م م م م م م م م م ممن
فكم م م م م م م م م م م ممر ي فلمم م م م م م م م م م م مما أحيسم م م م م م م م م م م ممنت قم م م م م م م م م م م ممط ةثوابم م م م م م م م م م م مما
جاءتم م م م م م م م م م م ممك مم م م م م م م م م م م مما طرق م م م م م م م م م م م ت وف م م م م م م م م م م ممود جالم م م م م م م م م م م مما
السم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماع إل فّتح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أبوابم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فتنت م م م م م م م م م م م م م ممك إعجاب م م م م م م م م م م م م م ماً فحي م م م م م م م م م م م م م م هلم م م م م م م م م م م م م م ممت أن
تب م م م م م م م م م م م م م م م م ممو س م م م م م م م م م م م م م م م م ممويداء الف م م م م م م م م م م م م م م م م مؤاد ص م م م م م م م م م م م م م م م م موابا
وافت م م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م م ممن حيس م م م م م م م م م ممد وس م م م م م م م م مماوس حكلم م م م م م م م م م ممة
جعل م م م م م م م م م م م م م ممت لعين م م م م م م م م م م م م م ممك كالش م م م م م م م م م م م م م مميب شم م م م م م م م م م م م م ممبابا
فثنيم م م م م م م م م م م م م م ممت طرف م م م م م م م م م م م م م م ك ذخاشم م م م م م م م م م م م م م ممياً ل زاهم م م م م م م م م م م م م م ممداً وأرا ك ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالعني هم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّم بك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماع ٍ ب
ورددت م م م م م م م م م م م م م م م م م مما تش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكو إ ّلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مآب م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بك م م م م م م م م م م م م م م م م ممر وأعج م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزه النك م م م م م م م م م م م م م م م م مماح فعابم م م م م م م م م م م م م م م م مما
وله ف الغءزل :
أش م م م م م م م م م م م م م م م م مّج عم النف م م م م م م م م م م م م م م م ممس عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى حربك م م م م م م م م م م م م م م م ممم
تقاض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممياً واليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملم يءزويه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
أس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممومها الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب وأل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماظكم
ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد جعلته م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن مراميه م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وكي م م م م م م م م م م م م م م م م ممف بالص م م م م م م م م م م م م م م م م ممب عل م م م م م م م م م م م م م م م م ممى أس م م م م م م م م م م م م م م م م ممهم
صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ملمها ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماللمر راميه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما نّ
ي م م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م م ممن يعي م م م م م م م م م م م م م م م ممب أنوفن م م م م م م م م م م م م م م م مما الم م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممشم ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت لييس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت تع م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب
الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف ذخلق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ربن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وقرون م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم اكتيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب
انتهى عن ذخريدة القصر للعلماد الصفهان الءزء الول م قيسم شعراء مصر ص .189 وف فموات الوفيممات ان القاضممي الليممس كممان كممبي النممف ،وكان الطيممب ابممو القاسممم هبة ال بن البدر العروف بابن الصياد مولعاً بأنفه وهجائه وذكر أنفه ف اكثر مممن ألممف مقطمموع ،فانتصر له ابو الفتح بن قادوس الشاعر فقال :
151
وجاء ف اللموع الرائق مطوط لليسيد احد العطار ; قال : أبو العال عبد العءزيءز بن اليسي بن الّباب الغلب اليسعد ي الصقلي العروف بالقاضممي الليس التوف سنة 561هجرية : قال ف مدح اللك الصال ورةثاء أهل البيت .: ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول مانب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة الل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول الش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
م م م م م م م م م م م مما ّت م م م م م م م م م م م ش م م م م م م م م م م ممان ف م م م م م م م م م م م الغ م م م م م م م م م م مرام بش م م م م م م م م م م ممان
ول م م م م م م م م م م م م م م م م مما دعم م م م م م م م م م م م م م م م م ممان للهم م م م م م م م م م م م م م م م م مموى فم م م م م م م م م م م م م م م م م ممأجبته
ل دع م م م م م م م م م م م م م م م م ممان طرفم م م م م م م م م م م م م م م م م وقل م م م م م م م م م م م م م م م م ممت لع م م م م م م م م م م م م م م م م مماذ ّ
أغ م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى اللم ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م الغ م م م م م م م م م م م م م م م م م مرام وان م م م م م م م م م م م م م م م م مما وجف م م م م ممى الك م م م م ممرى الجف م م م م ممان فه م م م م ممي ل م م م م ممدى ال م م م م ممدجى
الم م م م م م م م م م م م ممان عل م م م م م م م م م م م م مّي هم م م م م م م م م م م م ممو الم م م م م م م م م م م م ممذ ي الم م م م م م م م م م م م ممان
ترع م م م م م م م م ى اليسم م م م م م م م ممها م م م م م م م م م ممذ ب م م م م م م م م ممان غص م م م م م م م م ممن الب م م م م م م م م ممان
وزعلم م م م م م م م م م م م م م ممت أن اليس م م م م م م م م م م م م م ممن لي م م م م م م م م م م م م م ممس بوق م م م م م م م م م م م م ممف
يغت م م م م م م م م م م م م م م م ممال في م م م م م م م م م م م م م م م ممه ش م م م م م م م م م م م م م م م ممجاعة الشم م م م م م م م م م م م م م م ممجعان
هم م م م م م م م م ممذ ي الم م م م م م م م م ممداق اليسم م م م م م م م م ممود جم م م م م م م م م ممردت الظب م م م م م م م م مماة
ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيض والجف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان كالجف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
إن قلم م م م م م م م ممت مم م م م م م م م ممن القم م م م م م م م مما ك ف م م م م م م م م م لم م م م م م م م ممج الم م م م م م م م مموى
فخض م م م م م م م م م م م م م م ممابك الق م م م م م م م م م م م م م م ممان ال م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي الق م م م م م م م م م م م م م م ممان
ه م م م م م م م م م م م ممذا الف م م م م م م م م م م م م مؤاد أس م م م م م م م م م م م ممي حب م م م م م م م م م م م ممك يرتم م م م م م م م م م م م ي
فرج م م م م م م م م م م م م اً فه م م م م م م م م م م م م ممل ع م م م م م م م م م م م م ممان ب م م م م م م م م م م م م ممذا الع م م م م م م م م م م م م ممان
إن م م م م م م م م عل م م م م م م م ممى م م م م م م م م مما ق م م م م م م م ممد عن م م م م م م م ممان ف م م م م م م م م ال م م م م م م م مموى
ص ع م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م ممأو ال م م م م م م م م م م م م مءزاح عن م م م م م م م م م م م ممان لغ م م م م م م م م م م م م م ّ
وتع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممودن لص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب آل ملم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
فك م م م م م م م م م م م ممر تع م م م م م م م م م م م ممرج ب م م م م م م م م م م م م م عل م م م م م م م م م م م ممى الش م م م م م م م م م م م ممجان
ف حربم م م م م م م م م ع م م م م م م م م ممن بن م م م م م م م م م ح م م م م م م م م ممرب وق م م م م م م م ممد أأك م م م م م م م م م ّ
أودى بقب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممح ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنيعها اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنان
طلب م م م م م م م م م م م ممت امي م م م م م م م م م م م ممة ةث م م م م م م م م م م م ممار ب م م م م م م م م م م م ممدر فاغت م م م م م م م م م م م ممدى جيس م م م م م م م م م م م ممد ب م م م م م م م م م م م ممأعلى الط م م م م م م م م م م م ممف ظ م م م م م م م م م م م ممل دري م م م م م م م م م م م ة
ييس م م م م م م م م م م م م م ممقي دع م م م م م م م م م م م م م مماف س م م م م م م م م م م م م م ممامها اليس م م م م م م م م م م م م م ممبطان ليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهام كم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل حنّيم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة مرن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ان
ه م م م م م م م م م م م م م م م مما اّن ق م م م م م م م م م م م م م م م مماتلهم وت م م م م م م م م م م م م م م ممار ك نص م م م م م م م م م م م م م م م ممرهم
ف م م م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م م مموء فعلهلم م م م م م م م م م م م م مما مع م م م م م م م م م م م م م ماً س م م م م م م م م م م م م مميان
أَُس م م م م م م م م م م م م م ٌرم هم م م م م م م م م م م م م مُم سم م م م م م م م م م م م م مُر النف م م م م م م م م م م م م مماق ودوح م م م م م م م م م م م م ة
مصوصم م م م م م م م م م م م م م م م م ةٌ ب م م م م م م م م م م م م م م م م مماللعن ف م م م م م م م م م م م م م م م م م الق م م م م م م م م م م م م م م م م ممرآن
نب م م م م م م م م م م ممذوا كت م م م م م م م م م م مماب ال م م م م م م م م م م م ذخل م م م م م م م م م م ممف ظه م م م م م م م م م م ممورهم وهفم م م م م م م م م م م م موا الم م م م م م م م م م م م م داع م م م م م م م م م م م ممي الض م م م م م م م م م م م مملل وان م م م م م م م م م م م مما
وتت م م م م م م م م م م م م م م م م ممابعوا ف م م م م م م م م م م م م م م م م م طاع م م م م م م م م م م م م م م م م ممة الش م م م م م م م م م م م م م م م م مميطان عكف م م م م م م م م م م م م موا عل م م م م م م م م م م م ممى وةثم م م م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م م م م ممن الوةثم م م م م م م م م م م ممان
152
لم م م م م م م م م م ممو كم م م م م م م م م م ممان كاشم م م م م م م م م م ممف كم م م م م م م م م م ممرب آل ملمم م م م م م م م م م ممد
ف م م م م م م م م م م م م م م م م الط م م م م م م م م م م م م م م ممف ع م م م م م م م م م م م م م م مماجلهم بت م م م م م م م م م م م م م م ممف آن
الص م م م م م م م م م م م م م م م م ممال الل م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي للل م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّرت مل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ك الرض للذق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
إل تك م م م م م م م م م م م م م م م ممن ف م م م م م م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م م م م م م مربلء نص م م م م م م م م م م م م م م م ممرتم
بي م م م م م م م م م م م م ممد فكم م م م م م م م م م م م م ممم ل م م م م م م م م م م م م ممك نص م م م م م م م م م م م م ممرة بليسم م م م م م م م م م م م م ممان
ه م م م م م م م م ممذا وك م م م م م م م م أعلمل م م م م م م م م ممت فم م م م م م م م م م ي م م م م م م م م مموم ال م م م م م م م م مموغى
رأيم م م م م م م م م م م م م م م م ماً ص م م م م م م م م م م م م م م م ممليباً فم م م م م م م م م م م م م م م م م ذو ي الص م م م م م م م م م م م م م م م مملبان
ّعم م م م م م م م م م م م م م م م ممودت بيم م م م م م م م م م م م م م م م ممض النم م م م م م م م م م م م م م م م ممد أل تنثن م م م م م م م م م م م م م م م م م
مرك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وزة بكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامن الضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممغان
وجع م م م م م م م م م ممت اش م م م م م م م م م مملء اليس م م م م م م م م م ممي وق م م م م م م م م ممد غ م م م م م م م م م ممدت
ب م م م م م م م م م م م ممدداً فاض م م م م م م م م م م م ممحت فم م م م م م م م م م م م م أع م م م م م م م م م م م ممءز مك م م م م م م م م م م م ممان
وعرف م م م م م م م م م م م م م م م ت للعضم م م م م م م م م م م م م م م ممو الش م م م م م م م م م م م م م م م مريف ملم م م م م م م م م م م م م م م ممه
وجلي م م م م م م م م م م م م م م م م ممل موضم م م م م م م م م م م م م م م م ممعه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الرح م م م م م م م م م م م م م م م م ن
أكرمم م م م م م م م م م م م ت مث م م م م م م م م م م م م مواه ل م م م م م م م م م م م ممديك وقب م م م م م م م م م م م ممل ف م م م م م م م م م م م م م
آل الطريم م م م م م م م م م م م م م م م م د غ م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممدار هم م م م م م م م م م م م م م م م م موان
نقلت م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أي م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي الظ م م م م م م م م م م م م م م م م ممالي تطيف م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
أعوان م م م م م م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م م م م م م م ن م م م م م م م م م م م م م م م م ممازح البل م م م م م م م م م م م م م م م م ممدان
)(1
ت حم م م م م م م م م م م مّق الص م م م م م م م م م م ممطفى فم م م م م م م م م م م م حل م م م م م م م م م م ممه وقض م م م م م م م م م م ممي ُ
وحظيم م م م م م م م م م م م ممت مم م م م م م م م م م م م ممن ذ ي العم م م م م م م م م م م م ممرش بالرض م م م م م م م م م م م م وان
ونص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبته لللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤمني ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزوره
ى ذخطم م م م م م م م م م م م ممه أس م م م م م م م م م م م م ممكنته ف م م م م م م م م م م م م م ذخي م م م م م م م م م م م م م مم م م م م م م م م م م م ممأو ً َحم م م م م م م م م م م م م م م َرمٌم يل م م م م م م م م م م م م م مموذ ب م م م م م م م م م م م م م ممه الن م م م م م م م م م م م م م مماة فتنثنم م م م م م م م م م م م م م م
ق م م م م م م م م م م م م ممد كم م م م م م م م م م م م ممان مغتب م م م م م م م م م م م م اً زمان م م م م م م م م م م م م ماً قبم م م م م م م م م م م م ممل ذا ولم م م م م م م م م ممو اس م م م م م م م م م ممتطعت جعل م م م م م م م م م ممت قلب م م م م م م م م م ممك ل م م م م م م م م م ممده
مهم م م م م م م م م م م م م م م م م ممج اليم م م م م م م م م م م م م م م م م ممه شم م م م م م م م م م م م م م م م م ممديدة اليجم م م م م م م م م م م م م م م م م ممان أبن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامؤه ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالف الزمم م م م م م م م م م م م م م م م م م ان مّب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموًة ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالعفو والغفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مران فم م م م م م م م م م م م ممالن عم م م م م م م م م م م م ممدت بم م م م م م م م م م م م ممه ال م م م م م م م م م م م م م الوط م م م م م م م م م م م ممان ف م م م م م م م م م م م م م م م م م موض م م م م م م م م م م م م م م م ممع التوحي م م م م م م م م م م م م م م م م ممد والي م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
***
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م مماق الل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ك بلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٍة لورامه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
كي م م م م م م م م م م م م م م موان ل س م م م م م م م م م م م م م م ممتعلت عل م م م م م م م م م م م م م م ممى كي م م م م م م م م م م م م م م موان مم م م م م م م م م م م م م م م ممو ٍ ف علم م م م م م م م م م م م م م م ممى التعم م م م م م م م م م م م م م م ممداد واليسم م م م م م م م م م م م م م م ممبان
وم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالس تءزه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ى ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامه
معلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورة ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالعرف والعرفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ان
ومنم م م م م م م م م م م م م مماقب تصم م م م م م م م م م م م م ممى الصم م م م م م م م م م م م م مما وعديم م م م م م م م م م م م م ممدها __________________
1م يشي ال رأس اليسي 7حينلما نقله اللك الصال بن رزيك.
153
ه م م م م م م م م م ممو س م م م م م م م م م ممابٌق لم م م م م م م م م م مُم فه م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م ممن لح م م م م م م م م م ممق
ه م م م م م م م م م م م م ممو أّوٌلم فيه م م م م م م م م م م م م ممم فه م م م م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م م م م ممن ةث م م م م م م م م م م م م ممان
ف م م م م م م م م م م ممأبت م م م م م م م م م م م ممدى علي م م م م م م م م م م مما ك ش م م م م م م م م م م ممأو بلغ م م م م م م م م م م ممت
ص م م م م م م م م م م م مرم عنم م م م م م م م م م م ممك طم م م م م م م م م م م ممول ليسم م م م م م م م م م م ممان سم م م م م م م م م م م ممبقاً وق ّ مم م م م م م م م م م م م مما صم م م م م م م م م م م م مماغها حّيس م م م م م م م م م م م م م امُن ف م م م م م م م م م م م م م َغ ّيس م م م م م م م م م م م م م امِن
ل م م م م م م م م م م م ممو ل قوام م م م م م م م م م م م ممك ي م م م م م م م م م م م مما قض م م م م م م م م م م م مميب الب م م م م م م م م م م م ممان
ل م م م م م م م م م م م م ييس م م م م م م م م م م م ممن القض م م م م م م م م م م م ممبان ف م م م م م م م م م م م م الكثب م م م م م م م م م م م ممان
ت في م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م ممدائحاً م م م م م م م م م ممع أنن م م م م م م م م م ق م م م م م م م م ممد ص م م م م م م م م ممغ ُ
وذخرج أمممر اللممك الصممال بممأن يعلمممل كممل مممن يقممرظ الشممعر بض مرته علممى وزن القصمميدة النونية ورويها الت تقّد مم ذكرها فيلما ورد منيسوباً ال ما قاله وهي : فقال شاعرنا : أغ م م م م م م م م م م م م م م ممرى الغ م م م م م م م م م م م م م م ممر ي الط م م م م م م م م م م م م م م ممرف ب م م م م م م م م م م م م م م مماللملن يم م م م م م م م م مما دمم م م م م م م م م ممع مم م م م م م م م م مما وفيم م م م م م م م م ممت ح م م م م م م م م م مّق مصم م م م م م م م م ممابم
وأط م م م م م م م م م م م مماف ي م م م م م م م م م م م مموُم الط م م م م م م م م م م م ممف ب م م م م م م م م م م م م أحءزان م م م م م م م م م م م م
إن أن م م م م م م م م م م م م ممت لم م م م م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م م م م ممءزج ب م م م م م م م م م م م م ممأحر ق م م م م م م م م م م م م ممان
تبكم م م م م م م م م م م م م م م ممي الم م م م م م م م م م م م م م م ممبي الصم م م م م م م م م م م م م م م ممبابة والم م م م م م م م م م م م م م م مموى
وس م م م م م م م م م م م م م مموى الصم م م م م م م م م م م م م م ممبابة والم م م م م م م م م م م م م م مموى أبكم م م م م م م م م م م م م م ممان
هيه م م م م م م م م م م م ممات فيلم م م م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م م م ممد ع م م م م م م م م م م م ممان ش م م م م م م م م م م م مماغُل لم م م م م م م م م م يب م م م م م م م م ممق دم م م م م م م م م ممع العيم م م م م م م م م م فيه م م م م م م م م مما مطلمحم م م م م م م م م ماً
ب فض م م م م م م م م م م ممل عن م م م م م م م م م م ممان ع م م م م م م م م م م ممن أن أجم م م م م م م م م م م مّر الم م م م م م م م م م م م ّ لعي م م م م م م م م م م م م م م م م ممون عيم م م م م م م م م م م م م م م م م م الرم م م م م م م م م م م م م م م م م ل والغ م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزلن
لص م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب أبن م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب وآل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ولرزئه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم فلت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذرف العين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
إيه م م م م م م م م م م م م ماً قري م م م م م م م م م م م م ش لق م م م م م م م م م م م م ممد ركبت م م م م م م م م م م م م ممم جه م م م م م م م م م م م م ممرًة
فم م م م م م م م م م م م م م م م م م آل ط م م م م م م م م م م م م م م م م ممه غ م م م م م م م م م م م م م م م م ممارب الطغي م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
بش م م م م م م م م م م م ممعارهم وفخ م م م م م م م م م م م ممارهم ذخضم م م م م م م م م م م م ممعت لك م م م م م م م م م م م ممم
ض م م م م م م م م م م م م م م م مٌرم ودان لك م م م م م م م م م م م م م م ممم بن م م م م م م م م م م م م م م ممو قحط م م م م م م م م م م م م م م ممان ُم َ
فغم م م م م م م م م م م م م م م ممداً تم م م م م م م م م م م م م م م ممادل ذخصم م م م م م م م م م م م م م م مملمهم وتيبم م م م م م م م م م م م م م م ممه أم م م م م م م م م م م م مما الوصم م م م م م م م م م م ممي فحق م م م م م م م م م م م ممه ع م م م م م م م م م م م ممال اليس م م م م م م م م م م م ممنا
وانق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد جامه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بل أرس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ان أم م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌم ل م م م م م م م م م م م م م م م م م مموف مهن م م م م م م م م م م م م م م م م م مٍد وس م م م م م م م م م م م م م م م م ممنان فم م م م م م م م م م م م م الش م م م م م م م م م م م ممر عنه م م م م م م م م م م م ممم الُيسم م م م م م م م م م م م م ُنم النيم م م م م م م م م م م ممان
ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممم أط م م م م م م م م م م م م م م م م مماع عصم م م م م م م م م م م م م م م م م مّيها وقصم م م م م م م م م م م م م م م م م مّيها إن اسم م م م م م م م م م م م م ممكتت عم م م م م م م م م م م م م ممن أن يفم م م م م م م م م م م م م مموه بقهم م م م م م م م م م م م م ممم
وض م م م م م م م م م م م ممح الص م م م م م م م م م م م م ممباح ل م م م م م م م م م م م م ممن ل م م م م م م م م م م م م ممه عين م م م م م م م م م م م م ممان
فاس م م م م م م م م م م م ممأل ب م م م م م م م م م م م ممه الفرق م م م م م م م م م م م ان تعل م م م م م م م م م م م ممم فض م م م م م م م م م م م ممله
إن كنم م م م م م م م م م م م م م ممت تفهم م م م م م م م م م م م م م ممم معجم م م م م م م م م م م م م م ممءز الفرق م م م م م م م م م م م م م م ان
154
وةثنم م م م م م م م م م م م م م م م م بي م م م م م م م م م م م م م م م ممب عاب م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي الوةثم م م م م م م م م م م م م م م ممان
َم م م م م م م م م م نم ك م م م م م م م م مّر ف م م م م م م م م م أص م م م م م م م ممحاب ب م م م م م م م ممدر مبم م م م م م م م ممادراً
وأق م م م م م م م م م م م م م م م م م مّر منه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم نم م م م م م م م م م م م م م م م م مماظر اليم م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
وأقم م م م م م م م م م م م م م مّر دي م م م م م م م م م م م م م ممن الم م م م م م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م م م م م أوطم م م م م م م م م م م م م ممانه
ه م م م م م ممل ك م م م م م ممان فم م م م م م م أح م م م م م ممد وقم م م م م ممد دل م م م م م ممف ال م م م م م ممردى
أح م م م م م م م م م م م م م م م مٌد س م م م م م م م م م م م م م م م مواه م م م م م م م م م م م م م م م م مّد لم الشم م م م م م م م م م م م م م م ممجعان
واسم م م م م م م م م م م م م ممئل بيم م م م م م م م م م م م م ممب عنم م م م م م م م م م م م م ممه تم م م م م م م م م م م م م ممب إنم م م م م م م م م م م م م ممه
إذ ذا ك ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان مءزل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ءزل الركم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ان
وقال : ض ال م م م م م م م م م م م ممدمع أو وآل م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م ممن جف م م م م م م م م م م م ممن غ م م م م م م م م م م م م ّ
م م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م ممدمع كف م م م م م م م م م م م م مموء ب م م م م م م م م م م م م مموى ال م م م م م م م م م م م م مواله
ل لم م م م م م م م م م م م م م م م م مموم للصم م م م م م م م م م م م م م م م م ممب وق م م م م م م م م م م م م م م م م ممد أزمع م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
أن يظه م م م م م م م م م م م م م م م م ممر الكت م م م م م م م م م م م م م م م م مموم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممجاه ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماديهم باعج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
وطم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائر الب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممإعواله
آه علم م م م م م م م م م م م م م ممى ري م م م م م م م م م م م م م م ق فم م م م م م م م م م م م م م ممم جم م م م م م م م م م م م م م مماد ل م م م م م م م م م م م م م م م
بال م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن حص م م م م م م م م م م م م م م م م ممباء سليس م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
ولي م م م م م م م م م م م ممت ص م م م م م م م م م م م مموب ال م م م م م م م م م م م ممدمع ل م م م م م م م م م م م مما ج م م م م م م م م م م م ممرى
ذخفم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف عنم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه بعم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممض أةثقم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
وحب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا من م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه حب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب طف م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
أسم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكرن مم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن قب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل جري م م م م م م م م م م م م م م م م م م اله
ص م م م م م م م م م م م م مّي جيس م م م م م م م م م م م م مملمي ف م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م مموى بالي م م م م م م م م م م م م ماً
مبلبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدغ ببلبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتوطن قل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب بل مءزعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ج
ول أرى أذخط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
وود ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو أغف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ليحظ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
فل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ييس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامه باغف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
م م م م م م م م م م م م م م مما ض م م م م م م م م م م م م م ممر م م م م م م م م م م م م م م ممن يظل م م م م م م م م م م م م م ممم أحب م م م م م م م م م م م م م ممابه
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو نق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الظل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم لعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّذ اممله
ل م م م م م م م م م ممو ل ال م م م م م م م م م مموى م م م م م م م م م م مما ك م م م م م م م م م ممان ريم م م م م م م م م م النق م م م م م م م م م مما
م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع ض م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعفه ييس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممطو بريب م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
ول م م م م م م م م م م م م يك م م م م م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م م م م م مما أك م م م م م م م م م م م م ممد الص م م م م م م م م م م م م ممطفى
ييس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعى ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرامؤون لبطم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
أج م م م م م م م م م م م م م م ممل ول احت م م م م م م م م م م م م م م ممالوا لك م م م م م م م م م م م م م م ممي ينقضم م م م م م م م م م م م م م م موا
دين م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً قض م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م بأكلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
أحيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أوص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى لذخي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
أوصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى تراض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميتم بادغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
أول م م م م م م م م م م لك م م م م م م م م م ممم ق م م م م م م م م م ممد ك م م م م م م م م م ممان أول م م م م م م م م م م لك م م م م م م م م م ممم
إس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعاده فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل أحم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواله
واستفرض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وها فلتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ذخليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماكر لل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدين ذخّت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
أهم م م م م م م م م م مموى لم م م م م م م م م م مما مم م م م م م م م م م ممن ل م م م م م م م م م م م يكم م م م م م م م م م ممن موقن م م م م م م م م م م ماً
بوق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف الشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر وأه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواله
وق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماطعوا الرح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ن واسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتنجدوا ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان يك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروا بامه م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
ب ُعصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ِ ض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م لمله ب الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ك و ّ
155
فلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما تغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّرون باه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
أعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماهم كي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانتهءزوا الفرص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ة ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م آل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
اودى اليس م م م م م م م م م م م م م ممي ب م م م م م م م م م م م م م ممن الوص م م م م م م م م م م م م ممي الرضم م م م م م م م م م م م م م ا
بفات م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك بال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدين مغت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
دم النم م م م م م م م م م م م م م م م م ممب الطهم م م م م م م م م م م م م م م م م ممر مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن سم م م م م م م م م م م م م م م م م ممبطه
س م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال عل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى أس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممياف أقت م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
أف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماديه ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماحلله
ول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م يلق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموه ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممإجلله
يرتم م م م م م م م م م م م م ع ع م م م م م م م م م م م م ممان الطي م م م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م م م م جيس م م م م م م م م م م م م مملمه
وتلع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب الري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ح باوص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
يم م م م م م م م م م م م م مما يم م م م م م م م م م م م م مموم عاش م م م م م م م م م م م م مموراء أنم م م م م م م م م م م م م ممت الم م م م م م م م م م م م م ممذ ي
ص م م م م م م م م م م م م م م م م مميت دمع م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ط م م م م م م م م م م م م م م م م مموع إس م م م م م م م م م م م م م م م م ممباله
ف م م م م م م م م م م مماعجب ل م م م م م م م م م م ممذا ك ال م م م م م م م م م م ممو ل م م م م م م م م م م م يتخيس م م م م م م م م م م ممف
ول م م م م م م م م م م م م م م م م م م تص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّدع صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم أجبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
ومم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن كلب الكف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر إذ مكن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن اس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدين وأش م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممباله
فقتلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا باليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميف أولده
وأوقع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا الس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر باطف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
أنم م م م م م م م م م م م م م ارتق م م م م م م م م م م م م ممت ه م م م م م م م م م م م م ممة ك م م م م م م م م م م م م ممف ال م م م م م م م م م م م م ممردى
لفض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق ومفض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
لقائ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل للح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق فع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
وع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال بال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدين علم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
إن شم م م م م م م م م م م م م م ممئت ان تصم م م م م م م م م م م م م م مملى لظم م م م م م م م م م م م م م ممى عم م م م م م م م م م م م م م مماده
أو ش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممئت قربم م م م م م م م م م م م م م م م م م ج م م م م م م م م م م م م م م م م م ممده وآل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ل عب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد عاب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤمن فلي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ان الصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال الرت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ى
ول كم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّيد أعلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله يبل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممغ فيك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم كن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه آم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
اذاً ف م م م م م م م م م م م م م م م ممدا ك م م م م م م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن جي م م م م م م م م م م م م م م م ممع الذى
بنفيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه الطه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر وأم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواله
س م م م م م م م م م م م م م م م م مّي فيكم م م م م م م م م م م م م م م م ممم مم م م م م م م م م م م م م م م م ممدحاً أصم م م م م م م م م م م م م م م م ممبحت
أن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن جي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممش بابط م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
ك م م م م م م م م م م م ممم ش م م م م م م م م م م م ممائم س م م م م م م م م م م م ممحب ن م م م م م م م م م م م ممدى كف م م م م م م م م م م م ممه
ق م م م م م م م م م م م ممد اذه م م م م م م م م م م م ممب ال م م م م م م م م م م م م ممال م م م م م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م م م م مماله
مل م م م م م م م م م م م م ممك ع م م م م م م م م م م م م ممدا ك م م م م م م م م م م م م ممل مل م م م م م م م م م م م م ممو ك ال م م م م م م م م م م م م ممورى
يف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموقهم أص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممغر آم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
ل زال والنص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادم
مؤي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م كم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل افعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
156
القاضي الرشيد القاضي الرشيد أمحمد بن علي الغمساني م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما للغص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون تي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل س م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكرا
ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ُسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م قميت ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالءزن خم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرا
ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارى الل م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموَ ك إل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م العل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
لكنهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم نم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماموا وأسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى
س م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائل ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما عص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب النف م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ق غ م م م م م م م م م م م م م م م ممداة ك م م م م م م م م م م م م م م م ممان الم م م م م م م م م م م م م م م م ممر إمم م م م م م م م م م م م م م م م مرا
)(1
أي م م م م م م م م م م م م م م م م م مماًم أض م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحى النك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر مع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرو
فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً وأميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرف نكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرا
ومنها ف الدح :
ال ان وصل ال قوله :
أفك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مربلٌء ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالعرا
ق وك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ربلء بص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر أذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى؟!
__________________ 1م إمرا ،شديداً او عصيباً ،وف القرآن الكري » لقد جئت شيئاً إمرا «. 2م ذخريدة القصر 201شعراء مصر ،ومعجم الدباء للحلمو ي.
157
)(2
قممال صمماحب الريدة م قيسممم شممعراء مصممر م كممان ذا علممم غءزير وفضممل كممثي ،ل م يعلمممل بشممعره ول يرح ل مممن ض مّره ،وأنشممدن ابممن اذختممه القاضممي ملمممد بممن القاضممي ملمممد بممن ابراهيممم العروف بمابن المداعي ممن أسموان ،وقد وفدت إلم دمشمق سمنة إحمدى وسبعي قمال :أنشمدن ذخال الرشيد بن الءزبي لنفيسه من قصيدة : تواص م م م م م م م م م ممى عل م م م م م م م م م ممى ظللم م م م م م م م م م ممي الن م م م م م م م م م ممام بأس م م م م م م م م م ممرهم لك م م م م م م م م م م ممل امرى م م م م م م م م م م ٍء ش م م م م م م م م م م مميطان ج م م م م م م م م م م مّن يكي م م م م م م م م م م ممده
ت أهل م م م م م م م م م م ممي وجيانم م م م م م م م م م م م وأظل م م م م م م م م م م مُم م م م م م م م م م م م ممن لقي م م م م م م م م م م م ُ
بيس م م م م م م م م مموء ول م م م م م م م م م دون ال م م م م م م م م ممورى ال م م م م م م م م ممف ش م م م م م م م م مميطان
قمال اليسميد الميم فم العيمان :ذكره صماحب ) نيسملمة اليسمحر فيلممن تشمّيع وشعر ( ، وقال :كان من الساعيلية ،وله من الؤلفات : 1م الرسالة الصيبية. 2م جنان النان ورياض الذهان ف شعراء مصر ومن طرأ عليهم ،ف اربع ملدات ذيل به على اليتيلمة. 3م منية اللعي وبلغة الدعى ف علوم كثية. 4م القامات. 5م الدايا والطرف. 6م شفاء الغّلة ف ست القبلة. 7م ديوان شعره ،نو مائة ورقة.
158
وقمال يمماقوت ف م معجممم الدبمماء :أحممد بممن علممي بممن الءزبي م الغيسممان الس موان الصممر ي ، يلقممب بالرش يد ،وكنيتممه ابممو اليسممي ،مممات سممنة اةثنممتي وسمتي وخيسمملمائة ،علممى ممما نممذكره ، وك ان كاتب ماً شمماعراً فقيه مما نويم اً لغويم اً ،ناشممئاً ،عروضممياً ،مؤرذخ اً منطقي ماً ،مهندس ماً عارفم اً بالطب والوسيقى والنجوم ،متفننًا. وقال اليسلفي :أنشدن القاضي ابو اليسن ،أحد بن علي بن ابراهيم الغيسان السموان لنفيسه بالثغر : سم م م م م م م م م م م م م ممحنا لم م م م م م م م م م م م م ممدنيانا بم م م م م م م م م م م م م مما بلم م م م م م م م م م م م م ممت بم م م م م م م م م م م م م ممه
علينم م م م م م م م م م م م م مما ول م م م م م م م م م م م م نفم م م م م م م م م م م م م ممل ب م م م م م م م م م م م م م مّل امروه م م م م م م م م م م م م م ا
في م م م م م م م م م م م م م مما ليتن م م م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م م م مما حرمن م م م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م م م ممرورها
وقينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أذى آفاتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرورها
قال :وكان ابن الءزبي هذا ،من أفراد الدهر فضلً ف فنون كثية من العلوم ،وهو مممن بيممت كممبي بالصممعيد مممن اللم مولي ،وولم النظممر بثغممر السممكندرية والممدواوين اليسمملطانية ،بغي م اذختياره ،وله تآليف ونظم ونثر التحق فيها بالوائل اليمدين ،قتمل ظللمماً وعدواناً فم ممرم سمنة اةثنممتي وسمتي وخيسمملمائة ،ولمه تصممانيف معروفمة لغي م اهممل مصممر ،منهمما :كتمماب منيممة اللعممي وبلغة الدعي ،يشتلمل على علوم كثية كتماب القاممات .كتماب جنمان النمان وروضة الذهمان ،ف أربع ملدات ،يشتلمل على شعر شعراء مصر ،ومن طمرأ عليهممم .كتماب المدايا والطمرف. كتمماب شممفاء الغلممة فم سممت القبلممة كتمماب رسائله نممو خيسممي ورقة .كتمماب ديموان شممعره ،نممو مائة ورقة. ومولده بأسموان ،وهي بلمدة ممن صمعيد مصمر ،وهاجر منهما الم مصمر فأقمام بما واتصمل بلوكها ومدح وزراءها ،وتقدم عندهم وأنفذ ال اليلمن ف رسالٍة ،ثم قلمد قضماءها وأحكامهما ، ولقب بقاضي قضاة اليلمن ،وداعي دعماة الءزمن ،ولا اسمتقرت بما داره ،سمت نفيسمه إلم رتبمة اللفة فيسعى
159
فيهمما ،وأجممابه قمموم ،وسم ّلم عليممه بمما ،وضم ربت لممه اليسممكة ،وك ان نقممش اليسممكة علممى المموجه الواحممد » :قممل هممو الم أحممد ،الم الصمملمد « وعلممى المموجه الذخممر ) المممام المممد أبممو اليسممي احممد ( ثم قبممض عليممه وأنفممذ مكّبل الم قممو ٍ ص فحكممى مممن حضممر دذخموله إليهمما :انممه رأى رجلً يناد ي بي يديه هذا عدو اليسلطان احد بن الءزبي وهو مغطى الوجه حمت وصل الم دار المممارة والمي با يومئمذ طرذخان سمليط وكان بينهلمما ذحمول ) (1قديمة فقمال :أحبيسموه فم الطبمخ المذ ي كان يتوله قدياً وكان ابمن الءزبيم قمد تمول الطبمخ وف ذلمك يقمول الشمريف الذخفمش ممن أبيما ٍ ت ياطب الصال بن ُرزيك : يُم م م م م م م م م م م م م م م م م مموّل علم م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الشم م م م م م م م م م م م م م م م م مميء اشم م م م م م م م م م م م م م م م م ممكاله
أُق م م م م م م م م م م م م ممام عل م م م م م م م م م م م م ممى الطب م م م م م م م م م م م م ممخ اب م م م م م م م م م م م م ممن الءزبي م م م م م م م م م م م م م م
فيص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبح ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا أذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فم م م م م م م م م م م م م م م م م ممول علم م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الطبم م م م م م م م م م م م م م م م م ممخ الطبخم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فقال بعض الاضرين لطرذخان :ينبغممي ان تيسمن الم الرجل فمإن أذخماه م يعنم م الهممذب حيسن بن الءزبي قريب من قلب الصال ول أستبعد ان ييستعطفه عليه فتقع ف ذخجٍل .م قال :فلم يممض علممى ذلمك غيم ليلمة أو ليلمتي ،حمت ورد سماٍع مممن الصممال ابمن رزيك ، إل طرذخان بكتاب يأمره فيه باطلقه والحيسان إليه فأحضره طرذخان من سجنه مكرمًا. قال الاكي :فلقد رأيتممه وهو يءزاحمه فم رتبتمه ومليسمه وكان اليسمبب فم تقمدمه فم الدولة الص مرية ف م أول أمممره ممما ح مدةثن بممه الش مريف ابممو عبممدال ملمممد ابممن اب م ملمممد العءزي ءز الدرييسممي اليسممن الصممعيد ي قمال :حمدةثن زهر الدولة ،حمدةثنا :ان احممد بمن الءزبيم دذخممل الم مصممر بعممد مقتل الظاهر وجلوس الفائءز ، __________________ 1م الذحول ،جع الذحل ،الثأر والعداوة والقد.
160
وعليه اطلمار رةثة وطيليسان صموف فحضمر المأت وقد حضمر شمعراء الدولة فأنشمدوا مراةثيهمم علمى مراتبهم فقام ف آذخرهم ،وأنشد قصيدته الت أولا : مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما للري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اض تيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكرا
ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل س م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقيت ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالءزن خم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرا
ال أن وصل إل قوله : أفك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر بلء ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالعرا
ق وك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ربلُء بص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر اذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى
فذرفت العيون وعج القصمر بالبكما والعويل وانثمالت عليمه العطايما ممن كمل جمانب وعاد ال منءزله بمال وافمٍر حصمل لمه ممن الممراء والمدم وحظايما القصمر وحل إليمه ممن قبمل الموزير جلمة من الال. وقيل له :لو ل انه العءزاء والأت ،لاءتك اللع. قممال :وك ان علممى جللتممه وفضممله ومنءزلتممه مممن العلممم والنيسممب قبيممح النظممر أسممود اللممدة جهم الوجه سج اللقة ذا شفة غليظة وانف مبيسوط ،كخلقة الءزنوج ،قصيًا. حدةثن الشريف الذكور عن ابيه قال كنت أنا والرشيد بن الءزبي والفقيه سليلمان الديللمي ،نتلمع بالقاهرة ف منءزل واحد فغاب عنا الرشيد وطال انتظارنا له وكان ذلك ف عنفوان شممبابه وإبممان صممباه فجاءنمما ،وقد مضممى معظممم النهممار ،فقلنمما لممه :ممما أبطممأ بممك عنمما؟ فتبيسممم وقال ل تيسممألوا علممما جممرى علمّى اليمموم فقلنمما :ل بممد مممن ذلممك ،فتلمنّممع ،وألحنمما عليممه ،فقممال :مممررت الي مموم بالوضممع الفلنم م ،واذا امم مرأة ش ممابة ص ممبيحة ال مموجه وضمميئة النظ ممر حيس ممانة الل ممق ظريف ممة الشلمائل فللما رأتن نظرت إل نظر مطلمع ل فم نفيسممه فتموهت أننم وقعممت منهما بوقع ونيسميت نفيسي وأشارت إل بطرفها ،فتبعتها
161
ل فدذخلت ،ورفعت النقمماب وهي تدذخل ف سكة وترج من اذخرى حت دذخلت داراً وأشارت إ ّ عممن وجه كممالقلمر فم ليلممة تممامه ثم صممفقت بيممديها مناديممة :يمما سممت الممدار فنءزلت إليهمما طفلممة ، كأنا فلقة قلمر وقالت :إن رجعت تبولي ف الفراش تركت سيدنا القاضي يأكلك ،ث التفتممت وقمالت :م ل أعممدمن ال م إحيسممانه بفضممل سمميدنا القاضممي أدام ال م عممءزه م فخرجت وانمما ذخءزيان ذخجلً ،ل أهتد ي إل الطريق. وحدةثن قال :إجتلمع ليلة عند الصال بمن رزيك هممو وجاعممة ممن الفضملء فمألقى عليهمم ميسألة ف اللغة فلمم يمب عنهما بالصمواب سمواه ،فماعجب بمه الصمال فقمال الرشيد :مما سمئلت قط عن ميسألة إل وجدتن أتوقد فهلماً فقال ابن قادوس ،وكان حاضرًا. إن قل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت :مم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن نم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ذخلقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م ممت وفق م م م م م م م م م م م م ممت ك م م م م م م م م م م م م ممل الن م م م م م م م م م م م م مماس فهلم م م م م م م م م م م م م مما
قلنم م م م م م م م م م م م م م م م مما :صم م م م م م م م م م م م م م م م ممدقت ،فلمم م م م م م م م م م م م م م م م مما الم م م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي
أطفم م م م م م م م م م م م م م م م م مما ك حم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت صم م م م م م م م م م م م م م م م م ممرت فحلمم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
واما سبب مقتله :فللميله ال أسد الدين شي كوه عند دذخوله ال البلد ومكمانبته لممه ، واتصممل ذلممك بشمماور وزير العاضممد ،فطلبممه ،فمماذختفى بالسممكندرية واتفممق التجمماء اللممك صمملح الدين يوسف بن ايوب ال السكندرية وماصرته با فخرج ابمن الءزبيم راكبماً متقلمداً سميفاً وقاتمل بي يديه ول يءزل معه مدة مقممامه بالسممكندرية إلم ان ذخمرج منهمما فتءزايممد وجد شماور عليممه واشمتد طلبمه لمه ،واتفمق ان ظفمر بمه علمى صمفة لم تتحقمق لنما ،فمأمر باشمهاره علمى جمل ،وعلمى رأسمه طرطور ووراءه جلواز ينال منه. وأذخبن الشمريف الدرييسمي عمن الفضمل بمن أبم الفضمل انمه رآه علمى تلمك المال الشمنيعة وهو ينشد : إن كم م م م م م م م م م م م ممان عنم م م م م م م م م م م م ممد ك يم م م م م م م م م م م م مما زم م م م م م م م م م م م م ان بقيم م م م م م م م م م م م ممة
مم م م م م م م م م م م م م م مما تي م م م م م م م م م م م م م م م بم م م م م م م م م م م م م م ممه الك م م م م م م م م م م م م م م مرام فهات م م م م م م م م م م م م م مما
162
ث جعل يهلمهم شممفتيه بمالقرآن ،وأمممر بمه بعممد إشممهاره بصممر والقماهرة ان يصملب شمنقاً ، فللممما وصمل بممه ال م الشممناقة جعممل يقممول لللمتممول :لممك منممه :عّج م لم عّج م لم فل رغبممة للكري ف م الياة بعد هذه الال .ث صلب. حدةثن الشمريف المذكور قمال :حمدةثن الثقمة حجماج بمن اليسميح السموان :أن ابمن الءزبيم دفن ف موضع صلبه ،فلما مضمت اليمام والليمال حمت قتمل شماور وسحب ،فماتفق أن حفمر لمه ليدفن فوجد الرشيد بن الءزبي ف الفمرة ممدفوناً فمدفنا معماً فم موضع واحمد ،ثم نقمل كمل واحمد منهلما بعد ذلك ال تربة له بقرافة مصر القاهرة. ومن شعر الرشيد ،قوله ييب أذخاه الهذب عن قصيدته الت أولا : رحل م م م م م م م م م م م م م م م موا فل ذخل م م م م م م م م م م م م م م ممت الن م م م م م م م م م م م م م م ممازل منه م م م م م م م م م م م م م م ممم
يم م م م م م م م م م مما رب م م م م م م م م م م ع ايم م م م م م م م م م ممن تم م م م م م م م م م ممرى الحبّم م م م م م م م م م ممة يّلم م م م م م م م م م م وا
ويرو ي :ونأوا فل سلت الوانح عنهم وسم م م م م م م م م ممروا وقم م م م م م م م م ممد كتلم م م م م م م م م م م موا الغ م م م م م م م م م ممداة ميس م م م م م م م م م مميهم
وض م م م م م م م م م ممياء ن م م م م م م م م م م ممور الش م م م م م م م م م م مملمس م م م م م م م م م م م مما ل يكت م م م م م م م م م م ممم
وتبم م م م م م م م م م م م م م مّد لموا ارض العقي م م م م م م م م م م م م م ممق ع م م م م م م م م م م م م م ممن اللم م م م م م م م م م م م م م ممى
رّوتم جف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون أ ي ارض ّي لمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموا
نءزلم م م م م م م م م م م وا الع م م م م م م م م م م ممذيب ،وإن م م م م م م م م م م مما فم م م م م م م م م م م م مهج م م م م م م م م م م ممت
نءزلم م م م م م م م م م م م م وا وف م م م م م م م م م م م م م قل م م م م م م م م م م م م ممب ال م م م م م م م م م م م م ممتّيم ذخّيلمم م م م م م م م م م م م م موا
مم م م م م م م م م مما ض م م م م م م م م م مّرهم لم م م م م م م م م ممو وّدع م م م م م م م م م موا مم م م م م م م م م ممن اودع م م م م م م م م م موا
ن م م م م م م م م م م م ممار الغم م م م م م م م م م م م مرام وس م م م م م م م م م م م م ّللموا م م م م م م م م م م م م ممن أس م م م م م م م م م م م ممللموا
ه م م م م م م م م م ممم فم م م م م م م م م م م الش م م م م م م م م م مما إن أعرقم م م م م م م م م م وا أو أش م م م م م م م م م ممأموا
أو أينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا أو أن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوا أو أتلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
وه م م م م م م م م م م ممم مم م م م م م م م م م م ممال الفكم م م م م م م م م م م ممر مم م م م م م م م م م م ممن قلم م م م م م م م م م م ممب وإن
بع م م م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م م م مءزار فص م م م م م م م م م م م ممفو عيش م م م م م م م م م م م ممي معه م م م م م م م م م م م ممم
أحبابنم م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م مما ك م م م م م م م م م م م ممان اعظم م م م م م م م م م م ممم هجرك م م م م م م م م م م
عنم م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي ولك م م م م م م م م م م م م م م م م مّن التف م م م م م م م م م م م م م م م م مّرق اعظم م م م م م م م م م م م م م م م ممم
غبت م م م م م م م م م م ممم ،فل وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ط م م م م م م م م م م ممرق الك م م م م م م م م م م ممرى
جفن م م م م م م م م م م م م ولك م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م مّح بع م م م م م م م م م م م ممدكم ال م م م م م م م م م م م ممدم
وزعلمتم م م م م م م م م م م م م م م م م ممم إن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ص م م م م م م م م م م م م م م م م ممبور بع م م م م م م م م م م م م م م م م ممدكم
هيه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممات ل لُّقيمت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما قلت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
وإذا س م م م م م م م م م م م م م م م ممئلت ب م م م م م م م م م م م م م م م ممن أهي م م م م م م م م م م م م م م م ممم ص م م م م م م م م م م م م م م م ممبابًة
ت الم م م م م م م م م ممذين هم م م م م م م م م ممم الم م م م م م م م م ممذين هم م م م م م م م م ممم هم م م م م م م م م ممم قل م م م م م م م م م م ُ
الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممازلي بهج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت وبقل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
وس م م م م م م م م م م م م م ممط اليس م م م م م م م م م م م م م م ممويدا واليسم م م م م م م م م م م م م م م مواد الكم م م م م م م م م م م م م م ممرم
163
ل ذن م م م م م م م م ممب ل م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م البع م م م م م م م م ممد أعرف م م م م م م م م ه س م م م م م م م م مموى
ت العه م م م م م م م م م م م م ممد ل م م م م م م م م م م م م مما ُذخ نمت م م م م م م م م م م م م ممم أنم م م م م م م م م م م م م م حفظم م م م م م م م م م م م م م ُ
ي م م م م م م م م م م م م مما مرق م م م م م م م م م م م م اً قل م م م م م م م م م م م م ممب بن م م م م م م م م م م م م ممار ص م م م م م م م م م م م م ممدودهم
رفق م م م م م م م م م م م م م ماً ففي م م م م م م م م م م م م م ممه ن م م م م م م م م م م م م م ممار ش م م م م م م م م م م م م م مموق تض م م م م م م م م م م م م م ممرم
ت ل مممممممممممم ف م م م م م م م م م م ممأقلمت حي م م م م م م م م م م م م ظغنتُ م م م م م م م م م م ممم وعم م م م م م م م م م ممدل ُ
م م م م م م م م م م م م م مما ُج رمُت م م م م م م م م م م م م م ،وس م م م م م م م م م م م م ممهدت ل م م م م م م م م م م م م مما نت م م م م م م م م م م م م ممم
اس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعرت في م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه لي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبابة
ل تنطف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي إل بق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرب منك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ي م م م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م م م مماكن أرض الع م م م م م م م م م م م م م ممذيب س م م م م م م م م م م م م م ممقيتم
دمع م م م م م م م م م م م م م م م ممي إذا ض م م م م م م م م م م م م م م م ممن الغلم م م م م م م م م م م م م م م م ممام ال م م م م م م م م م م م م م م م ممرزم
ط مءزارك م م م م م م م م م م م م م م بعم م م م م م م م م م م م م م م ممدت منم م م م م م م م م م م م م م م ممازلكم وش م م م م م م م م م م م م م م م ّ
وعهم م م م م م م م م م م م م م م م ممودكم مفوظ م م م م م م م م م م م م م م م ممة مم م م م م م م م م م م م م م م م ممذ غبتم م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ل لم م م م م م م م م م م مموم لألحبم م م م م م م م م م م مماب فيلمم م م م م م م م م م م مما قم م م م م م م م م م م ممد جن م م م م م م م م م م م موا
حكلمتهم م م م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م م م م مهج م م م م م م م م م م م م م ممت فتحكلم م م م م م م م م م م م م م م موا
أحب م م م م م م م م م م م م م م م مماب قل م م م م م م م م م م م م م م م ممب أعلم م م م م م م م م م م م م م م م ممروه ب م م م م م م م م م م م م م م م ممذكركم
فلطالم م م م م م م م م م م م م م م م مما حفم م م م م م م م م م م م م م م م ممظ الم م م م م م م م م م م م م م م م مموداد اليسم م م م م م م م م م م م م م م م مملم
واس م م م م م م م م م م م م م م م ممتخبوا ري م م م م م م م م م م م م م م م ح الص م م م م م م م م م م م م م م م ممبا ت م م م م م م م م م م م م م م م ممبكم
ع م م م م م م م م ممن بع م م م م م م م م ممض م م م م م م م م م مما يلق م م م م م م م م ممى الف م م م م م م م م م مؤاد الغ م م م م م م م م ممرم
ك م م م م م م م م م م م م م م م م ممم تظللمون م م م م م م م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م م م م م م م م ممادرين ومالن م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ج م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرم ولس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبب ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن نتظل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ورحلت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم وبع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدت وظللمت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ون م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأيتم وقطعُتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم وهجرت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
هيهم م م م م م م م م م م م م م م ممات ل أسم م م م م م م م م م م م م م م مملوكم أبم م م م م م م م م م م م م م م ممداً وه م م م م م م م م م م م م م م م ل
ييسم م م م م م م م م م م م مملو عم م م م م م م م م م م م ممن الم م م م م م م م م م م م ممبيت ال م م م م م م م م م م م م مرام الم م م م م م م م م م م م ممرم
وان م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م ممذ ي واص م م م م م م م م م م مملت حي م م م م م م م م م م م م قطعت م م م م م م م م م م ممم
وحفظم م م م م م م م م م م م م ممت أسم م م م م م م م م م م م م ممباب الم م م م م م م م م م م م م مموى اذ ذخنتم م م م م م م م م م م م م ممم
ج م م م م م م م م م م م م ممار الءزمم م م م م م م م م م م م م ان عل م م م م م م م م م م م م ممي ،ل م م م م م م م م م م م م مما جرتم م م م م م م م م م م م م
ظللم م م م م م م م م م م م م م ماً وم م م م م م م م م م م م م ممال الم م م م م م م م م م م م م ممدهر ل م م م م م م م م م م م م مما ملتم م م م م م م م م م م م م ممم
وغ م م م م م م م م م م م م م م ممدوت بع م م م م م م م م م م م م م م م ممد ف م م م م م م م م م م م م م م م ممارقكم وك م م م م م م م م م م م م م م أنن
هم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدف يم م م م م م م م م م م م م م م م م ممر بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممانبيه السم م م م م م م م م م م م م م م م م ممهم
ونءزلم م م م م م م م م م م م م م م م م ت مقه م م م م م م م م م م م م م م م م ممور الفم م م م م م م م م م م م م م م م م مؤاد ببل م م م م م م م م م م م م م م م م ممدة
ق م م م م م م م م م م م م ممل الص م م م م م م م م م م م م ممديق ب م م م م م م م م م م م م مما وقم م م م م م م م م م م م م ّل ال م م م م م م م م م م م م ممدرهم
فم م م م م م م م م م م م معش م م م م م م م م م م ممر ذخلقم م م م م م م م م م م موا ش م م م م م م م م م م ممخوص ب م م م م م م م م م م ممائم
يصم م م م م م م م م م م م ممدا بم م م م م م م م م م م م مما فكم م م م م م م م م م م م ممر اللم م م م م م م م م م م م ممبيب ويبهم م م م م م م م م م م م ممم
إن كورم م م م م م م م م م م م م م م وا ل م م م م م م م م م م م م م م م يكرم م م م م م م م م م م م م م م وا أو َعّللم م م م م م م م م م م م م م م موا
ل م م م م م م م م م م م م يعللم م م م م م م م م م م م موا أو ذخوطب م م م م م م م م م م م موا ل م م م م م م م م م م م م يفهلم م م م م م م م م م م م موا
ل تنف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق الداب عن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدهم ول
الحيس م م م م م م م م م م ممان يع م م م م م م م م م م ممرف ف م م م م م م م م م م م م كم م م م م م م م م م م ممثي منه م م م م م م م م م م ممم
ص م م م م م م م م م م م مٌم ع م م م م م م م م م م ممن الع م م م م م م م م م م ممروف ح م م م م م م م م م م ممت ييس م م م م م م م م م م مملمعوا
هج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر الكلم فيق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدموا ويق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدموا
ف م م م م م م م م م م م م م ممال يغن م م م م م م م م م م م م م م م عنه م م م م م م م م م م م م م ممم ويءزيم م م م م م م م م م م م م م د فم م م م م م م م م م م م م م م
زه م م م م م م م م م م م د ي ل م م م م م م م م م م م ممم ويف م م م م م م م م م م م ممك أس م م م م م م م م م م م ممر ي منه م م م م م م م م م م م ممم
164
قال المي ف أعيان الشيعة :ومن شعره قوله ف أهل البيت :وهو ميسك التام. ذخ م م م م م م م م م م م ممذوا بي م م م م م م م م م م م ممد ي ي م م م م م م م م م م م مما آل بي م م م م م م م م م م م ممت ملم م م م م م م م م م م م ممد
اذا زل م م م م م م م م م م م ت القم م م م م م م م م م م ممدام ف م م م م م م م م م م م م غم م م م م م م م م م م ممدوة الغم م م م م م م م م م م ممد
أب م م م م م م م م م م م م م م م القل م م م م م م م م م م م م م ممب إل حبك م م م م م م م م م م م م م ممم وولءك م م م م م م م م م م م م م ممم
وم م م م م م م م م م م م م م مما ذا ك ال مم م م م م م م م م م م م م م ممن طه م م م م م م م م م م م م م ممارة مول م م م م م م م م م م م م م ممد ي
وقال ابن ذخلكان ف الوفيات :كان من أهل الفضل والنباهممة والرياسمة ،صممنف كتمماب النمان ورياض الذهمان وذكر فيمه جاعمة ممن مشماهي الفضملء وله ديموان شمعر ولذخيمه القاضمي الهممذب اب م ملمممد اليسممن دي موان شممعر أيض ماً ،وكانمما ميممدين ف م نظلمهلممما ونثره ا ،وممن شممعر القاضي الهذب ،وهو لطيف غريب من جلة مفيدة بديعة : وت م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى الم م م م م م م م م م م م م م م م م ممرة والنجم م م م م م م م م م م م م م م م م مموم كأنم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
تيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقي الري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اض بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدول ملن
لم م م م م م م م ممو ل م م م م م م م م م تكم م م م م م م م ممن ن م م م م م م م م مراً لم م م م م م م م مما عم م م م م م م م ممامت بم م م م م م م م مما
أب م م م م م م م م م م م م م م م ممداً ن م م م م م م م م م م م م م م م مموم ال م م م م م م م م م م م م م م م مموت واليس م م م م م م م م م م م م م م م ممرطان
وله ايضاً من جلة قصيدة :
وم م م م م م م م م ممال إل م م م م م م م م م م مم م م م م م م م م مماء سم م م م م م م م م مموى النيم م م م م م م م م ممل غلم م م م م م م م م ممة
ولم م م م م م م م ممو أن م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م اس م م م م م م م م ممتغفر ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م زمم م م م م م م م م ءزم
وله كممل معن م حيسممن وأول شممر قمماله ،سممنة سممت وعش مرين وخيسمملمائة ،وذكره العلممماد الكاتب ف كتاب اليسيل والذيل ،وهو اشعر من الرشيد ،والرشيد أعلمم منمه فم سمائر العلموم ، وتمموف بالقمماهرة ،سممنة احممدى وسممتي وخيسمملمائة ف م رج ب ; واممما القاضممي الرش يد فقممد ذكمره الافظ أبو
165
الطاهر اليسلفي ،ف بعض تعاليقه ،وقال :ول النظممر بثغمر السمكندرية فم المدواوين اليسملطانية بغي اذختياره ،فم سمنة تيسمع وخيسممي وخيسمملمائة ،ثم قتمل ظللمماً وعدواناً فم الممرم ،سمنة ةثلث وستي وخيسمملمائة ; وذكره العلممماد أيضماً فم كتمماب اليسمميل والمذيل ،المذ ي ذيمل بممه علممى الريدة فقال :الضم الءزاذخر والبحر العباب ،ذكرته ف الريدة وأذخاه الهذب ،قتلممه شمماور ظللمماً ليلممه ال اسد المدين شمي كموه فم سمنة ةثلث وستي وخيسملمائة .كمان اسمود اللمدة ،وسيد البلمدة ، أوحد عصره فم علمم الندسمة والرياضمميات والعلموم الشمرعيات والداب الشممعريات ،وما انشمدن له المي عضد الدين ،ابو الفوارس مرهف بن اسامة بن منقذ ،وذكر انه سعها منه : ي الرزاي م م م م م م م مما ب م م م م م م م ممل جل م م م م م م م ممت هلم م م م م م م م ممي جل م م م م م م م ممت ل م م م م م م م ممد ّ
غي م م م م م م م م م م م مم ي يغّي م م م م م م م م م م م ممه ع م م م م م م م م م م م ممن حيس م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م مميلمته ل م م م م م م م م م م م ممو ك م م م م م م م م م م م ممانت الن م م م م م م م م م م م ممار للي م م م م م م م م م م م مماقوت مرق م م م م م م م م م م م ة
وه م م م م م م م م م م م م م م ل يض م م م م م م م م م م م م م م مّر جلء الصم م م م م م م م م م م م م م ممارم الم م م م م م م م م م م م م م ممذكر
ص م م م م م م م م ممرف الءزم م م م م م م م م ان وم م م م م م م م مما ي م م م م م م م م ممأت م م م م م م م م م ممن الغيم م م م م م م م م م لكم م م م م م م م م م م م م م م ممان يشم م م م م م م م م م م م م م م ممتبه اليم م م م م م م م م م م م م م م مماقوت بم م م م م م م م م م م م م م م ممالجر
ل تغريم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ن بأطلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ي وقيلمته م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فأن م م م م م م م م م م م م م م م مما ه م م م م م م م م م م م م م م م ممي أص م م م م م م م م م م م م م م م ممداف عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى درر
ول تظ م م م م م م م م م م ممن ذخف م م م م م م م م م م مماء النج م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م ممن ص م م م م م م م م م م ممفر
فال م م م م م م م م ممذنب فم م م م م م م م م م ذا ك ملم م م م م م م م م ممول عل م م م م م م م م ممى البص م م م م م م م م ممر
قلممت :وهذا الممبيت مممأذخوذ مممن قممول أبم العلء العممر ي ،فم قصمميدته الطويلممة الشممهورة فإنه القائل فيها : والنج م م م م م م م م م م م م م ممم تيستص م م م م م م م م م م م م م ممغر البص م م م م م م م م م م م م م ممار رمؤيت م م م م م م م م م م م م م ممه
وال م م م م م م م م ممذنب للط م م م م م م م م ممرف ل للنج م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م الص م م م م م م م م ممغر
وأورد له العلماد الكاتب ف الريدة أيضاً ،قوله ف الكامل بن شاور :
إذا م م م م م م م م م م م م م م م م مما نب م م م م م م م م م م م م م م م ممت ب م م م م م م م م م م م م م م م ممالّر دار يوّده م م م م م م م م م م م م م م م مما ص م م م م م م م م م م م م بّماً أل م م م م م م م م م م م م يم م م م م م م م م م م ممدر أنم م م م م م م م م م م ممه وهبم م م م م م م م م م م ممه بم م م م م م م م م م م مما َ
ولم م م م م م م م يرتم م م م م م م م م ل عنه م م م م م م م م مما فلي م م م م م م م م ممس ب م م م م م م م م ممذ ي ح م م م م م م م م ممءزم س م م م م م م م م م م مميءزعجه منه م م م م م م م م م م مما اللم م م م م م م م م م م ممام عل م م م م م م م م م م ممى رغم م م م م م م م م م م م
وقال العلممماد :أنشممدن ملمممد بممن عييسممى اليلمن م ببغممداد ،سممنة إحممدى وخيسممي قممال : أنشدن الرشيد باليلمن لنفيسه ف رجل :
166
لئم م م م م م م م ممن ذخم م م م م م م م مماب ظن م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م رجائم م م م م م م م ممك بعم م م م م م م م ممدما
ظننم م م م م م م م م م م ممت بم م م م م م م م م م م ممأن قم م م م م م م م م م م ممد ظفم م م م م م م م م م م ممرت بنصم م م م م م م م م م م ممف
فان م م م م م م م م م م م م م ممك ق م م م م م م م م م م م م م ممد قل م م م م م م م م م م م م م ممدتن ك م م م م م م م م م م م م م ممل من م م م م م م م م م م م م م ممة
ملك م م م م م م ممت ب م م م م م م مما ش م م م م م م ممكر ي لم م م م م م م ممدى ك م م م م م م ممل موق م م م م م م ممف
لن م م م م م م م م م م ممك ق م م م م م م م م م م ممد ح م م م م م م م م م م ممذرتن ك م م م م م م م م م م ممل ص م م م م م م م م م م مماحب
وأعللمتن م م م م م م م م م أن لي م م م م م م م ممس ف م م م م م م م م م الرض م م م م م م م م ممن يف م م م م م م م ممي
يهجوه :
وك ان الرش يد أسممود اللممون وفيممه يقممول أبممو الفتممح ملمممود بممن قممادوس ،الكمماتب الشمماعر
يم م م م م م م م م م م م م م م م م مما شم م م م م م م م م م م م م م م م م ممبه لقلمم م م م م م م م م م م م م م م م م ممان بل حكلمم م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
وذخاس م م م م م م م م م م م م م م م م مراً ف م م م م م م م م م م م م م م م م م العلم م م م م م م م م م م م م م م م ممم ل راسم م م م م م م م م م م م م م م م ممخا
س م م م م م م م م م م م م م م م مملخت أش م م م م م م م م م م م م م م م ممعار ال م م م م م م م م م م م م م م م ممورى كله م م م م م م م م م م م م م م م مما
فص م م م م م م م م م م م م م م ممرت ت م م م م م م م م م م م م م م ممدعى الس م م م م م م م م م م م م م م ممود اليس م م م م م م م م م م م م م م ممالا
وكان الرشيد سمافر الم اليلممن رسولً ،ومدح جاعمة ممن ملوكهما ،ومن ممدحه منهمم ، علي بن حات اللمذان قال فيه : لق م م م م م م م م م م ممد أج م م م م م م م م م م ممدبت أرض الص م م م م م م م م م م ممعيد وأقحط م م م م م م م م م م م موا
فليس م م م م م م م ممت أن م م م م م م م ممال القح م م م م م م م ممط فم م م م م م م م م أرض قحط م م م م م م م ممان
وق م م م م م م م م م م م ممد كفلم م م م م م م م م م م م ممت ل م م م م م م م م م م م م م مم م م م م م م م م م م م ممأرب بم م م م م م م م م م م م ممآرب
فليسم م م م م م م م م م ممت علم م م م م م م م م م ممى أس م م م م م م م م م م موان يوم م م م م م م م م م م اً بأس م م م م م م م م م م موان
وإن جهل م م م م م م م م م م م ممت حق م م م م م م م م م م م ممي زعم م م م م م م م م م م م انف ذخن م م م م م م م م م م م ممدف
فق م م م م م م م م م ممد عرف م م م م م م م م م ت فض م م م م م م م م م مملي غط م م م م م م م م م ممارف ه م م م م م م م م م ممدان
فحيسممده الممداعي ف م عممدن علممى ذلممك ،فكتممب بالبيممات ال م صمماحب مصممر فكممانت سممبب الغضممب عليممه ،فأميسممكه وأنفممذه اليممه مقيممداً مممرداً ،وأذخممذ جيممع موجوده ،فأقممام بمماليلمن مدة ،ث رجع ال مصر ،فقتله شاور كلما ذكرناه ،وكتب إليه الليس بن الباب. ةثم م م م م م م م م م م م م م م م م ممروة الكرم م م م م م م م م م م م م م م م م م ات بعم م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ك فقم م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ب م م م م م م م م م م م م م م ممل تل م م م م م م م م م م م م م م ممى إذا حلل م م م م م م م م م م م م م م ممت ال م م م م م م م م م م م م م م ممدياجي
ومم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّل العل ببع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ك قفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
وتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر الي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام حي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممث ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
أذنم م م م م م م م م م م م ممب الم م م م م م م م م م م م ممدهر ف م م م م م م م م م م م م م ميسم م م م م م م م م م م م ممي ك ذنبم م م م م م م م م م م م مما
لي م م م م م م م م م م م م ممس من م م م م م م م م م م م م ممه س م م م م م م م م م م م م مموى إياب م م م م م م م م م م م م ممك ع م م م م م م م م م م م م ممذر
167
والغيسان :بفتمح الغيم العجلممة ،واليسممي الهلملمة ،وبعممد اللممف نممون ،همذه النيسمبة الم غيسان ،وهي قبيلة كبية من الزد ،شربوا من ماء غيسان ،وهو باليلمن فيسمّلم وما بمه ،والسموان :بضممم اللمممءزة ،وسمكون اليسممي الهلملممة ،وفتممح ال مواو ،وبعممد اللممف نممون ،هممذه النيسممبة ال م أسوان ،وهي بصعيد مصر .قال اليسلمعان :هي بفتح اللمءزة والصحيح الضممم ،هكممذا قممال لم الشيخ الافظ ،ذكي الدين ابو ملمد عبدالعظيم النذر ي حافظ مصر.
168
نسعيد بن ومكي النّيلي
ت ال م م م م م م م م م م م م م ممم والرقم م م م م م م م م م م م م م ا ل تنك م م م م م م م م م م م م م ممر ي إن ألفم م م م م م م م م م م م م م م ُ
ت مم م م م م م م ممن بعم م م م م م م ممدهم حلم م م م م م م ممف السم م م م م م م ممى قلقم م م م م م م مما وب م م م م م م م ٌ
لي م م م م م م م م م م م م م م م ممت الركم م م م م م م م م م م م م م ائب لزّم م م م م م م م م م م م م م م م تم ل م م م م م م م م م م م م م م م ممبينهم
ولي م م م م م م م م م م م ممت ن م م م م م م م م م م م مماعق ي م م م م م م م م م م م مموم ال م م م م م م م م م م م ممبي ل نعق م م م م م م م م م م م مما
قم م م م م م م م م م ممد كنم م م م م م م م م م ممت آمم م م م م م م م م م ممل روح م م م م م م م م م م ي أن تفم م م م م م م م م م ممارقن
ك م م م م م ممم ه م م م م م مّد ركنم م م م م م م وك م م م م م أوه م م م م ممى ق م م م م م مموى جل م م م م م ممد ي
ول أرى شم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملنا اللتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام مفتقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وكم م م م م م م م م م م م م م م م دم بواضم م م م م م م م م م م م م م م م ممي جم م م م م م م م م م م م م م م م مموره هرق م م م م م م م م م م م م م م م م ا
ل تطلب م م م م م م م م م م م موا أب م م م م م م م م م م م ممداً من م م م م م م م م م م م م البق م م م م م م م م م م م مماء فه م م م م م م م م م م م ممل
يرج م م م م م م ى م م م م م م م ممع ال م م م م م م ممبي م م م م م م م ممن أه م م م م م م ممل الغ م م م م م م مرام بق م م م م م م مما
ي م م م م م م م م م مّق ل م م م م م م م م م م إن بك م م م م م م م م ممت عين م م م م م م م م م م دم م م م م م م م م م ماً ل م م م م م م م م ممم
وإن غ م م م م م م م م م م م م م م ممدوت بنم م م م م م م م م م م م م م م ممار الم م م م م م م م م م م م م م م ممءزن متقم م م م م م م م م م م م م م مما
ي م م م م م م م م مما من م م م م م م م م ممءزلً لعب م م م م م م م م ممت أي م م م م م م م م ممد ي الش م م م م م م م م ممتات ب م م م م م م م م ممه
وك م م م م م م م م م م م م م م م ان يش م م م م م م م م م م م م م م م م ممرق للوفم م م م م م م م م م م م م م م م مماد مؤتلق م م م م م م م م م م م م م م م م مما
م م م م م م م م ممال عل م م م م م م م ممى ربع م م م م م م م ممك الب م م م م م م م ممال غ م م م م م م م ممدوت ب م م م م م م م ممه
وظل م م م م م م م م ممت أس م م م م م م م م ممأل ع م م م م م م م م ممن أهلي م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م مما نطق م م م م م م م م مما
أبك م م م م م م م م م م ممي علي م م م م م م م م م م ممه ولم م م م م م م م م م ممو أن البك م م م م م م م م م م مماء عل م م م م م م م م م م ممى
س م م م م م م م م مموى بنم م م م م م م م م م اح م م م م م م م م ممد الخت م م م م م م م م ممار م م م م م م م م م مما ذخلق م م م م م م م م مما
تّك لم م م م م م م م م م م ممت فيهم م م م م م م م م م ممم الع م م م م م م م م م م ممداء م م م م م م م م م م م م ويلهلم م م م م م م م م م م موا
ومم م م م م م م م م م ممن ني م م م م م م م م م م ممع ال م م م م م م م م م م ممدما اس م م م م م م م م م م ممقوهم العلق م م م م م م م م م م مما
ت م م م م م م م م م م م ممال ك م م م م م م م م م م م ممم قص م م م م م م م م م م م مملموا ظهم م م م م م م م م م م م مراً لي م م م م م م م م م م م ممدرة
وك م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م ممروا للرس م م م م م م م م م م ول الص م م م م م م م م م م ممطفى عنق م م م م م م م م م م مما
وال م م م م م م م م م م م م م مم م م م م م م م م م م م مما قم م م م م م م م م م م م ممابلوا بم م م م م م م م م م م م ممالطف يم م م م م م م م م م م م ممومهم
إل ب م م م م م م م م م م م م مما يم م م م م م م م م م م م م مموم بم م م م م م م م م م م م م ممدر فيهم م م م م م م م م م م م م ممم سم م م م م م م م م م م م م ممبقا
ال أن يقول ف آذخرها : فهاكلموهم م م م م م م م م م م م م م م م م ا م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن النيلم م م م م م م م م م م م م م م م م مّي رائق م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
تك م م م م م م م م م م م ممي الي م م م م م م م م م م م مما رقم م م م م م م م م م م م ة لفظم م م م م م م م م م م م ماً ومتّيسم م م م م م م م م م م م م قما
إذا تل م م م م م م م م م م م م م م م م ممى نائ م م م م م م م م م م م م م م م م ممح ي م م م م م م م م م م م م م م م م مموم ماس م م م م م م م م م م م م م م م م ممنها
أزرت عل م م م م م م ممى ك م م م م م م ممل م م م م م م م ممن بالش م م م م م م ممعر ق م م م م م م ممد نطق م م م م م م مما
مم م م م م م م م ممن شم م م م م م م م مماعر ف م م م م م م م م م مم م م م م م م م مماق الشم م م م م م م م ممعر ذخ م م م م م م م مماطره
)(1
الم م م م م م م م م طري م م م م م م م ق العل م م م م م م م ممى وال م م م م م م م ممد ق م م م م م م م ممد س م م م م م م م ممبقا
__________________ 1م عن كتاب معدن البكاء ف مصيبة ذخامس آل العبا مطوط الرحوم ملمد صال البغان قمال همي للنيلمي ولا كمان التجم قد اكثر من النظم ف أهل البيت ترجح عند ي أن تكون له.
169
) (1قممال الممدكتور مص ممطفى ج مواد :ه ممو س ممعيد بممن اح ممد ب ممن مك ممي النيل ممي ك ممان أديب ماً وشاعراً ونوي اً فاضملً ومؤدبماً بارع اً مممن ادبمماء الشمميعة الشممهورين ،أقممام بعممد النيممل ببغممداد لقيممام سوق الدب فيها ف أواسط القرن اليسادس وهو من أهله. ووصمفه العلممماد الصممفهان بممأنه كممان مغالي ماً ف م التشمميع حالي ماً بممالتورع غالي ماً ف م الممذهب عالي ماً ف م الدب معلّلمماً ف م الكتممب مقممدماً ف م التعصممب ث م أس مّن حممت جمماوز ح مّد الممرم وذهممب بصره وعاد وجوده شبيه العدم وأناف على التيسعي وآذخر عهد ي به ف درب صال ببغممداد سممنة اةثنتي وستي ] وخيسلمائة [ .قال :ث سعت انه لق بالولي «. وذكره ياقوت اللمو ي ف معجم الدباء ممع أنمه لم يمذكر لمه مؤلفماً ول رسالة والمذ ي بعثمه على ذكره كونه أديباً نوياً وقال فيه » لمه شمعر جيمد أكمثرة فم ممدح أهمل المبيت وله غمءزل رقيمق مممات سممنة 565ه م ،وقد نمماهءز الائممة « .وكل مممن ذكره بعممد علممماد الممدين الصممفهان إنمما هممو عيممال عليممه وطمالب إليممه .ودرب صممال الممذ ي رآه فيممه سممنة 562هم م آذخممر رمؤيمة هممو مممن دروب الممانب الشممرقي ببغممداد ول نعلممم موضمعه مممن بغممداد الاليممة مممع كممثرة تفتيشممنا عنممه إل أنممه كممان مبمماءة لليسممروات والك مباء علممى ممما ييسممتفاد مممن بعممض الذخبممار م وقد روى عممن ابممن مكممي النيلممي بعممض شممعره ابممن اذختممه علمممر الواسممطي الصممفار .هممذا جيممع ممما وقمع الينمما حممت اليمموم مممن أذخبمماره وسيته وهو بالضافة ال الائة __________________ 1م ملة الغرى النجفية اليسنة الئامنة ص .39
170
اليسنة الت ناهءزها شيء قليل جداً يعل سميته رم ءزاً ممن رموز المتاجم فم تاريخ الدبماء العراقييم ف هذا القرن ،ومن شعره قصيدة يذكر فيهما أهممل المبيت )ع( ويفتعهمما بممالغءزل علممى عممادتم فم الدح ويقول. قلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر أقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام قيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامت بق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موله
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ل يم م م م م م م م م م م م م م م م ممود لهج م م م م م م م م م م م م م م م ممت بم م م م م م م م م م م م م م م م ممذمامه؟
ملكت م م م م م م م م م م م م م م ممه كب م م م م م م م م م م م م م م ممد ي ف م م م م م م م م م م م م م م ممأتلف مهج م م م م م م م م م م م م م م ممت
بلم م م م م م م م م م م م م م م م ممال بجت م م م م م م م م م م م م م م م ممه وحيس م م م م م م م م م م م م م م م ممن كلم م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وببيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممذب ك م م م م م م م م م م م م م م م م ممأن رض م م م م م م م م م م م م م م م م ابه
ش م م م م م م م م م م م م ممهد م م م م م م م م م م م م م ممذاب ف م م م م م م م م م م م م م ع م م م م م م م م م م م م ممبي م م م م م م م م م م م م م ممدامه
وبن م م م م م م م م م م م م م م م م مماظر غن م م م م م م م م م م م م م م م م ممج وط م م م م م م م م م م م م م م م ممرف أح م م م م م م م م م م م م م م م م ممور
يص م م م م م م م م م م م م م مملمي القل م م م م م م م م م م م م م مموب اذا رن م م م م م م م م م م م م م م ا بيس م م م م م م م م م م م م م ممهامه
وك م م م م م م م م م م م أن ذخ م م م م م م م م م م م م ممط غ م م م م م م م م م م م م ممداره فم م م م م م م م م م م م م م حيس م م م م م م م م م م م م ممنه
ش م م م م م م م م م م م ممس تل م م م م م م م م م م م ممت وه م م م م م م م م م م ممي ت م م م م م م م م م م م ممت لث م م م م م م م م م م م ممامه
فالص م م م م م م م م م م ممبح ييس م م م م م م م م م م ممفر م م م م م م م م م م م ممن ض م م م م م م م م م م ممياء ج م م م م م م م م م م ممبينه
واللي م م م م م م م م م م م ممل يقب م م م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م م م ممن أةثي م م م م م م م م م م م ممث ظلم م م م م م م م م م م م ممه
والظ م م م م م م م م م م م م م م م ممب لي م م م م م م م م م م م م م م م ممس ل م م م م م م م م م م م م م م م مماظه كلح م م م م م م م م م م م م م م م مماظه
والغص م م م م م م م م م م م م م م م ممن لي م م م م م م م م م م م م م م م ممس ق م م م م م م م م م م م م م م م م موامه كق م م م م م م م م م م م م م م م م موامه
قلمم م م م م م م م م م م ممر كم م م م م م م م م م م ممأن اليسم م م م م م م م م م م ممن يعشم م م م م م م م م م م ممق بعضم م م م م م م م م م م ممه
بعض م م م م م م م م م م م م م م م م ماً فيس م م م م م م م م م م م م م م م مماعده عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى قّيس م م م م م م م م م م م م م م م م م اممه
فاليسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن عم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن تلقم م م م م م م م م م م م م م م م م ممائه وورائم م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ويين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اله وأم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامه
ويكم م م م م م م م م م م م مماد مم م م م م م م م م م م م ممن تم م م م م م م م م م م م ممرف لدقّم م م م م م م م م م م م ممة ذخص م م م م م م م م م م م ممره
ينق م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممالرداف عن م م م م م م م م م م م م م م م م ممد قي م م م م م م م م م م م م م م م م ممامه
قال الصفد ي ) قلت شعر متوسط ( وهو مصيب ف قموله إل أنممه يعلممم أن هممذه مقدمممة صناعية لللموضوع فل ينبغي له الكم با ف قضية الشعر ومنها ف مدح أهل البيت )ع(. دع ي م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م ممعيد ه م م م م م م م م م موا ك واستلميس م م م م م م م م م ممك ب م م م م م م م م م ممن
تيسم م م م م م م م م م م م م ممعد ب م م م م م م م م م م م م ممم وت م م م م م م م م م م م م م ءزاح مم م م م م م م م م م م م م ممن آةثم م م م م م م م م م م م م ممامه
بحلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد وبيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر وبفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماطم
وبول م م م م م م م م م م م م م م م ممدهم عق م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممول بتلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممامه
ق م م م م م م م م م م م م م م مموم ييس م م م م م م م م م م م م م م ممر وليه م م م م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م م م م بعث م م م م م م م م م م م م م م ممه
ويع م م م م م م م م م م م م م م م م ممض ظ م م م م م م م م م م م م م م م م ممالهم عل م م م م م م م م م م م م م م م م ممى اب م م م م م م م م م م م م م م م م ممامه
وت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى ولم م م م م م م م م م م م م م م م م م م وليه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم وكت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابه
بيلمين م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه والن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدامه
ييس م م م م م م م م م م م ممقيه م م م م م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م م م م مموض الن م م م م م م م م م م م ممب ملم م م م م م م م م م م م ممد
كأس م م م م م م م م م م م م ماً بم م م م م م م م م م م م مما يشم م م م م م م م م م م م ممفي غليم م م م م م م م م م م م ممل أوامم م م م م م م م م م م م ممه
بي م م م م م م م م م م ممد ي أميم م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م ممؤمني وحيس م م م م م م م م م م ممب م م م م م م م م م م م ممن
ييس م م م م م م م م م م م ممقى ب م م م م م م م م م م م ممه كأس م م م م م م م م م م م م ماً بك م م م م م م م م م م م ممف إم م م م م م م م م م م م ممامه
ذا ك ال م م م م م م م م م م ممذ ي ل م م م م م م م م م م مموله م م م م م م م م م م م مما اتض م م م م م م م م م م ممحت لن م م م م م م م م م م مما
س م م م م م م م م م م م م ممبل ال م م م م م م م م م م م م ممدى ف م م م م م م م م م م م م م غم م م م م م م م م م م م مموره وش م م م م م م م م م م م ممآمه
171
عبم م م م م م م م م م م م م ممد اللم م م م م م م م م م م م م ممه وغيم م م م م م م م م م م م م ممه مم م م م م م م م م م م م م ممن جهلم م م م م م م م م م م م م ممه
م م م م م م م م م م م م م م م م مما زال منعكفم م م م م م م م م م م م م م م م ماً عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى أص م م م م م م م م م م م م م م م ممنامه
م م م م م م م م م م م م مما آص م م م م م م م م م م م ممف يومم م م م م م م م م م م م اً وش م م م م م م م م م م م عون الص م م م م م م م م م م م ممفا
مم م م م م م م م م ممع يوش م م م م م م م م ممع ف م م م م م م م م م م العلم م م م م م م م م ممم مثم م م م م م م م م ممل غلمم م م م م م م م م ممه
قممال علممماد الممدين الصممفهان ) مممن ههنمما دذخممل فم الغممالة وذخرج عممن الضممافاة فقبضممنا اليد عن كتابة الباقي ورددنا القدح على اليساقي وما أحيسن التوال وأقبح التغال (. وقال العلماد ايضاً انشدن له ابن اذخته علمممر الواسممطي الصممفار ببغممداد قممال انشمدن ذخممال س ممعيد ب ممن مك ممى م ممن كللم ممة ل ممه ،وقممال م ممب ال ممدين اب ممو عب ممدال ملم ممد ب ممن الولي ممد ب ممن اليس ممن الواسطي الصفار ممن تماريه ) نءزيل بغمداد روى عمن ذخماله شميئاً ممن شمعره كتمب الم ابمو عبمدال ملمممد بممن ملمممد بممن حامممد الصممفهان الكمماتب ونقلتممه مممن ذخطممه قممال انشممدن علمممر الواسممطي الصفار ببغداد انشدنا ذخال سعيد ابن النيلي لنفيسه من كللمة له. م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م ممال مغ م م م م م م م م م م م م م ممان بشخص م م م م م م م م م م م م م ممك اطلل
قم م م م م م م ممد ط م م م م م م ممال وق م م م م م م مموف ب م م م م م م مما وب م م م م م م ممثي قم م م م م م م ممد ط م م م م م م ممال
الرب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ع دةث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور متن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه قف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
والرب م م م م م م م م م م م ع مي م م م م م م م م م م ممل بع م م م م م م م م م م ممد الوان م م م م م م م م م م ممس بط م م م م م م م م م م ممال
عنق م م م م م م م م م م م م م م م م ممه دب م م م م م م م م م م م م م م م م ممور وشم م م م م م م م م م م م م م م م م ال وجن م م م م م م م م م م م م م م م م مموب
م م م م م م م م م م م م م م م ممع مل م م م م م م م م م م م م م م ممث مرذخ م م م م م م م م م م م م م م ي العءزالم م م م م م م م م م م م م م م م ملل
ي م م م م م م م م مما ص م م م م م م م م مماح قف م م م م م م م م ماً ب م م م م م م م م مماللوى فيس م م م م م م م م ممائل رس م م م م م م م م اً
قم م م م م م ممد ذخم م م م م م ممال لعم م م م م م ممل الرس م م م م م م وم تُن م م م م م ممب عم م م م م م ممن حم م م م م م ممال
م م م م م م م م م م م مما ش م م م م م م م م م م ممف ف م م م م م م م م م م مؤاد ي ال لغي م م م م م م م م م م ممب غ م م م م م م م م م م مراب
ب م م م م م م ممالبي ين م م م م م م مماد ي ق م م م م م م ممد ط م م م م م م ممار يض م م م م م م ممرب بالغ م م م م م م ممال
مم م م م م م م م ممذ طم م م م م م م م ممار شم م م م م م م م ممجا بم م م م م م م م ممالفراق قلب م م م م م م م م ماً حءزين م م م م م م م م ماً
بم م م م م م م م م ممالبي واقصم م م م م م م م م ممى بالبعم م م م م م م م م ممد صم م م م م م م م م مماحبة الم م م م م م م م م ممال
تش م م م م م م م م م م م م م م م ممي تتهم م م م م م م م م م م م م م م ممادى وق م م م م م م م م م م م م م م ممد ةثناهم م م م م م م م م م م م م م م مما دل
مم م م م م م م ممن فم م م م م م م ممرط حياهم م م م م م م مما تفم م م م م م م ممي رني م م م م م م م م اللخم م م م م م م ممال
وهمذه ابيممات الغايممة منهمما اظهممار الباعممة النظلميممة حيسممب فممان ل أجممد بره ا ره واً ول أحيسب نظلمها إل زهواً ،وله ف مدح النب والئلمة م ع م وملم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم القيام م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممافع
لللم م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤمني وك م م م م م م م م م م م م م م م ل عب م م م م م م م م م م م م م م م م ممد مقن م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
وعل م م م م م م م م م م م م م م م م ممي واليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممنان ابن م م م م م م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م م م م م م مماطم
لللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤمني الف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائءزين الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميعة
172
وعلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممي زي م م م م م م م م م م م م م م م م م ن العابم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدين وب م م م م م م م م م م م م م م م م مماقر
عل م م م م م م م م م م م م ممم التق م م م م م م م م م م م م ممى وجعف م م م م م م م م م م م م ممر ه م م م م م م م م م م م م ممو مني م م م م م م م م م م م م ممت
والك م م م م م م م م م م م م م مماظم اليلم م م م م م م م م م م م م م ممون موسم م م م م م م م م م م م م ممى والرضم م م م م م م م م م م م م م ا
علم م م م م م م م م م م ممم الم م م م م م م م م م م ممدى عنم م م م م م م م م م م ممد الن م م م م م م م م م م م موائب عم م م م م م م م م م م ممدت
وملم م م م م م م م م م م م ممد الم م م م م م م م م م م مماد ي ال م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م ممبل ال م م م م م م م م م م م ممدى
وعل م م م م م م م م م م م م م م ممى اله م م م م م م م م م م م م م م ممد ي جعل م م م م م م م م م م م م م م ممت ذذخيت م م م م م م م م م م م م م م م
والعيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكريي ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذين ببه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
أرجم م م م م م م م م م م م م م م و إذا أبص م م م م م م م م م م م م م م ممرت وج م م م م م م م م م م م م م م م ه الج م م م م م م م م م م م م م م ممة
وقال ف مدع المام علي )ع( : ف م م م م م م م م م م م ممان يك م م م م م م م م م م م ممن آدم م م م م م م م م م م م م ممن قب م م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م م ممورى
بن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م جّن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدن داره
ف م م م م م م م م م م م م م م م م ممان مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممول ي علي م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ذا العل م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن قبلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماطعة أن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواره
ت م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب عل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى آدم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ذن م م م م م م م م م م م م م م م م م مموبه
بلميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة وهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م و ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم أج م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماره
وان يك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ن م م م م م م م م م م م م م م م م م مموح بن م م م م م م م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفينة
تنجي م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م م مميل طلم م م م م م م م م م م م م ممى تيّ م م م م م م م م م م م م مماره
ف م م م م م م م م م م م م م م م م ممان مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممول ي علي م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ذا العل م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
سم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفينة ينجم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو بم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أنصم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماره
وان يك م م م م م م م م م م م م ممون ذو الن م م م م م م م م م م م م ممون ن م م م م م م م م م م م م مماجى ح م م م م م م م م م م م م مموته
ف م م م م م م م م م م م م م م م الي م م م م م م م م م م م م م م مّم ل م م م م م م م م م م م م م مما كظم م م م م م م م م م م م م م ممه حص م م م م م م م م م م م م م مماره
ففم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي جلنم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى لألن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام عم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبة
يعرفه م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن د لّ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه اذختي م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماره
ردت ل م م م م م م م م م م م م م م ممه الش م م م م م م م م م م م م م م مملمس ب م م م م م م م م م م م م م م ممأرض باب م م م م م م م م م م م م م م ممل
واللي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد تلل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتاره
وان يك م م م م م م م م م م م م م م ممن موسم م م م م م م م م م م م م م ممى رعم م م م م م م م م م م م م م م ى مته م م م م م م م م م م م م م م ممداً
عش م م م م م م م م م م م م م م م م م مراً ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م أن ش م م م م م م م م م م م م م م م م م مّفهم انتظ م م م م م م م م م م م م م م م م مماره
وس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار بع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّره ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأهله
ح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت عل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالواديي ن م م م م م م م م م م م م م م م م م مماره
ف م م م م م م م م م م م م م م م م ممان مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممول ي علي م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ذا العل م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
زّوج م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه واذختم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار َم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م نم يتم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماره
وان يك م م م م م م م م م م م م م م م م ممن عييس م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ل م م م م م م م م م م م م م م م م ممه فض م م م م م م م م م م م م م م م م مميلة
ت م م م م م م م م م م م م م م م م ممدهش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أدهش م م م م م م م م م م م م م م م م ممه انبه م م م م م م م م م م م م م م م م مماره
مم م م م م م م م م م م م م ممن حلتم م م م م م م م م م م م م ممه أمم م م م م م م م م م م م م ممه مم م م م م م م م م م م م م مما سم م م م م م م م م م م م م ممجدت
للت ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممغلها اس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتغفاره
وقال يذكر فتحه لصن ذخيب : فهّءزه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما فم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماهتءز مم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن حم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممولم ث م م م م م م م م م م م م م م م دح م م م م م م م م م م م م م مما الب م م م م م م م م م م م م م مماب عل م م م م م م م م م م م م م ممى نب م م م م م م م م م م م م م ممذة
حص م م م م م م م م م م م م م م م م ممناً بن م م م م م م م م م م م م م م م م مموه حج م م م م م م م م م م م م م م م م م مراً جللم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا تيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممح خيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ذراعم م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممددا
وَع ّب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممش عل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى راحت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
173
حي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدره الط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماهر ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وردا
وقال ف ذكر ذخارقة له : ألم م م م م م م م م م م م تبص م م م م م م م م م م ممروا الثعب م م م م م م م م م م ممان ميستش م م م م م م م م م م ممفعاً ب م م م م م م م م م م ممه
ال م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م والعصم م م م م م م م م م م مموم يلحيسم م م م م م م م م م م ممه ليسم م م م م م م م م م م مما
فع م م م م م م م م م م م م م م م م مماد كط م م م م م م م م م م م م م م م م مماووس يطيم م م م م م م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م م م م م م ممأنه
تعثّ م م م م م م م م م م م ممر فم م م م م م م م م م م م م المل ك فاس م م م م م م م م م م م ممتوجب البيس م م م م م م م م م م م مما
ف العبم م م م م م م م م م ممد بعم م م م م م م م م م ممد انقطاعهم م م م م م م م م م مما أمم م م م م م م م م م مما رّد ك م م م م م م م م م م م ّ
أم م م م م م م م م م مما رّد عين م م م م م م م م م ماً بع م م م م م م م م م ممدما طلميس م م م م م م م م م ممت طلميس م م م م م م م م م مما
أل م م م م م م م م م م م م م م م م م م تعللم م م م م م م م م م م م م م م م م م موا أن الن م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ملمم م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً
بي م م م م م م م م م م م ممدرة أوص م م م م م م م م م م ممى ولم م م م م م م م م م م ييس م م م م م م م م م م م ممكن الرم م م م م م م م م م م م ا
ض م م م م م م م م م مرم وق م م م م م م م م ممال لم م م م م م م م م ممم والقم م م م م م م م م مموم ف م م م م م م م م م م ُذخ م م م م م م م م م م ّمم ح ّ
ويتل م م م م م م م م موا ال م م م م م م م ممذ ي في م م م م م م م ممه وقم م م م م م م ممد هيس م م م م م م م م موا هيس م م م م م م م م موا
وقال يدحه )ع( :
ذخص م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممالعلوم فأض م م م م م م م م م م م م م م م م ممحى
وه م م م م م م م م م م م م م و ين م م م م م م م م م م م م ممبء بيس م م م م م م م م م م م م ممر ك م م م م م م م م م م م م ممل ض م م م م م م م م م م م م مملمي
حم م م م م م م م م ممافظ العلم م م م م م م م م ممم عم م م م م م م م م ممن أذخيم م م م م م م م م ممه عم م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م
ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبي ع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن اللطي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبي
والضممعف ظمماهر علممى شممعره لنممه اشممتغل بالتممأديب ،ونظممم النمماقب وهي شممعر قصصممي دينم ذخممال مممن الروعة وان كممان مبعثممه الممب واللوعة ثم أن التممأديب كممان يتعممب ذلممك الديممب ويكممد ذهنممه ويشممتت بمماله والشممعر فممن مممن الفنممون الممت تتمماج الم الواظبممة والعانمماة والتفممرغ وف راغ البال ف غالب الحوال ،وكان سعيد بمن مكمي بعيمداً عمن ذلمك فل جمرم أن شمعره جماء تمارات جامداً وتارات بارداً .،انتهى. وفم الممءزء اليسممادس مممن العيممان ص : 407ابممو سممعيد النيلممي ) (1منيسمموب ال م النيممل ، بلدة على الفرات بي بغداد والكوفة ،كمان الجماج حفمر لما نمراً اسماه النيمل باسمم نيمل مصمر. وف مالس الؤمني :ابو سعيد النيلممي ; مممن فضمملء شمعراء الماميمة ،وهذه البيمات ممن بعمض قصائده الشهورة :قلمر أقام قيامت بقوامه ال آذخر ما مر. __________________ 1م الصحيح سعيد بن مكي النيلي.
174
وقال يوسف اسطي معّرضاً :
اذا اجتلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممع الن م م م م م م م م م م م م م م م م مماس ف م م م م م م م م م م م م م م م م م واح م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
وذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م الفهم ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م الرض م م م م م م م م م م م م م م م م م ا واح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
فقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد دل اجم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماعهم كلهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
علم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى أنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه عقلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه فاسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
فاجابه ابو سعيد بقوله : أل ق م م م م م م م م م م م م م م ممل ل م م م م م م م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م م م م م م ممال فم م م م م م م م م م م م م م م م غّي م م م م م م م م م م م م م م ممه
وربم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م علم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موله شم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماهد
اذا اجتلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممع الن م م م م م م م م م م م م م م م م مماس ف م م م م م م م م م م م م م م م م م واح م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
وذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م الفهم ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م الرض م م م م م م م م م م م م م م م م م ا واح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
كم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذبت وقول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك غيالصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحيح
وزغلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ينقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممده الناقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
فق م م م م م م م م م م م ممد أجع م م م م م م م م م م م ممت قم م م م م م م م م م م مموم موس م م م م م م م م م م ممى جيع م م م م م م م م م م م ماً
عل م م م م م م م م م ممى العج م م م م م م م م م ممل ي م م م م م م م م م مما رج م م م م م م م م م س ي م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م ممارد
ودام م م م م م م م م م م م م م م م م موا عكوف م م م م م م م م م م م م م م م م اً عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى عجله م م م م م م م م م م م م م م م ممم
وه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ارون منفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرد فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارد
فك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان الك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممثيهم الخطئ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون
وكم م م م م م م م م م م م م م م م ان الصم م م م م م م م م م م م م م م م م مميب هم م م م م م م م م م م م م م م م م ممو الواحم م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
وف كتاب ) احقاق الق ( ج 3ص .75 ابمو سممعيد سممعد بمن احمد الكمي النيلممي ممن مشمماهي الدبماء والشمعراء واكثر منظوماته فم مديح اهل المبيت :تموف سمنة 562وقيمل .592والنيلمي نيسمبة الم النيمل باللمة .راجمع الريانمة ج 4ص .264 وف اعيان الشيعة ج 1ص .197 سعد بن احد بن مكي النيلي الؤدب العروف بابن مكي. قال العلماد الكاتب :كان غالياً ف التشيع وعده ابن شهراشمموب مممن شممعراء أهممل المبيت التقي ) (565) (595معجم الدباء. أقول ومن اشتهر بذا اللقب : 1م ف أعيان الشيعة ج 1ص .198 علي بن ملمد بن اليسكون اللي النيلي .كان شاعراً توف سنة .606 2م وف ص 200من العيان جءزء أول قال : الشيخ علي بن عبد اللميد النيلي وفاته حدود .800
175
ال ّ صّرمُدر ش امعر َ ابو منصور علي بن اليسن بن الفضل العروف بم ) صردر (. تيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممائل ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ثام م م م م م م م م م م م م م م م م ممات ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزوى
وواد ي الرمم م م م م م م م م م م م م م م م ل يعل م م م م م م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن عنين م م م م م م م م م م م م م م م مما
وقم م م م م م م م م م م ممد كش م م م م م م م م م م م ممف الغط م م م م م م م م م م م مماء فلم م م م م م م م م م م م مما نب م م م م م م م م م م م ممال
أص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرحنا بب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك أم كنين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
أل ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م طيم م م م م م م م م م م م م م م م م ممف منم م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ييسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي
يم م م م م م م م م م م م م م م م م م مموب مهامهم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بين م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً فبينم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
مطيت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه طم م م م م م م م م م م م م م م م م م موال اللي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل جفنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م
فكيم م م م م م م م م م م ممف شم م م م م م م م م م م ممكا اليم م م م م م م م م م م ممك وج م م م م م م م م م م م ا ،وأينم م م م م م م م م م م مما
فأميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممينا كأن م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما افتقن م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وأص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبحنا كأن م م م م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما التقين م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
لق م م م م م م م م م م م م ممد ذخ م م م م م م م م م م م م ممدع الي م م م م م م م م م م م م ممال ف م م م م م م م م م م م م مؤاد ص م م م م م م م م م م م م ممب
رآه عل م م م م م م م م م م م م م م ممى ه م م م م م م م م م م م م م م مموى الحب م م م م م م م م م م م م م م مماب هين م م م م م م م م م م م م م م مما
كلمم م م م م م م م م م م م م مما فعلم م م م م م م م م م م م م ممت بنم م م م م م م م م م م م م ممو كوف م م م م م م م م م م م م ممان لم م م م م م م م م م م م م مما
الم م م م م م م م م م م م م م م م م م كوف م م م م م م م م م م م م م م م ممانم طلبم م م م م م م م م م م م م م م م م موا اليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممينا
فبينم م م م م م م م م م م م م م م م م مما عاهم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوه علم م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الت م م م م م م م م م م م م م م م م م مواف
اذا ه م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ناب م م م م م م م م م م م م م م م م ممذوه ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى وبين م م م م م م م م م م م م م م م م مما
واس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواعظه فق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالوا
س م م م م م م م م م م م م ممعنا ي م م م م م م م م م م م م مما حيس م م م م م م م م م م م م ممي وق م م م م م م م م م م م ممد عص م م م م م م م م م م م م ممينا
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالفوا ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م موله حق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً وصم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدقاً
وألف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممولم ك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذبا ومين م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
هم م م م م م م م م م م م م م ممم منعم م م م م م م م م م م م م م مموه مم م م م م م م م م م م م م م ممن مم م م م م م م م م م م م م م مماء مبم م م م م م م م م م م م م م مماح
وس م م م م م م م م م م م م م م م م م ّقومه فضم م م م م م م م م م م م م م م م م ممول اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممم حينم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
يق م م م م م م م م م م م م م م مّل الرم م م م م م م م م م م م م م م ح بم م م م م م م م م م م م م م ممدراً مم م م م م م م م م م م م م م ممن مّيم م م م م م م م م م م م م م مما
ل م م م م م م م ممه والرض م م م م م م م م ممن جيس م م م م م م م ممد حنين م م م م م م م مما » ك م م م م م م م ممذا «
وتيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممب الص م م م م م م م م م م م م م م م م ممنات ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م يءزي م م م م م م م م م م م م م م م م م د
ك م م م م م م م م م م م ممأن ل م م م م م م م م م م م ممه عل م م م م م م م م م م م ممى الخت م م م م م م م م م م م ممار دين م م م م م م م م م م م مما
__________________ 1م عن العيان ج 41ص .111
176
)(1
ابو منصور علي بن اليسن بن الفضل العروف بم صّرُدر .توف ف طريق ذخراسممان ،تممردى فم حفممرة سممنة ، 565لممه ديموان شممعر طبممع بطبعممة دارالكتممب الصمرية بالقمماهرة سممنة 1253ه م وكتممب عليممه :نظممر الرئيممس ابم منصممور علممي ابممن اليسممن بممن علممي بممن الفضممل الشممهي ب م صممردر. وقمال ابممن ذخلكممان ف م وفيممات العيممان :هممو الكمماتب العممروف والشمماعر الشممهور ،أحممد نبمماء عصره جع بي جوده اليسبك وحيسن العن ،وعلى شعره طلوة رائعة وبجة فائقة. وإنا قيل له صردر لن أباه كان يلقممب بصمربعر لشمحه فللممما نبمغ ولده المذكور وأجماد فم الشممعر قيمل لممه صممردر ،وقد هجمماه بعممض شممعراء وقتممه وهو الشمريف ابممو جعفممر ميسممعود العممروف بالبياضي الشاعر فقال : لئ م م م م م م م م م م م م ممن لق م م م م م م م م م م م م ممب الن م م م م م م م م م م م م مماس ق م م م م م م م م م م م م ممدماً أب م م م م م م م م م م م م مما ك
وس م م م م م م م م م م م م م م م م م م وه مم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن شم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحه ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م مربعرا
فانم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك تنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممثر مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممره
عقوقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً لم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وتيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م مملميه شم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعراً
قال ابن ذخلكان :ولعلمر ي ما انصفه هذا الاجي فان شعره نادر وإنا العدو ل يبال ما يقول .وكانت وفاة صمردر فم سمنة خمس وستي واربعلمائمة وكان سمبب مموته انمه تمردى فم حفمرة حفرت للسد ف قرية بطريق ذخرسان .وكانت ولدته قبل الربعلمائة. ومن لطيف قوله ف الشيب كلما جاء ف الوفيات لبن ذخلكان : ل م م م م م م م م م م م م أبم م م م م م م م م م م ممك إن رح م م م م م م م م م م م ل الشم م م م م م م م م م م ممباب وإنم م م م م م م م م م م مما
أبكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي لن يتقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارب اليعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد
شم م م م م م م م م م م م م م م م ممعر الفم م م م م م م م م م م م م م م م ممت أوراقم م م م م م م م م م م م م م م م ممه فم م م م م م م م م م م م م م م م مماذا ذوى
جفم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت علم م م م م م م م م م م م م م م م م ممى آةثم م م م م م م م م م م م م م م م م مماره الع م م م م م م م م م م م م م م م م م مواد
177
وله ف جارية سوداء وهو معن حيسن : علقته م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموداء مص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقولة م م م م م م م م م م م م م مما انكيس م م م م م م م م م م م م ممف الب م م م م م م م م م م م م ممدر عل م م م م م م م م م م م م ممى تّم م م م م م م م م م م م ممِه
ون م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموره إل ليحكيهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
لجلهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الزم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ان أوقاتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
مؤّرذخم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممات بلياليه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
انم م م م م م م م م م م م مما منكم م م م م م م م م م م م ممم اذا انتهينم م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م العم م م م م م م م م م م م ممر
ق التففنم م م م م م م م م م م م م م م م مما التفم م م م م م م م م م م م م م م م مماف بم م م م م م م م م م م م م م م م مماٍن برن م م م م م م م م م م م م م م م م ٍد
ب لي م م م م م م م م م م م م م ممس بينن م م م م م م م م م م م م م مما في م م م م م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م م م ممرٌق نيسم م م م م م م م م م م م م م م ٌ
غي م م م م م م م م م م م م م م م م عيش م م م م م م م م م م م م م م م ممي حض م م م م م م م م م م م م م م م ممارٍة وتب م م م م م م م م م م م م م م م مّد مم م م م م م م م م م م م م م مما تّبم م م م م م م م م م م م م م ممون مم م م م م م م م م م م م م م ممن بيم م م م م م م م م م م م م م مماٍن ومم م م م م م م م م م م م م م م ِد بال م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي ينق م م م م م م م م م م م م م م ممذ الس م م م م م م م م م م م م م م ممارى ويف م م م م م م م م م م م م م م ممدى ولقط م م م م م م م م م م م م م ممر م م م م م م م م م م م م م م ممن غي م م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م م ممرٍق ورع م م م م م م م م م م م م م د
وقال يدح أبا القاسم بن رضوان :
لك م م م م م م م م م م م م م م م ممم الرم م م م م م م م م م م م م م م م ح واليس م م م م م م م م م م م م م م م ممنان وعن م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي
ذخّلص م م م م م م م م م م م م م ممون مم م م م م م م م م م م م م م ممن ظم م م م م م م م م م م م م م ممبيكم أو أنم م م م م م م م م م م م م م مماد ي فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديه غلمامت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان لظم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل
سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواد قل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفة فيه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
)(1
ف م م م م م م م م م م ممرق مم م م م م م م م م م مما بي م م م م م م م م م م م ُّل م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م مٍر وث م م م م م م م م م ممد
)(2
ف م م م م م م م م م م م م م م ممرق م م م م م م م م م م م م م م م مما بين م م م م م م م م م م م م م م ممه وبيم م م م م م م م م م م م م م م م سم م م م م م م م م م م م م م م مواه كم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدو أمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماته بوعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٍد
وولم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أحي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه بوع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ليسم م م م م م م م م م م م م ممت تم م م م م م م م م م م م م ممدر ي أمم م م م م م م م م م م م م ممن زذخم م م م م م م م م م م م م ارف روض
ص م م م م م م م م م م م م م م م م م مماغه الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م أم لل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممء عق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
مطل م م م م م م م م م م م م م م م ممع ف م م م م م م م م م م م م م م م م دح م م م م م م م م م م م م م م م ممى الط م م م م م م م م م م م م م م م مموب إذا
أظللمم م م م م م م م م م م ممن مم م م م م م م م م م م ممن رأيم م م م م م م م م م م ممه ك م م م م م م م م م م م مواكب سم م م م م م م م م م م ممعد
زاد ك ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما تش م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء مءزيم م م م م م م م م م م م م م م م م م داً
س م م م م م م م م م م م م م مميله غي م م م م م م م م م م م م م م واق م م م م م م م م م م م م م ممف عن م م م م م م م م م م م م م ممد ح م م م م م م م م م م م م م مّد
ف م م م م م م م م م م م م م م ربيم م م م م م م م م م م م م ممع نظي م م م م م م م م م م م م م م جنم م م م م م م م م م م م م ممات عم م م م م م م م م م م م م ممدن __________________ 1م التبد ي :القامة بالبادية وهو ضد الضارة. 2م ل البحر معظلمه ،والثلمد :الاء القليل. 3م عن جواهر الدب ،جع سليم صادر ج 4ص .97
178
وديم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماٍر جيعهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما دار ُذخ لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مِد
)(3
وقال يدح ابن فضلن ويهنئه بلصه من اليسجن : إن الش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدائد م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذ ُعني م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل النم م م م م م م م م م م م م م م م م م موائب ف م م م م م م م م م م م م م م م م م مموق ع م م م م م م م م م م م م م م م م م مماتقه
قم م م م م م م م م م م م م م م م ممارعن جللمم م م م م م م م م م م م م م م م مموداً مم م م م م م م م م م م م م م م م ممن الصم م م م م م م م م م م م م م م م ممخر ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت رجع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن إلي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه بالع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذر
ل تنك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروا حبيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً أّلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
إن اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان تصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان بالم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر
أو لي م م م م م م م م م م م م م م م م ممس يوسم م م م م م م م م م م م م م م م ممف بع م م م م م م م م م م م م م م م م ممد منت م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
نقل م م م م م م م م م م م م م مموه م م م م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م م م ممجن ال م م م م م م م م م م م م م م قص م م م م م م م م م م م م م ممر
أنم م م م م م م م م م م م م م م مما مم م م م م م م م م م م م م م م ممن يغم م م م م م م م م م م م م م م ممال ف م م م م م م م م م م م م م م م م مبت م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وولئ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر واله م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ذاق طع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم الن م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم ن م م م م م م م م م م م م م م م م م مماظره
حم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت البشم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي أتم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه بالبشم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
وقال يرةثي أبا منصور بن يوسف ويعءز ي عنه صهره أبا القاسم بن رضوان : ل قبلنم م م م م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م م م م م م ذ ي الصم م م م م م م م م م م م م م م مماب ع م م م م م م م م م م م م م م م مءزاء
أحيسم م م م م م م م م م م م م م م ممن الم م م م م م م م م م م م م م م ممدهر بعم م م م م م م م م م م م م م م ممده أو اليسم م م م م م م م م م م م م م م مماء
حيسم م م م م م م م م م م م مرات ي م م م م م م م م م م م مما نف م م م م م م م م م م م ممس تفت م م م م م م م م م م م ممك بالص م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب وح م م م م م م م م م م م م م م م م م ءزن يقلقم م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الحشم م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
كي م م م م م م م ممف ييس م م م م م م م مملو م م م م م م م م ممن ف م م م م م م م ممارق ال م م م م م م م ممد واليس م م م م م م م ممؤ
دد والم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزم والنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى والعلء
واليس م م م م م م م م م م م م م م م ممجايا ال م م م م م م م م م م م م م م م ممت إذا افتخ م م م م م م م م م م م م م م م ممر الم م م م م م م م م م م م م م م م مّد
ّر ادعاه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ملس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة وصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفاء
ذخرس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ت أليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن النع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماة وّودمت
ك م م م م م م م م م م م م م م م ممل أذن ل م م م م م م م م م م م م م م م ممو غ م م م م م م م م م م م م م م م ممودرت ص م م م م م م م م م م م م م م م مملماء
جهل م م م م م م م م م م م م موا أن م م م م م م م م م م م م ممم نع م م م م م م م م م م م م موا مهج م م م م م م م م م م م م ممة ال م م م م م م م م م م م م ممد
الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّفىم والعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزة القعيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو أرادت ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرس الك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارم بعل
ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممدمت بع م م م م م م م م م م م م م م م م ممد فق م م م م م م م م م م م م م م م م ممده الكف م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
مم م م م م م م م م م م م م م م م مما درى حم م م م م م م م م م م م م م م م مماملوه أنم م م م م م م م م م م م م م م م ممم عنهم م م م م م م م م م م م م م م م ممم
أزالم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا الظلل والفي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
يودع م م م م م م م م م م م ممون ال م م م م م م م م م م م ممثرى كلم م م م م م م م م م م م مما حك م م م م م م م م م م م ممم ال م م م م م م م م م م م م
بكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممره غلمامم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراء
ول م م م م م م م م م م م م م م ممو أن الي م م م م م م م م م م م م م م م ممار أض م م م م م م م م م م م م م م م ممحى اليه م م م م م م م م م م م م م م م ممم
مم م م م م م م م م م م م م م م م مما أحلم م م م م م م م م م م م م م م م ممو الغلمم م م م م م م م م م م م م م م م ممام إل اليسم م م م م م م م م م م م م م م م مملماء
يم م م م م م م م م م مما لم م م م م م م م م م مما مم م م م م م م م م م ممن مصم م م م م م م م م م مميبة علمم م م م م م م م م م ممت العم م م م م م م م م م مما
ص م م م م م م م م م م م م م م م م م متم العظلم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ط م م م م م م م م م م م م م م م م م مراً وذخ ّ
179
أنم م م م م م م م م م ممت مم م م م م م م م م م ممن معشم م م م م م م م م م ممر أب م م م م م م م م م م م طيم م م م م م م م م م ممب الم م م م م م م م م م م م
ذكم م م م م م م م م م م م م م ر عليه م م م م م م م م م م م م م ممم أن يش م م م م م م م م م م م م م مملمت الع م م م م م م م م م م م م م ممداء
فهم م م م م م م م م م م م م م م م م ممم كالنم م م م م م م م م م م م م م م م م ممام يبلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممون أجيسم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ولكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن يّلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدّونم ةثنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
إن م م م م م م م م م م م م م م مما ه م م م م م م م م م م م م م م ممذه الم م م م م م م م م م م م م م م ممان ف م م م م م م م م م م م م م م م النفم م م م م م م م م م م م م م م م جل م م م م م م م م م م م م م ممداً أيه م م م م م م م م م م م م م مما الجم م م م م م م م م م م م م ممل أبم م م م م م م م م م م م م ممو الق م م م م م م م م م م م م م مما
ب مم م م م م م م م م م م م م م م م مما ينقم م م م م م م م م م م م م م م م ممع الظلمم م م م م م م م م م م م م م م م مماء س س م م م م م م م م م م م م م م م م مرا ٌ س م م م م م م م م م م م م م م م ممم والع م م م م م م م م م م م م م م م ممود ) (1يلم م م م م م م م م م م م م م م م ممل العب م م م م م م م م م م م م م م م مماء
ذخل م م م م م م م م م م م ممق في م م م م م م م م م م م ممك أن تنّج م م م م م م م م م م م م يم م م م م م م م م م م م م ممن الك م م م م م م م م م م م ممر
ب نفوس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً وتكش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف الغلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
وإذا ك م م م م م م م م م م م م م م م م ممانت الي م م م م م م م م م م م م م م م م مماة ه م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا
مم م م م م م م م م مما كره م م م م م م م م م ت القم م م م م م م م م ممدار قم م م م م م م م م ممط ول م م م م م م م م ممو جم م م م م م م م م مما ول م م م م م م م م م م م م م ممك العءزم م م م م م م م م م م م م م م ة ال م م م م م م م م م م م م م ممت دونم م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م م م
ء الع ّن م م م م م م م م م م م م م م م م م فق م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممدمنا الش م م م م م م م م م م م م م م م م ممفاء
ءت ببؤس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ول ذم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت القض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء م م م م م م م م م م م م م م مميسيف نف م م م م م م م م م م م م م م مماذاً وج م م م م م م م م م م م م م م رأة ومض م م م م م م م م م م م م م م مماء
)(2
وقال يرةثي ابا نصر بن جيلة صاحب الديوان : ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذه الرض أمن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وأبونم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
حلتنم م م م م م م م م م م م م م م م م مما بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممالكره ظه م م م م م م م م م م م م م م م م م مراً وبطنم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
لم م م م م م م م م م م م م ممو رجعنم م م م م م م م م م م م م مما إل م م م م م م م م م م م م م م اليقي م م م م م م م م م م م م م م عللمنم م م م م م م م م م م م م مما
أنن م م م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م ممدن نش م م م م م م م م م م م م م مميد س م م م م م م م م م م م م م ممجنا
إنم م م م م م م م م م م م م م مما العيم م م م م م م م م م م م م م ممش منم م م م م م م م م م م م م م ممءزل فيم م م م م م م م م م م م م م ممه بابم م م م م م م م م م م م م م مما
ن دذخلن م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م ممن ذا ومم م م م م م م م م م م م م ممن ذا ذخرجن م م م م م م م م م م م م م مما
وض م م م م م م م ممروب الطي م م م م م م م م ممار ل م م م م م م م م ممو ط م م م م م م م م ممرن م م م م م م م م م مما ط م م م م م م م م ممر ييسم م م م م م م م م م م م ممب الِم م م م م م م م م م م م مّم علمم م م م م م م م م م م م ممره كم م م م م م م م م م م م ممل حم م م م م م م م م م م م ممول
ن فل ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد أن يراجع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن وكن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م م م م مماذا اس م م م م م م م م م م م م م م ممتكثر اليس م م م م م م م م م م م م م م مماب تنم م م م م م م م م م م م م م م م
ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م ممدعات م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الءزم م م م م م م م م م م م م م م م م ان إذا أب م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م ممكي عين م م م م م م م م م م م ماً منه م م م م م م م م م م م مّن أض م م م م م م م م م م ممحكن س م م م م م م م م م م م مّنا
لم م م م م م م م م م م م ممو درت هم م م م م م م م م م م م ممذه اللمم م م م م م م م م م م م ممائم مم م م م م م م م م م م م مما نم م م م م م م م م م م م ممد
ر ي ل م م م م م م م م م م مما رّج ع م م م م م م م م م م ممت عل م م م م م م م م م م ممى الغص م م م م م م م م م م ممن لن م م م م م م م م م م مما
ص بالءزح م م م م م م م م م م م م م م م م م ام فل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورٌد غم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ وأرى الم م م م م م م م م م م ممدهر مفم م م م م م م م م م م ممرداً وه م م م م م م م م م م م و ف م م م م م م م م م م م م حم م م م م م م م م م م مما
)(3
س م م م م م م م م م م م م م ممبق م م م م م م م م م م م م م م ممن ج م م م م م م م م م م م م م مماء قبلن م م م م م م م م م م م م م مما لوردن م م م م م م م م م م م م م مما
ٍل يش م م م م م م م م م م م م م م م م م مّن الغ م م م م م م م م م م م م م م م م ممارات هنّ م م م م م م م م م م م م م م م م مما وهن م م م م م م م م م م م م م م م م مما
مم م م م م م م م م م مما عليهم م م م م م م م م م ممن لم م م م م م م م م م ممو أنم م م م م م م م م م ممه كم م م م م م م م م م ممان أبقم م م م م م م م م م ممى
م م م م م م م م م م م م م م ممن أب م م م م م م م م م م م م م م نص م م م م م م م م م م م م م مٍر اله م م م م م م م م م م م م م مّذ بم ركنم م م م م م م م م م م م م مما
وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً للص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممغي ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراً ولل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
ب أذخ م م م م م م م م م م م م م م م ماً مش م م م م م م م م م م م م م م م ممفقاً ولألك م م م م م م م م م م م م م م م ممب ابن م م م م م م م م م م م م م م م مما
__________________ 1م العود ف الصل اليسن من البل ويريد به هنا الشيخ الكامل. 2م عن جواهر الدب ،جع سليم صادر ج 4ص .172 3م الم :الشيخ الفان.
180
مم م م م م م م م م م م م م م ممن ذي م م م م م م م م م م م م م ممول اليس م م م م م م م م م م م م م ممحاب أطه م م م م م م م م م م م م م ممر ذيلً
وقلميم م م م م م م م م م م م م م م م ممص النيسم م م م م م م م م م م م م م م م مميم اطيم م م م م م م م م م م م م م م م ممب ردنم م م م م م م م م م م م م م م م مما
م م م م م م م م م م م مما مش م م م م م م م م م م ممت ف م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م مؤاده ق م م م م م م م م م م ممدم الغ م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م ممش ول أس م م م م م م م م م م م م م م م ممكن لوان م م م م م م م م م م م م م م م ممح ض م م م م م م م م م م م م م م م ممغنا
إن يكم م م م م م م م م م م م ممن للحيم م م م م م م م م م م م مماء م م م م م م م م م م م م م مماٌء فلم م م م م م م م م م م م م مما ك م م م م م م م م م م م م مما
ن لم م م م م م م م م م م م م ممه غي م م م م م م م م م م م م م م ذلم م م م م م م م م م م م م ممك الم م م م م م م م م م م م م مموجه مءزن م م م م م م م م م م م م م ا
ل م م م م م م م م م م ممف نفيس م م م م م م م م م م ممي عل م م م م م م م م م م ممى حيس م م م م م م م م م م مماٍم ص م م م م م م م م م م ممقيل
كي م م م م م م م م م م ممف أض م م م م م م م م م م ممحت ل م م م م م م م م م م ممه الن م م م م م م م م م م ممادل جفن م م م م م م م م م م مما
وعم م م م م م م م م م م م م م م م م ممتيٍق أةث م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار باليس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبق نقع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً
فغ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا ف م م م م م م م م م م م م م م م م م مموقه يه م م م م م م م م م م م م م م م م م مماُل ويبن م م م م م م م م م م م م م م م م م م
)(1
ونفي م م م م م م م م م م م م م م ٍ س م م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م ممذذخائر ل م م م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م م ممؤ أغلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممض العي م م م م م م م م م م م م م م م م م بع م م م م م م م م م م م م م م م م ممده فغري م م م م م م م م م م م م م م م م ب
َم م م م م م م م م م م م م م م م نم علي م م م م م م م م م م م م م ممه فأس م م م م م م م م م م م م م ممتودع الرض ذخءزنم م م م م م م م م م م م م م ا
أن ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى مثل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وأي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن وأنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
فالقصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور الشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميدات تع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزى
والقبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور البع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممثرات تن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ومن رائع نظلمه قوله ف الوزير فخممر الدولة ملممد بمن ملمممد بمن جهيم الوصلي ،انفممذها اليه من واسط عندما تقلد الوزارة : لاجم م م م م م م م م م م م ممة قلم م م م م م م م م م م م ممب مم م م م م م م م م م م م مما يفيم م م م م م م م م م م م ممق غروره م م م م م م م م م م م م ا
وحاج م م م م م م م م م ممة نف م م م م م م م م م ممس لي م م م م م م م م م ممس يقض م م م م م م م م م ممى ييس م م م م م م م م م مميها
وقفن م م م م م م م م م م م مما ص م م م م م م م م م م م ممفوفاً فم م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م ممديار كأن م م م م م م م م م م م مما
صم م م م م م م م م م م م م م ممحائف ملقم م م م م م م م م م م م م م مماة ون م م م م م م م م م م م م م ممن سم م م م م م م م م م م م م م ممطورها
يق م م م م م م م م م م م م م م م ممول ذخليل م م م م م م م م م م م م م م م ممي والظب م م م م م م م م م م م م م م م مماء سم م م م م م م م م م م م م م م م موانح
أه م م م م م م م م م م ممذا ال م م م م م م م م م م ممذ ي ت م م م م م م م م م م مموى فقل م م م م م م م م م م ممت نظيه م م م م م م م م م م م ا
لئم م م م م م م م م م م م م م م ممن شم م م م م م م م م م م م م م م ممابت أجيادهم م م م م م م م م م م م م م م مما وعيونم م م م م م م م م م م م م م مما
لقم م م م م م م م م م م م م ممد ذخم م م م م م م م م م م م م ممالفت أعجازه م م م م م م م م م م م م م ا وص م م م م م م م م م م م م ممدورها
في م م م م م م م م م م م مما عجب م م م م م م م م م م م م ماً منه م م م م م م م م م م م مما يص م م م م م م م م م م م مميد أنييس م م م م م م م م م م م ممها
وي م م م م م م م م م م م ممدنو علم م م م م م م م م م م م ممى ذعم م م م م م م م م م م م ممر الينم م م م م م م م م م م م مما نفوره م م م م م م م م م م م م ا
وم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ذا ك إل أن غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزلن ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامر
تيق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أن الءزائري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ن ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقورها
أل م م م م م م م م م م يكفه م م م م م م م م مما م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م ممد جنت م م م م م م م م ممه شوسم م م م م م م م ممها
عل م م م م م م م م م ممى القل م م م م م م م م م ممب ح م م م م م م م م م ممت س م م م م م م م م م مماعدتا ب م م م م م م م م م ممدورها
نكص م م م م م م م م ممنا عل م م م م م م م م ممى العق م م م م م م م م مماب ذخ م م م م م م م م مموف اناةثه م م م م م م م م مما
فلم م م م م م م م م م م م م مما بال م م م م م م م م م م م م مما ت م م م م م م م م م م م م ممدعو ن م م م م م م م م م م م م مءزال ذكوره م م م م م م م م م م م م ا
ووال م م م م م م م م م م م م م م م م م مم م م م م م م م م م م م م م م م مما أدر ي غم م م م م م م م م م م م م م م م ممداة نظرت م م م م م م م م م م م م م م م م ا
أتل م م م م م م م م م م م م م م ممك س م م م م م م م م م م م م م م ممهام أم ك م م م م م م م م م م م م م م ممؤوس ت م م م م م م م م م م م م م م ممديرها
فم م م م م م م م م ممإن ك م م م م م م م م ممن مم م م م م م م م م ممن نب م م م م م م م م م مٍل فم م م م م م م م م ممأين حفيفهم م م م م م م م م مما
وإن ك م م م م م م م م م م م مّن مم م م م م م م م م م م ممن خم م م م م م م م م م م ممر فم م م م م م م م م م م ممأين سم م م م م م م م م م م ممرورها
ب اس م م م م م م م م م م م ممتأذنا ل م م م م م م م م م م م م خاره م م م م م م م م م م م ا أي م م م م م م م م م م م مما ص م م م م م م م م م م م مماح ّ
فق م م م م م م م ممد أذن م م م م م م م ممت لم م م م م م م م م فم م م م م م م م م الوص م م م م م م ممول ذخ م م م م م م م ممدورها
__________________ 1م الفرس العتيق الرائع الذ ي يعجب الناس بيسنه. جواهر الدب جع سليم صادر ،ج 4ص .174
181
هباه م م م م م م م م م م مما ت م م م م م م م م م م ممافت ع م م م م م م م م م م ممن ذخلي م م م م م م م م م م ممل يروعه م م م م م م م م م م مما
فهم م م م م م م م م م م م م م م م ممل أنم م م م م م م م م م م م م م م م مما إل كاليم م م م م م م م م م م م م م م م ممال يءزورهم م م م م م م م م م م م م م م م ا
وق م م م م م م ممد قلتلم م م م م م م م مما لم م م م م م م م م لي م م م م م م م ممس فم م م م م م م م م الرض جن م م م م م م م ممة
أمم م م م م م م م م م م م مما هم م م م م م م م م م م م ممذه فم م م م م م م م م م م م مموق الرك م م م م م م م م م م ائب حورهم م م م م م م م م م م م م م
فل تيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممبا قل م م م م م م م م م م م م م م م م ممب طليقم م م م م م م م م م م م م م م م م ماً فإن م م م م م م م م م م م م م م م م مما
لم م م م م م م م مما الصم م م م م م م م ممدر سم م م م م م م م ممجن وه م م م م م م م م و فيم م م م م م م م ممه أسم م م م م م م م مميها
يع م م م م م م م م م م م مّءز عل م م م م م م م م م م م ممى الي م م م م م م م م م م م ممم ال م م م م م م م م م م م موائض ورده م م م م م م م م م م م مما
إذا ك م م م م م م م م م م ممان م م م م م م م م م م م مما بي م م م م م م م م م م م م الش م م م م م م م م م م ممفاه غ م م م م م م م م م م ممديرها
أرا ك اللمم م م م م م م م م م م ممى قم م م م م م م م م م م ممل ل م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م ممأ ي وس م م م م م م م م م م مميلة
توّس م م م م م م م م م م م م م م م م لمت حم م م م م م م م م م م م م م م م ممت قّبلتم م م م م م م م م م م م م م م م ممك ةثغورهم م م م م م م م م م م م م م م م ا
أع م م م م م م م م م م ممدت الم م م م م م م م م م م م جيس م م م م م م م م م م ممم ال م م م م م م م م م م مموزارة روحه م م م م م م م م م م مما
وم م م م م م م م م م م مما كم م م م م م م م م م م ممان يرجم م م م م م م م م م م ى بعثهم م م م م م م م م م م مما ونشم م م م م م م م م م م ممورها
أق م م م م م م م م م م م ممامت زمان م م م م م م م م م م م ماً عن م م م م م م م م م م م ممد غي م م م م م م م م م م م مم ك طامث م م م م م م م م م م م ماً
وه م م م م م م م م م م م م م م م ممذا زم م م م م م م م م م م م م م م م م ان قرمؤهم م م م م م م م م م م م م م م م م ا وطهوره م م م م م م م م م م م م م م م م ا
م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م ممق أن تىيم م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م مما ميس م م م م م م م م م م ممتحقها
وييس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتعها م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممردودة ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتعيها
إذا مل م م م م م م م م م ممك اليس م م م م م م م م م ممناء م م م م م م م م م م ممن لي م م م م م م م م م ممس كفؤه م م م م م م م م م ا
أشم م م م م م م م م م م م م م م ممار عليهم م م م م م م م م م م م م م م مما بم م م م م م م م م م م م م م م ممالطلق مشم م م م م م م م م م م م م م م مميها
ومن مديها :
182
وأنشده ايضاً لا عاد ال الوزارة ف صفر سنة احدى وستي وأربعلمائمة بعمد العمءزل ،وكان القتد ي بال قد أعاده إلم الموزارة بعمد العمءزل وقبمل المروج الم اليسملطان ملكشماه فعلممل فيمه صمُر دّر هذه القصيدة : ق م م م م م م م م م م م م م ممد رج م م م م م م م م م م م م م ع ال م م م م م م م م م م م م م ممق إل م م م م م م م م م م م م م م م نص م م م م م م م م م م م م م ممابه
وأن م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م ممن ك م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م ممورى أول م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م ممه
م م م م م م م م م م م م مما كن م م م م م م م م م م م ممت إل اليس م م م م م م م م م م م مميف سم م م م م م م م م م م م مّلته يم م م م م م م م م م م م مٌد
ث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادته ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م قرابم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
هءزت م م م م م م م م م م م م م م م م م ه ح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أبص م م م م م م م م م م م م م م م م م مرته ص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارماً
رونق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه يغني م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرابه
أكم م م م م م م م م م م م م م م م م ممرم بم م م م م م م م م م م م م م م م م مما وزارة مم م م م م م م م م م م م م م م م م مما سم م م م م م م م م م م م م م م م م ممللمت
م م م م م م م م م م م م م م م مما اس م م م م م م م م م م م م م م ممتودعت إل إل م م م م م م م م م م م م م م م أص م م م م م م م م م م م م م م ممحابه
مش م م م م م م م م م م م م م م م م م مموقة الي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذ فارقته م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ش م م م م م م م م م م م مموق أذخ م م م م م م م م م م م ممي الش م م م م م م م م م م م مميب الم م م م م م م م م م م م م ش م م م م م م م م م م م ممبابه
مثلم م م م م م م م م م م م م م م م ممك ميسم م م م م م م م م م م م م م م م ممود ولكم م م م م م م م م م م م م م م م ممن معجم م م م م م م م م م م م م م م م ممءز
أن يم م م م م م م م م م م م م م م م ممدر ك البم م م م م م م م م م م م م م م م ممارق ف م م م م م م م م م م م م م م م م م سم م م م م م م م م م م م م م م م ممحابه
حاولم م م م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م م م م مموم ومم م م م م م م م م م م م ممن ه م م م م م م م م م م م م ممذا ال م م م م م م م م م م م م ممذ ي
ي م م م م م م م م م م م م م ممرج ليث م م م م م م م م م م م م م ماً ذخ م م م م م م م م م م م م م ممادراً م م م م م م م م م م م م م م ممن غ م م م م م م م م م م م م م ممابه
يم م م م م م م م م م م م ممدمي أب م م م م م م م م م م م ممو الشم م م م م م م م م م م م ممبال مم م م م م م م م م م م م ممن زاحم م م م م م م م م م م م ممه
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م جيشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه بظفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممره ون م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابه
وهم م م م م م م م م م م م م م م م ل رأي م م م م م م م م م م م م م م م ممت او س م م م م م م م م م م م م م م م ممعت لبيسم م م م م م م م م م م م م م م م ماً
م م م م م م م م م م م م م م مما ذخل م م م م م م م م م م م م م ممع الرقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن إه م م م م م م م م م م م م م ممابه
تيقنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما رأوه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا ض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميعة
أن ليم م م م م م م م م م م م م م م م ممس للجم م م م م م م م م م م م م م م م ممو سم م م م م م م م م م م م م م م م مموى عقم م م م م م م م م م م م م م م م ممابه
إن اللل يرت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ى طلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموعه
بع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م مرار ليل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة احتج م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابه
والش م م م م م م م م م م م م م مملمس ل ي م م م م م م م م م م م م م ممؤنس م م م م م م م م م م م م م م ممن طلوعه م م م م م م م م م م م م م مما
وان طواه م م م م م م م م م م م م م م م م مما اللي م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م جن م م م م م م م م م م م م م م م م ممابه
م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أطي م م م م م م م م م م م م م م م م ممب الوط م م م م م م م م م م م م م م م ممان ال أن م م م م م م م م م م م م م م م م مما
لللمم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرء أحلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى أةثم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر اغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م متابه
ك م م م م م م م م م م م م ممم ع م م م م م م م م م م م م ممودة َد لّم م م م م م م م م م م م م ممت عل م م م م م م م م م م م م ممى مآب م م م م م م م م م م م م مما
والل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد للنيس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممآبه
ل م م م م م م م م م م م م م ممو ق م م م م م م م م م م م م م ممرب ال م م م م م م م م م م م م م ممدّر عل م م م م م م م م م م م م م ممى ج م م م م م م م م م م م م م ممالبه ول م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو أق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام لزمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً أص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدافه
م م م م م م م م م م م م م مما لؤل م م م م م م م م م م م ممؤ البح م م م م م م م م م م م م ممر ول م م م م م م م م م م م م م ممن ص م م م م م م م م م م م م ممانه
م م م م م م م م م م م م م م مما ن م م م م م م م م م م م م م ممح الغ م م م م م م م م م م م م م ممائص ف م م م م م م م م م م م م م م طلب م م م م م م م م م م م م م ممه لم م م م م م م م م م م م م م تك م م م م م م م م م م م م ممن التيج م م م م م م م م م م م م ممان فم م م م م م م م م م م م م م حيس م م م م م م م م م م م م ممابه إل وراء ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن عب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابه
وهي قصيدة طويلة وقد اقتصرنا منها على هذا القدر.
183
وله : جليسم م م م م م م م م م م ممة ف م م م م م م م م م م م م الحيم م م م م م م م م م م ممم أحم م م م م م م م م م م ممرى وأول م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م ممن نعي م م م م م م م م م م م م ممم يفض م م م م م م م م م م م م ممي ال م م م م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م م م م ممدنيس
فف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرارا م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الذل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م آ
دم كم م م م م م م م م م م م م م م ممان العصم م م م م م م م م م م م م م م مميان مم م م م م م م م م م م م م م م ممن إبليم م م م م م م م م م م م م م م ممس
وله : قم م م م م م م م م م م م م م م م م ممد زان مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممبه باجم م م م م م م م م م م م م م م م م ممل منظم م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
وأعم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن منظم م م م م م م م م م م م م م م م م ممره بأحيسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
مم م م م م م م م م م م مما مم م م م م م م م م م م ممن يتم م م م م م م م م م م مموج أو ينط م م م م م م م م م م ممق عيسم م م م م م م م م م م ممجدا
كلمط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموق بالكرم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ات ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور
ل تبعم م م م م م م م م م م م ممدن هم م م م م م م م م م م م ممم لم م م م م م م م م م م م ممه لم م م م م م م م م م م م ممو أودعم م م م م م م م م م م م ممت
عن م م م م م م م م م م م م م ممد الك م م م م م م م م م م م م م مواكب لدعاه م م م م م م م م م م م م م مما الش م م م م م م م م م م م م م ممت ي
وله : ل م م م م م م م م م م م ممك الث م م م م م م م م م م م ممل العل م م م م م م م م م م م ممى بك م م م م م م م م م م م ممل فض م م م م م م م م م م م مميلة
اذا مأل ال م م م م م م م م م م م م م م م مراو ي ب م م م م م م م م م م م م م م مما الغ م م م م م م م م م م م م م م ممور أتلم م م م م م م م م م م م م م م مما
لئ م م م م م م م م م ممالء م م م م م م م م م م ممن ب م م م م م م م م م ممر الفض م م م م م م م م م ممائل إن ب م م م م م م م م م ممدت
لغائص م م م م م م م م م م م م م م م ممها ص م م م م م م م م م م م م م م م مملى عليه م م م م م م م م م م م م م م م مما وس م م م م م م م م م م م م م م ممللما
وم م م م م م م م م م م م م م مما الم م م م م م م م م م م م م م ممدح ميسم م م م م م م م م م م م م م ممتوف عل ك وإنم م م م م م م م م م م م م م مما
حقيم م م م م م م م م م م م م م ممق علم م م م م م م م م م م م م م ممى النطيم م م م م م م م م م م م م م ممق أن يتكللمم م م م م م م م م م م م م م مما
وله : م م م م م م م م م م م م مما افتخ م م م م م م م م م م م ممار الف م م م م م م م م م م م ممت بث م م م م م م م م م م م مموب جدي م م م م م م م م م م م ممد
وه م م م م م م م م م م م م م و م م م م م م م م م م م م م ممن تت م م م م م م م م م م م م ممه بع م م م م م م م م م م م م ممرض ل م م م م م م م م م م م م ممبيس
وله : غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدرانه بالفض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل مل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموءة
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت يرده م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائم ينق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
يكش م م م م م م م م م م م م ممف منم م م م م م م م م م م م ممه الف م م م م م م م م م م م م ممرع عم م م م م م م م م م م م ممن قم م م م م م م م م م م م ممارح
ق م م م م م م م م م م م م م ممد أح م م م م م م م م م م م م م ممرز اليس م م م م م م م م م م م م م ممبق ولم م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م م ممذع
يش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي إي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء الي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورى
إن قي م م م م م م م م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن يع م م م م م م م م م م م م م م م م ممرف ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممالروع
يري م م م م م م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ض م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمت جلبيب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
أحاس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن للعل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م موض م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
ليم م م م م م م م م م م م م م ممس جم م م م م م م م م م م م م م ممال الم م م م م م م م م م م م م م ممرء ف م م م م م م م م م م م م م م م بم م م م م م م م م م م م م م ممرده
ج م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب الرفم م م م م م م م م م م م م م م م م م ع
184
اخطب خروارزم ألهم م م م م م م م م م م م م ممل مم م م م م م م م م م م م م ممن فم م م م م م م م م م م م م ممت كم م م م م م م م م م م م م ممأب ت م م م م م م م م م م م م م مراب
إمم م م م م م م م م م م م م م م م م ممام طم م م م م م م م م م م م م م م م م مماهر ف م م م م م م م م م م م م م م م م مموق ال م م م م م م م م م م م م م م م م م متاب؟!
إذا مم م م م م م م م م م م م م م م مما مقلم م م م م م م م م م م م م م م ممت رم م م م م م م م م م م م م م م م دت فكحلم م م م م م م م م م م م م م م ممي
س نع م م م م م م م م م م م م م ممل أبم م م م م م م م م م م م م م م تم م م م م م م م م م م م م م مراب ب مم م م م م م م م م م م م م م م ّ تم م م م م م م م م م م م م م مرا ٌ
ه م م م م م م م م م م م م ممو البك م م م م م م م م م م م م مماء ف م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م مراب لك م م م م م م م م م م م م ممن
هم م م م م م م م م م م م ممو الضم م م م م م م م م م م م ممحا ك ف م م م م م م م م م م م م م يم م م م م م م م م م م م مموم ال م م م م م م م م م م م م مراب
وع م م م م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م م م م م مراء بيم م م م م م م م م م م م ممت الم م م م م م م م م م م م ممال أميسم م م م م م م م م م م م ممى
وعتم م م م م م م م م م م م م م م م م ص م م م م م م م م م م م م م م م ممفرائه ص م م م م م م م م م م م م م م م ممفر الوط م م م م م م م م م م م م م م مماب
شم م م م م م م م م م م م م م م ممياطي الم م م م م م م م م م م م م م م مموغى دحم م م م م م م م م م م م م م م ممروا دحم م م م م م م م م م م م م م م مموراً
ب م م م م م م م م م م م م م م م ممه إذ س م م م م م م م م م م م م م م م م مّل س م م م م م م م م م م م م م م م مميفاً كالش م م م م م م م م م م م م م م م ممهاب
ب كلمص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٍم ملم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌد الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي بالدايم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة قم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد تلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
أميم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤمني ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه كب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب
وّل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ام يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدّرع بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرد الشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممباب
عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي كاس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنام لم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديث ب م م م م م م م م م م م م م م م م م مراءة وغ م م م م م م م م م م م م م م م م ممدير ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ب بل احتج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب عل كت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف النم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ وراي م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ذخي م م م م م م م م م م م م م م م م ممب فص م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الط م م م م م م م م م م م م م م م م مماب
ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما مثلً كه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارون وموسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
بتلمثي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب بل ارتي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب
بن م م م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م م اليس م م م م م م م م م م ممجد الخص م م م م م م م م م م مموص بابم م م م م م م م م م م ماً
لم م م م م م م م م م م م م م م م ممه إذ س م م م م م م م م م م م م م م م م مّد أب م م م م م م م م م م م م م م م م مواب الصم م م م م م م م م م م م م م م م ممحاب
ك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأّن الن م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس كله م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم قش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور
ومولن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما علم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي كاللب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب عل م م م م م م م م م م م ممى رغ م م م م م م م م م م م م الع م م م م م م م م م م م مماطس ف م م م م م م م م م م م م الرق م م م م م م م م م م م اب
إذا علم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر تّب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممط ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ج م م م م م م م م م م م م م م م م م مواب
ينبه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه علم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي بالصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواب ت ف م م م م م م م م م م م م م م ذا ك ال م م م م م م م م م م م م م مواب ت هلك م م م م م م م م م م م م م م ُ هلك م م م م م م م م م م م م م م ُ
وليت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه بل ريم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ب كط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموق يقم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول بعم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدله :لم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي
185
ونله س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرور ي ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الكت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب
ففاطلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ومولن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما علم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي وم م م م م م م م م م م م م ممن يم م م م م م م م م م م م م ممك دأبم م م م م م م م م م م م م ممه تشم م م م م م م م م م م م م ممييد بيم م م م م م م م م م م م م ممت
فه م م م م م م م م م مما أن م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م ممدح أه م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م ممبيت دابم م م م م م م م م م م
وإن يم م م م م م م م م م م م م م م ممك حبهم م م م م م م م م م م م م م م ممم هيهم م م م م م م م م م م م م م م ممات عاب م م م م م م م م م م م م م م م ماً
فه م م م م م م م م م مما أن م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م ممذ عقل م م م م م م م م م ممت قري م م م م م م م م م ن ع م م م م م م م م م مماب
لق م م م م م م م م م م م م م م ممد قتل م م م م م م م م م م م م م م موا علي م م م م م م م م م م م م م م ماً م م م م م م م م م م م م م م م ممذ ّتلم م م م م م م م م م م م م م ممى
له م م م م م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م م م م م م مّق فحلً ف م م م م م م م م م م م م م م م م الض م م م م م م م م م م م م م م م مراب
لق م م م م م م م م م م م ممد قتل م م م م م م م م م م م موا الرض م م م م م م م م م م م ا اليس م م م م م م م م م م م ممن الرّج م م م م م م م م م م م ىم
ج م م م م م م م م م م م م م م م م مواد الع م م م م م م م م م م م م م م م م ممرب باليس م م م م م م م م م م م م م م م م مّم ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممذاب
وقم م م م م م م م م م م ممد منع م م م م م م م م م م م م موا اليس م م م م م م م م م م م ممي ال م م م م م م م م م م م مماء ظللم م م م م م م م م م م م م ماً
ض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرماب وج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م دل بالطع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان وبال ّ
وق م م م م م م م م م م م م ممد ص م م م م م م م م م م م م م مملبوا إمم م م م م م م م م م م م م ممام ال م م م م م م م م م م م م م مّق زي م م م م م م م م م م م م م داً
في م م م م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ظل م م م م م م م م م م م م م م ممم عج م م م م م م م م م م م م م م مماب
بن م م م م م م م م م م ممات ملم م م م م م م م م م م ممد ف م م م م م م م م م م م الش م م م م م م م م م م مملمس عطش م م م م م م م م م م ممى
وآل يءزي م م م م م م م م م م م م م م م م م د فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ظم م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل القب م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب
لل يءزي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م د مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ادٍم ذخيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماٌم
186
واص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحاب الكيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء بل ةثي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب
الافظ ابو الؤيد موفق بن احمد بمن ابم سمعيد اسمحاق بمن الؤيد الكمي النفمي العمروف بممأذخطب ذخموارزم كممان فقيهماً غءزير العلممم ،حافظماً طايممل الشممهرة ذخطيبماً طمماير الصمميت ،ذخممبياً علممى اليسممية والتاري خ ،أديب ماً شمماعراً ،لممه ذخطممب وشمعر مممدون وه و صمماحب ) القتممل ( ذك ره القلمي ف الكن واللقاب وقال :له كتاب ف مناقب أهل البيت :قال ف آذخره : ه م م م م م م م م م م م ممل أبص م م م م م م م م م م م ممرت عين م م م م م م م م م م م مما ك ف م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م مراب
ك م م م م م م م م م م م م ممأب ت م م م م م م م م م م م م م مراب م م م م م م م م م م م م م ممن ف م م م م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م م م م م مراب
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م دّر أب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراب إن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
أس م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م م م م م م م م م مراب وزين م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ال م م م م م م م م م م م م م م م م م مراب
ب وس م م م م م م م م م م م م م م مميوفه كث م م م م م م م م م م م م م م م مواقب ه م م م م م م م م م م م م م م م ممو ض م م م م م م م م م م م م م م م ممار ٌ
ه م م م م م م م م م م ممو قاص م م م م م م م م م م ممم الص م م م م م م م م م م مملب غي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدافع
ه م م م م م م م م م م م م م م م ممو مطع م م م م م م م م م م م م م م م ممم وجف م م م م م م م م م م م م م م م ممانه كج م م م م م م م م م م م م م م م م مواب ي م م م م م م م م م م م م م م م مموم الي م م م م م م م م م م م م م م م مماج وقاس م م م م م م م م م م م م م م م ممم الس م م م م م م م م م م م م م م م مملب
ان الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب مدين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة لعل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممومه
وعلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممي الم م م م م م م م م م م م م م م م م مماد ي لم م م م م م م م م م م م م م م م م مما كالبم م م م م م م م م م م م م م م م م مماب
ل م م م م م م م م ممول عل م م م م م م م م ممي م م م م م م م م م مما اهت م م م م م م م م ممدى فم م م م م م م م م م مش م م م م م م م م ممكل
علم م م م م م م م م م م م م م م ممر الص م م م م م م م م م م م م م م ممابة وال م م م م م م م م م م م م م م ممدى لص م م م م م م م م م م م م م م مواب
كتب الرحوم الشيخ ملممد اليسملماو ي لمه ترجة فم مقدممة كتمابه ) مقتمل اليسمي ( جماء فيها قوله :وله من الصنفات كتاب الربعي ف أحوال سيد الرسلي وغيه من الكتممب ثم ذكر نوذجاً من شعره ومنه قوله من قصيدة طويلة : لق م م م م م م م م ممد تّلمم م م م م م م م م م عم فم م م م م م م م م م ال م م م م م م م م مماد ي أب م م م م م م م م م م حيس م م م م م م م م ممن
م م م م م م مما ق م م م م م ممد تف م م م م م ممرق ف م م م م م م الص م م م م م ممحاب م م م م م م ممن حيس م م م م م ممن
ول م م م م م يك م م م م م م ممن ف م م م م م م م جي م م م م م م ممع الن م م م م م م مماس م م م م م م م ممن حيسم م م م م م ممن
مم م م م م مما كم م م م م ممان ف م م م م م م الرتضم م م م م ممى الم م م م م مماد ي اب م م م م م م اليسم م م م م ممن
ه م م م م م م م م ممل س م م م م م م م م ممابق مثل م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م اليس م م م م م م م م ممابقي لق م م م م م م م م ممد
جلّم م م م م م م م م ممى إمام م م م م م م م م م ماً وم م م م م م م م م مما صم م م م م م م م م مملى إل م م م م م م م م م م وةث م م م م م م م م ممن
وذكر له الشيخ المين 1ترجة وافية وعدد فيها مشائخه ث
187
الممرواة عنممه كلممما عممدد مؤلفمماته وقال :ان تضمملع الرجل فم الفقممه والممديث والتأريخ والدب الم علوم متنوعة أذخرى وكثرة شهرته ف عصره ومكاتبته مع اساتذة الفنون تيستدعي لمه تمآليف كمثية وأحيسممب أن المممر كممان كممذلك لكممن ممما اشمتهر منهمما إل كتبممه اليسمبعة المت قضممت علممى اكثرها اليام .اقول ث ذكرها الشيخ ومنها : 1م كتمماب رد الشمملمس لميالممؤمني علمي ، 7ذكره لممه معاصمره والمراو ي عنممه ابمو جعفممر ابن شهراشوب ف الناقب ج 1ص 484 2م كتاب الربعي ف مناقب النب المي ووصيه اميالؤمني ،كلما فم مقتلممه يرويه عنممه ابو جعفر بن شهراشوب وقال :كانبن به مؤلفه الوارزمي. 3م كتاب قضايااميالؤمني ذكره له ابن شهراشوب ف مناقبه ج 1ص .484 4م ديوان شعره ،قال اللب ف كشف الظنون ج 1ص : 524ديموانه جيممد وكان فم الشعر ف طبقة معاصريه. 5م كتاب فضائل اميالؤمني العروف بالناقب الطبوع سنة .1224
188
الفقيه عمارة اليماني قال الفقيه علمارة اليلمان يرةثي اهل البيت م ش م م م م م م م م م م م م م م م ممأن الغ م م م م م م م م م م م م م م م م مرام اج م م م م م م م م م م م م م م م ممل ان يلح م م م م م م م م م م م م م م م ممان
فيم م م م م م م م م م م م م م م ممه وان كنم م م م م م م م م م م م م م م ممت الشم م م م م م م م م م م م م م م ممفيق الم م م م م م م م م م م م م م م ممان
ب الم م م م م م م م ممذ ي قطفم م م م م م م م ممت بم م م م م م م م ممه انم م م م م م م م مما ذلم م م م م م م م ممك الص م م م م م م م م م ّ
صم م م م م م م م م م م م م م م م مملة الغ م م م م م م م م م م م م م م م م مرام مطم م م م م م م م م م م م م م م م ممامع اليسم م م م م م م م م م م م م م م م مملوان
ملئم م م م م م م م م م م م م م م ممت زجاجم م م م م م م م م م م م م م م ممة صم م م م م م م م م م م م م م م ممدره بضم م م م م م م م م م م م م م م مملميه
فب م م م م م م م م م م م م م م م م ممدت ذخفي م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ش م م م م م م م م م م م م م م م م ممأنه للش م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
غ م م م م م م م م م م م م م ممدرت بوةثقه م م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م ممدموع فغ م م م م م م م م م م م م م ممادرت
سم م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي أسم م م م م م م م م م م م م م م م ممياً ف م م م م م م م م م م م م م م م م م يم م م م م م م م م م م م م م م م ممد العلن
ت اجف م م م م م م م م م م م م م م م ممان فق م م م م م م م م م م م م م م م ممام بع م م م م م م م م م م م م م م م ممذرها عنف م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ
وجم م م م م م م م م م م م م م م م م ٌد يبي م م م م م م م م م م م م م م م م ممح ودائ م م م م م م م م م م م م م م م م ممع الجف م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
ب وفم م م م م م م م م م م م م بانب م م م م م م م م م م م م ممة ال م م م م م م م م م م م م مموى ي م م م م م م م م م م م م مما ص م م م م م م م م م م م م مماح ّ
بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ي م م م م م م م م م ممذود ع م م م م م م م م م ممن التش م م م م م م م م م ممبب اول م م م م م م م م ممه
رأ ي الرشم م م م م م م م م م م م م م م م اد فلم م م م م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي تريم م م م م م م م م م م م م م م م ان ويءزي م م م م م م م م م م م م م م م م م ل اييسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممره جنم م م م م م م م م م م م م م م م م ممون جنم م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
قبضم م م م م م م م م م ممت علم م م م م م م م م م ممى كم م م م م م م م م م ممف الصم م م م م م م م م م ممبابة سم م م م م م م م م م مملوة
تنه م م م م م م م م م م ممى النه م م م م م م م م م م ممى ع م م م م م م م م م م ممن طاع م م م م م م م م م م ممة العص م م م م م م م م م م مميان
اميس م م م م م م م م م م م ممي وقل م م م م م م م م م م م ممب بي م م م م م م م م م م م م م ص م م م م م م م م م م م ممب ذخ م م م م م م م م م م م مماذل
وتلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد قم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماص وه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّم دان
ق م م م م م م م م م م م م م ممد س م م م م م م م م م م م م م ممهلت ح م م م م م م م م م م م م م ممءزن الكلم لن م م م م م م م م م م م م م ممادب
آل الرس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ول ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواعب الح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مءزان
فاب م م م م م م م م م م م م م م ممذل مش م م م م م م م م م م م م م م ممايعة الليس م م م م م م م م م م م م م م ممان ونص م م م م م م م م م م م م م م ممره
ان فم م م م م م م م م م م م م م م م ممات نصم م م م م م م م م م م م م م م م ممر مهنم م م م م م م م م م م م م م م م ممد وس م م م م م م م م م م م م م م م ممنان
واجع م م م م م م م م ممل ح م م م م م م م م ممديث بن م م م م م م م م م الوص م م م م م م م ممي وظللمه م م م م م م م م ممم
تشم م م م م م م م م م م م م ممبيب شم م م م م م م م م م م م م ممكوى الم م م م م م م م م م م م م ممدهر والم م م م م م م م م م م م م ممذلن
غص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبت امي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ارث آل ملم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
س م م م م م م م م م م م م م م م م ممفهاً وش م م م م م م م م م م م م م م م ممنت غ م م م م م م م م م م م م م م م م ممارة الش م م م م م م م م م م م م م م م م ممنان
وغ م م م م م م م م م ممدت ت م م م م م م م م م م ممالف ف م م م م م م م م م م م اللف م م م م م م م م م م ممة اهله م م م م م م م م م م مما
وتقاب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل البهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ان بالبهت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م تقتن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع احلمه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بركوب م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ظهم م م م م م م م م م م م م م م ممر النفم م م م م م م م م م م م م م م مماق وغ م م م م م م م م م م م م م م ممارب العم م م م م م م م م م م م م م م ممدوان
189
وقع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممودهم ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م رتب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة نبويم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
لم م م م م م م م م م م م م م م م يبنه م م م م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م م م م ممم اب م م م م م م م م م م م م م م ممو س م م م م م م م م م م م م م م ممفيان
ح م م م م م م م م م م م م ممت أض م م م م م م م م م م م م ممافوا بع م م م م م م م م م م م م ممد ذل م م م م م م م م م م م م ممك ان م م م م م م م م م م م م ممم
اذخم م م م م م م م م م م م ممذوا بثم م م م م م م م م م م م ممأر الكفم م م م م م م م م م م م ممر ف م م م م م م م م م م م م م اليم م م م م م م م م م م م ممان
) ف م م م م م م م م م م م م مماتى زي م م م م م م م م م م م م اٌد ف م م م م م م م م م م م م م القبي م م م م م م م م م م م م ممح زي م م م م م م م م م م م م ادة
ترك م م م م م م م م م ت يءزي م م م م م م م م م م م د يءزي م م م م م م م م م م م د ف م م م م م م م م م م م م النقص م م م م م م م م م م م ممان (
ح م م م م م م م م م م م ممرب بن م م م م م م م م م م م ممو ح م م م م م م م م م م م ممرب اق م م م م م م م م م م م مماموا س م م م م م م م م م م م مموقها
وتش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبهت ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم بن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروان
لف م م م م م م م م م م م ممي عل م م م م م م م م م م م ممى النف م م م م م م م م م م م ممر ال م م م م م م م م م م م ممذين اكفه م م م م م م م م م م م ممم
غي م م م م م م م م م م م م م م م ممث ال م م م م م م م م م م م م م م م ممورى ومعونم م م م م م م م م م م م م م م ممة اللهف م م م م م م م م م م م م م م م ممان
اش م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمؤهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزق بك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ةثني م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
وجيسم م م م م م م م م م م م م م ممومهم صم م م م م م م م م م م م م م ممرعى بكم م م م م م م م م م م م م م ممل مكم م م م م م م م م م م م م م ممان
م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالت عليه م م م م م م م م م م م م م م م م ممم بالتلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممالء ام م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
ب م م م م م م م م م م م م م م م مماعت جءزي م م م م م م م م م م م م م م م ل الرب م م م م م م م م م م م م م م م ح باليسم م م م م م م م م م م م م م م م مران
دفع م م م م م م م م موا ع م م م م م م م ممن ال م م م م م م م ممق ال م م م م م م م ممذ ي ش م م م م م م م ممهدت ل م م م م م م م ممم
)(1
بم م م م م م م م م م م م م م م ممالنص فيم م م م م م م م م م م م م م م ممه ش م م م م م م م م م م م م م م م مواهد القم م م م م م م م م م م م م م م ممرآن
وله ف ذكر اللميسة صلوات ال عليهم : حاس م م م م م م م م م م م م م ممب ض م م م م م م م م م م م م م مملمي ك ل ت م م م م م م م م م م م م م ممأمن بم م م م م م م م م م م م م م موائقه
وازج م م م م م م م م م م م م ره م م م م م م م م م م م م م ممن ذخطم م م م م م م م م م م م م مرات العيم م م م م م م م م م م م م م والذن
وق م م م م م م م م م م م ممم اذا رنق م م م م م م م م م م م م ممت ف م م م م م م م م م م م م م مقل م م م م م م م م م م م م ممة س م م م م م م م م م م م م ممنة
قي م م م م م م م م م م م م ممام منتب م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م ممن غفل م م م م م م م م م م م م ممة الوسم م م م م م م م م م م م ممن
ميستشم م م م م م م م م م م م م م م م ممفعاً برس م م م م م م م م م م م م م م م م ول ال م م م م م م م م م م م م م م م م م وابنتم م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وبعله م م م م م م م م م م م م م مما واليس م م م م م م م م م م م م م ممي الطه م م م م م م م م م م م م م ممر واليس م م م م م م م م م م م م م ممن
__________________ 1م وهي ف الءزء الول من ديوانه الطبوع ف مدينة شالون على شهر سون بطبعة ) مرسو ( سنة 1897م.
190
نم الدين ابو ملمد علمارة بن اب اليسن علي بن زيدان بمن احمد الكلممي اليلمنم ،ممن فقهاء الشيعة المامية ومدرسيهم ومؤلفيهم ومن شهداء أعلمهم علمى التشمّيع ،وقد زان عللمممه الكامل وفضله الباهر أدبه الناصع التقارب من شعره التألق ،وإنك ل تدر ي إذا نظم شعراً هل هو ينضد دراً ،أو يفرغ ف بوتقممة القريض تمباً ،فقمد ضممم شممعره إلم الءزالمة قمموة ،وإلم اليسملو ك رونقاً ،وفوق كل ذلك مودته التواصلة لعتة الوحي وقوله بإمامتهم ، :حت لفظ نفيسه الذخي ضحية ذلك الذهب الفاضمل ؛ وقد أبقمت تمآليفه القيلممة وآةثماره العللميمة والدبيمة لمه ذك راً ذخالمداً م ممع الب ممد ،منه مما :النك ممت العصم مرية فم م أذخب ممار ال مموزراء الصم مرية .وتاريم خ اليلم ممن ،وكت مماب فم م الفرايممض .ودي موان شممعره .وقصمميدة كتبهمما إل م صمملح الممدين سمماها ] :شممكاية التكلّممم ونكايممة )(1 التأل [ قمال فم النكمت العصمرية ) : (2ذخرجت الم مكمة سمنة تيسمع واربعيم وخيسملمائة وف موسم هذه اليسنة مات أميالرمي هاشم بن فليته وول الرمي ولده قاسممم بمن هاشممم فمالءزمن اليسممفارة عنممه والرسالة الصمرية ،فقممدمتها فم شممهر ربيممع الول سممنة خيسممي وخيسمملمائة والليفممة بما يومئممذ المممام الفممائءز بممن الظممافر ،والمموزير لممه اللممك الصممال طليممع بممن رزيك ،فللممما أحضممرت لليسمملم عليهلما ف قاعة الذهب ف قصر الليفة أنشدتا قصيدة أولا : اللم م م م م م م م م م م ممد للعي م م م م م م م م م م ممس بع م م م م م م م م م م ممد الع م م م م م م م م م م ممءزم واللم م م م م م م م م م م ممم
ح م م م م م م م م م ممداً يق م م م م م م م م م مموم ب م م م م م م م م م مما أول م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م ممن النع م م م م م م م م م ممم
__________________ 1م كتاب » الغدير « للشيخ المين. 2م طبع مع متار ديوانه بم 377صفحة ف شالون من نر » سون «.
191
ل أجح م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م ممق عن م م م م م م م م م ممد ي للرك م م م م م م م م اب ي م م م م م م م م م ممد
تنّم م م م م م م م م م م م ممت اللجم م م م م م م م م م م م ممم فيهم م م م م م م م م م م م مما رتبم م م م م م م م م م م م ممة الطم م م م م م م م م م م م ممم
قرب م م م م م م م م م ن بع م م م م م م م م م ممد مم م م م م م م م م م مءزار العم م م م م م م م م م مّءز م م م م م م م م م م ممن نظ م م م م م م م م م ممر ي
ح م م م م م م م م ممت رأي م م م م م م م م ممت إم م م م م م م م م ممام العص م م م م م م م م ممر م م م م م م م م م ممن أم م م م م م م م م ممم
ورح م م م م م م م م م م ن م م م م م م م م م م م ممن كعب م م م م م م م م م م ممة البطح م م م م م م م م م م مماء وال م م م م م م م م م م ممرم
وف م م م م م م م م م م ممداً ال م م م م م م م م م م م م كعبم م م م م م م م م م م ممة العم م م م م م م م م م م ممروف والكم م م م م م م م م م م ممرم
فهم م م م م م م م م م م ممل درى الم م م م م م م م م م م ممبيت إن م م م م م م م م م م م م بعم م م م م م م م م م م ممد فرقتم م م م م م م م م م م ممه
مم م م م م م م م م مما سم م م م م م م م م ممرت مم م م م م م م م م ممن حم م م م م م م م م ممرم إل إل م م م م م م م م م م حم م م م م م م م م ممرم
حي م م م م م م م م م م م م م ممث اللف م م م م م م م م م م م م م ممة مض م م م م م م م م م م م م م ممروب س م م م م م م م م م م م م م مرادقها
بي م م م م م م م م م النقيض م م م م م م م م ممي م م م م م م م م م ممن عف م م م م م م م م ممو وم م م م م م م م ممن نق م م م م م م م م ممم
وللمام م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة أنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موار مقدس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
تل م م م م م م م ممو البغيض م م م م م م م ممي م م م م م م م م ممن ظل م م م م م م م ممم ومم م م م م م م ممن ظل م م م م م م م ممم
وللنّب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموة أبي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممات ين م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممص لن م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
علم م م م م م م ممى الفييي م م م م م م م م مم م م م م م م ممن حكم م م م م م م ممم وم م م م م م م ممن حكم م م م م م م ممم
ولللمكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارم أعلم تعّللمنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
م م م م م م م م م ممدح الءزيلي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ب م م م م م م م م ممأس وم م م م م م م م ممن ك م م م م م م م م ممرم
وللعل م م م م م م م م م م م م م م م م ممى أليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممن تثن م م م م م م م م م م م م م م م م م مام م م م م م م م م م م م م م م م م ممدها
عل م م م م م م م ممى اللمي م م م م م م م ممدين م م م م م م م م ممن فع م م م م م م م ممل ومم م م م م م م ممن ش م م م م م م م مميم
وراي م م م م م م م م م م م م م م م م ممة الشم م م م م م م م م م م م م م م م ممرف البم م م م م م م م م م م م م م م م ممذاخ ترفعه م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ي م م م م م م م م م ممد الرفيعيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م م ممد وم م م م م م م م م ممن ه م م م م م م م م م ممم
أقيسم م م م م م م م م م م م م مملمت بالفم م م م م م م م م م م م م ممائءز العصم م م م م م م م م م م م م مموم معتق م م م م م م م م م م م م م ممداً
ف م م م م م م م م مموز النج م م م م م م م م مماة وأج م م م م م م م م ممر ال م م م م م م م م م مّب ف م م م م م م م م م م القيس م م م م م م م م ممم
لق م م م م م م م م م م ممد ح م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م ممدين وال م م م م م م م م م م ممدنيا وأهلهلم م م م م م م م م م م مما
وزي م م م م م م م م م م م م م م م م ره الص م م م م م م م م م م م م م م م م ممال الف م م م م م م م م م م م م م م م م ممارج للغلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
أللب م م م م م م م م م م ممس الفخ م م م م م م م م م م ممر ل م م م م م م م م م م م م تنيس م م م م م م م م م م ممج غلئل م م م م م م م م م م ممه
إل ي م م م م م م م م م م م م م م ممداً لص م م م م م م م م م م م م م م ممنيع اليس م م م م م م م م م م م م م م مميف والقل م م م م م م م م م م م م م م ممم
وجم م م م م م م م م م م وده أوجم م م م م م م م م م م د الي م م م م م م م م م م ممام م م م م م م م م م م م مما اق م م م م م م م م م م ممتحت
وج م م م م م م م م م م م م م م م وده أع م م م م م م م م م م م م م م م ممدم الش م م م م م م م م م م م م م م م مماكي للع م م م م م م م م م م م م م م م ممدم
قم م م م م م م م م م م م م م م م ممد ملكتم م م م م م م م م م م م م م م م ممه الع م م م م م م م م م م م م م م م م موال رق ملكم م م م م م م م م م م م م م م م ممة
تعي م م م م م م م م م م م م م م أن م م م م م م م م م م م م ممف الثريم م م م م م م م م م م م م ا ع م م م م م م م م م م م م ممءزة الش م م م م م م م م م م م م مملمم
أرى مقام م م م م م م م م م م م م م ماً عظيم م م م م م م م م م م م م ممم الشم م م م م م م م م م م م م ممأن أو هن م م م م م م م م م م م م م م
فم م م م م م م م م م م يقظ م م م م م م م م م ممت ان م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م ممن جل م م م م م م م م م ممة الل م م م م م م م م م ممم
ي م م م م م م مموم م م م م م م م ممن العلم م م م م م م ممر لم م م م م م م م يط م م م م م م ممر عل م م م م م م ممى أمل م م م م م م ممي
ول ترق م م م م م م م م م م م م م م م م م ت إلي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه رغبم م م م م م م م م م م م م م م م م ممة اللمم م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ليم م م م م م م م م م ممت الك م م م م م م م م م م مواكب تم م م م م م م م م م ممدنو ل م م م م م م م م م م م فأنظلمهم م م م م م م م م م مما
عق م م م م م م م ممود م م م م م م م م ممدح فلم م م م م م م م مما أرض م م م م م م م ى لك م م م م م م م ممم كللم م م م م م م م ممي
ت م م م م م م م م م م م م م ممرى ال م م م م م م م م م م م م م مموزارة في م م م م م م م م م م م م م ممه وه م م م م م م م م م م م م ممي باذل م م م م م م م م م م م م م ممة
عن م م م م م م م م م م م ممد اللف م م م م م م م م م م م ممة نص م م م م م م م م م م م ممحاً غيم م م م م م م م م م م م م مته م م م م م م م م م م م ممم
عواط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف عّللمتن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أن بينهلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
قراب م م م م م م م م م م م ممة م م م م م م م م م م م م ممن جي م م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م م مرأ ي ل الرح م م م م م م م م م م م م
ذخليف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ووزيم م م م م م م م م م م م م م م م م م ر م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد ع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدللما
ظلً عل م م م م م م م م م م م م م ممى مف م م م م م م م م م م م م م ممرق الس م م م م م م م م م م م م م مملم والم م م م م م م م م م م م م م ممم
زي م م م م م م م م م م م ادة النيم م م م م م م م م م م ممل نقم م م م م م م م م م م ممص عنم م م م م م م م م م م ممد فيضم م م م م م م م م م م ممهلما
فلمم م م م م م م م م م م م مما عيسم م م م م م م م م م م م ممى يتعم م م م م م م م م م م م مماطى ُمنّم م م م م م م م م م م م ممة الم م م م م م م م م م م م ممدي
192
وعه ممد ي بالص ممال وهممو ييس ممتعيدها فم م ح ممال النش مميد مم مراراً والس ممتاذون وأعي ممان المم مراء والكباء يذهبون ف الستحيسان كل مذهب ،ث أفيضمت علمّي ذخلمع ممن ةثيماب اللفمة الذهبمة ودفممع ل م الصممال خيسمملمائة دينممار وإذا بعممض السممتاذين قممد أذخممرج ل م مممن عنممد اليسمميدة الش مريفة بنممت المممام الممافظ خيسمملمائة دينممار أذخممرى وح ل الممال معممي ال م منءزل ،واطلقممت ل م مممن دار الضمميافة رسوم لم تطلممق لحممد مممن قبلممي وتادتن اممراء الدولة ال م منممازلم للممولئم واستحضممرن الصال لللمجاليسمة ونظلمنم فم سملك أهممل الؤانيسمة ،وانثممالت علمّي صملته وغلمرن بّمره ووجدت بضرته من أعيان أهل الدب الشيخ الليس أبا العال ابن الّباب والوفق ابممن اللل صمماحب ديوان النشاء وأباً الفتح ملمود بن قمادوس والهمذب أبما ملمممد اليسمن بمن الءزبيم ،وما ممن هممذه اللبممة أحممد إل ويضممرب ف م الفضممائل النفيسممانية والرئاسممة النيسممانية بممأوفر نصمميب ويرمي شمماكلة الشكال فيصيب. قممال الشمميخ المينم :وله مواقممف مشممكورة تنممم عممن انممه ذو حفمماظ وذو مافظممة ،حضممر يومم اً هممو والرض ي ابممو سممال يىي م الحممدب بممن اب م حصمميبة الشمماعر ف م قصممر اللؤلمؤ بعممد ممموت الليفة العاضد عند نم الدين ايوب بن شاد ي فأنشد ابن أب حصيبة نم الدين فقال : ي م م م م م م م م م مما مال م م م م م م م م م ممك الرض ل أرض م م م م م م م م م ى ل م م م م م م م م م ممه طرف م م م م م م م م م ا
منه م م م م م م مما ومم م م م م م مما ك م م م م م م ممان منه م م م م م م مما لم م م م م م م م يك م م م م م م ممن طرفم م م م م م م ا
ق م م م م م م م ممد عج م م م م م م م ممل الم م م م م م م م م ه م م م م م م م ممذ ي ال م م م م م م م ممدار تيس م م م م م م م ممكنها
وق م م م م م م م م م م م ممد أع م م م م م م م م م م م م مّد لم م م م م م م م م م م م ممك النّم م م م م م م م م م م م ممات والغرف م م م م م م م م م م م م ا
تشم م م م م م م م م م ممرفت بم م م م م م م م م م ممك علمم م م م م م م م م م ممن كم م م م م م م م م م ممان ييسم م م م م م م م م م ممكنها
ف م م م م م م م ممالبس ب م م م م م م م مما الع م م م م م م م ممءز ولتلب م م م م م م م ممس ب م م م م م م م ممك الشم م م م م م م م مرفا
كم م م م م م م م م م م م ممانوا بم م م م م م م م م م م م مما صم م م م م م م م م م م م ممدفاً والم م م م م م م م م م م م ممدار لؤل م م م م م م م م م م م ممؤة
وأن م م م م م م م م م م م ممت لؤلم م م م م م م م م م م ممؤة ص م م م م م م م م م م م ممارت ل م م م م م م م م م م م مما ص م م م م م م م م م م م ممدفا
فقال الفقيه علمارة يرد عليه : أئلم م م م م م م ممت ي م م م م م م مما م م م م م م م ممن هج م م م م م م مما اليس م م م م م م ممادات واللف م م م م م م مما
وقل م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م مما قلت م م م م م م م م ممه فم م م م م م م م م م ةثلبه م م م م م م م م ممم س م م م م م م م م ممخفا
جعلته م م م م م م م م م م م م م م م ممم ص م م م م م م م م م م م م م م م ممدفاً حّلم م م م م م م م م م م م م م م م موا بلؤل م م م م م م م م م م م م م م ممؤة
والع م م م م م م م ممرف م م م م م م م م مما زال س م م م م م م م ممكن اللؤلم م م م م م م ممؤ الص م م م م م م م ممدفا
وان م م م م م م م م م م م م م م م مما ه م م م م م م م م م م م م م م م ممي دار حم م م م م م م م م م م م م م م م مّل ج م م م م م م م م م م م م م م م مموهرهم
فيه م م م م م م م م م مما وش م م م م م م م م ممف فأس م م م م م م م م م ممناها ال م م م م م م م م م ممذ ي وص م م م م م م م م ممفا
193
فقم م م م م م م م م م م م م م م ممال :لؤل م م م م م م م م م م م م م م ممؤة عجب م م م م م م م م م م م م م م م ماً ببهجتهم م م م م م م م م م م م م م م مما
وكون م م م م م م م م م م م م مما ح م م م م م م م م م م م م م مموت الش م م م م م م م م م م م م م م مراف والش م م م م م م م م م م م م م م مرفا
فه م م م م م م م م م م م م ممم بيس م م م م م م م م م م م م ممكناهم الي م م م م م م م م م م م م ممات اذ س م م م م م م م م م م م م ممكنوا
فيهم م م م م م م مما وم م م م م م م ممن قبلهم م م م م م م مما قم م م م م م م ممد اسم م م م م م م ممكنوا الصم م م م م م م ممحفا
وال م م م م م م م م م م م مموهر الف م م م م م م م م م م م ممرد ن م م م م م م م م م م م ممور لي م م م م م م م م م م م ممس يعرفم م م م م م م م م م م م ه
م م م م م م م م م م م م م ممن البيم م م م م م م م م م م م ممة إل ك م م م م م م م م م م م م م مّل م م م م م م م م م م م م م ممن عرفم م م م م م م م م م م م م ا
ل م م م م م م م م م م م ممول تيس م م م م م م م م م م م مملمهم في م م م م م م م م م م م ممه لك م م م م م م م م م م م ممان عل م م م م م م م م م م م ممى
ضم م م م م م م م م م م م م ممعف البصم م م م م م م م م م م م م ممائر للبصم م م م م م م م م م م م م ممار متطفم م م م م م م م م م م م م مما
فم م م م ممالكلب م م م م م م يم م م م مما كلم م م م ممب م م م م م م أسم م م م ممن منم م م م ممك مكرم م م م م ة
لن فيم م م م م م م م م م م م م م م م ممه حفاظ م م م م م م م م م م م م م م م م ماً دائلم م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ووف م م م م م م م م م م م م م م م مما
كان لللمتجم له مكانة عالية عند بن رزيك وله فيهم شعر كثي يوجد ف ديوانه وكتممابه ] النكت العصرية [ وف الثان :ان اللك الصال طليع بعممث اليممه بثلةثمة آلف دينمار فم ةثلةثمة أكياس وكتب فيها بطه : قم م م م م م م م م ممل للفقيم م م م م م م م م ممه علمم م م م م م م م م ممارة :يم م م م م م م م م مما ذخي م م م م م م م م م م مم م م م م م م م م ممن
ق م م م م م م م م م م م م ممد ح م م م م م م م م م م م م مماز فهلم م م م م م م م م م م م م ماً ةثاقب م م م م م م م م م م م م ماً وذخطاب م م م م م م م م م م م م مما
اقب م م م م م م م ممل نص م م م م م م م مميحة م م م م م م م م ممن دع م م م م م م م مما ك إلم م م م م م م م م ال م م م م م م م ممدى
ق م م م م م م م م م م م ممل :حطّ م م م م م م م م م م م ممة وادذخ م م م م م م م م م م م ممل إلين م م م م م م م م م م م مما الباب م م م م م م م م م م م مما
ت م م م م م م م م م م م م م م م ممد الئّلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ةم ش م م م م م م م م م م م م م م م ممافعي ول ت م م م م م م م م م م م م م م م ممد
إل ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدينا س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّنة وكتاب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وعل م م م م م م م م م م ممي أن أعل م م م م م م م م م م ممي مل م م م م م م م م م م ممك فم م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م ممورى
وإذا ش م م م م م م م م م م م م م م م ممفعت إلم م م م م م م م م م م م م م م م م كن م م م م م م م م م م م م م م م ممت ماب م م م م م م م م م م م م م م م مما
وتعج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل اللف وه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ةثلةث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
ذهب م م م م م م م م م م م م ماً وقم م م م م م م م م م م م م ّل لم م م م م م م م م م م م ممك النضم م م م م م م م م م م م ممار مم م م م م م م م م م م م ممذابا
حاش م م م م م م م م م مما ك مم م م م م م م م م م ممن هم م م م م م م م م م ممذا الط م م م م م م م م م مماب ذخطابم م م م م م م م م م مما
ي م م م م م م م م م م م م م م م مما ذخي م م م م م م م م م م م م م م م م م أمل ك الءزم م م م م م م م م م م م م م م م م ان نص م م م م م م م م م م م م م م م ممابا
لك م م م م م م م م م م م م م م ممن إذا م م م م م م م م م م م م م م م مما أفيس م م م م م م م م م م م م م م ممدت عللم م م م م م م م م م م م م م م ممامؤكم
معلمم م م م م م م م م م م م م م م ممور معتقم م م م م م م م م م م م م م م ممد ي وص م م م م م م م م م م م م م م ممار ذخرابم م م م م م م م م م م م م م م مما
ودع م م م م م م م م م م م م م م م م مموت فك م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي إلم م م م م م م م م م م م م م م م م م أق م م م م م م م م م م م م م م م م موالكم
م م م م م م م م م م م م م م م ممن بع م م م م م م م م م م م م م م ممد ذا ك أط م م م م م م م م م م م م م م مماعكم وأجاب م م م م م م م م م م م م م م مما
فاش م م م م م م م م م م ممدد ي م م م م م م م م م م ممديك عل م م م م م م م م م م ممى ص م م م م م م م م م م ممفاء مب م م م م م م م م م م ممت
وامن م م م م م م م م م م م م ممن علم م م م م م م م م م م م م مّي وس م م م م م م م م م م م م م ّد ه م م م م م م م م م م م م ممذا الباب م م م م م م م م م م م م مما
ولمؤ ك مف م م م م م م م م م م م م م ممروض عل م م م م م م م م م م م م م ممى ك م م م م م م م م م م م م م ممل ميس م م م م م م م م م م م م م مملم
وحّب م م م م م م م م م م م م م م م ممك مف م م م م م م م م م م م م م م م ممروط وأفض م م م م م م م م م م م م م م م ممل مغن م م م م م م م م م م م م م م م ممم
فراجعه علمارة بقوله :
وقال يدح الليفة الفائءز بن الظافر : إذا ال م م م م م م م م م م م ممرء لم م م م م م م م م م م م م يك م م م م م م م م م م م ممرم بب م م م م م م م م م م م ممك نفيس م م م م م م م م م م م ممه ورةث م م م م ت ال م م م م ممدى ع م م م م ممن ن م م م م ممص عييس م م م م ممى ب م م م م ممن حي م م م م ممدر
غ م م م م م م م م م ممدا وه م م م م م م م م م م و عن م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م م م غي م م م م م م م م م م م مك م م م م م م م م م ممرم ص عييس م م م م م م م م م م ممى ب م م م م م م م م م م ممن مري م م م م م م م م م م م وفاطلمم م م م م م م م م م م مٍة ل نم م م م م م م م م م م م ّ
194
وق م م م م م م م م م م ممال :أطيع م م م م م م م م م م م موا لب م م م م م م م م م م م ممن علم م م م م م م م م م م م ممي فم م م م م م م م م م م ممإّنه ك م م م م م م م م م ممذلك وص م م م م م م م م م م ّي الص م م م م م م م م م ممطفى واب م م م م م م م م م ممن علم م م م م م م م م م ممه ث علم م م م م م م م م م م ممى ميسم م م م م م م م م م م ممتوى فيم م م م م م م م م م م ممه قم م م م م م م م م م م ممدي وح م م م م م م م م م م م اد ٌ ملكم م م م م م م م م م م م م م م ممت قلم م م م م م م م م م م م م م م مموب اليسم م م م م م م م م م م م م م م ممللمي ببيعم م م م م م م م م م م م م م م ممة
أمين م م م م م م م م م م م م م م عل م م م م م م م م م م م م ممى س م م م م م م م م م م م م م مّر الل م م م م م م م م م م م م ممه الكت م م م م م م م م م م م م ممم
إل م م م م م م م م م م م منج م م م م م م م م م ممد ي م م م م م م م م م مموم » الغ م م م م م م م م م ممدير « ومته م م م م م م م م م ممم وان ك م م م م م م م م م م م م م ممان فض م م م م م م م م م م م م م ممل اليس م م م م م م م م م م م م م ممبق لللمتق م م م م م م م م م م م م م ممدم أمم م م م م م م م م م م م ممدت بعق م م م م م م م م م م م م مٍد مم م م م م م م م م م م م ممن ولئم م م م م م م م م م م م ممك مم م م م م م م م م م م م ممبم
وأوتيم م م م م م م م م م م م م ممت مي م م م م م م م م م م م م مماث البيس م م م م م م م م م م م م م مميطة عم م م م م م م م م م م م م ممن اب
وج م م م م م م م م م م م م د مض م م م م م م م م م م م م ممى عنه م م م م م م م م م م م م مما ولم م م م م م م م م م م م يتقيس م م م م م م م م م م م م ممم
ل م م م م م م م م م م م ممك ال م م م م م م م م م م م ممق فيه م م م م م م م م م م م مما دون كم م م م م م م م م م م ممل من م م م م م م م م م م م ممازع
ولم م م م م م م م م م م م ممو ان م م م م م م م م م م م م ممه نم م م م م م م م م م م م م ممال اليس م م م م م م م م م م م م مملما ك بيس م م م م م م م م م م م م م مّلم
ول م م م م م م م ممو حفظ م م م م م م م م موا في م م م م م م م م ممك الوص م م م م م م م ممية ل م م م م م م م م م يك م م م م م م م م ممن
لغي م م م م م م م م م م م م م م م مم ك ف م م م م م م م م م م م م م م م م أقطاره م م م م م م م م م م م م م م م ا دون دره م م م م م م م م م م م م م م م م
وله قصائد يرةثي اللو ك الفاطلميي بعد انقراض دولتهم منها قصيدته : رمي م م م م م م م ممت ي م م م م م م م مما ده م م م م م م م ممر ك م م م م م م م ممف ال م م م م م م م ممد بالش م م م م م م م مملل
وجي م م م م م م م م ممده بع م م م م م م م م ممد حيس م م م م م م م م ممن الل م م م م م م م م ممي بالعط م م م م م م م م ممل
سم م م م م م م ممعيت ف م م م م م م م م منهم م م م م م م ممج ال م م م م م م م مرأ ي العثم م م م م م م ممور فم م م م م م م ممإن
ق م م م م م م م م ممدرت م م م م م م م م م ممن ع م م م م م م م م ممثرات ال م م م م م م م م ممدهر فاس م م م م م م م م ممتقل
ج م م م م م م م م م م م ممدعت مارنم م م م م م م م م م م م ك القن م م م م م م م م م م م م م فأنف م م م م م م م م م م م ممك ل ه م م م م م م م م ممدمت قاع م م م م م م م م ممدة الع م م م م م م م م ممروف ع م م م م م م م م ممن عجم م م م م م م م م مٍل
ينف م م م م م م م ممك م م م م م م م م مما بي م م م م م م م م ق م م م م م م م ممرع اليس م م م م م م م مّن والج م م م م م م م ممل
سم م م م م م م ممعيت مهلً أمم م م م م م م مما تشم م م م م م م ممي علم م م م م م م ممى مهم م م م م م م ممل؟!
لف م م م م م م م م م م ممي ولم م م م م م م م م م ممف بن م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م ممال قاطب م م م م م م م م م م ممة
عل م م م م م م م م م م ممى فجيعته م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م أك م م م م م م م م م م ممرم ال م م م م م م م م م م مّد وممل
ق م م م م م م م م م م م م م ممدمت مص م م م م م م م م م م م م م ممر ف م م م م م م م م م م م م م ممأولتن ذخلئفه م م م م م م م م م م م م م مما
مم م م م م م م م ممن الكم م م م م م م م ممارم مم م م م م م م م مما أرب م م م م م م م م علم م م م م م م م ممى المم م م م م م م م ممل
قم م م م م م مموم عرف م م م م م م ت بم م م م م م ممم كيسم م م م م م ممب اللم م م م م م مموف وم م م م م م ممن
كلمالم م م م م م م م م م م مما أنم م م م م م م م م م م مما جم م م م م م م م م م م مماءت ول م م م م م م م م م م أسم م م م م م م م م م م ممل
وكن م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م ممن وزراء الدس م م م م م م م م ممت حيم م م م م م م م م م س م م م م م م م م مما
رأس الصم م م م م م م م م م م ممان يهم م م م م م م م م م م مماديه علم م م م م م م م م م م ممى الكفم م م م م م م م م م م ممل
ونل م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م ممن عظلم م م م م م م م م م مماء الي م م م م م م م م م ممش مكرم م م م م م م م م م ة ي م م م م م م م م مما ع م م م م م م م م مماذل ف م م م م م م م م م ه م م م م م م م م مموى أبن م م م م م م م م مماء فاطلم م م م م م م م م مٍة
وذخلّم م م م م م م م م ممة حرس م م م م م م م م م ت مم م م م م م م م م ممن عم م م م م م م م م ممارض اللم م م م م م م م م ممل ص م م م م م م م م م مرمت ف م م م م م م م م م م ع م م م م م م م م م ممذل لم م م م م م م م م ممك اللمم م م م م م م م م ممة إن ق ّ
وقم م م م م م م م م ممل لهليهلم م م م م م م م م م مما وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما التحلم م م م م م م م م م ممت
فيك م م م م م م م م م م م ممم جراح م م م م م م م م م م م ممي ول قرح م م م م م م م م م م م ي بن م م م م م م م م م م م ممدمل
م م م م م م م م م م مماذا عيس م م م م م م م م م ممى ك م م م م م م م م م ممانت الفرن م م م م م م م م م ج فاعل م م م م م م م م م ممة
فم م م م م م م م م م نيس م م م م م م م م ممل آل أمي م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م ممؤمني عل م م م م م م م م ممي؟!
ه م م م ممل ك م م م ممان فم م م م م الم م م م ممر ش م م م مميء غيم م م م م قيس م م م مملمة م م م م مما
ملكت م م م م م م م م م ممم بيم م م م م م م م م م م حك م م م م م م م م م ممم اليس م م م م م م م م م ممب والنق م م م م م م م م م ممل
وق م م م م م م م م ممد حص م م م م م م م م م مملتم عليه م م م م م م م م م مما واس م م م م م م م م م ممم ج م م م م م م م م م ممدكم
ملم م م م م م م م م م م م م م م م م ممد وأب م م م م م م م م م م م م م م م م مموكم غي م م م م م م م م م م م م م م م م م منتق م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
م م م م م م م م م م م م م م ممررت بالقص م م م م م م م م م م م م م ممر والركم م م م م م م م م م م م ان ذخالي م م م م م م م م م م م م م ممة
م م م م م م م م م م م ممن الوفم م م م م م م م م م ممود وك م م م م م م م م م انت قبل م م م م م م م م م م ممة القب م م م م م م م م م م ممل
ب م م م م م م م ممال ُدْر س م م م م م م م مماحة القص م م م م م م م م مرين واب م م م م م م م ممك مع م م م م م م م ممي
195
عليهلم م م م م م م م م م م م م مما ل عل م م م م م م م م م م م م ممى ص م م م م م م م م م م م م ممفي واللم م م م م م م م م م م م م ممل
فلملم م م م م م م م م ممت عنهم م م م م م م م م مما بم م م م م م م م م مموجهي ذخم م م م م م م م م مموف منتقم م م م م م م م م ممد
م م م م م م م م م ممن الع م م م م م م م م مماد ي ووجم م م م م م م م م ه ال م م م م م م م م مموّد لم م م م م م م م م م ي م م م م م م م م ممل
أس م م م م م م مملت م م م م م م م ممن أس م م م م م م ممفي دمع م م م م م م ممي غ م م م م م م ممداة ذخل م م م م م م ممت
رح م م م م م م م م م م م م ابكم وغم م م م م م م م م م م م ممدت مهج م م م م م م م م م م م م ممورة اليس م م م م م م م م م م م م ممبل
أبك م م م م م م ممي عل م م م م م م ممى م م م م م م م مما تم م م م م م م مراءت م م م م م م م ممن مك م م م م م م ممارمكم
ح م م م م م م م م ممال الءزم م م م م م م م م ان عليه م م م م م م م م مما وه م م م م م م م ممي ل م م م م م م م م م ت م م م م م م م م مِل
دار الض م م م م م م م م م م م م مميافة ك م م م م م م م م م م م م ممانت أن م م م م م م م م م م م م ممس واف م م م م م م م م م م م م ممدكم
والي م م م م م م م مموم اوحم م م م م م م م ش م م م م م م م م ممن رسم م م م م م م م م وم م م م م م م ممن طل م م م م م م م ممل
وفط م م م م م م م م م م ممرة الص م م م م م م م م م م مموم إذ أض م م م م م م م م م م ممحت مك م م م م م م م م م م ممارمكم
تشم م م م م م م ممكو مم م م م م م م ممن الم م م م م م م ممدهر حيف م م م م م م م ماً غي م م م م م م م م متلمم م م م م م م ممل
وكيسم م م م م م مموة النم م م م م م مماس ف م م م م م م م الفصم م م م م م مملي قم م م م م م ممد درس م م م م م م ت
ث منه م م م م م م م م م م م م م مما جدي م م م م م م م م م م م م م ممد عن م م م م م م م م م م م م م ممدهم وبل م م م م م م م م م م م م م ممي ور ّ
وموسم م م م م م م ممم ك م م م م م م م ممان ف م م م م م م م م م ي م م م م م م م مموم اللي م م م م م م م ممج لك م م م م م م م ممم
يم م م م م م م م م م م ممأت تّلم لمك م م م م م م م م م م م ممم في م م م م م م م م م م م ممه عل م م م م م م م م م م م ممى اللم م م م م م م م م م م م ممل
وأول العم م م م م م م م م م م م م م ممام والعيم م م م م م م م م م م م م م ممدين كم م م م م م م م م م م م م م ممم لكم م م م م م م م م م م م م م ممم
فيه م م م م م م م ممن م م م م م م م م ممن وبم م م م م م م ممل ج م م م م م م م ممود لي م م م م م م م ممس بالوشم م م م م م م ممل
والرض تم م م م م م م م ممتءز ف م م م م م م م م م يم م م م م م م م مموم »الغم م م م م م م م ممدير« كلمم م م م م م م م مما
يه م م م م م م م ممتّءز م م م م م م م م مما بي م م م م م م م م م قص م م م م م م م م مريكم م م م م م م م م ممن الس م م م م م م م ممل
واليم م م م م م م م ممل تعم م م م م م م م ممرض ف م م م م م م م م م وش م م م م م م م ممي وف م م م م م م م م شم م م م م م م م ممية ول حلت م م م م م م م م ممم ق م م م م م م م م ممرى الض م م م م م م م م ممياف م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م ممعة
مثم م م م م م م م ممل العرائم م م م م م م م ممس ف م م م م م م م م م ُح ل م م م م م م م م ممي وف م م م م م م م م ُح ل م م م م م م م م ممل الطب م م م م م م م م م م مماق إل عل م م م م م م م م م م ممى الكت م م م م م م م م م م مماف والعج م م م م م م م م م م ممل
ومم م م م م م م م م م مما ذخصصم م م م م م م م م م م ممتم ب م م م م م م م م م م م مّب أه م م م م م م م م م م ممل مّلتكم م م م م م م م م م م ممم
ح م م م م م م م ممت علملمت م م م م م م م ممم ب م م م م م م م ممه القص م م م م م م م ممى م م م م م م م م ممن الل م م م م م م م ممل
كم م م م م م م م م م م م م م م ممانت رواتبكم م م م م م م م م م م م م م م ممم للم م م م م م م م م م م م م م م ممذمتي وللم م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م ممضيف القي م م م م م م م م م ممم وللط م م م م م م م م م ممار ي م م م م م م م م م م ممن الرس م م م م م م م م م ل
ثم م م م م م م م م م م م الط م م م م م م م م م م مراز بتنّي م م م م م م م م م م ممس ال م م م م م م م م م م ممذ ي عظلم م م م م م م م م م م ممت
منم م م م م م م م م م م ممه الصم م م م م م م م م م م مملت له م م م م م م م م م م ممل الرض والم م م م م م م م م م م ممدول
وللجوام م م م م م م م م م م م م م م ممع م م م م م م م م م م م م م م م ممن إحيس م م م م م م م م م م م م م م ممانكم نع م م م م م م م م م م م م م م ممم
ل م م م م م م م م م ممن تص م م م م م م م م م مّد رم ف م م م م م م م م م م عل م م م م م م م م م ممم وفم م م م م م م م م م علم م م م م م م م م م ممل
ورب م م م م م م م م م م م م م م م ا ع م م م م م م م م م م م م م م م ممادت ال م م م م م م م م م م م م م م م ممدنيا فلمعقله م م م م م م م م م م م م م م م مما
منك م م م م م م م م ممم واض م م م م م م م م ممحت بك م م م م م م م م ممم ملولم م م م م م م م ممة العق م م م م م م م م ممل
وال م م م م م م م م م م م ل ف م م م م م م م م م مماز ي م م م م م م م م م مموم الش م م م م م م م م م ممر مبغض م م م م م م م م م ممكم
ول ن م م م م م م م م مما م م م م م م م م م ممن ع م م م م م م م م ممذاب الم م م م م م م م م م غيم م م م م م م م م م ولم م م م م م م م م
ول س م م م م م م م ممقى ال م م م م م م م مماء م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م مّر ومم م م م م م م ممن ظلم م م م م م م م ممأ
م م م م م م م م ممن ك م م م م م م م ممف ذخي م م م م م م م م م الباي م م م م م م م مما ذخ م م م م م م م ممات الرس م م م م م م م م ل
ول رأى جن م م م م م م م م م م م م م م ممة ال م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م ممت ذخلق م م م م م م م م م م م م م م ممت
م م م م م ممن ذخ م م م م ممان عه م م م م ممد الم م م م م ممام العاض م م م م ممد ب م م م م ممن عل م م م م ممي
أئلمم م م م م م م م م م م م م م م م ممت وهم م م م م م م م م م م م م م م ممدات والم م م م م م م م م م م م م م م م ممذذخية ل م م م م م م م م م م م م م م م م م
إذا ارتن م م م م م م م م م ممت ب م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م م مّد مممت م م م م م م م م م م ممن علمل م م م م م م م م م ممي
ف م م م م م م م م ممال لم م م م م م م م م م أوفه م م م م م م م م ممم فم م م م م م م م م م ال م م م م م م م م ممدح حقه م م م م م م م م ممم
لن فض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملهم كالواب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
ولم م م م م م م م م م م م ممو تض م م م م م م م م م م م م مماعفت الق م م م م م م م م م م م م م موال واتيس م م م م م م م م م م م م ممعت
م م م م م م م م مما كن م م م م م م م ممت فيه م م م م م م م ممم بلم م م م م م م م ممد الم م م م م م م م م بالج م م م م م م م ممل
بم م م م م م م م م م م م مماب النجم م م م م م م م م م م م مماة هم م م م م م م م م م م م ممم دنيم م م م م م م م م م م م مما وآذخم م م م م م م م م م م م ممرة
وحبه م م م م م م م م م ممم فه م م م م م م م م م ممو أص م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م ممدين والعلم م م م م م م م م م ممل
ن م م م م م م م م م م م م م ممور ال م م م م م م م م م م م م م ممدى ومص م م م م م م م م م م م م م ممابيح ال م م م م م م م م م م م م م ممدجى و أئلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ذخلقم م م م م م م م م م م م م م م م م م موا ن م م م م م م م م م م م م م م م م م مموراً فن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورهم
مم م م م م م م م ّّل الغي م م م م م م ممث إن ربم م م م م م م ت النم م م م م م م مواء فم م م م م م م م ال م م م م م م ممل
م م م م م م م ممن م م م م م م م ممض ذخ م م م م م م ممالص ن م م م م م م ممور ال م م م م م م م ل م م م م م م م يف م م م م م م ممل
وال م م م م م م م م مم م م م م م م مما زل م م م م م م م ت عم م م م م م م ممن حم م م م م م م ممب لم م م م م م م ممم أبم م م م م م م ممداً
م م م م م م م م مما أّذخم م م م م م م م م رم الم م م م م م م م م لم م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدة الج م م م م م م م ممل
196
قتممل الممتجم بيسممبب هممذه القصمميدة مممع جاعممة نيسممب اليهممم التممدبي علممى صمملح الممدين ومكاتب ممة الفرنم ج واس ممتدعامؤهم الي ممه ح ممت يليس موا ولممداً للعاض ممد وك انوا ادذخل موا معه ممم رجلً م ممن الجنمماد ليممس مممن اهممل مصممر ،فحضممر عنممد صمملح الممدين وأذخممبه بمما جممرى ،فأحضممرهم فلممم ينكممروا المممر ول يممروه منكمراً ،فممأمر بصمملبهم ،وصلبوا يمموم اليسممبت فم شممهر رمضممان سممنة تيسممع وستي وخيسلمائة بالقاهرة ،وقد قبض عليهم يوم الحد الثالث والعشرين من شممعبان ،وصلب ممع الفقيمه علممارة قاضمي القضماة ابمو القاسمم هبمة الم بمن عبمدال بمن الكاممل :وابمن عبمد القمو ي داعي الدعاة كان يعلم بدفائن القصر فعوقب ليدّل عليها فممأمتنع مممن ذلممك فلمممات واندرست ، والعويرس نماظر المديوان ،وش بيا كماتب اليسمر ،وعبدالصملمد الكماتب احمد أممراء مصمر ،وناح اللمامي ،ومنجم نصران كان بشرهم بأن هذا المر يتم لم. قال الصفد ي ف ) الغيث النيسممجم ( :انمه ل يبعمد ان يكممون القاضممي الفاضممل سمعى فم هلكه وحرض عليمه لن صملح المدين لما استشماره فم أممره قمال :ينفمى .قمال :يرجى رجوعه. قال :يؤدب .قال :الكلمب ييسمكت ثم ينبمح .قمال :يقتمل .قمال :اللمو ك إذا أرادوا فعلموا .وقام من فوره ،فأمر بصلبه مع القاضي العويرس ،وجاعة معه مممن شمميعتهم .ولا أذخممذ ليشمنق قممال : مروا ب على باب القاضي الفاضل .ليسن ظنه فيه .فللما رآه قام واغلق بابه ،فقال علمارة : عبم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد العءزي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ءز قم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد احتجم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
إن اللص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن العج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
197
ومحمد بن عبدال قاضي القضاة كلمممال الممدين ابممو الفضممل ملمممد بممن عبممدال ،قممال يمماطب اليسممي : 7ويعممرض بنقيممب العلويي رواها العلماد ف الريدة : يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما راكبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما يطم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ي الفل
بشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مململة حم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرف وذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ود
ّع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرج بش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهد ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مربل
وأن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممخ وعف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعيد
واق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر التحي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة وادع ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ذا ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيت الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميد
اولد ك النم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
أرض الءزي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م رة كالعبيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ف عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى أوقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممافهم وق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٌ ومدام م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ُذخ ض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبت ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
دف ومءزم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ار وع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممود أيم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقاة ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الءزن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ود م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكر فم م م م م م م م م م م م م م م م م م الحي م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ول الل م م م م م م م م م م م م م م م م ممود
ودع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي بيت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ل يفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م يتثهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وردي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مةّ
تصم م م م م م م م م م م م م م م م م ممب النفم م م م م م م م م م م م م م م م م مموس ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدود
هم م م م م م م م م م م م م م م م م ممو وابم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن عص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرون الطوي م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
ويوس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف النم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذل اليهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممود ي
إن ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا ينتلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
حق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيت الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميد
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال يءزي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م د ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م يءزي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م د
ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م يءزي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م د ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م يءزي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م د
198
قاضي القضاة بالشام كلمال الدين ابو الفضل ملمد بن عبدال قال العلماد ف الريدة م قيسم الشام م الءزء الثان ص 323 هو ابن القاسم الشهر زور ي ،سبق ذكر والده وشعره ،وجّل امر هذا وكب قدره ،وأقممام ف م آذخممر علمممره بدمشممق قاضممياً ووالي ماً ،ومتحكلم ماً ومتصممرفاً وهمو ذو فضممائل كممثية ،وفواضممل ذخطيممة وله نموادر مطبوعة ،وم آةثر ملموعة ومفمماذخر ممأةثورة ،ومقاممات مشممكورة مشممهورة ،وله نظم قليل علمى سمبيل التظمرف والتطمرف فلمهما أنشمدن لنفيسمه فم العلمم الشماتان وقد وصل الم دمشق ف البد : ولم م م م م م م م م م م م مما رأي م م م م م م م م م م م م ممت ال م م م م م م م م م م م م ممبد ألق م م م م م م م م م م م م ممى جران م م م م م م م م م م م م ممه
وذخّي م م م م م م م م م م م م م م م ممم فم م م م م م م م م م م م م م م م م أرض الش م م م م م م م م م م م م م م م ممآم وطنب م م م م م م م م م م م م م م م مما
ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبينت من م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه قفل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مًة عللمّي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
ت م م م م م م م م م م م ممرّد ش م م م م م م م م م م م ممباب ال م م م م م م م م م م م ممدهر ب م م م م م م م م م م م ممالبد أش م م م م م م م م م م م مميبا
وج م م م م م م م م م م م اءوا ِعشم م م م م م م م م م م مماًء يهرع م م م م م م م م م م م ون وق م م م م م م م م م م ممد بم م م م م م م م م م م ممدا
بيس م م م م م م م م م م م م م م مملمي م م م م م م م م م م م م م م م ممن داء الص م م م م م م م م م م م م م م ممبابة أل م م م م م م م م م م م م م م موان
فق م م م م م م م م م م ممالوا وك م م م م م م م م م ل معظ م م م م م م م م م م ممم بع م م م م م م م م م م ممض م م م م م م م م م م م مما أرى
أص م م م م م م م م ممابتك عي م م م م م م م م مم؟ قل م م م م م م م م ممت :عيم م م م م م م م م م واجف م م م م م م م م ممان
وقوله :
وقوله وانشدنيه لنفيسه بدمشق ف ربيع الذخر سنة إحدى وسبعي وخيسلمائة : قل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه إذ رآه حيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً
199
ولمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه واعتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى جم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدال
ذخف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممولً ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الناي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
اع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرض ع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن حج م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت وقم م م م م م م م م م م م م م م م م ممال
الطي م م م م م م م م م م م م م م م م ممف كي م م م م م م م م م م م م م م م م ممف اهت م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى الي م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
قل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت :ذخي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال أت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ذخي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال
ول ف كلمال الدين قصمائد ،فمانن لما وصلت الم دمشمق فم سمنة اةثنمتي وستي سمعى لم بكممل نممح وفتممح علممي بمماب كممل منممح ،وهو ينشممدن كممثياً مممن منظوماته ومقطوعاته فلملممما اةثبّته من شعره قوله : قم م م م م م م م م ممد كنم م م م م م م م م ممت عم م م م م م م م م ممدت الم م م م م م م م م ممت أسم م م م م م م م م ممطو بم م م م م م م م م مما
يوم م م م م م م م م م م م م م م م اً إذا ض م م م م م م م م م م م م م م مماقت عل م م م م م م م م م م م م م م ممي م م م م م م م م م م م م م م م ممذاهب
والن ق م م م م م م م م م م م م م م م ممد لم م م م م م م م م م م م م م م م مّويت عنم م م م م م م م م م م م م م م م م معرض م م م م م م م م م م م م م م م اً
هم م م م م م م م م م ممذا الصم م م م م م م م م م ممدود نقيم م م م م م م م م م ممض صم م م م م م م م م م ممد العم م م م م م م م م م مماتب
وأرى الليم م م م م م م م م م م م م م ممال قم م م م م م م م م م م م م م ممد عبثم م م م م م م م م م م م م م ممن بصم م م م م م م م م م م م م م ممعدت
فحنينه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وألم م م م م م م م م م م م م م م م م م مّن منم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ج م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانب
وترك م م م م م م م م م م م م م ت ش م م م م م م م م م م م م م م م مملو ي للي م م م م م م م م م م م م م م م ممدين فرييس م م م م م م م م م م م م م م م ممة
ف الكاسم م م م م م م م م م م م م م ممب ل ييسم م م م م م م م م م م م م م ممتطيع يم م م م م م م م م م م م م م ممرّد ك م م م م م م م م م م م م م م م ّ
ول م م م م م م م م م م م م م م م م كتم م م م م م م م م م م م م م م م ممائب أنفم م م م م م م م م م م م م م م م مماس أجهءزه م م م م م م م م م م م م م م م م ا
ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م جنابم م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ال ان م م م م م م م م م م م م م م م م مما كتم م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
ول م م م م م م م م أح م م م م م م م م مماديث م م م م م م م م م ممن نفيس م م م م م م م م ممي أس م م م م م م م م مّر ب م م م م م م م م مما
إذا ذكرت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ك إل أن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذب
وقوله :
ولكلمال الدين الشهر زور ي أيضاً :
أنيخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال بابواب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما للماره م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا ل تب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع وق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممولً ّ
وُح ّطماب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ذخطاب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا ي فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان أول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وس م م م م م م م م م م م مماوم وذخ م م م م م م م م م م م م ذ فم م م م م م م م م م م م مموق مم م م م م م م م م م م م مما تشم م م م م م م م م م م م ممتهي
وب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادر إ ّل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م بأكواب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فإن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس نيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا
م بأموال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وبألباب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وقوله : ول م م م م م م م م م م ممو س م م م م م م م م م م م ممللمت ليل م م م م م م م م م م م ممى غ م م م م م م م م م م م ممداة لقيته م م م م م م م م م م م مما
بيس م م م م م م ممفح الل م م م م م م مموى ك م م م م م م ممادت لم م م م م م مما النف م م م م م م ممس تش م م م م م م ممع
ولك م م م م م م م م م م م ممن حءزم م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م مما عللم م م م م م م م م م م م ممت ولوةث م م م م م م م م م م ممة
الب م م م م م م م م م م م م م م م م ممداوة ت م م م م م م م م م م م م م م م م ممأب أن ألي م م م م م م م م م م م م م م م م م م وتنم م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
200
وليس م م م م م م م م م ممت أم م م م م م م م م م ممرءاً يش م م م م م م م م م ممكو الي م م م م م م م م م ممك ص م م م م م م م م م ممبابة
ول مقلم م م م م م م م م م م م م م م ممة إنيسم م م م م م م م م م م م م م م ممانا الم م م م م م م م م م م م م م م ممدهر يم م م م م م م م م م م م م م م ممدمع
ولكنن م م م م م م م م م م أط م م م م م م م م م ممو ي الض م م م م م م م م م مملوع عل م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م مموى
ول م م م م م م م م م م م م م م ممو أنم م م م م م م م م م م م م م م مما مم م م م م م م م م م م م م م م مما بم م م م م م م م م م م م م م م مما تتقطم م م م م م م م م م م م م م م ممع
وقوله : سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممننا الاش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرية للبايم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وعللمنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماهم الرط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ل الكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيا
ب عل م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الب م م م م م م م م م م م م م م م م مواطي وأكببن م م م م م م م م م م م م م م م م مما نَع م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
وعطلنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الدارة والم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديرا
وقوله :
رأى الصلمصم م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمام منصم م م م م م م م م م م م م م م م م م مملتاً فطاشم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فللم م م م م م م م م م م م م م م م م مما أن ف م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى ودجي م م م م م م م م م م م م م م م م ممه عاش م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وآنم م م م م م م م م م م م ممس مم م م م م م م م م م م م ممن جنم م م م م م م م م م م م مماب الطم م م م م م م م م م م م ممور نم م م م م م م م م م م م مماراً
فلبيس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممها وص م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ل م م م م م م م م م م م م م م م م م مما فراش م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وانشدن كلمال الدين لنفيسه بدمشق ف ةثالث ربيع الول سنة إحدى وسبعي : ولق م م م م م م م م م م م م م م م ممد اتيت م م م م م م م م م م م م م م م ممك والنج م م م م م م م م م م م م م م م مموم رواص م م م م م م م م م م م م م م م ممد وركب م م م م م م م م م م م م م م م ممت لأله م م م م م م م م م م م م م م م موال ك م م م م م م م م م م م م م م م ممل عظيلم م م م م م م م م م م م م م م م ممة
والفجم م م م م م م م م م م ممر وه م م م م م م م م م م م ٌم ف م م م م م م م م م م م م ضم م م م م م م م م م م مملمي الشم م م م م م م م م م م ممرق
ش م م م م م م م م م م م م م م م م مموقاً إلي م م م م م م م م م م م م م م م م ممك لعلن م م م م م م م م م م م م م م م م مما أن نلتق م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
قوله :والفجر وهم ف ضلمي الشرق فم غايمة اليسمن مما سمح بمه الماطر اتفاقماً ،وفاق الكلمال إشرافاً وإشراقاً ،وتذكرت قول أب يعلى بن البارية الشريف ف معن الصبح وابطائه : ت مطوي م م م م م م م م م اً عل م م م م م م م م ممى ح م م م م م م م م ممرٍق ك م م م م م م م م ممم ليل م م م م م م م م ممة ب م م م م م م م م م م ّ
أش م م م م م م ممكو ال م م م م م م م م النج م م م م م م ممم ح م م م م م م ممت ك م م م م م م مماد يش م م م م م م ممكون
والص م م م م م م م ممبح ق م م م م م م م ممد مط م م م م م م م ممل الش م م م م م م م ممرُق العي م م م م م م م مموَن ب م م م م م م م ممه
ف ميس م م م م م م م م م م م ممكي ك م م م م م م م م م م م ممأنه حاج م م م م م م م م م م م ممة ف م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م م ّ
يقع ل أنه لو قال :كأنه حاجمة تقضمى ليسمكي ،لكمان أحيسمن فإنما تطمل بقضمائها. وشبهه كلمال الدين بالوهم ف ضلمي الشرق وكلها أحيسن وأجاد.
201
وترجم له ابن ذخلكان ف الوفيات ج 1ص 597ترجة وافيممة وقال فم آذخرها :وكانت ولدتممه سممنة اةثنممتي وتيسممعي واربعلمائممة بالوصمل ،وتموف يمموم اللميممس سممادس الممرم سممنة اةثنممتي وسمبعي وخيسمملمائة بدمشممق ودفممن ف م الغممد ببممل قاسمميون ،وك ان علمممره حي م تمموف ثمماني سممنة وأشهراً ،ورةثاه ولده مي الدين ملمد. وأورد الصممفد ي ف م ال مواف ج 3ص 331لممه ترج ة وطائفممة مممن الشممعار ،وترج ه ابممن الوز ي ف النتظم ج 10ص 268ترجة متصرة.
202
قطب الدين الراوندي لل الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممطفى ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرف مي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممط
ط تض م م م م م م م م م م م م م م م م ممايق ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممن مرامي م م م م م م م م م م م م م م م م ممه البيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ُ
إذا ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممثر ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الباي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ش ربيم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممط فك م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل منه م م م م م م م م م م م م م م م م م م مُم جم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ٌ
أو امتألت بع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدلم دي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
ط ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممإّن كلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه دّر لقيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ تقم م م م م م م م م م م م م م م مماعس دون م م م م م م م م م م م م م م ممه الم م م م م م م م م م م م م م م ممدهر القيسم م م م م م م م م م م م م م م مموط
هم م م م م م م م م م م م م م م م ممم العللمم م م م م م م م م م م م م م م م مماء إن جهم م م م م م م م م م م م م م م م ممل البايم م م م م م م م م م م م م م م م مما
ه م م م م م م م م م م م م م م م ممم الوفم م م م م م م م م م م م م م م ممون إن ذخ م م م م م م م م م م م م م م م ممان اللي م م م م م م م م م م م م م م م ممط
بن م م م م م م م م م م م م م م م م ممو أعلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممامهم جم م م م م م م م م م م م م م م م مماروا عليه م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
وم م م م م م م م م م م م م م م م ممال الم م م م م م م م م م م م م م م م ممدهر إذ مم م م م م م م م م م م م م م م م ممال الغم م م م م م م م م م م م م م م م ممبيط
ل م م م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م م م ممل يم م م م م م م م م م م م م م مموم ميسم م م م م م م م م م م م م م ممتجد
لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى أعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدائهم دم عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيط
تناسم م م م م م م م م م م م م موا م م م م م م م م م م م م م مما مض م م م م م م م م م م م م ممى بغ م م م م م م م م م م م م ممدير ذخم م م م م م م م م م م م م مّم أل لعن م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أمّي م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ق م م م م م م م م م م م م م م م م ممد أض م م م م م م م م م م م م م م م م مماعوا
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأدركهم لش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقوتم هب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموط
إذا م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام ق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائلمهم ب م م م م م م م م م م م م م م م م م مموعظ
علم م م م م م م م م م م م م م م م ممى آل الّرس م م م م م م م م م م م م م م م ممول صم م م م م م م م م م م م م م م م مملة رّب م م م م م م م م م م م م م م م م
) اليس م م م م م م م م م م م م م م م ممي ( ك م م م م م م م م م م م م م م م ممأنه ف م م م م م م م م م م م م م م م ممرخ س م م م م م م م م م م م م م م م مميط ط ط م م م م م م م م م م موال ال م م م م م م م م م ممدهر م م م م م م م م م م مما طل م م م م م م م م م ممع الش م م م م م م م م م مملمي ُ
عن ميستدر ك الوسائل ج 3ص .489
__________________ 1م الشلميط :الصبح
203
)(1
قطب الدين الراوند ي التوف سنة 573 ابممو اليسممي سممعد بممن هبممة ال م بممن اليسممن بممن عييسممى الراونمد ي .امممام مممن ائلمممة الممذهب وعي م مممن عيممون الطائفممة وعبقممر ي مممن رجالت العلممم والدب ،لممه مصممنفات جليلممة فم متلممف العلموم السملمية ،ل يلحمق شمأوه فم ممآةثره اللممة ول يشمق لمه غبمار .تموف ضمحوة يمموم الربعمماء الرابممع عشممر مممن ش موال سممنة ةثلث وسمبعي وخيسمملمائة كلممما ف م إجممازات البحممار نقل عممن ذخممط شيخنا الشهيد الول قدس ال سره .وقبه ف الصحن الديد مممن الضممرة الفاطلميمة بقممم الشممرفة مءزار معروف ترجه شيخنا المين ف ) الغدير ( وذكر مشمائخه وعدد الراوين عنمه وذكر لمه ممن الؤلفات : 1م سلوة الءزين. 2م الغن ف شرح النهاية ،عشر ملدات. 3م منهاج الباعة ف شرح نج البلغة. 4م رسالة ف الناسخ والنيسوخ من القرآن. 5م جنا النتي ف ذكر ولد العيسكريي. 6م شرح الذريعة للشريف الرتضى 3ملدات. 7م الرائج والرائح. 8م اليات الشكلة.
204
اق ممول ذكممر ل ممه الش مميخ ; 49مؤلفم ماً وعممدد اولده وممما ك ممانوا علي ممه م ممن الكان ممة العللمي ممة والواهب العرفانية. وقال الشيخ القلمي ف الكن واللقاب :قطب الدين الراوند ي ابو اليسن سعيد بمن هبمة ال بن اليسن ،العال التبحر الفقيه الدث الفّيس رم القق الثقة الليل صاحب الرائممج والرائممح ،وقصممص النبيمماء ولمب اللبمماب وشمرح النهممج وغيممه ،كممان مممن أعمماظم م مدةثي الشمميعة ،قممال شيخنا ف اليستدر ك :فضائل القطب ومناقبه وترويه لللمذهب بانواع الؤلفات التعلقمة بمه أظهمر وأشهر من أن يذكر ،وكان له أيضاً طبع لطيف ،ولكن أغفل عن ذكر بعض أشعاره الممتجون له انتهى. وهو أحد مشايخ ابن شهراشموب ،يممرو ي عمن جاعممة كمثية ممن الشمائخ كممأمي السمملم واليسيد الرتضى والراز ي واذخيه اليسميد متمب وعلممماد المدين الطمب ي وابمن الشمجر ي والمممد ي ووالمد القق الطوسي وغيهم رضوان ال عليهم. ول يفممى انممه غي م سممعيد بممن هبممة ال م بممن ملمممد بممن اليسممي الفاضممل الشممتهر ف م العلمموم الكلمية فمانه كمان ممن الطبماء التلميءزين فم صمناعة الطمب ،ذخمدم القتمدى بمأمر الم واليسمتظهر بال بصناعة الطب ،وكان يتول ممداواة الرضى فم البيلمارستان العضمد ي ،لمه كتماب الغنم فم الطب ،صنفه لللمقتد ي وكتاب ذخلق النيسان ،توف سنة .495 ومن شعره كلما روى اليسيد المي ف العيان قال :وللقطب الراوند ي قوله : بن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو الءزه م م م م م م م م م م م م م م م م م م راء آب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء اليت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامى
إذا مم م م م م م م م م م م م م م م مما ذخوطب م م م م م م م م م م م م م م م موا قم م م م م م م م م م م م م م م ممالوا :سم م م م م م م م م م م م م م م مملما
ه م م م م م م م م م م م م ممم حج م م م م م م م م م م م م ممج الل م م م م م م م م م م م م ممه عل م م م م م م م م م م م م ممى الباي م م م م م م م م م م م م مما
فلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن نم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماواهم يلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق الةثامم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فكم م م م م م م م م م م م م م م م م ممان نم م م م م م م م م م م م م م م م م ممارهم أبم م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً صم م م م م م م م م م م م م م م م م ممياما
وليله م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم كلم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر ي قيام م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
205
أل م م م م م م م م م م م م يع م م م م م م م م م م ممل رسم م م م م م م م م م م ول ال م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م مموم ال م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م ممغدير علي م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً العلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممى إمامم م م م م م م م م م م م م م م م م مما؟
ألم م م م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م م ممك حي م م م م م م م م م م م م م ممدر قرمم م م م م م م م م م م م م م اً هامم م م م م م م م م م م م م م ماً
أل م م م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م ممك حي م م م م م م م م م م م م ممدر ذخيم م م م م م م م م م م م م ماً مقام م م م م م م م م م م م م مما؟
ه م م م م م م م م م م م ممم الراع م م م م م م م م م م م ممون ف م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م ممدنيا ال م م م م م م م م م م م ممذماما
ه م م م م م م م م م م م ممم الف م م م م م م م م م م م مماظ ف م م م م م م م م م م م م الذخ م م م م م م م م م م م ممرى النام م م م م م م م م م م م مما
وله : ملمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد وعلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م فاطلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
مم م م م م م م م م م ممع الشم م م م م م م م م م ممهيدين زي م م م م م م م م م م ن العابم م م م م م م م م م ممدين علم م م م م م م م م م ممي
والص م م م م م م م م م م م م ممادقان وقم م م م م م م م م م م م ممد فاض م م م م م م م م م م م م ممت علومهلم م م م م م م م م م م م م مما
والكم م م م م م م م مماظم الغيم م م م م م م م ممظ والراضم م م م م م م م ممى الرض م م م م م م م م اء علم م م م م م م م ممي
ث م م م م م م م م م م م م م التق م م م م م م م م م م م ممى النقم م م م م م م م م م م م مّي الص م م م م م م م م م م م ممل ط م م م م م م م م م م م مماهره
ملمم م م م م م م م م م م م م ممد ث م م م م م م م م م م م م م م مولنم م م م م م م م م م م م م مما النقم م م م م م م م م م م م م ممي علم م م م م م م م م م م م م ممي
ث م م م م م م م م م م م م م الءزك م م م م م م م م م م ي وم م م م م م م م م م م م ممن يرض م م م م م م م م م م م م ى بنهضم م م م م م م م م م م م ممته إن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ببهم م م م م م م م م م م م م م م م م ممم يم م م م م م م م م م م م م م م م م مما رب معتصم م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
أن يظه م م م م م م م م ممر العم م م م م م م م م ممدل بي م م م م م م م م م م اليس م م م م م م م م ممهل والبم م م م م م م م م ممل ف م م م م م م م م م م م مماغفر برمته م م م م م م م م م م م ممم ي م م م م م م م م م م م مموم القيام م م م م م م م م م م م ممة لم م م م م م م م م م م م م
قال اليسيد ف العيان :وف ملموعة البعي عن الكفعلمي انمه قمال :ومن شمعر المتجم له ف أهل البيت : إم م م م م م م م م م م ممامي عل م م م م م م م م م م ممي ك م م م م م م م م م م ممالءزبر ل م م م م م م م م م م ممدى العش م م م م م م م م م م مما
وكالبم م م م م م م م م م م م م ممدر وهاج م م م م م م م م م م م م م ماً اذا الليم م م م م م م م م م م م م ممل اغطشم م م م م م م م م م م م م مما
إم م م م م م م م م م م م ممامي عل م م م م م م م م م م م مٌي ذخي م م م م م م م م م م م ممة ال م م م م م م م م م م م م ل ال م م م م م م م م م م م ممذ ي
تيت م م م م م م م م م م م م م م والم م م م م م م م م م م م م م م يت م م م م م م م م م م م م م ممار م م م م م م م م م م م م م م ممن يش م م م م م م م م م م م م م مما
أذخ م م م م م م م م ممو الص م م م م م م م م ممطفى زوج البت م م م م م م م م ممول ه م م م م م م م م ممو ال م م م م م م م م ممذ ي
ال م م م م م م م م ك م م م م م م ممل حيس م م م م م م ممن ف م م م م م م م م البيم م م م م م ممة ق م م م م م م ممد عش م م م م م م مما
بول م م م م م م م م م م م م م م ممده ال م م م م م م م م م م م م م م م ممبيت الع م م م م م م م م م م م م م م م ممتيق ل م م م م م م م م م م م م م م م مما روى
رواه وف م م م م م م م م م م م م حج م م م م م م م م م م م ممر النب م م م م م م م م م م م مموة ق م م م م م م م م م م م ممد نش م م م م م م م م م م م مما
موال م م م م م م م م م م مموه قوام م م م م م م م م م م ممون بالقيس م م م م م م م م م م ممط ف م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م ممورى
مع م م م م م م م م م م م م م ممادوه أك م م م م م م م م م م م م م ممالون لليس م م م م م م م م م م م م م ممحت والرش م م م م م م م م م م م م م ا
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أوص م م م م م م م م م م م م م م م م ممياء ق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائلمون مق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامه
أرى حبه م م م م م م م م م ممم فم م م م م م م م م م م حب م م م م م م م م م ممة القل م م م م م م م م م ممب والش م م م م م م م م م مما
هم م م م م م م م م م م م ممم حجم م م م م م م م م م م م ممج الرحم م م م م م م م م م م م ن عم م م م م م م م م م م م ممتة احم م م م م م م م م م م م ممد
ائلم م م م م م م م م م م ممة ح م م م م م م م م م م مٍق ل كلم م م م م م م م م م م ممن ج م م م م م م م م م م ممار وارتش م م م م م م م م م م ممى
م م م م م م م م م م م م ممودتم ت م م م م م م م م م م م ممد ي ال م م م م م م م م م م م م م جن م م م م م م م م م م م ممة العل م م م م م م م م م م م ممى
ولكنلم م م م م م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م م م م م ممبابم ي م م م م م م م م م م م م م م م ممورث العش م م م م م م م م م م م م م م م مما
وإنم م م م م م م م م م م م م م م بر ي م م م م م م م م م م م م م ء م م م م م م م م م م م م م م ممن فعي م م م م م م م م م م م م م ممل ف م م م م م م م م م م م م م ممإنه
ل كفم م م م م م م ممر مم م م م م م م ممن فم م م م م م م مموق البيسم م م م م م م مميطه قم م م م م م م ممد مشم م م م م م م ممى
فل م م م م م م م م م م م م م مموله م م م م م م م م م م م م م م مما ت م م م م م م م م م م م م م ممت لفع م م م م م م م م م م م م م ممل إم م م م م م م م م م م م م م ممارة
ول ش م م م م م م م م مماع ف م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م ممدنيا الض م م م م م م م م مملل ول فش م م م م م م م م مما
206
ومن شعره : قيسم م م م م م م م م م م م م م م م م مميم النم م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ذو ذخي م م م م م م م م م م م م م م م م م م وذخي م م م م م م م م م م م م م م م م م م
يلص م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الغ م م م م م م م م م م م م م م م م ممداة م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن اليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممعي
فك م م م م م م م م م م م م ممان ملم م م م م م م م م م م م م ممد ف م م م م م م م م م م م م م النم م م م م م م م م م م م مماس شيس م م م م م م م م م م م م ماً
وحي م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر ك م م م م م م م م م م م م م م م م ممان كالب م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر الني م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ه م م م م م م م م م م م م م مما فرع م م م م م م م م م م م م م ان م م م م م م م م م م م م م م ممن علي م م م م م م م م م م م م م مما قري م م م م م م م م م م م م م ش
ص الش م م م م م م م م م م م م م م ممهي مص م م م م م م م م م م م م م م مماص الل م م م م م م م م م م م م م م ممق ب م م م م م م م م م م م م م م ممالن ّ ٍ ت مع م م م م م م م م م م م م م م م م ممي وزيم م م م م م م م م م م م م م م م م ر ي كه م م م م م م م م م م م م م م م م ممرون وأنم م م م م م م م م م م م م م م م م م َ وف م م م م م م م م م م م م م م م دار اليس م م م م م م م م م م م م م م م ممرور عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى س م م م م م م م م م م م م م م م مرير ي
وأن م م م م م م م م م م م م م م م ممت غيم م م م م م م م م م م م م م م م ماةثهم والغ م م م م م م م م م م م م م م م مموث فيه م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ل م م م م م م م م م م م م م م ممدى الظللم م م م م م م م م م م م م م م مماء والص م م م م م م م م م م م م م م ممبح اليس م م م م م م م م م م م م م م ممفور
مص م م م م م م م م م م م م م م ممي ي آل اح م م م م م م م م م م م م م م ممد ي م م م م م م م م م م م م م م مموم حش م م م م م م م م م م م م م م ممر ي
وي م م م م م م م م م م م م م م مموم النص م م م م م م م م م م م م م م م ممر ق م م م م م م م م م م م م م م م ممائلمهم مص م م م م م م م م م م م م م م م ممي ي
وقم م م م م م م م م م م م م ممال ل م م م م م م م م م م م م م ممه للن م م م م م م م م م م م م م ممب لن م م م م م م م م م م م م م ممت من م م م م م م م م م م م م م م م وم م م م م م م م م م م م ممن بعم م م م م م م م م م م م ممد ي الليفم م م م م م م م م م م م ممة ف م م م م م م م م م م م م م البايم م م م م م م م م م م م مما
207
إبن الصيفي ملكن م م م م م م م م م م م مما فك م م م م م م م م م م م ممان العف م م م م م م م م م م م ممو من م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م ممجية
فللم م م م م م م م م م م م مما ملكت م م م م م م م م م م م ممم س م م م م م م م م م م م ممال بال م م م م م م م م م م م ممدم أبط م م م م م م م م م م م مُح ف ونص م م م م م م م م م ممفح غ م م م م م م م م م ممدونا ع م م م م م م م م م ممن الس م م م م م م م م م ممرى نعم م م م م م م م م م م ّ
فحيس م م م م م م م م م م م م م م م ممبكم ه م م م م م م م م م م م م م م م ممذا التف م م م م م م م م م م م م م م م مماوت بينن م م م م م م م م م م م م م م م مما
وك م م م م م م م م م م م ل إن م م م م م م م م م م م م مماء بال م م م م م م م م م م م م ممذ ي في م م م م م م م م م م م م ممه ينض م م م م م م م م م م م م ممح
وحللت م م م م م م م م م م م م م م م ممم قت م م م م م م م م م م م م م م م ممل الس م م م م م م م م م م م م م م م ممارى وطال م م م م م م م م م م م م م م م مما
قال ابن ذخلكان قال الشيخ نصر ال بن ملي مشارف الصناعة بالخءزن وكان مممن ةثقمماة أهل اليسنة : رأيت فم النمام علمي بمن ابم طمالب فقلمت لمه يما اميالمؤمني تفتحمون مكمة فتقولون :ممن دذخل دار اب سفيان فهمو آممن ،ثّم يتمم علمى ولد ك اليسمي فم يموم الطمف مما تم ،فقمال :أمما سممعت أبيممات ابممن الصمميفي فم هممذا ،فقلممت ل فقممال اسممعها منممه ثم اسممتيقظت فبممادرت الم دار ) حيممص بيممص ( فخممرج الم فممذكرت لمما لرمؤيا فشممهق وأجهممش بالبكمماء وحلممف بممال بممان كممانت ذخرجت من فلمي أو ذخطى ال أحد وإن كنت نظلمتها إل ف ليلت هذه ث انشدن البيات : قال الشيخ عبداليسي اللي التوف سنة 1375هم مطشراً هذه البيات : ملكن م م م م م م م م م م م مما فك م م م م م م م م م م م ممان العف م م م م م م م م م م م ممو من م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م ممجيٍّة
بيم م م م م م م م م م م م م مموم بم م م م م م م م م م م م م ممه بطحم م م م م م م م م م م م م مماء مكم م م م م م م م م م م م م ممة تفتم م م م م م م م م م م م م ممح
فيسم م م م م م م م م ممالت بفيم م م م م م م م م ممض العفم م م م م م م م م ممو منم م م م م م م م م مما بطم م م م م م م م م مماحكم
ولم م م م م م م م م م م مما ملكت م م م م م م م م م م م ممم س م م م م م م م م م م م ممال بال م م م م م م م م م م م ممدم أبط م م م م م م م م م م م ممح
وحللت م م م م م م م م م م م م م م م ممم قت م م م م م م م م م م م م م م م ممل الس م م م م م م م م م م م م م م م ممارى وطال م م م م م م م م م م م م م م م مما
فككنم م م م م م م م م م م مما أسم م م م م م م م م م م ممياً منكم م م م م م م م م م م ممم كم م م م م م م م م م م مماد يذبم م م م م م م م م م م ممح
وف م م م م م م م م م ي م م م م م م م م مموم ب م م م م م م م م ممدر م م م م م م م م م ممذ أس م م م م م م م م م مرنا رج م م م م م م م م الكم
غ م م م م م م م م م ممدونا ع م م م م م م م م م ممن الس م م م م م م م م م ممرى نع م م م م م م م م م ممف ونص م م م م م م م م م ممفح
فحيس م م م م م م م م م م م م م م م ممبكم ه م م م م م م م م م م م م م م م ممذا التف م م م م م م م م م م م م م م م مماوت بينن م م م م م م م م م م م م م م م مما
ي قبيم م م م م م م م م م م م م ممل فقيم م م م م م م م م م م م م ممه أرب م م م م م م م م م م م م م وأرب م م م م م م م م م م م م م ح فم م م م م م م م م م م م م ممأ ّ
ول غم م م م م م م م م م م م م م ممرو اذ كنم م م م م م م م م م م م م م مما صم م م م م م م م م م م م م م ممفحنا وُج رمُت م م م م م م م م م م م م م م
فك م م م م م م م م م م م م مّل إن م م م م م م م م م م م م مماٍء بال م م م م م م م م م م م م ممذ ي في م م م م م م م م م م م م ممه ينض م م م م م م م م م م م م ممح
208
شممهاب الممدين أبممو الف موارس سممعد بممن ملمممد بممن سممعد بممن الصمميفي التلميلمممي ويقممال لممه ) حيص بيمص ) ( (1أيضماً ،كمان فقيهماً شماعراً أديبماً لمه رسائل فصميحة بليغمة ،وكان ممن أذخمب الناس باشعار العرب واذختلف لغاتم ،وهو من ولد اكثم بن الصيفي. كانت وفاته 6شعبان سنة 574ببغداد ودفن ف مقابر قريش ،وكان ل ياطب أحممداً إل بكلم معرب ول يت ك عقبًا. وقال ابن ذخلكان :كان فقيها شافعي المذهب تفقمه بمالر ي علمى القاضمي ملممد بمن عبمد الكري المموزان وتكلممم فم ميسممائل اللف إل أنممه غلممب عليممه الدب ونظممم الشممعر وأجمماد فيممه مممع جءزالة لفظه وأذخذ الناس عنه أدباً وفضلً كثيًا. وقال اليممافعي فم مممرآة النممان وعبة اليقظممان فم حموادث سممنة اربع وسبعي وخس مائممة تمموف حيممص بيممص أبوالفموارس سممعد بممن ملمممد التلميلمممي الشمماعر وله ديموان معممروف ،وكان وافممر الدب متضلعاً ف اللغة بصياً بالفقه والناظرة ،وقال الشيخ نصر ال بن علي قال ابمن ذخلكمان وكان مممن ةثقممات أهممل اليسممنة رأيممت ف م النممام علممي بممن اب م طممالب ) القصممة ( وذكره الممافظ ابممو سعيد اليسلمعان ف كتاب الذيل وأةثن عليه وحدث بشيء من ميسلموعاته __________________ 1م انا قيل له حيص بيص لنه رأى الناس يوم اً فم حركة مءزعجمة وأممر شمديد ،فقمال :مما للنماس فم حيمص بيمص ، فبقي عليه هذا اللقب ،ومعن هاتي الكللمتي :الشدة والذختلط.
209
وق رأ عليممه ديموانه وميسممائله .وكان مممن أذخممب النمماس باشممعار العممرب واذختلف لغمماتم ،ويقممال انممه ي العمرب ويتقلّمد سميفاً كان فيه تعمماظم وكان ل يمماطب أحممداً إل بمالكلم العرب وكان يلبممس ز ّ فعلمل فيه ابو القاسم بن الفضل. ب واقرظ النظمل اليمابس كم تبار ي وكم تطّولم طرطور ك ما فيك شعرة من تيم فُك لم الض ّ واشرب ما شئت بول الظليم ليس ذا وجه من يضيف ول يقر ي ول يدفع الذى عمن حري فللممما بلغت البيات ابا الفوارس قال : ت مشمماراً إليممه بممالتعظيم فالش مريف الكري ينقممص قممدراً ل تضممع مممن عظيممم قممدر وإن كن م َ بالتعمّد يم علممى الشمريف الكري ولع اللمممر بممالعقول رمى اللمممر بتنجييسممها وبالتحري قممال اليسمميد المي ف العيان ج 45ص : 232ولليسيد ملمد بن اليسيد صممادق الفحمام النجفممي تلميممس لبيات اليص بيص وهي : ون م م م م م م م م م م م م م م م ممن ولة الم م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممنا رعي م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
ت س م م م م م م م م م م م م م م م م ميًّة وج م م م م م م م م م م م م م م م م دتنا الءزه م م م م م م م م م م م م م م م م راء لييس م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ ملكن م م م م م م م م م م م مما فك م م م م م م م م م م م ممان العف م م م م م م م م م م م ممو من م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م ممجّية
نعم م م م م م م م م م م م ممم جم م م م م م م م م م م م ممدنا الختم م م م م م م م م م م م ممار ليم م م م م م م م م م م م ممس ُأمي م م م م م م م م م م م م مًة
أم م م م م م م م م مما ن م م م م م م م م ممن ي م م م م م م م م مما اه م م م م م م م م ممل الض م م م م م م م م ممللة والعلم م م م م م م م م ممى
عفون م م م م م م م م م م مما بيم م م م م م م م م م م مموم الفتم م م م م م م م م م م ممح عنكم م م م م م م م م م م ممم تكّرم م م م م م م م م م م مما
ولا ملكتم سال بالدم أبطح علم أبت م م م م م م م م م م م م م م ممم ب م م م م م م م م م م م م م م ممالطفوف لن م م م م م م م م م م م م م م مما دم م م م م م م م م م م م م م م مما
غدونا عن السرى َن ّن م ونصفح
وحللت م م م م م م م م م م م م م م م ممم قت م م م م م م م م م م م م م م م ممل الس م م م م م م م م م م م م م م م ممارى وطال م م م م م م م م م م م م م م م مما
ونم م م م م م م م ممن أُنم م م م م م م م مماس ل م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م ممك الغ م م م م م م م م ممدر ش م م م م م م م م ممأننا
ول الذخ م م م م م م م م م ممذ بالث م م م م م م م م م ممأر ال م م م م م م م م م ممذ ي ك م م م م م م م م م ممان دينن م م م م م م م م م مما
ولكنلم م م م م م م م م م م م م م م م مما نعف م م م م م م م م م م م م م م م ممو ونكظ م م م م م م م م م م م م م م م ممم غيضم م م م م م م م م م م م م م م ممنا
فحيس م م م م م م م م م م م م م م م ممبُك مم ه م م م م م م م م م م م م م م م ممذا التف م م م م م م م م م م م م م م م مماوت بينن م م م م م م م م م م م م م م م مما
وكل إناء بالذ ي فيه ينضح
210
وقوله ف مدح أمي الؤمني علي .7
)(1 )(2
ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنو الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب رأي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممافيت
أوص م م م م م م م م م م م م م مماف مم م م م م م م م م م م م م م مما أوتيم م م م م م م م م م م م م م ممت ل تيسم م م م م م م م م م م م م م ممع
فجعل م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م ممدحي الص م م م م م م م م مملمت ع م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م ممرف
كم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الدائم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممح دون م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه يقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماذا أق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول وك م م م م م م م م م م م م م م م م م ل مقيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتم
بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م الفاضم م م م م م م م م م م م م م م م م ممل فيم م م م م م م م م م م م م م م م م ممك متلمم م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
ومن شعره قوله ف الفتخار : ذخ م م م م م م م م م م ممذوا م م م م م م م م م م م ممن ذم م م م م م م م م م م ممامي ع م م م م م م م م م م ممدة للعم م م م م م م م م م م مواقب
فيم م م م م م م م م مما قم م م م م م م م م ممرب مم م م م م م م م م مما بين م م م م م م م م م م وبي م م م م م م م م م م الطم م م م م م م م م ممالب
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م موان زم م م م م م م م م م م م م م م م م م امي بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممالرام ،ورّب م م م م م م م م م م م م م م م م م ا م
نقاض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميته بالرهف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممات لقواض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
عل م م م م م م ممى حيم م م م م م م م م م م م م م م مما ددت الص م م م م م م ممبا ع م م م م م م ممن ص م م م م م م ممبابة
ذيم م م م م م م م م م مماد الطايم م م م م م م م م م مما عم م م م م م م م م م ممن عم م م م م م م م م م ممذاب الشم م م م م م م م م م ممارب
ورضم م م م م م م م م م م م م م ت ب م م م م م م م م م م م م م ممأذخلق الش م م م م م م م م م م م م م مميب ش م م م م م م م م م م م م م ممبيبًة
معاصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممية ل تيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتكي ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماذب
عقائ م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزم ل تب م م م م م م م م م م م م م م م م مماح لض م م م م م م م م م م م م م م م م ممارع ول م م م م م م م م م م م م م م م م م م مق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذوف بكم م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل تمَُنوف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٍة ت ُمق م م م م م م م م م م م م ممتاً أغ م م م م م م م م م م م م مّر العم م م م م م م م م م م م ممادى انن م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م م ّ
وأس م م م م م م م م م م م م م م م م مرار ح م م م م م م م م م م م م م م م ممءزم لت م م م م م م م م م م م م م م م ممذاع للع م م م م م م م م م م م م م م م ممب رأى العم م م م م م م م ممءز أحلم م م م م م م م ممى مم م م م م م م م ممن وص م م م م م م م ممال الك م م م م م م م م مواعب ب ذخل م م م م م م م م م م م م م م م مّو ك م م م م م م م م م م م م م م م ممان عونم م م م م م م م م م م م م م م م اً ل م م م م م م م م م م م م م م م موائب ور ّ وإن ص م م م م م م م م م م م م م ممفرت علم م م م م م م م م م م م م م مما أف م م م م م م م م م م م م م ممدت حق م م م م م م م م م م م م م ممائب
روي م م م م م م م م م م م ممدكم إنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م ممد موس م م م م م م م م م م م م م ٌر ه م م م م م م م م م م ممل لن م م م م م م م م م م ممال إل ذخ م م م م م م م م م م ممادم ش م م م م م م م م م م ممهوة الف م م م م م م م م م م ممت
وه م م م م م م م م م م م م م م ل شم م م م م م م م م م م م م م ممهوة إل للم م م م م م م م م م م م م م ممب الع م م م م م م م م م م م م م مماطب
فل تطلب م م م م م م م م م م م م منم م م م م م م م م م م ممه سم م م م م م م م م م م مموى َس م م م م م م م م م م م م ّدم ذخلم م م م م م م م م م م ممة
فم م م م م م م م م م م م م م ممإن زاد شم م م م م م م م م م م م م م مميئاً فليكم م م م م م م م م م م م م م ممم لللم م م م م م م م م م م م م م م مواهب
س م م م م م م م ممرهت ) (3بادم م م م م م م م ممان س م م م م م م م ممرى ك م م م م م م م ممل ح م م م م م م م ممادث
ول كح م م م م م م م م م م م م م ممل إل م م م م م م م م م م م م م م ممن غب م م م م م م م م م م م م م ممار ال م م م م م م م م م م م م م مواكب
فل تص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممطلوها ،ان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما دار مي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
مواقم م م م م م م م م م م م م م م ممدها هم م م م م م م م م م م م م م م ممام اللم م م م م م م م م م م م م م م ممو ك الغم م م م م م م م م م م م م م م ممال ٍ ب
__________________ 1م رواها العلماد الصفهان ف كتابه ذخريدة القصر وجريدة العصر ( مطبعة اللمع العللمي العراقي. 2م الصنو :الخ الشقيق. 3م مرهت عينه .ذخلت من الكحل.
211
سأض م م م م م م م م م م م م م م م ممرمها حم م م م م م م م م م م م م م م م مراء ين م م م م م م م م م م م م م م م ممءزو شم م م م م م م م م م م م م م م م مرارها
عل م م م م م م م م ممى جنب م م م م م م م م ممات الق م م م م م م م م مماع ن م م م م م م م م ممءزو الن م م م م م م م م ممادب
)(1
بك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل تيلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأّن قلميص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ث بغصم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن البان م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة التع م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماقب يل ُ
)(2
إذا كم م م م م م م م م م م م م م ممذب الم م م م م م م م م م م م م م ممبق الللمم م م م م م م م م م م م م م مموع لشم م م م م م م م م م م م م م ممائم
ف م م م م م م م م م م ممبق ظباه م م م م م م م م م م مما ص م م م م م م م م م م ممادق غيم م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م مماذب
فم م م م م م م م م م م م م م م موارس ب م م م م م م م م م م م م م م مماتوا ملمعي م م م م م م م م م م م م م م م م فأص م م م م م م م م م م م م م م ممبحوا
وآةث م م م م م م م م ممار عق م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م مرأ ي عق م م م م م م م م ممد اليس م م م م م م م م ممبائب
)(3
إذا ش م م م م م م م م م م م م ممرعوا الرمم م م م م م م م م م م م م اح للطع م م م م م م م م م م م م ممن ذخلته م م م م م م م م م م م م ممم
بم م م م م م م م م م م م م ممدوراً تم م م م م م م م م م م م م ممارى ف م م م م م م م م م م م م م م طلب ك م م م م م م م م م م م م م مواكب
أس م م م م م م م م م م م م م ممود إذا ش م م م م م م م م م م م م م ممب اللمي م م م م م م م م م م م م م ممس ض م م م م م م م م م م م م م م مرامه
)(4
ومنها :
أس م م م م م م م ممالوا نف م م م م م م م مموس الس م م م م م م م ممد ف م م م م م م م مموق الثع م م م م م م م ممالب
ومنها : وركم م م م م م م م م م ب ك م م م م م م م م م م م ممأّن العي م م م م م م م م م م م ممس اي م م م م م م م م م م م ممان ةثم م م م م م م م م م م م مّوروا
تيسم م م م م م م م م م م م مماوق أعنم م م م م م م م م م م م مماق الصم م م م م م م م م م م م ممبا والنم م م م م م م م م م م م ممائب
)(5
ذخف م م م م م م م م م م م م م مماف عل م م م م م م م م م م م م م ممى أكواره م م م م م م م م م م م م م ا ،فك م م م م م م م م م م م م م ممأنم
م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م مموبر ال م م م م م م م م م ممأنوس عن م م م م م م م م م ممد الغ م م م م م م م م م موارب
)(6
] هذه مبالغة ف ذخفة الرجال على الرحال [ كأنم بعض أوبار الباعر إذا أض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمرتم ليل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة أظهرتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
صم م م م م م م م م م م م م م م م ممبيحتها بي م م م م م م م م م م م م م م م م م الن م م م م م م م م م م م م م م م م م والم م م م م م م م م م م م م م م م ممآرب
ومنها : س م م م م م م موا ك فه م م م م م م ممل ف م م م م م م م الك م م م م م م ممأس فض م م م م م م ممل لش م م م م م م ممارب؟
ض ن م م م م م م م م م م م م مماقع ح م م م م م م م م م م م م مّره وبم م م م م م م م م م م م م ظلم م م م م م م م م م م م م ممأ ل م م م م م م م م م م م م م أر َ __________________ 1م النادب .جع جندب ،حيوان صغي يشبه الراد كثي القفءز والوةثوب. 2م يلث .يدار ويعصب. 3م اليسبائب :جع سبيبة ،وهي الصلة من الشعر. 4م اللميممس :اليممش ال مراو ،والض مرام :لممب النممار ،والثعممالب :جممع ةثعلممب ،وهو طممرف الرمح الممداذخل ف م جبممة اليسنان 5م النائب .جع جنوب ،وهي ريح تالف الشلمال. 6م الغوارب ،جع غار ،وهو من البعي بي اليسنام والعنق.
212
وقوله ف الفتخار : ي م م م م م م م م م م م م م م م مما رواة الش م م م م م م م م م م م م م م م ممعر ،ل ت م م م م م م م م م م م م م م م ممرووه ل م م م م م م م م م م م م م م م م م
فبغي م م م م م م م م م م م م م م م م م م الش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعر ش م م م م م م م م م م م م م م م م م مميدت ُرتَ م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
وردوا الفض م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ،وم م م م م م م م م م م م م م م م مما بلم م م م م م م م م م م م م م م م م موا ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ميس م م م م م م م م م م م م م م مملمعاً والّش م م م م م م م م م م م م م م م م رمب غي م م م م م م م م م م م م م م م م الش م م م م م م م م م م م م م م ممرب
ليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممت بالقاع م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممن مكُرم م م م م م م م م م م م م م م م م م ٍة
وأب م م م م م م م م م م م م م م م ممو رغم م م م م م م م م م م م م م م م وان ) (2ذو ال م م م م م م م م م م م م م م م ممد أب م م م م م م م م م م م م م م م م م
] ودعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموه لضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعاف عُّيه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ومنها :
عّفم م م م م م م م م م م م م م م م م م رموا لليس م م م م م م م م م م م م م م م م مملم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أوجهك م م م م م م م م م م م م م م م م ممم قب م م م م م م م م م م م م م م ممل ي م م م م م م م م م م م م م م مموٍم ه م م م م م م م م م م م م م م ممامه ف م م م م م م م م م م م م م م م ص م م م م م م م م م م م م م م ممعد يعيس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذئب ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م معرك م م م م م م م م م م م م م م م م ة
مم م م م م م م م م م م م ممانٌع عنه م م م م م م م م م م م م ممم ) ُزَه ي م م م م م م م م م م م م م م ( الكيسم م م م م م م م م م م م ممب
)(1
إنم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ذخي م م م م م م م م م م م م م م م م م م مُل حكيم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم العم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرب
حيم م م م م م م م م م م م م ممث مم م م م م م م م م م م م م مما أبم م م م م م م م م م م م م ممدانه ف م م م م م م م م م م م م م م صم م م م م م م م م م م م م ممبب ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائم الرزاق عن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد الثعل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
)(3
وقوله :
اذا شم م م م م م م م م م م م م م م م م مموركت ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م أمم م م م م م م م م م م م م م م م م ممر بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوٍن تشم م م م م م م م م م م م ممار ك ف م م م م م م م م م م م م م اليم م م م م م م م م م م م مماة بغي م م م م م م م م م م م م م ذخلم م م م م م م م م م م م ممف
فل يغش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ك ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماُر او نف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور أرسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م طاليس والكل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب العق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور
وقوله : ب وج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وه ل يلمرهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا عتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ٌ فلم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما دان اللئ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام لغيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأس
جم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدير أن تصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفر بالصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممغار ول لن الديم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد لغي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م نم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
__________________ 1م وزهي ،يريد به زهي بن اب سللمى احد اصحاب العلقات من شعراء الاهلية. 2م رغوان ،لقمب ماشمع بمن دارم بمن مالمك بمن حنظلمة بمن مالمك بمن زيد منماة بمن تيمم ،لقمب بمه لفصماحته وجهمارة صوته. 3م عيسممل الممذئب .اضممطرم فم عممدوه فخفممق برأسممه ،شممائم الرزاق ،ناظرها وفعممل شممام ذخمماص بممالبق ،يقممال ،شممام البق اذا نظر ال سحابته اين تطر.
213
وقوله : يلي م م م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م م م م الق م م م م م م م م م م م م م ممول وين م م م م م م م م م م م م م ممو عل م م م م م م م م م م م م م ممى
سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامعه وه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م و ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه يقص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
كشم م م م م م م م م م م م م م م م مموكة العقم م م م م م م م م م م م م م م م ممرب ف م م م م م م م م م م م م م م م م م شم م م م م م م م م م م م م م م م ممكلها
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما حن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو وه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ل ترح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
وقوله : ل تلطفم م م م م م م م م م م م م م م م ممن بم م م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي لم م م م م م م م م م م م م م م م ممؤم فتطغيم م م م م م م م م م م م م م م م ممه
واغلم م م م م م م م م م م ممظ لم م م م م م م م م م م ممه يم م م م م م م م م م م ممأت مطواعم م م م م م م م م م م مما وم م م م م م م م م م م ممذعا
إن الديم م م م م م م م م م م م م م م م ممد نلي م م م م م م م م م م م م م م م م م النم م م م م م م م م م م م م م م م ممار شم م م م م م م م م م م م م م م م ممدته
ول م م م م م م م م ممو ص م م م م م م م م م ممببت علي م م م م م م م م م ممه ال م م م م م م م م م مماء م م م م م م م م م م مما لن م م م م م م م م م مما
ومن قوله : هن م م م م م م م م م م م م مما رج م م م م م م م م م م م م ب الش م م م م م م م م م م م م ممهور وم م م م م م م م م م م م مما يلي م م م م م م م م م م م م ممه
بقم م م م م م م م م م م م ممامؤ ك انم م م م م م م م م م م م ممت يم م م م م م م م م م م م مما رجم م م م م م م م م م م م ب الرجم م م م م م م م م م م م ال
ل م م م م م م م م م م م م ممه البك م م م م م م م م م م م ات لك م م م م م م م م م م م م ممن ك م م م م م م م م م م م م ممل ح م م م م م م م م م م م م ممول
وانم م م م م م م م م م م م م ممت مبم م م م م م م م م م م م م ممار ك ف م م م م م م م م م م م م م م كم م م م م م م م م م م م م ممل حم م م م م م م م م م م م م ممال
وله ممن قصميدة فم ممدح الموزير ملممود بمن أبم توبة المروز ي ،قلمده اليسملطان سمنجر بمن ملكشاه اليسلجوقي الوزارة سنة .521 ُك ّف م م م م م م م م م م ميم مقالم م م م م م م م م م ممك ع م م م م م م م م م ممن ل م م م م م م م م م ممومي وتفنيم م م م م م م م م م ممد ي
صم م م م م م م م م م م م م م م ممبابت بم م م م م م م م م م م م م م م ممالعلى ل الم م م م م م م م م م م م م م م ممرد الغيم م م م م م م م م م م م م م م ممد
أطل م م م م م م م م م ممت ح م م م م م م م م م ممت حيس م م م م م م م م م ممبت ال م م م م م م م م م ممد منقص م م م م م م م م م م مًة ل م م م م م م م م م مما رأي م م م م م م م م م ممت غرام م م م م م م م م م ماً ج م م م م م م م م م ممل ع م م م م م م م م م ممن ع م م م م م م م م م ممذٍل
كل ول م م م م م م م م م م م م م م ممو أنم م م م م م م م م م م م م م م ممه حتم م م م م م م م م م م م م م م ممف اللماجي م م م م م م م م م م م م م م م ممد حيسم م م م م م م م م م م م م م م م ممبته بم م م م م م م م م م م م م م م م مموى اليسم م م م م م م م م م م م م م م م ممانة ال م م م م م م م م م م م م م م م ممرود رج م م م م م م م م م م م م م م ر ال م م م م م م م م م م م م م م ممداة بإنش م م م م م م م م م م م م م م مماٍد وتغري م م م م م م م م م م م م م م ِد
)(1
إذا وني م م م م م م م م م م م م م مم م م م م م م م م م م م ممن الرق م م م م م م م م م م م م ال ،واضم م م م م م م م م م م م ممطرمت
مم م م م م م م م م ممن اللّغم م م م م م م م م مموب ذخلطم م م م م م م م م ممن البي م م م م م م م م م ممد بالبي م م م م م م م م م ممد
)(2
أزّم م م م م م م م م م م م م َةم العيم م م م م م م م م م م م ممس مم م م م م م م م م م م م ممن ه م م م م م م م م م م م م مّم وتيسم م م م م م م م م م م م ممهيد
يلملم م م م م م م م م ممن شم م م م م م م م م ممعثاً علم م م م م م م م م ممى الك م م م م م م م م م موار تيسم م م م م م م م م ممبهم
ل والرواق م م م م م م م م م م م م م ممص ف م م م م م م م م م م م م م م م النيس م م م م م م م م م م م م م مماع يبعثه م م م م م م م م م م م م م مما
م م م م م م م مما ح م م م م م م ممن قل م م م م م م ممب الم م م م م م م م اليس م م م م م م ممناء م م م م م م م ممن علم م م م م م م مٍق
لكننم م م م م م م م م م م م م م م م بالع م م م م م م م م م م م م م م ممال جم م م م م م م م م م م م م م م مّد معلم م م م م م م م م م م م م م م ممود
__________________ 1م العواسل ،الرماح الت تتءز لينا ،وولغها ،ماز ف دذخولا ف الجيسام. 2م مذال :مبتذل بالنفاق .واللغاديد :جع لغدود :للمة ف اللق او كالءزوائد من اللحم ف باطن الذن. 3م العلمود ،هو الذ ي هده العشق.
214
)(3
ال م م م م م م م م م م م م م م ل م م م م م م م م م م م م م مواٍء أم م م م م م م م م م م م م ممام الي م م م م م م م م م م م م ممش معق م م م م م م م م م م م م ممود
صم م م م م م م م م م م م م م م م ممبابت دون عقم م م م م م م م م م م م م م م م ممد زانم م م م م م م م م م م م م م م م ممه عن م م م م م م م م م م م م م م م م مٌق أمي م م م م م م م م م م ممس تيه م م م م م م م م م م م ماً عل م م م م م م م م م م ممى الحي م م م م م م م م م م مماء كلّهم م م م م م م م م م م مُم كي م م م م م م م م م م م ممف الج م م م م م م م م م م م ممادةُ فم م م م م م م م م م م م م نظم م م م م م م م م م م م مٍم وقافيم م م م م م م م م م م م مٍة
عللم م م م م م م م م م م م م ماً ب م م م م م م م م م م م ممأن نظي م م م م م م م م م م م مم ي غُي م م م م م م م م م م م م م موجم م م م م م م م م م م م ود
ع م م م م م م م م ممن ذخ م م م م م م م م مماطر بص م م م م م م م م ممروف ال م م م م م م م م ممدهر مك م م م م م م م م ممدود؟
ت هّنم م م م م م م م م م م الع م م م م م م م م م ممءزم نازلم م م م م م م م م م ًة ك م م م م م م م م م ممم ق م م م م م م م م م ممد قَريم م م م م م م م م م ُ
والطم م م م م م م م م ممب يلم م م م م م م م م ممب ف م م م م م م م م م م سم م م م م م م م م مماحات رعديم م م م م م م م م ممد بفم م م م م م م م م م م ممن مم م م م م م م م م م م مما بي م م م م م م م م م م م م مقتم م م م م م م م م م م مموٍل مطم م م م م م م م م م م ممرود
)(1
عل م م م م م م م م م م م ممى ني م م م م م م م م م م م ممع لي م م م م م م م م م م م ممل الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورود
)(2
فحطّلم م م م م م م م م م م وا ف م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م متاقي ك م م م م م م م م م م مّل ُأمل م م م م م م م م م ممود
)(3
كم م م م م م م م م م م م ممان فم م م م م م م م م م م م ممرط ت م م م م م م م م م م م م موال الطعم م م م م م م م م م م م ممن بينهم م م م م م م م م م م م ممم
ولم م م م م م م م م م م ممغ العواس م م م م م م م م م م م ممل أو مع م م م م م م م م م م م ممروف ملم م م م م م م م م م م م ممود
)(4
ال م م م م م م م م مواهب التم م م م م م م م ممف والعيم م م م م م م م ممش الصم م م م م م م م مميب مع م م م م م م م م ماً
ف م م م م م م م م م م م م ممالوت بالب م م م م م م م م م م م م ممأس ،والحي م م م م م م م م م م م م مماء ب م م م م م م م م م م م م ممالود
ص م م م م م م م م م م م م م م م م م مرمّوها مراح م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م أعنّته م م م م م م م م م م م م م م م م مما تب ّ
تكم م م م م م م م م م م م م مّر فم م م م م م م م م م م م م م ليلم م م م م م م م م م م م م مٍة ليلء م م م م م م م م م م م م م ممن َرَه م م م م م م م م م م م م م ٍجم
تن م م م م م م م م م م ممءزو بُلم م م م م م م م م م م ممس هف م م م م م م م م م م ممت أض م م م م م م م م م م ممغانم ب م م م م م م م م م م ممم
ومنها : إن أميس م م م م م م م م ممك الغي م م م م م م م م ممث ل م م م م م م م م م م يب م م م م م م م م ممس مك م م م م م م م م ممارمه
ط م م م م م م م م م م م م م ممول الط م م م م م م م م م م م م م ممال ول ذخل م م م م م م م م م م م م م ممف الواعي م م م م م م م م م م م م م ممد
ض دون ب م م م م م م م م م م م م م م ممذلته م م م م م م م م م م م م م م م ممال م م م م م م م م م م م م م م م ممذال وعم م م م م م م م م م م م م م ممر ٌ
ذخ م م م م م م م م م مموض الس م م م م م م م م م ممنة ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء اللغادي م م م م م م م م م ممد
)(5
أرق م م م م م م م م م م م م م م م ممن ذخل م م م م م م م م م م م م م م ممق الص م م م م م م م م م م م م م م ممهباء ش م م م م م م م م م م م م م م مميلمته
ف م م م م م م م ممإن يه م م م م م م م ممج فه م م م م م م م ممو ك م م م م م م م مماس ذخل م م م م م م م ممق جللم م م م م م م م ممود
وقوله : إل م م م م م م م م م م م م م أمن م م م م م م م م م م م م النفم م م م م م م م م م م ممس كم م م م م م م م م م م ممل عظيلمم م م م م م م م م م م ممة
وده م م م م م م م م م م م م ممر ي عنهم م م م م م م م م م م م مما داف م م م م م م م م م م م م ممع ل م م م م م م م م م م م م م وذائ م م م م م م م م م م م م ممد
__________________ 1م الرواقصممى ،البممل اليسممرعة فم سمميها .والنيسمماع ،حبممال مممن ادم عريض تشمّد بممه الرحال ،واحممدها نيسممع بكيسممر النون. 2م الرقال ،السراع ،والضطلمار ،الضلمور ،وهو الءزال .وللغوب ،التعب والعياء الشديد. 3م وجف البعي والفرس بف ،عدواً وسار العنق. 4م الج ،ما اةثي من الغبار .والنجيع ،دم الوف ذخاصة. 5م تنءزو ،تثب .واللممس ،الشمجعا م والضمغان ،الحقماد الشمديدة .والمتاقي جمع ترقوة وهو العظمم المذ ي بيم ةثغمرة النحر والعاتق .والملود ،هنا وصف للرمح الهتءز.
215
وأس م م م م م م م م م م م م م ممتوكف الع م م م م م م م م م م م م م ممروف أي م م م م م م م م م م م م م ممد ي معش م م م م م م م م م م م م م مٍر
ت م م م م م م م م م م م م م م مموت الم م م م م م م م م م م م م م م ممان عن م م م م م م م م م م م م م م ممدهم والام م م م م م م م م م م م م م م ممد
ذا أن م م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م م ممالغر القم م م م م م م م م م م م م م م م مواف م م م م م م م م م م م م م م م م ممدحتهم
لغ م م م م م م م م م م م م ممذٍر ،هجتنم م م م م م م م م م م م م م بالدي م م م م م م م م م م م م ممح القص م م م م م م م م م م م م ممائد!
وله ف الكلمة : ل تلب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدهر عل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى غ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرة
فلم م م م م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م م م م مموت ال م م م م م م م م م م م م م م ممي م م م م م م م م م م م م م م م ممن ب م م م م م م م م م م م م م م ممد
ول يادعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك طوي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل البقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فتحيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممب الط م م م م م م م م م م م م م م م م ممول م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الل م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ينف م م م م م م م م م م م م م م م ممد م م م م م م م م م م م م م م م م مما ك م م م م م م م م م م م م م م م ممان ل م م م م م م م م م م م م م م م ممه آذخ م م م م م م م م م م م م م م م ممر
مم م م م م م م م م م م م م مما أقم م م م م م م م م م م م م ممرب الهم م م م م م م م م م م م م ممد مم م م م م م م م م م م م م ممن اللحم م م م م م م م م م م م م ممد!
وله من قصيدة :
بن م م م م م م م م م م م م م م م م م دارٍم إن ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ُتغي م م م م م م م م م م م م م م م م موا فب م م م م م م م م م م م م م م م م مّد لموا
للمر علمم م م م م م م م م م م م ممائلمكم يم م م م م م م م م م م م مموم الكريهم م م م م م م م م م م م ممة ب م م م م م م م م م م م م مما ُ
ربطت م م م م م م م م م ممم بأطن م م م م م م م م م مماب ال م م م م م م م م م ممبيوت جي م م م م م م م م م مماد ُك م م م م م م م م م م م مم
وم م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م ممللمت أفحوصم م م م م م م م م م ةٌ لف م م م م م م م م م ممت ح م م م م م م م م م مّر وذخي م م م م م م م ممل الع م م م م م م م ممدى ف م م م م م م م م ك م م م م م م م مّل ملحلم م م م م م م م مٍة ت م م م م م م م ممر ي
ف م م م م م م م م م م ممإن الُق م م م م م م م م م م ممرى وال م م م م م م م م م م ممدَن حي م م م م م م م م م م ممءزت لعبُم م م م م م م م م م م مٍد
)(2
اذا م م م م م م م م م م م مما ش م م م م م م م م م م ممببتم ن م م م م م م م م م م ممار ح م م م م م م م م م م ممرٍب وقوده م م م م م م م م م م مما ض م م م م م م م م م م م م مملمنت لك م م م م م م م م م م م م ممم أن ترجعوه م م م م م م م م م م م م م ا حي م م م م م م م م م م م م ممدًة
أن م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م ممرء ل أوفم م م م م م م م م الن م م م م م م م م م ع م م م م م م م م ممن ض م م م م م م م م مراعة ول أط م م م م م م م م م م ممرُق ال م م م م م م م م م م مّي اللئ م م م م م م م م م م ممام بدح م م م م م م م م م م ممة ول م م م م م م م م م ممو تغم م م م م م م م م م م ممانيت عم م م م م م م م م م م ممن مم م م م م م م م م م م ممال البخيم م م م م م م م م م م ممل لنّنم م م م م م م م م م م م
)(1
ص م م م م م م م ممدور الواض م م م م م م م ممي ال م م م م م م م ممبيض والس م م م م م م م ممل الُيسم م م م م م م م م لممِر
ب ال م م م م م م م م مّروع ب م م م م م م م م ممالنمَّعِم اللم م م م م م م م م مِر ف غ ممممممممم ّ تواج م م م م م م م م م ُ ول أس م م م م م م م م م م م م م ممتفيد الم م م م م م م م م م م م م م ممن إل م م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م مُد عمر )(3
عرقتن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ِش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّد مةُمالزم ال ُغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
)(4
رأي م م م م م م م ممت الغن م م م م م م م م م بالّ م م م م م م م ممذّل ض م م م م م م م م مرباً م م م م م م م م ممن الفق م م م م م م م ممر
__________________ 1م اللمر ،جع خار م بكيسر الاء م وهو ما تغطي به الرأة رأسها. 2م الفحوص ،مثم القطاة. 3م تواجف تتواجف ،أ ي تعدو وتيسي العنق ،وغب كل شيء عاقبته. 4م م الطممروق .اليممء ليلً ،وعمرق العظممم ،اذا أذخممذ عنممه معظممم اللحممم وهمبه وبقممي عليممه لمموم رقيقممة والزم الغممب ، سنوات القحط الشداد.
216
وله ف الدح : ُميس م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمّه ُرم الب م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن مض م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ب اللب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب مصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممغية تط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مَر ُ
يقش م م م م م م م م م م م م م م م ممعّر ال م م م م م م م م م م م م م م م مموت م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م م م م م م م م ممذره
)(1
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديث ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميه
كللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أوس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعت مبتليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ُت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ءزمم الحم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداث كالم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبه أربم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ُذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م بمه بارتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرأ ي ل فك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممره
واذا م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدبت س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنةٌ
كم م م م م م م م م م م م م ممان سم م م م م م م م م م م م م ممقيا الم م م م م م م م م م م م م ممي مم م م م م م م م م م م م م ممن مطم م م م م م م م م م م م م ممره
ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌر م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن فض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائله
وم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديي في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن درره
ف ال م م م م م م م م م م م م م م م ممدين ال م م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي وض م م م م م م م م م م م م م م ممحت ش م م م م م م م م م م م م م م م ممر ُ
ظُلم م م م م م م م م م م م م م م ممم الح م م م م م م م م م م م م م م م ممداث م م م م م م م م م م م م م م م م ممن غ م م م م م م م م م م م م م م م ممرره
)(2
وله من قصيدة نظلمها برو : )(3
بصم م م م م م م م م م م م م ممحراء مم م م م م م م م م م م م م ممرو واستشم م م م م م م م م م م م م مماطت بلبلم م م م م م م م م م م م م ممه
وضم م م م م م م م مماقت ذخراس م م م م م م م م ممان عل م م م م م م م م ممى مع م م م م م م م م ممرق ال م م م م م م م م مموى
كلم م م م م م م م م م م م م مما أح م م م م م م م م م م م م ممرزت ص م م م م م م م م م م م م مميد الفلة حب م م م م م م م م م م م م ممائله
أعّنم م م م م م م م م م م م م عل م م م م م م م م م م م ممى فع م م م م م م م م م م م ممل التص م م م م م م م م م م م ممب ،إننم م م م م م م م م م م م م
رأيم م م م م م م م م م م ممت جيم م م م م م م م م م م ممل الصم م م م م م م م م م م ممب يلمم م م م م م م م م م م ممد فم م م م م م م م م م م مماعله
فللمم م م م م م م م م م م م م م م م م مما أب م م م م م م م م م م م م م م م م م م إل غرام م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً وص م م م م م م م م م م م م م م م م ممبوة
أطع م م م م م م م م م م م ممت هم م م م م م م م م م م م مواكم ،واس م م م م م م م م م م م ممتلمرت شم م م م م م م م م م م م مواغله
وأجري م م م م م م م م م م ت دمع م م م م م م م م م م ماً لم م م م م م م م م م ممو أصم م م م م م م م م م مماب بيس م م م م م م م م م م ممحه
رب م م م م م م م ا ال م م م م م م م ممل يومم م م م م م م م اً أنب م م م م م م م ممت العش م م م م م م م ممب ه م م م م م م م مماطله
هبم م م م م م م م م ممون أمم م م م م م م م م ممرت القلم م م م م م م م م ممب كتلمم م م م م م م م م ممان حبكم م م م م م م م م ممم
فكي م م م م م م م م م ممف بيس م م م م م م م م م ممم ب م م م م م م م م م مماح بالوجم م م م م م م م م م د ن م م م م م م م م م مماحله؟
وكن م م م م م م م م م ممت أم م م م م م م م م م ممرت الع م م م م م م م م م ممءزم أن ي م م م م م م م م م ممذل ال م م م م م م م م م مموى
وكي م م م م م م م م م ممف اع م م م م م م م م م ممتءزام ال م م م م م م م م م ممرء والقل م م م م م م م م م ممب ذخم م م م م م م م م مماذله؟
فكيم م م م م م م م م م ممف التيسم م م م م م م م م م مملي بعم م م م م م م م م م ممد عشم م م م م م م م م م ممر وأرب م م م م م م م م م م ع؟
أبم م م م م م م م م م م م م لم م م م م م م م م م م م م وف م م م م م م م م م م مماء ل ت م م م م م م م م م م م ممذب جح م م م م م م م م م م م ممافله
اق م م م م م م م م م ممول لقل م م م م م م م م م ممب ه م م م م م م م م م مماجه لع م م م م م م م م م ممج الم م م م م م م م م مموى
وقوله : أدار ي الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرء ذا ذخلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق نكي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
وأعم م م م م م م م م م ممرض ص م م م م م م م م م م ممافحاً عم م م م م م م م م م ممن ذن م م م م م م م م م م ممب ذخل م م م م م م م م م م ممي
__________________ 1م اسهر الرجل ف القتال فهو ميسلمهر ،اشتد. 2م الغرر .جع الغرة ،وهي من كل شيء اوله واكرمه. 3م هوى لعج ،أ ي مرق والبلبل ،اللموم والوساوس.
217
وأجعم م م م م م م م م م م م م م م ممل ذخم م م م م م م م م م م م م م م مموص أفكم م م م م م م م م م م م م م م ممار ي حلي م م م م م م م م م م م م م م م ماً
ف م م م م م م م م م م م م م م م م ممأغبطه ،وك م م م م م م م م م م م م م م م م ط م م م م م م م م م م م م م م م م مموٍق كغُم م م م م م م م م م م م م م م م م مّل
وأغ م م م م م م م ممدو م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن غن م م م م م م م م م نفيس م م م م م م م ممي م م م م م م م م م غني م م م م م م م م ماً ضم م م م م م م م م م م م م م م مٍر ول أرضم م م م م م م م م م م م م م م ى اللئي م م م م م م م م م م م م م م ممم لكش م م م م م م م م م م م م م م ممف ُ
ع م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م ممدنيا ،ولم م م م م م م م م م م م م ح م م م م م م م م م م م م ممال القم م م م م م م م م م م م م مّل ول م م م م م م م م م م م م م م م ممو أس م م م م م م م م م م م م م م م م ممللمت لللم م م م م م م م م م م م م م م م م مموت ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممذّل
وكم م م م م م م م م م م ضم م م م م م م م م م م ممح ٍ ك كتلمم م م م م م م م م م م ممت بم م م م م م م م م م م ممه دموع م م م م م م م م م م م اً
لييس م م م م م م م م م م م م م م م م مملم عن م م م م م م م م م م م م م م م م ممده س م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي وعقل م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
وقوله : عللمم م م م م م م م م م م م م م م ممي بيسم م م م م م م م م م م م م م م ممابقة القيسم م م م م م م م م م م م م م م مموم الءزمن م م م م م م م م م م م م م م م م
صم م م م م م ممب ي وص م م م م م مملمت ،فلم م م م م م ممم أحم م م م م م ممرص ول م م م م م أسم م م م م م ممل
ل م م م م م ممو ني م م م م م ممل ب م م م م م ممالقول مطل م م م م م مموب ،ل م م م م م مما ح م م م م م ممرم ال م م م م م م م
م م م م م م م م م ممكليم موس م م م م م م م م ممى ،وك م م م م م م م م ان ال م م م م م م م م م ممظ للجب م م م م م م م م م ممل
وحكلمم م م م م م م م م م م ممة العقم م م م م م م م م م م ممل إن ع م م م م م م م م م م م مّءزت وان شم م م م م م م م م م م ممرفت
جهالم م م م م م م م م م ممة عنم م م م م م م م م م ممد حكم م م م م م م م م م ممم الم م م م م م م م م م ممرزق والجم م م م م م م م م م ممل
وقوله :
إن ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ك الدواُن أه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مَل العل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
وال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م تيس م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمية بالّليسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
فلم م م م م م م م م م م م م م مما عل م م م م م م م م م م م م م ممى أه م م م م م م م م م م م م م ممل العل م م م م م م م م م م م م م ممى ُسم م م م م م م م م م م م م م م بّمةٌ ص م م م م م م م م م م م مماحب أذخ م م م م م م م م م م م مما الشم م م م م م م م م م م م مّر لتيس م م م م م م م م م م م ممطو ب م م م م م م م م م م م ممه
ض ال م م م م م م م م م م م م م م م مّد ذخممان إن بم م م م م م م م م م م م م م م ممور العم م م م م م م م م م م م م م م ممود بع م م م م م م م م م م م م م م م م ُ
يوم م م م م م م م م م م م م اً عل م م م م م م م م م م م ممى بع م م م م م م م م م م م ممض ش م م م م م م م م م م م م مرار الّءزم م م م م م م م م م م م ممان
بم أنبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموبه والّرم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُح ل ُيرَه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ
إل إذا ُرّك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م بم فيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ال ّيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م نمان
إصم م م م م م م م م م م م ممب علم م م م م م م م م م م م ممى الش م م م م م م م م م م م م مّد ةم نم م م م م م م م م م م م ممو العلم م م م م م م م م م م م ممى ض م م م م م م م م م م م م م مامِم ُرم مم م م م م م م م م م م م م ممن جم م م م م م م م م م م م م مموعه مم م م م م م م م م م م م م مما لقم م م م م م م م م م م م م ممي ال ّ أُش م م م م م م م م م م م م م م م م ُج عم وُج م م م م م م م م م م م م م م م ّدم ت م م م م م م م م م م م م م م م ممظ بفخريهلم م م م م م م م م م م م م م م م مما لم م م م م م م م م م م م م م م م م ممو نفم م م م م م م م م م م م م م م م م ممع البخم م م م م م م م م م م م م م م م م ممل وذُّل الف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
فك م م م م م م م م م م م م م مّل ق م م م م م م م م م م م م م مما ٍ ص م م م م م م م م م م م م م مبم دان ص عن م م م م م م م م م م م م م ممد ذ ي ال ّ
ح م م م م م م م م م م م م مموى ل م م م م م م م م م م م م ممه الّيس م م م م م م م م م م م م م بمَق بي م م م م م م م م م م م م مموم الّرهم م م م م م م م م م م م ممان
فك م م م م م م م م م م م مّل م م م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م م ممد ق م م م م م م م م م م م مّد رم ال م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م ممان م م م م م م م م م م م م م مما افتق م م م م م م م م م م م م ممر الك م م م م م م م م م م م م مّءز وم م م م م م م م م م م م ممات الب م م م م م م م م م م م م ممان
__________________ 1م الكءز ،اليابس النقبض وقرأها بعضهم الكنءز.
218
ابن العرودي ي وف م م م م م م م م م م م ع م م م م م م م م م م م مراص العلقلم م م م م م م م م م م ممي بفن م م م م م م م م م م مما الغ م م م م م م م م م م ممر ّ
تح م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م ممذنوب ع م م م م م م م م م م ممن اليس م م م م م م م م م م مميء ال م م م م م م م م م م ممرِم
ق م م م م م م م م م م م م م م م م م مبان :ق م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌب للوص م م م م م م م م م م م م م م م م م ّي وآذخم م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
فيم م م م م م م م م م م م ممه اليسم م م م م م م م م م م م ممي فعم م م م م م م م م م م م ممج عليم م م م م م م م م م م م ممه وس م م م م م م م م م م م م ّلم
هم م م م م م م م م م م ممذا قتيم م م م م م م م م م م ممل بم م م م م م م م م م م ممالطفوف علم م م م م م م م م م م ممى ظلم م م م م م م م م م م م ماً وإذا دع م م م م م م م م م م م م م م مما داع م م م م م م م م م م م م م م ممي الجي م م م م م م م م م م م م م م ممج بك م م م م م م م م م م م م م م ممة
وأب م م م م م م م م م م م م مموه ف م م م م م م م م م م م م م كوف م م م م م م م م م م م ممان ض م م م م م م م م م م م م مّرج بال م م م م م م م م م م م م ممدم فإليهلم م م م م م م م م م م م م م م م م مما قص م م م م م م م م م م م م م م م م ممد التق م م م م م م م م م م م م م م م م مّي اليس م م م م م م م م م م م م م م م م مملم
فاقص م م م م م م م م م م م م م ممدها وقم م م م م م م م م م م م م ممل اليس م م م م م م م م م م م م م مملم عليكلم م م م م م م م م م م م م م مما أنت م م م م م م م م م م م ممم بن م م م م م م م م م م م ممو ط م م م م م م م م م م م ممه وقم م م م م م م م م م م مما ٍ ف والض م م م م م م م م م م م ممحى
ب الك م م م م م م م م م م م م م م م م ممرم وعل م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الئلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممة والن م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
وبن م م م م م م م م م م م م م م م ممو تب م م م م م م م م م م م م م م م ممار ك والكت م م م م م م م م م م م م م م م مماب الك م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ص م م م م م م م م م م م م م م مبم والص م م م م م م م م م م م م م ممفا وبن م م م م م م م م م م م م م ممو الباط م م م م م م م م م م م م م ممح وال ّ
والرك م م م م م م م م م م م م م م ن والم م م م م م م م م م م م م م م م ممبيت العم م م م م م م م م م م م م م م م ممتيق وزم م م م م م م م م م م م م م م م م ءزم
بك م م م م م م م م م م م ممم النج م م م م م م م م م م م مماة م م م م م م م م م م م م ممن الحي م م م م م م م م م م م ممم وأنت م م م م م م م م م م م ممم
ذخي م م م م م م م م م م م م م م م م م م البيم م م م م م م م م م م م م م م م ممة مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن سم م م م م م م م م م م م م م م م م ممللة آدم
أنتم م م م م م م م م م ممم مصم م م م م م م م م م ممابيح الم م م م م م م م م م ممدجى لم م م م م م م م م م ممن اهتم م م م م م م م م م ممدى
والعم م م م م م م م م م م م ممروة ال م م م م م م م م م م م م موةثقى ال م م م م م م م م م م م ممت ل م م م م م م م م م م م م م تفصم م م م م م م م م م م م ممم
ل وأنت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم وإليك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم قص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ّ
أنص م م م م م م م م م م م م مماره فم م م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م م ممل ذخط م م م م م م م م م م م م ممب م م م م م م م م م م م م م ممؤل
بكم م م م م م م م م م م ممم يفم م م م م م م م م م م مموز غم م م م م م م م م م م ممداً إذا مم م م م م م م م م م م مما أضم م م م م م م م م م م ممرمت
ف م م م م م م م م م م م م الش م م م م م م م م م م م ممر للعاص م م م م م م م م م م م ممي ن م م م م م م م م م م م ممار جهن م م م م م م م م م م م ممم
مم م م م م م م م م م م ممن مثلكم م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م العم م م م م م م م م م م ممالي وعنم م م م م م م م م م م ممدكم
علم م م م م م م م م ممم الكتم م م م م م م م م مماب وعلم م م م م م م م م ممم مم م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م يعلم م م م م م م م م ممم
جبي م م م م م م م م م م م م ممل ذخ م م م م م م م م م م م م م ممادمكم وذخم م م م م م م م م م م م م م ادم ج م م م م م م م م م م م م م ممدكم
ولغيك م م م م م م م م م م م م فيلم م م م م م م م م م م م م مما مض م م م م م م م م م م م م ممى ل م م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م ممدم
أبنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م رس م م م م م م م م م م م م م م م م م ول الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م إن أب م م م م م م م م م م م م م م م م م مماكم
م م م م م م م م م م م م م ممن دوح م م م م م م م م م م م م ة فيه م م م م م م م م م م م م مما النب م م م م م م م م م م م م مموة ينتلم م م م م م م م م م م م م ممي
آذخ م م م م م م م م م م م م م م م م مماه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن دون البي م م م م م م م م م م م م م م م ممة أح م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
واذختص م م م م م م م م م م م م ممه ب م م م م م م م م م م م م ممالمر ل م م م م م م م م م م م م ممو لم م م م م م م م م م م م م م يظل م م م م م م م م م م م م ممم
ن م م م م م م م م م م م م م م م م ممص الولي م م م م م م م م م م م م م م م م ممة واللف م م م م م م م م م م م م م م م م ممة بع م م م م م م م م م م م م م م م م ممده
ي م م م م م م م م م م م م م مموم الغ م م م م م م م م م م م م م ممدير ل م م م م م م م م م م م م م ممه برغم م م م م م م م م م م م م م م الل م م م م م م م م م م م م م مموم
ودع م م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م م ممه ال م م م م م م م م م م م م مماد ي وقم م م م م م م م م م م م ممال ملبي م م م م م م م م م م م م م ماً
ي م م م م م م م م م م مما رب ق م م م م م م م م م م ممد بلغ م م م م م م م م م م ممت فاش م م م م م م م م م م ممهد واعل م م م م م م م م م م ممم
219
ح م م م م م م م م م م م م م م م ممت اذا مم م م م م م م م م م م م م م م م مّر الءزمم م م م م م م م م م م م م م م م ان وأص م م م م م م م م م م م م م م م ممبحوا
مث م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م ممذباب يل م م م م م م م م م م مموب ح م م م م م م م م م م ممول الطع م م م م م م م م م م ممم
طلب م م م م م م م م م م م م م م م م م موا ةث م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤرهم بب م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر فاقتض م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممالطف ةث م م م م م م م م م م م م م م م م ممارهم ب م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد الخ م م م م م م م م م م م م م م م م ممذم
غص م م م م م م م م م م م م م م م م ممبوا عليم م م م م م م م م م م م م م م م م ماً حق م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وتكلمم م م م م م م م م م م م م م م م م موا
ي تكم م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ظللمم م م م م م م م م م م م م م م م م مما بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدين ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م أ ّ
نب م م م م م م م م م م ممذوا كت م م م م م م م م م م مماب ال م م م م م م م م م م م ذخل م م م م م م م م م م ممف ظه م م م م م م م م م م ممورهم
ث م م م م م م م م م م م م م م م اس م م م م م م م م م م م م م ممتحلوا من م م م م م م م م م م م م م ممه ك م م م م م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م م م م م ممرم
وات م م م م م م م م م م م م م م م م م موا عل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى آل النم م م م م م م م م م م م م م م م م ممب باكب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ح م م م م م م م م م م م م م مّرى وحقم م م م م م م م م م م م م ممد بعم م م م م م م م م م م م م ممد ل م م م م م م م م م م م م م م يتص م م م م م م م م م م م م م مّرم ت م م م م م م م م م م م م ممال م م م م م م م م م م م م م مما ه م م م م م م م م م م م م ممذ ي فعائ م م م م م م م م م م م م ممل ميس م م م م م م م م م م م م مملم
بئم م م م م م م م م م م م م م م م ممس ال م م م م م م م م م م م م م م م م مءزاء جم م م م م م م م م م م م م م م م ممءزوه ف م م م م م م م م م م م م م م م م م أولده
*** يم م م م م م م م م م م م مما لئلمم م م م م م م م م م م م ممي ف م م م م م م م م م م م م م حم م م م م م م م م م م م ممب آل ملمم م م م م م م م م م م م ممد
أقص م م م م م م م م م م م ممر هبل م م م م م م م م م م م ممت ع م م م م م م م م م م م ممن الألم م م م م م م م م م م م ممة أو ل م م م م م م م م م م م م
كيم م م م م م م م م م م ممف النجم م م م م م م م م م م مماة لم م م م م م م م م م م ممن علم م م م م م م م م م م ممي ذخصم م م م م م م م م م م مملمه
ي م م م م م م م م م م م م مموم القيام م م م م م م م م م م م م ممة بيم م م م م م م م م م م م م م أه م م م م م م م م م م م م ممل الوس م م م م م م م م م م م ممم
وه م م م م م م م م م م و الم م م م م م م م م م ممدليل ال م م م م م م م م م م م القم م م م م م م م م م ممايق عارض م م م م م م م م م م ت
فيه م م م م م م م م م مما الش م م م م م م م م م ممكو ك م م م م م م م م م م ممن الض م م م م م م م م م مملل الظل م م م م م م م م م ممم
واذخت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماره الخت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار دون ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحابه س م م م م م م م ممل عن م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م ب م م م م م م م ممدر وس م م م م م م ممل ف م م م م م م م م ذخي م م م م م م م ممب
ص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنواً وزوّج م م م م م م م م م م م م م م م م م هم الل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه بف م م م م م م م م م م م م م م م م م مماطم والي م م م م م م م م م م م م م م م م ممل تع م م م م م م م م م م م م م م م م ممثر بالقن م م م م م م م م م م م م م م م م مما التحط م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
يم م م م م م م م م م مما مم م م م م م م م م م ممن يم م م م م م م م م م ممادل ف م م م م م م م م م م م علم م م م م م م م م م ممي عانم م م م م م م م م م ممدا
ه م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي الن م م م م م م م م م م م م م م مماقب فاس م م م م م م م م م م م م م م ممتلمع وتق م م م م م م م م م م م م م م ممدم
ه م م م م م م م م م م م م م م م ممم آل ياس م م م م م م م م م م م م م م م ممي ال م م م م م م م م م م م م م م م ممذين ببه م م م م م م م م م م م م م م م ممم
نرج م م م م م م م م م م و النج م م م م م م م م م م مماة م م م م م م م م م م م ممن اليس م م م م م م م م م م ممعي الض م م م م م م م م م م ممرم
لم م م م م م م م م م م م ممولهم مم م م م م م م م م م م م مما كم م م م م م م م م م م م ممان يعم م م م م م م م م م م م ممرف عانم م م م م م م م م م م م ممدا ل م م م م م م م م م م م م ممم الش م م م م م م م م م م م م ممفاعة فم م م م م م م م م م م م م م غ م م م م م م م م م م م م م مٍد واليه م م م م م م م م م م م م ممم
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م بال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدين الني م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف القي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م الش م م م م م م م م م م ممر كشم م م م م م م م م م ممف ظلمم م م م م م م م م م ممة التظلم م م م م م م م م م ممم
م م م م م م م م م م م م ممولكم الع م م م م م م م م م م م ممود ي يرج م م م م م م م م م م م و فم م م م م م م م م م م م م غ م م م م م م م م م م م ممد
بك م م م م م م م م م م م م ممم الث م م م م م م م م م م م م مواب م م م م م م م م م م م م م ممن الل م م م م م م م م م م م م ممه النع م م م م م م م م م م م م ممم
220
الدين.
ابممن العممود ي اسمماعيل بممن اليسممي العممود ي العمماملي العممروف بشممهاب الممدين ابممن شممرف
قال الشيخ ملمد اليسلماو ي ف ) الطليعة ( كان فاضلً متضلعاً ف العلم والفضممل الممم ، وكان أديباً شاعرًا .دذخمل العمراق وزار الشماهد وحضمر علمى عللمماء اللمة ثم رجع الم بلمدة جّءزيمن مممن بلد عاملممة وله نظممم اليمماقوت ،ارجوزة نظممم بمما اليمماقوت لبممن نمموبت فم علممم الكلم وله ش ممعر ك ممثي أورده معاص ممره اب ممن شهراش مموب فم م من مماقبه .ت مموّف فم م بل ممده س ممنة 580ث مماني بع ممد اللميسملمائة وله ذرية بما .وقد أورد هممذه القصميدة بتلمامهما اليسميد العممال الكاممل المّد ذممث العابمد اليسمميد هبممة ال م ابممن اب م ملمممد اليسممن الوسمو ي ; ف م كتممابه ) اللممموع الرائممق ( الممذ ي ألّفمه سممنة .(1) 703 أممما اليسمميد الميم ; فقممد نيسممب هممذه القصمميدة الم الشمميخ بمما الممدين فقممال :الشمميخ بمماء الدين ملمد بن علي بن اليسن العود ي العاملي الءزين .كان حياً سنة .975 قرأ على الشهيد الثان من عاشر ربيع الول سنة 945ال أن سممافر الم ذخراسممان عاشممر ذ ي القعدة سنة .962 والعروف أنه هو الدفون فوق قرية ) كفر كل ( ف جبمل عامممل وعليمه قبمة فم مكممان نمءزه مشرف عمال والنماس ييسملمونه ) العويذ ي ( والصمحيح العممود ي .لمه شمعر فم رةثاء اسمتاذه الشمهيد الثان. __________________ 1م عن الشذور الذهبية مطوط اليسيد صادق بر العلوم ص .225
221
ابن التعاويدي
ي ت لللمم م م م م م م م م م م م م م م م م ممع بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممرٍق حم م م م م م م م م م م م م م م م م مماجر ّ أرق م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ أض م م م م م م م م م م م م م م م م مماء لن م م م م م م م م م م م م م م م م مما الج م م م م م م م م م م م م م م م م ممارع ميس م م م م م م م م م م م م م م م م ممبطراً
)(1
ف ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممألق كاليلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ّ سم م م م م م م م م م م م م م م م ممناه وع م م م م م م م م م م م م م م م مماد كم م م م م م م م م م م م م م م م ممالنبض الف م م م م م م م م م م م م م م م م مّي
ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأن وميض م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع الثناي م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
اذا ابتيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمت ورق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م راق الل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موالفها ولم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أُ ك بالنيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
أتي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبابة وت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتيه حيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنا وعص م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ذخلع م م م م م م م م م م م م م م م م ممة أحم م م م م م م م م م م م م م م م ممدت فيم م م م م م م م م م م م م م م م ممه
فويم م م م م م م م م م م م م م م م م ممل للش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممجّي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
ش م م م م م م م م م م م م م م م ممباب ص م م م م م م م م م م م م م م م ممحبة العي م م م م م م م م م م م م م م م ممش الرذخ م م م م م م م م م م م م م م م ي
وليل م م م م م م م م م م م م م م م م ممى بع م م م م م م م م م م م م م م م م ممدما مطل م م م م م م م م م م م م م م م م ممت دي م م م م م م م م م م م م م م م م ممون
وق م م م م م م م م م م م ممد ح م م م م م م م م م م م م ممالت ع م م م م م م م م م م م م ممن العه م م م م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م م م م مموف
منّعلم م م م م م م م م م م م م م ممة ش م م م م م م م م م م م م م ممقيت بم م م م م م م م م م م م م مما ول م م م م م م م م م م م م ممول الم م م م م م م م م م م م م م م تءزي م م م م م م م م م م م م م م م م م د القل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب بلب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال ووج م م م م م م م م م م م م م م م م م داً
ت ذا بم م م م م م م م م م م م ممال شم م م م م م م م م م م م ممقي م م م م م م م م م م م م ممهوى مم م م م م م م م م م م م مما كن م م م م م م م م م م م م م ُ
اذا نظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرت بط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرف ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابلي
إذا استش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفيتها وجم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م د ي رمتن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداء م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن لواحظه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما دو ي
ول م م م م م م م م م م م م ممول حّبهم م م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م م م م يصم م م م م م م م م م م م م ممب قلم م م م م م م م م م م م م ممب
س م م م م م م م م م م م م م م ممنا ب م م م م م م م م م م م م م م ممرق ت م م م م م م م م م م م م م م ممألق ف م م م م م م م م م م م م م م م دج م م م م م م م م م م م م م م ممي
أجم م م م م م م م م م مماب وق م م م م م م م م م ممد دعم م م م م م م م م م ممان الشم م م م م م م م م م مموق دمعم م م م م م م م م م ممي
ت ذا دم م م م م م م م م م م م م م م م ممع عص م م م م م م م م م م م م م م م ممي وقم م م م م م م م م م م م م م م ممدماً كنم م م م م م م م م م م م م م م م م ُ
أرو ي ترب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد ي ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأن
نءزح م م م م م م م م م م م م ت ال م م م م م م م م م م م م ممدمع فيه م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م ممن ركم م م م م م م م م م م ي
ول م م م م م م م م م م ممو أكرم م م م م م م م م م م م ت دمع م م م م م م م م م م م ممك ي م م م م م م م م م م م مما ش م م م م م م م م م م م ممؤون
بكي م م م م م م م م م م م م م م م ممت عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى الم م م م م م م م م م م م م م م م ممام الف م م م م م م م م م م م م م م م مماطلمّي
ف م م م م م م م م م م م م م م م م مماذكرن وجم م م م م م م م م م م م م م م م م وه الغي م م م م م م م م م م م م م م م م ممد بيض م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً
ت علم م م م م م م م م م ممى الم م م م م م م م م م ممديار فلمم م م م م م م م م م مما اصم م م م م م م م م م مماذخت وقف م م م م م م م م م م م ُ
معاله م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزون بك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
__________________ 1م عن الديوان الطبوع بطبعة القتطف بصر سنة 1903م وذكرها صاحب نيسلمة اليسحر.
222
ي علم م م م م م م م م م م م م م م ممى الظلم م م م م م م م م م م م م م م م ممآن بال م م م م م م م م م م م م م م م ممدمع الم م م م م م م م م م م م م م م ممرو ّ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعلوم وذروة الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرف العل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي
عل م م م م م م م م م م م م م م ممى القت م م م م م م م م م م م م م م ممول ظلمآن م م م م م م م م م م م م م م م ماً فج م م م م م م م م م م م م م م ممود ي عل م م م م م م م ممى ن م م م م م م م ممم ال م م م م م م م ممدى اليس م م م م م م م ممنار ي وب م م م م م م ممر ال م م م م م م م م م
ح م م م م م م م م م م م م م م ممى الس م م م م م م م م م م م م م م مملم والبط م م م م م م م م م م م م م م ممل الكلم م م م م م م م م م م م م م م مّي ي م م م م م م م م م م م م م م ممد الزم م م م م م م م م م م م م م م ات والك م م م م م م م م م م م م م م ممف اليس م م م م م م م م م م م م م م ممخي
عل م م م م م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م م م م م ممامي ب م م م م م م م م م م م م م م ممأطراف الع م م م م م م م م م م م م م م م موال علم م م م م م م م م م م م م م م ممى البم م م م م م م م م م م م م م م مماع الرحيم م م م م م م م م م م م م م م ممب اذا أّل م م م م م م م م م م م م م م م م تم عل م م م م م م م م م م م ممى أن م م م م م م م م م م م ممدى الن م م م م م م م م م م م ممام ي م م م م م م م م م م م ممداً ووجه م م م م م م م م م م م ماً فلم م م م م م م م م م م م مما دفع م م م م م م م م م م م مموه ع م م م م م م م م م م م ممن حيس م م م م م م م م م م م ممب كري م م م م م م م م م م م م
ي وأرجحهم م م م م م م م م م م م م م م م ممم وق م م م م م م م م م م م م م م م مماراً ف م م م م م م م م م م م م م م م م م النم م م م م م م م م م م م م م م م ممد ّ وأطهره م م م م م م م م م م م م م م م م م م ةثم م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى عم م م م م م م م م م م م م م م م م ممرق زك م م م م م م م م م م م م م م م ّي
ول ذادوه ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ذخل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق رض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ي
لئ م م م م م م م م ممن دفع م م م م م م م م مموه ظللمم م م م م م م م م ماً ع م م م م م م م م ممن حق م م م م م م م م مموق ال م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممخلفة بالوش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميج اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمهر ي
فلم م م م م م م م م م م م مما دفع م م م م م م م م م م م مموه ع م م م م م م م م م م م ممن حيس م م م م م م م م م م م ممب كري م م م م م م م م م م م م
ول ذادوه ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ذخل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق رض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ي
لق م م م م م م م م م م ممد فص م م م م م م م م م م مملموا ع م م م م م م م م م م ممرى الس م م م م م م م م م م مملم ع م م م م م م م م م م ممودا
وبم م م م م م م م م م م م ممدأ ف م م م م م م م م م م م م م م اليس م م م م م م م م م م م م ممي وف م م م م م م م م م م م م م عل م م م م م م م م م م م م ممي
وي م م م م م م م م م م م م مموم الطم م م م م م م م م م م م م ممف قم م م م م م م م م م م م م ممام ليم م م م م م م م م م م م م مموم بم م م م م م م م م م م م م ممدر
بأذخم م م م م م م م م م م م م م م م م ممذ الثم م م م م م م م م م م م م م م م م ممأر مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن آل النم م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
فثن م م م م م م م م م م م م م م م م م موا بالم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام أم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما كف م م م م م م م م م م م م م م م م م مماهم
ض م م م م م م م م م م م ممللً م م م م م م م م م م م م مما جن م م م م م م م م م م م مموه عل م م م م م م م م م م م ممى الوص م م م م م م م م م م ممي
رم م م م م م م م م م م م م م م م م م وه ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممن قل م م م م م م م م م م م م م م م م مموب قاس م م م م م م م م م م م م م م م م مميات
بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأطراف السم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنة والقيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي الي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه بك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ش م م م م م م م م م م م م م م م م م مميطان غ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ي
س م م م م م م م م م م م ممفو ك لل م م م م م م م م م م م ممدماء عل م م م م م م م م م م م ممى انته م م م م م م م م م م م مما ك الم م م م م م م م م م م م م
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمحارم ج م م م م م م م م م م م م م م م م ممد مق م م م م م م م م م م م م م م م م ممدام ج م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ّ ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدورهم بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممش ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالت
أط م م م م م م م م م م م م م م م م ممافوا م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدقي ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وعم م م م م م م م م م م م م م م م مماجوا
علي م م م م م م م م م م م م م م م م ممه بك م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ط م م م م م م م م م م م م م م م م ممرف أع م م م م م م م م م م م م م م م م مموجي
وك م م م م م م م م م م م م م م م ل مثق م م م م م م م م م م م م م م م م ممف ل م م م م م م م م م م م م م م م م ممدن وعض م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممريّي ودرع س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابر ي
وذخي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالي أبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً وام م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً
وأس م م م م م م م م م م م ممرى مق م م م م م م م م م م م ممدماً علم م م م م م م م م م م م ممر ب م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م ممعد أت م م م م م م م م م م م م م م م م مماه بحنقيم م م م م م م م م م م م م م م م م م تي م م م م م م م م م م م م م م م م ممش غيظم م م م م م م م م م م م م م م م م ماً
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأنوا بالص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موارم مش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرعات وج م م م م م م م م م م م م م م م م وه الن م م م م م م م م م م م م م م م م ممار مظللم م م م م م م م م م م م م م م م م ممة أكّب م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
عل م م م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م م م م مّب التق م م م م م م م م م م م م ممي اب م م م م م م م م م م م م ممن التق م م م م م م م م م م م م ممي ل م م م م م م م م م م م م م م م م م الوضم م م م م م م م م م م م م م م ممي عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م م م م م م مموجه الل ّ
في م م م م م م م مما ل م م م م م م م ممك م م م م م م م م ممن إم م م م م م م م ممام ضم م م م م م م م مّر ج م م م م م م م مموه ال م م م م م م م ممد
َم الق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان برص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ان ال ُقنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م لصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرعه وأمل ك اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمّي
بكت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه الرض إجللً وحءزن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً وغ م م م م م م م م م م م م م م م ممودرت الي م م م م م م م م م م م م م م م م ممام بغيم م م م م م م م م م م م م م م م م م ح م م م م م م م م م م م م م م م م ممام
يناض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل دونم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ول ول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
فلم م م م م م م م م مما عط م م م م م م م م ممف البغ م م م م م م م م مماة عل م م م م م م م م ممى الفت م م م م م م م م مماة ال م م م م م م م م م م ول ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذلوا لائف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٍة أمان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً
ب م م م م م م م م م م م م م ممحصان ول علم م م م م م م م م م م م م ممى الطفم م م م م م م م م م م م م ممل الص م م م م م م م م م م م م م م ّ ول سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحوا لظلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممآن بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي
223
ول س م م م م م م م م م م م م م م م م ممفروا لثام م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممن حي م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
ول ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرم ول أن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
وس م م م م م م م م م م م م م م مماقوا ذود أه م م م م م م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م م م م م م ممق ظللم م م م م م م م م م م م م م م م ماً
وع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدواناً إل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورد الم م م م م م م م م م م م م م م م م م مموب
ت م م م م م م م م م م م ممذودهم الرم م م م م م م م م م م م اح كلم م م م م م م م م م م م مما ت م م م م م م م م م م م ممذاد ال م م م م م م م م م م م ممر
ك م م م م م م م م م م م م م م م م مماب ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م م م م م موارد بالعص م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
وس م م م م م م م م م م م م م م م مماروا ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممالكرائم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن قري م م م م م م م م م م م م م م م م ش
س م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبايا ف م م م م م م م م م م م م م م م م م مموق أك م م م م م م م م م م م م م م م م م م موار الط م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
في م م م م م م م م م م م م م م م مما لم م م م م م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م م م م مموم نع م م م م م م م م م م م م م م م مموه م م م م م م م م م م م م م م م م مماذا
وع م م م م م م م م م م م ممى سم م م م م م م م م م م م ممع الرس م م م م م م م م م م م م ول مم م م م م م م م م م م م ممن النعم م م م م م م م م م م م ممي
ول م م م م م م م م م م م م م م م م ممو رام اليم م م م م م م م م م م م م م م م م مماة سم م م م م م م م م م م م م م م م م ممعى اليهم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
بعءزمت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء الض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرحي
)(1
ولكنم م م م م م م م م م م م م ممم النيم م م م م م م م م م م م م ممة تم م م م م م م م م م م م م ممت ظ م م م م م م م م م م م م م مّل الم م م م م م م م م م م م م ممر
قم م م م م م م م م م م م م م م م م مماق ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيض أج م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالب
في م م م م م م م م م م مما عص م م م م م م م م م م ممب الض م م م م م م م م م م ممللة كي م م م م م م م م م م ممف جرتم م م م م م م م م م م
عن م م م م م م م م م م م م م م م مماداً ع م م م م م م م م م م م م م م م ممن صم م م م م م م م م م م م م م م م مراطكم اليس م م م م م م م م م م م م م م م ممو ي
وكي م م م م م م م م م م م ممف ع م م م م م م م م م م م ممدلتم مول م م م م م م م م م م ممود حج م م م م م م م م م م م ممر النم م م م م م م م م م م م م
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبوة ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالغو ي اب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ّ وراء ظهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموركم عهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد النم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
وأذخفيتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم نفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماقكم إل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أن
وةثبت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم وةثب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة اللي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممث الض م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي
وأبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديتم حقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممودكم وع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدت
ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدين القم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدي الم م م م م م م م م م م م م م م م م مماهلي
ولم م م م م م م ممول الض م م م م م م م ممغن م م م م م م م م مما ملت م م م م م م م ممم عل م م م م م م م ممى ذ ي ال م م م م م م م م م كف م م م م م م م م م م م ممى حربم م م م م م م م م م م م اً ض م م م م م م م م م م م مملمانكم لقت م م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقرابة للبعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد الجن ّب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م ممحيسي ج م م م م م م م م م م م م م م م م موائءز الرف م م م م م م م م م م م م م م م م د اليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممن
وبيعك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم لذخراك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفاها
بن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزور م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدنيا بلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي اذا ع م م م م م م م م م م م م م م م ممرف اليس م م م م م م م م م م م م م م م ممقيم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م م م ممب ي
ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممليتم حرب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ه بغي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانتم
لنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م بالص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملي
وحرمت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم علي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء لؤم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وإقب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال عل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدن
وأوردت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م جيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادكم واظلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأ
ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموه ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مربتم غي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
وف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفي عان م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدت أب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه
وأعرض م م م م م م م م م م م م م م م م م تم عم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الم م م م م م م م م م م م م م م م م ممق اللم م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
وذخم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ادعتم إم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامكم ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداعاً
أتيت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم في م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالمر الف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي
إمامم م م م م م م م م م م مما كم م م م م م م م م م م ممان ينصم م م م م م م م م م م ممف ف م م م م م م م م م م م م القضم م م م م م م م م م م ممايا
ويأذخ م م م م م م م م م م م م م م م ممذ للض م م م م م م م م م م م م م م م ممعيف م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الق م م م م م م م م م م م م م م م ممو ي
فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأنكرت حم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديث الشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمس ردت
ي ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وط م م م م م م م م م م م م م م م م م ممويتم ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب الط م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ّ
ف م م م م م م م م م م م م م ممألقيتم م م م م م م م م م م م م م م م وعه م م م م م م م م م م م م م ممدكم قري م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م م م م
وحيس م م م م م م م م م م م م م م م ممبكم غ م م م م م م م م م م م م م م م ممداً ب م م م م م م م م م م م م م م م ممأبيه ذخص م م م م م م م م م م م م م م م مملماً
__________________ 1م الضرحي ،النيسر الطويل الناح.
224
فج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموزيتم لبغض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكم علي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً
عم م م م م م م م م م م ممذاب اللم م م م م م م م م م م ممد ف م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م ممدر ك القصم م م م م م م م م م م ممي
س م م م م م م م م م م م م م م م ممأهد ي لألئلم م م م م م م م م م م م م م م م ممة م م م م م م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م م م م م مملمي
وغم م م م م م م م م م م م م م م م م م ّر م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدئحي أزك م م م م م م م م م م م م م م م ى ه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي
س م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملماً اتب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع الوسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّي من م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
علم م م م م م م م م م م م م م م م م ممى تلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممك الشم م م م م م م م م م م م م م م م م مماهد بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممالول حبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائر كم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالرداء العبقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي
واكيس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ع م م م م م م م م م م م م م م م م م مماتق الي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام منه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما حيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانا ل اري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م د ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّن إل
ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م مماءة ك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ب م م م م م م م م م م م م م م م م م مماٍغ ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارجي
يض م م م م م م م م م م م م م م م م مموع ل م م م م م م م م م م م م م م م م مما اذا نش م م م م م م م م م م م م م م م م ممرت أريم م م م م م م م م م م م م م م م م ج
كنش م م م م م م م م م م م م م م م ممر لط م م م م م م م م م م م م م م م ممائم اليس م م م م م م م م م م م م م م م ممك ال م م م م م م م م م م م م م م م ممذكي
كأنف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس النيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميم س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى بليل
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ذوائ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورد الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
لطيب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة والبقي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع وك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ربلء
وس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامراء تغم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدو والغم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي
وزوراء العم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراق وأرض ط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموس
سم م م م م م م م م م م م ممقاها الغيم م م م م م م م م م م م ممث مم م م م م م م م م م م م ممن بلم م م م م م م م م م م م ممد قصم م م م م م م م م م م م ممي
فحي م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن وارتم م م م م م م م م م م ه تل م م م م م م م م م م ممك ال م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م ممقباب ال م م م م م م م م م م م م ممبيض م م م م م م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م م م م م ممب نق م م م م م م م م م م م م ممي
وأس م م م م م م م م م م م م م م م م ممبل ص م م م م م م م م م م م م م م م م مموب رحت م م م م م م م م م م م م م م م م ممه دراكم م م م م م م م م م م م م م م م مما
عليهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بالغم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدّو وبالعشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذذخر ي لللمع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد ولء ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم
ب م م م م م م م م م م م ممم ع م م م م م م م م م م م ممرف اليس م م م م م م م م م م م ممعيد م م م م م م م م م م م م ممن الش م م م م م م م م م م م ممقي
كفم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان عللمهم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم أن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م معم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد
عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواٍل للم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول
225
ابن التعاويذ ي ).(1 ابو الفتح ملمد بن عبيد ال بن عبدال الكاتب الشاعر الشهور. قممال الشميخ القلمممي فم الكنم :أورده بعمض عللمائنمما فم رجال الشميعة ،ونقممل عممن نيسملمة اليسحر قال :انه من كبار الشيعة وذكر قصيدته ف رةثاء اليسي وأبيمماته الرسلة الم ابممن الختممار نقيب مشهد الكوفة الت فيها التصريح بتشيعه ،كان كاتباً بديوان القاطعممات ببغممداد .تمموف فم بغداد سنة .584انتهى وكذا ذكر الشيخ المين ف ) الغدير ( وف أعيمان الشميعة قمال :همو العمروف بيسمبط ابمن التعاويذ ي .ولد عشممر رجب 519وتوف ةثمان شموال عممام 553ببغممداد ودفمن ببماب ابممرز وكان قد جع ديوانه بنفيسه قبل أن يعلمى بصره ومن شعره المذ ي رواه صمماحب نيسملمة اليسمحر قصميدته الممت أولا :ارقت لللمممع بممرق حمماجر ي .وف تممذكرة شممرف الممدين موسى :سممبط ابممن التعاويذ ي كممان شمماعر وقتممه لم يكممن فيممه مثلممه ،جممع شممعره جءزالممة اللفمماظ وعذوبتها ودقممة العممان ورقتهمما ، وقال جرجي زيدان ف آداب اللغة ج 3ص .24 ابن التعاويذ ي هو أبو الفتح ملمد بن عبدال ويعممرف ايضماً بيسممبط التعاويذ ي لنممه سممبط تعاويذ ي آذخر من أجداده اسه البار ك نيسب اليه لنه كفله صغياً فنشأ ف حجره .وكان شماعر وقتممه ويعتقممد ابممن ذخلكممان انممه لم يكممن قبلممه بئمت سممنة مممن يضمماهيه .علمممي فم آذخممر علمممره وله فم علماه أشعار يرةثي
__________________ 1م التعاويذ ي نيسبة ال كتبة التعاويذ وهي الروز ،ولعل أباه كان يرقي ويكتب التعاويذ.
226
بمما عينيممه وينممدب شممبابه .جممع ديموانه بنفيسممه قبممل العلمممى وصدره بطبممة ورتّبمة علممى أربعممة فصممول وكل مما جمّد بعمد ذلمك سماه الءزيادات .طبمع همذا المديوان بصمر سمنة 1904مضمبوطاً بالشمكل الكامل بعناية الستاذ مرجليوث وقد ذّيله بفهرس أبد ي مفيد وصدره باسمماء الكتممب المت جمماء فيها شيء من شعر ابن التعاويذ ي .وهو كثي الشكوى ف أشعاره. ولا علمي كان باسمه راتمب فم المديوان ،فمالتلمس أن ينقممل باسمم أولده فللممما نقمل كتمب ال المام الناصر لدين ال هذه البيات ييسأله أن يدد له راتباً مدة حياته وهي : ذخليف م م م م م م م ممة ال م م م م م م م م م ان م م م م م م م ممت بال م م م م م م م ممدين وال م م م م م م م ممدنيا وأم م م م م م م م ممر الس م م م م م م م مملم مض م م م م م م م ممطلع ان م م م م م م م م م م م ممت لم م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م م نّمة الئلم م م م م م م م م م م م ممة أعلم ال م م م م م م م م م م م ممدى مقت م م م م م م م م م م م م ٍ ف ومتب م م م م م م م م م م م ممع َ
ق م م م م م م م ممد ُع م م م م م م م ممدم الُع م م م م م م م ممدم فم م م م م م م م م زمان م م م م م م م ممك وال م م م م م م م ممور مع م م م م م م م م ماً واللف والب م م م م م م م ممدع فالن م م م م م م مماس ف م م م م م م م الش م م م م م م ممرع واليسياس م م م م م م ممة والحيس م م م م م م ممان والع م م م م م م ممدل كله م م م م م م ممم ش م م م م م م ممرع يم م م م م م م م م مما ملكم م م م م م م م م مما يم م م م م م م م م ممردع ال م م م م م م م م م موادث واليم م م م م م م م م ممام عم م م م م م م م م ممن ظللمهم م م م م م م م م مما فتتم م م م م م م م ممدع َو َم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م منم ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أنع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌم مك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممررةٌ
أرض م م م م م م م م م م م َي ق م م م م م م م م م م م ممد أج م م م م م م م م م م م ممدبت ولي م م م م م م م م م م م ممس ل م م م م م م م م م م م ممن
ول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال ل دّر دّرُه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مم
ل م م م م م م م م م م م م ممو وسم م م م م م م م م م م م م ون وسم م م م م م م م م م م م ممم العبي م م م م م م م م م م م م ممد وبم م م م م م م م م م م م مما
ف منه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ومرتب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع لن م م م م م م م م م م م م م م م م م مما مص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ٌ أج م م م م م م م م م م م م م م م ممدب يوم م م م م م م م م م م م م م م م م اً س م م م م م م م م م م م م م م م م موا ك منتج م م م م م م م م م م م م م م م ممع قم م م م م م م م م م م م ممد أكل م م م م م م م م م م م م موا دهره م م م م م م م م م م م م م وم م م م م م م م م م م م مما شم م م م م م م م م م م م ممبعوا ع م م م م م م م م م م ممون بيس م م م م م م م م م م مموق الع م م م م م م م م م م م مراب م م م م م م م م م م م مما قنع م م م م م م م م م م م موا
اذا رأونم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ذا ةث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروة جليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
حم م م م م م م م م م م م م م م م ممول وم م م م م م م م م م م م م م م م ممالوا ا ّل م م م م م م م م م م م م م م م م م واجتلمع م م م م م م م م م م م م م م م م موا
وطال م م م م م م م م م م م م م م م مما قطّع م م م م م م م م م م م م م م م م وا حب م م م م م م م م م م م م م م م ممال إعراض م م م م م م م م م م م م م م م ماً
اذا ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م تك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن مع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي قط م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
يش م م م م م م م م م م م م م م م م ممون ح م م م م م م م م م م م م م م م م ممول ش م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ك م م م م م م م م م م م م م م م م ممأنم
عقم م م م م م م م م م م م م م م م ممارب كللمم م م م م م م م م م م م م م م م مما سم م م م م م م م م م م م م م م م ممعوا ليسم م م م م م م م م م م م م م م م ممعوا
فلمنه م م م م م م م م م م م م م م م م ممم الطف م م م م م م م م م م م م م م م م ممل والراه م م م م م م م م م م م م م م م م ممق والم م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م ممرضيع يب م م م م م م م م م م م م م م م ممو والكه م م م م م م م م م م م م م م م ممل واليف م م م م م م م م م م م م م م م ممع
ل قم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارٌح منهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم أمؤم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل أن ل م م م م م م م م م م م م ممم حل م م م م م م م م م م م م مموق تفض م م م م م م م م م م م م ممي ال م م م م م م م م م م م م م مع م م م م م م م م م م م م مٍد
ين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالن ذخي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ول ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذع تلمم م م م م م م م م ممل ف م م م م م م م م م م الك م م م م م م م م ممل فم م م م م م م م م مموق مم م م م م م م م م مما تيسم م م م م م م م م ممع
227
م م م م م م م م م م م م م ممن ك م م م م م م م م م م م م ممل رح م م م م م م م م م م م م ب الع م م م م م م م م م م م م مماء أج م م م م م م م م م م م م مموفه
ذخم م م م م م م م م م م م م م م مماو ي الش م م م م م م م م م م م م م م م مما ل ييس م م م م م م م م م م م م م م م ممه الش م م م م م م م م م م م م م م م ممبع
ل ييس م م م م م م م م م م م ممن الض م م م م م م م م م م م ممع فه م م م م م م م م م م م ممو ي م م م م م م م م م م م ممت ك فم م م م م م م م م م م م م
فيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه بل كلفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ويبتلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
ول م م م م م م م م م م م حم م م م م م م م م م م ممديث يلهم م م م م م م م م م م ممو ويعجم م م م م م م م م م م ممب مم م م م م م م م م م م ممن
يوسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممع لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ذخلق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه فييس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتلمع
نقلم م م م م م م م م م م م م م م م ممت رسم م م م م م م م م م م م م م م م ي جهلً ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ول م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ليس م م م م م م م م م م م م ممت ب م م م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م م م مما حيي م م م م م م م م م م م م ممت أنتف م م م م م م م م م م م م ممع
نظ م م م م م م م م م م م م م ممرت ف م م م م م م م م م م م م م م م نفعه م م م م م م م م م م م م م ممم ومم م م م م م م م م م م م م مما أن م م م م م م م م م م م م م مما
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اجتلب نف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع الولد مبت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدع
وقل م م م م م م م م م م م ممت ه م م م م م م م م م م م ممذا بع م م م م م م م م م م م ممد ي يك م م م م م م م م م م م ممون لك م م م م م م م م م م م ممم
فلمم م م م م م م م م م م م م م م م مما أطم م م م م م م م م م م م م م م م مماعوا أمم م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي ول سم م م م م م م م م م م م م م م م ممعوا
واذختليس م م م م م م م م م م م م م م م م م مموه من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م فلم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ترك م م م م م م م م م م م م م م م م وا
عينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م علي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ول ي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي تق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
ف م م م م م م م م م م ممبئس والم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ص م م م م م م م م م م ممنعت فاض م م م م م م م م م م ممررت
بنفيس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي وبئ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنعوا
فم م م م م م م م م ممان أردت م م م م م م م م م م أم م م م م م م م م م مراً يم م م م م م م م م ممءزول بم م م م م م م م م ممه الصم م م م م م م م م ممام
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن بينن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ويرتف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
فاسم م م م م م م م م م م م ممتانفوا ل م م م م م م م م م م م م م رسم م م م م م م م م م م م اً أعم م م م م م م م م م م م ممود علم م م م م م م م م م م م ممى
ض م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنك معاش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه فيتيس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
وإن زعلمت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم أن م م م م م م م م م م م م م م م م م م أتي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ب م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ذخديع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالكري ينخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدع
حاش م م م م م م م م م م م مما لرس م م م م م م م م م م م م الكريم م م م م م م م م م م م ينيس م م م م م م م م م م م ممخ م م م م م م م م م م م م ممن
نيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممخ دواوينك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم فينقط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
فوقعم م م م م م م م م م م م م م موا لم م م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م م م ممألت فق م م م م م م م م م م م م م ممد
أطلمعم م م م م م م م م م م م ممت نفيسم م م م م م م م م م م م ممي واسم م م م م م م م م م م م ممتحكم الطلمم م م م م م م م م م م م ممع
ول تطيل م م م م م م م م م م م م م م م م موا مع م م م م م م م م م م م م م م م ممي فليس م م م م م م م م م م م م م م م ممت ولم م م م م م م م م م م م م م م ممو
دفعتلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالراح أنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدفع
وحلف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون ان ل تع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممود ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي
ترفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ع ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م نقل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ول تض م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
فلما ألطف ما توصل به ال بلوغ مقصوده بذه البيات الت لو مّرت باللماد لستلمالته وعطفته فانعم عليه أمي الؤمني بالراتب. وسع منشداً ينشد قول الصاب : والعلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر مث م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأس ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أواذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممره الق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا
فقال : فلم م م م م م م م م م م م م ممن شم م م م م م م م م م م م م مّبه العلم م م م م م م م م م م م م ممر كأسم م م م م م م م م م م م م ماً يقم م م م م م م م م م م م م مّر
ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذاه ويرس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ب ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفله
ت الق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا طائفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممإن رأيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ
علم م م م م م م م م م م م ممى صم م م م م م م م م م م م ممفحة الكم م م م م م م م م م م م ممأس ف م م م م م م م م م م م م م أول م م م م م م م م م م م ممه
228
وقال من قصيدة يندب فيها بصره وأولا : س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملفت ليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال البرقي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
أت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى تع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممود لن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما كلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ومنها : ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالن م ّيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م تمن الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
دث منهلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بفجيع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتي
إظلم عيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميا
ء مشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميب رأس سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدين
ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبٌح وإميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء معم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ت فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدنيا ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد رح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ
ل ذخلف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماعجب ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذين
أس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موان ل ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي ول
مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م مّراء صم م م م م م م م م م م م م م م م م ممفر الراحم م م م م م م م م م م م م م م م م ممتي مي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت كهلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزة بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ويقول فيها :
فأن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماخ فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م آل الرسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ول
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماهراً برزي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م تي حيس م م م م م م م م م م م م م م م م م مٍن وع م م م م م م م م م م م م م م م م مموداً ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
الطي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبي الط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماهرين
ال ّي ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الفاض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملي
ب ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدليي إلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م النم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
ملم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد بقراب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتي
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدأ ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرزٍء فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
وقال يهجو حامياً :
وج م م م م م م م م م م م م م م م م م م ه يىي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م بم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن بتيم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار إذا مثم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل حّم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامه الشم م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم س م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواًء
ت في م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م م ممائر الن م م م م م م م م م م م م مماء فّك م م م م م م م م م م م م م رم َ
مظل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارد قلي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
وقال : ليلمم م م م م م م م م م م م م م م م م ممون وج م م م م م م م م م م م م م م م م م ه ييسم م م م م م م م م م م م م م م م م مموء العيم م م م م م م م م م م م م م م م م ممون
منظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممره الس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممود الال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك
ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامه مظل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارٌد وّ ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامه جنّ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة وه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب أن ّ
يض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل بأرج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ائه اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالك أليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس علم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابه مالم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك
229
وقممال ابممن التعاويممذ ي مممن قصمميدة يعمماتب فخممر الممدين ملمممد بممن الختممار نقيممب مشممهد الكوفة : ي م م م م م م م م م م م م م م مما سم م م م م م م م م م م م م م م مّي الن م م م م م م م م م م م م م م ممب ي م م م م م م م م م م م م م م ممابن عل م م م م م م م م م م م م م م ممي
أن م م م م م م م م م م م م ممت تيس م م م م م م م م م م م م مملمو عل م م م م م م م م م م م م ممى الّبي م م م م م م م م م م م ممة طم م م م م م م م م م م م م مراً
ق م م م م م م م م م م م م م م م ممامع الش م م م م م م م م م م م م م م م ممر ك والبت م م م م م م م م م م م م م م م ممول الطه م م م م م م م م م م م م م م م ممور بح م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماٍل وبي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبي
وعنك م م م م م م م م م م م م م م م ممم يؤذخم م م م م م م م م م م م م م م م ذ الوفم م م م م م م م م م م م م م م مماء ومنك م م م م م م م م م م م م م م م ممم
يت م م م م م م م م م م م ممد ي الن م م م م م م م م م م م مماس ك م م م م م م م م م م م ممل ذخي م م م م م م م م م م م م م وذخي م م م م م م م م م م م م م
كيم م م م م م م م م م م ممف أذخلفتنم م م م م م م م م م م مم؟ وم م م م م م م م م م م مما اللم م م م م م م م م م م ممف للم م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م مملميعاد م م م م م م م م م م م ممن ع م م م م م م م م م م ممادة ال م م م م م م م م م م م موال الص م م م م م م م م م م ممدور م م م م م م م م م م م م م ممظر ف م م م م م م م م م م م م م م أم م م م م م م م م م م م م م ممر ميس م م م م م م م م م م م م م ممتفاٍد حقي م م م م م م م م م م م م م م
أن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أوليتني م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه من م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ابت م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداًء
غيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما مك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممره ول مب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور
وأذخ م م م م م م م م ممو الفض م م م م م م م م ممل مم م م م م م م م م ممن ييسم م م م م م م م م مماعد ف م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م ممشدة ل ف م م م م م م م م م م م م م م م م م الرذخ م م م م م م م م م م م م م م م اء والييس م م م م م م م م م م م م م م م ممور
أ ي ع م م م م م م م م م م م م م م م ممذر ين م م م م م م م م م م م م م م م مموب عن م م م م م م م م م م م م م م م ممك؟ ومات م م م م م م م م م م م م م م م مما
رُ ك وج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ه الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواب بالع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذور
وم م م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م م م مما اس م م م م م م م م م م م ممتلمر ذخلف م م م م م م م م م م م ممك للوع م م م م م م م م م م ممد
ول م م م م م م م م م م م م م م م م م م تعتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذر عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن التم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأذخي
ص م م م م م م م م م م م م م م م ممرت م م م م م م م م م م م م م م م م ممن جل م م م م م م م م م م م م م م م ممة النواص م م م م م م م م م م م م م م م ممب ل
ي والرجي م م م م م م م م م م م م م م م م م م آكم م م م م م م م م م م م م م م م م ممل غي م م م م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ّ
ت ةثلةثم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ت واكتحلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُ وتغيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ُ
وطبخ م م م م م م م م م م م م م م م ممت الب م م م م م م م م م م م م م م م مموب ف م م م م م م م م م م م م م م م م عاش م م م م م م م م م م م م م م م ممور
أنم م م م م م م م م ممت يم م م م م م م م م مما بم م م م م م م م م ممن الختم م م م م م م م م ممار أكم م م م م م م م م ممرم أن تنم م م م م م م م م م م
وطم م م م م م م م م م م م م م م م م ممويت الح م م م م م م م م م م م م م م م م م م مءزان في م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ول م م م م م م م م م م م م م م م م م
أب م م م م م م م م م ممد س م م م م م م م م م ممروراً فم م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م مموم عي م م م م م م م م م ممد الغ م م م م م م م م م ممدير
ت م م م م م م م م م م م م م ممن مبي م م م م م م م م م م م م ممت فم م م م م م م م م م م م م م مشه م م م م م م م م م م م م م م وتبم م م م م م م م م م م م م مّد لم ُ
م م م م م م م م م م م م م م م م ممد موس م م م م م م م م م م م م م م ممى ) (1ب م م م م م م م م م م م م م م م ممامع النص م م م م م م م م م م م م م م م ممور
وتطه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن إن م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء يه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو
د ي وفض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملته عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى النءزي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ر
ورآن م م م م م م م م م م م م م م م أهم م م م م م م م م م م م م م ممل التشم م م م م م م م م م م م م م مميع ف م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكرخ بتاس م م م م م م م م م م م م م م م م ممومة وذي م م م م م م م م م م م م م م م م ممل قص م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
__________________ 1م يقصد به مشهد المام موسى بن جعفر 7بالكاظلمية وهو مءزار فخم تقصده الشيعة.
230
زاي م م م م م م م م م م مراً قم م م م م م م م م م ممب مصم م م م م م م م م م ممعب بعم م م م م م م م م م ممد مم م م م م م م م م م مما كنم م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م ممت أوالم م م م م م م م م م م م م م م دفيم م م م م م م م م م م م م م م ق م م م م م م م م م م م م م ممب الن م م م م م م م م م م م م م ممذور
)(3
رفيقم م م م م م م م م م م م ممي ف م م م م م م م م م م م م م العم م م م م م م م م م م م ممرض يم م م م م م م م م م م م مموم النشم م م م م م م م م م م م ممور
وترانم م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م م الش م م م م م م م م م م م ممر فاطلم م م م م م م م م م م م ممة الطه م م م م م م م م م م م ممر
وكف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م كف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه البت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور
وتكم م م م م م م م م م م م ممون اليسم م م م م م م م م م م م ممئول ع م م م م م م م م م م م ممن مم م م م م م م م م م م م ممؤمن أل م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م ممقيته أنم م م م م م م م م م م م م ممت ف م م م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م م م مواء الّيس م م م م م م م م م م م م م م عمي
وتي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ان يك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون الءزبي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي
أقول قب النذور هو قب عبيد ال بن ملمد بن علمر بن علي بن اليسي بن علي بن اب طالب كان عليه مشهد فخمم البنماء تتموارد عليمه المءزوار ممن وقت لذخمر حمت سمنة 646ه م المت غرقت بغممداد فيهمما وغرقت ملممة الرصافة وتدم اكثر دورها وسورها وغشممى قبممور اللفمماء وهدم مشممهد عبيممدال .وحيسممب ممما يق موله الؤرذخون يقممع مشممهد عبيممد ال م ف م منطقممة ) بمماب العظممم ( وقريب من جامع الرصافة .وف سنة 650هم أمرت أم الليفة الناصر بتجديممد رباط الصممحاب الاور لشهد عبيد ال وربا نيسب هذا الرباط ال الشهد وأجريت بعض الصلحات عليه .اما اليمموم فليممس لممه أةثممر ،حمماولت الوصول اليممه ومعممي بعممض ذو ي العلممم مممن رجال البحممث فقطعنمما شوطاً ف اليسي ف الانب الشرقي وعلى بعد منتصف ميل من ةثكنمة اليالمة ذخمارج بماب العظمم انتهى .اقول وقبل ايام قليلة صحبت اذخماً ممن اذخموان العنييم بمالبحث والتنقيمب ببغمداد ومضمينا ال شارع الكفاح فوجدنا قباً كتب عليه ) قب النذور ( بصخرة على الباب بممروف بممارزة قديممة ويقممع مقابممل جممامع ) الفضممل ( والفضممل هممذا علممى ممما أعلممم هممو ملمممد بممن اسمماعيل بممن المممام جعفر الصادق .7 قال الطيب البغداد ي ف تاريه ج 1ص 123باب البدان فيها أيضاً جاعة من أهل الفضل عند الصلى الرسوم بصلة العيد قب كان يعرف بقب النذور ويقال ان الممدفون فيممه رجل من ولد علي بن اب طالب 2 __________________
3م الءزبيد ي هو اللعي عبدالرحن بن ملجم الراد ي قاتل المام أمي الؤمني علي .7
231
يتب ك الناس بءزيارته ،ويقصده ذوو الاجة منهم لقضاء حاجته حدةثن لقاضي ابممو القاسممم علممي بممن اليسممن التنمموذخي قممال ح مدةثن اب م قممال كنممت جاليس ماً بضممرة عضممد الدولمة ونمن متلمعممون بالقرب من مصلى العياد ف الانب الشرقي ممن مدينمة اليسملم نريد المروج معمه الم همدان فم اول يوم نءزل العيسكر فوقع طرفه على البناء الذ ي على قب النذور فقال ل ما هذا البناء .فقلممت هذا مشهد النذور ،ول أقل :قبه لعللمي بطيته مممن دون همذا ،واستحيسمن اللفظمة وقال :قمد عللمممت انممه قممب النممذور وإنمما أردت شممرح أمممره فقلممت :هممذا يقممال انممه قممب عبيممد الم بممن ملمممد بمن علمر بن علي بن اليسي بن علي بن اب طالب .ويقال انه قب عبيد الم بممن ملمممد بمن علمممر بمن علي بن اب طالب .وان بعض اللفاء أراد قتله ذخفياً فجعلت له هنا ك ربّية وُس ّيم عليهمما وهو ل يعلم فوقع فيها وهيل عليه التاب حياً وانا شهر بقب النذور لنه ما يكاد ينذر له نممذر ال صمّح وبلغ الناذر ما يريد ،ولءزمه الوفاء بالنذر وانما أحمد مممن نمذر لمه ممراراً ل أحصميها كمثرة مما يريد ، ولءزمه الوفاء بالنذر وانا أحد من نمذر لمه ممراراً ل أحصميها كمثرة نمذوراً علمى أممور متعمذرة فبلغتهما ولءزمن النذر فوفيت به ،فلمم يتقبمل همذا القمول وتكلمم بما دل علمى أن همذا إنما يقمع منمه الييسمي اتفاق ماً فيتيسمموق الع موام باضممعافه وييس مّي ومن الحمماديث فيممه فأميسممكت فللممما كممان بعممد أيممام ييسممية ونمن معيسممكرون ف م موضمعنا اسممتدعان ف م غممدوة يمموم وقمال :ارك ب معممي ال م مشممهد النممذور فركبممت وركب فم نفممر مممن حاشمميته الم أن جئممت بممه الم الوضع فممدذخله وزار القممب وصلى عنممده ركعممتي سممجد بعممدها سممجدة أطممال فيهمما الناجممات بمما لم ييسمملمعه أحممد ثم ركبنمما معممه الم ذخيلمتممه وأقلمنا أياماً ث رحل ورحلنا معه يريد هدان فبلغناها وأقلمنا فيها معه شهوراً فللما كان بعد ذلممك اسممتدعان وقال لم :اليسممت تممذكر ممما حمدةثن بممه فم أمممر مشممهد النممذور ببغممداد ،فقلممت :بلممى. قال إن ذخاطبتك ف معناه بدون ما كان ف نفيسي اعتلماداً لحيسان عشرتك ،والذ ي كان ف نفيسي ف القيقة أن جيع ما يقال فيه كذب ،فللما كان بعد ذلك بديدة طرقنم أمممر ذخشمميت أن يقع ويتم وأعلملت فكر ي ف الحتيال لءزواله ولو بلميع ما ف بيوت أموال وسائر عيساكر ي
232
فلم أجد لذلك فيه ممذهباً فمذكرت مما أذخمبتن بمه فم النمذور لقمبة النمذور فقلمت :لم ل أجمرب ذلك فنذرت إن كفان ال تعال ذلك المر أن أحل لصندوق همذا الشممهد عشمرة آلف درهم صممحاحاً ،فللممما كممان اليمموم جممائتن الذخبممار بكفممايت ذلممك المممر ،فتقممدمت ال م أب م القاسممم عبدالعءزيءز بن يوسف م يعن كاتبه م أن يكتب ال أب الريان م وكان ذخليفتمه فم بغممداد يلملهما الم الشمهد ،ثم التفمت الم عبمدالعءزيءز م وكان حاضمراً م فقمال لمه عبمدالعءزيءز :قمد كتبمت بمذلك ونفمذ الكتاب. أقممول وكتممب عبممد اللميممد عبممادة ف م ملممة الرش د البغداديممة اليسممنة 3ص 399عممن آةثممار بغممداد وجاء علممى ذكر مدرسة العصمملمتية ورباط الصممحاب ومشممهد عبيممد ال م بممن ملمممد .وانممه قريب من جامع الرصافة قرب ةثكنة اليالة ذخلفها بقليل او عن يينها او شالا والشهورة الن ب م ) القرانتينة ( ف باب العظم. بقي هذا القمب زمنماً طمويلً وعليمه مشمهد ضمخم البنماء تتموارد عليمه المءزوار ممن وقت لذخمر حت سنة 646هم وفيهما غرقت بغمداد وغرقت ملمة الرصافة وتدم اكثر دورها وسورها وغشمى قبور اللفاء وهدم مشهد عبيد ال ورباط الصحاب الاور له. وف كتاب ) ميساجد العظلمية ( للشيخ هاشممم العظلممي مممن العللمماء العاصمرين ان قمب النذور اصبح اليوم ييسلمى بأب رابعة ،ويقع ف العظلمية ف ملة ) النصممة ( حيممث دفنممت عنممده رابعة بنت ول العهد أب العباس أحد بمن العتصممم بمال ،والمت تءزوجهمما شممرف المدين همارون بمن شس الدين ملمد الوين .وكان وفاة رابعة سنة 685هم ف جادى الذخر. وقد جدد بنامؤه قبل مائة وخيسي سنة تقريباً وهو ل يءزال قائلماً وله سادن.
233
وقممال ابممن التعاويممذ ي ي ممدح الناص ممر ل ممدين ال م عن ممد جلوسممه ف م اللف ممة ف م اواذخ ممر س ممنة : 575 ط م م م م م م م م م م م م م م مماف ييس م م م م م م م م م م م م م م ممعى ب م م م م م م م م م م م م م م مما عل م م م م م م م م م م م م م م ممى اللس
كقضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميب الراك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة اليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس
ب م م م م م م م م م م م م ممدرت غ م م م م م م م م م م م م ممازلت م م م م م م م م م م م م م ممن لظ م م م م م م م م م م م م ممه ليل م م م م م م م م م م م م ممة
ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادمته غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مءزال كن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس
ذللتم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدام فأضم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحى
لّي م م م م م م م م م م م م م العط م م م م م م م م م م م ممف بع م م م م م م م م م م م ممد ط م م م م م م م م م م م ممول ش م م م م م م م م م م م مماس
ب م م م م م م م م م م م ممات يل م م م م م م م م م م م ممو عل م م م م م م م م م م م ممي روضم م م م م م م م م م م ممة حيس م م م م م م م م م م م ممن
ورآى الغاني م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممات ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميب فأعرض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ن
ت فيه م م م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بيم م م م م م م م م م م م م م م م م م ورد وآس بم م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ ٍ ت بال م م م م م م م م م م م م م م م ممدمع كاس م م م م م م م م م م م م م م م ممي ص م م م م م م م م م م م م م م م م مدم مءزجم م م م م م م م م م م م م م م م ُ ّ ٍ للمي م م م م م م م م م م م م م مد م م م م م م م م م م م م م ممن عه م م م م م م م م م م م م ممده غُي م م م م م م م م م م م م م م ن م م م م م م م م م م م م مماس وقل م م م م م م م م م م م م م م م م ممت الش م م م م م م م م م م م م م م م م ممباب ذخي م م م م م م م م م م م م م م م م م م لب م م م م م م م م م م م م م م م م مماس
كي م م م م م م م م ممف ل يفض م م م م م م م م ممل اليس م م م م م م م م مواد وق م م م م م م م ممد أض م م م م م م م م ممحى
ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعاراً عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى بن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م العب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس
ولق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد زين م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت اللف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة منه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
بإم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام الم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى أب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م العبم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس
مل م م م م م م م م م م م م ممك ج م م م م م م م م م م م م م مّل قدس م م م م م م م م م م م م ممه ع م م م م م م م م م م م م ممن مث م م م م م م م م م م م م ممال
وتع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالت آلمؤه ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن قي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس
ج م م م م م م م م م م م م م م ممع الم م م م م م م م م م م م م م م ممن فم م م م م م م م م م م م م م م م إي م م م م م م م م م م م م م م ممالته م م م م م م م م م م م م م م م مما
بي م م م م م م م م م م م م ذئم م م م م م م م م م م ممب الفض م م م م م م م م م م مما وظم م م م م م م م م م ممب الكنم م م م م م م م م م م مماس
وعنم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ذخاضم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعاً لعءزت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ه كم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
أّب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م القيم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد صم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعب ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراس
ث ف م م م م م م م م م م م م م م م م م الرض رأف م م م م م م م م م م م م م م م م مًة ب م م م م م م م م م م م م م م م م مّد لممت ب ممممممممممممممممم ّ
وحش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ي الظلم بالينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس
بيم م م م م م م م م م م م م م م ممد الناصم م م م م م م م م م م م م م م ممر المم م م م م م م م م م م م م م م ممام اسم م م م م م م م م م م م م م م ممتجابت
بع م م م م م م م م م م م ممد مط م م م م م م م م م م م ممل منه م م م م م م م م م م م مما وط م م م م م م م م م م ممول مك م م م م م م م م م م م مماس
رّد ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدبيها اليه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما فأحض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
ملكه م م م م م م م م م م م مما وه م م م م م م م م م م م و ةث م م م م م م م م م م م ممابت ف م م م م م م م م م م م م الس م م م م م م م م م م م مماس
أم م م م م م م م م ممءزج الك م م م م م م م م مماس م م م م م م م م م ممن جن م م م م م م م م مماه وك م م م م م م م م ليل م م م م م م م م ممة م م م م م م م م م م م م ممن تناس م م م م م م م م م م م ممى عه م م م م م م م م م م م ممد الش م م م م م م م م م م م ممباب ف م م م م م م م م م م م ممان
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال رس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ومه الدراس
ي م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م مما بيع م م م م م م م م م مًة أج م م م م م م م م م مّد تم م م م م م م م م م ممن الس م م م م م م م م مملم
وإلم م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م م م أمره م م م م م م م م م م م م م م ا فل م م م م م م م م م م م م م م ممه النم م م م م م م م م م م م م م م مةُ جعتنم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما علم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ذخليفم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٍق
ي الع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراق والغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراس نب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ّ
واس م م م م م م م م م م م م م م ممتلمعها ع م م م م م م م م م م م م م م ممذراء ش م م م م م م م م م م م م م م ممرط الته م م م م م م م م م م م م م م ممان
واق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م متاح الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدمان واللس
حل م م م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م م م ممن أري م م م م م م م م م م م ج م م م م م م م م م م م م ممدحك نش م م م م م م م م م م م مراً
هم م م م م م م م م م م م م م م م م ممي من م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ميسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممكّية النف م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس
فم م م م م م م م م م م م م م م ممابق للم م م م م م م م م م م م م م م ممدين ناص م م م م م م م م م م م م م م م مراً وارم بم م م م م م م م م م م م م م م ممالر
فيه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما علي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ل للن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس غم م م م م م م م م م م م م م م م ممام َج م م م م م م م م م م م م م م م م م ّدم العم م م م م م م م م م م م م م م م ممداء والتعم م م م م م م م م م م م م م م م مماس
234
ترجمة الناصر لدين ال قال الشيخ القلمي ف الكنم واللقماب ابمو العبماس احمد بمن اليستضميء ،ولد 10رجب سنة 553بويع له عند وفاة أبيه سنة 575وهو ابمن 23سممنة ومدة ذخلفتممه 46سمنة و 10 اشهر و 28يوماً ول يل اللفة من أهل بيته أطول مدة منه ،وكان ف آبائه أربعة عشر ذخليفة ،ونقش ذخاته رجائي من ال عفوه وكان يتشيع وييل ال مذهب المامية قممال ابممن الطقطقممي : ك ممان الناص ممر م ممن أفاض ممل اللف مماء وأعي ممانم بص ممياً ب ممالمور مّرب م اً سائيس ماً مهيب ماً مق ممداماً عارفم اً شجاعاً وكا يرى رأى المامية طمالت مممدته وصفا لممه اللممك وأحمب مباشممرة أحموال الرعيمة بنفيسممه حت كان يتلمشى ف الليل ف دروب بغداد ليعرف أذخبار الرعية وما يدور بينهم ،وصّنف كتب ماً وسع الممديث النبممو ي صمملوات الم علممى صمماحبه وأسممعه ولبممس لبمماس الفتمموة وألبيسممه وكان بارعة زمانه ورجل عصره ف أيامه انقرضت دوله آل سلجوق بالكلية ،وللناصر من البار والوقوف ممما يفوت الصمر وبنم ممن دور الضميافات واليسماجد والربط مما يتجماوز حمّد الكمثرة انتهمى ملخصمًا. وف أعيان الشيعة مما ملخصمه وكان الناصمر عالماً مؤلفماً شمجاعاً شماعراً راوي اً للحمديث ويعمد فم ال مدةثي قممال الممذهب أجمماز الناصممر للماعممة مممن العيممان فح مدةثوا عنممه منهممم ابممن سممكينة وابممن الذخضممر وابممن النجممار وابممن الممدامغان وآذخممرون ) انتهممى ( .وله كتمماب ف م فضممائل امي م الممؤمني )ع( رواه اليسمميد ابممن طمماوس فم كتممابه اليقيم عممن اليسمميد فخممار بممن معممد الوسو ي عممن الناصممر ، حكممي انممه ذهبممت احممدى عينم الناصممر فم آذخممر علمممره وبقممي يبصممر بممالذخرى أبصمماراً ضممعيفاً ول يشعر بذلك أحد وكان له جارية قد عللمها الط بنفيسه فكانت تكتب مثل ذخطه فتكتب علممى التواقيممع ،وعن تاريخ متصممر اللفمماء لبممن اليسمماعي قممال لم يممل اللفممة أحممد أطممول ذخلفممة مممن الناص ممر فأق ممام فيه مما 47س ممنة ول ي ممءزل فم م عم مّءز وجلل ممة وقلم ممع لألع ممداء واس ممتظهار عل ممى الل ممو ك واليسلطي ف أقطار الرض مدة حياته فلما ذخرج عليه ذخارجي إل قلمعه ول
235
مالف إل دفعمه ول آوى اليمه مظلموم مشمتت الشململ إل جعمه وكان إذا أطعمم أشمبع وإذا ضمرب أوجع ،وقد مأل القلمموب هيبممة وذخيفممة فكممان يرهبممه أهممل النممد ومصممر كلممما يرهبممه أهممل بغممداد ، وكان اللممو ك والكممابر بصممر والشممام اذا جممرى ذكره فم ذخلمواتم ذخفضموا أصمواتم هيبممة وإجللً وملك من اللمالك ما ل يلكه أحد من تقدمه من اللفمماء واللممو ك ،وذخطممب لممه ببلد النممدلس وبلد الصي وكان أسد بن العباس تصدع ليبته البال م إل أن قال م وكان يتشيع وجعل مشهد المممام موسمى الكمماظم )ع( أمنمما لممن لذبممه فكممان النمماس يلتجئممون إليممه ف م حاجمماتم ومهلممماتم وجرائلمهم فيقضي الناصر لم حوائجهم ويعفو عن جرائلمهم انتهى ،وما ينيسب اليه قوله : قيس م م م م م م م م م م م م م م م م مملماً بك م م م م م م م م م م م م م م م م ممة والطي م م م م م م م م م م م م م م م م ممم وزم م م م م م م م م م م م م م م م م ءزم
والراقصم م م م م م م م م م م م م م م ممات ومشم م م م م م م م م م م م م م م مميهّن إل م م م م م م م م م م م م م م م م من م م م م م م م م م م م م م م م م
بغ م م م م م م م م م م م م م م م ممض الوص م م م م م م م م م م م م م م ممي علم م م م م م م م م م م م م م م م ممة مكتوب م م م م م م م م م م م م م م ممة
تب م م م م م م م م م م م م م م ممدو عل م م م م م م م م م م م م م م ممى جبه م م م م م م م م م م م م م م ممات أولد الءزنم م م م م م م م م م م م م م م ا
م م م م م م م م م م م ممن ل م م م م م م م م م م م يُم م م م م م م م م م موال ف م م م م م م م م م م م البي م م م م م م م م م ممة حي م م م م م م م م م م ممدراً
س م م م م م م م م م م م م مّيان عن م م م م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م م م م م ص م م م م م م م م م م م م مّلى أم زن م م م م م م م م م م م م
يين م م م م م م م م م م ماً بق م م م م م م م م م م مموم أوض م م م م م م م م م ممحوا منه م م م م م م م م م م ممج ال م م م م م م م م م م ممدى
وص م م م م م م م م م م م م م م م مماموا وص م م م م م م م م م م م م م م م م م لّوا والن م م م م م م م م م م م م م م م م ممام ني م م م م م م م م م م م م م م م م ممام
أص م م م م م م م م مماب ب م م م م م م م م ممم عييس م م م م م م م م ممى ون م م م م م م م مموح ب م م م م م م م م ممم ن م م م م م م م م مما
ون م م م م م م م م م مماجى ب م م م م م م م م م م ممم موس م م م م م م م م م ممى وأعق م م م م م م م م م م ممب س م م م م م م م م م م ممام
لقم م م م م م م م م م ممد كم م م م م م م م م م ممذب الواشم م م م م م م م م م ممون فيلمم م م م م م م م م م مما تّرص م م م م م م م م م م م وا
وحاشم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الضم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحى أن يع م م م م م م م م م م م م م م م م م م متيه ظلم
وحكمي أن عبيمد الم نقيمب الطمالبيي بالوصل كتمب الم الناصمر بلغنما انمك عمدلت عمن مذهب التشيع ال التيسنن فمإن كمان ذلممك صممحيحاً فلمممروا بمإعلمي عممن اليسمبب فأجمابه الناصممر بذه البيات :
والناصممر هممو الممذ ي كتممب اليممه اللممك الفضممل علممي بممن صمملح الممدين يوسف أبم أيمموب ل عهده وهو أكب ولده وأذخمذ لممه البيعممة علممى أذخيمه نمم وكان أبوه أوصى اليه باليسلطنة وجعله و ّ الدين أب بكر بن أيوب وعلى ابنه عثلمان بن صلح الدين
236
ولا مممات صمملح الممدين وةثبمما عليممه واغتصممبا منممه اللممك فكتممب ال م المممام الناصممر بممذه البيممات وهي مشهورة رواها عامة الؤرذخي مع جوابا. م م م م م م م م م م م م م م م م ممول ي إن أب م م م م م م م م م م م م م م م مما بك م م م م م م م م م م م م م م م ممر وصم م م م م م م م م م م م م م م مماحبه
عثلم م م م م م م ممان ق م م م م م م ممد غص م م م م م م ممبا باليس م م م م م م مميف ح م م م م م م م مّق عل م م م م م م ممي
وه م م م م م م م م م م م و الم م م م م م م م م م م ممذ ي كم م م م م م م م م م م ممان قم م م م م م م م م م م ممد وّل ه م موالم م م م م م م م م م م ممده
عليهلم م م م م م م م م م م مما فاس م م م م م م م م م م ممتقام الم م م م م م م م م م م ممر حيم م م م م م م م م م م م ولم م م م م م م م م م م
فخالف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه وحّل عق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد بيعت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ص فيم م م م م م م م م م م ممه جلم م م م م م م م م م م ممي والمم م م م م م م م م م م ممر بينهلمم م م م م م م م م م م مما والن م م م م م م م م م م م م ّ
ظ هم م م م م ممذا السم م م م م ممم كيم م م م م ممف لقم م م م م ممي فم م م م م ممانظر ال م م م م م م ح م م م م م م ّ
م م م م م م م م م م م ممن الواذخ م م م م م م م م م م ممر م م م م م م م م م م م مما لق م م م م م م م م م م ممى م م م م م م م م م م م ممن الول
فأجابه الناصر يقول : واف م م م م م م م م م كتاب م م م م م م م ممك ي م م م م م م م مما اب م م م م م م م ممن يوسم م م م م م م ممف ناطق م م م م م م م م ماً
بالص م م م م م م م م م م م م م ممدق ي م م م م م م م م م م م م م ممب أن أص م م م م م م م م م م م م م مملك ط م م م م م م م م م م م م م مماهر
غصم م م م م م م م م م م م ممبوا علي م م م م م م م م م م م م ماً حقم م م م م م م م م م م م ممه إذ ل م م م م م م م م م م م م م يكم م م م م م م م م م م م ممن
بع م م م م م م م م م م م م م ممد الن م م م م م م م م م م م م م ممب ل م م م م م م م م م م م م م ممه بي م م م م م م م م م م م م م ممثرب ناص م م م م م م م م م م م م م ممر
فاصم م م م م م م م م م م ممب فم م م م م م م م م م م ممإن غم م م م م م م م م م م ممداً علي م م م م م م م م م م م ممه حيسم م م م م م م م م م م ممابم
وابش م م م م م م م م م م م م م م ممر فناصم م م م م م م م م م م م م م م ممر ك المم م م م م م م م م م م م م م م ممام الناص م م م م م م م م م م م م م م ممر
وف أعيان الشيعة أيضاً :والمام الناصر هو الذ ي بن سرداب الغيبمة فم سممامراء وجعممل فيممه شممباكاً مممن البنمموس الفمماذخر أو اليسمماج كتممب علممى دائممره اسممه وتاري خ علملممه وهو بمماق لممذا الوقت وكأنا فرغ منممه الصمناع الن وهذا صممورة مما كتمب عليمه » بيسمم الم الرحن الرحيمم قمل ل أسألكم عليه أجراً إل الودة ف القرب ومن يقتف حيسنة نءزد له فيها ُح يسمنا إن ال غفور شكور « هذا ما أمر بعلمله سيدنا ومولنا المام الفتض طاعته على جيع النام ) أبو العبمماس ( أحممد الناصر لدين ال ( ال ونقش ف ذخشب اليساج داذخل الصفة فم ظهممر الممائط ممما صممورته ) بيسمم الم الرحن الرحيممم ملمممد رسول الم ،أميم الممؤمني علممي ول الم ،فاطلمممة ،اليسممن بممن علممي ، اليسممن بممن علممي ،علممي بممن اليسممي ،ملمممد بممن علممي ،جعفممر بممن ملمممد ،موسى بممن جعفممر ، علي بن موسى ،ملمد بن علي ،علي بن ملمد ،اليسن بن علي ،القائم بممالق :هممذا علمممل علي ابن ملمد ول آل ملمد ; ،انتهى .وهذا اليسرداب هو سرداب الدار
237
الممت سممكنها ةثلةثممة مممن أئلمممة أهممل الممبيت الطمماهر وهم :المممام علممي بممن ملمممد المماد ي ،وولمده الم ممام اليس ممن بممن عل ممي العيس ممكر ي ،وولممده الم ممام اله ممد ي )ع( كلم مما س ممكنوا أيض ماً ف م ذل ممك اليسمرداب وتشممرف بيسمكناهم فيمه وجرت لمم فم الكراممات والعجمءزات وغاب الهمد ي )ع( بعمد ما سمكنه ولذلك تتمب ك الشميعة وغيها بمه وتصملي لربا فيمه وتدعوه وتطلمب منمه حوائجهما طلبماً لبكته بيسكن آل رسول ال 6فيه وتشريفهم له وليس فم الشميعة مممن يعتقممد أن الهممد ي موجود ف م اليسممرداب أو غممائب فيممه كلممما يرميهممم بممه مممن يريد التشممنيع وينيسممب اليهممم ف م ذلممك أممموراً ل حقيقة لا مثل انم يتلمعون كل جعة على بماب اليسممرداب باليسميوف واليمول وينمادون :أذخممرج الينمما يمما مولنمما ..فممإن هممذا كممذب وافمتاء حممت أن بعممض مممن ذكر ذلممك قممال أنممه باللممة مممع أن اليسرداب ف سامراء ل ف اللة. وباللملة فليس لليسرداب مءزية عنممد الشميعة إل تشممرفه بيسمكن ةثلةثمة مممن أئلممة أهممل المبيت )ع( فيه وهذا المر ل يتص بالشيعة ف تّبكهم بالمكنة الشريفة فليتق ال الرجفون انتهى. توف الناصر أول شوال سنة 622
238
ابن المعلم الروانسطي هم م م م م م م م م م م م م ممذ ي النم م م م م م م م م م م م م ممازل يم م م م م م م م م م م م م مما بثينم م م م م م م م م م م م م ممة بلقم م م م م م م م م م م م م ممع
قفم م م م م م م م م م م م م م م م ممرى تنازعه م م م م م م م م م م م م م م م م مما الري م م م م م م م م م م م م م م م م اح الرب م م م م م م م م م م م م م م م م ع
طلميس م م م م م م م م م م م م م م ممت معاله م م م م م م م م م م م م م م مما وبم م م م م م م م م م م م م م ممان انييس م م م م م م م م م م م م م م ممها
واحت م م م م م م م م م م م م م م ممل عرص م م م م م م م م م م م م م م تها الغ م م م م م م م م م م م م م م مراب البق م م م م م م م م م م م م م م ممع
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م يبم م م م م م م م م م م م م م م م ممق ال ذخم م م م م م م م م م م م م م م م ممط نم م م م م م م م م م م م م م م م مما ي دارس
فيهم م م م م م م م م م م م م مما وأشم م م م م م م م م م م م م ممعث مائم م م م م م م م م م م م م ممل يتضعض م م م م م م م م م م م م ممع
)(1
وةثلةثم م م م م م م م م م م م م م م ممة ) (2ل م م م م م م م م م م م م م م م م تضم م م م م م م م م م م م م م م مملمحل كانم م م م م م م م م م م م م م م مما
برس م م م م م م م م م م م م م م م م م وم عرص م م م م م م م م م م م م م م م م م تها ح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام ُو قّ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
فم م م م م م م م م م م م م م م م م م رس م م م م م م م م م م م م م م م م م دار ييس م م م م م م م م م م م م م م م م ممتهل بوهم م م م م م م م م م م م م م م م م ا واذا تضم م م م م م م م م م م م م مماحك ف م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م ممدجى إياضم م م م م م م م م م م م م ممه
جم م م م م م م م م م م م م م م م مموٌن هت م م م م م م م م م م م م م م م م ممون مرجح م م م م م م م م م م م م م م م م مٌن يهلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
فعي م م م م م م م م م م م م م ممونه ف م م م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م م م ممل قط م م م م م م م م م م م م م ممر ت م م م م م م م م م م م م م ممدمع
عهم م م م م م م م م ممد ي بم م م م م م م م م مما :يم م م م م م م م م مما بي م م م م م م م م م م وهم م م م م م م م ممي أنيقم م م م م م م م م ممة
للخ م م م م م م م م م م م م م م م ممرد ال م م م م م م م م م م م م م م م ممبيض الع م م م م م م م م م م م م م م م ممذارى مربم م م م م م م م م م م م م م م م ع
وعل م م م م م م م م م م ممى غص م م م م م م م م م م ممون ال م م م م م م م م م م ممدوح فم م م م م م م م م م م م جنبات م م م م م م م م م م مما
ورق اللمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائم ذخاطب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممات تيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممجع
وتق م م م م م م م م م م م م م م م م ممول ع م م م م م م م م م م م م م م م م مماذلت حل م م م م م م م م م م م م م م م م ممت مآث م م م م م م م م م م م م م م م م مما دع ذك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ر رس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م دارس بديم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممده
ص م م م م م م م م م م م م م م م م مّم الب م م م م م م م م م م م م م م م ممال لوه م م م م م م م م م م م م م م م م ا تتضعض م م م م م م م م م م م م م م م ممع
ك م م م م م م م م م م م م م م ممف البل بع م م م م م م م م م م م م م م ممد البشاش م م م م م م م م م م م م م م ممة تولم م م م م م م م م م م م م م ممع
واذذخ م م م م م م م م م م م ممر لنفيس م م م م م م م م م م م ممك ع م م م م م م م م م م م ممدة تنج م م م م م م م م م م م ممو ب م م م م م م م م م م م مما
م م م م م م م م م م م ممن ه م م م م م م م م م م ممول ي م م م م م م م م م م مموم في م م م م م م م م م م ممه ن م م م م م م م م م م ممار تل م م م م م م م م م م ممذع
فاجبته م م م م م م م م م م م م م م مما كف م م م م م م م م م م م م م م ممي فليس م م م م م م م م م م م م م م ممت إذا أت م م م م م م م م م م م م م م ممى
يم م م م م م م م م م م م مموم العم م م م م م م م م م م م مماد أذخم م م م م م م م م م م م مماف منم م م م م م م م م م م م ممه وأجم م م م م م م م م م م م ممءزع
ق م م م م م م م م م م م ممالت فلم م م م م م م م م م م م ممن ينجي م م م م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م م م م ممن أه م م م م م م م م م م م مواله
وع م م م م م م م م م م م م م م ممذابه ،قلم م م م م م م م م م م م م م م ممت البطي م م م م م م م م م م م م م م م م النم م م م م م م م م م م م م م م ممءزع
صم م م م م م م م م م م م ممنو النم م م م م م م م م م م م ممب أبم م م م م م م م م م م م ممو الئلمم م م م م م م م م م م م ممة والم م م م م م م م م م م م ممذ ي
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م موليه ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم القيام م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة يش م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفع
قم م م م م م م م م م م م م م م م مموم بم م م م م م م م م م م م م م م م ممم غفم م م م م م م م م م م م م م م م ممرت ذخطيئم م م م م م م م م م م م م م م م ممة آدم
وه م م م م م م م م م م م م م م ممم الوسم م م م م م م م م م م م م م م مميلة والنج م م م م م م م م م م م م م م م مموم الطل م م م م م م م م م م م م م م م ممع
أم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أميم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤمني ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذكره
ف م م م م م م م م م م م م م م مكم م م م م م م م م م م م م ممم التنءزي م م م م م م م م م م م م م ل ذك م م م م م م م م م م م م م ر أرف م م م م م م م م م م م م م ع
__________________ 1م الوتد الذ ي يتحر ك 2م هي الةثاف
239
س م م م م م م ممل عن م م م م م م ممه مري م م م م م م ف م م م م م م م الكتم م م م م م مماب وه م م م م م م ل أت م م م م م م ممى
إن كن م م م م م م م م م م م م م م م ممت بال م م م م م م م م م م م م م م م ممذكر النم م م م م م م م م م م م م م م م مّءزل تقن م م م م م م م م م م م م م م م ممع
م م م م م م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م م م م ممال في م م م م م م م م م م م م ممه ملم م م م م م م م م م م م م ممد أقض م م م م م م م م م م م م مماكم
بع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي وأعللمك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي الروع
حفظ م م م م م م م م م م م موا عه م م م م م م م م م م ممود الغ م م م م م م م م م م ممدر فيلم م م م م م م م م م م مما بينه م م م م م م م م م م ممم
وعهم م م م م م م م م م م م ممود أح م م م م م م م م م م م م ممد يم م م م م م م م م م م م مموم ُذخ م م م م م م م م م م م م م ٍمم ض م م م م م م م م م م م م مّيعوا
قتل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا بعرص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ة ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مربل أولده
ول م م م م م م م م م م م م م م م ممم بغف م م م م م م م م م م م م م م م م مران الهيلمم م م م م م م م م م م م م م م م ممن مطلمم م م م م م م م م م م م م م م م ممع
منع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا ورود ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء آل ملم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
وغ م م م م م م م م م م م ممدت ذئم م م م م م م م م م م م مماب الم م م م م م م م م م م م ممب منم م م م م م م م م م م م ممه تكم م م م م م م م م م م م ممرع
آل الض م م م م م م م م م م م م م م م م مملل بن م م م م م م م م م م م م م م م م ممو أمي م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ش م م م م م م م م م م م م م م م م م مّرع ل م م م م م م م م م م م م ممو ل رج م م م م م م م م م م م م ال بع م م م م م م م م م م م م ممد فق م م م م م م م م م م م م ممد ملم م م م م م م م م م م م م ممد
في م م م م م م م م م م م م ممه وس م م م م م م م م م م م ممبط الطه م م م م م م م م م م م م ممر أح م م م م م م م م م م م م ممد ين م م م م م م م م م م م م ممع مرقم م م م م م م م م م م م م وا وف م م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م مموم النعيل م م م م م م م م م م م م ممة بويع م م م م م م م م م م م م م موا
م م م م م م م م م م م م م م م مما جم م م م م م م م م م م م م م ممردت بم م م م م م م م م م م م م م ممالطف أسم م م م م م م م م م م م م م ممياف ول
ع ك م م م م م م م م م م م م ممانت رم م م م م م م م م م م م م م اح بن م م م م م م م م م م م م م م أميم م م م م م م م م م م م م ممة ش م م م م م م م م م م م م م مّر ُ وال م م م م م م م م م م م م مراس منم م م م م م م م م م م م ممه علم م م م م م م م م م م م ممى السم م م م م م م م م م م م ممنة يرف م م م م م م م م م م م م ع
ي م م م م م م م م م مما زائ م م م م م م م م م ممر القت م م م م م م م م م ممول بغيم م م م م م م م م م ماً ق م م م م م م م م م ممف عل م م م م م م م م م ممى
ج م م م م م م م م م م م م م م م ممدث يق م م م م م م م م م م م م م م م ممابله هنال م م م م م م م م م م م م م م م ممك مص م م م م م م م م م م م م م م م ممرع
وق م م م م م م م م ممل اليس م م م م م م م م م مملم علي م م م م م م م م م ممك ي م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م ممول ب م م م م م م م م م ممه
يرجم م م م م م م م م م م م م م م و الشم م م م م م م م م م م م م م م ممفاعة عبم م م م م م م م م م م م م م م ممد ك التشم م م م م م م م م م م م م م م مميع
ي م م م م م م م م م م م م مما ي م م م م م م م م م م م م مموم عاش م م م م م م م م م م م م مموراء أن م م م م م م م م م م م م ممت تركتن م م م م م م م م م م م م م م
حل م م م م م م م م م م م م م م م ممف اللم م م م م م م م م م م م م م م م مموم بقل م م م م م م م م م م م م م م م ممة ل تج م م م م م م م م م م م م م م م ممع
لف م م م م م م م م م م م م ممي ل م م م م م م م م م م م م ممه والي م م م م م م م م م م م م ممل تعل م م م م م م م م م م م م ممو ص م م م م م م م م م م م م ممدره
عن ديوان ابن العلمم الواسمطي بمط وجع الشميخ ملممد هماد ي المينم رأيتمه عنمده بطمه وقد ألفه من ةثلث نيسمخ مطوطة للمديوان ،الول نيسمخة الكتبمة الظاهرية بدمشمق الشممام برقم 6711الثانية نيسخة مكتبة معهد الدراسات السملمية ،الثالثمة مطوطة مكتبمة الممام الكيمم العامممة م قيسممم الخطوطات برقم 893بممط جممامع الممديوان الرحوم الشمميخ ملمممد الشمميخ طمماهر اليسلماو ي كتبهما سمنة اربع وةثلةثيم وةثلثلمائمة بعممد اللمف ممن الجمرة ويتمو ي المديوان علمى 101 من الصفحات. وه ذه القصمميدة ذكره ا اليسمميد المي م ف م اعيممان الشمميعة ج 7ص 243وقمال :وج دنا هذه القصيدة ف ملموعة نفيسية ول يذكر اسم ناظلمها لكنه صرح ف آذخرها انه واسطي .وظنهمما اليسيد انا لب نصر بن طوطي الواسطي.
240
أبوالغنائم نم الدين ملمد بن علي بمن فمارس الواسمطي الشماعر الشمهور ،أحمد ممن سمار شعره وانتشر ذكره ،وبينه وبي ابن التعاويذ ي تنافس ،حكي عنه قال :كنت ببغداد فماجتءزت يوم اً بوضع رأيممت اللممق مءزدحيم ،فيسممألت بعضممهم عممن سممبب الءزحام فقممال هممذا ابممن المموز ي الواعظ جالس ،فءزاحت وتقدمت حت شاهدته وسعت كلمه وهو يعممظ حممت قمال ميستشممهداً على بعض إشاراته :ولقد أحيسن ابن العلم حيث يقول : ي م م م م م م م م م م ممءزداد ف م م م م م م م م م م م م ميس م م م م م م م م م م مملمعي تك م م م م م م م م م م م مرار ذكرك م م م م م م م م م م
طيب م م م م م م م م م م م م ماً وييس م م م م م م م م م م م م ممن ف م م م م م م م م م م م م م عين م م م م م م م م م م م م م تك م م م م م م م م م م م م ممرره
فعجبت من اتفاق حضور ي واستشهاده بشممعر ي ول يعلمم بضممور ي ل هممو ول غيمه مممن الاضمرين .تموف بمالرث سمنة .592والمرث م بضمم الماء وسكون المراء م قرية بينهما وبيم واسمط نو عشرة فراسخ وكانت وطنه وميسكنه ال ان توف با .انتهى عن الكن للشيخ القلمي. وقال ابن ذخلكان ج 2ص : 29 أبو الغنائم ملمد بن علي بن فارس بمن علمي بمن عبمدال بمن اليسمي بمن القاسمم العمروف بممابن العلممم والواسممطي الرةث ي اللقممب نممم الممدين الشمماعر الشممهور ،وك ان شمماعراً رقيممق الشممعر لطيف حاشية الطبع يكاد شعره يذوب من رقته ،وهو أحد من سار شعره ،واشممتهر ذكر ونبممه بالشعر قدره ،وحيسن به حاله وأمره ،وطال ف نظم القريض علمممره ،وساعده علممى قموله زمانه ودهممره ،وأكممثر القممول ف م الغممءزل والممدح وفنممون القاصممد ،وك ان سممهل اللفمماظ صممحيح العممان يغلب على شعره وصف الشوق والب وذكر الصبابة والغرام ،فعلق بالقلوب
241
ولط ممف مك ممانه عن ممد اكممثر الن مماس ومممالوا الي ممه وحفظ مموه وتممداولوه بينه ممم واستش ممهد ب ممه الوعمماظ واسممتحله اليسمامعون .سمعت مممن جاعمة مممن مشمايخ البطائممح يقولون مما سمبب لطافمة شممعر ابمن العلم إل أنه كان اذا نظم قصميدة حفظهما الفقمراء النتيسمبون الم الشميخ أحمد بمن الرفاعي وغنموا با ف ساعهم وطابوا عليها فعادت عليه بركة أنفاسممهم ورأيتهممم يعتقممدون ذلممك اعتقمماداً ل شممك عندهم فيه .وباللملة فشعره يشبه النوح ول ييسلمعه من عنده أدن هوى إل افتت وهاج غراممه ، وكان بيم ابممن العلممم الممذكور وبيم ابممن التعاويذ ي الممذكور قبلممه تنممافس ،وهجمماه ابممن التعاويذ ي بأبيات جيلمية ل حاجة ال ذكرها ،ولبن العلم قصيدة طويلة أولا : رّدوا عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موارد الظعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان ولك م م م م م م م م م م م ممم ب م م م م م م م م م م م ممذا ك ال م م م م م م م م م م م ممذع م م م م م م م م م م م م ممن متلمن م م م م م م م م م م م ممع
م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م ممدار إن ل م م م م م م م م م م تغ م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م ممن أوطم م م م م م م م ممان ه م م م م م م م م م م م م م م م م مءزأت مع م م م م م م م م م م م م م م م مماطفه بغص م م م م م م م م م م م م م م م ممن الب م م م م م م م م م م م م م م م ممان
أبم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى تل م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّونه بم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماول موع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
فلم م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م مموف لن م م م م م م م م م م م م م مما بوعم م م م م م م م م م م م م ممد ةث م م م م م م م م م م م م م ممان
فلم م م م م م م م م م م م م ممت اللق م م م م م م م م م م م م مماء ودون م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م م م م ممومه
أبن م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء معرك م م م م م م م م م م م م م م م م ة وأس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد طع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
نقل م م م م م م م م م م م م موا الرمم م م م م م م م م م م م اح ومم م م م م م م م م م م مما أظ م م م م م م م م م م م ممن أكفه م م م م م م م م م م م ممم
ذخلق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت لغيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ذواب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الم م م م م م م م م م م م م م م م م م مّران ف م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م ممي غي م م م م م م م م م م م م م م مهنم م م م م م م م م م م م م ممد وس م م م م م م م م م م م م ممنان
ولئ م م م م م م م م م م ممن ص م م م م م م م م م م ممددت فلم م م م م م م م م م م ممن مراقب م م م م م م م م م م ممة الع م م م م م م م م م م ممدا
م م م م م م م م م م م م مما الص م م م م م م م م م م م ممد ع م م م م م م م م م م م ممن مل م م م م م م م م م م م ممل ول س م م م م م م م م م م م مملوان
ي م م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م م مماكن نعلم م م م م م م م م م م م م ممان أي م م م م م م م م م م م م ممن زمانن م م م م م م م م م م م م مما
بطويل م م م م م م م م م م م م م م م م ممع ،ي م م م م م م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م م م م م م مماكن نعلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
وتقل م م م م م م م م م م ممدوا بي م م م م م م م م م م ممض اليس م م م م م م م م م م مميوف فلم م م م م م م م م م م مما ت م م م م م م م م م م ممرى
وله من أذخرى : أجيانن م م م م م م م م م م م م م م مما إن ال م م م م م م م م م م م م م م ممدموع ال م م م م م م م م م م م م م م ممت ج م م م م م م م م م م م م م م ممرت
رذخاص م م م م م م م م م م مما عل م م م م م م م م م م ممى أي م م م م م م م م م م ممد ي الن م م م م م م م م م م مموى لغ م م م م م م م م م م موال
اقيلمم م م م م م م م موا عل م م م م م م م ممى ال م م م م م م م مواد ي ول م م م م م م ممو علم م م م م م م م ممر س م م م م م م م مماعة
كلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموث أزار أو كحم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ع ّق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مامل
فك م م م م م م م ممم ثّم م م م م م م م م ل م م م م م م م م م م م م م م م م ممن وقف م م م م م م م ممة ل م م م م م م م ممو شم م م م م م م م مريتها
بنفيس م م م م م م م م م م م ممي ل م م م م م م م م م م م م م أغب م م م م م م م م م م م م م فكي م م م م م م م م م م م ممف ب م م م م م م م م م م م ممال
242
وله من أذخرى : قيس م م م م م م م م م م مملما ب م م م م م م م م م م مما ض م م م م م م م م م م مملمت علي م م م م م م م م م م ممه ش م م م م م م م م م م ممفاههم
مم م م م م م م م م م م م م ممن قرق م م م م م م م م م م م م م ف ف م م م م م م م م م م م م م م لؤل م م م م م م م م م م م م ممؤ مكنم م م م م م م م م م م م م ممون
ان شم م م م م م م م م م م ممارف الم م م م م م م م م م م مماد ي العم م م م م م م م م م م ممذيب لقضم م م م م م م م م م م ممي
ن م م م م م م م م م م م م م ممب وم م م م م م م م م م م م م ممن لم م م م م م م م م م م م م م م أن تم م م م م م م م م م م م م م مّب يينم م م م م م م م م م م م م م م
ل م م م م م م م م م ممو ل م م م م م م م م م م م يك م م م م م م م م م ممن آةث م م م م م م م م م ممار ليل م م م م م م م م م ممى وال م م م م م م م م م مموى
بتلع م م م م م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما رحم م م م م م م م م م م م م م م م م ت ك م م م م م م م م م م م م م م م م ممالنون
قممال :وكان سممبب علمممل هممذه القصمميدة ان ابممن العلممم الممذكور والبلممه وابممن التعاويمذ ي الذكورين قبله لا وقفوا على قصيدة صر در القدم ذكره ف حرف العي الت اولا : اك م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا يم م م م م م م م م م م م م م م م م ممازى وّد كم م م م م م م م م م م م م م م م م ممل قري م م م م م م م م م م م م م م م م م ن
أم ه م م م م م م م م م م م م م م م م ممذه ش م م م م م م م م م م م م م م م م مميم الظب م م م م م م م م م م م م م م م م مماء العي م م م م م م م م م م م م م م م م م م
وهي من نمب القصمائد أعجبتهمم فعلممل ابمن العلمم ممن وزنا همذه القصميدة وعلممل ابمن التعاويذ ي من وزنا قصميدة أبمدع منهما وأرسلها الم اليسملطان صملح المدين رحه الم تعمال وهو بالشام يدحه با وأولا : ان ك م م م م م م م م م م ممان دين م م م م م م م م م م ممك فم م م م م م م م م م م م الص م م م م م م م م م م ممبابة دينم م م م م م م م م م م م
فق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف الطم م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي برمل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت يم م م م م م م م م م م م م م م م م م مبين
وعلمممل البلممه قصمميدة اذخممرى ،وأحيسممن الكممل قصمميدة ابممن التعاويذ ي .وف وقعممة اللمممل على البصرة قبل مباشرة الرب ارسل علي بمن ابم طمالب 2ابمن علممه عبمدال بمن العبماس رضى ال عنهلما ال طلحة والءزبي برسالة يكفهلما عن الشروع ف القتال ،ث قال له :ل تلقي طلحممة فانك إن تلقه تده كالثور عاقصا أنفه يركب الصعب ويقول همو المذلول ولكمن القمى الءزبيم فمانه أليم عريكممة منممه وقل لممه يقممول لممك ابممن ذخالممك :عرفتنم بالجمماز وانكرتنم بممالعراق فلممما عممدا ممما بدأ .وعلي 2أول من نطق بذه الكللمة فأذخذ ابن العلم الذكور هذا الكلم وقال : منح م م م م م م م م م م م م م مموه بال م م م م م م م م م م م م م ممذع اليس م م م م م م م م م م م م م مملم وأعرض م م م م م م م م م م م م م م وا
ب م م م م م م م م م م ممالغور عن م م م م م م م م م م ممه فلم م م م م م م م م م م مما ع م م م م م م م م م م ممدا م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م ممدا
243
وهذا البيت من جلة قصيدة طويلة ورسالة نقلهما فم كتمماب نمج البلغمة ولبمن العلمم فم أةثناء قصيدة أيضًا. ي م م م م م م م مموهي ق م م م م م م م مموى جل م م م م م م م ممد ي م م م م م م م م ممن ل اب م م م م م م م مموح ب م م م م م م م ممه قيس م م م م م م م م م مملما فلم م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م ليس م م م م م م م م م ممان م م م م م م م م م م مما يع م م م م م م م م م مماتبه
وييسم م م م م م م م م م م م م م م م ممتبيح دمم م م م م م م م م م م م م م م م ممي مم م م م م م م م م م م م م م م م ممن ل اس م م م م م م م م م م م م م م م م مّيه ض م م م م م م م م ممعفا بل م م م م م م م م ممى فم م م م م م م م م م فم م م م م م م م م مؤاد ي م م م م م م م م م مما يقاس م م م م م م م م مميه
ول حاجة ال الطالة بذكر فرائده مع شهرة ديوانه وكثرة وجوده بايمد ي النماس ،وكانت ولدتممه فم ليلمة سممابع عشممر جمماد ي الذخممرة سمنة احممدى وخيسمملمائة وتوف رابممع رجب سمنة اةثنمتي وتيسعي وخيسلمائة بالرث رحه ال تعال والرث بضم الاء وسكون المراء بعممدها ةثمماء مثلثمة وهي قرية مممن أعلممال نمر جعفممر بينهلمما وبيم واسممط نمو عشممرة فراسمخ وكانت وطنمه وميسممكنه الم ان توف با ;.
244
أمحمد بن عيمسى الهاشمي قال أحد بن عييسى الاشي م والد الواةثق م يعتذر من الكحل ف يوم عاشوراء. ل م م م م م م م م م م م م م م م أكتح م م م م م م م م م م م م م ممل ف م م م م م م م م م م م م م م م ص م م م م م م م م م م م م م ممباح ي م م م م م م م م م م م م م مموم إل لءزنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وذا ك أنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
أري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ق فيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه دُم اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي س م م م م م م م م م م م م م م م م م مّودت ح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى بي م م م م م م م م م م م م م م م م م مماض عينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م
245
عن كتاب : تراجممم رجال القرني م اليسممادس واليسممابع والعممروف بالممذيل علممى الروضمتي للحممافظ الممؤّرخ شهاب الدين أب ملمد عبد الرحن بن اساعيل العروف بأب شامة القدسي الدمشقي .الطبمموع بالقاهرة م ص .11 قممال :وفم سممنة 593هم م تمموف أحممد بممن عييسممى الاشممي والممد الواةثممق بممال ويعممرف بممابن الغريق من أهل الري الظاهر ي ،وكان شاعراً فاضلً فلمن شعره ما اعتذر به عن الكتحممال يمموم عاشوراء. ل م م م م م م م م م م م م م م م أكتح م م م م م م م م م م م م م ممل ف م م م م م م م م م م م م م م م ص م م م م م م م م م م م م م ممباح ي م م م م م م م م م م م م م مموم
أُري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ق فيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه دم اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
إل لءزنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وذا ك أنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
س م م م م م م م م م م م م م م م م م مّودت ح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت بي م م م م م م م م م م م م م م م م م مماض عين م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ت عين م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وقائ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م كحّل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م َ فقلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت كّف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وما أح م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّق شم م م م م م م م م م م م م م م م م م مميء
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم اس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتباحوا دم اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
وكانت وفاته ف ذ ي القعدة عن ثاني سنة ودفن بباب حرب. قممال سممبط بممن المموز ي ف م تممذكرة ال مواص ،وأنشممدنا ابممو عبممدال النحممو ي بصممر قممال : كّح لم بعض العللماء عينيه يوم عاشوراء فعوتب على ذلك فقال :
تلب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس في م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواد عين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ولقد نظم الشعراء بذا العن كثياً من بكاء اليسلماء والرض والحجار
246
والشجار على شهيد كربلء ، 7وما تقدم تيستشعر أن العناية بيوم مقتممل اليسممي والممءزن يمموم عاشمموراء كممان ول يممءزل منممذ أكممثر مممن ألممف عممام بممل مممن يمموم مقتممل اليسممي وحت يومنمما هممذا ، هكذا حدةثنا أبو الفداء ف تاريه والقريءز ي ف ذخططه قال : وف يوم عاشوراء من سنة ست وتيسعي وةثلثلمائة جرى المر فيه على ممما يممر ي كممل سممنة من تعطيل السواق وذخروج النشدين ال جامع القاهرة ونءزولم متلمعيم بمالنوح والنشميد ثم جممع بعممد هممذا اليمموم قاضممي القضمماة عبممد العءزيءز بممن النعلمممان سممائر النشممدين الممذين يتكّيس م بمون بممالنوح والنشمميد ،وقمال لممم ل تلءزم وا النمماس أذخممذ شمميء منهممم اذا وقفتممم علممى ح موانيتهم ول تتكيسممبوا بالنوح والنشيد ومن أراد ذلك فعليه بالصحراء. وقال القريءز ي ف الطط :كانوا م يعن الفاطلميي م ينحمرون فم يموم عاشموراء عنمد القمب ، البممل والغنممم والبقممر ويكممثرون النمموح والبكمماء وييسمّبون مممن قتممل اليسممي ول يءزالموا علممى ذلممك حممت آذخر دولتهم وحت زالت. عاشروراء في دولة بني برويه وف تاريخ الؤيد أب الفداء ف حوادث سنة 352فم عاشمر المرم أممر معمءز الدولة النماس أن يغلقو دكاكينهم وأن يظهمروا النياحمة وأن يمرج النيسماء منشمرات الشمعور ميسمّودمات الوجوه قمد شققن ةثيابن ويلطلمن وجوههن علمى اليسمي بمن علمي ففعمل النماس ذلمك ول يقمدر اليسمّنية علمى منع ذلك لكثرة الشيعة واليسلطان معهم. وقال ابن كثي ف البداية والنهاية كان ف عصر آل بممويه فم حمدود الربعلمائمة وما حولا تضرب الدرادل ببغداد ونوها من البلد ،ف يوم
247
عاشمموراء ويذرى الرماد والتب م ف م الطرقات وتعلممق اليسمموح علممى الممدكاكي ويظهممر النمماس البكمماء والممءزن ،وكثي منهممم مممن ل يشممرب المماء ليلتئممذ موافقممة للحيسممي 7حيممث قتممل عطشممانا ،حممت قال اليسوسي ملمد بن عبد العءزيءز ).(1 أأذوُق طع م م م م م م م م م م م م م م م ممم ال م م م م م م م م م م م م م م م مماء وابم م م م م م م م م م م م م م م م مُن ملم م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ل ع م م م م م م م م م م م م م م م ممذر للش م م م م م م م م م م م م م م م مميعّي يرقم م م م م م م م م م م م م م م م ى دمع م م م م م م م م م م م م م م م ممه
لم م م م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م م ممرو ح م م م م م م م م م م م م م ممت لللمن م م م م م م م م م م م م م ممون أذيق م م م م م م م م م م م م م مما ودم اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي بكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مربلء أريق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ويقول اليسيد حيدر اللي ) (2من قصيدة طويلة :
أللهاش م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي الم م م م م م م م م م م م م م م م م مماء يلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ودون م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وت م م م م م م م م م م م م م م م م ممدأ عي م م م م م م م م م م م م م م م م م م الطم م م م م م م م م م م م م م م م م ممالب وح م م م م م م م م م م م م م م م م م وله
ى القل م م م م م م م مموب عل م م م م م م م ممى ال م م م م م م م ممثرى ةث م م م م م م م مموت آل م م م م م م م ممه ح م م م م م م م ممر ّ جف م م م م م م م م ممون بنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروان ريّم م م م م م م مما م م م م م م م م م ممن الك م م م م م م م م ممرى
اقول ويذكر الؤرذخان الشهيان ياقوت اللمو ي ف معجلمه وابن ذخلكمان فم وفيماته قضمية الناشي الصغر علي الشاعر الشهور. __________________ 1م هو من شعراء القرن الرابع وقد تقدمت ترجته. 2م من شعراء القرن الرابع عشر ،وتأت ترجته بعون ال.
248
صفروان بن ادريس المرنسي
أمرنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ة س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممجعت بع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممود أراِ ك أجف م م م م م م م م م م م م م م م مماِ ك إلف م م م م م م م م م م م م م م م ممك أم بلي م م م م م م م م م م م م م م م ممت بفرق م م م م م م م م م م م م م م م ة
أم لح بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرق بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماللمى فشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممجا ك
لم م م م م م ممو كم م م م م م ممان حق م م م م م م ماً مم م م م م م مما اّدعيم م م م م م ممت مم م م م م م ممن الم م م م م م مموى
يوم م م م م م م م م م م م م م اً ل م م م م م م م م م م م م مما ط م م م م م م م م م م م م ممرق الف م م م م م م م م م م م م ممون كم م م م م م م م م م م م م مرا ك
أو كم م م م م م م م م م م م م م م ممان رّوعم م م م م م م م م م م م م م م ممك الف م م م م م م م م م م م م م م م مراق اذاً ل م م م م م م م م م م م م م م مما
ص م م م م م م م م م م م م م م م م م مّنت بم م م م م م م م م م م م م م م م م مماء جفونم م م م م م م م م م م م م م م م مما عينم م م م م م م م م م م م م م م م م مما ك
ول م م م م م م م م م م م مما ألفم م م م م م م م م م م م ممت الم م م م م م م م م م م م ممروض يم م م م م م م م م م م م ممأرج عرف م م م م م م م م م م م م ه
ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول موّل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ةم علم بكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ك
وجعل م م م م م م م م م م م م م م م م ممت بيم م م م م م م م م م م م م م م م م م فروع م م م م م م م م م م م م م م م ممه مغن م م م م م م م م م م م م م م م م مما ك
ول م م م م م م م م م م مما اتم م م م م م م م م م م ممذت مم م م م م م م م م م م ممن الغصم م م م م م م م م م م ممون منصم م م م م م م م م م م ممة
ول م م م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدت مض م م م م م م م م م م م م م م م م م مموبة كف م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ك
ول م م م م م م م م م م مما ارت م م م م م م م م م م م ديت الري م م م م م م م م م م م ش بم م م م م م م م م م م ممرداً معللم م م م م م م م م م م م ماً
ونظلم م م م م م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م م م م م ممءزح س م م م م م م م م م م م م م مملو ك طل ك
ل م م م م م م ممو كن م م م م م م ممت مثل م م م م م م ممي م م م م م م م مما أنف م م م م م م ممت م م م م م م م ممن البك م م م م م م مما
ل تيس م م م م م م م م م م م م م ممب ش م م م م م م م م م م م م م ممكوا ي م م م م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م م م ممكوا ك
إيم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه حامم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م مبين ،إنن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
أبكم م م م م م م م م م ممي اليسم م م م م م م م م م ممي ،وأنم م م م م م م م م م ممت مم م م م م م م م م م مما أبكم م م م م م م م م م مما ك
أبك م م م م م م م م م م م م ممي قتي م م م م م م م م م م م م ممل الط م م م م م م م م م م م م ممف ف م م م م م م م م م م م م ممرع نبين م م م م م م م م م م م م مما
أك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرم بف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرغ للنبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّوة زاكم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
وي م م م م م م م م م م م م م م م م ممل لقم م م م م م م م م م م م م م م م م مموم غ م م م م م م م م م م م م م م م م ممادروه مض م م م م م م م م م م م م م م م م م مّرجاً
متع ّفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م رامً ق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد مّءزقم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أش م م م م م م م م م م م م م م م م م مملءه
بم م م م م م م م م م م م م م م م ممدمائه نضم م م م م م م م م م م م م م م م ممواً ص م م م م م م م م م م م م م م م م مريع شم م م م م م م م م م م م م م م م ممكا ك فري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً بك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل مهنّ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد فت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ك
أيءزي م م م م م م م م م م م م د ل م م م م م م م م م م م م ممو راعي م م م م م م م م م م م م ممت حرم م م م م م م م م م م م م ة ج م م م م م م م م م م م م ممده
ل م م م م م م م م م م م م تقتن م م م م م م م م م م ممص لي م م م م م م م م م م ممث العريم م م م م م م م م م م ن الش م م م م م م م م م م مماكي
إذ كن م م م م م م م م م م م م م ممت تص م م م م م م م م م م م م م ممغي إذ نق م م م م م م م م م م م م م ممرت بثغ م م م م م م م م م م م م م ممره
قرع م م م م م م م م م م م م م م م ت صم م م م م م م م م م م م م م م مملماذخك أنّم م م م م م م م م م م م م م م ممه اليس م م م م م م م م م م م م م م م موا ك
أتم م م م م م م م م م م م ممروم وي م م م م م م م م م م م ممك شم م م م م م م م م م م م ممفاعة مم م م م م م م م م م م م ممن ّج م م م م م م م م م م م م م دمه
هيه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممات ،ل وم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّد بممر الفل ك
وليسم م م م م م م م م م م مموف تنبم م م م م م م م م م م ممذ ف م م م م م م م م م م م م جهنم م م م م م م م م م م ممم ذخالم م م م م م م م م م م ممداً
م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م ش م م م م م م م م م م م مماء ولت حي م م م م م م م م م م م م فك م م م م م م م م م م م مما ك
249
وقوله معارضاً قول الرير ي ) ذخّل ادكار الربع (
واسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكب غلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام الدم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
أومم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممض ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبق الض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملع واح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزن ط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممويل واج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزع
فه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو مك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزع
وان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممثر دم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء القل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتي
تألم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأ علم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
واب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدمع دون عيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
إن ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل فيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممض الدمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
قض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ليف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما فقض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن بعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممده فص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل القض م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ريان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد ي الرض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا
واب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الوصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزع
250
أبو بر صفوان بن ادريس بن عبدالرحن بن عييسى بن ادريس التجيب الرسي. ولد سنة 560وتوف سنة 598 كان كاتباً بليغاً وشاعراً بارعاً من أعيان أهل الغرب كلما ف الطليعة. قممال ليسممان الممدين بممن الطي ممب انفممرد برةث اء اليسممي وقممال ابممن البممار ل ممه قصممائد جليلممة ذخصوصاً ف اليسي .رحل ال مراكش فقصد دار اللفة مادحاً فلما تييسر له شمميء فقممال :لممو مدحت آل البيت لبلغت أملي فلمدح ،وبينلما هو عازم على الرجوع طلبه فقضممى الليفممة مممأربه فعكف على مدح آل البيت :ورةثائهم. ومن شعره : قلن م م م م م م م م م م م م مما وق م م م م م م م م م م م ممد ش م م م م م م م م م م م م ممام اليس م م م م م م م م م م م م ممام مّوف م م م م م م م م م م م م م ماً
ه م م م م م م م م م م م م ممل س م م م م م م م م م م م م مميفه م م م م م م م م م م م م م ممن طرف م م م م م م م م م م م م ه أم طرف م م م م م م م م م م م م ه
رشم م م م م م م م م م م م م م م م اً بعادي م م م م م م م م م م م م م م م ممة الض م م م م م م م م م م م م م م م م مراغم ع م م م م م م م م م م م م م م م ممابث م م م م م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م م م م مميفه أم ذا ك ط م م م م م م م م م م م م م م ممرف ةث م م م م م م م م م م م م م م ممالث
وقوله : ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما قلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراً مطلع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أض م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملعي
ل م م م م م م م م م م م م ممه س م م م م م م م م م م م م م مواد القل م م م م م م م م م م م م ممب فيه م م م م م م م م م م م م مما غيس م م م م م م م م م م م م ممق
وربم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا اس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتوقد ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموى
فنم م م م م م م م م م م م م مماب فيهم م م م م م م م م م م م م مما لونم م م م م م م م م م م م مما عم م م م م م م م م م م م م ممن شم م م م م م م م م م م م م ممفق
عن م م م م م م م م م ممد ي م م م م م م م م م م ممن حب م م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م ممو س م م م م م م م م م ممرت
ف م م م م م م م م م م م م م البح م م م م م م م م م م م م ممر من م م م م م م م م م م م م ممه ش م م م م م م م م م م م م ممعلة لح م م م م م م م م م م م م ممتق
251
وف فوات الوفيات ج 1ص .392 صفوان بن ادريس ،ابو بر ،الكاتب البليغ : كان من جّله الدباء ،وأعيان الرمؤساء ،فصيحاً جليل القمدر ،لمه رسائل بليغمة ،وكان من الفضل والدين بكان ،توف وله سبع وةثلةثون سنة. ومن شعره : ي م م م م م م م م م م مما حيس م م م م م م م م م م ممنه واليس م م م م م م م م م م ممن بع م م م م م م م م م م ممض ص م م م م م م م م م م ممفاته
واليس م م م م م م م م م م م م م م ممحر مقص م م م م م م م م م م م م م م ممور عل م م م م م م م م م م م م م م ممى حركم م م م م م م م م م م م م اته
ب م م م م م م م م م ممدر ل م م م م م م م م م ممو أن الب م م م م م م م م م ممدر قي م م م م م م م م م ممل ل م م م م م م م م م ممه اق م م م م م م م م م ممتح
أملً لق م م م م م م م م م م م م م م م ممال أك م م م م م م م م م م م م م م م ممون م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ه م م م م م م م م م م م م م م م ممالته
والم م م م م م م م م م م ممال ينقم م م م م م م م م م م ممط ف م م م م م م م م م م م م صم م م م م م م م م م م ممحيفة ذخ م م م م م م م م م م م مّد هم
م م م م م م م م م مما ذخ م م م م م م م م ممط ح م م م م م م م م ممب الص م م م م م م م م ممدغ م م م م م م م م م ممن نونم م م م م م م م مماته
وإذا هلل الف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق قاب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل وجه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
أبصم م م م م م م م م م م م م م م م م مرته كالش م م م م م م م م م م م م م م م م ممكل فم م م م م م م م م م م م م م م م م م مرآت م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
عبثم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت بقلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممب مّبم م م م م م م م م م م م م م م م م ممه لظم م م م م م م م م م م م م م م م م مماته
ي م م م م م م م م م م م م م م م ممارب ل تعب م م م م م م م م م م م م م م م ممث عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى لظ م م م م م م م م م م م م م م م مماته
ركم م م م م م م م م م ب ال م م م م م م م م م م م ممآث ف م م م م م م م م م م م م انته م م م م م م م م م م م مماب نفوس م م م م م م م م م م ممنا
فم م م م م م م م م م م م م م م م م ممال يعله م م م م م م م م م م م م م م م م م مّن مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن حيسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممناته
مم م م م م م م م م م م مما زل م م م م م م م م م م م ت أذخطم م م م م م م م م م م ممب للءزم م م م م م م م م م م م ان وص م م م م م م م م م م مماله
ح م م م م م م م م م م م م ممت دن م م م م م م م م م م م م مما والبع م م م م م م م م م م م م ممد م م م م م م م م م م م م م ممن ع م م م م م م م م م م م م مماداته
فغف م م م م م م م م م م م ممرت ذن م م م م م م م م م م م ممب ال م م م م م م م م م م م ممدهر من م م م م م م م م م م م ممه بليل م م م م م م م م م م م ممة
غط م م م م م م م م م ممت علم م م م م م م م م ممى مم م م م م م م م م مما كم م م م م م م م م ممان مم م م م م م م م م ممن زلتم م م م م م م م م ممه
غفم م م م م م م م م م م م ممل الرقيم م م م م م م م م م م م ممب فنلم م م م م م م م م م م م ممت منم م م م م م م م م م م م ممه نظم م م م م م م م م م م م ممرة
ي م م م م م م م م م م م م م مما ليت م م م م م م م م م م م م م ممه ل م م م م م م م م م م م م م ممو دام ف م م م م م م م م م م م م م م م غفلت م م م م م م م م م م م م م ممه
ضم م م م م م م م م م م م م م م م مماجعته واللي م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ي م م م م م م م م م م م م م م م م ممذكى تت م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
نم م م م م م م م م م م م ممارين مم م م م م م م م م م م م ممن نفيسم م م م م م م م م م م م ممي وم م م م م م م م م م م م ممن جنم م م م م م م م م م م م مماته
بتن م م م م م م م م م م م م م م م مما نشعش م م م م م م م م م م م م م م م ممع والعف م م م م م م م م م م م م م م م مماف ن م م م م م م م م م م م م م م م ممدينا
خريم م م م م م م م م م م ن :م م م م م م م م م م م ممن غءزل م م م م م م م م م م م ومم م م م م م م م م م ممن كللم م م م م م م م م م م مماته
حم م م م م م م م م م م م م م م م ممت إذا ول م م م م م م م م م م م م م م م ممع الكم م م م م م م م م م م م م م م م ممرى يفم م م م م م م م م م م م م م م م ممونه
ي ط م م م م م م م م م م م مموع س م م م م م م م م م م م ممناته وامتم م م م م م م م م م م م مّد فم م م م م م م م م م م م م ُعض م م م م م م م م م م م ممد ّ
أوةثقتم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م سم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماعدى لن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ظ م م م م م م م م م م م ممب ذخش م م م م م م م م م م م مميت عليم م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م ممن فلت م م م م م م م م م م م مماته
فض م م م م م م م م م م م م م م م م مململمته ضم م م م م م م م م م م م م م م م م مّم البخي م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ل م م م م م م م م م م م م م م م م مماله
ين م م م م م م م م م م م م ممو علي م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م ممن جي م م م م م م م م م م م م ممع جه م م م م م م م م م م م م مماته
ع م م م م م م م م م م م م م ممءزم الغم م م م م م م م م م م م م م مرام علم م م م م م م م م م م م م م مّي فم م م م م م م م م م م م م م م تق م م م م م م م م م م م م م ممبيله
فنقض م م م م م م م م م ممت أي م م م م م م م م م ممد ي الط م م م م م م م م م مموع م م م م م م م م م م ممن عءزم م م م م م م م م م م اته
وأبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م عف م م م م م م م م م م م م م م م م م مماف أن أقب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ةثغ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممره
ف م م م م م م م م م م م م م م مماعجب للته م م م م م م م م م م م م م م ممب الوان م م م م م م م م م م م م م م ممح غل م م م م م م م م م م م م م م ممة
ي علم م م م م م م م م م م م م م م م ممى جراتم م م م م م م م م م م م م م م م ممه والقلم م م م م م م م م م م م م م م م ممب مط م م م م م م م م م م م م م م م م مّو ٌ
يشم م م م م م م م م م م م ممكو الظلمم م م م م م م م م م م م مما والم م م م م م م م م م م م مماء ف م م م م م م م م م م م م م ل م م م م م م م م م م م م مواته
252
وقال ; من قصيدة : حكلمت م م م م م م م م م م م م م م م ممم زمنم م م م م م م م م م م م م م م م ماً ل م م م م م م م م م م م م م م م ممول اعت م م م م م م م م م م م م م م م ممدالكم
ف م م م م م م م م حكلمك م م م م م م ممم ل م م م م م م م م يك م م م م م م ممن للحك م م م م م م ممم يعت م م م م م م ممدل
فإنم م م م م م م م م م م م م م م مما أنتم م م م م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م م م م م أنفم م م م م م م م م م م م م م م ممه شم م م م م م م م م م م م م م م ممم
وإن م م م م م م م م م م م م م مما أنت م م م م م م م م م م م م م ممم فم م م م م م م م م م م م م م م طرفم م م م م م م م م م م م م م ه كح م م م م م م م م م م م م م ممل
ي م م م م م م م ممرى اعتن م م م م م م م مماق العم م م م م م م م موال فم م م م م م م م م ال م م م م م م م مموغى غ م م م م م م م ممءزل
لّن ذخرص م م م م م م م م م م م م م م م انا مم م م م م م م م م م م م م م م ممن فوقهم م م م م م م م م م م م م م م مما مقم م م م م م م م م م م م م م م ممل
وقال أيضاً رحه ال تعال :
أح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م م م م م م م م مموى ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد هم وأوقم م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ت أوق م م م م م م م م م م م م م م م م ممد فه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو عل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى أن ي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ُ
وق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال عن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه الع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذول س م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماٍل
قل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممده ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما تقّل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
وب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماللوى شم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادن عليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
جيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مءزال ووج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ه فرق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م د
علل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ريق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه بلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت انثن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م طرفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ه وعربم م م م م م م م م م م م م م م م م م م د
ل تعجب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا لن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مءزام صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ي
فجي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممش أجف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانه مؤيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
أنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماله كال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي ت ّن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
عب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ،نع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم عب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممده وأزي م م م م م م م م م م م م م م م م م م د
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي امتث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال أم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
إن سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممللمت عينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه لقتلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
ولم م م م م م م م م م م م م م م م م م م علي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه الف م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء والص م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّلى ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م مؤاد ي عل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ملم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
وعارضها شيخ الشيوخ شرف الدين عبدالعءزيءز النصار ي بقصيدة بديعة ،وهي : ويله م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن غلمض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي الشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّرد
في م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك وم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن دمع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرّدد نم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ي سم م م م م م م م م م م م م م م م م م مموى ريقم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّبد
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر ّتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ،إذا تل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
ل م م م م م م م م م م م م م م م م يب م م م م م م م م م م م م م م م ممق ع م م م م م م م م م م م م م م م ممذرا ل م م م م م م م م م م م م م م م ممن تل م م م م م م م م م م م م م م م ممد
أب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال ال م م م م م م م م م م م م م م م م م مموّرى
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ك ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورد
رفق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بول م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتهام
أق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامه وج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ده وأقع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
يم م م م م م م م م م م م مما كامم م م م م م م م م م م م ممل اليسم م م م م م م م م م م م ممن ليم م م م م م م م م م م م ممس يطفم م م م م م م م م م م م ممي
253
مته م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م رض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا ك عن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وأن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م إث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه القل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه منم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزل بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأرض
عن م م م م م م م م م م م م م م م ممك ول فم م م م م م م م م م م م م م م م م اليس م م م م م م م م م م م م م م م مملماء مص م م م م م م م م م م م م م م م ممعد
قي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدته فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموى فتلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
واكت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى قي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممده مل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان الص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبا عن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه فالتص م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب
أنش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأ أطراب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه فأنش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
م م م م م م م م م م م م م ممن ل م م م م م م م م م م م م م بطف م م م م م م م م م م م م ممل ح م م م م م م م م م م م م ممديث س م م م م م م م م م م م م ممحر
باب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماظريه ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممند
ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتت عنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م نظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام عقل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
تش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتيت ةثغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه منص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو اهت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى لث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي علي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
نم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماح علم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى نفيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدد
ألبيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن نشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموة بط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرف
س م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكرت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن خ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممره فعرب م م م م م م م م م م م م م م م م م م د
ل س م م م م م م م م م م م م م م م م ممهم لم م م م م م م م م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م م م م م م ممديد رأ ي
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهلمه اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدد
غص م م م م م م م م م م م م م م م م ممن نقاحم م م م م م م م م م م م م م م م م مّل عق م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ص م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ي
بليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ذخص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر يك م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد يعق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
فلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن رأى ذل م م م م م م م م م م م م م م م م ممك الوشم م م م م م م م م م م م م م م م مماح ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممصائم صم م م م م م م م م م م م م م م م م م مملى علم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ملمم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ذخيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيهُ ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدٍر
عم م م م م م م م م م م م م ممود ي إل م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م ممدح فيم م م م م م م م م م م م م ممه أحم م م م م م م م م م م م م ممد
ومن ههنا ذخلص إل مدح رسول ال : 9 ومن شعر صفوان : واليس م م م م م م م م م م م ممرحة الغن م م م م م م م م م م م مماء ق م م م م م م م م م م م ممد قبض م م م م م م م م م م م ممت ب م م م م م م م م م م م مما
ك م م م م م م م م م م م ممف النيس م م م م م م م م م م م مميم عل م م م م م م م م م م م ممى ل م م م م م م م م م م م مواء أذخض م م م م م م م م م م م ممر
وكم م م م م م م م م م أن شم م م م م م م م م م م ممكل الغيم م م م م م م م م م م ممم منجم م م م م م م م م م م ممل فضم م م م م م م م م م م ممة
يرم م م م م م م م م م م ي عل م م م م م م م م م م ممى الف م م م م م م م م م م مماق رط م م م م م م م م م م ب ال م م م م م م م م م م مموهر
وقال أيضاً رحه ال تعال :
وكأن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أغص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانا أجياده م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد قّل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدت بلل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممء الن م م م م م م م م م م م م م م م م م موار
مم م م م م م م م م م مما جاءهم م م م م م م م م م مما نفم م م م م م م م م م ممس الصم م م م م م م م م م ممبا ميسم م م م م م م م م م ممتجدياً
إل رم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ت ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدراهم الزه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ار
254
وقال ف مليح يرمى نارنا ف بركة : وش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادن ذ ي غنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممج دّلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
يروقنم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما طم م م م م م م م م م م م م م م م م م مموراً وط م م م م م م م م م م م م م م م م م مموراً يم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروع
يقم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذف بالنارن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ج ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م برك م م م م م م م م م م م م م م م م ة
كلطم م م م م م م م م م م م م م م م ممخ بالم م م م م م م م م م م م م م م م ممدم سم م م م م م م م م م م م م م م م ممرد الم م م م م م م م م م م م م م م م ممدروع
كأن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما اكب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد عش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماقه
يق م م م م م م م م م م م م م ممذفها ف م م م م م م م م م م م م م م ّل م م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م م ممر ال م م م م م م م م م م م م م ممدموع
وقال أيضاً ; :
أول م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن طرف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ه بتف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
هم م م م م م م م م م م م م م م م ممل يعجم م م م م م م م م م م م م م م م ممب اليسم م م م م م م م م م م م م م م م مميف للقتيم م م م م م م م م م م م م م م م ممل
تيبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا باليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام قتل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماذختعوا دع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموة الرحي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
وقمال ابممن سممعيد ف م كتممابه ) الغممرب ( :هممو أنبممه النممدلس ف م عصممره ،لممه كتمماب زاد اليسافر .قصر إمداحه على أهل البيت :واكثر من تأبي اليسي )ع(. وف معجم الدباء :صفوان بن ادريس بن ابراهيمم بمن عبمدالرحن بمن عييسمى التجيمب أبمو بممر ،كممان أديبماً كاتبماً شمماعراً سمريع المماطر ،أذخممذ عممن أبيممه والقاضممي ابممن ادريس وابممن غلبممون وأب الوليد ،وهو أحد أفاضممل الدبماء العاصمرين بالنمدلس .ولد سمنة سمتي وخيسمملمائة ،وتوف برسية سممنة ثممان وتيسممعي وخيسمملمائة ول يبلممغ الربعيمم .وله تصممانيف منهمما :كتمماب زاد اليسممافر وراحلته وكتاب العجالة ،ملدان يتضلمنان طرفاً من نثره ونظلمه ،وديوان شعر ،ومن شعره : ق م م م م م م م م م م ممد كم م م م م م م م م م ممان ل م م م م م م م م م م م قلب م م م م م م م م م م ماً فللم م م م م م م م م م م مما فم م م م م م م م م م ممارقوا
سم م م م م م م م م م م م م م م م م مّوى جناحم م م م م م م م م م م م م م م م م ماً للغم م م م م م م م م م م م م م م م م مرام وطم م م م م م م م م م م م م م م م ممارا
وجم م م م م م م م م م م م م رت س م م م م م م م م م م م م ممحاب لل م م م م م م م م م م م م ممدموع فأوقم م م م م م م م م م م م ممدت
بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الوان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممج لوعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة وأوارا
ومم م م م م م م م م م م م ممن العج م م م م م م م م م م م م ممائب ان في م م م م م م م م م م م م ممض م م م م م م م م م م م م م ممدامعي
م م م م م م م م م م م م م م مماًء ي م م م م م م م م م م م م م م مّر وف م م م م م م م م م م م م م م ض م م م م م م م م م م م م م مملوعي ن م م م م م م م م م م م م م ممارا
255
وقال ف مدح النب : 6 تي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وطي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملم
عل م م م م م م م م م م م م ممى رس م م م م م م م م م م م م م ول ال م م م م م م م م م م م م م م ذخي م م م م م م م م م م م م م م الن م م م م م م م م م م م م ممام
عل م م م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م م م ممذ ي فت م م م م م م م م م م م م ممح ب م م م م م م م م م م م م مماب ال م م م م م م م م م م م م ممدى
وق م م م م م م م م م م م م م م ممال للن م م م م م م م م م م م م م م م مماس ادذخلوهم م م م م م م م م م م م م م م م ا بيس م م م م م م م م م م م م م م م مملم
ب م م م م م م م م م م ممدر ال م م م م م م م م م م ممدى س م م م م م م م م م م ممحب الن م م م م م م م م م م ممدو ال م م م م م م م م م م ممدا
وم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما عيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى أن يتن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماهى الكلم
تي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مءزأ أنفاس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممها
باليس م م م م م م م م م م م م م ممك ل أرضم م م م م م م م م م م م م م ى بيس م م م م م م م م م م م م م ممك الت م م م م م م م م م م م م م ممام
صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مهم منم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ول تنثنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م تّ
ص م م م م م م م م م م م م ميمد اليس م م م م م م م م م م م م مراة الك م م م م م م م م م م م م مرام عم م م م م م م م م م م م ممن آلم م م م م م م م م م م م ممه ال ّ
وق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدرهم أرف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ع لكننم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
لم م م م م م م م م م م أل م م م م م م م م م ممف أعل م م م م م م م م م ممى لفظ م م م م م م م م م ممة م م م م م م م م م م ممن كم م م م م م م م م م مرام
وقوله م رواه اللمو ي ف معجم الدباء : ت بط م م م م م م م م م م م م ممالت يقولم م م م م م م م م م م م ممون لم م م م م م م م م م م م م م ل م م م م م م م م م م م م مما ركبم م م م م م م م م م م م م م ُ
أعنم م م م م م م م م م ممد ك مم م م م م م م م م م مما ترجم م م م م م م م م م و اللص بم م م م م م م م م م ممه غم م م م م م م م م م ممداً
رك م م م م م م م م م وب ف م م م م م م م م م م م ممت ج م م م م م م م م م م م مّم الغواي م م م م م م م م م م م ممة معت م م م م م م م م م م م ممد ي
فقل م م م م م م م م م م ممت نع م م م م م م م م م م ممم عن م م م م م م م م م م ممد ي ش م م م م م م م م م م ممفاعة أح م م م م م م م م م م ممد
256
انستدراك على الجزئين :الول والثاني
257
258
وممسعرود بن عبدال القايني ل بم م م م م م م م م م م م م م م م م مّد ان ت م م م م م م م م م م م م م م م م ممرد القيام م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ف م م م م م م م م م م م م م م م م مماطم
وقلميص م م م م م م م م م م م م م م ممها ب م م م م م م م م م م م م م م ممدم اليس م م م م م م م م م م م م م م ممي مل طّم م م م م م م م م م م م م م م مُخ
وي م م م م م م م م م م م م م م م ممل ل م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م م م م م م ممفعامؤه ذخص م م م م م م م م م م م م م م م م مملمامؤه
والص م م م م م م م م م م ممور فم م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م مموم القيام م م م م م م م م م م ممة ينفم م م م م م م م م م م مُخ
أه م م م م م م م م م م م مموى ال م م م م م م م م م م م ممذ ي يه م م م م م م م م م م م مموى الن م م م م م م م م م م م ممب وآل م م م م م م م م م م م ممه
أبم م م م م م م م م م م م م ممداً وأشم م م م م م م م م م م م م ممنأ كم م م م م م م م م م م م م ممل مم م م م م م م م م م م م م ممن يشم م م م م م م م م م م م م ممناه
م م م م م م م م م م ممذ ق م م م م م م م م م ممال قبل م م م م م م م م م ممي ف م م م م م م م م م م م قريم م م م م م م م م م ض قائ م م م م م م م م م ممل
) ويم م م م م م م م م م م م م م ممل ل م م م م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م م م م ممفعامؤه ذخص م م م م م م م م م م م م م م مملماه (
)(1
قممال الشمميخ الطريي فم النتخممب :ذكر أهممل التاريخ أن سممبط ابممن المموز ي كممان يعممظ على الكرسي بممامع دمشمق فطلممب منممه أهممل اللمس أن يمذكر شميئاً فم مصمرع اليسمي بمن علممي عليه اليسال فانشد يقممول :ل بمد ان تممرد القياممة فماطم .ثم انمه وضع النممديل علممى رأسمه واسمتعب طويلً ونءزل عن الكرسي وبذلك ذختم مليسه. اقول ويظهر أن هذا الشعر قد قيل ف القرون التقدممة الثمان أو الثمالث ،إذ أن أبما فمراس اللمدان التوف سنة 357هم ييستشهد به متضلمناً فيقول :
أما قائلهلما ميسعود كلما يقول ابن شهراشوب فل تعرف عنه شيئًا.
__________________ 1م قال اليسيد القرم ف ) مقتل اليسي ( ص 132نقل عن مناقب ابن شهراشوب ج 2ص 91انلما ليسمعود بمن عبدال القاين.
259
وفم كتمماب ) س ميتنا وسمنتنا ( للشمميخ المين م نقل عممن كتمماب الص مراط اليسممو ي لليسمميد ملمود الشيخان الدن ان سليلمان بن ييسار اللل ) (1يقول :وجد حجر مكتوب عليه : ل ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممد أن ت م م م م م م م م م م م م م م م م ممرد القيام م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ف م م م م م م م م م م م م م م م م مماطم وي م م م م م م م م م م م م م م م م م ٌل ل م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م م م م م م ممفعامؤه ذخص م م م م م م م م م م م م م م م م مملمامؤه
وقلميص م م م م م م م م م م م م م م ممها ب م م م م م م م م م م م م م م ممدم اليس م م م م م م م م م م م م م م ممي ملط م م م م م م م م م م م م م م م مُخ والصم م م م م م م م م م م م ممور ف م م م م م م م م م م م م م يم م م م م م م م م م م م مموم القيامم م م م م م م م م م م م ممة ينفم م م م م م م م م م م م ممخ
اذخممرج الفقيممه ابممن الغممازل ف م النمماقب ،والممافظ النابممذ ي النبلممي ابممن الذخضممر التمموف
سنة 611ف كتابه ) معال العتة ( مرفوعاً من طريق اميالمؤمني علمي : 7تشمر ابنمت فاطلممة ومعها ةثياب مصبوغة بدم ،فتتعلق بقائلمة من قوائم العرش ،وتقول :يا جبار أحكم بين وبي قاتل ولد ي ،فيحكم لبنت ورب الكعبة. وروى الشمميخ الليسممي فم بممار النموار ج 43مممن الطبعممة الديممدة ص 220عممن عيممون أذخبار الرضا عن احد بن اب جعفر البيهقي ،عن احد بمن علمي الرجان عمن اسماعيل بمن ابم عبممدال القطمان ،عمن احممد بمن عبممدال بمن عممامر الطممائي عممن ابم احمد بمن سمليلمان الطممائي عممن علممي بممن موسمى الرض ا عممن ابممائه :قممال :قممال رسول ال م : 6تشممر ابنممت فاطلمممة يمموم القيامممة ومعهمما ةثيمماب مصممبوغة بالممدماء ،تتعلممق بقائلمممة مممن ق موائم العممرش وتقممول :يمما عممدل احكممم بين م وبي قاتل ولد ي. قممال رس ول ال م :فيحكممم ال م لبنممت ورب الكعبممة .وان ال م عممءز وج ل يغضممب لغضممب فاطلمة ويرضى لرضاها. __________________ 1م سليلمان بن ييسار الدن تابعي عظيم من رجال الصحاح اليست ،متفق على ةثقته وعللمه وفقهمه وامممانته تموف سمنة 107عن ) (73سنة .راجع تاريخ البخار ي الكبي ج 2ص 42وطبقات ابن سعد ج 5ص .130
260
أبروطالب الجعفري قال ابو طالب ملمد بن عبدال العفر ي من شعراء القرن الثالث : ل م م م م م م م نف م م م م م ممس ت م م م م م ممب ف م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م وال م م م م م م م م م م م م م م حيس م م م م م ممينا ول ت م م م م م ممب يءزيم م م م م م دا ي م م م مما ب م م م ممن اكال م م م ممة الكب م م م ممود لق م م م ممد أنض م م م ممجت م م م م ممن ل بيس م م م ممي الكئي م م م ممب الكب م م م ممودا ي هم م م م م م م م ممول ركبم م م م م م م م ممت عم م م م م م م م ممذبك الرحم م م م م م م م ن ف م م م م م م م م م نم م م م م م م م مماره عم م م م م م م م ممذاباً شم م م م م م م م ممديداً أّ ل م م م م م م ممف نفيس م م م م م م ممي عل م م م م م م ممى يءزي م م م م م م د واش م م م م م م ممياع يءزيم م م م م م م د ض م م م م م م مملوا ض م م م م م م ممللً بعي م م م م م م ممداً
ي م م م م م م مما أبم م م م م م مما عبم م م م م م ممدال يم م م م م م مما بم م م م م م ممن رس م م م م م م ول ال م م م م م م م ي م م م م م م مما أك م م م م م م ممرم البي م م م م م ممة عم م م م م م ممودا ليتن م م م م م م كن م م م م ممت ي م م م م مموم كن م م م م ممت فأميس م م م م ممي في م م م م ممك ف م م م م م م ك م م م م م مربل ق م م م م ممتيلً ش م م م م ممهيدا
__________________ 1م عمن الممدائق الورديممة فم منمماقب ائلممة الءزيديمة للمممام حيممد الشمهيد ص 137والكتماب مطمموط فم مكتبمة كاشممف الغطاء العامة .713
261
ملمد بن عبدال بن اليسي بن عبدال بن اسماعيل بمن عبمدال بمن جعفمر بمن ابم طمالب 7كان هو وابموه وحده كمل منهمم شماعر كلمما فم معجمم شمعراء الطالبيمة ،وف معجمم الشمعراء لللمرزبان .ابو طالب العفمر ي شماعر مقممل ييسمكن الكوفة .فللمما جمرى بيم الطممالبيي والعباسمميي )(1 بالكوفة ما جرى وطلب الطالبيون قال ابو طالب : بن م م م م م م م م م م م م م م م م م علمنم م م م م م م م م م م م م م م م مما ل تم م م م م م م م م م م م م م م م ممذمونا سم م م م م م م م م م م م م م م م ممفاهة
فينه م م م م م م م م م م ممض فم م م م م م م م م م م م عص م م م م م م م م م م مميانكم م م م م م م م م م م م ممن ت م م م م م م م م م م ممأذخرا
وان ترفع م م م م م م م م م م م م م م م موا عنايم م م م م م م م م م م م م م م ممد الظل م م م م م م م م م م م م م م ممم تتن م م م م م م م م م م م م م م م موا
لط م م م م م م م م م م م م م م م م مماعتكم من م م م م م م م م م م م م م م م م مما نص م م م م م م م م م م م م م م م م مميبا م م م م م م م م م م م م م م م م م مموفرا
وان تركبون م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بالذلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة تبعث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
ليوةث م م م م م م م م م م م م م م م م م اً تم م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى ورد النيم م م م م م م م م م م م م م م م م ممة أعم م م م م م م م م م م م م م م م م ممذرا
وله : قم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ساسم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنا الهم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل عيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفا
وس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامنا ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدهر ذخيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفا
وصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدل أن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس
ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموراً علين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وحيف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
__________________ 1م اقول وجاء ف علمدة الطالب فم انيسماب الم ابم طمالب اسمم ملممد همذا وعلممود نيسمبه وقال :لمه ولد اسمه ملممد. هذا ما رأيته ف طبعه بب اما الطبعة الديدة ف النجف فتقول :له ولد اسه اليسي. 2م عن اعيان الشيعة ج 45ص .286
262
ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرأ ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدائي أش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفى
وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول انتظم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ي ورقب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت وعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ُد وقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٍ ت
تك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون بالنج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممح أوف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقت جيش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً اليهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ألف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وألف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وألف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدور عليه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
رح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ى البلي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة عطف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وجاء ف معجم شعراء الطالبية ان اباه عبدال م كان ببغداد م وقد امتنع من لبس اليسواد وذخرقة لا طولب بلبيسه ،فحبس بيسر من رأى فلمات ف حبيسه أيام العتصم. اقول ويظهر من ذلك انه من شعراء القرن الثالث
263
داعي الدعاة ت مث م م م م م م م مموى الطه م م م م م م م ممر فم م م م م م م م م أرض كم م م م م م م م مربل لق م م م م م م م ممد زر ُ
فف م م م م م ممى عش م م م م م ممر م م م م م م مما ن م م م م م ممال اليس م م م م م ممي اب م م م م م ممن ف م م م م م مماطم
ت نفيس م م م م م م م م مَي القت م م م م م م م م ممول عطش م م م م م م م م ممان ص م م م م م م م م مماديا ف م م م م م م م م ممد ْ
لثل م م م م م م م م م م م ممي ميس م م م م م م م م م م م مملة لئ م م م م م م م م م م م ممن كن م م م م م م م م م م م ممت س م م م م م م م م م م م مماليا
البيتان من قصيدة نذكر بعضها ف الصفحة التية :
264
نيس م م م م م م م م م م م مميم الص م م م م م م م م م م م ممبا أل م م م م م م م م م م م ممم بف م م م م م م م م م م م ممارس غادي م م م م م م م م م م م مما
وأبلم م م م م م م م م م م م م ممغ سم م م م م م م م م م م م م مملمي أهم م م م م م م م م م م م م ممل ود ي الزاكيم م م م م م م م م م م م م مما
وقم م م م م م م ممل كي م م م م م م م ممف أنت م م م م م م م ممم بع م م م م م م م ممد عه م م م م م م م ممد ي ف م م م م م م م ممانن
ُبلي م م م م م م م م م م م م م م ممت ب م م م م م م م م م م م م م م ممأهوال تش م م م م م م م م م م م م م م مميب النواص م م م م م م م م م م م م م م مميا
وعُطّم م م م م م م م م م م ممل من م م م م م م م م م م م م ميس م م م م م م م م م م م ممجد أّس م م م م م م م م م م م م هم التق م م م م م م م م م م م ممى
لل رسم م م م م م م م م م م م ول الم م م م م م م م م م م م م بم م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م ممان حالي م م م م م م م م م م م مما
سم م م م م م م م مميبكي عل م م م م م م م م مّي الفضم م م م م م م م ممل والعلم م م م م م م م ممم إن رم م م م م م م م م ت
بثل م م م م م م م م م م ممي ي م م م م م م م م م م ممد ال م م م م م م م م م م ممدهر العيس م م م م م م م م م م مموف الرامي م م م م م م م م م م مما
أإذخواننم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممباً جيل فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانن
غ م م م م م م م م ممدوت ب م م م م م م م م ممذا فم م م م م م م م م م رضم م م م م م م م م ى الم م م م م م م م م م راض م م م م م م م م مميا
وف م م م م م م م م م م م م م م م م آل طم م م م م م م م م م م م م م م م ممه إن نفيم م م م م م م م م م م م م م م م ممت فم م م م م م م م م م م م م م م م ممإنن
لع م م م م م م م م م م م م ممدائهم م م م م م م م م م م م م م مما زل م م م م م م م م م م م م ت وال م م م م م م م م م م م م م نافي م م م م م م م م م م م م مما
فلم م م م م م مما كن م م م م م ممت ب م م م م م ممدعاً ف م م م م م م م الول م م م م م م فيه م م م م م ممم نف م م م م م م موا
ألفخم م م م م م م م م م ممر أن أغم م م م م م م م م م ممدو ) لنم م م م م م م م م م ممدب ( ) (1ةثانيم م م م م م م م م م مما
لئ م م م م م م م م م م م م ممن مّيسم م م م م م م م م م م م م م نم ب م م م م م م م م م م م م ممالنفي ق م م م م م م م م م م م م ممرٌح ف م م م م م م م م م م م م ممانن
بلغ م م م م م م م م ممت ب م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م بع م م م م م م م م ممض ه م م م م م م م م ممي الماني م م م م م م م م مما
فق م م م م م م م م م م ممد ُزرت ف م م م م م م م م م م م كوف م م م م م م م م م ممان لللمج م م م م م م م م م م ممد قبّ م م م م م م م م م م ممة
ه م م م م م م م م ممي ال م م م م م م م م ممدين وال م م م م م م م م ممدنيا بم م م م م م م م م مٍق كلم م م م م م م م م مما هي م م م م م م م م مما
ه م م م م م م م م م م م م ممي القب م م م م م م م م م م م م ممة البيض م م م م م م م م م م م م مماء قب م م م م م م م م م م م م ممة حي م م م م م م م م م م م م ممدر
وص م م م م م م م ممي ال م م م م م م م م ممذ ي ق م م م م م م م م ممد أرسم م م م م م م م م ل الم م م م م م م م م م هادي م م م م م م م م مما
وص م م م م م م م م م م م ّي الن م م م م م م م م م م ممب الص م م م م م م م م م م ممطفى واب م م م م م م م م م م ممن علم م م م م م م م م م م ممه
وم م م م م م م م م ممن قم م م م م م م م م ممام م م م م م م م م م م ممول ف م م م م م م م م م م الغ م م م م م م م م م ممدير وواليم م م م م م م م م مما
وم م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م ممال ق م م م م م م م م م مموٌم في م م م م م م م م م ممه ق م م م م م م م م م ممولً مناس م م م م م م م م م ممباً
لق م م م م م م م م م ممول النص م م م م م م م م م ممارى فم م م م م م م م م م م اليس م م م م م م م م م مميح مض م م م م م م م م م مماهيا
فم م م م م م م م م م م موا حب م م م م م م م م م م ممذا التطم م م م م م م م م م م مواف ح م م م م م م م م م م ممول ض م م م م م م م م م م ممريه
أصم م م م م م م م م م م م مملي علي م م م م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م م م ذخشم م م م م م م م م م م م مموع تواليم م م م م م م م م م م م مما
ي ف م م م م م م م م م م م م م م م م مموقه وواحب م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا تعفي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ّ
وي م م م م م م م م م م مما طي م م م م م م م م م م م ممب إكب م م م م م م م م م م م مماب علي م م م م م م م م م م م ممه مناجي م م م م م م م م م م م مما
أنم م م م م م م م م م م م م م م مماجي وأشم م م م م م م م م م م م م م م ممكو ظم م م م م م م م م م م م م م م ممالي بتح م م م م م م م م م م م م م م م مّرق
ي م م م م م م م م م م م ممثي دموعم م م م م م م م م م م م اً ف م م م م م م م م م م م مموق ذخ م م م م م م م م م م م ممد ي جواري م م م م م م م م م م م ا
الشاعر هبة ال بن موسى اليسللمان نيسبة ال سللمان الفارسي فلمن الؤرذخي
__________________ 1م يريد جنممدب بممن جنممادة ابمماذر الغفممار ي الصممحاب الليممل الممذ ي نفممي الم الربذة وبقممي فيهمما يعممان ألم الوحدة وكب اليسن ال أن مات ف منفاه.
265
من يقمول أن الؤيد فم المدين همو ممن نيسمل سمللمان ممن ذلمك مما قماله صماحب عيمون العمارف : هبة ال بن موسى من ولد سللمان الفارسي وجاء ف شعر الؤيد قوله موضحاً أن رتبتممه هممي رتبممة سللمان وانه قائم با قام به إذ يقول : لم م م م م م م م م م م ممو كنم م م م م م م م م م م ممت عاصم م م م م م م م م م م ممرت النم م م م م م م م م م م ممب ملمم م م م م م م م م م م ممداً
م م م م م م م م مما كن م م م م م م م ممت أقص م م م م م م م ممر ع م م م م م م م ممن م م م م م م م م ممدى س م م م م م م م ممللمانه
)(1
قم م م م م م م م م م م ممولً يكّش م م م م م م م م م م م م فم ع م م م م م م م م م م م ممن وض م م م م م م م م م م مموح بي م م م م م م م م م م م ممانه
ولق م م م م م م م ممال أن م م م م م م م ممت م م م م م م م م ممن أه م م م م م م م ممل بي م م م م م م م ممت معلن م م م م م م م ماً
ك ممان مولممده بش مياز ونش ممأ ب مما ،ويرّج حم ش ممارح ديم موانه أن يك ممون مولممده س ممنة تيس ممعي وةثلثلمائمة ممن الجمرة ،يتضمح ممن شمعره انمه ممّرت عليمه أيمام بمؤس وشقاء قاسمى فيهما ألموان الذلّمة واليسكنة ،واضطر أن ييسافر مراراً كلما حدةثنا بشعره انه كان مضطهداً اكثر ايام حياته بيسبب مذهبه الذ ي كان يالف مذهب أهل بلدته ،وتقرأ ذلك ف قصيدته اليسابقة النشورة ف دي موانه الطبوع بالقاهرة : قال صماحب عيمون العمارف :وكان لللمؤيد تصمانيف جمة فم الجمج واليسمي والذخبمار ، وله أدعية ومناجات ف الوراد مشهورة. وقال الستاذ ايفانوف ما ترجته :كان الؤيد مؤلفاً بارعاً ،كتممب بالعربيممة والفارسية ول تءزال كتبه من أمهات كتب الساعيلية ،ث سرد مؤلفات الؤيد .ومنها : الالس الؤيدية. الالس اليستنصرية. __________________ 1م يشي الؤيد ال الديث النبو ي م سللمان منا أهل البيت م ونظلمه غيه فقال : أي م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م ممللمان ي م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م م مماز فخ م م م م م م م م م م مراً ون م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال بدمم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة الختم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار طم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه لق م م م م م م م م م م م ممد فق م م م م م م م م م م م ممت ال م م م م م م م م م م م ممورى ش م م م م م م م م م م م ممرفاً وفخ م م م م م م م م م م م م مراً
وع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّم الن م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس إحيس م م م م م م م م م م م م م م م م م مماناً ومّن م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م تته الك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما تّن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
بقم م م م م م م م م م م م م م م م ممول الصم م م م م م م م م م م م م م م م ممطفى سم م م م م م م م م م م م م م م م ممللمان مّنم م م م م م م م م م م م م م م م مما
266
ديوان الؤيد. شرح العاد. اليضاح والتبصي ف فضل يوم الغدير. البتداء والنتهاء. ولللمؤيد آةثار عللمية وتراث ضخم ومالس لللمناظرة دلت على سعة اطلعه علممى حقممائق الممدين ،مممن ذلممك منمماظراته مممع أبم العلء العممر ي فم رسائله الممت دارت بينهلممما حممول أكممل لممم اليوان ،ومع عللماء شياز ،وحيسبك ما كتبه الستاذ ملمد كامل حيسي الصر ي استاذ كلية الداب ف مقدمة ديوان الؤيد. وإنا سي بالداعي لا كان يتحلى بمه مممن صمفات العلممم والتقمموى واليسياسمة ونشمر المدعوة وبممث الع ممارف ،وعلم ممل داع ممي ال ممدعاة ه ممو الشم مراف عل ممى ك ممل ش مميء يت ممص بال ممدعوة وعق ممد ماليسها بالقصر أو دار العلم.
267
ابرو عبدال الطروبي ابممو عبممدال ملمممد بممن اليسممن الطمموب ،مممن شممعراء القممرن الممامس ،قممال ف م فممص أسممود غرو ي : ي شم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديد اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواد أنم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما غم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرو ّ
وق م م م م م م م م م م ممد كن م م م م م م م م م م م ممت ابي م م م م م م م م م م م ممض مث م م م م م م م م م م م ممل اللجيم م م م م م م م م م م م م
وم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما كن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممود لكننم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ص م م م م م م م م م م م م م م م ممبغت سم م م م م م م م م م م م م م م م مواداً لقت م م م م م م م م م م م م م م م ممل اليس م م م م م م م م م م م م م م م ممي
وقال ف فص أحر : حرتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن دم قل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
أي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ينم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدب ،أين م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما؟
أن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن احج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ارض
قتل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا فيهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممينا
قال العلماد الصفهان : وهو من قول الشاعر ف فص أذخضر : ل تعجب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ذخض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرت
فإنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما مرارت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
تق ّط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرت ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما رأت
مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنعوا بيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادت
__________________ ذكرها العلماد الصفهان ف ذخريدة القصر .قيسم شعراء صقلية ص 60م .61
268
ابو عبدال ملمد بن اليسن بن الطمموب ) .(1قممال العلممماد فم الريدة قيسممم شممعراء صممقلية : ذكمر أنممه كممان صمماحب دي موان الرس ائل والنشمماء ومممن ذو ي الفضممائل البلغمماء ،طبيب ماً متسم لً شاعراً ،وأورد من نظلمه كل مليح الو ك صحيح اليسبك ،فلمن ذلك قوله ف الغءزل : ي م م م م م م م م م م م م م م م م م مما قاس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي القل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب أل رح م م م م م م م م م م م م م م م م م ة
تن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن قلب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك القاس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
جيس م م م م م م م م م م م م م م م مملمك م م م م م م م م م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م م م م م م م م مماء فلم م م م م م م م م م م م م م م م ممال أرى
قلب م م م م م م م م م م م م م م م ممك جللم م م م م م م م م م م م م م م م مموداً عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى الن م م م م م م م م م م م م م م م مماس؟
أذخم م م م م م م م م م م م م مماف مم م م م م م م م م م م م م ممن لي م م م م م م م م م م م م م م وم م م م م م م م م م م م م ممن نعلمم م م م م م م م م م م م م ممة
علي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن تردي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد أنفاس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
س م م م م م م م م م م م م م ممبحان م م م م م م م م م م م م م م ممن صم م م م م م م م م م م م م مماغك دون الم م م م م م م م م م م م م ممورى
ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممدراً عل م م م م م م م م م م م م م م م م ممى غص م م م م م م م م م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الس
وقوله : ي ورد يل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن وجن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتيه أّ
ط م م م م م م م م م م م م م ممار من م م م م م م م م م م م م م م الف م م م م م م م م م م م م م مؤاد ش م م م م م م م م م م م م م مموقاً إلي م م م م م م م م م م م م م ممه
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممإذا رمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ت اجتني م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ةثن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
عن م م م م م م م م م م م ممه وقم م م م م م م م م م م ممع اليس م م م م م م م م م م م مميوف م م م م م م م م م م م م ممن مقل م م م م م م م م م م م ممتيه
وقوله ف العذار : انظ م م م م م م م م م ممر ال م م م م م م م م م م ) حيس م م م م م م م م م ممن ( وُح يس م م م م م م م م م ممن ع م م م م م م م م م ممذاره
لم م م م م م م م م م م م م م م ممتى ماسم م م م م م م م م م م م م م م ممن تيسم م م م م م م م م م م م م م م ممحر البصم م م م م م م م م م م م م م م ممارا
ف م م م م م م م م م م م م م مماذا رأي م م م م م م م م م م م م م ممت ع م م م م م م م م م م م م م ممذاره ف م م م م م م م م م م م م م م ذخ م م م م م م م م م م م م م ممده
وقوله ف العذار ايضاً :
قم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذر ي بعذاريم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ابصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرت ذا ليلً وذا ك نم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارا م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه فلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أعظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم كرب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
__________________ 1م نيسبة ال قصر الطوب وهو موضع بافريقية.
269
قلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ان تب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد ىم احرق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ت فض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديك
نبُت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبحان رب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
لك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرق قل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب!
وقوله ف غلم ناوله حصر ما : اتعب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت قل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب بالص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدود
وليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممت أي م م م م م م م م م م م م م م م م ممأس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن وصم م م م م م م م م م م م م م م م ممالك
فخم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذ الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدليل فقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد زجم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ر ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماولتن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن حص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرٍم
ت ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أمؤم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن نوال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك فرج م م م م م م م م م م م م م م م م وت نقل م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ع م م م م م م م م م م م م م م م م ممن فعال م م م م م م م م م م م م م م م م ممك
إذ كم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان يلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممض أول
وت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م راه حل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممواً بع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ذل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك
وقوله : يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي وحبيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب اتف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماق ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامى
نم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر عجي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب واذختلف فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م القل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموب
وقوله : قُّيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م َمم اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م فه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة تفصيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق ولكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أقلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل وف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وجهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك جلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وقوله : بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ك آس وتفاحم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
وعين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك نرجيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ذابل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وريقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن طببم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه قهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموةٌ
فوجه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م دع م م م م م م م م م م م م م م م م م مموة ك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامله
270
وقوله ف ذم مغن : ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموتي لت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ومغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو تغ ّنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ث س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممج اللق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة غم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٌ
ينح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت الذان نت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ويغن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما اش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتهاه
ل يغن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما اردت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
كللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال اق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتح قل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت اق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م متاحي لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكتا
وقوله ف مثله : غّن م م م م م م م م م م كلم م م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م ممد ص م م م م م م م م م مماح ف م م م م م م م م م م ذخ م م م م م م م م م ممابيه
ل وه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه الع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممافيه
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌد ييس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمعه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرة
فيشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتهي ييسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمعه ةثم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانيه
وقوله ف مثله :
ومغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد لقين م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
من م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه كربم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً وبلء
هم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرد غنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
يع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميف ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتاء
وقوله ف مثله : يغن م م م م م م م م م م م م م م م م فنهم م م م م م م م م م م م م م م مموى انيسم م م م م م م م م م م م م م م ممداد الصم م م م م م م م م م م م م م م مملماخ
ب العلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ونبص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممره فنحم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
دعم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه رجم م م م م م م م م م م م م م م م م م ال ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عرس م م م م م م م م م م م م م م م م م م هم
فص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي عرسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م هم مأت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما لئلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتءزاحى
ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورى وانقط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماعي
ل أس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتطيع عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى أن
أكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماعي
وقوله ف اعتءزاله عن الناس :
271
وقوله ف الضاب : ي م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ذخاض م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب الش م م م م م م م م م م م م م م م م م مميب دع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
فلي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس يف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميب
حصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملت منم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه علم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى أن
يُق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميخ ذخض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميب
أيهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما السم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتاذ ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممطب وإعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراب الكلم
لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م النحم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو قيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس
ل ييس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماميه ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام
ث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب علج
داف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداء العق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام
أنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م النم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممثر البديهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي وفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م النظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمي
فاض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء والنف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس عظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامي عص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامي
وف انبمماه الممرواة للقفطممي ج 3ص 107ممما يلممي :ملمممد بممن اليسممن الطمموب الصممقلي مقيم بصقلية يتول النشاء نو ي ارب ف النحو على نفطويه .وف الطب على ] ابن [ ماسممويه. جممامع للفضممائل .عممال بالرس ائل ،وكلمممه ف م نايممة الفصمماحة وشمعره ف م غايممة اللحممة .ولمه » مقاممات « تمءزرى » بقاممات البمديع « وإذخوانيمات كأنما زهر الربيمع ممع ذخمط كمالطرز العللممة ، والبود الئلمنة .وكان الشعر طوع عنانه ،وذخدي جنانه .ومدحه ابن القطاع الصقلي بقوله :
ومن شعر ملمد بن اليسن قوله : أذخش م م م م م م م م ممى علي م م م م م م م م ممك اليس م م م م م م م م ممن ي م م م م م م م م مما م م م م م م م م م ممن ب م م م م م م م م ممه
أص م م م م م م م م م م م م ممبح ك م م م م م م م م م م م م ممل الن م م م م م م م م م م م م مماس فم م م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م م ممرب
أل تم م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى يوس م م م م م م م م م م م م م م م م ممف لم م م م م م م م م م م م م م م م م مما انتهم م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
ب فم م م م م م م م م م م م م م م حيس م م م م م م م م م م م م م ممنة ألق م م م م م م م م م م م م م ممي فم م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م م ّ
اق م م م م م م م م م م م م م ممول وق م م م م م م م م م م م م ممد م م م م م م م م م م م م م م ممر نيس م م م م م م م م م م م م م ممطاس ب م م م م م م م م م م م م م م
وقل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذاب الي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
وقال ف صب نصران من نصارى الفرنج واسه نيسطاس :
272
وقم م م م م م م م م م ممد م م م م م م م م م م م مماس كالب م م م م م م م م م م ممان ف م م م م م م م م م م مموق الك م م م م م م م م م م ممثيب
وأقب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل يرن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م و بال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماظ ري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
لئ م م م م م م م م م م ممن ك م م م م م م م م م م ممان ف م م م م م م م م م م م الن م م م م م م م م م م ممار ه م م م م م م م م م م ممذا غ م م م م م م م م م م ممداً
ف م م م م م م م م م م م م م م م م ممان أح م م م م م م م م م م م م م م م م ممب دذخ م م م م م م م م م م م م م م م م ممول الحي م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
كممان هممذا الفاضممل موجودا فم سممنة خيسممي واربعلمائممة بصممقلية ،واظنممه عمماش بعممد ذلممك مدة ،انتهى. وف الريدة ف حاشية ص 56قال :وأورد له اليسلفي البيتي التيي : ي م م م م م م م م م م م م م مما ول م م م م م م م م م م م م ممداً ح م م م م م م م م م م م م م مّل داذخ م م م م م م م م م م م م م ممل الكب م م م م م م م م م م م م م ممد وال م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م م مموم م م م م م م م م م م م مما عقق م م م م م م م م م م ممت أب م م م م م م م م م م م م
ذخم م م م م م م م م م ممالفت أمم م م م م م م م م م ممر ي ف م م م م م م م م م م ممءزدت ف م م م م م م م م م م م كلمم م م م م م م م م م ممد ي فليم م م م م م م م م م م م ممت شم م م م م م م م م م م م ممعر ي ل م م م م م م م م م م م م م عّقن م م م م م م م م م م م م م ول م م م م م م م م م م م ممد ي
273
عبدال بن ابي طالب الفتى بل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممغ أميم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤمني تي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
واذك م م م م م م م م م م م ر ل م م م م م م م م م م م ممه حم م م م م م م م م م م ممب وص م م م م م م م م م م ممدق ت م م م م م م م م م م م ممودد ي
وزر اليس م م م م م م م م م م م م م م م ممي بك م م م م م م م م م م م م م م م مربلء وق م م م م م م م م م م م م م م ممل ل م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ي م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م ممن الوص م م م م م م م م ممي وي م م م م م م م م مما س م م م م م م م م م ممللة أح م م م م م م م م م ممد
صم م م م م م م م م م م م م م ممامو ك وانتهك م م م م م م م م م م م م م م موا حري م م م م م م م م م م م م م م ك عنم م م م م م م م م م م م م م مموة
ورم م م م م م م م م م م م م م م م و ك بم م م م م م م م م م م م م م م ممالمر الفظيم م م م م م م م م م م م م م م ممع النك م م م م م م م م م م م م م م ممد
ولم م م م م م م م م م م م م م ممو أننم م م م م م م م م م م م م م م م ش م م م م م م م م م م م م م م مماهدت نص م م م م م م م م م م م م م م ممر ك أولً
رّوي م م م م م م م م م م م م م م م ممت منه م م م م م م م م م م م م م م م ممم ذابل م م م م م م م م م م م م م م م ممي ومهن م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي
منم م م م م م م م م اليس م م م م م م م مملم علي م م م م م م م ممك ي م م م م م م م مما ب م م م م م م م ممن الص م م م م م م م ممطفى
أب م م م م م م م م م ممداً ي م م م م م م م م م ممروح م م م م م م م م م م ممع الءزم م م م م م م م م م م ان ويغت م م م م م م م م م ممد ي
__________________ 1م دمية القصر للباذخرز ي ص .385
274
)(1
قال الباذخرز ي فم ) دميمة القصمر ( أنشمدن ابنمه الديمب سمللمان لمه قمال :وانما قماله علمى ليسممان الميم حيسمام الدولة فمارس بمن عنّممان وكان ينقممش فم فمص ذخماته :أعمّد للبعمث أبوطالب ب علي بن اب طالب. حّ بحلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد وب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب آل ملم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
علقم م م م م م م م م م م ممت وس م م م م م م م م م م ممائل فم م م م م م م م م م م ممارس بم م م م م م م م م م م ممن ملمم م م م م م م م م م م ممد
ي م م م م م م م م م م مما آل أح م م م م م م م م م م ممد ي م م م م م م م م م م مما مص م م م م م م م م م م ممابيح ال م م م م م م م م م م ممدجى
ومنم م م م م م م م م م م م م م م ممار منهم م م م م م م م م م م م م م م مماج اليسم م م م م م م م م م م م م م م ممبيل القصم م م م م م م م م م م م م م م ممد
لك م م م م م م م م م م م ممم الطي م م م م م م م م م م م ممم وزمم م م م م م م م م م م م ءزم ولك م م م م م م م م م م م ممم منم م م م م م م م م م م م م
وبك م م م م م م م م م م م ممم الم م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م ممبل الداي م م م م م م م م م م م ممة نت م م م م م م م م م م م ممد ي
انم م م م م م م م م م م م م م م م م م م بك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم متوس م م م م م م م م م م م م م م م م ممل وببك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
متلميس م م م م م م م م م م م م م م م ممك ل تنثن م م م م م م م م م م م م م م م م م عنم م م م م م م م م م م م م م م م ممه يم م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي
وعليك م م م م م م م م م م م م م م ممم ن م م م م م م م م م م م م م م ممءزل الكت م م م م م م م م م م م م م م مماب مفص م م م م م م م م م م م م م م م ملً
مم م م م م م م م م م م م م م م ممن ذ ي العم م م م م م م م م م م م م م م ممارج بم م م م م م م م م م م م م م م ممالني الرش م م م م م م م م م م م م م م م د
إن اب م م م م م م م م م م ممن عن م م م م م م م م م م ممان بك م م م م م م م م م م ممم كب م م م م م م م م م م ممت الع م م م م م م م م م م ممدى ولئ م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ت م م م م م م م م م م م م م م م م ممأذخر جيس م م م م م م م م م م م م م م م م مملمه لض م م م م م م م م م م م م م م م م ممرورة
وعل ببك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم رق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اب الُّيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م دم ف م م م م م م م م م م م م م م م م ممالقلب من م م م م م م م م م م م م م م م م ممه مي م م م م م م م م م م م م م م م م ممم بالش م م م م م م م م م م م م م م م م ممهد
ي م م م م م م م م م م م م م م م مما زائ م م م م م م م م م م م م م م م م مراً أرض الغ م م م م م م م م م م م م م م م ممرى ميس م م م م م م م م م م م م م م م ممدداً
س م م م م م م م م م م مملم س م م م م م م م م م م ممللمت عل م م م م م م م م م م ممى الم م م م م م م م م م م ممام اليس م م م م م م م م م م مميد
وزر اليس م م م م م م م م م م م م م م م ممي بك م م م م م م م م م م م م م م م مربلء وق م م م م م م م م م م م م م م ممل ل م م م م م م م م م م م م م م م ممه
يم م م م م م م م م مما ابم م م م م م م م م ممن الوص م م م م م م م م ممي وي م م م م م م م م مما سم م م م م م م م م ممللة أحم م م م م م م م م ممد
بل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممغ أميال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤمني تي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
واذك م م م م م م م م م م م ر ل م م م م م م م م م م م ممه حم م م م م م م م م م م ممب وص م م م م م م م م م م ممدق ت م م م م م م م م م م م ممودد ي
صم م م م م م م م م م م م م م ممامو ك وانتهك م م م م م م م م م م م م م م موا حري م م م م م م م م م م م م م م ك عنم م م م م م م م م م م م م م مموة
ورم م م م م م م م م م م م م م م م و ك بم م م م م م م م م م م م م م م ممالمر الفظيم م م م م م م م م م م م م م م ممع النك م م م م م م م م م م م م م م ممد
ولم م م م م م م م م م م م م م ممو انن م م م م م م م م م م م م م م م م ش م م م م م م م م م م م م م م مماهدت نص م م م م م م م م م م م م م م ممر ك أول
روي م م م م م م م م م م م م م م ممت منه م م م م م م م م م م م م م م م ممم ذابل م م م م م م م م م م م م م م م ممي ومهن م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي
من م م م م م م م م اليس م م م م م م م مملم علي م م م م م م م ممك ي م م م م م م م مما اب م م م م م م م ممن الص م م م م م م م ممطفى
أب م م م م م م م م م م م ممداً ي م م م م م م م م م م م ممروح م م م م م م م م م م م م ممع الءزمم م م م م م م م م م م م ان ويغت م م م م م م م م م م م ممدى
وعل م م م م م م م م م م ممى أبي م م م م م م م م م م ممك وجم م م م م م م م م م م د ك الخت م م م م م م م م م م ممار والث م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م مماوين منه م م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م م م بقي م م م م م م م م م م م م ممع الغرق م م م م م م م م م م م م م د
وب م م م م م م م م م م ممأرض بغم م م م م م م م م م م ممداد علم م م م م م م م م م م ممى موس م م م م م م م م م م ممى وف م م م م م م م م م م م
طم م م م م م م م م م م م م م مموس علم م م م م م م م م م م م م م ممى ذا ك الرض م م م م م م م م م م م م م م ى التفم م م م م م م م م م م م م م ممرد
وبيس م م م م م م م م م ممر م م م م م م م م م م ممن را فاليس م م م م م م م م م مملم عل م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م ممدى
وعلم م م م م م م م م ممى التق م م م م م م م م م ممى وعل م م م م م م م م م ممى النم م م م م م م م م ممدى واليسم م م م م م م م م ممؤدد
بالعيس م م م م م م م م م م م م م ممكريي اعتص م م م م م م م م م م م م م ممامي م م م م م م م م م م م م م م ممن لظ م م م م م م م م م م م م م ممى
وبق م م م م م م م م م م م م ممائم ب م م م م م م م م م م م م ممالق يص م م م م م م م م م م م م ممدع ف م م م م م م م م م م م م م غ م م م م م م م م م م م م ممد
يل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو الظلم بن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموره ويعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدها
علويم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة فين م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأمر مرصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م د
ان م م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م ممعدت ببك م م م م م م م م م م م ممم أب م م م م م م م م م م م ممداً ومم م م م م م م م م م م ممن
يببك م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ي م م م م م م م م م م م م م م م م مما آل أح م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ييس م م م م م م م م م م م م م م م م ممعد
ميستبص م م م م م م م م م م م م م م م م مراً وال م م م م م م م م م م م م م م م م م ع م م م م م م م م م م م م م م م ممون بص م م م م م م م م م م م م م م م مميت
م م م م م م م م م م م م م م م مما ذا ك إل م م م م م م م م م م م م م م م ممن طه م م م م م م م م م م م م م م ممارة مول م م م م م م م م م م م م م ممد ي
275
وانشدن الشيخ ابو ملمد اللمدان له .(1) : مم م م م م م م م م م م م مما شم م م م م م م م م م م م ممك ف م م م م م م م م م م م م م فض م م م م م م م م م م م ممل آل فاطلمم م م م م م م م م م م م ممة
إل ام م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرء م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ل ّم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مةم بع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
نغ م م م م م م م م م م م م م م م م ممل اذا ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ط م م م م م م م م م م م م م م م م مماب مولم م م م م م م م م م م م م م م م ممده
وكيم م م م م م م م م م م م م م ممف يهم م م م م م م م م م م م م م مموى ذو ي الم م م م م م م م م م م م م م ممدى نغ م م م م م م م م م م م م م م ممل
ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي لق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدام آل فاطلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
)(2
إذا تط م م م م م م م م م م م م م م م موا عل م م م م م م م م م م م م م م ممى ال م م م م م م م م م م م م م م ممثرى نع م م م م م م م م م م م م م م ممل
__________________ 1م البيمات فم تلخيممص ملمممع الداب المءزء الرابمع ،القيسممم الثمالث ص 47ولا كممان البماذخرز ي صماحب الدميممة قممد سع من ابن الشاعر فهو والشاعر من عصر واحد فحق لنا ان نعده من شعراء القرن الامس. 2م الدمية ص .155
276
ابرو الحمسن الباخرزي صم م م م م م م م م م م م م م ممنو الرس م م م م م م م م م م م م م م ول وزوج فاطلمم م م م م م م م م م م م م م ممة الم م م م م م م م م م م م م م ممت
ملئم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ملءتم م م م م م م م م م م م م م م م م مما مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن العليم م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
واب م م م م م م م م ممو ال م م م م م م م م ممذين ت م م م م م م م م ممردوا م م م م م م م م م مما بيم م م م م م م م م م ميس م م م م م م م م مملمو
م وم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذبوح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الوب م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
وأرا ك تنقم م م م م م م م م م م م م ممص ي م م م م م م م م م م م م م مما يءزي م م م م م م م م م م م م م د ،اذا عل م م م م م م م م م م م م م ممت
يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم القيامم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة رن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ة الءزه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م راء
تغش م م م م م م م م م م ممى التظلّ م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م ممن مري م م م م م م م م م م ق دم ابنه م م م م م م م م م م مما مم م م م م م م م م م م م م م م م م مما بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممال اولد النم م م م م م م م م م م م م م م م م ممب تركتهم م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّح امبة للخرق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ة اللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراء
نب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً لقت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممايع وسم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممباء
ل م م م م م م ممو كن م م م م م م ممت ترع م م م م م م ى ج م م م م م م ممانب الب لم م م م م م م م تك م م م م م م ممن
لتضم م م م م م م م م م م م م م م م م مّيع الرمم م م م م م م م م م م م م م م م م ات فم م م م م م م م م م م م م م م م م م البن م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
ظلمئ م م م م م م م م م م م م م م موا وم م م م م م م م م م م م م م مما أوردت م م م م م م م م م م م م م م ممم ،ودم م م م م م م م م م م م م م م ممامؤهم وأذخم م م م م م م م م م م ممس مم م م م م م م م م م م ممن سم م م م م م م م م م م ممؤر النم م م م م م م م م م م مماء عصم م م م م م م م م م م ممابة
عّلم م م م م م م م م م م م م م م م م تم ظلم م م م م م م م م م م م م م م م مماء اليس م م م م م م م م م م م م م م م مملمر ب م م م م م م م م م م م م م م م ممالرواء حجم م م م م م م م م م م ممروا علم م م م م م م م م م م ممى الظلمم م م م م م م م م م م ممأن سم م م م م م م م م م م ممؤر إنم م م م م م م م م م م مماء
بجّنح م م م م م م م م م م م م م م م ممات ُشم م م م م م م م م م م م م م م م م ّرمد ييس م م م م م م م م م م م م م م م مملكن م م م م م م م م م م م م م م م م ممن
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواتم طرق م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م القفم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م امله م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم لي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزدادوا ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
إث م م م م م م م م م م م م م م م م ماً فقم م م م م م م م م م م م م م م م ممل ف م م م م م م م م م م م م م م م م م حكلم م م م م م م م م م م م م م م م ممة الملء
ذخجل ل م م م م م م م م م م ممم م م م م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م م مموم ص م م م م م م م م م م ممال الولم م م م م م م م م م م
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م يفتك م م م م م م م م م م م م م م م م م موا إل بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممذات رغ م م م م م م م م م م م م م م م م م اء
فتعاودتم م م م م م م م م م م م م م م م مما رجفم م م م م م م م م م م م م م م م ممة جثلمم م م م م م م م م م م م م م م م ممت بم م م م م م م م م م م م م م م م مما
فكأن م م م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م م م م تغ م م م م م م م م م م م م م ممن ف م م م م م م م م م م م م م م الحيم م م م م م م م م م م م م مماء
*** وأرى اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميحيي بع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميحهم
م م م م م م م م م م م م م م مما قص م م م م م م م م م م م م م ممروا فم م م م م م م م م م م م م م م طاع م م م م م م م م م م م م م ممة ووف م م م م م م م م م م م م مماء
277
ظف م م م م م م م م م م م م م م ممروا ب م م م م م م م م م م م م م م ممأرض ح م م م م م م م م م م م م م م مماره فاستبش م م م م م م م م م م م م م م ممروا
فكم م م م م م م م م م م م م م م م م ممأنم ظفم م م م م م م م م م م م م م م م م ممروا بنجم م م م م م م م م م م م م م م م م ممم سم م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
وقت م م م م م م م م م م م م م م م م ممال س م م م م م م م م م م م م م م م م ممبط الاش م م م م م م م م م م م م م م م م ممي وقاح م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
ل م م م م م م م م م م م م م م م تنم م م م م م م م م م م م م م ممد قم م م م م م م م م م م م م م ممط صم م م م م م م م م م م م م م ممفاتا بيم م م م م م م م م م م م م م مماء
أرداه مصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرع ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مربل فكأنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
مش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتقة م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن كرب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ة وبلء
ل عشم م م م م م م م م م م م م م م ممت إن ل م م م م م م م م م م م م م م م م أرةث م م م م م م م م م م م م م م م ه بقصم م م م م م م م م م م م م م م ممائد
يط م م م م م م م م م ممو ي ال م م م م م م م م م ممرواة ب م م م م م م م م م ممن ذك م م م م م م م م م م ر ) الط م م م م م م م م م ممائي (
م م م م م م م م م م م م م م ممدحي لص م م م م م م م م م م م م م ممحاب الن م م م م م م م م م م م م م ممب وم م م م م م م م م م م م م ممذهب
للش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممافعي وكله م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفعائي
واذا ج م م م م م م م م م م م م م ممءزى اللم م م م م م م م م م م م م م ممدوح ب م م م م م م م م م م م م م ممالموال ش م م م م م م م م م م م م م مما
)(1
ع م م م م م م م م م م م م م م م ممره فلمغف م م م م م م م م م م م م م م م ممرة اللم م م م م م م م م م م م م م م م ممه جءزائ م م م م م م م م م م م م م م م ممي
__________________ 1م عن مطوط الرائق الءزء الثان ص 141والقصيدة مطلعها حم م م م م م م م م م م م ممت م أنشم م م م م م م م م م م م ممر ف م م م م م م م م م م م م م الغ م م م م م م م م م م م م مرام ل م م م م م م م م م م م م موائي
وأعيم م م م م م م م م م م م م م م م م بع م م م م م م م م م م م م م م م ممض الغاني م م م م م م م م م م م م م م م ممات ولئ م م م م م م م م م م م م م م م ممي
278
علي بن اليسن بن علي بن أب الطيب الباذخرز ي ترجم له ف طبقات الشافعية ج 3ص 298فقال : هممو أبممو اليسممن البمماذخرز ي الديممب ،مصممنف دميممة القصممر ،وبماذخرز ناحيممة مممن ن مواحي نييسممابور ،والدميممة ذيممل علممى يتيلمممة الثعممالب .تفقممه علممى الشمميخ أبم ملمممد المموين ،ثم أذخممذ فم الدب وتنقلت به الحوال ال ان قتل بباذخرز ف ذ ي القعدة سنة سبع وستي واربعلمائة. وقال ياقوت ف معجم الدباء :كان واحد دهره ف فنه وساحر زمانه ف قريته وذهنه ، صمماحب الشممعر البممديع والعن م الرفيممع .وأةثن م عليممه .وورد ال م بغممداد مممع المموزير الكنممد ي .واقممام بالبصرة برهة ث شرع ف الكتابة معه ممدة ،واذختلمف الم ديموان الرسائل وتنقلمت بمه الحموال فم الراتب والنازل ،وله ديوان كبي فلمن شعره : ي م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م ممالق الص م م م م م م م م م م م ممبح فم م م م م م م م م م م م م للء غرتم م م م م م م م م م م م ه
وجاعم م م م م م م م م م ممل الليم م م م م م م م م م ممل مم م م م م م م م م م ممن أصم م م م م م م م م م ممداغه سم م م م م م م م م م ممكنا
لغ م م م م م م م م ممرو إن أحرقم م م م م م م م م ت ن م م م م م م م م ممار ال م م م م م م م م مموى كب م م م م م م م م ممد ي
فالن م م م م م م م م ممار ح م م م م م م م م م مٌق عل م م م م م م م م ممى م م م م م م م م م ممن يعب م م م م م م م م ممد الوةثن م م م م م م م م مما
عجبم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن دمعم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت وعين م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م ممن قب م م م م م م م م م م م م م م ممل ب ٍ ي م م م م م م م م م م م م م م م م وبع م م م م م م م م م م م م م م ممد بي م م م م م م م م م م م م م م م م
قم م م م م م م م م م م م م م ممد كم م م م م م م م م م م م م م ممان عين م م م م م م م م م م م م م م م بغي م م م م م م م م م م م م م م م دمم م م م م م م م م م م م م م ممع
فص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار دمع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي بغيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
وقال أيضاً :
279
وقال أيضاً :
أص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبحت عب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً لش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمس
وليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن عب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس
ان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م لعشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق شم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميء
وح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق خيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
يريد ان لعشق انيسان. اقول وذكر ياقوت له شعراً كثياً ف الءزء 13ص .33
280
عبدال البرقي اذا ج م م م م م م م م م م م م مماء عاش م م م م م م م م م م م م ممورا تض م م م م م م م م م م م م مماعف حيس م م م م م م م م م م م م ممرت بي م م م م م م م م م م مموم ب م م م م م م م م م م ممه اغ م م م م م م م م م م ممبت ب م م م م م م م م م م ممه الرض كله م م م م م م م م م م مما
لل رسم م م م م م م م م م م م م م م م ول الم م م م م م م م م م م م م م م م م وان م م م م م م م م م م م م م م م م مّل دمع م م م م م م م م م م م م م م م ممت ش م م م م م م م م م م م م ممجونا عليه م م م م م م م م م م م م ممم واليس م م م م م م م م م م م م مملماء اقش م م م م م م م م م م م م ممعرت
مصم م م م م م ممائب سم م م م م م مماءت كم م م م م م ممل مم م م م م م ممن كم م م م م م ممان ميسم م م م م م ممللما
ولك م م م م م م م م م م م م م م م ممن عي م م م م م م م م م م م م م م م ممون الف م م م م م م م م م م م م م م م مماجرين أق م م م م م م م م م م م م م م م ممرت
اذا ذك م م م م م م م م م م م م م م رت نفيس م م م م م م م م م م م م م ممي مص م م م م م م م م م م م م م مميبة ك م م م م م م م م م م م م م م مربل
وأش م م م م م م م م م م م مملء س م م م م م م م م م م م ممادات ب م م م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م م م م ممد تفم م م م م م م م م م م م مّرت وزادت عل م م م م م م م م م م م ممى كربم م م م م م م م م م م م ،وعيش م م م م م م م م م م م ممي أم م م م م م م م م م م م ممرت
بنفيس م م م م م م م م م م ممي ذخم م م م م م م م م م ممدود ف م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م متاب تعفم م م م م م م م م م ممرت بنفيس م م م م م م م م م م م م ممي رمؤس مش م م م م م م م م م م م م ممرقات عل م م م م م م م م م م م م ممى القن م م م م م م م م م م م م مما
بنفيس م م م م م م م م م م م م م م م ممي جيس م م م م م م م م م م م م م م م مموم ب م م م م م م م م م م م م م م م ممالعراء تع م م م م م م م م م م م م م م م مّرت )(1 ال م م م م م م م م م م الشم م م م م م م م م ممام ت م م م م م م م م ممدى بارق م م م م م م م م م ات السم م م م م م م م م ممرة
بنفيس م م م م م م م م م م م م ممي ش م م م م م م م م م م م م ممفاه ذابلت عل م م م م م م م م م م م م ممى الظلم م م م م م م م م م م م م مما
ولم م م م م م م م م ت م م م م م م م م م ممرو م م م م م م م م م م ممن م م م م م م م م م م مماء الفم م م م م م م م م م مرات بقط م م م م م م م م م ممرة
بنفيس م م م م م م م م م م م م م ممي عي م م م م م م م م م م م م م ممون غ م م م م م م م م م م م م م ممائرات شم م م م م م م م م م م م م م مواذخص
ال م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م مماء منه م م م م م م م م م مما نظ م م م م م م م م م ممرة بع م م م م م م م م م ممد نظ م م م م م م م م م ممرة
أض م م م م م م م م م م م مماقت ف م م م م م م م م م م م م مؤاد ي واس م م م م م م م م م م م ممتباحت تل م م م م م م م م م م م ممد ي
***
كم م م م م م م م م م ممأن ببنم م م م م م م م م م ممت الص م م م م م م م م م ممطفى قم م م م م م م م م م ممد تعلّق م م م م م م م م م ممت
يم م م م م م م م م م م م ممداها بيسم م م م م م م م م م م م مماق العم م م م م م م م م م م م ممرش والم م م م م م م م م م م م ممدمع أذرت
__________________ 1م السرة :غصون البهة.
281
وفم م م م م م م م م م حجره م م م م م م م م م ا ةث م م م م م م م م م مموب اليس م م م م م م م م م ممي مضم م م م م م م م م م مّرجاً
وعنه م م م م م م م م م م م م م م م م مما جي م م م م م م م م م م م م م م م م ممع الع م م م م م م م م م م م م م م م م ممالي بيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممرة
***
ي ذخالصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً لل رسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ول الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ود ّ ت ح م م م م م م م م م مّد بلغم م م م م م م م م ممت وه م م م م م م م م م ا أنم م م م م م م م م مما قم م م م م م م م م ممد أدرك م م م م م م م ُ
وقم م م م م م م م ممول الن م م م م م م م م ممب :ال م م م م م م م م ممرء م م م م م م م م م ممع م م م م م م م م م ممن أحبّ م م م م م م م م ممه
كلم م م م م م م م م م م م م م م م مما لم م م م م م م م م م م م م م م م مواليهم ولئ م م م م م م م م م م م م م م م ممي ونص م م م م م م م م م م م م م م م ممرت أص م م م م م م م م م م م مملي عليه م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م عش م م م م م م م م م م م مّي وبك م م م م م م م م م م م ممرة ي رج م م م م م م م م م م ائي فم م م م م م م م م م م م إقال م م م م م م م م م م ممة ع م م م م م م م م م م ممثرت يق م م م م م م م م م م ممو ّ
__________________ 1م عن مقتل الوارزمي ج 2ص .137والقصيدة طويلة انتخبنا منها هذه البيات.
282
)(1
ابو ملمد عبدال بن علمار البقي : قتممل سممنة 245هم م وذلممك أنممه وشمي بممه ال م التوك ل العباسممي وقم رأت لممه قصمميدته النونيممة الشهية الت قالا ف أهل البيت :والت اولا : ليس الوقوف على الطلل من شان. ال ان يقول : فهم م م م م م م م ممو الم م م م م م م م ممذ ي امتحم م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م القلم م م م م م م م مموب بم م م م م م م م ممه
علمم م م م م م م م م م م مما يلمجلمم م م م م م م م م م م ممن مم م م م م م م م م م م ممن كفم م م م م م م م م م م ممر وإيم م م م م م م م م م م ممان
وه م م م م م م م و ال م م م م م م ممذ ي ق م م م م م م ممد قض م م م م م م ممى الم م م م م م م م العلم م م م م م م مّي ل م م م م م م ممه
أن ل يك م م م م م م م م م م م ممون ل م م م م م م م م م م م ممه فم م م م م م م م م م م م م فض م م م م م م م م م م م ممله ةث م م م م م م م م م م م ممان
وإن قوم م م م م م م م م م م م م م م م اً رج م م م م م م م م م م م م م م وا إبط م م م م م م م م م م م م م م ممال حقك م م م م م م م م م م م م م م ممم
أميس م م م م م م م م موا م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م فم م م م م م م م م س م م م م م م م ممخط وعص م م م م م م م مميان
ل م م م م م م م م م م م م م م ممن ي م م م م م م م م م م م م م م ممدفعوا حقك م م م م م م م م م م م م م م ممم إل ب م م م م م م م م م م م م م م ممدفعهم
مم م م م م م م م م م م م م مما أنم م م م م م م م م م م م م ممءزل ال م م م م م م م م م م م م م م مم م م م م م م م م م م م م ممن آ ي وق م م م م م م م م م م م م ممرآن
فقل م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوها له م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيت إن م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ص م م م م م م م م م م م م ممنو الن م م م م م م م م م م م م ممب وانت م م م م م م م م م م م م ممم غي م م م م م م م م م م م م م ص م م م م م م م م م م م م ممنوان
فأمر التوكل بقطع ليسانه وإحراق ديوانه .ففعل به ذلك ،فلمات بعد ايام. ذكر الوارزمي وابن شهراشوب وغيها ،وف الطليعمة :سماه فم العمال :علممي بمن ملممد ،وكناه ابا عبدال وليس بمه ،كلمما ذكره الموارزمي فم رسالته لهمل نيشمابور والثعمالب واللممو ي كممان شمماعراً اديبماً ظريفماً مممدح بعممض الممراء فم زمن الرشيد الم أيممام التوكل ،وأكممثر فم مممدح الئلمة الطهار حت جع له ديواناً أكثره فيهم وحرق. حممدث حمماد بممن اسممحاق عممن أبيممه قممال قلممت ف م معن م عممرض ل م ُ ) :وصممف الص مّد لممن أهوى فصد ( ث أجبلت فلمكثت عدة أيام مفكراً ف الجازة فلم يتهياً ل شميء ،فمدذخل علممي عبدال بن علمار فاذخبته فقال ممرتل ) وبدا يمءزح فم الجمر فجمد ( انتهمى عمن العيممان ج 39 ص .24
283
مرت ف الءزء الثان ترجة اليسر ي الرفاء الوصلي مقتضمبة متصمرة وإتامماً للفائمدة نضميف اليها ما يلي : قال الثعالب ف اليتيلمة ج 2ص : 117 ي ومما ادرا ك مممن اليسممر ي ل م دره ممما أعممذب بممره وأصممفى قطممره وأعجممب أمممره وقمد اليسممر ّ اذخرجت من شعره ما ُيكتب على جبهة الدهر فكتبت منه ماسن كأنا أطواق اللمام. ولما ج مّد اليسممر ي ف م ذخدمممة الدب وانتقممل عممن تطريءز الثيمماب ال م تطريءز الكتمماب ،شممعر بودة شعره ونابذ الالديي الوصليي وناصممبهلما العممداوة وادعممى عليهلممما سمرقة شممعره وشعر غيمه ،وجعممل يممورق وينيسممخ ديموان شممعر أبم الفتممح كشمماجم ،وهو إذ ذا ك ريان أهممل الدب بتلممك البلد ،واليسر ي ف طريقة يذهب وعلى قالبه يضرب ،وكان يدس فيلما يكتبه من شممعره أحيسممن شممعر الالممديي ليءزيد ف م حجممم ممما ينيسممخه ،وينفممق سمموقه ،ويغلممي سممره ،ويشممنع بممذلك علممى الالممديي ،ويغممض منهلممما ،ويظهممر مصممداق ق موله ف م س مرقتهلما ،فلمممن هممذه الهممة وقعممت ف م بعض النيسخ من ديوان كشاجم زيادات لييست ف الصممول الشممهورة منهمما ،وقد وجدتا كلهمما ط أحممدها وهو أبممو عثلمممان سممعيد بممن هاشممم فم ملممدة أتممف بمما المموراق العممروف للخالممديي بم ّ بالطرسوسي ببغداد أبا نصر سهل بن الرزبان وأنفمذها إلم نييسمابور فم جلمة مما حصمل عليمه ممن طرائف الكتب باسه ،ومنها وجدت الضالة النشودة من شعر الالد ي الذكور وأذخيممه أبم بكممر ملمممد بممن هاشممم ،ورأيممت فيهمما أبيات ماً كتبهمما أبوعثلمممان لنفيسممه ،وأذخممرى كتبهمما لذخيممه ،وهمي بأعيانا
284
لليسر ي بطه ف اللدة الذكورة لب نصر ،فلمنها أبيات ف وصف الثلج واستهداء النبيذ : ي م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م ممن أن م م م م م م م م م م ممامله كالع م م م م م م م م م م ممارض اليس م م م م م م م م م م ممار ي
وفعل م م م م م م م م م م م م م ممه أب م م م م م م م م م م م م م ممداً ع م م م م م م م م م م م م م ممار م م م م م م م م م م م م م م ممن الع م م م م م م م م م م م م م ممار
أم م م م م م م م م مما ت م م م م م م م م ممرى الثل م م م م م م م م ممج ق م م م م م م م م ممد ذخ م م م م م م م م مماطت أن م م م م م م م م ممامله
ةثوب م م م م م م م م م م م م م اً يم م م م م م م م م م م م م ممءزر علم م م م م م م م م م م م م ممى الم م م م م م م م م م م م م ممدنيا بم م م م م م م م م م م م م ممأزرار
نم م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ولكنهم م م م م م م م م م م م م م م م م مما لييسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ببديم م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
ن م م م م م م م م م م م مموراً وم م م م م م م م م م م مماء ولك م م م م م م م م م م م ممن لي م م م م م م م م م م م ممس بال م م م م م م م م م م م ممار ي
والم م م م م م م م م م م م مراح ق م م م م م م م م م م م ممد أعوزتن م م م م م م م م م م م مما فم م م م م م م م م م م م م ص م م م م م م م م م م م ممبيحتنا
بيعم م م م م م م م م م م م م م م م م ماً ول م م م م م م م م م م م م م م م ممو وزن دين م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممدينار
ف م م م م م م م ممامنن ب م م م م م م م مما ش م م م م م م م ممئت م م م م م م م م ممن راح يك م م م م م م م ممون لن م م م م م م م مما
نم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماراً فانم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بل راح ول نم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
ومن قوله أيضاً :
ألم م م م م م م م م م م م م م م م م م مّذ العي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممش إتي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان الص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيح
وعص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميان النص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميحة والنص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميح
وإصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممغاء إل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٍر ون م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ي
إذا ناح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى زق جريم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ح
غ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداة دجن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة وطف م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء تبك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
إل م م م م م م م م م م م م م ض م م م م م م م م م م م م ممحك م م م م م م م م م م م م م ممن الءزه م م م م م م م م م م م م ر اللي م م م م م م م م م م م م ممح ب م م م م م م م م م م م م م م م م م مماٍد م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن رواع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدها فص م م م م م م م م م م م م م م م م م مميح
وب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرق مث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل حاش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميت رداء
ب ف م م م م م م م م م م م م م م ي م م م م م م م م م م م م مموم ري م م م م م م م م م م م م م ح جدي م م م م م م م م م م م م ممد ُم م م م م م م م م م م م م م مذمه َ
أرى الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّءزار هّيجنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ووّلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
فكاش م م م م م م م م م م م م م م ممفن وأس م م م م م م م م م م م م م م ممرع ف م م م م م م م م م م م م م م م م انكش م م م م م م م م م م م م م م مماف
ورقّ م م م م م م م م م م م م م م م م ممع ش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعره بعي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون ش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعر ي
فشم م م م م م م م م م م م م م مماب الشم م م م م م م م م م م م م م ممهد باليس م م م م م م م م م م م م م م مّم الم م م م م م م م م م م م م م ممذعاف
لقم م م م م م م م م م م م م م ممد شم م م م م م م م م م م م م م ممقيت بم م م م م م م م م م م م م م ممديتك الضم م م م م م م م م م م م م م مماحي
كلم م م م م م م م م م م م م م م م مما ش م م م م م م م م م م م م م م م ممقيت بغارت م م م م م م م م م م م م م م م ك القم م م م م م م م م م م م م م م م مواف
ت م م م م م م م م م م م م مموّعر نجه م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م ممك وه م م م م م م م م م م م م و س م م م م م م م م م م م م ممهل
وكم م م م م م م م م م م ّد رم وردهم م م م م م م م م م م م مما بم م م م م م م م م م م م ممك وه م م م م م م م م م م م م و صم م م م م م م م م م م م مماف
وق م م م م م م م م م م م م م ممد ح م م م م م م م م م م م م م م ممديت قلئص م م م م م م م م م م م م م م ممها الي م م م م م م م م م م م م م م ممارى
وقال من قصيدة هجا با أبا العباس النامي ،ويكى انه كان جءزاراً بالدينة :
فتكم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ب م م م م م م م م م م م م م م م م مما مثقفم م م م م م م م م م م م م م م م م ممة الن م م م م م م م م م م م م م م م م م مواحي
عل م م م م م م م م م م م م ممى فك م م م م م م م م م م م م ممر أش م م م م م م م م م م م م ممد م م م م م م م م م م م م م ممن الثق م م م م م م م م م م م م مماف
ل م م م م م م م م م م م م م م م مما أرج اليسم م م م م م م م م م م م م م م م موالف حيم م م م م م م م م م م م م م م م م تل م م م م م م م م م م م م م م م ممى
عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماع أو أرج اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملف
285
جع م م م م م م م م م م م م م م م م ممن اليس م م م م م م م م م م م م م م م م ممنيي فلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ريم م م م م م م م م م م م م م م م م اح
معن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبة وأروح ذخف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماف
ومم م م م م م م م م م م مما ع م م م م م م م م م م م ممدمت مغي م م م م م م م م م م م م ماً من م م م م م م م م م م م ممك يرمم م م م م م م م م م م م ي
رقيم م م م م م م م م م م م م م م م م ممق طباعهم م م م م م م م م م م م م م م م م مما بطبم م م م م م م م م م م م م م م م م مماع جم م م م م م م م م م م م م م م م م مماف
مع م م م م م م م م م م م م م م م م مماٍن تيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممتعار م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممدياجي
وألف م م م م م م م م م م م م م م م م مماظ تق م م م م م م م م م م م م م م م م مّد م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الةث م م م م م م م م م م م م م م م م مماف
كأن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ق م م م م م م م م م م م م م م م م م مماطف منه م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ث م م م م م م م م م م م م م م م م م مماراً
سم م م م م م م م م م م م م م م م م ممبقت اليم م م م م م م م م م م م م م م م م ممه إ بّم م م م م م م م م م م م م م م م م ممان القطم م م م م م م م م م م م م م م م م مماف
)(1
وشم م م م م م م م م م م م م م م م م ممر الش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعر م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أداه فك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر
تع ثّم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّد واعتيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م مماف
سأش م م م م م م م م م م ممفي الش م م م م م م م م م م ممعر من م م م م م م م م م م ممك بنظ م م م م م م م م م م ممم ش م م م م م م م م م م ممعر
تم م م م م م م م م م م ممبيت لم م م م م م م م م م م ممه علم م م م م م م م م م م ممى مثم م م م م م م م م م م ممل الشم م م م م م م م م م م مماف
)(2
وأبعم م م م م م م م م م م م م م م م ممد بم م م م م م م م م م م م م م م م ممالودة عنم م م م م م م م م م م م م م م م ممك جهم م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي
فقم م م م م م م م م م م م ممف ل م م م م م م م م م م م م م بم م م م م م م م م م م م ممالودة ذخلم م م م م م م م م م م م ممف قم م م م م م م م م م م م مماف
قال الثعالب :وما أران أروى أحيسن ول اشرف ول أعذب ول ألطف من قوله : قيس م م م م م م م م م م م مملمت قل م م م م م م م م م م م ممب بي م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م ممم والكلم م م م م م م م م م م م ممد
ومقل م م م م م م م م م م ممت بي م م م م م م م م م م م فيم م م م م م م م م م ممض ال م م م م م م م م م م ممدمع واليسم م م م م م م م م م ممهد
ورح م م م م م م م م م ت ف م م م م م م م م م م اليس م م م م م م م م م ممن أش م م م م م م م م م ممكال مقيس م م م م م م م م م مملمة
بي م م م م م م م م م م م م م م م اللل وبي م م م م م م م م م م م م م م م الغص م م م م م م م م م م م م م ممن والعق م م م م م م م م م م م م م ممد
أريتنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مطم م م م م م م م م م م م م م م م م م مراً ينه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل س م م م م م م م م م م م م م م م م م مماكبه
م م م م م م م م م م م م ممن الف م م م م م م م م م م م ممون وبرق م م م م م م م م م م م اً لح م م م م م م م م م م م م ممن ب م م م م م م م م م م م ممرد
ووجن م م م م م م م م م م م م م م ممة ل ي م م م م م م م م م م م م م م ممرو ي مامؤه م م م م م م م م م م م م م م م ا ظلمي م م م م م م م م م م م م م م ممء
بلً وق م م م م م م م م م م م م م ممد لم م م م م م م م م م م م م م ممذعت نيانم م م م م م م م م م م م م م مما كبم م م م م م م م م م م م م م ممد ي
فكي م م م م م م م ممف أبق م م م م م م م ممي عل م م م م م م م ممى م م م م م م م م مماء الش م م م م م م م ممئون وم م م م م م م مما
أبق م م م م م م م م ممى الغ م م م م م م م م مرام عل م م م م م م م م ممى ص م م م م م م م م ممب ي ول جل م م م م م م م م ممد ي؟
وقال ول توجد ف الديوان الطبوع ل م م م م م م م م م ممو أش م م م م م م م م م ممرقت ل م م م م م م م م م ممك ش م م م م م م م م م ممس ذا ك ال م م م م م م م م م ممودج
لرت م م م م م م م م م م م م م م م م ك س م م م م م م م م م م م م م م م م ممالفت غ م م م م م م م م م م م م م م م م مءزال أدعم م م م م م م م م م م م م م م م ممج
أرع م م م م م م م م م م م م ى النجم م م م م م م م م م م م مموم كأنم م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م م م افقهم م م م م م م م م م م م مما
زهم م م م م م م م م م م ر الق م م م م م م م م م م مماحي ف م م م م م م م م م م م م ريم م م م م م م م م م م اض بنفيس م م م م م م م م م م ممج
والشم م م م م م م م م م م م م م م ممت ي وس م م م م م م م م م م م م م م ممط اليسم م م م م م م م م م م م م م م مملماء تم م م م م م م م م م م م م م م مماله
وس م م م م م م م م م م م م م م م ممناء مث م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الءزيب م م م م م م م م م م م م م م م م ممق ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممتجرج
ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمار ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب أص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفر ركبت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ف م م م م م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م م م ممص ذخم م م م م م م م م م م م م ممات فضم م م م م م م م م م م م م ممة فيم م م م م م م م م م م م م مموزج
__________________ 1م الةثاف :حجارة توضع عليها القدور ،واحدها أةثفية بضم اللمءزة ويامؤها مشددة ، 2م الشاف :جع إشفي ،وهو الثقب يرز به النعال.
286
وتاي م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م مموزاء يك م م م م م م م م م م ممي ف م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م ممدجى
ميلن ش م م م م م م م م م م م م م م م م ممارب قه م م م م م م م م م م م م م م م م مموة ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزج
وتنقبم م م م م م م م م م م م م م م م ممت بفيم م م م م م م م م م م م م م م م ممف غيم م م م م م م م م م م م م م م م ممم أبيم م م م م م م م م م م م م م م م ممض
ه م م م م م م م م م م م م م م ممي في م م م م م م م م م م م م م م ممه بي م م م م م م م م م م م م م م م تّف م م م م م م م م م م م م م م م رم وتم م م م م م م م م م م م م م م ّبج كلمل م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ماس م م م م م م م م م م م م م م م م ممنها ول م م م م م م م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م م م م م م م م ممتءزوج
كتنف م م م م م م م م م م م م م م م ممس اليس م م م م م م م م م م م م م م م ممناء فم م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م ممرآة اذ
وما يأذخذ بجامع القلوب قوله : بلن م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م ممب من م م م م م م م م م م م م ممك ب م م م م م م م م م م م م مما بلن م م م م م م م م م م م م م م
فشم م م م م م م م م م م م م م ممأن أن تفيم م م م م م م م م م م م م م ممض غم م م م م م م م م م م م م م ممروب شم م م م م م م م م م م م م م ممأن
أبي م م م م م م م م م م م م م م م م ممت اللي م م م م م م م م م م م م م م م م ممل مرتفق م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً أن م م م م م م م م م م م م م م م م مماجي
بص م م م م م م م م م م م م م م م ممدق ال م م م م م م م م م م م م م م م مموجه كاذب م م م م م م م م م م م م م م م ممة الم م م م م م م م م م م م م م م م ممان
فتش م م م م م م م م م م م م م م م ممهد ل م م م م م م م م م م م م م م م م م عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى الرق الثريم م م م م م م م م م م م م م م م ا
ويعلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم مم م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أجم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الفرق م م م م م م م م م م م م م م م م م م دان
إذا دن م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت الي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأهلً ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبي س م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممجوفها أقلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ٍت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا ك الي م م م م م م م م م م م م م م م م ممم والي م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممدوان وبي م م م م م م م م م م م م م م م م م م علماده م م م م م م م م م م م م م م م م مما أغص م م م م م م م م م م م م م م م م ممان ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممان
ومذهب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدود بلن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
مفضض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة الثغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأقحوان
س م م م م م م م م م م م م م م ممقانا الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ري م م م م م م م م م م م م م م ا ك ري م م م م م م م م م م م م م م اً ستص م م م م م م م م م م م م م م م ممرف ط م م م م م م م م م م م م م م م مماعي علم م م م م م م م م م م م م م م م ممن ن م م م م م م م م م م م م م م م ممان
وحّيان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما بأوجه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان دم م م م م م م م م م م م م مموع في م م م م م م م م م م م م ممك تلح م م م م م م م م م م م م ممى م م م م م م م م م م م م م ممن ل م م م م م م م م م م م م ممان
ول م م م م م م م م م م م م م م م أجه م م م م م م م م م م م م م م م ممل نص م م م م م م م م م م م م م م م مميحته ،ولك م م م م م م م م م م م م م م م ممن
جن م م م م م م م م م م م ممون ال م م م م م م م م م م م ممب أحل م م م م م م م م م م م ممى فم م م م م م م م م م م م م جن م م م م م م م م م م م ممان
في م م م م م م م م م م م م م مما ول م م م م م م م م م م م م ممع العم م م م م م م م م م م م م م مواذل ذخم م م م م م م م م م م م م م مّل عنم م م م م م م م م م م م م م م
وي م م م م م م م م م م م مما كم م م م م م م م م م م م ممف الغ م م م م م م م م م م م م مرام ذخم م م م م م م م م م م م ممذ ي عنم م م م م م م م م م م م ممان
وقال :
ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامت وذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وط البان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
الّيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أةثوابم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ويهءزه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكران :سك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر شم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرابا وش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبابا
تيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعى بصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهباوين مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن
الاظهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م رابا
فكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأن كم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأس مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدامها
ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ارت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م دت بباب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
توري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م د وجنته م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما إذا
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما لح ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت نقاب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
287
وقوله ف العتاب : ليس م م م م م م م م م م ممانك اليس م م م م م م م م م م مميف ل يف م م م م م م م م م م ممى ل م م م م م م م م م م ممه أةث م م م م م م م م م م ممر س م م م م م م م م م م م م م مّر ي ل م م م م م م م م م م م م ممديك كأس م م م م م م م م م م م م م مرار الءزجاج م م م م م م م م م م م م ممة ل
فاح م م م م م م ممذر م م م م م م م ممن الش م م م م م م ممعر كيسم م م م م م م مراً ل انب م م م م م م ممار ل م م م م م م ممه
وأن م م م م م م م م م م م م م ممت كالصم م م م م م م م م م م م م م مّل ل تبق م م م م م م م م م م م م م ممي ول ت م م م م م م م م م م م م م ممذر
يف م م م م م م ممى عل م م م م م م ممى العي م م م م م م م منه م م م م م م مما الص م م م م م م ممفو والك م م م م م م ممدر
فللءزجاج م م م م م م م م م م م م م م م ممة كيس م م م م م م م م م م م م م م م ممر لي م م م م م م م م م م م م م م م ممس ينج م م م م م م م م م م م م م م م ممب
وقال ف مثل ذلك : أروم من م م م م م م م م م م م م م م ممك ث م م م م م م م م م م م م م م مماراً ليس م م م م م م م م م م م م م م ممت اجنيه م م م م م م م م م م م م م م مما
وأرت م م م م م م م م م م ي ال م م م م م م م م م م ممال ق م م م م م م م م م م ممد حل م م م م م م م م م م ممت أواذخيه م م م م م م م م م م مما
اس م م م م م م م م م م م م م م ممتودع الم م م م م م م م م م م م م م م م ذخلً من م م م م م م م م م م م م م م ممك أوسم م م م م م م م م م م م م م ممعه
وداً ويوس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعن غش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً وتويه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ك م م م م م م م م م م م م ممأن س م م م م م م م م م م م م مّر ي ف م م م م م م م م م م م م م أحشم م م م م م م م م م م م ممائه لم م م م م م م م م م م م ممب ق م م م م م م م م م م ممد ك م م م م م م م م م م ممان ص م م م م م م م م م م ممدر ك لألسم م م م م م م م م م م مرار جندل م م م م م م م م م م ممة
فلم م م م م م م م م م م م م مما تطي م م م م م م م م م م م م ممق ل م م م م م م م م م م م م ممه طيّ م م م م م م م م م م م م م ماً حواش م م م م م م م م م م م م مميها ض م م م م م م م م م م م م م م م ممنينة بال م م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي تف م م م م م م م م م م م م م م م ممي نواحيه م م م م م م م م م م م م م م م مما
فص م م م م م م ممار م م م م م م م ممن بع م م م م م م ممد م م م م م م م مما اس م م م م م م ممتودعت ج م م م م م م مموهرة
رقيق م م م م م م م م م م م ممة تيستش م م م م م م م م م م م ممف العي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما فيه م م م م م م م م م م م مما
وقال من قصيدة : ل ت م م م م م م م م م م م م م م م ممأنفّن م م م م م م م م م م م م م م م م ممن العت م م م م م م م م م م م م م م م مماب وقرصم م م م م م م م م م م م م م م م ه مم م م م م م م م م م م م مما أحم م م م م م م م م م م م ممرق العم م م م م م م م م م م م ممود الم م م م م م م م م م م م ممذ ي أشم م م م م م م م م م م م مملمته
وقال يذكر ليلة بُقطمرّبل ويصف الشلمع :
كيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتك الشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبيبة ريعانم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فاليس م م م م م م م م م ممك ييس م م م م م م م م م ممحق ك م م م م م م م م م ممي يءزي م م م م م م م م م د فض م م م م م م م م م ممائل ذخطم م م م م م م م م م م م م م م ممأ ول غ م م م م م م م م م م م م م م م مّم البنفيسم م م م م م م م م م م م م م م ممج بم م م م م م م م م م م م م م م مماطلً وأهم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدت لم م م م م م م م م م م م م م م م م ممك ال م م م م م م م م م م م م م م م م م مراح ريانم م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدم للن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدي عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى عه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممده
وغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدام ون م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدمانا
فق م م م م م م م م م م م ممد ذخل م م م م م م م م م م م ممع الف م م م م م م م م م م م ممق ةث م م م م م م م م م م م مموب ال م م م م م م م م م م م ممدجى وس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماٍق يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواجهن وجه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
كلمم م م م م م م م م م م م م م م م مما نضم م م م م م م م م م م م م م م م ممت الم م م م م م م م م م م م م م م م ممبيض أجفانم م م م م م م م م م م م م م م م مما فتجعلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه العي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م بيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتانا
ف الن م م م م م م م م م م م م م م م م ممدي يت م م م م م م م م م م م م م م م م م مّوُج بالك م م م م م م م م م م م م م م م م ممأس ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّ
إذا نظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء تيجان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموراً يوش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممح ياقوت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
288
ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عم عقيان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وطم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموراً ير ّ
رمي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت بأفراس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممها حلب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الله م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو تره م م م م م م م م م م م م م م م م م م ج مي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدانا
وديم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراً ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممغفت بغءزلن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ت أقّب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملبانا فك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ُ
بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروح تّيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف جثلمانم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما دج م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى اللي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل فّرجت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرج ذراه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وألوان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
بش م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمع أعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدود الرمم م م م م م م م م م م م م م م م م م اح غص م م م م م م م م م م م م ممون م م م م م م م م م م م م م ممن الت م م م م م م م م م م م م ممب ق م م م م م م م م م م م م ممد أزه م م م م م م م م م م م م رت في م م م م م م م م م م م مما حيس م م م م م م م م م م م ممن أرواحه م م م م م م م م م م م مما فم م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م ممدجى
ليب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً يءزيّم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن أفنان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد أكلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت فيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدانا
سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكرت بُقطربّ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ليلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
لم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموت فغم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممازلت غءزلنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وأ ي لي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموى أحيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنت
إ ّل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأنكرت إحيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانا
بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرز ابراهيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م عللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراح ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدعى وارث العل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
أوض م م م م م م م م م م م ممح نم م م م م م م م م م م م ممج الطم م م م م م م م م م م م ممب ف م م م م م م م م م م م م م معشم م م م م م م م م م م م ممر
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما زال فيه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم دارس الرس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأنه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن لط م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف أفك م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماره
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدم واللح م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
إن غضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبت روٌح علم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى جيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمها
أصم م م م م م م م م م م م م م م م م مملح بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م م م م ممروح واليس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
وقال يصف طبيباً بارعاً :
وقال :
ه م م م م م م م م ممل للعلي م م م م م م م م ممل س م م م م م م م م مموى اب م م م م م م م م ممن ق م م م م م م م م م مّرة ش م م م م م م م م مماف أحي م م م م م م م م م م م مما لن م م م م م م م م م م م مما رس م م م م م م م م م م م م الفلس م م م م م م م م م م م ممفة ال م م م م م م م م م م م ممذ ي
بع م م م م م م م م م ممد الل م م م م م م م م م ممه؟ وه م م م م م م م م م ل ل م م م م م م م م م ممه م م م م م م م م م م ممن ك م م م م م م م م م مماف؟ أودى وأوض م م م م م م م م م م م م م ممح رس م م م م م م م م م م م م م م م طم م م م م م م م م م م م م م ممب عم م م م م م م م م م م م م م مماف
فكم م م م م م م م م م م م ممأنه عييسم م م م م م م م م م م م ممى بم م م م م م م م م م م م ممن مري م م م م م م م م م م م م ناطقم م م م م م م م م م م م مما
يه م م م م م م م م م م م م م م ممب الي م م م م م م م م م م م م م م مماة بأييس م م م م م م م م م م م م م م ممر الوصم م م م م م م م م م م م م م مماف
مثلم م م م م م م م م م م م م ممت لم م م م م م م م م م م م م ممه قم م م م م م م م م م م م م ممارورت ف م م م م م م م م م م م م م مرأى بم م م م م م م م م م م م م مما
تم م م م م م م م م م م م م بيم م م م م م م م م م م م م جم م م م م م م م م م م م مواني وشم م م م م م م م م م م ممغاف م م م م م م م م م م م م مما اك ّ
يب م م م م م م م م م ممدو ل م م م م م م م م م ممه ال م م م م م م م م م ممداء الف م م م م م م م م م ممي كلم م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م ممدا
للعي م م م م م م م م م م م م م م م م رضم م م م م م م م م م م م م م م راض الغ م م م م م م م م م م م م م م ممدير الص م م م م م م م م م م م م م م مماف
قال اليسيد المي ف العيان ج 34ص .35 العلم والدب يرفعان الوضيع ف نفيسه وصنعته ومكيسبه ونيسبه وفقره
289
وذخصاصته والهل يضع الرفيع ف نيسبه وعشيته ومنصبه وغناه وةثروته عند أهل العقممل وان رفعممه ذلمك عنمد اهمل الهمل مثلمه ،فمأبو تمام المذ ي كمان اول أممره غلم حائمك بدمشمق وييسمقي الماء من الرة ف جامع مصر رقى به عللمه وأدبه ال معاشرة اللو ك والمراء ومدحهم وأذخممذ جموائءزهم الوفية حت صار ييستقل الف دينار ييءزه با عبدال بن طاهر فيفرقها علممى مممن ببممابه ويتلمممل لممه ابممن طمماهر ذلممك وييممءزه بضممعفها ويؤلف ديموان اللماسمة فيعطمي مممن الممظ ممما لم يعطممه كتمماب ، واليسممر ي الرفا ينتقممل مممن صممنعة الرفو والتطريءز عنممد أحممد الرفائي بمماجر زهيممدة وعيممش ضممنك الم ممدح اللمو ك والموزراء والممراء فيأذخمذ جموائءزهم النفييسمة ويؤلف فم الدب كتمماب الممب والبمموب والشلموم والشمروب ول شمك ان للءزمان والبيئمة التمأةثي العظيمم فم ذلمك فمأبو تمام وجد فم عصمر راجت فيه بضاعة الشعر والدب أعظم رواج وكثر رائمده وانتشمر طممالبوه وزهت رياضممة وتفتحممت اكلمام زهره با أغدقه عليهما اللمو ك والممراء ممن عطايماهم الفياضمة ،واليسمر ي الرفا وجد فم دولة بن حدان وعلى رأسهم سيف الدولة الذ ي اجتلمممع ببمابه مممن الشمعراء والدبماء ممما لم يتفمق لغيممه ويتلمموه ام مراء بن م حممدان الكممثي ي العممدد الممذين مممدحهم اليسممر ي وأذخممذ ج موائءزهم النفييسممة وفيهممم يقول من قصيدة : واللم م م م م م م م م م م م ممد حل م م م م م م م م م م م ممي بن م م م م م م م م م م م م ح م م م م م م م م م م م ممدان نعرف م م م م م م م م م م م ه
وال م م م م م م م م م م م م م م م ممق أبل م م م م م م م م م م م م م م م ممج ل يلقم م م م م م م م م م م م م م م م ممى بانك م م م م م م م م م م م م م م م ممار
ق م م م م م م م م م م م م م م م مموم اذا ن م م م م م م م م م م م م م م م ممءزل ال م م م م م م م م م م م م م م م ممءزوار س م م م م م م م م م م م م م م م مماحتهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤمرون اذا ةث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارت ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدومهم
تفي م م م م م م م م م م م م م م م م م م مؤا ظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل جّنم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممات وأنم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
أفضم م م م م م م ممت ال م م م م م م م م الغايم م م م م م م ممة القصم م م م م م م مموى مم م م م م م م ممن الثم م م م م م م ممار
فكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل أيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامهم يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم الكلب اذا
ُع م م م م م م م م م م م م م م مّد تم وقم م م م م م م م م م م م م ممائعهم أو ي م م م م م م م م م م م م م مموم ذ ي ق م م م م م م م م م م م م م ممار
وقمال ف م اعيممان الشمميعة ج 34ص 98عممن ملحممق فهرس ت ابممن النممدي ص 6كممان اليسممر ي الرف اء جمماراً لب م اليسممن علممي بممن عييسممي الرم ان بيسمموق العطممش وك ان كممثياً ممما يتمماز بالرمان وهو جممالس علممى بمماب داره فييستجليسممه ويادةثه ييسممتدعيه الم أن يقممول بممالعتءزال وكان اليسر ي يتشيع فللما طال ذلك عليه أنشد ) ولييست ف الديوان الطبوع (.
290
أقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممارع أعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداء النم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب وآلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
قراع م م م م م م م م م م م م ماً يمَُف م م م م م م م م م م م م ّلم الم م م م م م م م م م م م ممبيض عن م م م م م م م م م م م م ممد قراعم م م م م م م م م م م م ممه س م م م م م م م م مميجءزى غ م م م م م م م م ممداة البع م م م م م م م م ممث ص م م م م م م م م مماعاً بص م م م م م م م م مماعه
فل زال م م م م م م م م م م م م م م م م ممن واله م م م م م م م م م م م م م م م ممم فم م م م م م م م م م م م م م م م م علم م م م م م م م م م م م م م م م مّوه ل رام ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزل ولي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ومع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتءز ّ
ول زال م م م م م م م م م م م م م م ممن ع م م م م م م م م م م م م م مماداهم ف م م م م م م م م م م م م م م م اتض م م م م م م م م م م م م م مماعه
وأعل م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ك م م م م م م م م م م م م م م م م ممل العل م م م م م م م م م م م م م م م م ممم أن وليه م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
فلمم م م م م م م م م م مما طم م م م م م م م م م مماوعتن النفم م م م م م م م م م ممس ف م م م م م م م م م م م أن أطيعم م م م م م م م م م ممه
ب الوص م م م م م م ممي ولم م م م م م م يك م م م م م م م ممن طبع م م م م م م م ممت عل م م م م م م م ممى حم م م م م م م م م ّ
ع م م م م م م م م م م ممن الش م م م م م م م م م م ممرف الع م م م م م م م م م م ممال ب م م م م م م م م م م ممم وارتف م م م م م م م م م م مماعه ول أذن الق م م م م م م م م م م م م م م م ممرآن لم م م م م م م م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م م م م م م م اتب م م م م م م م م م م م م م م م مماعه لينقم م م م م م م م م م م ممل مطبم م م م م م م م م م م مموع الم م م م م م م م م م م مموى عم م م م م م م م م م م ممن طبم م م م م م م م م م م مماعه
وقال من قصيدة ف الغءزل :
أجانبه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذاراً ل اجتناب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
واعت م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ك م م م م م م م م م م م م م م م م ممي تن م م م م م م م م م م م م م م م م ممازعن العتاب م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وأبع م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ذخيف م م م م م م م م م م م م م م م م ممة الواش م م م م م م م م م م م م م م م م ممي عنه م م م م م م م م م م م م م م م م مما
لك م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ازداد ف م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممب اقتاب م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأب عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبت ال انيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكابا
وت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأب لوع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت إل التهاب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
مررن م م م م م م م م م م م م م م م م م ا ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالعقيق فك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم عقي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق
ترق م م م م م م م م م م م م م م م م م م رق فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماجرن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذابا
وم م م م م م م م م م م م ممن مغن م م م م م م م م م م م م م جهن م م م م م م م م م م م م مما الش م م م م م م م م م م م م مموق في م م م م م م م م م م م م ممه
س م م م م م م م م م م م م م م م م م م مؤال وال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدموع ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه جواب م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
وف م م م م م م م م م م م م الكل م م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م م ممت غ م م م م م م م م م م م ممابت ش م م م م م م م م م م م مموس
إذا ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهدت ظلم اللي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل غاب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
حلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ل م م م م م م م م م م م م م م م م م مّن أعبم م م م م م م م م م م م م م م م م مماء التصم م م م م م م م م م م م م م م م م مماب
ول م م م م م م م م م م م م أحم م م م م م م م م م م م م ممل مم م م م م م م م م م م م م ممن اليسم م م م م م م م م م م م م مملوان عابم م م م م م م م م م م م م مما
ول م م م م م م م م م م ممو بع م م م م م م م م م م م ممدت قباب م م م م م م م م م م م ممك ق م م م م م م م م م م م مماب ق م م م م م م م م م م م مموس
م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الواش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي حيين م م م م م م م م م م م م م م م م م مما القباب م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
نص م م م م م م م م م م م م مّد ع م م م م م م م م م م م م ممن الع م م م م م م م م م م م م ممذيب وق م م م م م م م م م م م ممد رأين م م م م م م م م م م م م مما
عل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى ظلم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأ ةثناي م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ك الع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذابا
تثن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبق ي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذكرن الثناي م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
علم م م م م م م م م م م م م م م م م ممى أةثنم م م م م م م م م م م م م م م م م مماء دجلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممة والشم م م م م م م م م م م م م م م م م ممعابا
وأيامم م م م م م م م م م م م م م م م م ماً عه م م م م م م م م م م م م م م م م ممدت ب م م م م م م م م م م م م م م م م مما التص م م م م م م م م م م م م م م م م مماب
وأوطانم م م م م م م م م م م م م م م م ماً ص م م م م م م م م م م م م م م م ممحبت ب م م م م م م م م م م م م م م م مما الش م م م م م م م م م م م م م م م ممبابا
قال اليسيد الدن ف انوار الربيع ،ومن طريف ما قاله اليسر ي الرفاء أسلسم م م م م م م م م م ممل الم م م م م م م م م م ممبق الم م م م م م م م م م ممذ ي لم م م م م م م م م م ممظ الم م م م م م م م م م ممثرى
وهن م م م م م م م م م م م م م م م مما فوّش م م م م م م م م م م م م م م م م حم روض م م م م م م م م م م م م م م ممه بيسلس م م م م م م م م م م م م م م م ممل
أذكرتنم م م م م م م م م م م مما النش م م م م م م م م م م م موات ف م م م م م م م م م م م م ظ م م م م م م م م م م م مّل الصم م م م م م م م م م م ممبا
والعي م م م م م م م م م م م ممش فم م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م ممنة الءزم م م م م م م م م م م م ان الغاف م م م م م م م م م م م ممل
أيم م م م م م م م م م م م ممام اسم م م م م م م م م م م م ممت صم م م م م م م م م م م م ممبوت مم م م م م م م م م م م م ممن كاشم م م م م م م م م م م م ممح
علم م م م م م م م م م م م ممداً وأس م م م م م م م م م م م ممرق ل م م م م م م م م م م م ممذت م م م م م م م م م م م م ممن ع م م م م م م م م م م م مماذل
291
وقوله : وصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماحب يق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدح ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرور بالق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدح
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م روض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة قم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد لبيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن لؤل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممؤ الطم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل سم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبح
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممألفن حامه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
مغتبق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ومصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممطبح
أوقظم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممالعءزف أو
يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموقظن اذا صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدح
والم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ميسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك
ط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرازه ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموس ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزح
يبك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي بل ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزن كلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
يض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحك مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن غي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرح
وقوله : ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم ذخلع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذار ي
فعري م م م م م م م م م م م م م م م م م م ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن حل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الوق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
وض م م م م م م م م م م م م م م م م ممحكت في م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م الص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبا
والشم م م م م م م م م م م م م م م مميب يضم م م م م م م م م م م م م م م ممحك ف م م م م م م م م م م م م م م م م عم م م م م م م م م م م م م م م ممذار ي
متل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّونم يب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي لن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
طرف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اً ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماطراف النه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
فه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موامؤه س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكب ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرداء
وغيلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماف الزار
يبك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي فيجلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد دمع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبق يكحل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه بنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار
292
كانت ترجة الالديي ف الءزء اليسابق غي وافية بقهلما ،ونيستدر ك هنا ما فات : سعيد بن هاشم هو وأذخوه شاعران للما شمهرتلما فم عمال الدب ،كانما ينظلممان الشمعر مشممتكي ومنفرديممن ،ومدحا اللممو ك والم مراء والك مباء ،غي م أن اليسممر ي الرفاء الوصلي هجاهمما بأهمماج كممثية وزعم انلممما سممرقا شممعره .ويقممول الثعممالب فم اليتيلمممة ان اليسممر ي كممان يممدعي عليهلممما سممرقة شممعره وشمعر غيممه ويمدس مممن شممعرها ف م دي موان كشمماجم ليثبممت مممدعاه .وقمال صمماحب اليتيلمة :كانا يشتكان ف قرض الشممعر وينفممردان ول يكممادان فم الضممر واليسممفر يفتقان ،وكانمما ف التيساو ي والتشابك والتشاكل والتشار ك كلما قال البحت ي : كالفرقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م دين اذا تأ ّم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م لم ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماظر
بل كلما قال ابو اسحاق الصاب فيهلما :
أرى الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماعرين الال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدين س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّي اًم
لم م م م م م م م م م م يع م م م م م م م م م ممل موض م م م م م م م م ممع فرقم م م م م م م م م م د ع م م م م م م م م م ممن فرقم م م م م م م م م م د قص م م م م م م م م م م م ممائد يفنم م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م ممدهر وه م م م م م م م م م م ممي تلّ م م م م م م م م م م م ممد
جم م م م م م م م م م م م مواهر م م م م م م م م م م م م ممن أبك م م م م م م م م م م م ممار لف م م م م م م م م م م م ممظ وع م م م م م م م م م م ممونه تنم م م م م م م م م م م م م م م م م ممازع قم م م م م م م م م م م م م م م م م مموم فيهلمم م م م م م م م م م م م م م م م م مما وتناقض م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
صم م م م م م م م م م م م م م م م م مرم عنه م م م م م م م م م م م م م م م م مما راج م م م م م م م م م م م م م م م م ممءز ومقص م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ُيق ّ ومم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ّر ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدال بينه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتدد
فطائف م م م م م م م م م م م م م م م ممة ق م م م م م م م م م م م م م م م ممالت :س م م م م م م م م م م م م م م م ممعيد مق م م م م م م م م م م م م م م م ممدم
وطائف م م م م م م م م م م م ممة ق م م م م م م م م م م م ممالت ل م م م م م م م م م م م ممم :ب م م م م م م م م م م م ممل ملم م م م م م م م م م م م ممد
وص م م م م م م م م مماروا الم م م م م م م م م م م حكلم م م م م م م م م م ممي فأص م م م م م م م م م مملح بينه م م م م م م م م م ممم
ومم م م م م م م م م م م مما قل م م م م م م م م م م م ممت إل ب م م م م م م م م م م م ممالت ه م م م م م م م م م م م ممي أرشم م م م م م م م م م م م د
ه م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م اجتلم م م م م م م م م م مماع الفض م م م م م م م م م ممل زوج مؤل م م م م م م م م ممف
ومعناهم م م م م م م م م م م مما مم م م م م م م م م م م ممن حيم م م م م م م م م م م ممث يثبم م م م م م م م م م م ممت مفم م م م م م م م م م م ممرد
293
ك م م م م م م م م م م م ممذا فرق م م م م م م م م م م م دا الظللم م م م م م م م م م م م مماء ل م م م م م م م م م م م مما تش م م م م م م م م م م م مماكل
عل أشم م م م م م م م م م م م م م م ممكل ،هم م م م م م م م م م م م م م م ممل ذا ك أم ذا ك أمم م م م م م م م م م م م م م م ممد
فءزوجهلمم م م م م م م م م م م م م مما مم م م م م م م م م م م م م مما مثلم م م م م م م م م م م م م ممه ف م م م م م م م م م م م م م م اتف م م م م م م م م م م م م مماقه
وفرده م م م م م م م م م م م م م م م مما بيم م م م م م م م م م م م م م م م م الكم م م م م م م م م م م م م م م م مواكب أوحم م م م م م م م م م م م م م م م د
فق م م م م م م م م م م مماموا عل م م م م م م م م م م ممى ص م م م م م م م م م م مملح وق م م م م م م م م م ممال جيعه م م م م م م م م م م ممم
رض م م م م م م م م م م م م م ينا وس م م م م م م م م م م م م مماوى فرق م م م م م م م م م م م م م د الرض فرق م م م م م م م م م م م م م د
وقال يصف غلمه ) رشا ( : م م م م م م م م م م م م م م م م مما ه م م م م م م م م م م م م م م م ممو عب م م م م م م م م م م م م م م م ممد لكن م م م م م م م م م م م م م م م ممه ول م م م م م م م م م م م م م م ممد
ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مولنيه الهيلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمد
وش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد أزر ي بيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ذخم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدمته
فه م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ي م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي وال م م م م م م م م م م م م م م م م ممذراع والعض م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممغي س م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممبي منفع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة
ن م م م م م م م م م م م م م م م م مماذج الضم م م م م م م م م م م م م م م م م ممعف فيم م م م م م م م م م م م م م م م م ممه واللم م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ف م م م م م م م م م م م م م سم م م م م م م م م م م م ممن بم م م م م م م م م م م م ممدر الم م م م م م م م م م م م ممدجى وص م م م م م م م م م م م ممورته
فلمثلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه يصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممطفى ويعتلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
معش م م م م م م م م م م م م م م م م ممق الط م م م م م م م م م م م م م م م م ممرف كل م م م م م م م م م م م م م م م م ممه كح م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
مغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزل الي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد حلي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه الي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
وورد ذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديه والش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممقائق
والتف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماح واللن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممار منتض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ريم م م م م م م م م م م م م م م م م م اض حيس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن زواه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر أب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممداً
فيهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء النعيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم يطم م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرد
وغص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان اذا ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا واذا
ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا فقلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي بان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة غ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرد
أنيسم م م م م م م م م م م م م م م م م ممي ول م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ي وكم م م م م م م م م م م م م م م م ل مم م م م م م م م م م م م م م م م م ممأدبت
متلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه وه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م و منف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرد
ظري م م م م م م م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزح ملي م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممح ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادرة
ج م م م م م م م م م م م م م م م م م مموهر حيس م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرارة تق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ومنفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممق اذا أنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما أسرفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت وب م م م م م م م م م م م م م م م م ممذرت فه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو مقتص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
مب م م م م م م م م م م م م م م م م ممار ك ال م م م م م م م م م م م م م م م م مموجه م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذحظيت ب م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
ح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال رذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م ي وعيش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت رغ م م م م م م م م م م م م م م م م م د
ميسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامر ي ان دج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الظلم فل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
من م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ح م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديث ك م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأنه الش م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهد
ذخ م م م م م م م م م م م م ممازن م م م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م م م م يم م م م م م م م م م م م م ممد ي وح م م م م م م م م م م م م م افظه
فلي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس ش م م م م م م م م م م م م م م م م م مميء ل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ي يفتق م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
يص م م م م م م م م م م م م م م م م ممون كت م م م م م م م م م م م م م م م م ممب فكله م م م م م م م م م م م م م م م م مما حيس م م م م م م م م م م م م م م م م ممن
يط م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ي ةثي م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب فكله م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ج م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدد
وأبص م م م م م م م م م م م م م م ممر الن م م م م م م م م م م م م م م مماس بالطبي م م م م م م م م م م م م م م ممخ فكاليس م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك القلي م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما والعن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممثرد
وه م م م م م م م م م م م م م م م م و ي م م م م م م م م م م م م م م م م ممدير ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممدام ان جلي م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروس دنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م نقاب م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الءزب م م م م م م م م م م م م م م م م م م د
294
تن م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممح كأس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي يم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌد أنامله م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
تنح م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن لينه م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما وتنعق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
س فل ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموج مثق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف كي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٌ
فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م بع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممض أذخلق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ول أود
وص م م م م م م م م م م م م م م م ممي ف م م م م م م م م م م م م م م م م م القري م م م م م م م م م م م م م م م م ض وّزاُن دينم م م م م م م م م م م م م م م م مما ويع م م م م م م م م م م م م م م م م ممرف الش م م م م م م م م م م م م م م م م ممعر مث م م م م م م م م م م م م م م م م ممل معرفم م م م م م م م م م م م م م م م م ت
ر العم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان اليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماد منتقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد وهم م م م م م م م م م م م م م م م م م و عل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى أن يءزي م م م م م م م م م م م م م م م م م د مته م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
وك م م م م م م م م م م م م م م م م اتب توجم م م م م م م م م م م م م م م م م م د البلغ م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م
ألفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماظه والص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواب والرش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م د
وواجم م م م م م م م م م م م م م ممد ب م م م م م م م م م م م م م م م مم م م م م م م م م م م م م م ممن البم م م م م م م م م م م م م م ممة وال م م م م م م م م م م م م م م مرأ
ف م م م م م م م م م م م م م م ممة أض م م م م م م م م م م م م م م ممعاف م م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م ممه أج م م م م م م م م م م م م م م ممد
اذا تبيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمت فه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو مبته م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممج
وإن تنلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرت فهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو مرتعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ذا بع م م م م م م م م م م م م م م م ممض أوصم م م م م م م م م م م م م م م ممافه وقم م م م م م م م م م م م م م م ممد بقي م م م م م م م م م م م م م م م ممت
ل م م م م م م م م م م م م م ممه ص م م م م م م م م م م م م م ممفات ل م م م م م م م م م م م م م م م يوه م م م م م م م م م م م م م م ا أح م م م م م م م م م م م م م ممد
وقال ،وهو ما ينيسب ال الوزير الهلب م كلما روى الثعالب
فم م م م م م م م م م م م م ممديتك مم م م م م م م م م م م م م مما شم م م م م م م م م م م م م ممبت مم م م م م م م م م م م م م ممن كم م م م م م م م م م م م م ممبٍة
وهم م م م م م م م م م م م م م م ممذ ي سم م م م م م م م م م م م م م م م ممن وهم م م م م م م م م م م م م م م ممذا اليسم م م م م م م م م م م م م م م م مماب
ولك م م م م م م م م م م م م م م م ممن هج م م م م م م م م م م م م م م م ممرت فحم م م م م م م م م م م م م م م ممل الش م م م م م م م م م م م م م م م مميب
ولم م م م م م م م م م م ممو ق م م م م م م م م م م م ممد وصم م م م م م م م م م م مملت لع م م م م م م م م م م م مماد الش م م م م م م م م م م م ممباب
وقوله : ظم م م م م م م م ممال ل م م م م م م م م م وليتم م م م م م م م ممه الم م م م م م م م ممدهر يبقم م م م م م م م ممى ويظلم م م م م م م م ممم
وص م م م م م م م م م م ممله جنم م م م م م م م م م م ممة ولكم م م م م م م م م م م ممن جفم م م م م م م م م م م مماه جهنم م م م م م م م م م م ممم
ومن شعره م كلما ف اليتيلمة : أم م م م م م م م م م مما ت م م م م م م م م م ممرى الط م م م م م م م م م ممل كي م م م م م م م م م ممف يللم م م م م م م م م م ممع ف م م م م م م م م م م
عي م م م م م م م م م م م م ممون ن م م م م م م م م م م م م ممور ت م م م م م م م م م م م م ممدعو ال م م م م م م م م م م م م م الط م م م م م م م م م م م م ممرب
ف م م م م م م م م م م م م م م م كم م م م م م م م م م م م م م ممل عي م م م م م م م م م م م م م م م للطم م م م م م م م م م م م م م ممل لؤل م م م م م م م م م م م م م ممؤة
كدمع م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ف م م م م م م م م م م م م م م م م م جف م م م م م م م م م م م م م م م م ممون منتح م م م م م م م م م م م م م م م م ممب
والص م م م م م م م م م م م م م م م ممبح ق م م م م م م م م م م م م م م م ممد ج م م م م م م م م م م م م م م م ممردت ص م م م م م م م م م م م م م م م م موارمه
واللي م م م م م م م م م م م م م ممل ق م م م م م م م م م م م م م ممد ه م م م م م م م م م م م م م مّم من م م م م م م م م م م م م م ممه ب م م م م م م م م م م م م م ممالرب
وال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م حّل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكة
ق م م م م م م م م م م م م م م م م ممد كتبتهم م م م م م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممبوق بال م م م م م م م م م م م م م م م م ممذهب
295
وقال : ت بم م م م م م م م ممه يم م م م م م م م مما حيسم م م م م م م م ممن ديم م م م م م م م ممر سم م م م م م م م ممعيد إذ حلل م م م م م م م م م ُ
فلم م م م م م م م م م م م م م م م م مما ت م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى غص م م م م م م م م م م م م م م م م ممنا إل وزهرتم م م م م م م م م م م م م م م م م ه
والرض والم م م م م م م م م م م م ممروض ف م م م م م م م م م م م م م وش م م م م م م م م م م م ممي وديبم م م م م م م م م م م م مماج تلم م م م م م م م م م م م م م م م م مموه ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م جّبم م م م م م م م م م م م م م م م م ممة منهم م م م م م م م م م م م م م م م م مما ودّواج أحبابنم م م م م م م م م م م م م م م م م مما بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م أرم م م م م م م م م م م م م م م م م م ال وأه م م م م م م م م م م م م م م م م م مءزاج
وللحلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائم أل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذكّرنا وللنيس م م م م م م م م م م م م م م م مميم عل م م م م م م م م م م م م م م م ممى الغ م م م م م م م م م م م م م م م ممدران رفرفم م م م م م م م م م م م م م م م ةُ
يءزوره م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ا فتل ّق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مامه بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامواج
وكلن م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م ممن أكالي م م م م م م م م م م م ممل البه م م م م م م م م م م م ممار عل م م م م م م م م م م م ممى
رمؤوس م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممنا ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأنو ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الت م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماج
ون م م م م م م م م م م م م م ممن ف م م م م م م م م م م م م م م م فلم م م م م م م م م م م م م م ممك اليم م م م م م م م م م م م م م ممط بنم م م م م م م م م م م م م م مما
كأننم م م م م م م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م سم م م م م م م م م م م م م م م م م مماء ذات أب م م م م م م م م م م م م م م م م م مراج
وليس م م م م م م م م م ممت أنيس م م م م م م م م م ممى ن م م م م م م م م م ممدامى وس م م م م م م م م ممط هيكل م م م م م م م م م ممه
ح م م م م م م م م م م ممت الص م م م م م م م م م م ممباح غم م م م م م م م م م م مءزال طرف م م م م م م م م م م ه س م م م م م م م م م م مماجي
أه م م م م م م م م م م مّءز عطف م م م م م م م م م م ممي قض م م م م م م م م م م مميب الب م م م م م م م م م م ممان معتنق م م م م م م م م م م ماً
من م م م م م م م م م م م م م ممه والث م م م م م م م م م م م م م ممم عين م م م م م م م م م م م م م م لعب م م م م م م م م م م م م م ممة الع م م م م م م م م م م م م م مماج
وقول م م م م م م م م م م م م م م ممت والتف م م م م م م م م م م م م م م م ممات عن م م م م م م م م م م م م م م م ممد منص م م م م م م م م م م م م م م م ممرف
والش م م م م م م م م م م م م م م مموق يءزع م م م م م م م م م م م م م م ج قل م م م م م م م م م م م م م م ممب أ ي إزع م م م م م م م م م م م م م م اج
يم م م م م م م م م م مما ديم م م م م م م م م م ممر يم م م م م م م م م م مماليت دار ي ف م م م م م م م م م م م فنائم م م م م م م م م م ممك أو
يم م م م م م م م م م م م م م م م م مما ليم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م درب دّراج
وقال : بنفيس م م م م م م م م م م ممي ح م م م م م م م م م م ممبيب ب م م م م م م م م م م ممان ص م م م م م م م م م م ممب ي ل م م م م م م م م م م ممبينه
وأودعن م م م م م م م م م م م م م م م الشم م م م م م م م م م م م م م ممجان سم م م م م م م م م م م م م م مماعة وّدعم م م م م م م م م م م م م م مما ق م م م م م م م م ممذى بي م م م م م م م م م م جفن م م م م م م م م م م أرمم م م م م م م م م ٍد م م م م م م م م م مما توّج ع م م م م م م م م م مما
وليلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ليلء ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
اللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون كلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممون الفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرق
كأن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما نومه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرب ومش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرق
دراه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم منث م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممورة
عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى بيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماط أزرق
وانلنم م م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م م ممالجر ح م م م م م م م م م م م م ممت ل م م م م م م م م م م م م ممو أننم م م م م م م م م م م م م م
وقال :
296
وقال : ص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممغي ص م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرفت الي م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ال م م م م م م م م م م م م م م م م م مموى
وهم م م م م م م م م م م م م ل ذخ م م م م م م م م م م م م ممات فم م م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م م مموى ذخنص م م م م م م م م م م م م ممر
ف م م م م م م م م م م م م م م م ممإن ش م م م م م م م م م م م م م م م ممئت فاع م م م م م م م م م م م م م م م ممذر ول تلحن م م م م م م م م م م م م م م م م
وإن شم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممئت فال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ول تعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذر
وقال : ريقت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه خ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّر وأنفاس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه أذخرج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ه رضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م وان م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن داره
مافم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممة تفتت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممور
يل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممومه الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماس عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى تيه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
والب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدر إن ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه فلمع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذور
وقال :
ميس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك وذا ك الثغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممافور
ق م م م م م م م م م م م ممل ل م م م م م م م م م م م ممن يش م م م م م م م م م م م ممتهي الدي م م م م م م م م م م م ممح ولكم م م م م م م م م م م م ممن
دون معروفم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه مط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال وّل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
س م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموف اهج م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ك بع م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
ح وتري م م م م م م م م م ك وعتم م م م م م م م م ممب وآذخم م م م م م م م م ممر الم م م م م م م م م ممداء كم م م م م م م م م ممي
وقال : وم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممال وس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماقط وب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممديع
ي ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممعر عبداليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملم في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه رد ُ فهم م م م م م م م م م م م ممو مثم م م م م م م م م م م م ممل الءزم م م م م م م م م م م م م ان في م م م م م م م م م م م م ممه مص م م م م م م م م م م م م مميف
وذخري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ف وش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتوة وربي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع
وقال كلما ف أعيان الشيعة : قلمم م م م م م م م م م م م م م م م م ممر بم م م م م م م م م م م م م م م م م ممدير الوص م م م م م م م م م م م م م م م م ممل العلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
أنم م م م م م م م م م م م م م مما عب م م م م م م م م م م م م م م ممده وه م م م م م م م م م م م م م م واه ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول
لث م م م م م م م م م م م ممم الص م م م م م م م م م م م ممليب فقل م م م م م م م م م م م ممت م م م م م م م م م م م م ممن حيس م م م م م م م م م م م ممد
قبم م م م م م م م م م م م م ممل ال م م م م م م م م م م م م م ممبيب فلم م م م م م م م م م م م م م ممي ب م م م م م م م م م م م م م مما أول م م م م م م م م م م م م م
جم م م م م م م م م م م م م ممد ل م م م م م م م م م م م م م م باحم م م م م م م م م م م م م ممداهن تيم م م م م م م م م م م م م ممي ب م م م م م م م م م م م م مما
قل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب فحّبتم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى القل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
ف م م م م م م م م م م م مماحر م م م م م م م م م م م م ممن ذخج م م م م م م م م م م م ممل وك م م م م م م م م م م م قطف م م م م م م م م م م م ممت
عينم م م م م م م م م م م م م م م م م م ش م م م م م م م م م م م م م م م م ممقائق وجن م م م م م م م م م م م م م م م م ممة ذخجل م م م م م م م م م م م م م م م م ممي
وةثكلم م م م م م م م م م م م م م م م م ممت صم م م م م م م م م م م م م م م م م ممب ي عنم م م م م م م م م م م م م م م م م ممد فرقتم م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
فعرف م م م م م م م م م م م م م م م ت كيم م م م م م م م م م م م م م م ممف مصم م م م م م م م م م م م م م م مميبة الثكلم م م م م م م م م م م م م م م ممى
297
قال اليسيد المي وف معجم البلدان :دير العلى بالوصل يضرب به الثل ف رقة المواء وحيسممن اليستشممرف ،وال م جممانبه مش ممهد علمممرو بممن اللم ممق الءزاع ممي الصممحاب ،أنته ممى .اقممول واللمق بالاء الهلملة الفتوحة واليم الكيسورة والقاف :كان ذخفيف اللحية ،وبه سممي الرجل. وهو من حوار ي أمي الؤمني علّي وأصفيائه .ذكر الليسي ف البحممار باسممناده قممال :قممال علمممرو بن اللمق لمي الؤمني :وال ما جئتك لال من الدنيا تعطنيها ،ول للتلماس سلطان يرفع بممه ذكر ي إل لنمك ابمن عممم رسول الم وأول النماس بالنماس وزوج فاطلممة 3سميدة نيسماء العممالي ، وابوالذرية المت همي بقيمة رسول الم ،وأعظمم سمهلماً للسملم ممن الهماجرين والنصمار ،والم لمو كلفتن نقل البال الرواسي ونءزح البحور الطوامي ) (1أبداً حت يأت علي يمومي وف يمد ي سميفي أهمّر بممه عممدّو كم وأقمّو ي بممه وليممك ،ويعلممي بممه الم كعبممك ،ممما ظننممت انم أديممت مممن حقممك كممل الق الذ ي يب لك علّي .م فقال اميالؤمني : 7اللهم نّور قلبمه واهمده الصمراط اليسمتقيم .ليمت أن ف شيعت مائة مثلك. وجاء ف اسد الغابة ان علمرو بن اللمق الءزاعي سقى النممب )ع( فقممال : 9اللهممم أمتعممه بشبابه :فلمّرت عليه ثانون سنة ل ترى ف ليته شعرة بيضاء. وقال علمرو بن اللمق يوم صفي : تق م م م م م م م م م م م م م م ممول عرسم م م م م م م م م م م م م م م ي ل م م م م م م م م م م م م م م مما أن رأت أرقم م م م م م م م م م م م م م م ى
م م م م م م م م م م مماذا يهيج م م م م م م م م م ممك م م م م م م م م م م ممن اص م م م م م م م م م ممحاب ص م م م م م م م م م ممفينا
أليسم م م م م م م م ممت ف م م م م م م م م م عصم م م م م م م م ممبة يهم م م م م م م م ممد ي اللم م م م م م م م ممه ب م م م م م م م ممم
أه م م م م م م م م م م م م م م ممل الكت م م م م م م م م م م م م م م مماب ول بغي م م م م م م م م م م م م م م م ماً يريم م م م م م م م م م م م م م م دونا
__________________ 1م هي اللمتلئة ،يقال طلمى البحر اذا امتأل ماء.
298
فقل م م م م م م ممت إن م م م م م م م م عل م م م م م م ممى م م م م م م م مما ك م م م م م م ممان م م م م م م م ممن رشم م م م م م م ٍد
أذخش م م م م م م م م م م ممى ع م م م م م م م م م م مواقب أم م م م م م م م م م م ممر س م م م م م م م م م م مموف يأتين م م م م م م م م م م مما
إدال م م م م م م م م م م ممة الق م م م م م م م م م م مموم ف م م م م م م م م م م م م أم م م م م م م م م م م ممر ي م م م م م م م م م م م مراد بنم م م م م م م م م م م مما
ف م م م م م م م م م م م م مماقن حي م م م م م م م م م م م م مماًء وُك ّف م م م م م م م م م م م م م ميم م م م م م م م م م م م م م مما يقولون م م م م م م م م م م م مما
ولما رفعممت الصمماحف يمموم صممفي قممال علمممرو بممن اللمممق :يمما اميالممؤمني انمما وال م ممما اذختنا ك ول نصرنا ك عصبيًّة على الباطل ول أحببنا إل ال عّءزوجل ول طلبنا إل المّق ولو دعانمما غي ك ال ما دعوت إليه لكان فيمه اللجماج وطالت فيمه النجموى وقد بلمغ المق مقطعمه وليمس لنما معك رأ ي ) اهم ( ولا قتل علي بن اب طالب بعث معاوية فم طلمب أنصماره فكمان فيلممن طلمب علمرو بن اللمق الءزاعي فراغ منه فارسل ال امرأته آمنة بنت الشمريد فحبيسمها فم سمجن دمشمق سمنتي ثم أن عبمدالرحان بمن الكممم ظفمر بعلممرو بمن اللمممق فم بعمض الءزيرة فقتلمه وبعمث برأسممه ال م معاويممة ،فكممان اول رأس حممل ف م السمملم واهممد ي مممن بلممد ال م بلممد ،فللممما أتممى معاويممة الرسول بالرأس بعث به ال آمنمة فم اليسمجن وقال للحرس ّي إحفمظ مما تتكلمم بمه حمت تمؤديه الم واطممرح ال مرأس ف م حجره ا ،ففعممل فارت اعت لممه سمماعة ث م وضمعت يممدها علممى رأسممها وقمالت : لم قمتيل فماهل وسهل بمن كنمت لمه غيم قاليمة وانما لمه اليموم غيم نفيتلموه عن طمويلً وأهمديتلموه ا ّ صمةم المت ذكرت مفصممل فم ترجة آمنممة .وبعممد قتمل علمممرو كتمب اليسممي بمن ناسمية .الم آذخممر الق ّ علي ال معاوية :اوليست القاتل علمرو بن اللمق صاحب رسول ال العبد الصال بعد ممما أمنتممه واعطيته من عهود ال ومواةثيقه ما لو اعطيتمه طمائراً نمءزل اليمك ممن رأس جبمل ثم قتلتمه جمرأة علمى ربك واستخفافاً بذلك العهد. قممال ابممن الةثيم فم اسممد الغابمة قممب علمممرو بممن اللمممق الءزاعممي مشممهور بظمماهر الوصل يمءزار وعليه مشهد كبي ،ابتدأ بعلمارته أبوعبدال سعيد بن حدان وهو ابن عممم سمميف الدولة وناصممر الدولة ابن حدان ف شعبان سنة ست وةثلةثي وثلثلمائة.
299
وج اء ف م اليتيلمممة مممن شممعر اب م بكممر ملمممد بممن هاشممم الالممد ي ،قممال :وهمو ف م نايممة اليسن. ل م م م م م م م م م ممو أش م م م م م م م م م ممرقت ل م م م م م م م م م ممك ش م م م م م م م م م ممس ذا ك ال م م م م م م م م م ممودج
لرت م م م م م م م م م م م م م م م م ك س م م م م م م م م م م م م م م م م ممالفت غ م م م م م م م م م م م م م م م م مءزال أدعم م م م م م م م م م م م م م م م ممج
اقول وقد مرت عليك هذه القطعمة فم ترجة اليسمر ي الرفاء وعللممت مما كمان بينهلمما ممن النافيسة وال اعلم انا لذا او لذا ك. وقال : قل م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ل م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا اللل لعي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
منعته م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م ممن الك م م م م م م م م م م م م ممرى عين م م م م م م م م م م م م مما ك م م م م م م م م م م م م مما
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما هلل اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملماء ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول هلل ال
رض مم م م م م م م م م م م م مما ب م م م م م م م م م م م م م ّّ ت سم م م م م م م م م م م م مماهراً أرع م م م م م م م م م م م م ا كم م م م م م م م م م م م مما
ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم كلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرا
ه مليم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممح الشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمائل
ه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماج ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموح اللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام
فيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه غنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء البلبم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
ولرك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ب اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحاب ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مٌق كباطم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملمهند بعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممض الصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممياقل
جلي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت شيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرقته ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م غلئ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
وعلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممود الءزم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ان
معت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدل غي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مائ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
حيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماوى ح م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موا
ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرد الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممائل
وغ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدا ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممروض ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م قل
ئ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممده واللذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
وقال وقد أمر المي بلمع التكللمي ليتناظروا بضرته ف يوم دجن :
مثللم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماه ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
300
فلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن العج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءز ان ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى
في م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه ط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموع العم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواذل
ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذا ابم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذيل
وتوصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميل واص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
وملحم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماة عاقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
ومقاسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماة جاهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
وذخصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموم يكم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممابرو
ن وض م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموح ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدلئل
انم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف كيم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد الم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدال عنم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك
بص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مميد الج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممادل
)(1
ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملب العظ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممام
واللحم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم رط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ب الفاصم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
وه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م و أه م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممردى
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م طري م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ق القاتم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
كم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم غم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدونا بم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه
لطيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م التلع اليسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م موابل
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممانبى أذخ م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرس الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
ح ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممخوب اللج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
وتع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامى ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ال َشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ومى
واهت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدى للشم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مواكل
بيسم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممكاكينه الم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
ةثبت م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م النام م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
عقف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ثم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م أرهف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت
فهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممي مثم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل الناجم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
)(2
ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماعد ذخل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماعد
ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممازل ذخل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممازل
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممتّدىم رداء ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ثم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م انثن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ج م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذلن
إل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م اللي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممامل بي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م القنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما والقنابم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
ن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو ربم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما
رم والم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد آهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
فن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرى الن م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممس فم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م
عبيم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ك عم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذب الناهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن عقم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممول قم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممد
بلبلتهم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممفراء بابم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
ف م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممإذا اللي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممف ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّل
رقي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب وعم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماذل
صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م مّرت الف م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممرش ت م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممت ق م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممو
م صم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مرير الام م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممل
__________________ 1م الجادل جع اجدل وهو الصقر 2م عقف اليسكي ،لواها.
301
وقال : س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مملفة العنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب
راٌح كضم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مموء الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممهاب والم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممءزج مم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء غم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممدير
ص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماف كلم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماء الش م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممباب
ل م م م م م م م م م م م م م م م ممو ل م م م م م م م م م م م م م م م م م يكم م م م م م م م م م م م م م م م ممن مم م م م م م م م م م م م م م م م مماء مم م م م م م م م م م م م م م م م ممءزن
لك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممان ل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممع س م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مراب
ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأنه جيس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممم دّر ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي ذخلل حص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى
علي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممه درع حب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مماب أبي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممض كقط م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر اليس م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممحاب
ك م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممأنه الريم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ق ي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممر ي
عل م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممى الثناي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما الع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممذاب
وقال : وكم م م م م م م م م مم م م م م م م م م ممن عم م م م م م م م م ممدو صم م م م م م م م م ممار بعم م م م م م م م م ممد عم م م م م م م م م ممداوة
ص م م م م م م م م م م م م م ممديقاً مل فم م م م م م م م م م م م م م م ال م م م م م م م م م م م م م ممالس معظلم م م م م م م م م م م م م م مما
ول غ م م م م م م م م م م ممرو ف م م م م م م م م م م ممالعنقود فم م م م م م م م م م م م ع م م م م م م م م م م ممود كرمم م م م م م م م م م م ه
يم م م م م ممرى عنبم م م م م مما مم م م م م ممن بعم م م م م ممد مم م م م م مما كم م م م م ممان حصم م م م م ممر مم م م م م مما
وقال ف هجاء شاعر : ل م م م م م م م م م م م م ممو أن ف م م م م م م م م م م م م م فلم م م م م م م م م م م م م ممه جم م م م م م م م م م م م م مراً وانش م م م م م م م م م م م م ممدنا
ش م م م م م م م م م ممعراً ل م م م م م م م م م مما ض م م م م م م م م م ممره م م م م م م م م م م ممن ب م م م م م م م م م ممرد إنش م م م م م م م م م مماده
302
انستدراك واعتذار جمماء ف م الممءزء الثممان مممن أدب الطممف ص 319ذكر القصمميدة الرائيممة العروفة بالبيسممامة وأولا : ال م م م م م م م م م م م ممدهر يفج م م م م م م م م م م م ممع بع م م م م م م م م م م م ممد العي م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م ممالةثر
فلم م م م م م م م م م مما البك م م م م م م م م م مماء عل م م م م م م م م م ممى الش م م م م م م م م م ممباح والص م م م م م م م م م ممور
ونيسبناها ال ابن زيدون ،والقيقة أنا لبن عبدون ،وأوقعنا بذا الطأ زميلنمما العاصممر الطيب اليسيد علي الاشي إذ نيسمبها لبمن زيدون كلمما جماء فم كتمابه ) الطمالب الهلممة ( ص 344والطبوع ف النجف الشرف 1388هم. وزيادة فم اليضماح تمذكر ترجة للشمماعرين :امما ابمن زيدون فهممو :ذو المموزارتي احممد بمن عبممدال بممن احممد بممن غممالب بممن زيدون الخءزومي الندليسممي .ولد بقرطبممة سممنة ، 394شمماعر مقممدم وك اتب بليممغ ،علممق بممب و ّ لدة بنممت اليسممتكفي بممال ،فممأللمه حبهمما أروع ممما صمماغه ف م حيماته مممن نظممم ونثر ،حمت كتمب علممى ليسممانا رسالة شممرحها ابمن نباتمة الصمر ي وساها ) سمرح العيون فم شمرح رسالة ابمن زيدون ( .قمال اليسميد صمدر المدين العمدن فم ) أنموار الربيمع فم انمواع البديع ( :وما أحيسن قول ابو زيدون يكي اول اجتلماعه بعشوقته و ّ لدة ،قال : كنت ف ايام الشباب هائلماً بغادة أرى الياة متعلقة بقربا ،ول يءزيدن
303
ل: امتناعها إل اغتباطاً ،فللما ساعد القضاء وآن اللقاء كتبت إ ّ ترق م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ب اذا جم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن الظلم زي م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ارت
فم م م م م م م م م م م م ممان رأيم م م م م م م م م م م م ممت الليم م م م م م م م م م م م ممل أكتم م م م م م م م م م م م ممم لليسم م م م م م م م م م م م ممر
وبم م م م م من م م م م ممك مم م م م مما لم م م م ممو ك م م م م ممان بالشم م م م مملمس ل م م م م م تل م م م م ممح
وبالبم م م م م م م م ممدر ل م م م م م م م م م يطلم م م م م م م م ممع وب م م م م م م م ممالنجم ل م م م م م م م م م ييسم م م م م م م م ممر
ثم م ل مما ط مموى النه ممار ك ممافوره ،ونش ممر اللي ممل ع ممبيه ،أقبل ممت بق ممد كالقض مميب فم م ردف ك ممالكثيب ،وقممد أطبق ممت نرجم س الق ممل عل ممى ورد الج ممل ،فلملن مما ال م م روض مدبّممج ،وظ م ّل سجيسج ،قد قامت رايات أشجاره ،وامتدت سلسل أناره ،وّدرم الطل منثور ،وجيب المراح مءزرور ،فللما شببنا نارها ،وأدركت منا ةثارها ،باح كل منا ببه ،وشكا ممما بقلبممه ،وبتنمما بليلممة نتنم أقحموان الثغممور ،ونقطممف رمان الصممدور فللممما نممثر الصممباح لمواءه ،وطوى الليممل ظللممماءه ، وادعتها وأنشأت : وادع الص م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممب وّدع م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك
ذائ م م م م م م م م م م م م م ممع م م م م م م م م م م م م م م ممن س م م م م م م م م م م م م م ممره م م م م م م م م م م م م م م مما أودع م م م م م م م م م م م م م ممك
يق م م م م م م م م م م م م ممرع اليسم م م م م م م م م م م م ممن علم م م م م م م م م م م م ممى ان ل م م م م م م م م م م م م م يك م م م م م م م م م م م م ممن يم م م م م م م م م م م م م م مما أذخ م م م م م م م م م م م م م مما الب م م م م م م م م م م م م م ممدر سم م م م م م م م م م م م م م ممناء وس م م م م م م م م م م م م م ممناً
زاد ف م م م م م م م م م م م م م م م م تلم م م م م م م م م م م م م م م ممك الُط م م م م م م م م م م م م م م مما اذ ش م م م م م م م م م م م م م م م مّيعك
حف م م م م م م م م م م م م م م م م م ممظ ال م م م م م م م م م م م م م م م م م م م زمان م م م م م م م م م م م م م م م م م م ماً أطلع م م م م م م م م م م م م م م م م م ممك
ان يط م م م م م م م م م م م م م م م م ممل بع م م م م م م م م م م م م م م م م ممد ك ليل م م م م م م م م م م م م م م م م ممي فلك م م م م م م م م م م م م م م م م ممم
ت أشم م م م م م م م م م م م ممكو قص م م م م م م م م م م م ممر اللي م م م م م م م م م م م ممل مع م م م م م م م م م م م ممك بممممممممممممم ّ
ومن بديع النثر ف هذا النوع قول أب القاسم عبدالصلمد بن علي الطب ي يصف متنءزه اً :لم متنءزهنمما واليسمملماء زرقاء اللبمماس ،والشمملمال نديممة النفمماس ،والممروض مضممل الزار ،والغيممم منحل الزرار. وك م م م م م م م م م م م م م م م أن اليس م م م م م م م م م م م م م م م م مملماء تل م م م م م م م م م م م م م م م م ممو عروس م م م م م م م م م م م م م م م م م اً
وكأن م م م م م م م م م م م م م م مما م م م م م م م م م م م م م م م ممن قط م م م م م م م م م م م م م م ممره فم م م م م م م م م م م م م م م م نث م م م م م م م م م م م م م م ممار
والرب رابية الرجاء ،شاكرة صنيع النواء ب حيثلمم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ذهبنم م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م مما ودٌر ذه م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م م ٌ
حي م م م م م م م م م م م م م م م م ممث درن م م م م م م م م م م م م م م م م ا وفض م م م م م م م م م م م م م م م م ممة بالفض م م م م م م م م م م م م م م م م مماء
304
والبممال قممد ترك ت نواصمميها الثلمموج شمميباً ،والصممحارى قممد لبيسممت مممن نيسممج الربيممع بممرداً قشمميبا .ول رب ع إل وفيممه للنممس مرب ع ،ول جممءزع إل وفيممه للعاشممق مممءزع .والكممؤوس تممدور بيننمما ب ممالرحيق ،والب مماريق تنه ممل مث ممل ذوب العقي ممق وتف ممت ع ممن ف ممار اليس ممك وذخم ّد الش ممقيق .والي مموب تيسممتغيث مممن أكممف العشمماق وسمقيط الطممل يعبممث بالغصممان عبممث الممدل بالغصممون الرش اق ، والدن يرح بالبءزال فتل الصائغ طرف اللخال. اذا ف م م م م م م م م م م ممض عن م م م م م م م م م م ممه الت م م م م م م م م م م ممم ف م م م م م م م م م م مماح بنفيس م م م م م م م م م م ممجا
وأش م م م م م م م م م م م م م م ممرق مص م م م م م م م م م م م م م م ممباحاً ون م م م م م م م م م م م م م م م ّور عص م م م م م م م م م م م م م م ممفرا
مم م م م م م مما ج م م م م م ممال بعم م م م م م ممد ك لظم م م م م م ممي ف م م م م م م م سم م م م م م ممنا القلمم م م م م م ممر
إل ذكرت م م م م م م م م م م م م م م م ك ذك م م م م م م م م م م م م م م م ر العي م م م م م م م م م م م م م م م م بم م م م م م م م م م م م م م م ممالةثر
ول اس م م م م م م م م م ممتطلت زم م م م م م م م م م ام اللي م م م م م م م م م ممل م م م م م م م م م م ممن أس م م م م م م م م م ممف
إل عل م م م م م م م م م م م ممى ليل م م م م م م م م م م م ممة م م م م م م م م م م م م ممرت م م م م م م م م م م م م ممع القص م م م م م م م م م م م ممر
ي م م م م م م م م م مما لي م م م م م م م م م ممت ذا ك اليس م م م م م م م م م م مواد ال م م م م م م م م م ممون متص م م م م م م م م م ممل
ق م م م م م م م م م م ممد اس م م م م م م م م م م ممتعار سم م م م م م م م م م م مواد القل م م م م م م م م م م ممب والبص م م م م م م م م م م ممر
جع م م م م م ممت معن م م م م م م الم م م م م مموى ف م م م م م م ل م م م م م ممظ طرف م م م م م ك ل م م م م م م
ان ال م م م م م م م م م م م م م م م م موار لفه م م م م م م م م م م م م م م م م مموم م م م م م م م م م م م م م م م م م ممن ال م م م م م م م م م م م م م م م م ممور
ليهن م م م م م م م م م م م م م م م ممأ الش م م م م م م م م م م م م م م م ممامت الرت م م م م م م م م م م م م م م م اح ن م م م م م م م م م م م م م م م مماظره
أن م م م م م م م م م م م م معن م م م م م م م م م م م م الم م م م م م م م م م م م ممان ض م م م م م م م م م م م ممائع الط م م م م م م م م م م م ممر
هم م م م م م م م م م م م م ممل الري م م م م م م م م م م م م م اح بتخم م م م م م م م م م م م م ممم الرض عاصم م م م م م م م م م م م م ممفة
أم الكيسم م م م م م م م م م م م مموف لغي م م م م م م م م م م م م م الشم م م م م م م م م م م م مملمس والقلمم م م م م م م م م م م م ممر
ان طم م م م م م م ممال ف م م م م م م م م اليسم م م م م م م ممجن ايم م م م م م م ممداعي فل عجم م م م م م م ممب
ق م م م م م م م ممد ي م م م م م م م ممودع الف م م م م م م م ممن ح م م م م م م م م مّد الص م م م م م م م ممارم ال م م م م م م م ممذكر
وان يثب م م م م م م م م م م م ممط أب م م م م م م م م م م م مما ال م م م م م م م م م م م ممءزم الرضم م م م م م م م م م م م ا ق م م م م م م م م م م م ممدر
ض م م م م م مّر ي فل عت م م م م م ممب عل م م م م م ممى الق م م م م م ممدر ع م م م م م ممن كش م م م م م ممف ُ
ومن شعره ما قاله من قصيدة ياطب با ابن جهور أيام سجنه :
مم م م م م م م م م ممن ل م م م م م م م م م م أزل مم م م م م م م م م ممن تم م م م م م م م م ممدانيه علم م م م م م م م م ممى ةثقم م م م م م م م م ممة
ول م م م م م م م أبم م م م م م م م ممت مم م م م م م م م ممن تنيّم م م م م م م م ممه عل م م م م م م م م ممى ح م م م م م م م م ممذر
)(1
اما ابن عبدون صاحب القصيدة فهو المموزير ابممو ملممد عبمد اليممد بمن عبممدون والقصميدة هممي العروفة بالبيسممامة ،جمماء فم فموات الوفيممات :عبداليممد بممن عبممدون بممن ملمممد الفهممر ي تمموف سنة خيسلمائة وعشرين ،كان أديباً شاعراً له مصنف
__________________ 1م عن رسالة ابن زيدون.
305
ف م النتصممار لب م عبيممد علممي بممن قتيبممة ،وممن شممعره قصمميدته الرائيممة الممت رةث ى فيهمما ملممو ك بن م الفطس وذكر فيها من أباده الدةثان من ملو ك كل زمان وهي : ال م م م م م م م م م م م ممدهر يفج م م م م م م م م م م م ممع بع م م م م م م م م م م م ممد العي م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م ممالةثر
فلم م م م م م م م م م مما البك م م م م م م م م م مماء عل م م م م م م م م م ممى الش م م م م م م م م م ممباح والص م م م م م م م م م ممور
وقد شرحها جاعة من ارباب المذوق والكلممال ومنهمم العلممة ابمو القاسمم عبمداللك بمن عبممدال بممن بممدرون الضممرمي البيسممت .،وفم آذخممر الشممرح روى عممن ابممن الةثي م انممه قممال :وقمد اشتلملت هذه القصيدة على نيف وخيسي بيتا. وقال الشمميخ القلمممي فم الكنمم .ابممن عبممدون مممن عللممماء العامممة .ابممو ملمممد عبممد اليممد بممن عبممدون الفهممر ي ،وزير بن م الفطممس ،كممان أديبماً شمماعراً فاض ملً ،أذخممذ النمماس عنممه ،واسممتوزره التوكل ابممو ملمممد علمممر بممن الفطممس وشهد ابممن عبممدون نكبتممه سممنة 487فرةثاه بقصمميدته الرائيممة وهي من أمهات القصائد وأولا : ال م م م م م م م م م م م ممدهر يفج م م م م م م م م م م م ممع بع م م م م م م م م م م م ممد العي م م م م م م م م م م م م ب م م م م م م م م م م م ممالةثر
فلم م م م م م م م م م مما البك م م م م م م م م م مماء عل م م م م م م م م م ممى الش م م م م م م م م م ممباح والص م م م م م م م م م ممور
هذ آذخر ما توصلنا اليه من اللام بشعراء القرن اليسادس الجر ي الذين نظلموا ف المام أب عبدال اليسي بن علي سيد الشهداء ، 7وال شعراء القرن اليسابع ف الءزء الرابع ان شاء ال.
306
المصادر أعيان الشيعة الكن واللقاب سفينة البحار الغدير روضات النات أمل المل ينابيع الودة معجم الدباء معجم الشعراء النتظم يتيلمة الدهر ذخريدة القصر دمية القصر وفيات العيان فوات الوفيات ريانة اللباء مرآة النان آداب اللغة العربية حياة اليوان أنوار الربيع ف علم البديع
لليسيد ميسن المي للشيخ عباس القلمي """ للشيخ عبداليسي المين للخنيسار ي للحر العاملي للشيخ سليلمان النفي ياقوت اللمو ي لللمرزبان لبن الوز ي للثعالب للعلماد الصفهان للباذخرز ي لبن ذخلكان لبن شاكر للخفاجي لليافعي جرجي زيدان للدمي ي لليسيد عليخان
307
النيساب موسوعة العتبات القدسة الغيث النيسجم ف شرح لمية العجم ملة الغرى أعلم العرب شرح رسالة ابن زيدون ادب الشيعة ديوان كعب بن زهي ديوان البيورد ي المو ي ديوان طليع بن رزيك ديوان الفقيه علمارة اليلمان ديوان اليسي الطغرائي ديوان صردر ديوان اللمي ي جواهر الدب الذيل على الروضتي الشعر والشعراء العلم إنباه الرواة ديوان اليسر ي الرفاء طبقات الشعراء الكامل اليسي مقتل اليسي تذكرة الواص
لليسلمعان جعفر الليلي للصفد ي شيخ العراقي عبدالصاحب الدجيلي ابن نبانة الصر ي حيسيب طه
جع سليم صادر لب شامة القدسي لبن قتيبة للءزركلي للقفطي لبن العتءز لبن الةثي علي جلل اليسين لليسيد عبدالرزاق القرم ليسبط بن الوز ي
308
المصادر المخطروطة مطوط كاشف الغطاء مطالع البدور وملمع البحور ملموع ممة الشم مميخ ملم م ممد حيس م ممي كاشم ممف الغطاء الدائق الوردية للمام حيد الشهيد نيسلمة اليسحر لليلمان اللموع الرائق معدن البكاء الشذور الذهبية ديوان ابن العلم الواسطي الضرائح والءزارات سوائح الفكار ومنتخب الشعار معجم شعراء الطالبية تفة الءزائر
مكتبة كاشف الغطاء للقاضي صفي الدين أحد مكتبة كاشف الغطاء """ """ لليسيد احد العطار ملمد صال البغان لليسيد صادق بر العلوم جع الشيخ ملمد هاد ي المين جواد شب " لليسيد مهد ي الرسان لليسيد عبدال ُش ّبم
309
310
فهرس شعراء القرن المسادس البُيورد ي المو ي 9.................................................................... انستدراك 257...................................................................... على الجزئين :الول والثاني 257...................................................
311