ANADOLU SPELEOLOJİ GRUBU ASPEG KÜRE DAĞLARI MİLLİ PARKI MAĞARA BİYOÇEŞİTLİLİK ARAŞTIRMA PROJESİ
BİRİNCİ ÖN RAPOR ARALIK 2008
Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’ne verilen proje ön raporudur. Çoğaltılamaz ve içindeki bilgiler başka bir yerde kullanılamaz. Hazırlayan: Ali Yamaç / ASPEG Ön Kapak: Döngelyanı Mağarası, fotoğraf Ender Usuloğlu Arka Kapak: Çovurmatepe Mağarası 6, triturus sp. fotoğraf Oana Chachula
•
GİRİŞ:
Anadolu Speleoloji Grubu (ASPEG) olarak yaklaşık bir yıldır Küre Dağları Milli Parkı içinde yer alan yeni mağaraları araştırmakta idik. Bu çalışmalarımız devam ederken, 4 Temmuz 2008 tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile imzaladığımız protokole paralel olarak, çalışmakta olduğumuz bu sahada mevcut, yeni bulunan ve eskiden beri bilinen mağaralarda biyolojik örnekleme ve alınan bu örneklerin uluslararası uzmanlar tarafından değerlendirilmesine de başlandı. Mezkur protokol uyarınca 27 ay sürmesi planlanan bu çalışmanın ilk aşamasında, Ekim 2007 ile Aralık 2008 tarihleri arasında bölgede yeni mağaraların tesbit edilmesi, daha önce bilinen ama eksik kalanların ölçümlerinin tamamlanması ve tüm mağaralardan biyolojik örnek toplanmasına yönelik, toplam 7 gezi yapılmıştır. Bu çalışmalar: Ekim 2007 Haziran 2008 Temmuz 2008 Ağustos 2008 Ağustos 2008 Eylül 2008 Kasım 2008
•
Pınarbaşı – Sümenler Topmeydanı bölgesi Turanlar Köyü - Zoni Yaylası ve YaylaköyArmutlu Yaylası ön araştırma Pınarbaşı - Sümenler Topmeydanı bölgesi Pınarbaşı - Sümenler Topmeydanı bölgesi Pınarbaşı - Ilıca bölgesi Bartın – Yaylaköy, Armutlu Yaylası Pınarbaşı - Uçurum Mağarası
YÖNTEM:
ASPEG’in bu projede izlediği yöntem temel olarak, Milli Park’ın bölgelere ayrılması, her bölgenin belirli bir zaman dilimi içinde çalışılması ve sonucun nihai bir raporla birlikte, “Küre Dağları Milli Parkı Mağaraları” isimli bir kitap halinde basılması şeklindedir. Bu kitapta, Milli Park’ta bulunan tüm mağaraların detaylı anlatımı ve haritaları bulunacaktır. Daha önceki yıllarda Küre Dağları Milli Parkı sınırları ve tampon bölge içinde kalan alanlarda toplam olarak 40 mağara tesbit edilmiş ve haritalanmıştı. Bu çalışmaların çok büyük bir kısmı 1982 ile 1989 yılları arasında bu bölgede kesintisiz çalışan Boğaziçi Üniversitesi Mağara Araştırma Kulübü (BÜMAK) tarafından yapılmıştır. Grubumuza üye mağaracı ve biyospeleologlarla, daha önceden tesbit edilmiş bu mağaraların bazılarından örnekleme yapılmış, bu esnada bölgeden yeni mağara ihbarları da alınmıştır, bu yen ihbarların büyük bir kısmı araştırılmış ve haritalanmıştır. ASPEG, önümüzdeki yıl içinde
Küre Dağları Milli Parkı içinde bulunan tüm mağaraları araştırmayı kendisine hedef seçmiştir. Bu araştırmalar sırasında mağaranın değişik noktalarında rastlanan böcekler, tesbit edildikleri yerler mağara haritasına işaretlenerek, alkol veya formaldehitli deney tüplerine ayrı ayrı toplanmakta, tür ve cins tasnifi Bulgar ve Romen biyospeleologlar tarafından mikroskop altında yapıldıktan sonra endemik olma olasılığı bulunanlar, bu alt türde uzman yabancı biyologlar tarafından detaylı bir incelemeye tabi tutulmaktadır.
•
ÖN SONUÇLAR:
a. YENİ MAĞARALAR: Yukarıda belirtilen bu 7 gezi sonucunda 22 yeni mağara bulunmuş, bunların 10 tanesi ölçülüp haritalanmış ve mağara içinden canlı örnekleri toplanmıştır. Küre Dağları Milli Parkı içinde ve koruma zonunda yeni bulunan ve tarafımızdan araştırılan bu mağaralar: Buzluk İni Sırt Kokurdanı Buzluk Mağarası Kokurdan 1 Kokurdan 2 Mantar Mağarası Şelale Mağarası Kayaarkası Düdeni Kayaarkası Mağarası Kurtyolu 2 Mağarası
Horma Mahallesi Karafasıllı Köyü, Sarma Mahallesi Karafasıllı Köyü, Sarma Mahallesi Kerte Köyü, Kokurdan Yayla Kerte Köyü, Kokurdan Yayla Kazla, Sümenler Pınarbaşı, Ilıca Yaylaköy, Armutlu Yaylası Yaylaköy, Armutlu Yaylası Yaylaköy, Armutlu Yaylası
Öye yandan, 1983 yılında BÜMAK tarafından bulunup araştırılan ve haritalanan Sorkun Düdeni’nde son yıllarda yaşanan su seviyesindeki azalma sonucunda yeni bir kol bulunmuş, bu kol da çizilerek ana haritaya eklenmiştir. Yukarıda mevcut listenin dışında, aşağıdaki mağaralarda da ilk tesbitler yapılmış ama, diğer çalışmalar dolayısıyla bu mağaralar haritalanamamıştır. Bunlar: Çovurmatepe Mağarası 6 Kurtyolu 1 Mağarası Kurtyolu Düdeni Zoni Subatanı Kuş Kayası Mağarası
Kazla, Sümenler Yaylacık Köyü, Ovacık Yaylası Yaylacık Köyü, Ovacık Yaylası Turanlar Köyü, Zoni Yaylası Yukarıdere Köyü, Göksu Mah.
Ayrıca, her ne kadar milli park sınırları dışında kalsa da, Pınarbaşı yakınlarında, Çavuş Köyü’nde yer alan ve 1992 yılında MTA ile birlikte bölgeyi ziyaret eden İngiliz FACC mağara ekibi tarafından bulunup 600 m si ölçülen Uçurum Mağarası’nın tekrar haritalanmasına karar verildi. İngiliz ekibinin raporunda, zaman yetersizliğinden mağaranın sadece 600 m lik kısmının ölçüldüğü, ama iki kilometreden fazla devam etme olasılığından bahsedilmesi bizleri bu kararı almaya sevk etti. Bu kararın ne denli yerinde olduğu ise Kasım ayında yapılan ilk çalışma sırasında hemen anlaşıldı; Uçurum (Atak) Mağarası’nın İngiliz ekip tarafından çizilen haritasında bulunmayan 2 yeni ağız ve birçok kol tarafımızdan bulundu ve yeni bir harita çizilmeye başlandı. Yoğun arkeolojik buluntuları ve etkileyici oluşumları ile, dört ağızlı bu mağara şimdiden bölgedeki en ilginç ve güzel mağara olmaya adaydır. Ayrıca, Milli Park’ın değişik bölgelerinden 20 civarında yeni mağara ihbarı alındı. Bunlar arasında ilk aşamada dikkat çeken, Sarma Mahallesi Dörtgöz Mevkii’ndeki kuyluç Kurtgirmez Dağı zirvesi yakınındaki diğer bir kuyluç Pınarbaşı yakınlarında İn Türbesi Mağarası Kurtgirmez Dağı’nda iki mağara Ulukaya Köyü’nde Şelale Mağarası Alıçlı Köyü’nde bulunan kokurdan gibi yeri ve bilgisi somut olanlar en yakın zamanda incelenecektir. Bu kesin ihbarların dışında, bölgedeki çalışmalarımız sırasında Boyunduruk Yazısı, Çöpbey Köyü / Çakmaklı Yaylası, Turanlar Köyü / Zoni Yaylası gibi, mağara açısından çok önemli potansiyele sahip olabilecek bölgeler tesbit edildi. ASPEG, Pınarbaşı bölgesindeki bu mağaraların çalışmasını tamamladıktan sonra Alıçlı – Yukarıdere hattında, Milli Park’ın güney duvarına, ardından Çöpbey – Turanlar ve Yaylaköy bölgelerine yönelme düşüncesindedir. Milli Park’ın kuzeye bakan kısmı, bahsedilen tüm bu çalışmaların ardından yapılacaktır. b. MAĞARA CANLILARI: Çalışmalar sırasında Milli Park sınırları içinde, aşağıda listesi bulunan 13 mağaradan 218 canlı örneği toplandı. Topmeydanı Kuylucu Kapaklı Kuylucu Sorkun Düdeni Ejder Mağarası
Mantar Mağarası Çovurmatepe Mağarası 6 Ilgarini Mağarası Eşek Çukuru Mağarası Döngelyanı Kuylucu Kurukafa Mağarası Yukarı Döngelyanı Şelale Mağarası Buzluk Mağarası Bu örneklerle ilgili ön değerlendirmeler aşağıdadır. Bahsi geçen bu mağaralardan alınan örnekler içinde, büyük olasılıkla beş yeni tür bulunmuştur. Çalışma yapılan birkaç mağarada birden bulunan bu olası yeni türler; Arachnida / Pseudoscorpiondae Myriapoda / Diplopoda Myriapoda / Chilopoda Amphipoda / Niphargidae Coleoptera / Carabidae familyalarına aittirler. Tüm analiz ve sınıflandırmalar Dr. Petar Beron, Oana Chachula, Milena Nikolova ve tarafından yapılmış, bazı türlerde ise Dr. Ümit Kebapçı’nın fikri alınmıştır. 1985 den bu yana Bulgaristan Mağaracılık Federasyonu ve kuruluşundan bu yana Balkan Mağaracılık Birliği başkanı olan Dr. Petar Beron, yayınlanmış yüzlerce makale ve onlarca kitabı ile Balkan mağaracılığı ve de özellikle biyospeleoloji konusunda dünya çapında tanınmış bir uzmandır. Şimdiye dek 70 ülkede mağara araştırmaları yürütmüş olan Petar Beron, Rodop Dağları’ndaki mağaralarda bulunan birçok yeni türü bilim dünyasına tanıtmıştır. Bir spor eğitmeni, mağara fotoğrafçısı ve biyolog olan Oana Chachula, Romanya Focul Viu Mağara Kulübünün 12 yıllık üyesidir. Romanya mağaralarında yaşayan yarasa türlerinin dağılımı ile ilgili doktorası olan Chachula, uluslararası dergilerde yayınlanmış birçok makalenin yazarıdır. Uzun yıllardır Bulgaristan Helictit Kulübüne üye bir mağaracı olan biyolog Milena Nikolova’nın doktora tez konusu ve uzmanlık alanı bakteriler ve mağara içi mikroskopik canlılardır. Araştırmalar sırasında bulunan türler ve bulundukları mağaraların listesi aşağıdadır:
MAĞARA Buzluk Buzluk Buzluk Buzluk
CLS. Insecta Insecta Insecta Insecta
ORD. Diptera Diptera/larva Diptera Diptera
Buzluk Çovurma Çovurma Çovurma Çovurma Çovurma Çovurma Çovurma Çovurma Çovurma Çovurma Çovurma Çovurma Çovurma Çovurma Çovurma
Mammalia Amphibia Amphibia Amphibia Arachnida Arachnida Arachnida Crustacea Crustacea Crustacea Crustacea Crustacea Hirudinae In./Apterigota Insecta Insecta
Chiroptera Caudata Anura Urodela Aranea Opilionida Opilionida Decapoda Isopoda Isopoda Amphipoda Isopoda
Tepe Tepe Tepe Tepe Tepe Tepe Tepe Tepe Tepe Tepe Tepe Tepe Tepe Tepe Tepe
6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6
Thysanura Coleoptera Collembola
Çovurma Tepe 6
Insecta
Collembola
Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Ejder Ejder Ejder Ejder Ejder Ejder Ejder Ejder Ejder Ejder Ejder Ejder Eşekçukuru Eşekçukuru Eşekçukuru Eşekçukuru
Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Arachnida Arachnida Crustacea Crustacea Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Mollusca Myriapoda Vermes Arachnida Arachnida Crustacea Crustacea Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Myriapoda Myriapoda Amphibia Arachnida Arachnida Crustacea
Diptera Diptera Diptera Diptera Diptera Diptera Lepidoptera Trichoptera Opilionida Aranea Amphipoda Isopoda Coleoptera Coleoptera Coleoptera Ephemeroptera/larva Trichoptera/larva Trichoptera Diptera Diptera Gastropoda Diplopoda Oligochaeta Aranea Pseudoscorpionida Amphipoda Isopoda Coleoptera Diptera Diptera Diptera Thysanura Trichoptera Chilopoda Diplopoda Caudata Hydracarina Aranea Amphipoda
FAM.
GEN.
SPEC. sp2
Brachicera Lymnobiidae
Limonia
nubeculossa
Vespertilionidae Salamandridae Ranidae Salamandridae
Myotis Triturus Rana Salamandra
myotis sp.
Onisicidea Niphargidae Onisicidea
Sp. 1 ? Trichoniscus
temporaria salamandra
sp. (yeni tür)
Machilidae
Machilus
sp.
Lymnobiidae Culicidae Mycetophylidae Chironomidae/larva Culicidae Insecta Geometridae Lymnephilidae
Limonia Culex
nubeculossa
Culex
pipiens
Triphosa
dubitata
pipiens
Staphylinidae sp.3 Elateridae
Lymnobiidae Chironomidae/ larva Zonitidae Iuliformia
Limonia
nubeculossa
Oxychilus
sp.
(yeni tür) Onisicidea
Trichoniscus
sp.
Chironomidae Culicidae Lymnobiidae Machilidae Lymnephilidae
Culex Limonia Lepymachys
pipiens nubeculossa sp. (yeni tür) (yeni tür)
Salamadridae
Niphargidae
Triturus
sp.
Niphargus(yeni tür)
Eşekçukuru Eşekçukuru Eşekçukuru Eşekçukuru Eşekçukuru Eşekçukuru Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Kapaklı Kapaklı Kapaklı Kapaklı Kapaklı Kapaklı Kapaklı Kurukafa Kurukafa Kurukafa Kurukafa Kurukafa Kurukafa Kurukafa Kurukafa Kurukafa
Insecta Insecta Insecta Insecta Myriapoda Myriapoda Arachnida Crustacea Crustacea Crustacea Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Mammalia Mollusca Myriapoda Myriapoda Crustacea Crustacea Crustacea Insecta Insecta Insecta Mammalia Arachnida Arachnida Crustacea Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Mollusca
Collembola Diptera Diptera Trichoptera Chilopoda Diplopoda Pseudoscorpionda Amphipoda Isopoda Isopoda Coleoptera Coleoptera Coleoptera Coleoptera Diptera Diptera Diptera Trichoptera Chiroptera Gastropoda Chilopoda/Symphyla Diplopoda Amphipoda Isopoda Isopoda Diptera Diptera Trichoptera Soricidae Aranea Opilionida Isopoda Collembola Diptera Diptera Lepidoptera Trichoptera Gastropoda
Kurukafa Kurukafa Mantar Mantar Mantar Mantar Mantar Mantar Mantar Mantar Mantar Mantar Mantar Mantar Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun
Myriapoda Vermes Arachnida Crustacea Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Mammalia Mollusca Mollusca Myriapoda Myriapoda Arachnida Crustacea Crustacea Crustacea Crustacea Crustacea Insecta Insecta Insecta Insecta
Diplopoda Oligochaeta Opilionida Isopoda Collembola Diptera Diptera Diptera Trichoptera Chiroptera Gastropoda Gastropoda Chilopoda Diplopoda Hydracarina Amphipoda Cladocera Copepoda Decapoda Ostracoda Diptera Diptera Diptera Diptera
Lymnobiidae Culicidae Lymnephilidae
Limonia Culex
(yeni tür) (yeni tür) (yeni tür) Niphargus(yeni tür)
Niphargidae
Carabidae Culicidae Lymnobiidae Mycetophylidae Lymnephilidae Vespertilionidae Zonitidae
nubeculossa pipiens
Sp. 1 ? Sp. 2 ? Sp. 1 ? Sp. 2 ? Sp. 3 ? Carabus Culex Limonia
intricatus pipiens nubeculossa
Myotis Oxychilus
sp. sp.
Niphargidae Onisicidea Onisicidea Culicidae Lymnobiidae Lymnephilidae Crocidurinae
Niphargus(yeni tür) Trichoniscus Culex Limonia
sp. pipiens nubeculossa
Crocidura
leucodon
Lymnobiidae Lymnobiidae Noctuidae
Limonia Limonia Scoleopteryx
nubeculossa nubeculossa sp.
Zonitidae
Oxychilus
sp.
Paranemastoma Trichoniscus
silii sp.
Culex Limonia
pipiens nubeculossa
Iuliformia
Onisicidea Chironomidae/larva Culicidae Lymnobiidae Lymnephilidae Vespertilionidae Zonitidae Zonitidae
Myotis Oxychilus Oxichylus
Niphargidae
myotis sp. sp. (yeni tür) (yeni tür) Niphargus(yeni tür)
Astacidae
Simuliidae Culicidae Lymnobiidae
Culex Limonia
pipiens nubeculossa
Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Şelale Mağarası Şelale Mağarası Topmeydanı Topmeydanı Topmeydanı Topmeydanı Topmeydanı Topmeydanı Topmeydanı Topmeydanı Topmeydanı Topmeydanı Yukarı Döngelyanı Yukarı Döngelyanı
Insecta Insecta Insecta Insecta Mollusca Mollusca Myriapoda Arachnida Arachnida Vermes Insecta Insecta Insecta Arachnida Crustacea Crustacea Insecta Mollusca Vermes Insecta Insecta
Ephemeroptera Ephemeroptera Plecoptera Trichoptera Bivalvia Gastropoda Diplopoda Aranea Opilionida Nematoda Diptera Diptera Trichoptera Aranea Isopoda Ostracoda Odonata Gastropoda Oligochaeta Diptera Diptera
Yukarı Döngelyanı Yukarı Döngelyanı
Insecta Mollusca
Trichoptera Gastropoda
Leptophlebiidae Heptageniidae
Haproleptoides Echyonurus
sp. sp.
Lymnephilidae Sphaeriidae Zonitidae
Pisidium Oxychilus
sp. sp.
Culex Limonia
pipiens nubeculossa
Zonitidae
Oxychilus
sp.
Mycetophylidae Lymnobiidae
Tarnaria Limonia
sp.
Zonitidae
Oxychilus
sp.
Culicidae Lymnobiidae Lymnephilidae Asellota
nubeculossa
Bu zamana dek yaptığımız çalışmalar sırasında, Mantar, Uçurum ve Ilgarini gibi yatay mağaralardaki birkaç myotis myotis dışında hemen hiçbir mağarada belirgin bir yarasa popülasyonuna rastlanmadı. Bölgenin 700 – 1000 m ler arasında değişen yüksek irtifasında bu durumun normal olduğu uzmanlar tarafından belirtildi.
c. TAM ENVANTER: Sonuç raporu olarak basılması planlanan kapsamlı bir kitap için, Küre Dağları Milli Parkı Mağaraları envanteri hazırlanmaya başlanmıştır. Bu proje kapsamında, yukarıda bahsettiğimiz, ASPEG tarafından bulunup çalışılanlar dışında, daha önce incelenmiş mağaraları listelediğimiz zaman aşağıdaki tablo ile karşılaşmaktayız: i.
Haritalanmış ve raporlanmış mağaralar: Arpatarlası İni Arpatarlası Kuyusu Ayakkabı Çukuru Ayı Mağarası Buz Kuyusu Çengelkuyu Düdeni Çıkrıkkapı Kuylucu Çovurma Tepe Kuylucu
BÜMAK BÜMAK BÜMAK FACC BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK
Çovurma Tepe Mağarası 1 Çovurma Tepe Mağarası 2 Çovurma Tepe Mağarası 3 Çovurma Tepe Mağarası 4 Çovurma Tepe Mağarası 5 Dağlı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Ejder Mağarası Eşek Çukuru Mağarası 1 Eşek Çukuru Mağarası 2 Gurbettepe Kuylucu Ilgarini Kapaklı Kuylucu Karakış Mağarası Küçük Çıkrıkkapı Kuylucu Mızrak Mağarası Sorkun Düdeni Topmeydanı Kuylucu Uçurum (Atak) Mağarası Ürkülük Kuylucu Yukarı Döngelyanı Kuylucu ii.
BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK FACC BÜMAK FACC BÜMAK BÜMAK FACC BÜMAK BÜMAK
Tesbit edilmiş ama haritası ve raporu olmayan mağaralar: Gavurini Düşenkaya Yarasa Yarasa 2 Dikilitaş (Kafatası) Ignedeligi (Salyangoz) Kurtgirmez Medil 1 Medil 2 Sıçan
BÜMAK FACC FACC FACC LUSS LUSS ? BÜMAK BÜMAK FACC
Bu, yukarıdaki “ii” maddesinde mevcut, çoğu Pınarbaşı bölgesinde yer alan ve henüz belgelenmemiş bu mağaralar da ASPEG tarafından tekrar araştırılacak ve haritalanacaktır. Bölgeye yıllar önce yapılan iki İngiliz araştırması, çalışan yabancı mağaracıların buldukları mağaralara kendilerine göre isimler vermeleri, bazı mağaraları bulmalarına rağmen haritalamamış olmaları ve konum tariflerinin son derece muğlak olması açısından ciddi sorunlar yaratmaktadır.
•
GENEL DEĞERLENDİRME:
Şimdiye dek yapılan biyolojik çalışma sonucunda milli parkın içindeki 13 mağaradan toplam 97 farklı tür örneklenmiştir. Bu örneklerin incelenmesi sonucunda beş yeni türle karşılaşılmasının yanısıra, aktif düdenlerde dahi inanılmaz bir yaşam çeşitliliği tesbit edilmiştir. Bu denli az sayıda mağarada, bu kadar kısa bir zaman zarfında ortaya çıkan buluntular son derece etkileyicidir. Özellikle, bölgenin yüksek irtifası göz önüne alındığında mağaralarda bulunan canlı çeşitliliği şaşırtıcıdır. Gelecekte bulunma olasılığı yüksek olan yeni canlı türleri ile, bu bölgenin biyologlar için kelimenin tam anlamı ile bir cennet olduğunu söylemek fazla iddialı olmayacaktır. Bilimsel bir çalışma için gerekli olabilecek tüm kriterlerin layığınca yerine getirebilmesi amacı ile, ASPEG bu projenin devamında şimdiye dek işbirliği içinde olduğu yabancı biyospeleologların yanısıra, İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü ile birlikte çalışmaya karar vermiştir. Bu işbirliğinin ilk aşaması olarak Prof. Dr. Nüzhet Dalfes, ASPEG Küre Dağları Milli Parkı, Mağara Biyoçeşitlilik Araştırma Projesi’nin bilimsel danışmanlığını yürütecektir. İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü ile yapılacak işbirliği çerçevesinde, Milli Park’ın bulunduğu bölgenin şimdiye dek yapılmamış olan kapsamlı bir jeolojik ve özellikle karstik etüdü de sonuç raporuna eklenecektir.
•
TAVSİYE VE ÖNERİLER:
a. Ilgarini Mağarası, Küre Dağları Milli Parkı sınırları içinde şu ana dek bulunmuş en büyük ve en önemli mağara olma özelliğini hala sürdürmektedir. Bu mağarada bulunan antik yerleşim kalıntıları yıllar içinde tamamen tahrip edilmiştir ve mağara, 1944 yılında burayı ilk defa bulan Cemal Arif Alagöz’ün raporunu saymazsak, 1982’de BÜMAK tarafından yeniden bulunmasından bu yana yapılan tanıtım, duyuru ve reklamların etkisi ile, tabir caiz ise, yolgeçen hanına dönmüştür. Sümenler Köyü’nde yaşayan ve kendisini Milli Park’ın fahri rehberi ilan eden Kör Ali gibi rehberlerin önderliğinde bu mağaraya her yıl yüzlerce turist gelmektedir. Bu turistleri mağaranın özellikleri konusunda kimse bilgilendirmediği gibi, hem mağaraya giden orman patikasında, hem de Ilgarini’nde oluşan tahribat sürmektedir. Ilgarini Mağarası’nda ve ormanda gözlenen bu kirlenmeye acilen bir çözüm gerekmektedir. Önerimiz, parka gelecek tüm ziyaretçiler için, eğitimli yerel mağara rehberliği sisteminin en kısa zamanda oluşturulmasıdır.
b. Yukarıda mevcut madde ile bağlantılı olarak, büyük olasılıkla Küre Dağları Milli Parkı’nın reklamını yapmak için karayolları tarafından her yere dikilen “Ilgarini Mağarası 89 km” şeklindeki yol tabelaları kelimenin tam anlamı ile komiktir. Bu tabelaları takip ederek Ilgarini’ni bulabileceğini düşünen ziyaretçileri karşılayan son tabela Pınarbaşı içinde bulunan “Ilgarini Mağarası 11 km” tabelasıdır, sonrasında ise hiçbir tabela yoktur. Kaldı ki, zaten orman içinde 2,5 saat yürüyerek ulaşılan bir mağaranın hiçbir tabelası olmaması gerekir. Bu; “Ilgarini Mağarası” tabelaları normal ziyaretçilerin kaybolmasından, definecilerin ise yön bulmasından başka hiçbir amaca hizmet etmemektedir. Bir an önce kaldırılmaları, yerine bir “Küre Dağları Milli Parkı Tanıtım Merkezi” oluşturularak ziyaretçilerin buraya yönlendirilmesi çok yerinde olacaktır. c. 37.000 hektarlık Küre Dağları Milli Parkı’nda şu ana dek 53 mağara tesbit edilmiştir ve henüz araştırması yapılmamış olan bölge, yapılmış olandan çok daha büyüktür. Şu ana kadar bilinen mağaralardan beş tanesi yatay ve ulaşılması nisbeten kolay konumdadırlar. Dikey mağaraların derinlikleri ise, kalker plakasının kalınlığına bağlı olarak değişmekle birlikte, azami -200 m sınırındadır. Devam eden çalışmalar sonunda, Milli Park’ın içinde ve koruma zonunda en az 100 mağara olması büyük olasılıktır. Dolayısıyla, Küre Dağları Milli Parkı, doğal güzelliği, bitki örtüsünün çeşitliliği ve yaban hayatının yanısıra, dünya çapında “Mağara Milli Parkı” olabilecek bir potansiyele sahiptir. Dünyada şu anda, ABD’de bulunan “Carlsbad Caverns National Park” dışında hiçbir milli parkta envanterlenmiş 52 mağara mevcut değildir. Önerimiz, Küre Dağları Milli Parkı’nın dünya çapında bir “Mağara Milli Parkı” olarak tanıtımının ciddi şekilde düşünülmesi ve planlanmasıdır.
•
KATKI VE TEŞEKKÜRLER:
-
Çevre ve Orman Bakanı Sayın Prof. Dr. Veysel Eroğlu’na
-
Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürü Sayın Prof. Dr. M. Kemal Yalınkılıç’a,
-
Böylesine olağanüstü bir projede yer almamızı sağlayan, her konuda verdiği olağanüstü destek ile araştırmalarımızda bizlere sürekli yardımcı olan, Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Mağara Araştırma Birimi Şefi Sayın Selim Erdoğan’a,
-
Kastamonu Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürü Sayın İsmail Menteş’e,
-
Bartın Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürü Sayın Ercan Yeni’ye,
-
Pınarbaşı Kaymakamı Sayın Yunus Emre Altıner’e,
-
Pınarbaşı Belediye Başkanı Sayın Halil Sarımeşe’ye,
-
Pınarbaşı Jandarma Garnizon Komutanı Sayın J. Kıd. Başçavuş Sami Yıldırım’a,
-
Pınarbaşı Orman Bölge Müdürü Sayın Turan Çakaroğlu’na, Orman Muhafaza Memurları Necati Arı ve Hikmet Yanaşık’a,
-
Arıt Belediye Başkanı Sayın Şahidi Kuşçu’ya,
-
Böyle bir projeyi birlikte yürütmenin gerçek bir keyif olduğu MADAG üyesi tüm mağaracı arkadaşlarımıza,
-
Gösterdikleri olağanüstü misafirperverlik, yardım ve destek dolayısıyla Sümenler Köyü Muhtarı Sayın Recep Dağcı’ya ve tüm yöre halkına
teşekkürü bir borç biliriz. Bu birlikteliğimizin gelecek yıllarda da devamı en büyük dileğimizdir.
•
ABSTRACT:
ASPEG (Anatolian Speleology Group) had initiated a research program on the biological diversity of the caves of Kure Mountains National Park, in accordance with the protocol signed with the the Ministry of Environment and Forestry. In the first 5 months, 17 new caves have been discovered and 10 of these surveyed and mapped. Biological samples from several caves provided initial proof of the huge diversity in the national park. Among 97 species sampled, 5 are new species. In addition to several new cave leads received, an inventory of 52 known and mapped caves within the National Park and its buffer zone has been prepared. This impressive number makes Kure the second national park with the highest number of caves after “Carlsbad Caverns National Park”. It is clear that a strong protection and park/cave guidance system must be prepared as soon as possible. It can also be foreseen, with this large inventory, to advertise Kure Mountains National Park as a “Cave National Park”. A general book, covering all the caves in addition to geological and biological information about the National Park will be prepared by ASPEG as a final report.
•
EKLER: Ek Ek Ek Ek Ek Ek
1: 2: 3: 4: 5: 6:
Protokol Mağara Konumlandırma Haritaları Çizilen Mağara Haritaları Toplanan Örneklerden Bazılarının Resimleri İlk 7 Çalışmaya Katılanlar Çalışmalarımıza Ait Bazı Resimler
ANADOLU SPELEOLOJİ GRUBU ASPEG
Ek 1: Anadolu Speleoloji Grubu ile Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü arasında imzalanan protokol:
Ek 2: Küre Dağları Milli Parkı’nda şu ana dek bulunan tüm mağaraların konumlandırma haritası: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53
Arpatarlası İni Arpatarlası Kuyusu Ayakkabı Çukuru Ayı Mağarası Buz Kuyusu Buzluk İni Buzluk Mağarası Çengelkuyu Düdeni Çıkrıkkapı Kuylucu Çovurma Tepe Kuylucu Çovurma Tepe Mağarası 1 Çovurma Tepe Mağarası 2 Çovurma Tepe Mağarası 3 Çovurma Tepe Mağarası 4 Çovurma Tepe Mağarası 5 Çovurma Tepe Mağarası 6 Dikilitaş (Kafatası) Döngelyanı Kuylucu Düşenkaya Ejder Mağarası Eşek Çukuru Mağarası 1 Eşek Çukuru Mağarası 2 Gavurini Gurbettepe Kuylucu Ignedeligi (Salyangoz) Ilgarini Kapaklı Kuylucu Karakış Mağarası Kayaarkası Düdeni Kayaarkası Mağarası Kokurdan 1 Kokurdan 2 Kurtgirmez Kurtyolu 1 Mağarası Kurtyolu 2 Mağarası Kurtyolu Düdeni Küçük Çıkrıkkapı Kuylucu Mantar Mağarası Medil 1 Medil 2 Mızrak Mağarası Sıçan Mağarası Sırt Kokurdanı Sorkun Düdeni Şelale Mağarası Topmeydanı Kuylucu Uçurum (Atak) Mağarası Ürkülük Kuylucu Yarasa Mağarası 2 Yarasa Mağarası Yukarı Döngelyanı Zoni Subatanı Dağlı Kuylucu
BÜMAK BÜMAK BÜMAK FACC BÜMAK ASPEG ASPEG BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK ASPEG LUSS BÜMAK FACC BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK BÜMAK LUSS BÜMAK BÜMAK FACC ASPEG ASPEG ASPEG ASPEG ? ASPEG ASPEG ASPEG BÜMAK ASPEG BÜMAK BÜMAK FACC FACC ASPEG BÜMAK ASPEG BÜMAK FACC BÜMAK FACC FACC BÜMAK ASPEG BÜMAK
Ek 3: ASPEG tarafından yeni bulunan mağaraların haritaları
Ek 4: Küre Dağları Milli Parkı’nda şu ana dek çalışılan 13 mağaradan toplanan örneklerden bazıları:
Cls.Crustaceae / O. Isopoda (Çov. 6)
Gasteropoda / Zonitide / Oxychilis sp
Insecta / Thysanura / Machilus sp.
Diplopoda / Polydesmidae (Mantar)
Insecta / Trichoptera
Arachnida / Pseudoscorpionida
Cls. Insecta/O. Diptera / Culex pipiens Fam. Mycetophylidae
Cls. Insecta/ O.Diptera
Cls. Insecta O. Diptera (larva) Iuliformia
Cls. Myriapoda/ O.Diplopoda/Supraord.
Arachnidae / Opilionida/ Paranemastoma silii
Cls Crustaceae / O. Isopoda
Cls. Insecta / Ord. Diptera / Limonia nubeculossa
Cls. Insecta / Ord. Diptera /larva
Arachnidae / Aranea
Cls. Arachnidae/Ord. Hydracarina
Cls. Insecta / Ord. Thysanura
Arachnidae / Aranea
Ek 5: İlk 7 Çalışmaya Katılan ASPEG üyeleri : Ali Aytan Ali Ethem Keskin Ali Usuloğlu Ali Yamaç Ayla Titiz Ayşe Tunalı Baha Dinçer Barbaros Acartürk Başak Güleken Bilge Topaç Canan Usuloğlu Cansu Yılmaz Cem Eğrikavuk Cem Yürek Çağan Çankırılı Çiğdem Midillili Derin Eğrikavuk Doruk Dundar Durmus Yarimpabuc Elif Tunalı Elif Usuloğlu Emine Azak Emrah Dimrit Emre Kuruçayırlı
Ender Usuloğlu Ertan Köseoğlu Esra Demirkol Fatih Şen Fulya Sezer Gökçen Fidan Göksu Gürer Güzden Varinlioğlu Gülşen Küçükali Hande Ceylan Hande Eğrikavuk İlker Gürbüz Metin Albukrek Milena Nikolova Murat Eğrikavuk Oana Chachula Ongun Tunalı Osman Tunalı Petar Beron Renan Koen Selin Şen Simge Duga Suha Yararbaş
Ek 6: Çalışmalarımıza Ait Resimler:
Ilgarini
Kurtyolu Mağarası
Ilgarini’nde örnek toplama
Kurtyolu Düdeni
Yaylaköy – Armutlu Yaylası yolu
Armutlu Yaylası’nın doğuya bakan kalker sırtı
Kapaklı Kuylucu ilk iniş
Uçurum Mağarası
Uçurum Mağarası’nda örnek toplama
Yaylaköy Armutlu Yaylası araştırma rotası