ASPEG TAŞELİ PROJESİ ARA RAPORU 2012-2015 by Anadolu Speleoloji Grubu Derneği

Anadolu Speleoloji Grubu Derneği TAŞELİ PROJESİ 2012-2015 ARA RAPORU

Bu rapor, Anadolu Speleoloji Grubu derneği yayınıdır ve raporda yer alan yazılar fotoğraflar ve haritalar kaynak belirtilmeden kullanılamaz. Websitemiz: www.aspeg.org.tr Facebook: ASPEG grup sayfası ve dernek sayfası Bize ulaşmak için: yonkur@aspeg.org.tr

TEŞEKKÜRLER Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürü Sayın Ahmet ÖZYANIK’a Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Mağara Koruma Birimi, Sayın Selim ERDOĞAN’a, Anamur Belediye Başkanı Sayın Mehmet TÜRE’ye, Mersin Orman ve Su İşleri Bakanlığı Milli Parklar Bölge Müdürü Ahmet ÇÖRTÜK’e Gazipaşa Orman ve Su İşleri Bakanlığı Bölge Müdürü Halil KISACIK’a Anamur Orman ve Su İşleri Bakanlığı Bölge Müdürlüğü çalışanlarına Anamur Belediyesi çalışanlarına Gazipaşa Orman ve Su İşleri Bakanlığı Bölge Müdürlüğü çalışanlarına AKÜMAK, HÜMAK, BUMAD, KMG, O’mag’a UKAM’a Fırat Üniversitesi Araştırma Görevlisi Muzaffer SİLER’e Iran’lı, Alman ve Lübnan’lı mağaracılara Tüm yerleşik halkımıza verdikleri maddi ve manevi her türlü destek için çok teşekkür ederiz.

İÇİNDEKİLER Yönetici Özeti

Sayfa 7

Araştırma Yapılan Bölge Sayfa 8 Projenin amacı ve Kapsamı

Sayfa 9

Taşeli Platosunun Jeolojik Özellikleri

Sayfa 10

Taşeli Bölgesi Mağaraları Araştırma Tarihi

Sayfa 14

ASPEG Araştırmaları 2011-2012

Sayfa 16

ASPEG Araştırmaları 2013

Sayfa 20

ASPEG Araştırmaları 2014

Sayfa 26

ASPEG Araştırmaları 2015

Sayfa 30

Proje Kapsamında Etkinliklere Katılanların Listesi Haritalar

Sayfa 32

Sayfa 33

RAPORA KATKIDA BULUNANLAR Raporu Derleyen: Ender Usuloğlu Biyolojik Bulguların Sonuç Raporu: Mehmet Sait Taylan Jeoloji Raporu: Araştırma Görevlisi Muzaffer Siler, Fırat Üniversitesi Coğrafya Bölümü Haritalar: Saadet Lütfizade, Sven Fröhlich, Özge Kubat, Selin Tezcan, Ender Usuloğlu, Norbert Weber Kapak Fotoğrafı: Ender Usuloğlu (Taşeli Görüntü) İç Kapak Fotoğrafı: Meysam Hoşadam (Çukurpınar Düdeni) Arka Kapak Fotoğrafı: Orkun Uzel (Keçiler) Fotoğraflar: Hakan Eğilmez, Meysam Hoşadam, Rezvan Sabau, Ender Usuloğlu, Süha Yararbaş, Cem Yürek

YÖNETİCİ ÖZETİ “2011 yılında Taşeli bölgesine ilk keşif gezisini yapan ASPEG, bölgede hala var olan potansiyeli görüp, 2012 yılında Orman ve Su Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile 5 yıllık projeye gireyecek protokolü imzalamıştır. 2015 yılına kadar yapılan 10 ön araştırma ve keşif gezileri sonucunda aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir. 1. Bölgede hala araştırılmayan ama GPS noktaları alınmış yaklaşık 50 mağara daha vardır ve bu her yıl artmaktadır. 2. 2013 yılında Çukurpınar Düdeni’ne yapılan uluslararası etkinlikle Çukurpınar düdeni, dünya’nın 54. en derin mağarasından 52. en derin mağarasına yükselmiştir. 3. Morca düdeni bulunmuş ve 447 m derinliğe kadar araştırılmıştır ve mağara halen devam etmektedir. Bu mağara, Türkiye’nin en derin mağaraları listesine girmesi beklenmektedir. 4. Yine Yarık düdeni bulunmuş ve 310 m derinliğe kadar arştırılmıştır ve mağara halen devam etmektedir. Bu mağara da, Türkiye’nin en derin mağaraları listesine girmesi beklenmektedir. 5. 5 yıl boyunca, 20 mağaranın araştırılması bitmiş ve haritası çizilmiştir, halen araştırması biten ekstra 10-15 mağaranın haritası çizilecektir. 6. Bu proje birçok mağaracılık kulüp ve dernekten, ulusal ve uluslararası olmak üzere, bir araya getirmiş, fikir ve tecrübe alışveriş zemini oluşturmuştur.”

2. ARAŞTIRMA YAPILAN BÖLGE: TAŞELİ

Kuzey’de: 36o 31’ 13.73’ K, 32o 382 22.85 D

Projenin Coğrafi Konumu:

Güney’de: 36o 15’ 28.67’ K, 32o 40’ 52.91’ D

Taşeli projemiz, 2012-2016 tarihleri arasında toplam 5 yılı kapsayacak bir şekilde yapılması planlanmıştır. Taşeli platosunun doğuya doğru uzantısı devam etmekle beraber aşağıdaki koordinatlar çerçevesinde projenin sınırlarını belirledik. Buna göre;

Batı’da: 36o 27’ 40.65 K, 32o 27’ 56.72’ D Doğu’da: 36o 23’ 34.83’ K, 32o 48’ 4.28’ D Bu koordinatlar çerçevesinde, Proje alanımız yaklaşık 900 km2’den biraz daha büyüktür.

3. PROJENİN AMACI VE KAPSAMI 2011 yılının kasım ayında Taşeli platosunun kuzey-batısına yaptığımız bir nevi yüzey/ön araştırma sırasında bulduğumuz mağaralarla, Taşeli’deki mağara bulmak ve araştırma potansiyelinin tamamına ulaşılmadığına kanaat getirerek, ASPEG yönetiminde değerlendirmeye aldığımız “Taşeli Projesi”ne olumlu görüş vererek, Orman ve Su Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile 10 Mayıs 2012 tarihinde 5 yıllık proje protokolü imzalanmıştır. 21919 sayılı protokole göre proje amacı ve kapsamı aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.1 “Ülkemizin sahip olduğu en önemli jeolojik miras unsurlarından olan mağaralarımızın sistemli bir şekilde ekolojik özellikleri göz önüne alınarak değerlendirilmesi henüz yeni bir yaklaşımdır. Bugüne kadar bu şekilde sadece Altınbeşik Mağarası (Akseki, Antalya) ve Ballıca Mağarası (Pazar, Tokat) ekosistem işlevleri göz önüne alınarak değerlendirilmiş ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu kapsamında koruma altına alınmıştır. Ancak bunlar münferit adımlardır ve ülkemiz mağaralarının koruma çalışmalarının stratejik bir çerçevede profesyonel mağaracılar eliyle gerçekleştirilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu protokol kapsamında taraflar Karaman ve İçel illeri sınırları içerisinde bulunan Taşeli Platosu çevresindeki jeomorfolojik ve ekolojik açıdan önem – önceliğe sahip mağaraları ekosistem bütünlüğü içerisinde değerlendirerek, gerekli mağara ekosistemlerini koruma altına almak ve koruma-kullanım dengesini tesis etmek için gerekli çalışmaları yürütmeyi amaçlamıştır. Bu amaçla taraflar, Taşeli Platosu mağaralarının ve 1400 metre derinliği ile ülkemizin en derin mağarası konumundaki Peynirlikönü (EGMA) düdeni’nin ekosistem yaklaşımıyla incelenmesi hususunda ortak bir çalışma gurubu kurmayı ve bu gurup bünyesinde görev bölümü kapsamında gerekli iş ve işlemleri yürütmeyi taahhüt ederler.” Bu amaçla, protokol 60 aylık yani 5 yıllığına imzalanmıştır. Bu proje kapsamındaki Taşeli 1 ASPEG-Orman ve Su Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü 21919 sayılı protokolü, 10 Mayıs 2012, Sayfa 1

Bölgesi yaklaşık 900 km2 nin biraz üzerindedir. Bu alandaki olabildiğince tüm mağara oluşumlar (düden, mağara, obruk, cula deliği v.b. tanımlar dahil) incelemeye dahildir. ASPEG olarak elimizdeki insan gücünün uzmanlık alanlarına göre bu mağara oluşumlarını sportif (araştırmak ve haritasını çıkarmak), ekolojik (biyolojik çalışmalar yapmak ve mağaralarda kirlilik gözlem ve müşahede) ve jeolojik (uzmanlarla beraber) yapısını incelemekteyiz.

4. TAŞELİ PLATOSUNUN JEOLOJİK ÖZELLİKLERİ Anamur çevresinde, karstik şekillerin geniş alanlar boyunca görüldüğü 8 ayrı litoloji bulunmaktadır. Aşağıdaki haritada bu formasyonların dağılışı verilmiştir. Ancak bu raporda Taşeli platosunun yapısını oluşturan kayaç gurupları değerlendirilmiştir. Platoda yer üstü ve yer altında karstın zengin olduğu bu litolojiler; Çakozdağı, Köselerli ve Mut formasyonlarıdır. Çakozdağı formasyonu: Anamur çevresinde karstlaşma açısından en önemli yapılardan biri olan ve tamamen karbonatlı kayalardan oluşan Çakozdağı formasyonu kireçtaşı ve dolomit istifidir. Formasyon alt seviyelerde gri, açık gri renkli, orta-kalın tabakalı, iri kristalli, yer yer dolomitik kireçtaşı ara seviyeli dolomitlerden, orta-üst seviyelerde gri-bej renkli, orta kalın tabakalı, yer yer oolitik kireçtaşlarından ve üst seviyelerde rudistli kireçtaşlarından oluşur (Dalkılıç ve Balcı, 2009). Çalışma alanında farklı kalınlıklar sunan birimin kalınlığı en fazla 1250 m’dir. Birimin alt kesimlerini oluşturan dolomitik seviyeler yanal olarak dolomitik kireçtaşlarına geçmektedir. İnceleme alanının kuzey ve kuzeydoğusunda geniş alanlar kaplayan bu formasyon, karstik şekiller sunması ile tipik olup kolayca tanınmaktadır. Ayrıca yüzeylendiği tepelerde dik kayalıklar şeklinde morfolojiler sunması ile de belirgindir. Dolomitleşmenin az geliştiği seviyelerde kireçtaşları mikritik karakterdedir. Formasyonun üst kesiminde pembe, açık grigri renkli, orta-kalın tabakalı, karstik boşluklu, oolitik kireçtaşlarından oluşur. Formasyonun bu üst kesimi en tipik olarak Kaş Yayla civarında gözlenmektedir (Altuncu, 1996). Abanoz yaylasında izlendiği gibi, Mut denizel Miyosen havzasının resifal kireçtaşları, Çakozdağı birimini açılı uyumsuz olarak örter. İnceleme alanında morfolojik olarak bölgenin belirgin zirvelerini oluşturmaktadır. Çakozdağı formasyonu arazilerinde yatay ve dikey doğrultulu mağara oluşumları sözkonusudur. Daha çok in şeklinde büyüklüğü fazla olmayan ve bugün genellikle hayvan barınağı olarak kullanılan yatay mağaralar, özellikle Abanoz yaylasının batı kesimlerinde bu

formasyona ait kireçtaşlarında gelişmiş karstik çukurlukların yamaçlarında belli seviyelerde göze çarpmaktadır. Dikey mağaralar ise Ülkemizin en önemli ve en derin dikey mağaralarıdır. Araştırma alanında Sugözü köyünün kuzeybatısında Taşeli platosu üzerinde ve 1870 m seviyesinde oluşan Peynirlikönü (-1429 m) ve Çukurpınar (-1196 m) Mağaraları bu formasyonun sınırında bir fay hattı üzerinde gelişmiş birer düdene karşılık gelmektedir). Bu formasyon için sonuç olarak, karstik şekillerin karakteristik olduğu karstlaşma için uygun, zengin karst olgusuna sahip bir yapıdır denilebilir. Köselerli Formasyonu: Adını Mut güneyindeki bir köyden alan Köselerli Formasyonunun araştırma alanındaki hakim litolojisi killi kireçtaşı, kireçtaşı, marn olup, kumtaşı ve çakıltaşı bantları içerir. Köselerli formasyonu araştırma alanında özellikle Taşeli platosunun kuzey, kuzeydoğu bölümlerinde ve Ermenek çayı havzasına doğru olan kesimlerinde yaygındır (Gedik vd.,1979). Köselerli formasyonu yatay ve yataya yakın duruş sergilemektedir. Bu özelliğinden dolayı formasyonun görüldüğü alanlarda derinliği çok fazla olmayan kastik çukurluklar gelişmiştir. İnceleme alanının kuzeydoğu kesimlerinde formasyon hafif dalgalı ve parçalanmış bir görünümdedir ve dalgalı topoğrafya kuzeye ve doğuya gidildikçe belirginleşerek karstlaşma yer yer ortadan kalkar. Bu yapının kireçtaşı üyesi Mut formasyonu ile benzerlik göstermekte ve yatay olarak Mut formasyonuna geçişli karakterdedir. Köselerli formasyonu için, karstlaşma açısından oldukça uygun olan kireçtaşı üyesi, marnlarla ardalanmalı olduğu için kesintiye uğramaktadır. Mut Formasyonu: Kartlaşma ve karstik şekiller açısından yine önemli kayaç guruplarından biri olan Mut Formasyonu en geniş alana sahip kireçtaşı tabakalarını kapsamaktadır. Çalışma alanında Taşeli platosunun özellikle batı, orta ve doğusunda yayılış gösteren Mut formasyonu oldukça arızalı ve çevresine göre belirgin yükseltiler oluşturmaktadır (Gedik vd., 1979). Bu kireçtaşlarından alınan fosil örnekleri Orta Miyosen yaşını verir (Tanar, 1989). Araştırma

alanında Taşeli platosu yüzeyinde genel olarak yatay yapıda bulunan Mut formasyonu yer yer monoklinal yapıda da görülmektedir. Birim, karstlaşma ve karstik şekillerin neredeyse tamamının oluşabildiği zengin karst ortamına sahiptir. Mut formasyonunu oluşturan tabakalar arasında da farklılıklar gözlenmiştir. Nitekim kırıntılı doku onun üstünde ise daha masif görünümlü ancak bol çatlaklı litoloji neredeyse tüm Taşeli platosunda hakimdir. Bu nedenle yüzey oldukça arızalıdır. KAYNAKÇA ALTUNCU, A., 1996, Anamur (İçel) Kuzeyinin Jeolojisi, Mersin Üniversitesi Fen Bil. Enst. Jeol. Müh. Anabilim Dalı Yayımlanmamış Y.L. Tezi, Mersin DALKILIÇ VE BALCI, 2009, MTA 1/100.000 Ölçekli O-30 Jeoloji Paftası İzahnamesi GEDİK, A., BİRGİLİ, Ş. YILMAZ, H. ve YOLDAŞ, R., 1979, Mut-Silifke-Ermenek Havzası’nın Jeolojisi ve Petrol Olanakları, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, e. 22, 7-26, 1979, Ankara., TANAR, Ü.,1989, Mut havzası Tersiyer istifinin stratigrafik ve mikropaleontolojik (Ostrakod ve Foraminifer) incelemesi; Ç.Ü. Fen Bilimleri Enst. Doktora Tez., 199 s, 12 lev., Adana. USULOĞLU, E., SİLER, M., 2014, “Taşeli Projesi Kapsamında Çukurpınar Düdeni Araştırma Sonuçları”, VII. Speleoloji Sempozyumu, 30 Ekim-2 Kasım 2014.

Anamur Çevresinde Karbonatlı Kayaç Formasyonlarının Dağılışı

5. TAŞELİ BÖLGESİ MAĞARALARI ARAŞTIRMA TARİHİ Taşeli Bölgesinde sistematik araştırmalar 1989 Temmuz ayında BÜMAK2 tarafından başlatılmıştır. Taşeli Bölgesinin mağaracılık açısından incelenmesi, Dr.Temuçin Aygen’in BÜMAK’ın 16 Aralık 1988 tarihindeki 15. Kuruluş yılı kutlamaları ile tohumu atılmıştır.3 Bu kutlamadan sonra Anamur’da yaşayan arkadaşı Güngör Türkeli’nin “bizim yayla’da çok büyük bir mağara girişi var ve çok derin” ihbarını yaz aylarında BÜMAK’ı ziyaret ettiğinde “Bu mağaraya girebilecek bir tek BÜMAK var” diyerek ihbarı paylaşmıştır. Bölgeye ilk keşif amaçlı gezi 1989 yılının Temmuz ayında BÜMAK tarafından 6 kişilik ekip, Temuçin Aygen ve Güngör Türkeli ile beraber yapılmıştır.4 İlk gezide -149 m’ye inilmiş ve sadece Çukurpınar’ın değil bölgenin mağara açısından potansiyelinin farkına varılmıştır. Bu gezide, Anamur’un batısında turizme açılmış olan Köşekbükü Mağarası da ziyaret edilmiş ve bölgenin (Çukurpınar ve civarı, mağaracılık açısından) ilk jeolojik müşahadeler, Temuçin Aygen tarafından arazi gözlemleyerek yapılmıştır. İkinci gezi yine BÜMAK tarafından aynı yılın Eylül ayında yapılmıştır. Bu gezide BÜMAK, 10 kişilik ekiple, -394 m’ye inerek yıllardır kırılamayan “Türkiye’nin en derin mağara” rekorunu kırmıştır.5 Bölgeye üçüncü gezi yine BÜMAK tarafından Ağustos-Eylül 1990 aylarında bitmeyen Çukurpınar Düdeni’ni ilerletmek için yapıldı. -824 m derinliğe inen BÜMAK için Çukurpınar, “seneye devam edin” diyordu ve yine aynı aylarda 1991 yılında tekrar gelindi. Bu gezide Abanoz yaylasındaki Suyungözü düdeni’ne bakıldı ama kapısı kilitli olduğu için inceleme yapılamadı. Yine AnamurErmenek yolu 10. km’de sağa sapan toprak yolda Öğüdeliği, su çıkan aktif bir mağara da incelendi. Sifon yapan mağarada yankollar araştırılamamıştır. Ayrıca 1990 yılında Sugözü köyünden çıkılırken üst yaylada fark edilen ufak bir düdene (Peynirlikönü Düdeni) ilk giriş yapılmış ve ilk dikey inişten, “devam ettiği” 2 3 4 5

Boğaziçi Üniversitesi Mağara Araştırma Kulubü Delta-4 1988-1989 BÜMAK Yayınları Sayfa 7 Delta-4, 1988-1989 BÜMAK Yayınları Sayfa 52 Delta-4, 1988-1989 BÜMAK Yayınları Sayfa 52

görüldüğünden, geri dönülmüştür. 1991 yılında BÜMAK, Çukurpınar Düdeni’ninde -1020 m’ye inerek ilk defa Türkiye’de 1000 m’nin altına inen bir mağarada araştırmaya imza atmıştır.6 Peynirlikönü’ne de giriş yapan BÜMAK, bu düden’de -64 m derinliğe ulaşmıştır. Ayrıca bu gezide Taşeli mağaralarıyla ilgili ilk video/ belgesel deneme çekimleri yapılmıştır. 1992 yılında bölgeye tekrar gelen BÜMAK ekibi, Çukurpınar’da -1096 m’ye inerek Çukurpınar’ın en derin seviyesine inerek bu mağaradaki araştırmayı tamamlamıştır. Aynı yıl Fransızlar, Abanoz Yaylasının kuzeybatısında yer alan Evcialanı bölgesindeki 2 tane düdeni incelemiş ve birisinde -170 m’ye diğerinde ise -130 m’ye inerek araştırma yapmışlardır. Çukurpınar’ın biten araştırmasından sonra BÜMAK 1993 yılından itibaren konsantrasyonunu, Peynirlikönü Düdenine verdi aynı yıl -232 m’ye derinliğe kadar araştırdı.7 1995 yılıında Peynirlikönü araştırması devam etti ve -530 m derinliğe inildi. 1996 yılında bölgeye tekrar gelen BÜMAK ekibi, Peynirlikönü Düdeninde -1040 m’ye ulaşarak Türkiye’de ikinci 1000 m’nin altına inen mağaranın araştırılmasına imza attı. Aynı yıl, alınan ihbarlar ve köylülerle konuşmalardan Gazipaşa tarafından Taşeli’ne ufak bir ekip, keşif amaçlı bir gezi düzenledi. Bu gezide Saçayağı, Gavurkırıldığı, Macar yaylasındaki düdenler ve daha birçok irili ufaklı mağara keşfedildi. Bu geziyle, yıllardır Çukurpınar ve Peynirlikönü araştırması için gelen BÜMAK artık bölgeyi araştırmaya başladı.8 1997 yılında, Peynirlikönü Düdeni çalışmaları devam etti ve Türkiye Derinlik Rekoru -1377 m’ye inilerek tekrar BÜMAK tarafından kırıldı. 1998-2000 yılları arasında Peynirlikönünde meydana gelen aksaklıklar ve tecrübeli mağaracıların kulüpten uzaklaşması, araştırmalara köstek olmuştur. Tecrübeli mağaracılardan mahrum kalan BÜMAK araştırmalarını 1996’da Gazipaşa’da bulduğu mağaraların araştırılmasının tamamlanmasına yönlendirmiştir. 1997 ve 1999 yazlarında birer etkinlik düzenlenmiş, Saçayağı ve Su Kırıldığı düdeni bitirilmiştir. 2001 yılının yazında tekrar Peynirlikönü’ne dönen BÜMAK, yağan yoğun yaz yağmur/doludan dolayı derinlerdeki ekip sele kapılmış ve maalesef 6 Delta-5, 1990-1991 BÜMAK Yayınları Sayfa 11-13, Sayfa 2324

7 8

Delta-7, 1994-2003, BÜMAK Yayınları, Sayfa 89-91 Delta-7, 1994-2003, BÜMAK Yayınları, Sayfa 75-81

bir mağaracı arkadaşımızı kaybetmişlerdir. Bu elem kazadan sonra Taşeli’ndeki araştırmalar durakladı ve Temmuz 2004 yılında tekrardan Peynirlikönü Düdeni’ni bitirmek için BÜMAK bu sefer Bulgar mağaracılarla beraber yayladaydı. Bu etkinlikle Peynirlikönü, -1429 m’ye inerek Türkiye’nin en derin mağarası olmuştur. Bu zorlu mağaraların araştırılması bittikten sonra BÜMAK, bulgar (SCVJ) mağaracılarla beraber, 2005 yazında Gazipaşa’daki araştırmalara yöneldi. Daha evvelden araştırılan Saçayağı düdeni’nin haritası ile 8 tane yeni (Macar düdeni dahil) mağaranın araştırılması yapılmış ve haritaları çizilmiştir. 2007 yılında BÜMAK, BUMAD ve Bulgar mağaracılar, Macar Düdeni’nin araştırmasını tamamlamak ve civardaki alınan ihbarlara bakmak için tekrar geldi. Macar Düdeni harici yaklaşık 4-5 tane mağara ve obruk incelendi, 1996 yılında bulunan Düğünalanı’nın üstündeki Ulyak obruğunun patlatma ile devam ettirilip ettirelemiyeceğine bakıldı.9

2007 yılından sonra Taşeli bölgesindeki araştırmalar 2011 yılına kadar duraklamaya girmiştir. 2011 Kurban bayramında ASPEG ilk ön araştırmasını Taşeli’ne gerçekleştirmiştir.

Şekil 2 1989-2007 Yılları BÜMAK (BUMAD, SCVJ) (Kırmızı) ve Fransızların (Mavi) Çalışma Alanları

Delta-8, 2004-2011, BÜMAK Yayınları, Sayfa 100-109

ASPEG ARAŞTIRMALARI YIL 2011-2012 ASPEG’in kuruluşunda eski BÜMAK’lı mağaracıların olması ve Taşeli bölgesindeki BÜMAK etkinliklerine katılmalarından dolayı bölge konusunda yabancılık çekmeyen ASPEG, hem masa çalışmalarından hem de eski mağaracılardan gelen ihbarları değerlendirmek üzere, 2011 yılı kasım ayında ufak bir ekiple Taşeli platosunun çok gidilmeyen kuzey-batı bölgesi ve Sivastı Yaylasına ön araştırma amaçlı bir etkinlik düzenlenmiştir. Arabayla ve yürüyerek araştırılan bölge aşağıdaki gibidir. Kasım ayında gelindiği için köylüler çoktan şehire indiğinden yerinde ihbar alınamadığı için 2012 yılında aynı bölgede çalışma yaptık.

Araştırılan Mağaralar Çandarlı Düdeni Yunt dağı’na yakın Çandarlı mevkiindeki bu düden çok büyük olan ova’nın belli bir kısmının suyunu çekmektedir. Bu mağarada dübel izlerine rastladık, mağaranın dibine kadar indik ama haritasını vardır diye çizmedik. Daha sonra internette yaptığımız araştırmalarda bir kayda rastlamayınca 2012’de haritasını da çizdik.

Ebee-1 (Şemen 1) Düdeni Civarda köylülerin olmayışından dolayı mevkii ismini bilmediğimizden ve Şemen diye bir tabela gördüğümüz için, Ebee-1 Şemen 1 ismini koyduk. Bu düden’de büyük ovanın düdenlerinden bir tanesi ve sadece suyun bir kısmını çekmektedir. 82 metre derinliğe inen düden sifonla sonlanmıştır. Ebee-2 (Şemen 2) Düdeni Bu düden, ova’nın ortasında en büyük suyu çeken düden’dir. 1996 yılında BÜMAK tarafından bulunan düden (işaretli) ne yazık ki 2011 yılı bizim etkinliğimize kadar araştırılmamıştır. 143 m derinliğe indiğimiz bu mağarada, 2012 yılında -166 m’de sifonla araştırmamız sonlanmıştır.

Yarık Düdeni (Ekmelen Düdeni) 2011 yılındaki araştırmamızı 2006 yılında bulup işaretlediğimiz Sivastı Yaylasındaki Yarık Düdeni’ne çevirdik. Yine köylüler olmadığı için ilkönce Ekmelen düdeni diye isimlendirdiğimiz mağarada, 1 günlük araştırma esnasında ilk inişi döşedik ama oldukça uzun bir iniş (-82 m) çıktığı için havadan geri dönmek zorunda kaldık. Hem döşeme hem de derinlik konusunda oldukça ciddi bir düden olduğundan, ekibimiz

daha fazla keşif için ufaktı ve malzememiz eksikti o yüzden dönme kararı aldık. Geziden sonra bölgenin potansiyelini konuştuktan sonra Orman ve Su Bakan’lığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile kapsamlı bir çalışma için karşılıklı imzaları attık ve 5 yıllık Taşeli araştırmalarımız 2012 yaz aylarında başlamış oldu.

açıkçası aklımıza da gelmediğinde daha sonra bu mağarada kapsamlı bir biyoloji çalışması yerinde olur. Bu gezide ayrıca “Mağara Kardeşliği” ve “Taşeli Mağaraları” ile ile ilgili video çekimleri yapıldı. Kırahmetler tarafında ihbar edilen iki tane obruğa bakmak için vakit kalmamıştır.

18-25 Ağustos 2012 Etkinliği 2012 yazı ayında ekibimiz maalesef az kişiden oluştuğundan AKÜMAK, KMG ve Focul Viu (Romanya) mağaracılarından destek geldi ve etkinlik etrafımızda köylülerin verdikleri ihbarlarla oldukça verimli geçmiştir. Yukarıda bahsedilen çalışmaların yanında, bulunduğumuz yayladaki Hacı’nın mağarası ve cula deliği araştırılmış ve haritalanmış, Yine

Şekil 3: 2011-2012 ASPEG tarafından araştırması yapılan Mağaraların Konumları

Kırahmetler yaylasındaki Cula deliği, Soğancı Mağarası araştırılmış ve haritalandırılmıştır. Dede mağarası araştırılmış, ölçülmüş ama maalesef çizilmemiştir. Yine Sağmanlar’da Sağmanlı ve Köprülü Mağaraları araştırıldı, ölçüldü ve haritası çizildi. Soğancı mağarasında oldukça fazla kemik (hayvan) kemiğine rastlandı ve biyolojik canlılık ve çeşitlilik çok fazladır. Ekipte uzman kişiler olmadığı için ve

ASPEG ARAŞTIRMALARI YIL 2013 Taşeli bölgesine 2013 yılının Nisan ayında geri döndük. 2012 yılındaki araştırmamızın bitmesinden sonra güneyde BÜMAK’ın çalışma alanında (uzak yürünmesi gereken yerler hariç) pek bir şey kalmadığını düşünerek ve karların eridiği zamanda düdenleri bulmamız daha kolay olur diyerekten ufak bir ekiple tamamen yüzey araştırmasına dikkatimizi verdik. Dikkatimizi Çamurlu ve Çukurpınar ve Peynirliönü’nün güney kısmına verdik. Planımız Gazipaşa’dan Kaşpazarı-Çamurlu tarafından çıkıp Sugözü’ne inmek idi. 5 günde yaklaşık 51 km yürüyerek, mağara keşfettik. Bu keşiflerin sonucunda Sugözü köyünün hemen üstünden çıkan suyun mağarası dahil düden ve obruk olmak üzere yaklaşık 11 mağara keşfedildi ve işaretlendi.

Şekil 4: 2013 yılı araştırma bölgesi

2013 yılındaki yaz etkinliğimizde odak noktamızda BÜMAK tarafından araştırılan Çukurpınar Düdeni’ni vardı. Bu gezide birçok amacı birarada gerçekleştirmek istedik: bakılmadık, tırmanılmadık yer bırakmamak, üyelerimizi derin mağara araştırmalarına alıştırmak ve tecrübelendirmek, yine Çukurpınar’da biyolojik çalışmalar yapmak ve olası Peynirlikönü bağlantısına bakmaktı.

Bu etkinliğimiz oldukça kalabalık bir ekiple yapıldı ve İran’dan 15 mağaracı, Almanya’dan 2 mağaracı, Lübnan’dan 1 mağaracı ve Türkiye’den AKÜMAK, HÜMAK, BUMAD’dan katılımlarla yaklaşık 40 mağaracı olduk. Bu kadar mağaracıyı bir araya toplamışken yüzey araştırmalarıda yaptık. Bu yüzey araştırmalarını yine bölgenin güney tarafında yoğunlaştırdık. Ayrıca, 2013 Nisan ayında bulduğumuz bir iki düdene de giriş yaptık ve bunlardan Morca düdeninde -200 m’ye kadar keşif yaptık ve mağaranın devam ettiğini gördük. Yüzey araştırmalarında birçok potansiyel mağara bulduk ve bunların araştırılması gelecek yıllara bırakılmıştır.

Şekil 5: 2013 yılında bulunan mağaralar

BİYOSPELEOLOJİK BULGULARI Çukurpınar Düdeni, İçel, Türkiye

Örnek Muhafaza ortamı %96’lık etil alkol Örnek toplama tarihi: 12.08.2013 Örnek Toplayanlar: Umut Özten, Devrim Yetkin, Oktay Pöhrenk, Mahyar Kafash Örneklerin Teşhisi: Dr. Mehmet Sait Taylan Örnek No Alındığı Zon Bulunduğu ortam Bolluk derecesi Toplanan Saat 1

Giriş zon

Mağara Yüzeyi

Alaca karanlık zon

Duvar Yüzeyi -110m

Alaca karanlık zon

Duvar Yüzeyi -110m

Alaca karanlık zon

Duvar Yüzeyi -110m

Alaca karanlık zon

Duvar Yüzeyi -110m

Alaca karanlık zon

Duvar Yüzeyi -110m

Alaca karanlık zon

Duvar Yüzeyi -110m

Karanlık zon

Mağara yüzeyi -240m

Karanlık zon

M.Y. -420 ile -500 m arası

Karanlık zon

M.Y. -420 ile -500 m arası

Karanlık zon

M. Y. -420 ile -500 m arası

Karanlık zon

M. Y. -515 m

Karanlık zon

Su içinde -500 /-700

Karanlık zon

M.Y. -500 /-700

Karanlık zon

Mağara yüzeyi -700m

BİYOSPELEOLOJİK BULGULARI

Çukurpınar Düdeni, İçel, Türkiye

Regnum(Alem)

Phylum(Şube)

Classis(Sınıf) Ordo(Takım)

Familya(Aile)

Animalia

Mollusca

Gastropoda

Stylommatophora

Zonitidae

Animalia

Arthropoda

Insecta

Diptera

Limoniidae

Animalia

Arthropoda

Insecta

Diptera

Culicidae

Animalia

Arthropoda

Insecta

Diptera

Tipulidae

Animalia

Arthropoda

Insecta

Diptera

Animalia

Arthropoda

Insecta

Lepidoptera

Geometridae

Animalia

Arthropoda

Insecta

Trichoptera

Limnephilidae

Animalia

Annelida

Clitellata

Haplotaxida

Lumbricidae

Animalia

Arthropoda

Insecta

Coleoptera

Noteridae

Animalia

Arthropoda

Insecta

Coleoptera

Carabidae

Animalia

Arthropoda

Insecta

Trichoptera

Limnephilidae

Animalia

Arthropoda

Insecta

Coleoptera

Noteridae

Animalia

Arthropoda

Malacostraca Amphipoda

Animalia

Arthropoda

Insecta

Trichoptera

Animalia

Arthropoda

Insecta

Trichoptera

Gammaridae ?

Limnephilidae

ASPEG ARAŞTIRMALARI YIL 2014 2014 yılı Mayıs ayının ilk haftasında, yine ufak bir ekiple bölgedeydik. Amacımız yine yüzey araştırmasıyla, yeni mağaralar bulmak ve Taşeli Platosunun araştırılmamış veya az araştırılmış bölgelerinin potansiyelini bulmaktı. Bu gezide amacımız platonun güney-güneybatısında sırta yakın bölgelere bakmaktı. Bu araştırmalarımızın sonucunda 11 adet obruk ve düden bulundu ve gelecek yıllarda araştırılmak üzere işaretlendi. Özellikle platonun en güney tarafında işaretlemediğimiz birçok obruk vardır. Bunlar birbirine çok yakındır ve o bölgeye gidildiğinde hepsi incelenebilir.

Şekil 6: Mayıs 2014 araştırma bölgesi

2014 Yaz Etkinliği Temmuz sonu Ağustos başı bu sefer -200 m bıraktığımız Morca Düdeni’ni araştırmak için bölgedeydik. Aynı zamanda 2013 yılında aynı bölgede bulduğumuz diğer düden ve mağaraları da araştırmak amacımız içindeydi. Bu gezide HÜMAK, AKÜMAK ve İran’dan 6 mağaracı olmak üzere toplam 17 kişilik bir ekiple, Morca’da -447 m’ye kadar indik, keşfettik, ölçüm aldık ve haritası çizildi. Düdenin derinlere gittiği tespit edildiği için ve vakit yetersizliğinden bir sonraki yıla araştırmasını devam ettirmek için

bıraktık. Bu arada Kaymaz 1 oruğunda ilerleme kaydettik ama ölçüm alınmadı. Kaymaz Oruğu 2’yi tamamen araştırdık ve haritaladık. Ufak bir yüzey araştırmasında 3 tane derin obruk bulduk (maalesef GPS çalındığı için koordinatları belli değil). 2014 Sonbahar Etkinliği Kasım ayında, 2011 yılında havadan döndüğümüz Yarık Düdeni’ne 3 kişilik bir ekiple çok kısa bir gezi düzenledik. 3 gün içinde Yarık düdeni -224 m derinliğe inerek sportif açıdan potansiyel bir mağara olduğunu gösterdi. Düden devam etmektedir. Aynı yayla’da yine 100 m ile başlayan başka bir cula deliğinin ihbarı alındı. Düden, -224 m derinliğe kadar ölçümü alındı ve haritası çizildi.

Şekil 7: 2014 yılında bulunan mağaralar

ASPEG ARAŞTIRMALARI YIL 2015 2015 yılının ilk etkinliğini yine mayıs ayında bu sefer daha evvelden gitmediğimiz doğu güney doğu tarafındaki bölgeye yaptık. 1992 yılında Fransızların buldukları iki tane düden hakkında bilgi sahibiydik, bölgenin potansiyelinin bundan daha fazla olduğunu düşünerek bölgeye ilk keşif amaçlı gezimizi düzenledik. Bu sefer hem yürüyerek hem de arabalı olduğumuz için daha fazla yer dolaşma imkanımız oldu. Yaklaşık 16 tane düden, obruk ve cula deliği bulduk. Birçoğunu bu gezide araştırdık ve haritaladık.

Şekil 8: 2015 Yılı araştırma bölgesi

Şekil 9: 2015 yılı bulunan mağaralar

Temmuz ayında ise Yarık düdeni ve ihbarı verilen Cula Deliği’ni araştırmak üzere Sivastı yaylası Gazipaşa’daydık. Cula deliğinde talihsiz bir kaza yüzünden araştırmalarımız yarıda kesildi. Başına taş düşen arkadaşımızı kurtarıp ambulansla önce Gazipaşa sonra Alanya devlet hastanesine intikal ettirdik. Allah’tan bir iki ufak iz haricinde arkadaşımızda kalıcı bir hasar olmadı. Yarık düdeninde -310 m’ye kadar indik, araştırdık ve haritaladık. Cula deliği araştırıldı, ölçüldü ve haritalandı. Yarık düdenin devam ettiği anlaşıldı.

6. TAŞELİ PLATOSU MAĞARA ARAŞTIRMA PROJESİ KAPSAMINDA ETKİNLİKLERE KATILANLARIN LİSTESİ (SOYADI ALFABETİK SIRAYA GÖRE) 2011 4-11 KASIM TAŞELİ ÖN ARAŞTIRMA GEZİSİ Bülent Demir, Ertan Köseoğlu, Engin Selamsız, Ender Usuloğlu 2012 18-25 AĞUSTOS TAŞELİ KEŞİF GEZİSİ Önder Dudu (KMG), Adina Florescu (Focul Viu Romanya), Emre Göğüş, Gülşen Küçükali, Umut Özten (AKÜMAK), Razvan Sabau (Focul Viu Romanya), Selin Tezcan, Ender Usuloğlu, Devrim Yetkin (AKÜMAK) 2013 24-28 NİSAN TAŞELİ YÜZEY ARAŞTIRMA VE MAĞARA BULMA GEZİSİ Hakan Eğilmez, Turgay Gönülalan, Oktay Pöhrenk, Ender Usuloğlu 2013 9-21 AĞUSTOS ÇUKURPINAR ETKİNLİĞİ Masoud Aberuzan (Iran), Metin Albukrek, Anıl Alkan, Alireza Balaghi (Iran), Hossein Boueni (Iran), Anıl Cem (HÜMAK), Chadi Chaker (Lübnan), Sencer Çoltu (BUMAD), Havva Çoltu (BUMAD), Bülent Demir, Emrah Dirmit, Hakan Eğilmez, Cem Emiroğlu (HÜMAK), Sven Fröhlich (Almanya), Moosa Hashemi (Iran), İlker Gürbüz, Mahyar Kafash (Iran), Saadat Kafshgiri (Iran), Sasan Karamkhani (Iran), Ahmad Khatooni (Iran), Meysam Khoshghadam (Iran), Gülşen Küçükali, Nergis Kokabian (Iran), Saadat Lotfizade (Iran), Vahid Masdari (Iran), Aboozar Moradbeygi (Iran), Gökmen Ozut, Umut Özten (AKÜMAK), Oktay Pöhrenk, Hossein Rezvandost (Iran), Ali Salehpour (Iran), Engin Selamsız, Selin Tezcan, Ender Usuloğlu, Barış Vahapoğlu, Norbert Weber (Almanya), Devrim Yetkin (AKÜMAK), Yağmur Yüzbaşıoğlu (HÜMAK), 2014 30.04-05.05 MAYIS TAŞELİ YÜZEY ARAŞTIRMA VE MAĞARA BULMA GEZİSİ Turgay Gönülalan, Ender Usuloğlu, Süha

Yararbaş 2014 26 TEMMUZ-02 AĞUSTOS MORCA DÜDENİ KEŞİF GEZİSİ Nilofar Afshar (Iran), Anıl Alkan, Uğur Mumcu Akkaya (AKÜMAK), Bengü Aydın, Gökhan Aydın, Fatma Başcıl, Hossein Boueini (Iran), Kıral Emrah Güven, Saeed Kafshgiri (Iran), Narges Kokabian (Iran), Morteza Naji (Iran) , Muzaffer Siler, Selin Tezcan, Ceyhun Uludağ, Ender Usuloğlu, Barış Vahapoğlu, Süha Yararbaş, Utku Yıldırım (HÜMAK), Cem Yürek 2014 12-14 EYLÜL YARIK DÜDENİ KEŞİF GEZİSİ Selin Tezcan, Ender Usuloğlu, Ali Doğay Yılmaz 2015 20-24 MAYIS TAŞELİ YÜZEY ARAŞTIRMA VE MAĞARA BULMA GEZİSİ Hakan Eğilmez, Özge Kubat, Oktay Pöhrenk, Ender Usuloğlu 2015 14-19 TEMMUZ YARIK DÜDENİ ARAŞTIRMA GEZİSİ Ender Usuloğlu, Umut Özten, Anıl Alkan, Burakhan Albayrak, Eray Güngör, Nihal Doğruöz Güngör, Muratcan Alp (AKÜMAK), Hilmican Aydınlıoğlu (DEUMAK), Eylül Aksoyan (DEUMAK)

7. HARİTALAR

P 15

WGS84: 36.29438°N, 32.70630°E

Selin Tezcan ASPEG Sven Fröhlich, Norbert Weber Höhlenfreunde Dresden 2m

11.08.2013

C 14

WGS84: 36.29351°N, 32.70335°E

C 10 ?

C 11 ?

upper left entrance

C 11

+ C 10

C 14

Selin Tezcan ASPEG Sven Fröhlich, Norbert Weber Höhlenfreunde Dresden 11.08.2013

GİRİŞ +/- 0 m 23 m

2m 9.5 m 3.5 m 9m 2m

2.5 m

3.5 m 2m

12 m

2m 3.5 m 2.5 m

2m 2.5 m 3m 2.5 m

A. Kesit

0 4

U.Profile

0 4

MORCA DÜDENİ Derinlik: - 447 m Uzunluk: 1033 m Koordinat:

N 36 18 34.37" E 32 39 37.10"

2150 m a.s.l.

Morca Mevkii, Çamurlu Anamur , Mersin , Turkey Ölçüm Ekipleri Ağustos 2013: Saadat Lotfizadeh, Asghar Saeidian Temmuz 2014: Niloofar Afshar Narges Kokabian Saeed Kafshgiri Morteza Nadi Selin Tezcan Ender Usuloğlu

Çizim :

Saadat Lotfizadeh Ender Usuloğlu

Ölçüm Derecesi : UISv2

6-3-C

Harita Sembolleri Eğimli İniş Uçurum İniş Ağız Büyük Kaya Çöküntüsü Ufak Kayalar Buz, Kar Traverten Oluşum Sarkıt Duvarda Oluşum

Akan Su

40m