Mitt ryfylke nr 2 3013

M Nr. 2

2013

Det søte liv på Eiane

s. 32 Livet på Hiimsmoen • Portrettet: Hildeborg Juvet Hugdal • Rygerdoktoren • Galleri Eldhuset

4

Hiimsmoen

Innhald 17

Lysefjorden sjokolade

Kulp

28

Magasinet Mitt Ryfylke blir gitt ut i samarbeid mellom kommunikasjonsbedrifta Norsk Plan og Ryfylkealliansen.

Postadresse: Sandsvegen 134, 4230 SAND Tips oss: tips@mittryfylke.no Annonser: nina@mittryfylke.no Telefon: 52 79 04 80 Framsidefoto: Fotograf Nordtveit Opplag: 12 000 Distribuert i Ryfylkekommunane, og på diverse stadar i Stavanger – og Haugalandsregionen.

Trykk: Kai Hansen Trykkeri

2

11

Eplemost

Stålkvinna

Hiimsmoen - livet i kollektivet Astrid & Knut`s fruktmos - klare for ny eplehaust Portrettet - Hildeborg Juvet Hugdal Rygerdoktoren - den flytande ambulansen Kommentar: Espen Thompson Mat: Terje Bjørndal Lysefjorden sjokolade - gründer med søt idè Min tur: Anne Kari Skogerbø Galleri Eldhuset - tar heile garden i bruk Ryfylke Trebåtbyggjeri - frontar gamalt handverk Det skjer i Ryfylke Aktuelt: Roy Hegreberg

M

Galleri Eldhuset

16

22

Ambulansebåten

4 11 16 22 27 28 32 37 38 42 47 50

12

September 2013

Redaktør Judith Sørhus Litlehamar judith@norsk-plan.no

Journalist Elin Moen Karlsen elin@norsk-plan.no

Design Astrid Eidhammer Hjelmeland astrid@norsk-plan.no

Fotograf Jan Nordtveit jan@fotografnordtveit. com

Annonser Nina Østebø nina@mittryfylke.no

Verdifulle Ryfylke Snakk om pompøs overskrift. Nå er skribenten gått heilt av dei regionalromantiske hengslene. Verdifulle Ryfylke?

«For ein fantastisk reklame for Ryfylke.»

«Nå viser Ryfylke seg frå si beste side.»

«Ryfylke er verkeleg sett på kartet.»

«Dette arrangementet har ein utruleg verdi for regionen» Superlativa hagla frå ordførarar, arrangørar, næringsliv og eldsjeler. Tour des Fjords-sykkelrittet i Ryfylke 17. august var kanskje årets store PR-høgdepunkt for oss ryfylkingar. Snakk om verdi for Ryfylke. Eller?

Korleis måler ein kor vidt slike arrangement er vellukka? Arrangøren, TV-selskapa og hovudsponsorar sa alt før sykkelrittet at «dette vil vera så verdifullt for regionen, at de ikkje er klar over kor stor effekt det vil gje.» Og dei same sa det same etterpå: «For eit løft for Ryfylke!»

Eg seier det same viss Tour des Fjords kjem igjen neste år og året etter. Jo, visst har me vist fram flott natur. Takk og lov at det ikkje regna den dagen …

Tour des Fjords var strålande for Ryfylke. Men, endå viktigare i år var Saudadagane, Tomatfestivalen, Ryfylkedagane, Strandadagane, Frukt- og Laksfestivalen, Krabbefestivalen, og dei andre større og mindre samkomene me hadde. Som kjem igjen år etter år. Dei er verdifulle for Ryfylke dei! Som viser fram meir enn den flotte naturen vår! Som er tufta på folket, næringslivet, bøndene, entusiastane og eldsjelene. For ein verdi! Året rundt.

Kva verdi har Ryfylke? Eit namn på eit kart? Eit svevande

omgrep? Eit ynda fritidsmål? Ein floskel? Eit politiske samarbeidsfora? Ein bærebjelke i Rogaland? Ein usynleg flekk?

I haust set Ryfylkealliansen fokus på verdien av Ryfylke. Og då tenkjer me ikkje først og fremst på kroner og øre. Nei, kva haldningar og levesett vil me løfta fram? Kva kjenneteiknar ryfylkingen nå, og kva bør me hegna om eller tileigna oss framover.

Då er det godt å få hjelp av ungdomen. I desse dagar får 8. klassingane i Ryfylke ei spennande oppgåve. «Når eg er 50 i 2050 i Ryfylke» er overskrifta på tekstkonkurransen som 2000-modellane blir utfordra på å skriva. Korleis lever me i Ryfylke i 2050? Og kva verdiar pregar Ryfylke og ryfylkingen om 37 år?

Ver så god ungdom: De får utfordringa! Kanskje kan de hjelpa oss vaksne til å sjå verdien av Tour des Fjords, festivalen, fotballtreninga, klubbkvelden, familiemiddagen, skulekvardagen, nabokjerringa, SMS-en, handtrykket, latteren …

Ha ein verdifull haust! Gjer noko som får verdi for deg og dine. Gjerne i Ryfylke!

Tor Øyvind Skeiseid Ryfylkepatriot Prosjektleiar Ryfylkealliansen

Mitt Ryfylke på instagram

@hegeslilleboble #sommer i #hagen #mittryfylke #hageselskapet

@ingunnfossan #sokkaknuten #lysefjorden #høgsfjorden

September 2013

3

Daniel (16) imponerer p책 skaterampen

Det nytter står det på eit bilete i resepsjonen. På Hiimsmoen tar ein ungdommane og rusproblema på alvor.

Rusa på livet Det er stilt på Hiimsmoen. Det er sommar og mange av ungdommane er på tur. Det er roleg i stallen - dei fem hestane er på sommarferie i Valldalen. Arbeidsdagen er over, dermed er både det kreative rommet og verkstaden tom.

Ute på tunet treff me ungdommane, medan nokre prøver seg på skaterampen sit andre og pratar i solsteiken. Biletet kunne vore henta frå ein tilfeldig folkehøgskule eller internatskule, i staden for er det henta frå eit kollektiv som arbeider for å få rusfrie ungdommar. Medlever Mads Mordal (24) møter oss på tunet i t-skjorte, shorts og crocs. Han er ein av om lag 15

vaksne som bur saman med ungdommane døgnet rundt, seks veker på, og to veker av.

— Det er noko av målet her, at ungdommane skal leve eit så normalt liv som mogleg, seier han og viser oss rundt på tunet som er omkransa av stolte og høgreiste hus.

Dette er meir som ein livsstil enn som ein jobb. Det blir jo heimen vår også, det er mange barn som har vakse opp her på Hiimsmoen. Det er givande å kome så tett på ungdommane, ein får tette og langvarige relasjonar med dei, mange av ungdommane kjem attende på besøk i mange år.

Chantel (18) drøymer om å bli ambulansesjåfør. Første steg på vegen er å flytte til Stavanger.

September 2013

5

Alle som kjem til Hiimsmoen får sin eigen, heilt spesielle, kopp.

Odd - Arne Strand har vore her i 24 år. Han har sett det meste.

Nokre dukkar opp her og går rett i kjøleskåpet akkurat som i andre heimar, seier han og ler.

Det går bra med mange av ungdommane, og dei aller fleste ønskjer ein vidare kontakt med Hiimsmoen etter opphaldet. Årleg er det rundt tusen kontaktpunkt med tidlegare ungdommar. Sjølv byrja Mads å ruse seg som 13-åring, etter nokre år kom han til Hiimsmoen som 16-åring. Han har sett livet på Hiimsmoen frå innsida, i dag gler han seg over å lose andre unge menneske mot ei rusfri framtid.

— Det er verdifullt i denne jobben, eg har ei anna forståing for ungdommane sidan eg veit kva dei går gjennom.

Chantel (18) har vore på Hiimsmoen i halvanna år. Til dagleg jobbar ho på fargeriet Kafé nede i Sand sentrum.

Det var veldig kjipt å vere her i byrjinga, det har gått mykje opp og ned. Eg fekk ikkje mobilen min på to månadar og fekk reglar eg måtte forholda meg til som eg ikkje var van med frå før.

— Etter kvart forsto eg at dette var bra for meg, og då fekk eg òg meir fridom. Eg har prøvd å bu på lukka institusjonar, her er alt ope og mykje betre. Dette er heimen min, seier ho og har eit klokkeklart råd til andre ungdommar som slit: ta i mot den hjelpa du får, ikkje gjer motstand.

Chantel drøymer om å bli ambulansesjåfør, første steg på veg er å flytte til Stavanger og kome inn på helsefag der. I sommar var ho også saman med to vaksne ved Hiimsmoen i Armenia for å hjelpe nokre av dei fattige i landet. Ein som-

6

September 2013

Det runde bordet er biletet på felleskapen alle skal bli sett

mar som har sett sine spor, ikkje minst var det sterkt å vere med i arbeidet på eit akuttmottak for barn.

— Eg vil gjerne tilbake for å hjelpe meir, seier ho.

Tunet på Hiimsmoen vart bygd opp av den britiske familien Hunter som brukte staden som lakseslott. I 1924 overtok Røde Kors Hiimsmoen og etablerte tuberkulosesanatorium der. I ettertid har det vore både eldreheim og barnehage på moen. I 1982 starta Hiimsmoenkollektivet opp arbeidet under mottoet: å gjøre det umulige mulig.

— Me kan tilby ungdommane tryggleik, klåre rammer og struktur, dei treng det, seier Mads.

På Hiimsmoen ynskjer ein å fylgje ungdommane fram til eit betre og rusfritt liv. Det blir stilt krav til ungdommane sine liv på moen, her må dei delta i aktivitetar, og arbeide for å få helg. Målet er å leve eit så normalt liv som mogleg.

Det sosiale livet er viktig, ikkje minst dei faste turane som ungdommane får vere med på. Ved nyttår reiser dei kvart år til Hafjell på skitur, 17. mai blir feira på øya Skogerøya i Lillesand, sommarferien i år gjekk til Øytunet utanfor Kragerø, og i haustferien blir det arrangert tur til Røvær.

I haust skal dei ut på ridetur på Hardangervidda, på desse turane lærer ungdommane at dei kan få til det dei vil, berre dei vil det nok og arbeider hardt nok.

Sidan det er viktig at ungdommen får avstand til

Det er heimekoseleg på Hiimsmoen

Vennskapet er viktig, seier medlever Mads (f.v), Hans Reidar, Odd Harald og Daniel.

– Dette er ein god plass for dei som treng det, for dei som er sterkt rusavhengige Daniel (16) sitt gamle rusmiljø, både i tid og fysisk avstand, blir det som regel gitt få heimreiser dei første månadane.

Det gjeld for alle dei som er her, men det er jo ikkje alle som har noko å reise attende til. For nokre er dette heimen deira på alle vis, seier Mads.

Det er klart me blir påverka av dette, det er trist å sjå på dei som ikkje klarer det, i alle fall når ein veit kor lite det kanskje skulle til før dei hadde gjennomført opplegget. Målet er også at ungdommane skal få med seg ein bagasje dei kan ta fram og bruke seinare i livet.

— Me arbeider mykje med familiane, dei er veldige ulike, nokre er skeptiske til opplegget, andre er glade, og nokre er misunnelege på korleis me har det her.

På Hiimsmoen er det eit ope tun, her er ingen låste dører, ingen portar, ingen vakter som fotfølgjer dei unge. Her kjem dei for å fortene fridomen, her kan dei gå fritt så lenge dei respekterer reglane om å vere rusfrie og om å delta. Her er rom for alle hobbyar og interesser, ikkje alle vel eit passivt opphald. På kjøkkenveggen heng koppane, ein kopp til kvar, både ungdommar og vaksne. Alle med navn på.

Det runde bordet står sentralt midt i kjøkkenet.

— Mykje har skjedd rundt det runde bordet, seier Mads og ler. Fellesskapen er viktig. Alle skal bli sett.

Odd – Arne Strand står inne på kjøkkenet, den utdanna industriarbeidaren frå Nord-Noreg står med kjøkkenhand-

kleet over skuldra. Han har vore her i 24 år og sett det meste.

Framleis blir han motivert av resultata han ser hjå ungdommane, og meiner han sjølv har lært mykje og utvikla seg som menneske i kontakt med stadig nye ungdommar.

— Dei vaksne her har veldig varierte bakgrunnar, mi rolle her er som «vaktmesteren», men det er viktig at me er ulike, alle har noko å bidra med i forhold til ungdommane, seier Odd-Arne medan han diskuterer korleis ein skal få den nye skate-rampen ferdig på den beste måten.

Guten på skaterampen er Daniel (16) frå Bergen, han kom til Hiimsmoen i sommar, etter fleire år med rusproblem. No har han vore rusfri i fem månadar, og er stolt over det. Han har berre lovord å kome med om Hiimsmoen: han vil ikkje attende til det gamle miljøet sjølv om han av og til saknar heimbyen.

— Dette er ein god plass for dei som treng det, for dei som er sterkt rusavhengige, seier ungguten.

Han tar fart, og sikter over rampen. Står fjellstøtt i landingane, han er knallgod seier dei som står rundt. Dei har sett det før. At unge med store talent kjem til Hiimsmoen - der er det rom for å dyrke både talent og interesser. Målet er at ungdommane er her i fire år, fire viktige år. Og mange av ungdommane har tett kontakt med moen, også etter at dei flyttar ut.

— Dei som er rusfrie fungerer også som førebilete for dei som bur her no, slår Mads fast.

September 2013

7

– Det gjer meg ingenting med faste rutinar, det er berre bra.

Odd Harald (18)

I kafeen Fargeriet får ungdommane prøve seg i arbeidslivet på like vilkår som ungdommar frå bygda. Hiimsmoen eig også husvære tilgjengeleg i gata på Sand og i Stavanger, der ungdommane kan bu når dei er meir sjølvstendige og klare til å ta eit skritt ut mot resten av verda.

Heimen på Hiimsmoen er koseleg med sofakrok i stova, bilete og teikningar på veggene laga av ungdommane. Oppe i 2.etasje heng rammer med bilete frå innkjøringsleirane. Ei ramme frå kvart år, 30 rammer med minner om vennskap, aktiviteter og sterke opplevingar. Gutane ute på tunet fortel om sterke vennskapsband, om krevjande oppvekst og om livet på Hiimsmoen.

— Det er trygt her, seier Hans Reidar (17) som har vore her i åtte månadar.

Odd Harald (18) nikkar og er samd i det. Han kjem frå Egersund og har vore nokre få veker på Hiimsmoen.

Likevel set han allereie pris på dei faste rammene livet på moen gir.

— Det gjer meg ingenting med faste rutinar, det er berre bra. Og det er bra at me ligg såpass langt vekke frå byen og freistingane som er der.

Begge to legg vekt på at det tar tid å bli rusfri, det er ikkje gjort på ein dag å finne seg sjølv. Her er dei samla om det same målet og ser på resten av ungdommane som ein enkel gjeng å kome inn i.

— Det går mange dagar der eg ikkje

tenkjer på rus eingong, seier Hans Reidar, medan Daniel skyt inn: — Me rusar oss på livet i staden for.

— Kva er grunnen til at ein byrjar å ruse seg trur de?

—Mange er nysgjerrige på det, eller har familieproblem.

— Mange blir også mobba og ser på dette som ei trøst, seier Odd Harald som drøymer om å utdanne seg til børsemakar.

Mange av oss er redde for å hamne tilbake i det gamle miljøet, det vil me ikkje, slår han fast.

Av Judith Sørhus Litlehamar Foto: Fotograf Nordtveit

Foto: Kjetil Brekke / suldalfoto.no

Me leverer straum og breiband Ta ein prat med oss – ring 52 79 26 00 www.sev.no

Rutebuss Min jobb er å gi deg en god trykkeopplevelse

Turbuss Verkstad Tlf. 52 79 04 00 - post@suldal-billag.no www.suldal-billag.no

Stavanger Kontorveien 12, 4033 Stavanger Tlf: +47 51 90 66 00 - Faks: + 47 51 90 66 35 Kristiansand Rigetjønnveien 3 - 4626 Kristiansand Tlf: +47 38 00 30 50 - Faks: +47 38 01 43 42 Den gode trykkeopplevelsen

www.suldal-billag.no www.kai-hansen.no

Følg oss på

Aktivt næringsliv gir godt bygdeliv

Hjelmeland Sparebank er ein sjølvstendig og solid sparebank i og for Ryfylke, med hovudkontor i Hjelmeland. Banken, som har ein forvaltningskapital på ca. 2 milliardar kroner, tilbyr alle finansielle tenester for privatpersonar og næringsliv. Banken sysselset 22 personar.

Hjelmeland Sparebank

Bedriftsetablering, vekst og nyskaping - treng DU råd?

Foto: Anne Lise Norheim

SULDAL VEKST har KOMPETANSE og NETTVERK!

Sjå meir om oss på www.suldalvekst.no

Bank – Sparing – Forsikring

4130 HJELMELAND, Tlf: 51 75 44 00 fax: 51 75 44 01 post@hjelmeland-sparebank.no, hjelmeland-sparebank.no

Eplemost-

pionerane

Astrid og Knut Skårland har nokre få frukttre i hagen. Her er Astrid sin favoritt Discovery-eple.

Kvart år pressar Astrid og Knut Skårland 40 tonn eple til most heime i eit lite produksjonslokale i tunet på Strand. Det er ikkje bare eplemost ekteparet lagar. I hyllene deira i utsalsdelen står mellom anna også plomme- og stikkelsbærsyltetøy og rips- og rabarbrasaft.

Det er framleis roleg i den garasjeliknande bygningen, som husar saftkokaren og eplepressa til Astrid og Knut på Tau. På grunn av den kalde våren er eplehausten eit par veker forseinka. Men i neste veke brakar det laust.

— Når vi begynner for fullt med epla, blir det lange dagar, slår Knut fast.

— Vi har med oss ein nabo og klarar godt jobben i lag, fortel Astrid.

Eplemostproduksjonen varer frå rundt 1. september til ein gong uti november. I år blir dei nok ferdige endå seinare.

Epla kjøper han frå fruktbønder, men folk kan også kome og levere eple til fruktmostprodusentane. Astrid og Knut kjøper også ein del plommer av ryfylkebønder.

Epla blir først knuste, før safta blir pressa ut av dei. Så blir dei pasteuriserte, og då skal dei varmast opp til minst 78 grader og ikkje over 80 grader. Pasteuriseringa sørgjer for at produkta deira er haldberre lenger. Sidan blir dei tappa på glasflasker og i plastbehaldarar i pappkartongar i ulike storleikar.

12

September 2013

I dag har jærmannen Knut 50 liter med opalplommer på kok. I ein trekasse står allereie fleire titals glas fylde til randen av nykokt, ferskenraudt syltetøy. På kvar einaste av desse skal ekteparet setje på ein etikett for hand. Det blir ikkje tatt nokre snarvegar i frukt- og bærproduksjonen på Strand. Det kan dei heller ikkje, for reglane for produksjon av mat som skal seljast er strenge.

Utanfor i tunet står ein høgreist kvit Citroën Jumper, som ekteparet er stolte av. Med logo og stort bilete, samt informasjon om bedrifta til ekteparet, viser bilen godt igjen for eventuelle kundar. Knut køyrer rundt og sel produkta deira på messer, utanfor butikkar og i samband med ulike arrangement.

— Eg er mykje ute og sel i løpet av året, det gjer eg når vi ikkje held på med eplemostproduksjonen, fortel Knut. Han sel produkta frå Haugesund i nord til Lyngdal i sør.

Det er ikkje berre frukt og bær som fyller dagane hans. Knut Skårland (65) har vore emissær sidan han var 19 år gamal.

— Eg deler ut livets vatn også, og det er gratis. Det hadde eg

Eg har i alle fall passert 2000 liter i smaksprøvar eg har gitt ut. sett pris på om du fekk med, seier 65-åringen med eit smil.

Med åtte barn og 21 barnebarn er det heller ikkje vanskeleg å fylle tida. Sonen Erik har overtatt garden Nestegard som foreldra hans kjøpte i 1983. Det er Tysvær-jenta Astrid, som har bondeblod i årene.

— Sidan ho har tjukt bondeblod i årene, måtte jo eg også bli bonde, ler Knut. Dei forpakta ein gard i Bjerkreim i fleire år, før heile familien flytta til Strand i 1984.

Knut jobbar også litt som avløysar for to av sønene, som driv kvar sine gardar, medan Astrid hjelper til med pass av barnebarna. Astrid har førtidspensjonsert seg, men det er ikkje Knut klar for heilt ennå.

— Eg blir 66 i januar, og då, veit du, smiler han lurt. — Då kan eg gjere som eg vil. Eg kunne tatt ut førtidspensjon, men eg er ikkje slik.

Det er så vidt han har tid til å snakka med oss og bli fotografert. Han er uroa for at raudfargen i syltetøygryta skal gå over til brun. Gryta er skrudd av, men han skulle så gjerne ha ausa resten av syltetøyet over i glasa. Inne ventar Astrid med nykokt kaffi og smurde rundstykke. Ho lar seg lokka ut i frukthagen, for å bli fotografert saman med ektemannen. Dei har både plomme- og epletre, rabarbra, rips og stikkelsbær i hagen, men det er ikkje dei sjølve som står for det meste av råvarene til produksjonen.

— Vi kunne laga mykje meir ripssaft, om vi berre hadde fått tak i meir rips. Vi veit jo at det er mange som har rips i hagane, som dei ikkje nyttar seg av, seier Knut. Årsaka til at produksjonen i løpet av dei 12 åra har blitt utvida til meir enn berre eple, er rett og slett fordi folk spør etter andre produkt når han er ute og sel.

— Det er jo eplemosten som er hovudproduktet vårt, alt det andre er berre biprodukt, seier han. Det som er greitt med den andre frukta og bæra er at dei kan frysast ned og produserast til saft og syltetøy gjennom heile året. Ekteparet har fleire store fryseboksar bugnande av frukt og bær.

Astrid og Knut leverer eplemost til restaurantar og hotell på Nord Jæren. Lokalt kan du finne fruktmosten deira på Preikestolen Fjellstue, i Rosehagen, Lilland Hotel og på spahotellet på Hjelmeland.

— Den beste og mest trufaste kunden vår er Kronen Gaard på Sandnes, fortel Knut.

Av og til kjem også turbussar innom tunet til Astrid og Knut, for å sjå på produksjonen og kjøpe varene deira. Ryfylkekokken Frode Selvaag har vore ein god ambassadør for fruktmostprodusentane på Tau. — Eg har kjøpt fruktmost av Astrid og Knut i mange år. Dei er pionerar i Ryfylke på eplemost. Årsaka til eg handlar hos dei, er heile pakka dei tilbyr. Dei er flotte menneske, som gir av seg sjølv. Produksjonen er gjort på ordentleg, skikkeleg og heimelaga vis, det er ikkje noko industri over det, seier Frode Når Knut kokar plommesyltetøy peikar han på er det viktig at det ikkje blir brunt. Sjølv om det blir mange syltetøyglas er det ingenting i høve til fruktmostproduksjonen deira.

Selvaag.

— Dei er flinke til å utvikle nye produkt og ikkje redde for å prøve nye ting. Dei gjer også ein god jobb i å hausta av naturen, som vi alle burde bli betre på. I tillegg leverer dei produkt som er gode på smak, legg han til.

Nå er Astrid og Knut ikkje lenger åleine om å vere fruktmostprodusentar i Ryfylke.

— Eg trur vi kan seie at vi har vore ein plogspiss på dette å få fruktmost inn i butikk. Eg har i alle fall passert 2000 liter i smaksprøvar eg har gitt ut. Det gjer nok at vi har vore med på å opne marknaden for dette produktet, slår Knut fast.

Fruktmosten deira er eit reint naturprodukt utan nokon form for tilsetting.

— Eg liker godt at vi skapar noko sjølv, smiler Astrid.

Derfor held dei fram med frukt- og bærproduksjonen, sjølv om fjoråret blei eit tøft år med tanke på nye avgifter som måtte betalast.

Nå klarer ikkje Knut å vente lenger, opalplommesyltetøyet må ut av gryta. For brunt plommesyltetøy, det vil han ikkje ha. 500 glas med syltetøy er ferdige når kvelden er omme.

Av elin Moen Karlsen Foto: Fotograf Nordtveit

Min arbeidsdag Me utfordrar bedriftsleiarar til å dokumentere arbeidsdagen sin i bilete.

I dag: Monica Johannessen frå Landa Park.

På Fossanmoen, Forsand i Ryfylke, ligg tuftene etter Landabusetjinga, eit eineståande funn i norsk historie og arkeologi. Det budde folk her samanhengande i 2000 år - frå omlag år 1500 f.kr. til år 600 e.kr.

Husfrua Monica Johannessen har ein travel kvardag med dyrestell, administrative oppgåver og matlaging i landsbyen. Landa har ope gjennom heile sommarsesongen, i tillegg til forteljingar og aktivitetar for både liten og stor tilbyr dei museumsbutikk, ei

utstilling om Lysefjorden pg matservering.

Basert på funna er Fortidslandsbyen Landa Park gjenreist med tre rekonstruerte bygningar som representerer bronsealder, jernalder og folkevandringstida. Det første huset frå bronsealderen stod ferdig i 1995. Gildehallen er den største bygningen på Landa.

Ein trur at huset blei brukt som bustad for ein leiande familie i landsbyen og kanskje til ulike festar og samlingar.

Les meir på landapark.no

VerVekampanje 2013 Landets største næringsforening er i stadig vekst. Og bra er det, for jo flere på laget jo sterkere står vi.

Vervekampanjen 2013 er nå godt i gang!

Fram til 1. september har du muligheten til å få en signert utgave av Kjartans Tango til en verdi av kr 449,- ved deltakelse i vervekampanjen.

For MEr inForMaSjon, Ta konTakT: Tove-Mette Sædberg Telefon: 51 51 08 71 – Mobil: 93 26 64 01 Epost: saedberg@stavanger-chamber.no

14

September 2013

Elianne Strøm Topstad Telefon: 51 51 08 73 – Mobil: 92 64 25 83 Epost: topstad@stavanger-chamber.no

Ryfylkepuls

Preben Falck er glad i Ryfylkenaturen, her frå Strandalsgubben, på vegen mellom Øvre Moen og Stranddalen. Foto: Elin With Falck.

Mitt Ryfylke er lekegrind. Det er i Ryfylke jeg finner natur til å søke utfordringer.

Ned elvestryk og opp på høye fjelltopper, like godt på ski og barmark. Rett utenfor stuedøra har jeg alle de mulighetene jeg kan ønske meg fra fjord og skjærgård til snaufjellet.

Mitt Ryfylke er sjelefred. Den lille gressbakken oppunder Napen der det var så lunt og fint i sola. Lange steg over grunnfjellet mot Melands Grønahei. Endelig luft under vingene og rom til å tenke langt og høyt. Her oppe trengs verken meditasjon eller terapi. Over tregrensen trives jeg aller best, ikke dårlig da å bo et sted der tregrensen noen steder går helt ned til havet.

Mitt Ryfylke er treningsstudio. Hvem trenger tredemølle når du kan lange i vei opp bakkene fra Viglesdalen en fin høstdag?

Hvorfor stresse med pulsklokke og stramt treningsprogram når Ryfylkestien byr på balanseøvelser i steinura, høye kneløft gjennom den blaute myra og gode intervaller i motbakkene? Sjelden er livet så godt som når du kommer frem til hytta, får skylt av den verste svetten i fjellbekken og kjenner på hvordan det er å være godt sliten.

Mitt Ryfylke er matfat. Sjelden smaker næring så godt som når du har vært ute en hel dag. Selv boksemat blir delikatesser når bilveien ligger to dagsmarsjer unna. Gleden over komlene på Stranddalen, jordbærene fra Fister eller spekeskinka fra Suldal blir tilsvarende mye større!

Men mitt Ryfylke er også tørrlagte elveleier, anleggsveier og høyspentmaster. Etter dager i urørt natur er det nedtur å støte på endeløse magasiner med ørkenlandskap langs bredden, eller se høyspentmastene tårne seg opp hele den lange dalen på vei til Holmevass. Gleden over å slite seg langt inn i urørt fjellheim blekner når du treffer dumperne på anleggsveien. Ryfylke har betalt en høy pris for å skaffe kraft til vår velstand. Fortsatt mener noen at Ryfylke har mer å gi, at urørte fosser og fjellvidder kan forbrukes videre uten tanke på framtidige generasjoner. En feilslått energipolitikk løser ikke klimaproblemene, men skaper uro for Ryfylkenaturen.

Mitt Ryfylke er muligheter. Utenfor dørstokken har vi et helt komplett fjord-, lavlands- og fjellandskap med internasjonale attraksjoner som Preikestolen, Kjerag og Flørlitrappene. Alt dette midt i et vekstområde med verdens beste økonomiske utsikter. Jeg er sikker på at Ryfylke har nok å tilby både gjester og fastboende, slik at Ryfylke forblir et godt sted å bo, virke og besøke. Vårt Ryfylke har et knallgodt utgangspunkt, men vi mangler et større felles løft for å utløse dette potensialet. Det er nettopp der mulighetene i lekegrinda Ryfylke ligger!

Preben Falck, dagleg leiar Stavanger Turistforening

Kulturtipset Nyleg skal du ha funne ein kjekk liten brosjyre i postkassen din som det stod «Kulturhaust i Ryfylke» på.

Eit triveleg kultursamarbeid mellom kommunane Rennesøy, Finnøy, Forsand, Strand, Suldal, Sauda og Hjelmeland har ført til at denne brosjyren er blitt ein årviss tradisjon. Her finn du variert program for dei fleste alders- og interessegrupper. Du vil sjå at fleire arrangement er like i desse kommunane, men kanskje vél så mange vert tilbydd berre i ein einskild kommune.

Avstanden mellom kommunane våre er jo relativt kort, derfor bør du også studere nøye kva nabokommunen din har å tilby. Kanskje du også der vil finne eit program som vekker interessa di?

Me er som vanleg stolte av brosjyren og programma me kan presentere, og er takksame for at økonomisk støtte frå både Rogaland fylkeskommune og Ryfylkefondet gjer det mulig for oss å kunne tilby deg dette. Me håpar derfor inderleg at du brukar brosjyren.

Ofte høyrer me: — Nei, så synd, var det i går dette vart arrangert? Dette ville eg då ha vore med på! — Så derfor vil er sei deg: Finn fram kulturbrosjyren nå med ein gong og legg den på ein stad der du ser den dagleg! Og finn du den ikkje igjen så spør etter ein ny frå kulturkontoret. Det skjer meir i kommunen din enn du kanskje kjem på i farten, så fylg med! Og ein annan ting bør du også notere deg: Kulturdeltaking gir god folkehelse.

Eldfinn Austigard, kultursjef Hjelmeland kommune

September 2013

15

5

Stålkvinna Den sterkaste kvinna i verda har stål i blikket.

Hildeborg Juvet Hugdal (30) er verdsmeister og kjendis i eiga heimbygd.

Det er tidleg på morgonen, Saudahallen har såvidt opna dørene, men Hildeborg er på plass. Ho viser veg ned til eit av dei mørkaste romma i hallen. Her nede er det tunge vekter, fuktig luft og seierbilete på veggene som tel.

Det var her det heile starta. Hildeborg er toppidrettsutøvar, mor og lærar. Med lærarjobb på Vaulen skole i Stavanger, ein aktiv 2-åring i hus og ein streng treningsplan krev kvardagen god planlegging.

— Eg er god på planlegging, og god på lister. Det handlar om system, om å lage middagen klar kvelden før, om å gjere alt klart til neste dag, det skal lite til før det går ut over ei treningsøkt, seier Hildeborg.

Sambuaren Loyd er også styrkeløftar på eit lågare nivå enn Hildeborg, han jobbar nesten berre kveldsvakter, og familienettverket i Stavanger er ikkje så stort at barnevaktene står i kø. Dermed blir det kamp mot klokka for å få tid til verdifulle treningsøkter. I praksis betyr det at Hildeborg gjerne møter opp på jobb i treningsklede, og at minutta mellom jobb og trening er verdifulle.

— Som regel klarer eg å presse inn ei treningsøkt før eg hentar i barnehagen,

September 2013

17

– Ein må ha vilje og vere litt sta. og då har eg ingenting å gå på. Det kan vere nok at nokon stoppar meg i gangen for å prate når eg er veg ut.

Dermed kan heile økta bli øydelagt.

Det er nesten skummelt å tenkje på, men slik er det, slår verdsmeisteren fast.

Ho er verdsmeister i styrkeløft, både i junior- og seniorklasse. I tillegg til 10 NM-gull og tre EM-gull. I mai i år slo ho sin eigen verdsrekord i benkpress under EM i Pilzen i Tjekkia. Der løfta ho svimlande 216 kilo, og dermed var comebacket ein realitet. I NM i juni prøvde ho på rekordløft i benkpress på nytt, men 220 kilo var ikkje mogleg å få til i meisterskapen der ho sleit med ein overtråkk-skade.

— Det er viktig å stadig setje seg nye mål. Det krev meir å setje nye personlege rekordar no enn det gjorde i byrjinga. No er 2,5 kilo mykje å auke med, på dette nivået må ein ta små steg for å kome vidare.

— Kva er målet?

— Hehe, målet? Tja, eg har jo lyst til å sjå 700 kilo som samla tal under eit stemne, seier ho og ler. — Det må vere lov å seie det.

Til no er rekorden på det Hildeborg har løfta samla i benkpress, knebøy og markløft 677,5 kilo, etter fødselen har ho vore oppe i 658,5 kilo.

— Det er kroppen som bestemmer kor lenge eg kan halde på, slår ho fast.

Skadane har vore mange og tunge. Etter VM i New Dehli i India i 2009 der Hildeborg kom på 2-plass samla tenkte ho at karrieren kanskje var over. Men

18

September 2013

behovet for å setje seg nye mål kom attende og no har ho ingen planar om å gi seg.

— Det går ikkje ein dag utan at eg har vondt ein eller annan plass i kroppen, men det er verdt det, seier ho. Kvar einaste veke er det ny behandling hjå manuell-terapeut.

— Eg er blitt flinkare til å høyre på kroppen, seier ho og minnest faren sin reaksjon når ho 20 år gamal kom krypande heim frå handballkamp. Då hadde ungjenta drive seg sjølv hardt over lang tid, med tunge styrkeløft og hard trening for å bli best mogleg på handballbanen.

Pappa pleier ikkje seie så mykje, men då sette han foten ned. No var det på tide at eg valde kva idrett eg skulle halde på med, og ikkje dreiv meg sjølv så hardt.

Ho valde styrkeløft, sjølv om det ikkje var enkelt å legge handballen på hylla.

— Eg byrja jo med styrkeløft for å bli betre på handballbanen. Og med mamma som har vore handballtrenar her inne i alle år, var det ein viktig del av meg det også.

Foreldra og engasjementet deira er viktig i dag også. Mamma Irene Juvet Hugdal legg feriane sine opp etter VM og EM, og ringer dottera for å få oversikt over helger der ho treng hjelp til barnevakt.

— Utan det nettverket hadde det aldri gått. Det er litt rart, for i Stavanger har eg lite familienettverk, men eit veldig godt miljø på trening. Her inne er det einsamt å trene, men mange barnevakter. Det er eit dilemma.

Ute i gatene i Sauda blir Hildeborg stoppa ved annakvart hjørne.

— Eg må få gratulere deg med alt du har fått til, ropar ei eldre kvinne som sit på kafé når Hildeborg går forbi.

Hildeborg takkar høfleg og svarer at det er kjekt dei heime følgjer så godt med. Snart er det VM på heimebane i Stavanger, og heile Sauda er venta som publikum og hjelpemannskap. I Blomsterbua kjem Linda Dolmen ut i døra, ho står for mat og blomar under

P R O F I L

Navn: Hildeborg Juvet Hugdal Alder: 30 Sivilstatus: Sambuar med Loyd og mor til Georg (2) Aktuell: Klar for VM i styrkeløft på heimebane i Stavanger i november Drøymer om: VM-medalje i ein fullsatt Stavanger idrettshall.

Les: Særs lite bøker, strekkjer meg til nettaviser for å halde meg oppdatert.

Høyrer på: Radio /typisk topp20musikk.

Førebilete: Dei som har mot til å fylgje draumane sine trass i utfordringar eller hinder på vegen.

— Det er viktig for meg å takke Sauda kommune som har støtta meg gjennom så mange år, det er kjekt å kunne løfte for heimbygda.

VM og har allereie kryssa helga av i kalenderen.

— Sjølvsagt stiller me opp for Hildeborg, slår ho fast.

Og igjen blir mamma Irene viktig, ho skal ta seg av oppvartinga til dommarar og funksjonærar.

Tidlegare ordførar Laura Seltveit har jo vore ein av dei ivrigaste i heiagjengen, så nå reknar eg med at Frode (Sulen, ordførar i Sauda, red.merk) stiller opp, seier Hildeborg og ler.

— Det er viktig for meg å takke Sauda kommune som har støtta meg gjennom så mange år, det er kjekt å kunne løfte for heimbygda.

Men tilbake til vektene i Saudahallen. På veggen heng seierbilete av Hildeborg og teksten: Til Margoth, takk for mulighetene eg fekk. Helsing Hildeborg.

Takken er retta til tidlegare rektor på Sauda Vidaregåande skule, Margoth Sundsbø, der Hildeborg gjekk på idrettslinja.

— Dei la verkeleg til rette for meg, og gav meg lov til å trene i skuletida. Utan dei hadde eg ikkje nådd så langt.

For timane i styrkerommet kunne bli både mange og lange.

Ho minnest godt korleis ho gav veslesøstera snop for at ho iallefall kunne sitje å sjå på medan Hildeborg trente.

— Då vart det ikkje så einsamt iallefall, seier verdsmeisteren og ler.

Det er ein einsam idrett. Og ein idrett du ikkje tener pengar på, skal du gjere det bra økonomisk må du satse på sykling, ski eller golf. I denne idretten er også sponsorane få.

— Det er viktig å ha ein jobb å falle tilbake på, eg er glad eg har det, seier ho og viser til kvinneprosjektet i Olympiatoppen

20

September 2013

ho deltok i , der målet var å overbevise toppidrettsutøvarar om kor viktig det er å ha ein jobb og eit anna liv i bakhand. Plutseleg kan karrieren vere over, og då må nettverket rundt fungere.

— Kva med miljøet i idretten? Og alle dopinghistoriene ein høyrer om?

— Det er trist. I mange aust-europeiske land er doping heilt vanleg. Det er høge forventningar til at ein skal løfte tungt over lang tid, og mange lar seg presse til å dope seg. Det er trist å sjå, men også vanskeleg å rydde ut, trur Hildeborg som nyleg har sett sin argaste konkurrent frå Russland bli utestengt på livstid.

— Eg trur ikkje dei jentene har det så bra, dei er meir som maskiner enn som idrettsutøvarar.

Ho løftar for fotografen. Eigentleg var dette den einaste fridagen denne veka, men likevel har Hildeborg byrja på morgondagens økt. Ho kryssar av i eit langt skjema når kvart løft er over. Ho festar nyrebeltet rundt magen, spikrar eit fast blikk i spegelen framfor seg, grip hardt rundt stanga og løftar.

Pusten, teknikken og kroppen er i full kontroll. Det einaste det handlar om er å løfte bra. Treninga over mange år har gitt resultat.

— Kva er rådet ditt til andre unge som vil lukkast?

— At ein må stå på og vere tolmodig. Mange har talent, men ein kjem ikkje langt nok med berre det. Ein må ha vilje og vere litt sta.

Av Judith Sørhus Litlehamar Foto: Fotograf Nordtveit

Vi er banken for hele Ryfylke - du finner oss i din egen kommune.

Vi er 50 ansatte som er her for å hjelpe deg med alle finansielle behov knyttet til bank, forsikring og eiendomsmegling – enten det gjelder privat eller næring.

Du finner oss i Sauda, Sand, Årdal, Jørpeland, Tau, Forsand, Judaberg og Vikevåg.

Har du prøvd vår mobilbank for privat eller bedrift?

Finn oss online på em1.no og sr-bank.no

Tlf: 51 75 95 50 e-post: post@rymi.no www.rymi.no

Etter å ha vært uten kjedetilknytning i mange år, ser vi nå fordelene av å være under en større paraply.

Vi er opptatt av å ha fornøyde kunder, og opplever at kjeden også har stor fokus på dette, noe de har bevist gjennom å ha Norges mest fornøyde boligkunder tre år på rad.

blir en del av

Mannskapet på Rygerdoktoren er godt kjende i Ryfylkefjordane.

Losar livet

Når legekontoret er stengt eller skodda heng over Ryfylkebassenget er det Rygerdoktoren som reddar liv.

Legebåten ligg ved kaien på Judaberg, dagen er framleis like roleg på land som den er på sjøen. Sola blenker i vindstille sjø. Oppe på terrassen i leiligheten Rødne leiger i Coop-bygget sit kaptein Sjursen, Per Bråthen og Alf Kvia. Dei sit tilbakelente i hagestolane, ler over kaffikoppane medan telefonen heng i beltet. Ein veit aldri når den ringer, eller kva det betyr for resten av arbeidsdagen. På terrassen står ein gassgrill og eit treningsapparat lent inntil veggen.

— Grillen er mest i bruk, ler Per. Rygerdoktoren har totalt ni tilsette på båten og er stasjonert på Judaberg. Kaptein Sjursen pendlar frå Sandnes, medan Alf bur på Bryne. Av denne arbeidsgjengen er det berre Per som bur på Finnøy. Dei er på båten ei veke om gongen, og har to veker fri. Rødne tapte nyleg anbodet om framleis drift av legebåten i Ryfylke. Det har ført til eit skred av støtteerk-

22

September 2013

leringar frå både innbyggjarar og hyttefolk i bassenget. Over 4700 personar har trykt liker på facebook-sida: Behold Rygerdoktoren. Diskusjonane har vore mange dei siste vekene: burde anbodsrunden vore avlyst på grunn av feil saksgang?

Har Helse Stavanger sett lista litt for lågt og tenkt for mykje på pris? Etter mange år med erfaring frå å drive legebåt i bassenget blir overgangen stor.

— Det er pengane som rår, me kan ikkje seie så mykje om kva som er best. Me er mest leie oss for jobbane som no er sett i fare, og for at innbyggjarane her truleg vil få eit redusert tilbod, seier Per. Gjengen på legebåten har truleg nok erfaring til å bli verande i selskapet, men det er ikkje like kjekt å ta over jobbar som andre skulle hatt. Kaptein Sjursen har vore her i 35 år. Han har sett det meste og er betre kjendt i ryfylkebassenget enn i sin eigen bukselomme. Saman har teamet på båten brei

Kaptein Sjursen styrer büten med stø kurs.

Alf, Kaptein Sjursen og Per slappar av mellom slaga. Rødne leiger ein leilighet i Coopbygget på Judaberg der mannskapet bur.

erfaring og fast sjukepleiar om bord. Rødne har lagt vekt å tilby ein velustyrt båt med plass for nyvinningar og den rette kompetansen. Det er alltid krav til at minst ein av dei tilsette på båten har fagbrev i ambulansefaget.

— Kompetanse er nøkkelen. Me må vere trygge på det me gjer. Folk forventar at me kan hjelpe, og me må kunne stole på kvarandre. At me veit at jobbane blir gjort automatisk.

I samråd med lege i Finnøy, Evind Vestbø, har ein innreia båten på den best moglege måten. Rygerdoktoren er ikkje berre ein ambulansebåt, men også eit flytande legevaktkontor store deler av døgeret. Med ein maksfart på 44 knop klarer ambulansebåten å kome seg frå Finnøy til Stavanger på 20 minutt, ofte er det kritiske og viktige minutt ein kjempar i mot. Lege Vestbø er også ein av dei som har reagert mest på at Rødne no har mista anbodet. Han går så langt i Stavanger Aftenblad at han kallar det uforsvarleg å satse på ein betydeleg eldre båt som også har ein langt lågare maksfart.

— Me har mykje å takke Vestbø for, nikkar mannskapet. Han står på for oss.

Telefonen ringer. Alf sprett opp av stolen, dei kikkar på kvarandre. Dei veit at det ikkje er alvorleg, det høyrer dei på tonen.

— Det var dyrlegen, ho ville på tur til Ombo, seier Alf og nikkar mot journalisten. — Det passa jo godt.

Det er på tide å drikke opp kaffien, hente jakkene som sirleg heng på knaggane utforbi døra og springe ned trappa. Kaptein Sjursen grip capsen med same navnet og ler godt: — Det er trygt med eit fast lag som går saman i sju døgn.

Me blir veldig samkøyrte, det er nesten som å ha to mannlege sambuarar. Eg ser jo desse gutane nesten meir enn eg ser kona. Men me har kvart vårt soverom, seier Sjursen og ler skrattande.

Dei andre ler med før Per blir alvorleg: — Det er viktigare enn me kanskje kjem på, det at me kjenner kvarandre så godt. Me veit kva me er gode og dårlege på, det styrker teamet at me er ulike. Og eg må kunne stole på at Alf gjer det han skal utan at eg må sjekke det.

— Lagspelet er viktig, kjettingen er aldri sterkare enn det svakaste leddet.

Ryfylkebassenget er stort, det er viktig med lokalkunnskap for å manøvrere rett, både i landskap og innbyggjarar. Mannskapet på Rygerdoktoren veit kor folk bur og

24

September 2013

Rygerdoktoren er ein velutstyrt legebåt som har det meste ombord. Per Bråthen er glad for at ein kan stole på utstyret ein har med seg.

kven dei kan ringe viss det dukkar opp problem.

— Når alarmen går veit me kven naboen er og kan ringe han viss noko står på. Det sparer me mykje tid på. Det er mange øyar å velje i, men me kan vegen og kjem dit raskt, slår Sjursen fast før han legg til: — Den beste vegen er ikkje alltid den kortaste. Det tar tid å bli så godt kjent.

Det er ikkje store ulukker kvar veke, men mange gonger har dei dårleg tid. Det handlar om å hjelpe så raskt som mogleg.

I snitt har dei kanskje ein til to turar til dagen. Etter Finnfast kom på plass har ein også fått eit betre bemanna legekontor som klarer å ta seg av meir på dagtid. Men når det gjeld har dei inga tid å miste.

— Det mange ikkje veit er at me er på veg lenge før telefonsamtalen med 113 er over. Me får stadig oppdateringar på samtalen med pasienten, men me rører oss alltid i rett retning, me sit ikkje og ventar.

Utfordringane er det også flest av på sommaren. Med alle turistane og båtfolket blir folketalet i regionen dobla. Noko som kan gi travle dagar for Rygerdoktoren.

I dårleg vèr eller i situasjonar der ventetida kan bli lang kan dei også sove i båten. Her har dei kjøkken, soverom og bad. Og matlager. Dei andre tullar med at Per alltid må ha sjokolade i nærleiken. Kall det gjerne kriseproviant. Dei driv båten sjølve, tek seg av det tekniske dei får til. Er ikkje båten i god stand har dei ingenting å gjere på sjøen. Og den må vere i orden når alarmen går. Kaptein Sjursen set æra si på det.

— Me har lister me sjekkar kvar dag. Det er noko av det viktigaste me gjere i løpet av dagen. Me må stole på utstyret vårt. Åtte minutt tar turen frå Judaberg før båten fresar inn mot kaien på Ombo, dyrlegen gjer seg klar til å hoppe i land. Eg blir ikkje så lenge, kanskje ein halvtime ropar ho til Sjursen då ho hoppar på land. Det er greitt, ropar han attende før dyrlegen forsvinn i bilen til bonden som ventar på kaien.

Båten er som eit flytande legekontor, med alt ein treng sirleg stabla i hyller på veggene. Midt i båten står senga klar for nye pasientar. Her er også god plass til pårørande. Medan dei ventar på at dyrlegen skal bli ferdig blir det varmesøkjande kameraet i båten prøvd ut. Alf hoppar gladeleg på land for å bli observert av kameraet som viser aktivitet og menneske i raude fargar, medan det kalde er blått.

— Det er viktigare enn me kanskje kjem på, det at me kjenner kvarandre så godt. Me veit kva me er gode og dårlege på, det styrker teamet at me er ulike.

Per Bråthen

Kameraet kan vere avgjerande for å finne menneske som ligg i sjøen til dømes. Det er eit viktig arbeidsverktøy for oss, seier Sjursen.

Området til Rygerdoktoren er stort. Frå Jøsenfjorden, Lysebotnen, til Kvitsøy og Foldøy. Når skodda legg seg som eit teppe over Ryfylke og helikopteret ikkje kjem seg fram , er det båten som finne vegen.

— Det er ikkje alltid like enkelt, det er ikkje alltid sjøen er så roleg som i dag, seier Per. Då må me halde på roen og ikkje minst kunne stole på at kapteinen får oss trygt fram.

— Og i januar når sjøen slår over båten og trossene er

frosne, seier Alf og hutrar mens han lener seg mot veggen i styrhuset.

Livet på ambulansebåten har det meste, både gode og dårlege dagar. Glede over å redde liv, over dei fire-fem fødslane som kjem på båten kvart år, og smerte og sorg over ulukkene ein ser og over dei ein ikkje klarer å redde. Då er det viktig å ha kameratskapen, og nokon å prate med.

Tonen er god. Latteren sit laust. Mannskapet på Rygerdoktoren er klare når alarmen går.

Av Judith Sørhus Litlehamar Foto: Fotograf Nordtveit Stemninga er god på Rygerdoktoren. – Me er veldig samansveiste slår dei fast.

Foto: Bekken & Barn Design: norsk-plan.no

Et godt svangerskap og en god start på livet

kiropraktor, fysioterapeut, akupunktør og massør.

Vi holder til i Verksgata 13 i Stavanger, like ved hurtigbåtterminalen

www.bekkenogbarn.no

VANDREUTSTILLING MED MAGNE KJELLESVIK

FORSAND 14—15 SEPTEMBER STRAND 19—23 SEPTEMBER HJELMELAND 28 SEPT—6 OKTOBER SULDAL 10 OKT—2 NOVEMBER SAUDA 8—9 NOVEMBER KVITSØY 16—17 NOVEMBER RENNESØY 23—24 NOVEMBER FINNØY 30 NOV—2 DESEMBER VELKOMEN PÅ UTSTILLING!

Kommentar: Espen Thompson, Konsulent i INOSA as Sauda

Som før eller nytt?

Etter late, lange og ladande dagar med fokus på å nyta vér, samvær og fråvær skal seletøyet på igjen. Sommaren er over.

Alle skal attende til noko. Attende til jobb, til skule, til kvardag. Me startar ein ny runde i krinslaupet.

«Det er godt å komma i gong igjen» kvitrar dei fleste me snakkar med, «borte bra, men heime best» seier me i kor.

Me setter pris på det kjente, det føreseielege og stabile. Kanskje er me i Ryfylke ekstra glade i det som står seg og held seg uendra?

Hurtigbåtruter som lovar det same som i fjor, trufaste ferjer og fabrikkpiper som framleis tøffar og ryk. Kjente fjes på butikken, i gata, på jobben og i skulegarden. Alt fortel oss at me også denne hausten er klar for en ny, trygg runde i Ryfylke.

Me er gode på å gå på igjen i Ryfylke. Me er flinke til å venda «buddå».

Men korleis er me på endringar?

Haust er høgtid for endringar, om me vil eller ikkje.

Det på hausten me gjer jobbskifte eller landar etter ei flytting.

Ungane byrjar i nytt klassetrinn på skulen, eller dei skifter skuleslag. Familiar endrar seg når ungdommane forlét redet for å bli lærlingar eller studentar. Store og små, meir eller mindre naturlege endringar som gjer at kvardagen ikkje er helt den same som før sommaren.

Men ikkje alle får ein haust med klump i halsen eller sommarfuglar i magen skapt av naturlege endringar. Sidan hausten er høgtid for endringar tek me saka i eigne hender og skapar ei styrt endring.

Hausten er høgtid for å pussa opp og fornya seg. Nå skal me mala og tapetsera, skifta kjøkken og byggja på eller ut.

Me kjøper nye sofagrupper, lenestolar og spisebord. Til og med ei pyntepute eller eit sett gardiner står for ein liten, men naudsynt endring. Det er nå me sig mot treningssenter og sjølhjelpskurs for å starte omskaping av kropp og sinn.

Me kan trygt å slå fast at nokon endringar vil me ha. Dei er naudsynte for trivsel og velvære.

Hausten er også tid for dei verkeleg store endringane. Kvart anna år er det valår og endrings-hausten toppar seg. Det gjer han i år. Me skal gå til val. Alle lovar endringar. Nokon lover store, andre lovar små. Nokon lovar stø kurs, andre lovar ny.

Av og til må me ta stilling til kva type endringar me vil ha.

Dei er naudsynte for demokrati og fridom.

Desse haustendringane trur eg me er like gode på i Ryfylke som i resten av landet.

Men det er vanskelegare med dei store endringane. Dei som ikkje er like føreseielege eller går i krinslaup. Dei som ikkje er naudsynte for verken trivsel eller demokrati, men som like fullt melder seg som både medvind og brottsjø.

Dei første salvene i Ryfastprosjektet er skotne. Dei varslar med brask og bram enorme endringar i det Ryfylke som ligg

nærast Stavanger. Endringsvarsla handlar om å handtere vekst - Korleis skal ytre Ryfylke handtera og styra veksten som kjem?

I andre enden av Ryfylke sit Sauda med nyslegen status som omstillingskommune. Hausten er startskot for arbeidet.

Endringsvarsla handlar også her om vekst, men ikkje om å handtere vekst. Den korte turen gjennom Ryfylke snur opp ned på utfordringa; Korleis skal indre Ryfylke skapa vekst?

Det vert meldt om store endringsbølgjer i Ryfylke denne hausten.

De store endringane vedkjem oss alle. Dei truar kanskje Ryfylke-krinslaupet vårt? Ferjer vil forsvinna og båtruter vert endra. Kanskje får me ei rekkje nye naboar eller kollegaer på jobben. Kanskje får me ei ny utsikt frå kjøk-

Haust er høgtid for endringar, om me vil eller ikkje. kenvindauga eller me kjenner ikkje lenger alle me møter på butikken og i gata. Me må kanskje stilla om å endra noko grunnleggjande i vår eigen kvardag? På jobben? I nabolaget?

I fritida?

Det kan bli mykje nytt på ein gong.

Endringane vil krevja noko av oss. For å handtera vekst eller skapa vekst må me engasjera kvarandre. Me må alle medverka til å skapa gode føresetnader for endringane. Då må me ta del i diskusjonar, avgjersleprosessar og setja i verk tiltak når vala er gjort.

Me får endringar av beste sort når innbyggarane mønstrar på som premissleverandørar, medspelarar og partnarar.

Med så store endringsbølgjer i Ryfylke må det mobiliserast til deltaking. Me må reisa spørsmål om kva me skal endras frå og kva me skal endras til. Me må ta stilling til kva me ønsker skal representera kontinuiteten i lokalsamfunna.

Me må plotta kursen.

Kva for verdiar og kvalitetar skal takast vare på og koma heile gjennom endringsseilaset? Kva skal framleis vera Vårt Ryfylke i framtida?

Dette er grunnleggjande spørsmål som me må stilla for å sikra eit krinslaup me framleis vil trivast med i Ryfylke.

Eg trur at fleire hender på roret gir stø kurs.

Viss me ikkje styrer eiga endring kjem endringa av eigen kraft. Da må me ta det me får. Me vert brikker og ikkje aktørar når endringsbølgjene slår inn. Skilnaden er skute med og utan ror.

All hands on deck?

September 2013

27

Gjestene set pris på rause og fargesterke serveringar.

Kokken Terje Bjørndal drøymer aller mest om å tilbringe meir tid ute i det største matfatet – naturen.

Blikk for detaljar — Velkommen inn på det store kjøkkenet.

Terje Bjørndal ler godt når han viser veg inn i kjøkkenet på kafeen Kulp på Sand. Kjøkkenet på 16 kvadratmeter er kanskje ikkje så stort, men det osar av matglede og mathistorie.

Kafeen Kulp blir då også fronta med orda; stor mat frå lite kjøkken. Sjeldan har eit slagord passa så godt.

— Det er jo seriøst verdas minste kjøkken, seier Terje og kikkar seg rundt.

Kafeen Kulp feirar 4 år i år. Du finn den midt i hjarta av Kulturhuset i Suldal, her er bowlingbane, bibliotek, kinosal og kunstutstilling. Kulturhusleiaren, Hanne Mette Birkeland, er ikkje i tvil om kor viktig Kulp er for resten av bygget og aktiviteten der.

— Det er kjempeviktig for oss, hadde me ikkje hatt ein kafé som samlingspunkt hadde det ikkje vore det same, slår ho fast.

— Berre tenk på alle familiane som bruker kafeen som base når dei er her, seier ho og nikkar mot dei dekka borda.

Terje meiner sjølv han var modig når utfordringa frå tidlegare kultursjef i Suldal kommune, Vegard Vandvik, kom på bordet. Om Terje ville starte kafé på Kulturhuset?

— Det var både tøft og modig å starte opp her, men eg har aldri angra.

Terje går med raske skritt inn på kjøkkenet, han skal lage middag til ære for fotografen. Reinsdyrbiff med bakte poteter og ertepurré med fritert suldalsskinke. Intet mindre. Kokken sjølv er også jeger og likar seg ute i naturen der råvarene står i kø. Aller helst vil han gjerne ha meir tid til å ta borna med ut i skogen på sopphenting.

— Eg drøymer meir om meir fritid enn om å bli rik I tillegg til seg sjølv har han med seg hjelp i til saman 70 prosent. Terje ler godt av spørsmålet om sin eigen stillingsprosent. Å drive Kulp er ingen jobb, det er ein livsstil.

Kokken er ikkje skapt for ein 8 - 16 - jobb. Eg trur eg må vere min eigen sjef, eg likar det.

80 prosent av inntekta til kafeen er catering, i år har Terje levert mat til om lag 20 konfirmasjonar og bestillingane ligg heilt fram til 2027. Somme gonger er han også ute i bryllaup der han serverer heilgrilla lam, kje eller gris. Det er i grunn

28

September 2013

berre fantasien som set grenser, både for menyen og arrangementet. Sjølve kafeen er meir som eit utstillingsvindauga for å vise kva ein kan levere.

— Det er jo heilt vilt, men veldig kjekt. Me ser jo og at mange grupper og folk som er hyttetur til dømes bestiller ferdiglaga mat til å ta med seg. Kafékulturen er i ferd med å endre seg, trur han.

— Eg fekk inn ei bestilling ein gong til ein heil gjeng, det skulle ikkje sparast på noko og eg trudde jo det var ei stor markering eg leverte til. Men når eg kom ut på hytta der viste det seg at det var ein heilt vanleg kveld på hytta, dei ville berre ha litt ekstra god mat.

I kafeen kan han totalt dekke til 150 gjester, i tillegg kan han bruke kinosalen som også har plass til 300 personar.

Ofte får han lov til å følgje familiar gjennom viktige hendingar i heile livet. Mange kundar er han blitt veldig godt kjent med, noko ein skal ha respekt for.

Du er med på dei beste dagane i livet, i dåp, bryllaup og feiring, samstundes som du er der når dei gravlegg sine kjære.

Det er sterkt.

Fagbrevet heng på veggen, kokebøker – og magasin ligg framme til inspirasjon og leseglede. Målet med det heile er nøgde gjester, gjester som kjem med eit positivt utbrot når maten kjem på bordet. Då er det kjekt å drive kafé. Det er ikkje lett å slå fast kven som er den typiske kafégjesten, men veninnegjengane og pensjonistane er faste grupper som trufast kjem igjen. Terje har lenge satsa på ein fast lunsjmeny, no utvidar han også til middagsservering og lengre opningstider for å prøve ein ny marknad.

Han vil gjerne servere lokale produkt med dei gode historiene – kundane blir stadig meir bevisste på kor maten kjem frå, og betaler gjerne litt ekstra for kortreist mat med god kvalitet.

—Folk er blitt meir og meir opptekne av dette, eg har venner i Tyskland og ser alle skandalane som er i utlandet, med sjukdom både på folk og dyr. Me vil ikkje ha det slik.

—Då må me vere bevisste på kva me et, slår han fast.

— Å denne vart heilt perfekt, berre for å vere litt beskjeden, seier Terje smilande medan han deler opp kjøttstykket.

Han har kokkefaget i genane. Med ei mor som jobba som kokke har det blitt mange heimelaga oppskrifter som har følgt han vidare i karrieren. Framleis lagar han heimelaga suppe kvar einaste dag.

—Eg har tre brør, medan dei to andre følgde i far sine fotspor og fekk med seg ei sterk bilinteresse, tok eg opp arven etter mor. Eg har heller bestemor i tankane når eg lagar menyen enn idéen om å skape ein 5-stjerners restaurant.

I tillegg til kafé – og catering arrangerer Terje kurs. Her er det grupper i alle variantar som gjerne vil lære meir om lage mat. No drøymer han om å lage vilt-kurs.

— Mange er flinke med kjøt, men har lyst til å lære meir om tilbehøret. Det kunne vore eit kjekt kurs.

Mange kjendisar har vore innom kafeen, ikkje minst i samband med arrangement i Kulturhuset.

Prinsesse Martha har framleis åtte Kulp-tallerknar heime etter at ho fekk ta med seg ekstra frå tapas-menyen.

— Det er klart det er spesielt når kjendisane sit i kaféen vår og et suppe. Det er ganske jordnært mange gonger, medan andre vil ete meir i det skjulte, seier Terje og ler.

— Kva drøymer du om?

— Eg drøymer om at Kulp skal stå på eigne bein, at det ikkje er hundre prosent avhengig av om eg er her eller ikkje. Eg må våge å gi slepp, klare å lære opp andre slik at hjula går rundt uansett. Eg har ikkje noko mål om å bli millionær, men om å klare meg, om å ha eit fint liv.

Han må ha blikk for detaljer, for fargar og komposisjon.

— Eg tenkjer jo i fargar når eg legg opp på fatet. Det er eit kreativt yrke der du må ha god kontakt med dine feminine sider.

Han danderer desserten med sjokoladekake frå den lokale Allergikokken på Sand og heimelaga is. Han plasserer på blomar og teiknar sjokoladefarga strekar på fatet.

— Slik? Er det noko som manglar no?, seier han og vippar fatet litt på avstand for å sjå betre.

Nei, no trur eg det er fint.

Terje nikkar bestemt før han set kurset ut i kafeen. Det kjekkaste er trass alt å servere gjester.

Av Judith Sørhus Litlehamar Foto: Fotograf Nordtveit

Hasselback poteter

Reinsdyrbiff med Hasselback poteter og ertepurré (Fire personar) 800 gr. biff av rein eller hjort salt/pepar smør olje Når ein har så gode smakar som i viltkjøt, syns eg ikkje ein skal øydelegge det med for mykje krydder.

Bruk difor salt og pepar, i tillegg til at ein får mykje smak frå smøret. Ha ei god varm panne og ha i olje og smør.

Brun biffen godt på alle sider. Steik så vidare i omn. Ha god varme, 200 grader og skal du ha kjøtet rosa, bør det ligge i ca 12-15 min. Nå kjem det viktigaste. La

kjøtet få tid til å kvile. Saftene er i full sving inne i kjøtet etter at ein har utsatt det for slik varme, Og dei må få tid til å roe seg ned før ein skjær i kjøtet.

Server gjerne med ertepure og som her, fritert suldalsskinke på toppen av pureen. Ertepure lagar ein enkelt : ta ein pose frosne erter, kok dei i 5-6 minutt, slå av vatnet og kjør med stavmiksar saman med ein god klatt smør, litt fløyte og smak til med salt og pepar. Salt er ofte ikkje naudsynt når ein brukar smør, sidan dette er salt i frå før.

30

September 2013

10 poteter (ca) 2 ss smør salt/pepper gjerne friske urter og hvitløk Skjer tynne skiver gjennom potetene. De skal henge saman i botn.

Eit tips er å legge potetene i ei spiseskei og skjere ned til skeia. Då heng dei saman i botn. Pensle dei så med smelta smør og strø over salt og pepar.

Bak dei i omn i ca. 45 minutt på 200 grader. Skru av omnen og legg på litt kvitlauk og urter som blir baka litt oppå potetene i ettervarmen nokre minutt. Tar du på urter og kvitlauk frå starten, vil desse raskt bli brente.

Terje er djølv ein ivrig jeger.

Norsk Stein AS har Europas største og mest komplette anlegg for produksjon av tilslag til asfalt og betong, veibygging og offshorekonstruksjoner. Vi er lokalisert i Suldal kommune, er 179 ansatte, og i 2012 hadde vi en årsproduksjon på 10 mill. tonn.

Ønsker du en spennende, lærerik og utfordrende arbeidsplass?

Da er du velkommen til å søke stilling i vår bedrift!

Vi søker etter

For mer opplysninger, se vår internettside: http://www.mibau-stema.de/no/

www.mibau-stema.de/no

Design: norsk-plan.no Foto: Tor Gautestad

Laboratorieleder og Sivilingeniør/Ingeniør

Lysefjorden Sjokolade er ikkje bare June Dahlskaas Fossmark sitt prosjekt. Resten av familien på fire er også involvert med røring, henting, smaking og rydding. I dag er det Maja som hjelper til.

Søtsjuk skapar i

Lysefjorden Som 20-åring starta ho sitt eige konditori. Nå 13 år seinare held June Kristine Dahlskaas Fossmark (33) på å realisere draumen om sin eigen sjokoladefabrikk. Men som den rastlause og skapande personen ho er, blir det meir enn det. Mykje meir.

Ei utålmodig rauting høyrest frå fjoset. Ein hane gjel høglytt borti vegkanten. Mats Ove Fossmark (37) har halde kyrne inne til vi kjem. Nå skal dei gå til beitet, som ligg like forbi svingen på vegen til garden på Eiane i Forsand.

Her har det vore folk og gardsdrift sidan 1540. For tre år sidan flytta familien på fire frå eit bustadfelt midt på Jørpeland til garden Eiane ved Lysefjorden. Det er ikkje mange hus i nabolaget. Familien Dahlskaas-Fossmark gjekk mot straumen og kjøpte mjølkekvote på garden. Den gamle kvoten blei selt 10 år tidlegare.

Maja (9 ½) har fri på onsdagar, og kjem ut døra og vil vere med når kyrne skal følgjast på beitet. Sola skin frå ein lettskya augusthimmel på den turkisgrøne gravemaskina ved sida av det kvitmåla bustadhuset. Julian, som blir 12 år i september, er på skulen.

Det er ikkje berre June, Maja og Mats som følgjer dei 16 kyrne; hundane Mina og Junior og to svarte langhåra kattar heng seg også på. Ei brun og kvit ku kjem med den lysebrune snuten sin heilt oppi fjeset på den eine av kattane, som sit fredeleg og ventar tålmodig på dei slentrande kyrne. Katten hoppar kjapt vekk. Eianevatnet ligg stille i den avslappa morgonstunda med gule vassliljer og brun mudderbotn.

Hanen gjel endå høgare då vi passerer hønsegarden.

Kven skulle tru at ei rastlaus sjel som June kunne trivast i fredelege Eiane?

— Det er herleg her inne, eg har kome hit for å bli, slår 33-åringen fast.

— Når eg køyrer langs vatnet, det er stille og auren hoppar, og eg kan kanskje sjå ei ørn, eit rådyr eller ein elg, då føler eg meg heldig.

Reportasjen skulle eigentleg handle om sjokolade, men som med planane til June er det så mykje meir. Eigentleg skulle

ho ha vore på eit byggjemøte akkurat nå, men det har ho utsett. Igjen. Etter vårt besøk skal ho til Randaberg på kurs i samband med jobben på Bergeland videregåande skole, så skal ho vidare på eit kurs på Tau som handlar om å vere etablerar, og så skulle ho eigentleg på handballtrening på Jørpeland på kvelden, men treninga er avlyst. Puh! Slik er mange av dagane til gründaren.

Vi står i tunet. June peikar og forklarer kor det 130 kvadratmeter store nybygget på garden skal stå. Her blir det produksjonslokale for sjokolade, butikk, kurs- og konferanserom og toalett. Det skal også vere kafédrift og servering av varmmat og bakevarer. Det var dét byggjemøtet ho eigentleg skulle på.

Prosjektet Lysefjorden Sjokolade kjem til å koste rundt tre millionar kroner. Ho får støtte frå Innovasjon Norge, men skal også bruke av eigne, private midlar. Gjennom Innovasjon Norge har ho i tillegg fått mentor-støtte.

Dagleg leiar i kommunikasjonsbedrifta Melvær & Lien, Dag Terje Klarp Solvang, blei den mentoren June valde.

— Eg synest planane til June er utruleg spennande. Eg er overtydd om at ho har det som trengst for å lukkast. Ho har eit unikt produkt som eg trur folk vil ha, ho har «guts» og innsatsvilje, ho har rette tankar om kven som skal selje produktet hennar og ho kan alt om faget. Det som blir utfordringa er jo distribusjonen, det å få sjokoladen ut til kunden, slår Dag Terje fast.

June kan røpe at ho har ei stor spennande avtale om distribusjon på gong, men at avtala ikkje er heilt på plass ennå.

I det nye bygget på garden skal det etter planen bli eit tilbod for firma og grupper som førehandsbestiller besøket. Det skal også vere eit tilbod som passar for barn. I og rundt tunet er det kyr, sauer, kalvar, kattar, hundar og høns. Mannen

September 2013

33

Alle blir med når kyra skal gå rundt svingen på beite; June, Mats og Maja og hundane og kattane.

Mats og barna Maja og Julian er med heile vegen frå idear til realiserte planar. June håpar med prosjektet å kunne skape sin eigen arbeidsplass på garden. Nettopp det å skape, er viktig for 33-åringen.

— Eg har alltid hatt ein gründar i magen. Eg må skape noko, slår ho fast.

Gjennom seks år dreiv ho Konditor Rød på Jørpeland, og etter å ha lagt ned eit utal timar, måtte ho selje i 2006. Fredag den 13. januar fekk ho beskjeden.

— Eg fekk telefon frå legen som kunne fortelje meg om at eg hadde prolaps i nakken og kreft, fortel June. 2. februar blei dottera Maja 2 år. 8. februar blei June operert i Bergen for å fjerne kreftsvulstane. Ho hugsar ikkje mykje av denne tida.

— Det var heilt forferdeleg. Eg levde i ei boble, seier ho.

Operasjonen var vellukka, og June har sidan blitt erklært frisk frå kreften. Ho går likevel jamleg til kontroll, for å sjekke at kreften ikkje kjem tilbake. Då kjem litt av dei vonde kjenslene frå sjukdomstida tilbake.

— Nå er eg frisk som ein fisk, stråler June. Dei siste to åra har ho også operert nakken to gonger på grunn av prolapsen, men nå har ho fått klarsignal om at det berre er å gi gass. Og dét gjer ho.

34

September 2013

— Det eg har fått ut av dette, er at eg berre lever ein gong.

Derfor skal eg nyte det, og gjere akkurat det eg vil. Kanskje er det galskap å starte sjokoladefabrikk på Eiane, men når eg vil det så mykje, så kan det gå, slår ho fast med eit fandenivolsk glimt i dei nøttebrune augene.

Førebels er det ein liten fabrikk på eit kjøkken ho får leige hos Eiane Smolt ein liten kilometer lenger ute i fjorden. Vi får vere med og sjå June og Maja lage sjokoladekonfekt. Sjokoladen dei lagar konfekt av kjem, ikkje heilt uventa, frå Belgia. Her har June også vore for å lære om å lage sjokolade, ho har også vore i Paris saman med Mats og skal til Italia i løpet av hausten.

June tar på seg ein heilt ny, kvit arbeidsjakke med skinande gullknappar og den flunkande nye Lysefjorden Sjokolade-logoen med omrisset av eit kuhovud mot omrisset av Preikestolen på. Sjokoladen skal varmast opp, og det må rørast heile tida for å få ein jamn temperatur. Så tømer ho den flytande sjokoladen ut på ei marmorplate. Ho bruker ei skrape for å flytte på sjokoladen for å kjøle han ned. Først varmast sjokoladen opp til rett under 50 grader, så skal han kjølast ned til 27 grader. Maja hjelper til med å måle temperaturen.

— Det er jo litt tungvint å gjere dette for å lage 100 konfekt,

Dei forskjellige konfektbitane June lagar har lokale namn som «Lysefjorden Rundt» og «Pilt-Ola».

Mats har jobba som gravemaskinførar i mange år. Det kjem godt med når tomta til sjokoladefabrikken og konferansesenteret skal gravast ut.

Kanskje er det galskap å starte sjokoladefabrikk på Eiane, men når eg vil det så mykje, så kan det gå. men i det nye produksjonslokalet på garden skal eg ha ein eigen maskin som gjer denne jobben, fortel June. Maskina og anna utstyr er allereie bestilt frå Italia. June er optimist og håpar nybygget kan stå klart allereie til jul.

Sjokoladen skal oppi forma. Før han størknar, slår ho ut det meste av den rennande massen i midten. Så sett ho forma i kjøleskapet, medan ho finn fram det som skal bli fyllet. I sjokoladefyllet vil det bli brukt mjølk frå eigen gard, som er pasteurisert. Dette er det ingen andre i Norge som gjer.

Så fyller ho det mykje lysare fyllet i forma, ny runde i kjøleskapet, før ho legg på eit nytt lag med mørk sjokolade for å lukke fyllet inni sjokoladen. Så skrapar ho av det som er for mykje, før forma igjen forsvinn inn i kjøleskapet.

June har førebels fire namngjevne sjokoladetypar, som ho mellom anna har selt hos Galleri Eldhuset på Hagalid i Hjelmeland denne sommaren. Desse fire er «Skrøylå»; ein mørk tursjokolade med nøtter og litt salt med namn frå turområdet fem kilometer lenger inne i fjorden, «Pilt-Ola»; mørk sjokolade med karamelliserte mandler oppkalt etter vandringsmannen og eventyraren frå 1800-talet, «Lysefjorden Rundt»; ein mørk sjokolade med nøtter, gresskarkjerne og sesamfrø som gir mykje energi. Den siste er «Salte fjelltoppar»; ein mjølkesjokolade med salte mandlar, som symboliserer dei snødekte fjelltoppane rundt Lysefjorden.

— Eg vil at alle sjokoladane mine skal ha namn som fortel ei historie om nærmiljøet, slår June fast.

På benken står ei bøtte med tyttebær.

— Eg skal bruke tyttebæra i ein prøveproduksjon, røper ho.

Ho planlegg også å lage ein med blåbær og honning, som handlar om bjørn i Lysefjorden og ein med kaffi, som skal

fortelje historia om då folk på Eiane gjekk til Oaland for å få tak i gamal kaffigrut til å lage kaffi med.

— Eg kjem til å ha nokre faste sortar eg lagar, medan andre vil vere meir sesongavhengige. Eg vil bruke lokale råvarer, fortel June. Ho tar allereie nå imot bestilling av firmagåver til jul.

Emballasjen ho pakkar sjokoladane i er kvit med gullfarge inni.

— Hadde du visst kor mange timar eg har brukt for å få emballasjen slik eg vil, sukkar ho. — Det skal sjå litt eksklusivt ut. Logoen blir trykt på kvar eske for hand.

Maja svinsar rundt og hjelper mora der det trengs. Då June skal lage til eit fat med sjokolade for fotografen, ser ho på Maja: — Har du ete opp nesten alle sjokoladane i denne pakken, spør ho med heva augnebryn. Det er favoritten til Maja, «Salte fjelltoppar», det har gått hardt ut over. Maja nikker og smiler lurt. Mora smiler litt oppgitt tilbake.

— Eg kunne levd av sjokolade. Mats er ikkje hakket betre, slår June fast. Ungane vågar ho ikkje seie noko om, men ler berre då vi spør.

— Vi liker anna god mat også, altså, legg ho pliktskuldig til.

For alle oss sjokolade-elskarar med dårleg samvit, kan June fortelje at: — Mellom seks og 30 gram mørk sjokolade om dagen er helsefremjande. Det er meir antioksidantar i det enn i blåbær.

Så det så.

Av elin Moen Karlsen Foto: Fotograf Nordtveit

September 2013

35

– del av Nasjonal Turistveg Ryfylke

Foto: Dag Jenssen – Grafisk design: MolsenHouse Productions-2013

HØSEBRUA

trenger din karriere et løft?

Rekrutterin

g

Vikarutleie

Karriererådgiving www.asap-personal.no

Ein gamal draum – å sjå Lågen slik berre fuglane kunne.

Nå kan me vandra over Lågen der fuglane flyg!

Personalutleie - rekruttering www.suldal-turistkontor.no

Dir. Sæthersgate 1 - 4100 Jørpeland 51 74 15 90 - post@asap-personal.no

Utforming: norsk-plan.no

Foto: Strand kommune Design: norsk-plan.no

Sammen om trivsel

Vil di bedrift ta inn lærlingar og utdanne framtidas fagarbeidarar?

Strand kommune

Postadresse: Postboks 115, 4126 Jørpeland Sentralbord: 51 74 30 00.

E-post: postmottak@strand.kommune.no www.strand.kommune.no

Bli lærebedrift!

Vil du vite meir, ta kontakt med RYTOPP, tlf.52790672/70

Min tur Tekst: Anne Kari Skogerbø foto: Trine Danielsen

Reinaknuten Reinaknuten ligg i Hjelmeland kommune, på grensa mot Strand. Lettaste veg å gå er frå Strand kommune. Ein tek av frå Leitevegen mellom Bjørnheimsbygd og Jørpeland. Her står nokre treskilt i grøftekanten til Reinaknuten, Gramsfjell mm. Her kjem du til ein stor parkeringsplass. Denne ligg på 350 m.o.h. Stien til Reinaknuten er tydeleg innover i terrenget.

Det er slak stigning mykje av turen og god utsikt vestover.

Etter vegen ser ein bla ned i Longabergdalen. Ca ved Reinaknuttjørnane kryssar ein kommunegrensa mellom Strand og Hjelmeland. Det er òg her den siste kneika mot toppen startar. Denne er ein del brattare enn resten av turen, men ikkje vanskeleg å gå. Toppen ligg på 787 m.o.h. Turen tek ca 2 t ein veg i effektiv gåtid. På toppen har ein fantastisk utsikt i alle himmelretningar, bla utover bylandet, øyane i vest, innover Hjelmeland kommune, Ryfylkeheiane og vidare nordover.

Kart og kikkert er absolutt å anbefale å ha med slik at ein kan studerer geografi frå toppen. På toppen står ein stor varde.

Returen er mest praktisk å ta same veg tilbake så lenge ein har bil på parkeringsplassen. Det er òg fint å gå ned i Longabergdalen og følgje stien langs vatnet ut til parkeringsplassen. Alternativt kan ein gå ned frå toppen av Reinaknuten til Reinaknuttjørnane og innover Tysdalsheia.

Det står skilt ved stidele vest for Reinaknuttjørnane. Stien er avmerkt på kart, men ikkje merka i terreng. Vidare tek ein av frå denne stien vest av Liarhus og kjem inn på stien som går ned lia til Tysdal som ligg på vel 40 m.o.h.

Denne nedstigninga er bratt, men god sti som slyngar seg i skogen nedover lia. Dette siste stidelet er ikkje merka på kartet eller i terrenget, så det kan kanskje vere vanskeleg å finne. Dette alternativet tek og ca 2 timar. Då må ein ordne seg med skyss frå Tysdal.

Aktuelle kart for turen er M711 1213 II Jørpeland eller Hjelmelandsheiane 1:50.000. Vil du vite kva du ser i alle himmelretningar frå toppen, må du ha kart som viser større delar av Rogaland/Sør-Norge.

Her er stort sett fast grunn med grus eller berg, men og litt fuktigare parti. Gode fjellsko er uansett gode å ha.

Turen går stort sett i lett terreng frå parkeringsplass. Ein får fantastisk utsikt over geografien rundt oss og kan difor vere ein “bli kjent tur”. Klar luft som gir god sikt er ønskeleg på ein slik tur.

God tur!

Varde på toppen

September 2013

37

Hanne Sundbø brenn for det ho held på med, og fortel livleg om oppussing av eldhuset og kunstnarane som stiller ut i sommargalleriet hennar.

Gløder på Hagalid I 17 år koordinerte og hjelpte ho reiselivsaktørane i Ryfylke, før ho sjølv blei ein av dei. Hanne Sundbø (55) starta i vår Galleri Eldhuset på Hagalid i Hjelmeland. Nå går ho med utbyggingsplanar.

Vi køyrer av frå Fylkesveg 660. Eit skilt viser at det er fem kilometer til Hagalid. Vegen er smal og blir brattare og brattare, og etter kvart møter vi på nokre hårnålssvingar, og fotografen må gire ned i første for å forsere dei.

Etter å ha køyrt oppover i retning Jøsenfjorden eit stykke, kjem vi ned over kanten mot Hagalid. Eit tettplanta juletrefelt på venstre hand, eit lite vatn som blenkjer i haustsola, før vi ser parkeringsskiltet for turgåarar som skal gå til Skomakarnibba.

Eit skilt viser at her bur Freia, og det gjer ho høgt og tydeleg beskjed om då vi køyrer inn i tunet. Hanne Kristin Marit Sundbø, som ho eigentleg heiter, klappar 12 år gamle Freia, som er éin kvart elghund og resten border collie, på hovudet.

Det er bjeffinga og halen som avslører elghunden.

38

September 2013

— Ho er snart ferdig utdanna gallerihund, ler matmor.

Vi er på kote 300 meter. Nokre hundre meter lenger ute stupar fjellet ned mot Jøsenfjorden. Vi tel seks små og store bygningar i det velstelte tunet. Ved den eine husveggen til Hanne si svigermor, veks det rosa haustfloks i store tuer.

Eldhuset er brunmåla, og i det vesle eldhustunet står det avsaga bjørkestammar med små runde sitjeputer oppå. På ein av stubbane står eit fat med nyplukka staudejordbær. På ein annan stubbe står kaffikanna.

15. juni opna Hanne dørene i det vesle sommargalleriet sitt for aller første gong. Denne første prøvesesongen har vore så bra, at nå satsar ho vidare på enkeltpersonføretaket Ryfylke Glød Hanne Sundbø. Men korleis kan det ha seg at ho som jobba så hardt for heile reiselivet i Ryfylke, som var sjølve

Ingenting er tilfeldig, sjølv innpakningspapiret med bjørkemotiv er vald med utgongspunkt i bjørkestubbane i tunet utanfor galleriet.

Hanne har vald nøye ut utstillarane i sommargalleriet. Her er smykke laga i Fionas sølvsmie i Oppdal.

Eg vil forvalte dette bruket saman med Jone, og sjå kva vi kan få ut av det. personifiseringa av Reisemål Ryfylke og hadde vore med frå starten, enda opp som ein reiselivsaktør sjølv?

— Eg har jo tenkt på dette ei stund, og nå følte eg ikkje eg kunne vente lenger. Det gjeld å gripe sjansen når han byr seg. Utgongspunktet var at eg ville gjere noko med dei gamle husa her på garden. Dei stod til nedfalls og har jo ikkje blitt brukt på mange år. Eg vil forvalte dette bruket saman med Jone, og sjå kva vi kan få ut av det, fortel Hanne på si avslepne austlandsdialekt. Ho blei fødd i Oslo, vaks opp i Lørenskog og enda altså opp blant sauer og juletre på Hagalid.

Her har det budd folk som levde av naturen sidan bronsealderen. Det finst gravhaugar på garden, kor folka er gravlagde sitjande mot fjorden. Dei skulle vakta garden mot angrepa, som i den tida kom frå fjorden. Mannen til Hanne, Jone Hagalid, kan hugse då vegen kom til garden.

— Det tok tre mann 10 vintrar å byggje vegen. Det var min avdøydde svigerfar, broren hans og faren hans som bygde vegen, som var ferdig i 1960, seier Hanne.

Då blei det også straum på Hagalid. Eldhuset blei tidlegare brukt til baking, tørking og røyking av fisk og kjøt, pølse-, smør- og ostelaging, smie, kverning av havre og revemat og på utsida på ei stor steinhelle føregjekk slaktinga på garden.

Då Jone vaks opp blei eldhuset etter kvart berre brukt til lagring av ved. Over to store bærebjelkar i taket låg hesjestaurane, og her leika Jone og syskna skule.

Garden Hagalid er på 110 dekar fulldyrka jord, og heile eigedommen strekk seg frå null til 740 meter over havet.

På midten av førre hundreår begynte dei med skogreising på garden, og på 1960-talet sette far til Jone i gong med å plante juletre aktivt. Juletredyrkinga har nå sonen til Hanne og Jone, Ola, overtatt. Det er 70 vinterfôra sauer på garden.

Mjølkekyra blei flytta til samdrift på Mjølhus for åtte år sidan.

Vi går over steinheller og grus og inn i det vesle eldhuset frå 1880. Då dei begynte gjenoppbygginga av eld-

huset for 18 år sidan, var eldhuset berre eit skur som stod til nedfalls. Dei mørke og sotfarga veggane innandørs var tørre og gjekk nesten i oppløysing då Hanne kjente på dei.

— Eg har 16 godt vaksne etablerte kunsthandtverkarar representerte i galleriet, fortel gallerieigaren, medan ho viser oss bileta og skulpturane til Lise Birkeland, Stine Hoff sine kunstneriske glas, Margretta Moltu sine utradisjonelle søljer, Helene In’t Veld Bendiksen og Kristian Brink Bendiksen sin karakteristiske keramikk, Gro Aakenes Sævig sine klede inspirerte av kunsthistorien, Kristin Selboskar sine smykke og Tove Sundt-Hansen sine akvarellar og steingods.

Heile rommet er nytta. Ingenting er tilfeldig plassert. Hanne har nytta gamle møblar og gjenstandar frå garden til å vise fram kunsten frå dei 16 kunstnarane. Det er heilt stille i galleriet, ingen panfløyter eller munkesong.

— Dette er staden for stille og langsam handel, og ikkje staden for «sirkus og tivoli», smiler Hanne. For å ta vare på kunsten, då spesielt bileta, må gallerieigaren sørgje for at lufta er passe fuktig. Ho har eit hygrometer hengande på veggen over havrekverna.

Hanne er utdanna landskapsarkitekt, og har alltid interessert seg for kunst og kultur. Ho har vore og besøkt mange galleri i distrikts-Noreg, og dette har vore med og inspirert ho til å starte sitt eige galleri her heime i eldhuset. Akkurat den dagen vi er på besøk har ho fått beskjed om at ho har fått innvilga byggjeløyve for sine ytterlegare planar på garden.

Det eldste bustadhuset på garden frå 1840 skal nemleg lyftast frå sin gamle og skjeive grunnmur, og flyttast 20 meter vekk frå tunet og frå vegen og ned mot Hagalidvatnet.

— Eg skal tilbakeføre huset til slik det var med rokokkovindauge, og så har eg fått løyve til å byggje på huset med ei stove til. Det er strenge krav ein må møte når ein jobbar med gamle trehus, seier Hanne.

Med dette huset kan ho utvide galleriet, i tillegg til at ho får lokale for kurs og konferanse. Ho har fått etablerarstipend

September 2013

39

Ved hjelp av taubane ble varer frakta opp frå og ned til Jøsenfjorden nesten 300 meter lenger nede. Hanne fortel engasjert om det tunge fysiske arbeidet dei som budde på garden gjorde for litt over 50 år sidan før vegen kom.

frå Innovasjon Norge til planane. Huset blir på rundt 100 kvadratmeter, og når det er ferdig skal ho kunne ta imot 15-30 personar om gongen. Ved arrangement skal ho leige inn kokk.

— Det blir eit passeleg lite lokale for kurs og konferanse og andre slutta lag. Eg skal samarbeide med overnattingsbedrifter, som til dømes spahotellet, fortel ho.

Ho har ikkje fått dokumentert kor mange som har besøkt Galleri Eldhuset sidan oppstarten i juni, men ho er godt nøgd med prøvesommaren. Ho har tatt imot grupper på mellom fem og 30 personar, i tillegg til gallerigjestene som har stukke tilfeldig innom galleriet.

— I tillegg til dei frå Hjelmeland, så har det vore mange hyttefolk innom. Dei kjem ofte igjen, og då har dei med seg gjestane sine. Fleire strandbuar har gjort det til eit heildagsbesøk i Hjelmeland med besøk hos oss på Hagalid, Spinneriet i Hjelmelandsvågen, før dei har køyrd for å ete på spahotellet eller Krambulemmen på Randøy, smiler Hanne.

— I tillegg har eg også hatt genuine samlarar innom, dei som samlar på kunst av til dømes Lise Birkeland, legg ho til.

Dei som har kome til Hagalid som gruppe har fått guida turar rundt på den historiske grunnen høgt over Jøsenfjorden. Mellom anna har ho tatt dei med ned til der taubana gjekk, ei innreiing som sørgja for frakt av det dei trengte til garden frå fjorden mellom 1930 og 1960. Inn til 110 famnar med ved blei frakta ned til fjorden kvar vinter.

Det er nesten så ein ikkje vågar kikke ned frå kanten ved

40

September 2013

taubana. Sonen Ola har hengt i sele og rydda kanten for at gjestene skal få sjå den overveldande utsikta ned mot den mørkeblå fjorden. Ein på garden måtte alltid ned for å lessa på og av det som kom opp og ned med taubana. Stien ned var ikkje enkel å gå på med fleire veldig smale klatreparti.

Hanne fortel også om kvernhuset ved den vesle elva, som tyskarane plomberte under andre verdskrigen, men som likevel blei hemmeleg nytta på nettene av folk både frå garden og frå andre gardar.

Allereie tidleg i førre hundreår blei turen til Skomakarnibba brukt som populær tursti av Stavanger-folk, og på Hagalid tilbydde dei mat og overnatting, så reiseliv er ikkje noko nytt på garden.

— Eg føler eg er på veg i rett retning, det ser ut som om dette kan gå, seier Hanne, som håpar det kanskje kan bli fleire arbeidsplassar på garden på grunn av satsinga.

Kari Sand i Bygdeutvikling i Ytre Ryfylke har stor tru på det Hanne har starta på Hagalid.

— Eg trur dette blir heilt fantastisk, viss nokon skal få noko slikt til, må det vere ho. Årsaka er dei personlege eigenskapane hennar, den kunnskapen ho har om marknadsføring og sal og kreativiteten hennar, slår Kari fast.

Ho trur Hanne si satsing vil ha fordelar av Nasjonal turistveg-satsinga, Discovery Route og Preikestolen, og at det er rom for det tilbodet ho gir på Hagalid.

— Dette er eit tilbod for folk som vil oppleve noko. Tilbake-

Det er ingen musikk på i Galleri Eldhuset på Hagalid. Det er ein plass for roleg og langsam handel, peikar gallerieigaren på.

70 vinterfôra sauer bur på Hagalid. Kyra flytta til samdriftsfjøs på Mjølhus for åtte år sidan.

Allereie tidleg i førre hundreår blei turen til Skomakarnibba brukt som populær tursti av Stavanger-folk, og på Hagalid tilbydde dei mat og overnatting. meldingane eg har høyrt er at folk kjem dit med forventingar, og at dei synest det er endå betre enn dei forventa, slår Kari Sand fast.

Sjølv om Hanne Sundbø ikkje lenger leiar Reisemål Ryfylke, betyr ikkje det at ho ikkje er engasjert når det gjeld reiselivet i regionen.

— Ryfylke har nok å by på i bøtter og spann. Nå er poenget å prøve å halde gjestene her litt lenger.

Vi må bli endå flinkare å tenke på Ryfylke som ein heilskap, og dei einskilde kommunane må bli flinkare å dra i lag. Det som er bra for Sauda, er bra for Forsand, peikar Hanne på. — Dette er særleg knytt til turstvegsatsinga for Ryfylkevegen, held ho fram.

Sjølv satsar ho mest på dei norske turistane, og kallar utlendingar «krydder» i år. Ho er litt pessimistisk med tanke på framtida for turisttrafikken til Ryfylke.

— Det er for høgre prisari Noreg på grunn av olja, og det er ikkje politisk vilje på nasjonalt plan til å gjere nok for den innanlands eksportretta industrien som turismen er, held ho fram.

Freia har lagt seg paddeflat i skuggen av det kvite partyteltet som står utanfor huset til Hanne si svigermor. Hanne tar seg eit staudejordbær til. Nå er det få dagar igjen med ope galleri. Frukt- og laksefesten blir siste innspurt. I haust og vinter skal ho ta imot grupper, drive konsulentverksemd og leggje fleire planar for drifta av galleri og kurs- og konferansetilbodet for neste sesong.

Av elin Moen Karlsen Foto: Fotograf Nordtveit

Hanne ønskjer med galleridrifta og konferansetilbodet å ta vare på dei gamle bygningane på Hagalid.

September 2013

41

Jørn Magne Flesjå (43) veit korleis ein kan få gamle trebåtar til å skine igjen.

Med vind i segla Båtbyggjarkunsten sit i hendene. Det veit Jørn Magne Flesjå (43) alt om.

42

September 2013

— Ein kan nok leve godt utan slike båtar som dette, men for eit fattig liv. sjøen igjen.

— Me betyr ein del for fiskarane på Finnøy og dei andre øyane her. Dei er gode kundar, seier Jørn og smiler.

— Du har 20 års jubileum?

— Ja, seier han og humrar. Det var ikkje så mange som hugsa på det, men ein av fiskarane her kom med ei champagneflaske.

Jørn er utdanna tømrar, i tillegg har han utdanning frå båtbyggjarlinja i Jondal. Han hugsar tida i Jondal med glede, på ein endå mindre plass enn Finnøy fann han eit miljø der 20 menn brukte heile døgeret til å byggje båt og snakke om båt.

— Det var heilt fantastisk.

I 1993 starta han Ryfylke Trebåtbyggjeri heime på garden til broren Ola Steinar. Året tok han ein liten pause frå bedrifta for å vere med Harald Dalland å byggje ein losbåt frå Rogaland. I byrjinga bygde han snekker og robåtar, etter kvart vart det også bygd kravellbygde båtar og sjarkar. Interessa for dei tradisjonelle båtane frå Ryfylke ligg i genane.

— Bestefar var båtbyggjar, og far bygde og sin eigen båt.

— Og du?

— Nei, eg har kjøpt min eigen båt, seier han og ler godt.

Ein av dei mest kjende ryfylkebåtane er Aslakbåten. Jørn slår fast at det vart sagt at Aslakbåten skulle gi sjølvaste Oselvaren hard konkurranse. Det er også miljøet rundt Oselvaren Jørn viser til når me lurer på kor dei største båtbyggjarmiljøa er.

Dei gamle byggemetodane er i ferd med å bli gløymde over heile landet. Men i Os legg dei ned eit godt arbeid for å ta vare på tradisjonen rundt Oselvaren.

I 1998 fekk Jørn kjøpe ei tomt ved sjøen og bygde opp eit nytt båtbyggjeri. Med seg på laget fekk han både broren som båtbyggjar og den tidlegare læraren som smed.

Nede ved båthamna på Judaberg ligg Ryfylke Trebåtbyggjeri. Her ligg fiskebåtane på rad og rekkje medan fiskarane spring mellom båten og verkstaden. Tid er pengar når båten er på slipp. Jørn Magne Flesjå møter oss i døra med eit fast handtrykk. Han lener seg mot dørkarmen og kikkar ut.

— Det er kjekt når det er så mykje liv her, seier han og helsar på Ivar Stang som går slentrande forbi.

Han og sonen Kristian Stang er inne med fiskebåten på slipp for å smørje og lakke sjarken. I tillegg skal dei sjekke kjølevannsløyfa. Dei arbeider på spreng for å bli klare for

Jørn viser veg inn mellom målingsspann og vegger som er fylte med reiskap. Inne i verkstaden står det ein gamal robåt som han er i full gang med å restaurere. Oppi båten ligg ein treklosse der han har skrive namn og telefonnummer til kunden.

— Eg hadde aldri funne det igjen viss eg ikkje hadde skrive det der, i alle fall ikkje med kontoret mitt.

Båtbyggjarkunsten sit i hendene. Dette er handverk. Og kunst.

Jørn viser oss ein heimelaga høvel som han drar sjølvsikkert over treverket.

— Sjå dei spora, seier han og kikkar opp. Han er ikkje i tvil om at dei eldre båtane er finare bygd enn mange av dei nye.

— Me bruker ikkje heimelaga reiskap berre for at me skal det, men for at det er best. Høvelen må vere tilpassa båten me skal bruke den på.

Opphavleg hadde dei gamle ryfylkebåtane tre bord, ein kunne kjenne dei igjen på det. Men denne har fire, seier han og støttar seg på båten der deler av kjølen skal bytast ut i dag.

— Ein kan nok leve godt utan slike båtar som dette, men for eit

September 2013

43

fattig liv.

Robåten som står inne i verkstaden er ein typisk jobb der nokon ynskjer å ta vare på ein gamal familiebåt. Ein restaureringsjobb som Jørn meiner kan ha ein verdi på 20 000 kroner. Det er mange timar.

Det er ei av dei største utfordringane, å få folk til å forstå at dette kostar. Dette vil aldri femne breitt, men eg trur jo at fleire og fleire søkjer tilbake til eit anna liv, eit liv der dei ikkje sit med datamaskina i fanget heile tida.

— Og har du ein god robåt kan du også bruke den til mosjon.

Det yrer av liv ute på brygga. Medan nokre er i arbeid, drikk andre kaffi og lar drøsen gå. Jørn vil gjerne vise oss noko så sjeldan som ein yrkesfiskar med gavlbåt.

— Dette ser du ikkje ofte lenger, slår han fast og er ikkje så reint lite stolt over både båten og fiskaren.

Arbeidsoppgåvene på båtbyggjeriet er varierte, ofte handlar det om restaurering, likevel er det kjekt å få lov til og byggje nytt.

Kanskje aller mest fordi det skjer så sjeldan.

— Dei gamle i Jondal sa alltid at ein burde rekne 100 arbeidstimar på ein ny båt. Det er ikkje ofte eg får byggje båtar heilt frå starten av, men kjekt er det.

Det er også nye og store skip Jørn er aller mest kjent for. Etter at han stilte ut ein Aslakbåt under Tall Ships Race i Stavanger fekk han spørsmål om han ville byggje ein replika av Restauration. Dette sagnomsuste skipet som starta den norske utvandringa til Amerika, med overfarten til New York i 1825.

— Eg svara sjølvsagt ja. Oppvaksen på Finnøy, Cleng Peerson sin heimstad, hadde eg høyrt om Restauration og den fyrste utvandringa til Amerika frå eg var liten, skriv Jørn på eigne nettsider.

Han viser også til at om båten og historia er godt kjent her i landet, er den nok endå meir kjent for nordmenn i Amerika. Opphavleg var skipet bygd i Hardanger i 1801 som ei open jekt og hadde namnet Emanuel. Den vart seinare bygd om så mykje at den fekk namnet Restauration. Sjølvaste Hanne Krogh song då den nye versjonen av Restauration vart sjøsett 15. april 2010. Ein stor dag for båtbyggjarkunsten i Ryfylke.

Bygginga hadde eit budsjett på fem millionar, og fekk ein stor skare av støttespelarar på banen, både her i landet og i Amerika.

— Det er nesten meir enn eg kunne drøyme Fiskaren Kristian Stang er ein av dei som er inne med båten på slipp. No handlar det om å bli klar for sjøen igjen.

1

3

2

4

5

1. Arne Nordbø og Jørn Magne Flesjå diskuterer båtane dei ser gjennom vindauga. – Har du sett den...? 2. Far Ivar Stang og sonen Kristian Stang går side om side i arbeidet med sjarken. 3. Båtbyggjarkunsten sit i hendene. 4. Innimellom må ein også unne seg ein kaffikopp. 5. Jørn Magne Flesjå brenn for båtbyggjarkunsten og dei gamle båtane. I år har han 20-års jubileum i faget.

om dette, sa Arne Nordbø til NRK Rogaland når skipet kom på fjorden. Han er og ein av entusiastane i båtbyggjarmiljøet og ein av dei som brenn for dei gamle skipa.

Nordbø er også innom båtbyggjeriet på Finnøy denne dagen.

Havseglaren Wyeren er nemleg venta heim igjen til Stavanger, og både Arne og Jørn set kursen mot byen for å få den store hendinga med seg. Wyeren sank tidlegare i sommar under regattaen The Tall Ships’ Race. No er det på tide å stable ein velkomstkomité på beina.

Ryfylke Trebåtbyggjeri har også bygd opp igjen vikingsskipet Gyda. Skipet er bygd opp igjen etter eit vrak som vart funne i Roskildefjorden på 1960-talet, og fekk namnet Skudelev 6. Originalen, som var frå Sognefjorden, segla til Danmark rundt 1030. Gyda har bord og band i furu og kjøl og stavner i eik.

— Dette var ein krevjande prosess, ikkje minst sidan me ikkje hadde så mykje å gå etter. Me måtte bygge opp alt, også

teikningar, frå botnen av.

I dag er det Stavanger Rugier ro – og råseillag som er den stolte eigar av Gyda.

— Me må vel tenkje på Ryfjordseilasen og, seier Jørn og kikkar bort på Arne.

Ja, det må me jo. Du veit; seier Arne og kikkar mot journalisten: den seilasen skal det ikkje vere mykje arbeid med. Det er heile vitsen, det skal nesten berre vere kjekt.

Likevel er programmet for Ryfjordseilasen første helga i september både breidt og vidt, med både kapproing, konsert, føredrag og sjølvsagt segling.

— Men det er jo dette me brenn for, seier Jørn før han hastar mot bilen. I Stavanger ventar Wyeren.

Av Judith Sørhus Litlehamar Foto: Fotograf Nordtveit

September 2013

45

Sølvsmeden på Finnøy

Ein komplett gullsmedbutikk der du finn det meste av gullsmedvarer.

Kun naturlige råvarer Håndlaga bunadsølv laga av og for Ryfylkingar på den einaste sølvsmia i Ryfylke.

WWW.SOLVSMED.NO Mandag-lørdag 9-16 Kvelder etter avtale 51 71 26 72

NM 2009

Torsdag 20. desember 2007

ØYPOSTEN

lle våre kun Gull og sølv i NM!

R Øover K T åOha G tatt G R nye A V Emedaljer T L A K S i NM 2013.

Vi er stolte Gull i åpen klasse med produktet kaldrøykt pepperlaks og sølv i varmrøykt klassen.

Mikals Laks AS

Me sender også med posten

WWW.SOLVSMED.NO Mandag-lørdag 9-16 Kvelder etter avtale 51712672

GULL

SØLV

Klasse: Åpen Klasse

Klasse: Varmrøkt laks

Ærlig mat varer lengst.

www.kingmikal.no

kvalitet, service og tradisjon Svein Reppe Fagsjef Eksport og foredling

Kari Merete Griegel Fagsjef Norge

NSL

Spelet om Ogmund Finnsson NM i røkt og gravet laks 2009 arrangeres av NSL i samarbeid med: HiST – Eksportutvalget for fisk – Innovasjon Norge

– Eit middelalderdrama om kongsmannen frå Finnøy

Hesby kyrkje, Finnøy

Fredag 25. oktober kl. 20.00 Laurdag 26. oktober kl. 18.30

Illustrasjon: Jens Flesjå

Billettar kjøper du på:

Landsnes Bygg A/S

Sponsorar:

Billettpris: 250,-

Spørsmål/kontakt - ring oss på 982 06 333 4174 Helgøysund Tlf. 51 71 05 31

Faks 51 71 39 89 Mobil 911 61 091 E-post: geir.landsnes@norgespost.no

LADSTEIN BYGG

www.ryfylkelivsgnist.no www.linticket.no eller hjå Finnøy Blomster på Judaberg Tlf. 51 71 45 45

18

Utekonsert – Klang av oldtid. På uteområdet til Erås museum, Fogn

Finnøy

19-24

Kunstutstilling – Magne Kjellesvik. Torghuset

Strand

20

Solidaritetskonsert. Erås museum, Fogn

Finnøy

20

Konsert med SKRUK. Jørpeland Kirke

Strand

22

Tur til Herefjellet. Åsland, Jøsneset

Hjelmeland

22

Ope på Litunet. Ryfylkemuseet

Suldal

24

"Hva gjør opprettelsen av privatskoler med lokalmiljøet?" Debattmøte

Strand

26

Fra konflikt og rasediskriminering til forsoning og tilgivelse. Foredrag med Einar Lunde. Jørpeland Kirke

Strand

27

Eldredagen - Spenning og dramatikk med TV kamera v/Einar Lunde. Hjelmeland Samfunnshus

Hjelmeland

27

Einar Lundekveld. Kulturstova på Finnøy Sentralskule

Finnøy

28

Kunstutstilling med Magne Kjellesvik

Hjelmeland

28. -29.

Sølvkurs/smykker

Forsand

29

Familiedag, Litunet. Ryfylkemuseet

Suldal

29

Taize-kveld

Strand

29

4 og 7-toppstur på Fogn

Finnøy

1

Kom ann inn, songstund med Bjørn Kallevig, mest for dei frå 3 år og oppover. Biblioteket

Finnøy

1

Klassisk aften. Torghuset

Strand

1

Hele Rogaland leser Makt, avmakt og likegyldighet. Turnè med Lene Ask og Bjørn Arild Ersland. Kinosalen

Sauda

2

Hele Rogaland leser. Makt, ofre og idioter i Rogaland. Lene Ask og Arild Ersland formidler. Biblioteket

Strand

3

Hele Rogaland leser ved Lene Ask og Bjørn Arild Ersland. Biblioteket

Hjelmeland

Oktober

3

Internasjonal kafè, Ryfylkemuseet

Suldal

3

Skjulte fotoskattar frå arkivet – daglegliv og høgtid i nær fortid. Lisabet Risa kjem med skattar frå arkivet. Biblioteket

Finnøy

5

Haustmarknad i Bergekrossen. Sand

Suldal

5-9

Datatreff for alle fra ungdomskolealder. Saudahallen

Sauda

5-7

Kunstutstilling med Bjørn Engkrok

Finnøy

6

Kammermusikkonsert. Mølleparken på Tau

Strand

6

Tur: Holmavatnet – Borgaråsen – Flådaheia, Ombo

Hjelmeland

7-10

Høstferieaktiviteter for barn og unge. Torghuset

Strand

8

Forteljarstunda Skrinet med det rare i. Biblioteket

Hjelmeland

9

Seniorsurfdagen. Torghuset

Strand

8.

Seniorsurfedagen, biblioteket

Forsand

10

Kunstutstilling med Magne Kjellesvik. Kulturhuset

Suldal

12

Kom te oss, ope arrangement på Gullingen

Suldal

12-13

Kunstutstilling av Bjørn Engkrog, Bergekrossen

Forsand

12

Hyttefolkets dag

Sauda

14

Heile Rogaland les. Makt – Avmakt – Likegyldighet - turne med Lene Ask og Bjørn Arild Ersland. Kulturhuset

Suldal

15

Valseria Konsert med Gabriel Fliflet, Jørgen Sandvik, Jorunn Marie Kvernberg, Kristoffer C. Vogt. Kulturhuset

Suldal

15

Per Huseby – musikk og allsong, Aktivitetssenteret

Forsand

15

Englandsfarere – En jærsk tragedie. Asgeir Lode fortel. Biblioteket

Forsand

15

Litt om stadnamn i Sauda ved Sveinung Astad. Eldresenteret

Sauda

16

Barneteater – Østanvind. Aktivitetssenteret.

Forsand

16

Temakveld om demens. Hjelmeland samfunnshus

Hjelmeland

17-29

Kunstutstilling – Bjørn Engkrog. Torghuset

Strand

18

Konsert med Elisabeth Barstad, tverrfløyte, Hans Widerøe, tenor, og Yngvild Storækre Hennig, klaver. Spinneriet

Hjelmeland

20

TV-aksjonen 2013

Sauda

22

Høyt oppe i fjellet. En babyopera (0-3 år) Folkets Hus

Sauda

24

Bokkafé: «Innblikk» - lansering av boka om Ryfylkemuseet. Ryfylkemuseet

Suldal

24

Velferdsstaten i brytning ved Geir Sverre Braut, ass. dir. Statens helsetilsyn. Torghuset

Strand

24

Høgt oppe i fjellet - Babyopera 0-3 år. Torghuset

Strand

25

Konsert med Roar Engelberg, panfløyte, og kantor Anne-Berit Rinde Bjelland. Hjelmeland kyrkje

Hjelmeland

Det skjer i Ryfylke - Hausten 2013

september

september

Det skjer i Ryfylke - Hausten 2013

25-26

Kongen på Hesby – spelet om Ogmund Finnsson. Ryfylke Livsgnist set opp det aller fyrste historiske spelet om drottsete frå Finnøy. Hesby kyrkje

Finnøy

26

Babyopera: Høgt oppå fjellet. Årdal skule

Hjelmeland¨

26-27

Grøssartur - filmkveld i Trodlatysdal.

Hjelmeland

27

Høyt oppe i fjellet. Babyopera for barn mellom 0-3 år. Kulturstova på Sentralskulen

Finnøy

27

Kulturkjerringene - teaterførestilling Rogaland teater. Biblioteket

Forsand

28

Høyt oppe i fjellet. Babyopera i eit telt for dei mellom 0-4 år. Kulturhuset

Suldal

30

Vårt Eget verk. Visesongarane Svein Tang Wa og Elin Furubotn og forfattaren Gunnar Roalkvam framfører gamle og nye dikt og songar. Kulturhuset

Suldal

31

Vise og lyrikk - Synnøve Vikesdal, Johannes Pettersen og Harald Oaland. Lensmannshuset.

Forsand

31

Trell i ord - ei musikkhumoristisk vitaminpille i haustmørkret. Spinneriet

31

25 års jubileum – Vennskapsforeningen Sauda – San Juan del Sur. Folkets Hus

Sauda

NOVEMBER 1

Konsert med Tom Roger Aadland. Ottohuset

Finnøy

2

Kunstutstilling med Bjørn Engkrog.

Hjelmeland

2

Den store kinodagen. Kinosalen

Sauda

2

Den store kinodagen - halv pris hele dagen for hele familien. Torghuset

Strand

2

Den store kinodagen. Kulturhuset

Suldal

5

Magisk eventyrstund. Nina Næsheim kjem med sine magiske forteljar-evner og lagar ei flott eventyrstund. Biblioteket

Finnøy

6

Askeladden og de gode hjelperne ved Askeladden Friteater (Barnehageforestilling). Torghuset

Strand

6 og 7

Konsert med Ståle Strømsvold og Leif Velde Johannesen. Hjelmeland omsorgssenter

Hjelmeland

7

Frå New Orleans til Bedehusland med Hjelmeland Storband og Arne Nordbø. Fister bedehus

Hjelmeland

7

Foredrag med Petter Skauen. Sauda vgs

Sauda

7

Internasjonal kafè, Ryfylkemuseet

Suldal

7

50 år sidan den store flaumen i Espedalen og Helle. Aktivitetssenteret

Forsand

8

Damenes aften

Sauda

9

Salemscupen. Saudahallen og Folkets Hus

Sauda

9-10

Kunstutstilling med Magne Kjellesvik. Saudahallen

Sauda

10

Jakt- og villmarksshow av og med Morten Brekke. Kulturstova på Sentralskulen

Finnøy

11

Morten Brekke - jakt- og villmarksshow. Biblioteket.

Forsand

12

Vår felles Fortid. Konsert med Per Husby, kjent frå Da Capo. Jøsneset skule

Hjelmeland

12

Jakt- og villmarksshow med Morten Brekke. Torghuset

Strand

12

A/S Saudafaldene 100 år. Eldresenteret

Sauda

13

Opning av utstillinga ‘Mitt Ryfylke’. Ryfylkemuseet

Suldal

13

Jakt- og villmarksshow v/Morten Brekke. Samfunnshuset

Hjelmeland

14

Samtale er det viktigaste ved Sylfest Lomheim, prof. UiA. Torghuset

Strand

14

Jakt- og villmarksshow ved Morten Brekke. Kulturhuset

Suldal

17

Livet døden og kjærligheten. Rygjaljom saman med Lars Martin Myhre. Spinneriet

Hjelmeland

18

Påleggskurs med Ryfylkekokken Frode Selvaag på Landahuset

Finnøy

19

Fenomenet blogging – rosa dagbok eller mer enn som så? Torghuset

Strand

20

Fenomenet Blogging – Rosa dagbok eller meir enn som så? Biblioteket

Finnøy

21-24

Sauda Revy- og Teaterlag setter opp REVY. Folkets Hus

Sauda

22-23

Jubileumsforestilling - Forsand kulturskule 30 år.

Forsand

22-24

Folkemusikk- og folkedanshelg. Mo Laksegard

Suldal

23

Nordic tenors. Kulturhuset

Suldal

23

Julemesse. Erås museum på Fogn

Finnøy

23

Lutefiskaften på Landahuset

Finnøy

27

Vestanfor Sol. Svein Terje Fjelde: piano, Dag Sindre Vagle: gitar og fløyte, Monica Kloster: sang, Årdal omsorgssenter

Hjelmeland

28

Nissekveld. Vigatunet

Hjelmeland

29

Normisjonen si julemesse

Finnøy

30

Julemesse

Forsand

30

Kunstutstilling med Magne Kjellesvik

Finnøy

30

Julegateopning og tenning av julegran. Sand

Suldal

30

Juleutstillingen. Saudahallen

Sauda

saudaferie.no, suldal-turistkontor.no, ryfylke.com strand-turist.com, lysefjordeninfo.no, finnoy.kommune.no, ryfylkemuseet.no, kulturhaustiryfylke.no

Visste du at Byrkjedalstunet i dag er hotell med 64 senger (31 rom), kafé og restaurasjon, bakeri, butikk, fjellhall og Ovalen (250 pax) unike kurs og konferanse fasiliteter?

Kontakt Sissel på telefon 90 07 93 49 eller besøk oss på byrkjedalstunet.no

Kurs og Konferanse i Fjellet Det Blå Stavangerregionens nye møteplass Byrkjedalstunet har vært et reisemål, handelssted og stoppested i generasjoner. Vi er viden kjent for den gode maten og servicen, og litt mindre kjent som den nye møteplassen i Stavangerdistriktet. Nå har vi bygget gjesterom og konferanserom i og utenfor fjellet som det knapt finnes maken til, og vi har utviklet en meny kun basert på det beste vi kan oppspore av gode råvarer fra fjord til fjell i nærmiljøet.

Annonse_01_Rosenkilden_magasin.indd 1

○ Fra kr. 239.990,-

○ Fra kr. 239.990,-

27.08.13 17.48

G AND ALF

G AND ALF

○ Fra kr. 239.990,-

G AND ALF

COMETHE AND DISCOVER COME AND DISCOVER WORLD WORLD OFDISCOVER CHEVROLET. COME AND THEOF CHEVRO WORLD OF CHEVROLET.

ra kr. 239.990,○ Fra k○r. 2F39.990,-

○ Fra kr. 239.990,-

○ Fra kr. 239.990,G AND ALF

○ Fra kr. 239.990,-

○ Fra kr. 219.990,-

COME AND DISCOVER THE (kommer i mai) COME AND ○DISCOVER THE COME AND DISCOVER THE Fra kr. 499.990,○ Fra kr. 499.990,kr. 219.990,WORLD CHEVROLET. ○ (Fkroamm WORLD OF CHEVROLET. WORLD OF OF CHEVROLET. er i mai) COME AND DISCOVER THE ○ Fra kr. 499.990,WORLD OF CHEVROLET. ○ Fra kr. 239.990,-

OPPLEV NYE CHE VRV OLE O PPLE NYTE PP VVLE RNOLE OCHE PPOLE YVENYET

OPPLEV NYE CHEVROLET

Fra kr. COME 499.990,-AND ○ Fra kr.○499.990,-

DISCOVER THE WORLD OF CHEVROLET.

○ Fra kr. 219.990,(kommer i mai)

○ Fra kr. 499.990,-

○ Fra kr. 151.990,-

kr. 219.990,○ Fr○ a kFr.ra219.990,(koer mm er i mai) (komm i mai)

○ Fra kr. 499.990,-

COME AND D WORLD OF C

○ Fra kr. 499.990,-

OPPLEV NYE CHE ROLE TE OPPVLE V NY ○ Fra kr. 151.990,CHEVROLET

HVERT T 7. S SE VROLE CHECHE VROLE T T VT ERT Tple7.

SE KH oR m o g oEN p nS ye HV ERT T 7. S SEK GESUND DETSEL ENGE CHE V OLE TvCH HVUND ERT TSEL 7. S SEK S DE ○ Fra kr. 151.990,-

LE NYE ○O FPP ra kr.

15V 1.990,-

○ Fra kr. 151.990,○ Fra kr. 151.990,-

CHEV○RFrOLE T a kr. 109.990,-

○ Fra kr

PREMIE PR P PRE RE EMIE MIE E ○ Fra kr. 109.990,○ Fra kr. 109.990,-

HVERT T 7. S SEKUND H SEL GE Sil,DE Tgs Holmane olma ne Bil, Bp Tengs T Te en K o m o g o p le v n ye EKHK UND SEL DE TCh EN CHE OLE ERT SEK UND TCh EN VV R OLE T Ko m o geok pp le vmm n yegCh evrtil oleN t.p Vrøv o22.—2 mm en p Å p eR: tler t: M a— nd d-O d O On srø d Åpent: Mand-Onsd Åpningstider: Ma NÅR: ÅR Å Rnlk 22 22.—24.

—2 2d-On 4til . .n nov o VoH ERT S SEK UND SEL DE T CHE OLE T mVoT g 7. oTpGE p7. leS v n yeK ev rg oGE .Vle VR eS oymm en pV røv j jørin i ! om oSEL oleptGE pS vlk nDE eEN e vtil rCHE ole tR .PRE lk o en e k j jørin i F o r han d : XXX A dgv Holmane H o lma ne Bil, B i l , Teng T Te e n PREMIEREDAGER PR P RE M RE EDA A GER F Holmane H olma neE Bil, BiMIEREDAGE l, Tengs, TenIE Te gsE gs, Egersund.

EgR ersund . Tlf 51 46 4 6 19 80 w ww w w .ho . ho lma n ne b i l .no no www.holmanebil.no y e Ch evK roSEL letSEL .oV lk opDE mm en til pT røv ek j OLE jørin i eglkT EK UND DE VV R gele one p n ee Ch vrtEN o le .CHE V omm en prøv j gi! g! N EK UND GE S T Å p eR: ndt: te M d-O d O On d 99-17, 1er 17, T o0rs dtirs ap gÅ 9-19, 19 F rea— dnd a10–14 gd-On 99-17, 17no L Åpent: Mand-Onsdag Torsdag Fredag Lø Åpningstider: Man–fre 9–16.

9–19, lør Å e9-19, nd tkamm t: M d-O d O sslød Åpent: Mand-Onsd Åpningstider: M Holmane H oolma Bleyle ivel,S Tengs, TyEN Te en n gs Egersund.

E gH eV rs und .! Tlf 46 4epn 6til 19 80 NÅR: ÅR Å R51 22.—24.

22 22.—2 419 . .n november em 2 2012.

2 K om o gm p p vGE nBil, Ch vgs, rCHE oeCh le .V lk o mm til røv eT kg j een jørin ijørin Holmane oRevtlma ne Bil, B.en il51 ,e Tengs, TOLE Te gs gs, Egersund.

E ekrs und . oTlf 4:a——2 62d-On NÅR: N ÅR RXXX 22 22.—2 22.—24.

4aOn o K o m g o p p v y e e r o le t lk o mm til p røv k46 jnd jørin iAos80 ggesse: !b-17 F rhan ler XXX dvare XXX T lf:9 h F orr112.2. han ler :—2 XXX d Priser levert le ver tR: Drammen Dr en Bilhavn B2 ilha v. n.n eks eA k gs, gs Egersund.

Egersund. Tlf 51 46 46 19 80

HVERT T 7. S SEKUND SELGES DET EN CHEVR OLE TI PREMI PR P PRE RE EMI M ○ Fra kr. 151.990,-

○ Fra kr. 109.990,-

PREMIEREDAGER PR P PRE RE E M MIEREDAGE IE E RE R EDA A GER FOR F OR R HELE LE FA F A PREMIEREDAGER PR P PRE RE E M MIEREDAGE IE E RE R EDA A GER FOR F OR R H IEREDAGE IE IEREDAGER E RE R EDA A GER FOR F OR R HELE LE FAMILIEN F FA A AMILIEN PREMIEREDAGER PR P PRE RE E M MIEREDAGE IE E RE R EDA A GER FOR OR R HELE LE FAMILIEN F FA A AMILIEN PREMIEREDAGER PR P PRE E M MIEREDAGE IE E4enTengs, RE R EDA A GER FOR F OR HELE LE FAMILIEN F1010-15 FA AMILIEN Å p n tler t: M nd d-O d O On sIE d arrøv gEgersund.

9N 9-17, -kp 17 1rs 17, T o0 r!112 rs d a2d-On glf: -19, 19 rg80 eR 99-17, 17 L øaOR rgd99a-19, g19 0A 0-15 15 Åpent: Mand-Onsdag 9-19, Lørdag Åpningstider: Man–fre 9–16. tirs 9–19, lør yIEREDAGE eE Ch vrrPRE oRE le teR: V e22.—2 lk o:a— mm til p eR jjørin iTorsdag gM PREMIEREDAGER PR P E M MIEREDAGE E RE EDA A GER F R LE F Å eR: nXXX t2 t: a.2. nd d-O d O On sd are 9db 9-17, -a10–14 17 1ger 17, T o0rs rFOR dtirs F rHELE eda10–14 g 99-17, 17 L ørdagFA 10 0A 0-15 15 Åpent: Mand-Onsdag Torsdag 9-19, Fredag Lørdag 10-15 Åpningstider: Man–fre 9–16.

9–19, lør NÅR: N ÅR Å R.RE 22 22.—24.

—2 2d-On .OR november o em e b er 2012.

2 NÅR: ÅR Å R 22 22.—2 22.—24.

—2 — 499.XXX n november o vFFredag em 2 2012.

112 2.

2 IE IEREDAGER RE R A GER FOR F R HELE LE FAMILIEN F FA A AMILIEN FeoEDA han d XXX .n A dv ersse: T Holmane H o lma ne Bil, B i l , T Te e n gs gs, E g e und .

Tlf 51 46 4 6 19 F o han d ler : XXX .

A d e sse: XXX .

T lf: XXX IEREDAGE IE IEREDAGER ER RE EDA A GER FOR F OR R HELE LE FAMILIEN F FA A AMILIEN w ww wewn.ho .thoM lma n On ne biMan–fre l.no www.holmanebil.no w w .ho .T ho ng 99b9–19, i19 l.no noF www.holmanebil.no Å p a— nd d-O d sno dvae g 9-17, 9ww -w 17 1er 17, o0rs rlma dtirs ane -19, reda10–14 g 99-17, 17 L ørdag 10 0 15 0-15 Åpent: Mand-Onsdag Torsdag 9-19, Fredag Lørdag 10-15 Åpningstider: 9–16. lør NÅR: N ÅR Å R: R t: 22 22.—2 22.—24.

—2 2d-On 4O .n november o em b 2 2012.

112 2.

2 ○ Fra kr. 151.990,-

○ Fra kr. 109.990,-

w ww ww.ho .holmane n bil.no no www.holmanebil.no Holmane olma neenBil, Btil il, pTengs, Trøv Te engs, gs jjørin Egersund.

Egiers 46 19 80 e Chevrolet. VH elk omm g!und. Tlf 51 46 w ww ww.ho .holmane n bil.n n www.holmanebil.n Holmane H olma ne Bil, Bi99l-19, , 19 Tengs, Ten Te gs gs, Egersund.

Ea10–14 ggeek99-17, rs17 undL .øTlf 51 46 40-15 615 19 80 l frakt doostn llin lphe Priser levert levert Drammen Drk ammen Bilhavn Bh ilha avn eks. eks. frakt og og lev. lev. omkostninger. omk i o ger r. Co Cc o om/ u utslipp tsliipC ffra rav 95 g g/km /km Facebook.com/ChevroletNor Fkac eb ok. role tNhor s d a g 9 9-17, 17 1 17, T o r rs d a g F r e d r d a g 10 0 sdag Torsdag 9-19, Fredag Lørdag 10-15 Man–fre 9–16. tirs 9–19, lør o ovember em e erF.XXX 2 2012.

0 12 2.

2 Å p t t: M a nd d-O d d-On O On s d a g 9 9-17, 17 1 17, T o r rs d a g 9 9-19, 19 F r e d a g 9-17, 9 17 L ø r d a g 10 0 0-15 15 Åpent: Mand-Onsdag Torsdag 9-19, Fredag Lørdag 10-15 Åpningstider: Man–fre 9–16. tirs 9–19, lør 10–14 gs, gs Er geesse: rsb und Tlf 511 46 4e 6n19 80 NÅR: N ÅR Å R: R 22 22.—2 22.—24.

—2 — 2 4 . n november o v em e b er 2 2012.

0 12 1 2.

2 A dvEgersund. .

T lf: XXX Priser levert levert Drammen Drk ammen Bilhavn Bh ilha avn ek ek o d ler :. XXX .gA9-17, sse: XXX .9–19, T19 lf: F XXX Å p eR: nrda.han tgler t: M nd d-O d O sd 9rddb -17 1re9–16.

17, o0rs r112 dtirs aglf:99-19, reda10–14 g 99-17, 17 L ørdag 10 0 15 0-15 Åpent: Mand-Onsdag Torsdag 9-19, Fredag Lørdag 10-15 Åpningstider: Man–fre lør NÅR: N ÅR Å R 22 22.—2 22.—24.

—2 2lør november vbare em 2 2012.

2 gs, gs E er9–16. rs und Tlf 51 44 80 Facebook.com/ChevroletNorge Facebook.com/ChevroletNorge | CHEVROLET.NO CHEVROLET.NO d geEgersund.

9b 9-17, -g 1er 17, T o0 r112 rs dtirs 9-19, 19 F rd-On e46 d6On a10–14 g19 99-17, L 10 0T 0-15 15 dag Torsdag 9-19, Fredag Lørdag 10-15 Man–fre 9–19, no F o17 han :a— XXX .n A d sse: XXX .2.

T XXX o ovember em 2 2012.

2 w wXXX w ..ho ho lma no17 ne ielø.no noager www.holmanebil.no dvare sse: XXX .2.

Tww lf:9 w ww whan w .ho .mk lma n-19, ne biXXX lutslipp .no no www.holmanebil.no no Facebook.com/ChevroletNo Facebook.com/ChevroletNo ssdag alre gfrakt 99-17, 17 1og 17, o0 rho rs dtirs alltglf: 9F rliieph ar10–14 geks.

L ølesse: rdomkostninger. ag51 10 090 0-15 15 Torsdag 9-19, Fredag Lørdag 10-15 Man–fre 9–16.

9–19, lør F d ler .k95ns.99-17, d e XXX . u4016 T lf: XXX lapdvffra d d å g/km b hkk d l Egersund. ovember em 2 2012.

112 2 eks. ed ks. fe rasse: kb t-o oer gr lev. le vT . omkostninger. o kd o os tn iDrammen in g9 er r.19 Co C:oen u4016 tsh gr17 km k lA llin lpglHolmane dd d å51b46 19 kk Hillevågsveien 103, Tlf. 00.

Tengs, Tlf. 80.

Ao dv XXX .2.

T XXX k ltrhogofrakt d lTlf. h d dald95lgg/km å bTlf. 51kk Priser levert le v er Dr amm Bilhavn B ilha ev frakt fg/km ks. g omk k tn i. omkostninger. g64 er r. k Co C o utslipp tll sliin ffra rStavanger. g /km levert le Dr en Bilhavn Blilha aaTlf. eks. e/ak f64 rdalev. og oer gdoos lev. le o mk o os tn iidph er rav .95 Co C o u utslipp tsfrakt lirBil, ip p ffra rog a51 95 g g/km /omkostninger. km Hillevågsveien 103, 90 64 00.

Holmane Bil, Tengs, 46 1 k l ll l l frakt llvin lp ffra hnStavanger. dkv.tlevert åv b kk ks. ks. fraHillevågsveien kt og oPriser g lev. lev. omkostninger. omk kd o os tn i er ger r.tCo CDrammen o u utslipp tamm sliiph rStavanger. a 95 g/km g /km Priser le v t Drammen Dr amm en Bilhavn B ilha a n eks. e f a k t o g lev. le v . o mk k o os tn i in g er r .

Co C o u utslipp t s li i p p f fra r /Egersund. km h 2ks.

103, 4016 51 90 00.

Holmane Bil, Tengs, Egersund.

Tlf. 51 46 19 80. k d ll l h d d å b kk d Priser levert lever tw Drammen Dramm en Bilhavn Bilha avn eks. ene ks. frakt frb akit log o.no gno lev. lev. omkostninger. omk ko ostnin i gerr. Co Co u utslipp tsliipp ffra ra 95 g g/km /km 2 w ww w.NO.ho .ho lma n www.holmanebil.no no Åpent: Man–fre 9-16, tirs 9-20, lør 10-14. Åpent: Man–fre 9–16, tirs 9–19, lør 10–14.

Norge Norge or g e | CHEVROLET.NO CHE V R OLE T Man–fre 9-16, tirs lør lør 10-14. Åpent: Man–fre 9–16, tirs 9–19, lør 10–14.

Man–fre 9–16,9-20, tirs 9–19, 10–14. orge Åpent: | CHEVROLET.NO CHEVROLE T.NO Facebook.com/ChevroletNorge Faceb9-16, ook.ctirs om/9-20, Chevrlør ole10-14. tNorge Åpent: | CHEVROLET.NO CHEVROLE TÅpent: .NO Man–fre l frakt llin lvpgreffra heFacebook.com/ChevroletNorge dd d.C åtNborgekk dVRl OLE eks. eks. fwww.bilsenteret-stavanger.no raHillevågsveien kwww.bilsenteret-stavanger.no tF og oac g Facebook.com/ChevroletNorge le v.oomkostninger. ook. mk kd i Ck gc er r.vCo C o C u utslipp slior iph rStavanger. g/km g /or km Flev. ac eb oom/ ok. om/ he ole |k.NO CHE V R.OLE Facebook.com/ChevroletNorge eb coos he role ttN CHE CHEVROLET.NO V R 103, 4016 90 00.

Holmane Tengs, Tlf. 51 46 19d80.d lgOLE llin å b kk ac eb owww.holmanebil.no ok. comkostninger. om/ he ole CHE .NO www.holmanebil.no Epost: salg@bilsenteret-stavanger.no Priser levert le ver ttn Drammen Dr amm en Bilhavn B ilha aa|v95 ntN eks. ek s. frakt frFaTTlf. tCHEVROLET.NO og o51 gwww.bilsenteret-stavanger.no lev. le v o64 mk kT o osNO tn i vgrwww.holmanebil.no er r. Co Co2 u utslipp tsliBil, ip|lp CHEVROLET.NO ffra ra 95 g g/km /Egersund. kmTh www.bilsenteret-stavanger.no Åpent: Man–fre 9-16, tirs 9-20, lør 10-14. Åpent: Man–fre 9–16, tirs 9–19, lør 10–14.

Norge Norge | CHEVROLET.NO CHEVROLET.NO Facebook.com/ChevroletNorge Facebook.com/ChevroletNorge | CHEVROLET.NO CHEVROLET.NO www.holmanebil.no www.bilsenteret-stavanger.no 2

2

2

2

2

2

I front

Foto: Privat

Foto: Privat

Roy Hegreberg (32) er trygg på at sykkelrittet Tour des fjords kjem attende til Ryfylke også neste år.

— Korleis var det å gjennomføre Tour des fjords?

— Det har vore knallhardt arbeid og fantastisk kjekt. Utruleg positiv oppleving når så mange har lyst til å vere med å bidra og gjere dette mogleg. Me har nå fått kjempegode tilbakemeldingar frå ryttarar, leiarar, publikum og sponsorar, og eg trur me har laga eit fantastisk grunnlag for neste års arrangement som blir større og betre på alle måtar.

— Kva er bakgrunnen for rittet?

— Det har blitt arrangert eit eindagsløp i regionen som gradvis har blitt større og sykkelinteressa har vokse, det gjorde at fleire i sykkelmiljøet støtta opp

A K T U E L T 50

NavN: Roy Hegreberg Bur: Stavanger aktuell: Var rittsjef for sykkelrittet Tour des Fjords, der ein av etappane gjekk frå Hjelmeland, via Strand til Forsand.

September 2013

når eg sa at me burde arrangere eit topp internasjonalt etappeløp her i regionen.

— Kva var største utfordringa?

— Tida. Me fekk bekrefta arrangementet for seint i fjor, budsjetta var lagde, det har gjort vegen mykje lenger enn den kunne vore. Samstundes viser jo dette kva potensiale arrangementet har. Me klarer å få dette til ved hjelp av eit gedigent spleiselag, frå veldig mange ulike aktørar, både i det private og det offentlege. Dette viser at det er eit arrangement som folk likar og som mange ville at me skulle få til.

— Det byrjar å bli mange sykkelløp - kva er fortrinnet til Tour des fjords?

— Me har ein fantastisk spektakulær natur som er veleigna for å lage spanande sykkelløp. Samstundes har me sterke sykkelmiljø med masse sykkelkompetanse, og ei stor interesse i befolkninga for sykling. Me har også eit næringsliv som går veldig godt, og som ynskjer at det skal vere store arrangement i regionen for å gjere dette til ein endå meir attraktiv region, både for tilreisande og dei som bur her.

— Korleis vart løypa og dei ulike stadane valde ut?

— Me ville vise fram eit Norge i miniatyr og me gjekk frå dal og høgfjell, til

strender og havgap, til fjord og bysentrum. Samstundes måtte me sørge for å finansiere dette på ein god måte, og i Ryfylke var både det offentlege og næringslivet med å bidra.

— Kvifor Ryfylke?

— Det er fantastisk flott natur i Ryfylke som er med å forsterke det arrangementet me ville vise ut til ryttarar, publikum og tv-sjåarar. Med navnet Tour des Fjords, speler me på fjorden og då bør også løypene vise fram dette.

— Kva trur du effekten for Ryfylke blir av eit slikt ritt?

— Ein rettar media sitt søkjelys på området medan det pågår, og ein får profilert området ut til eit nytt publikum, både tilreisande og potensielle arbeidstakarar. Ein like viktig effekt er at innbyggarane føler at det skjer ting her og at dei er med å bidrar.

— Kjem Tour des fjords igjen neste år?

— Tour des Fjords skal bli eit årlig arrangement og med årets erfaringar og den oppslutninga som var frå Ryfylke er eg veldig sikker på at ein av etappane vil kome til Ryfylke.

Judith Sørhus Litlehamar

Sukkagarden - der historia sit i veggene Solveig og Ola Sukka tlf. 92418460 / 92640803 Kvildal, 4237 Suldalsosen e-post: sukkagarden@gmail.com sukkagarden.no andre nyttige nummer

P)/

dAGleGVArer/ Groceries/lebensmittel Coop Marked (Sand), Tel: (+47) 52 79 72 57 Rimi (Sand), Tel: (+47) 52 79 68 20 Joker Erfjord, Tel: (+47) 52 79 52 60 Joker Jelsa, Tel: (+47) 52 79 67 70 Vatlandsvåg Handel, Tel: (+47) 52 79 61 00

Spesialdesigner etter dine ønsker!

Bjerga TurisTgarTneri

efon

tAxi - buss/bus/buss 4182 Skartveit Mobil 984 81 976 Suldal Billag Buss AS, Tel: (+47) 52 79 04 00 post@bjergaturistgartneri.no • www.bjergaturistgartneri.no Osa-Bu, Tel: (+47) 52 79 92 60

Bjørheimsbygd

Tlf 414 22 884

www.glasskjellaren.no

orvat ianoservice orvatPhianoservice Pianoservice HHHorvat orvathh HPPhianoservice

Din lokale Din lokale pianostemmer Din lokale pianostemmer pianostemmer pianostemmer Din lokale

Garaneset, 4230 Sand Telefon: 52 79 0430 post@suldal-trevare.no suldal-trevare.no

hpiano@online.no

Hjelmeland - Tlf. 924 24 098 hpiano@online.no

Foto: Anne Lise Norheim

kstellen

Hjelmeland Hjelmeland - Tlf. 924 24-098 Tlf. 924 24 098

Hjelmeland - Tlf. 924 24 098 pianostemmer Hjelmeland - Tlf. 924 24 098 hpiano@online.no hpiano@online.no hpiano@online.no

v - Trygg Utstillingar på Ryfylkemuseet Kvitebjørnen: året rundt Spor på stedet: 7.9 til 4.10 Mitt Ryfylke: utstillingsopning 13.11 kl 19

Bred erfaring med bryllup Tradisjonell mat i moderne form Våre kunder er våre beste referanser

Velkommen!

Opningstider: mån-fre, kl 9-15

naturressursar og kreativ kraft.

Løhaugen 1, 4230 Sand mob. 95 15 32 32

Ryfylkemuseet, Nordenden 14, 4230 Sand, Tel 5279 2950 www.ryfylkemuseet.no www.suldal.net

VÅKN OPP TIL DENNE UTSIKTEN KURS, KONFERANSER, AVSLAPPENDE WEEKEND ELLER FEIRING AV STORE OG SMÅ ANLEDNINGER.

Hjelp til bedriftsutvikling innen landbruk, lokalmat, havbruk og reiseliv?

Besøk oss for god besøk og heimelaga oss forOpe godkjøkken kl. 11 - 17 tysd - laurd. mat av lokale råvarer! og heimelaga post@energihotellet.no Kveldsopen pub onsdag, fredag og laurdag mat av lokale 51200555 råvarar! www.energihotellet.no Tlf. 940 06 173 / 940 06 172 Sjå Facebook “Suldal Hotell”

Ta kontakt:

kafé pub catering VELKOMMEN TIL ENERGIHOTELLET

Ope kjøkken kl. 11.30-17 mandag-laurdag, og kveldsopen pub onsdag, fredag og laurdag

Telefon 940 06 171

e-post: fnhage@finnoy.com tel. 975 02 974

Foto: Fotograf Nordveit

Informasjon INFORMASJON

Eg er med i Ryfylkealliansen fordi eg er stolt over Ryfylke, og som liten bedrift ser eg det som positivt å vera med i eit større nettverk.

Glasskjellaren, Astri Vadla Ravnås

Eg er med i Ryfylkealliansen fordi me står sterkare i saman. Me byggjer kvarandre og relasjonar.

Det er gildt å vera med, samstundes som me treng ein sterk organisasjon som byggjer merkevara Ryfylke. Saman blir me betre!

Det er “kitlande” løye å vere i saman… om noko vi er stolte av.

Suldal Billag, Per Arne Fisketjøn

Ryfylkekokken, Frode Selvaag

Saman blir me betre.

Bli med du òg!

Ryfylkealliansen er ei foreining som gjennom langsiktig merkevarebygging, skal fremje identitet, bulyst og verdiskaping i Ryfylke.

I dag er me 105 medlemer, med både bedrifter, seks kommunar, stiftingar, lag, festivalar, vekstselskap, enkeltpersonføretak m.m.

Kvifor bli med?

Auka merksemd om di verksemd og Ryfylke!

Møteplassar! Sterkt nettverk! Profilering!

Meirverdi! Fellesskap! Inspirasjon!

Så bli med du også!

Kontakt: tolli@ryfylkelivsgnist.no eller tor@ryfylkelivsgnist.no mob. 940 28 577 - 982 06 333

Mangfaldig og ekte www.ryfylke.no • facebook.com/pages/Ryfylkealliansen