would like to present TУРИСТИЧНИЙ ІНФОРМАЦІЙНИЙ ЦЕНТР TOURIST INFORMATION CENTRE
BOOKS about
KYIV
482 — domyślna data założe nia Kijowa
Złom wieków IX–X — powstanie państwa Ruś Kijowska ze stolicą w Kijowie 988 — przyjęcie chrześcijaństwa w Rusi Kijowskiej przez księcia Włodzimier a 1017–1037 — wzniesienie sobo ru św. Zofii — centrum dawnio ruskiej mitropolii 1051 — założenie klasztoru Kijowo-Pieczerskiego przez wielebnego Antoniego
c e n t r e
listopad-grudzień 2004 — rewolucja pomarańczowa, wybory Prezydenta Ukriny Wiktora Juszczenki 1992 — Pierwsze światowe Forum Ukraińców w Kijowie
1240 — zniszczenie Kijowa przez hordy Mongoło-Tatarów, koniec Rusi Kijowskej
www.visitkyiv.com.ua
2012—UEFA EURO 2012
1 grudnia 1991 — referendum ogólnoukraińskie w celu potwierdzenia Aktu o niepodległości Ukrainy. Wybory Prezydenta Ukrainy
1362 — Kijów wchodzi do składu Wielkiego Księstwa Litewskiego
24 sierpnia 1991 — ogłoszenie niepodległości Ukrainy
i n f o r m a t i o n
1497 — nadanie Kiowu Prawa Magdeburskiego
maj, 1982 — obchodzenie 1500-lecia Kijowa
1569 — Unia Lubelska, połączenie Wielkiego Księstwa Litewskego i Korony Polskiej; Kijów przechodzi pod władzę Rzeczypospolitej
6 listopada 1960 — uruchomienie pierwszej linii Metra Kijowskiego
t o u r i s t
1632 — założenie najdawniejszej uczelni wyższej we wschodniej Europie – Kijowo-Mohylańskeij Akademii
19 września 1941 – 6 listopada 1943 — okupacja Kijowa przez wojska Niemców faszystowskich
1654 — Kijów wszedł do składu Mocarstwa Moskiewskiego
24 czerwca 1934 — przeniesienie stolicy z Charkowa do Kijowa
1749–1754 — budownictwo cerkwi św. Andrzeja Published on demand Kyiv City State Administration, The Main Department for communal services. 15a, Velyka Zhytomyrska Street, Kyiv. Tel (+380 44) 279 2921; http://visitkyiv.com.ua
grudzień, 1919 — wprowadzenie władzy radzieckiej, Kijów pozbawiony statusu stolicy
1834 — założenie Uniwersytetu Kijowskiego
luty, 1919 — założenie Akademii Nauk Ukrainy
1901 — budownictwo Teatru Opery
listopad, 1917 — ogłoszenie niepodległej Ukraińskiej Republiki Narodowej
1917–1921 — wydarzenia rewolucyjne w Kijowie
Marzec, 1917 — powstanie Centralnej Rady — pierwszego rządu Ukrainy ISBN 966-8137-44-2
Responsible for edition Prylypko P. 9 789668 137440
БАЛТИЯ-ДРУК
KIJÓW Fotoalbum TOP 10
Autor tekstu: Wiktor Kyrkiewicz Recenzent: Władysława Ośmak Tłumaczenie tekstu: Tatiana Hajder
Na okładce Zdjęcie Igoria Kropywnickiego
Cerkiew Narodzenia Matki Boskiej (XVII w.) oraz Dzwonnica nad Dalszymi jaskiniami (XVIII w.)
KIJÓW Spotkanie pierwsze
K
ażde miasto mające długą historię jest nie powtarzalne. Zwłaszcza, gdy czodzi o takie miasto jak Kijów, w piętnastowiecznej histo rii którego są splecione przedziwne legendy i wybitne wydarzenia historyczne, majestatyczne zwycięstwa oraz tragiczne klęski. Tu wszystko przybiera szczeg ółowego sensu — krajobraz, gdzie się łączą góry i rzeka; jaskrawa współczesność współistnieje z unika towymi pamiątkami historycznymi. Tu samo powietrze jest przepojone wonią przeszłości. Zapoznanie się z takim miastem może sią stać nie tylko zachwycającą wycieczką , lecz poszukiwaniami jego duszy, która napewno się otworzy przed czułym sercem. Historia założenia Kiowa jest okryta legendami. Kronikarz Nestor w „Powieści lat minionych” utrwalił podanie o tym, jak przyszłą sławę miasta na wzgórzach Dniep ru przypowiedział apostoł Andrzej. Z kroniki dowiadujemy się też o imionach założycieli Kijowa —
braci Kija, Szczeka, Choriwa oraz ich siostry Łybiedzi. Historycy nie wątpią w tym, że to są realne postacie historyczne. I pośrednio to potwierdzają toponimy kijowskie — nazwy gór Starokijowska, Szczekawica, Chorewica oraz nazwa rzeczki Łybiedź. Natomiast pamięć o proroctwie apostoła zachowuje cerkiew św. Andrzeja — jedna z najpiękniejszych świątyń miasta. W IV–IX wiek ach na górze Starokijowskiej ukszta łtował się t.zw. Dziec iniec — wzmocnione centrum Górnego miasta. W X stuleciu zaczął się proces jego aktywnej zabudowy: wznoszono pała cyki książąt, kamienne świątynie, szlacheckie dworki oraz domki mieszczan, pracownie rzemieślników. W XI stu leciu Górne miasto już łączyło tereny grodu Włodzimier a i Jarosława oraz zespół klasztorów na górze prawdziwe muzeum Michałowskiej. Ta ziemia — archeologiczne pod prostym niebem. Znajomstwo z nim warto zacząć od terenu Narodowego Muzeum 5
Widok na Andrejewski zjazd z wysokości ptasiego lotu
Narodowe muzeum historii Kojowa. 1936–1937. Architekt I. Karakis. Na przednim planie – fundamenty cerkwi Dziesięcinnej (X w.)
Cerkiew Dziesięcinna. X w. Rekonstrukcja N. Chołostenko, rys. L. Andrijewski, 1978
8
historii Ukrain y. Na niewielkim otwartym placu wokół gmachu znajdują się pochodzące z wieku X fundamenty pałacu księżniczki Olgi, Południowego oraz Zachodnieg o pałaców a także zrekonstruowane brzegi wałów obronnych chroniących mias to przed najazdami wrogów. Tuż znajdują się fundamenty cerkwi Naj świętszej Matki Boskiej znanej jako Dziesięcinna — perwszej w Kijowie kamiennej świątyni, wzniesionej w latach 989–996 przez świętego równoapostolskiego księcia Włodzimiera-Krzciciela. Przy tej świątyni ist niała jedna z pierwszych szkół Rusi Kijowskiej. Zruj nowany w 1240 roku przez chana Batego ta świątynia została odbudowana, a potem znowu zniszczona. Lecz oznaczone czerwoną cegłą fundamenty cerk wi Dziesięcinnej dają możliwość wyobrazić sobie olbrzymość i monumentalność tej dawnej budowli i pozostają najlepszym świadczeniem słynnej przeszłości Kijowa.
Cerkiew św. Andrzeja. 1747–1753. Architekt B.Rastrelli
Sobór św. Zofii (1017–1037) oraz Dzwonnica Sofijska (XVIIw.)
PIECZERSK
Z
apoznanie się z tą dawną dzielnicą można zacząć od terytorium Parku Kreszczatickie go, który zamyka Kreszczatik. Tu przycho dzą, by pocieszyć wzrok świetnymi widokami Podołu, Dniep ru, Lewobrzeża. W połu dniowej części parku — dwie wieży ciśnień z cegły, w jednej z których działa ekspozycja Muzeum wody. Na Pieczersk z parku można się przedostać ażurowym metalowym mostkiem mającym oryginalną historię powstania: w 1912 roku według projektu znan ego budowniczego mostów, przyszłego akademika E. O. Patona bezpośrednio na gruncie został zmon towany most, a dopiero potem spod niego prowadzo no wyjęcie gruntów. Kijowian ie ten mostek parkowy nazywają „mostkiem pocałunków”. W parku mieści się Pałac Mariiński (były Carski) w stylu barokowym, wzniesiony w połowie XVIII stulecia według projektu F.Rastrellego. W ciągu swej długiej
historii pałac służy i jako rezydencja gubernatorów, i zakład wód mineralnych, i muzeum. Po II wojnie świ atowej gmach praktycznie był pusty. W r. 1980–1982 w pałacu zostały przeprowadzone duże prace restau racyjne. Sale paradowe pałacu zostały wzbogacone o kryształowe żyrandole, unikatowej roboty parkiet, wystylizowane na wiek XVIII meble. Zwłaszcza uroczysty wygląd ma Biała sala, w interierze której subtelne kolo ry naturalnego drewna łączą się z błyskiem kryształów i delikatnego pozłocenia. Obecnie w Pała cu Mariińskim odbywają się spot kania państwowe skali najwyższej, ważne rządowe przyjęcia. Jednocześnie pała c jest dostępny dla wyci eczek. Naprzeciwko Ławry Kijowo-Pieczerskiej w 1764 roku było rozpoczęto budownictwo Arsenału. W olbrzymim, w stylu klasycystycznym, kwadratowym w planie (800 m w obwodzie) gmachu z krużgankiem 37
Pałac Mariiński – była rezydencja carów rosyjskich. 1752. Wg projektu B.Rastrellego, architekt I. Miczurin.
Panorama Swiato-Uspeńskiej Ławry Kijowo-Pieczerskiej
Kościół św. Mikołaja. 1899–1909. Architekci W. Gorodecki, C. Wołowski.
NOWA BUDOWA
J
edną z zalet Kijowa, o której się nie dyskutuje, jest to, że większość świątyń starodawnych i miejsc pamiątkowych są bardzo kompaktowo ulokowane. Ale nie mniej ciekawostek znajduje się poza granicami środkowej części Starego Miasta — przykładowo w dzielnicy, która tradycyjnie się nazywa Nową Budową, zwłaszcza — na jej głównej ulicy Wielkiej Wasilkowskiej oraz w bardziej oddalo nych częściach, rozwój których się zaczął dopiero w wieku XX. Przy niewielkiej uliczce Szoty Rustaweli odzna czymy centralną Chóralną Synagogę, która została zbudowana kosztem filantropa Łazara Brodskiego. Ona była czynna do roku 1926, poten władza radziecka zamknęła synagogę. Przez dłuższy czas w budynku mieścil się Teatr lalkowy. Dopiero w 1997 roku budowla powróciła do gminy wyznaniowej. Synagoga Chóralna Brodskiego — jedna z najbardziej efektownych świą tyń Judejskich w Kijowie. Ściany Chóralnej synagogi
nie potrafią przygłuszyć wykrzykiwań kibiców pod czas meczów z piłki nożnej na najlepszym boisku krajowym — stadionie „Olimpijski”, który mieści do 80 tysięcy kibiców. Oprócz głównej areny z boiskiem dla piłki nożnej i bieżniami, na stadionie są także boiska dla ćwiczeń piłkarzy, sale gimnastyczne, kryte baseny, korty tenisowe. Fakt rzeczywisty, że ulubiona drużyna piłkarska kijowian — to jest „Dynamo”. Szczegółową sławę dynamowcy zdobyli pod dowództwem trenera Walerego Łobanowskiego. Pomnik wielkiego trenera znajduje się przy wejściu głównym do stadionu „Dynamo”. Do najgłówniejszych placówek sportowych nale ży też i Pałac sportu zbudowany w 1960 roku. Jego przestrzeń i arena sportowa służy nie tylko w celu zawodów, lecz też jest wykorzystywana dla prowad zenia koncertów, targów i jarmarków. W Pałacu sportu znajduje się Muzeum sławy sportowej Ukrainy. Już około stu lat wzrok każdego, kto wjeżdża do Kijowa koleją, pada na wysokie iglice neog otyckiego 57
Wnętzra koścołu św. Mikołaja
58
kościoła św. Mikoła ja przy ulicy Wielka Wasilkowska. Zachodnia fasada kościołu jest zdobiona licznymi figurami oraz ażurowymi strzelistymi wieżyczkami. W interierze zwraca na siebie uwagę część ołtarzowa, w apsydach bocznych są herby apostolskie magnatów polskich — sławnych fundatorów kościołu. Od 1978 roku w Kościele św. Mikołaja mieści się Narodowy Dom muzyki organowej; na początku lat 90. budynek zwrócono gminie katolickiej. Na ulicy Wielkiej Wasilkowskiej znajduje się też zbudowany w 1970 roku Pałac kultury „Ukrain a”. Już ponad 30 lat służy on do prowadzenia różnych uroczy stości i koncertów. Narodowe centrum wystawowe działające od 1958 ro ku — to jest zespół składający się z 30 pawilionów, budowli, otwartych placówek dla ekspozycji, budowli o charakterze kulturowo-rozrywkowym i pobutowym, miejsc wypoczynku. Ono świetnie się nadaje do prowadzenia poważnych wystaw, targów, prezentacji i jarmarków. ment wystroju wewnętrznego < Ele kościołu św. Mikoła ja Pałac „Ukraina”. 1970. Architekci E. Marinczenko, P. Żylicki, I. Wajner
59
Do usług wielbicieli konnej jazdy — kijowski hipo drom. Zbudowany w 1969 roku. On niejednokrotnie stawał się miejscem prowadzenia międzynarodowych zawodów. Na sporej odległości od centrum w wiosce Piro gowo mieści się jedno z najciekawszych muzeów ukraińskich — Muzeum-skansen architektury i bytu Ukrainy. Umiejętnie wpisany do malowniczego kraj orazu na powierzchni 150 hektarów muzeum demon struje przyrodniczo-geograficzne szczegóły różnych regionów Ukrain y. Ekspozycja muzeum pozwala wyobrazić sobie przeszłość Ukrainy. Poza tym to jest jedno z najbardziej lubianych miejsc wypoczynku kijowian i gości mias ta.
<
Główna budowla Narodowego centrum wystawowego Ukrainy Zimą w Pirogowo
Narodowy kompleks sportowe «Olimpijski»
60
>
Widok na cerkiew św. Andrzeja i „Zamek Ryszarda”
Z
Zjazd Andrzejewski
jazd Andrze-jewski — jedna z najbardziej popularnych ulic Kijowa. Ta wijąca się droga, która leży pomiędzy górami Zamkową i Uzdychatelnicą za dawnych czasów się nazywała Boryczewym wzwozem i była główną uliczką łączącą Górę i Podół. Obecnie Andrzejewski zjadzd słynie ze swych wernisaży pod prostym niebem, sklepików z suwenirami i zakątków dla spacerów romantycznych. Tu znaj dują się oryginalne galerie artystyczne i salony, teatr „Koło” i mała scena Teatru na Podole, przytulne kawia- renki i restauracyjki. Ale najgłówniejsze jest to, że ta uliczka jest unikatowym zespołem architektonicznym, gdzie przede wszystkim wyróżniają się cerkiew św. Andrzeja, legendarny Zamek Ryszarda oraz kilku kamieniczek — t.zw. domów dochodowych (czyns zowych), zbudowanych na początku XX wieku w sty lach pseudorosyjskim i neorenesansowym. Cerkiew św. Andrzeja — pomnik architektury epo ki barokowej zbudowany w 1749–1755 latach przez
moskiewskiego inżyniera-budowniczego I. Miczurina według projektu genialnego architekta F.Rastrelle go. Jednokopułowa świątynia ma kształt krzyżu na końcach którego znajdują się dekoracyjne wieżyczki. Wewnętrzny wystrój zadziwia swym dekorem, lekkością form i mnóstwem rzeźbionych i pozłoconych ele mentów dekoracyjnych. Miejsce dla budownictwa cerkwi było wybrane nieprzypadkowo. Według podania kroniki apostoł Andrzej stojąc właśnie na tej górze wygłosił proroctwo: „Czy widzicie te góry? Na tych górach zabłysnie łaska boska, i będzie grod wielki, i wielu cerkwi wzniesie Bóg.” Według podania apostoł wzniósł na tej górze drewniany krzyż. A po prawie tysiącu latach w końcu wiek u XI. Na tym miejscu była zbudowana drewniana cerkiew św. Andrzeja i przy niej — klasztor żeński. Poniże j cerkwi św. Andrzeja — przytulny skwer z ażurową altanką. Obok mieszczą się rzeźby stworzone według projektów Iwana Kawaleridze, jego muzeumwarsztat znajduje się w budynku pod numerem 21. 63
Podolski krajobraz
Z tego skweru otwiera się piękny widok na jedną z najciekawszych budowli na Ajdrzejewskim zjeździe — dom, znanzy jako „Zamek Ryszarda”. Zbudowany na początku wiek u XX. W stylu angielskiej neog otyki on także dostał swą nazwę dzięki wież yczkom, wąskim oknom i piłkowanym wykończeniom fasady. W Zam ku mieszkali wybitni ukraińscy malarze F. Krasickij, G. Diaczenko, I. Makuszenko i F. Baławenskij. „Zamek Ryszarda” niby się wgryza w stok góry Uzdychalnicy. A naprzeciwko — góra Zamkowa, znana też pod nazwą Kiślewka, Frołowska, Chorewica
< 64
Dom Orłowa – „Zamek Ryszarda Lwie serce”. 1902–1904
Muzeum memorialne „Dom Bułhakowa – Dom Turbinowów”
Michał Bułhakow (1891–1940)
i Łysa. Na tym wzgórzu od drugiej połowy XIV wieku do 1651 roku stała drewniana forteca, t.zw. Zamek Litewski, który był też centrum administracyjnym mia sta, jego obroną i schroniskiem dla mieszkańców mia sta w czasie klęsk żywiołowych lub najazdów wrogów. Jedna z najbardziej znanych ciekawostek Zjazdu Andrzejewskiego — dom 13. Od roku 1906 po 1919 r. tu mieszkał Michał Bułhakow, autor powieści światowej sławy — „Mistrz i Małgorzata” oraz „Biała gwardia”. Od 1991 roku w tym budynku działa muzeum memorialne „Dom Bułhakowa — Dom Turbinowów”. Wnętrze „Doma Bułhakowa
> 65
Widok od góry na część centralną Podołu